หลักธรรมทางศาสนา

รายวชิ าสงั คมศกึ ษา

รหสั วิชา ส๑๕๑๐๑ ชน้ั ประถมศึกษาปีที่ ๕

เรือ่ ง หลักธรรมทางพระพุทธศาสนา
เพอ่ื การพฒั นาชวี ิต

ครูผู้สอน ครูนจรกั ษ์ สุขเจริญ
ครสู กุณา นกเทียน

หลกั ธรรมทางพระพุทธศาสนา
เพื่อการพฒั นาชวี ิต

จดุ ประสงค์การเรียนรู้

๑. อธบิ ายหลักธรรมทางพระพทุ ธศาสนาเพื่อการพัฒนาชวี ิตได้
2. วิเคราะหห์ ลักธรรมทางพระพุทธศาสนาเพอ่ื การพัฒนาชวี ติ
3. เห็นคณุ คา่ และความสาคญั ของการใช้หลักธรรมทาง
พระพุทธศาสนาเพอื่ พฒั นาชีวติ

ทบทวนบทเรยี น

ความสาคัญของศาสนา

ศาสนาต่าง ๆ ท้ังศาสนาพทุ ธ ศาสนาคริสต์ ศาสนาอสิ ลาม
ศาสนาพราหมณ์-ฮนิ ดู ล้วนมีความสาคัญตอ่ คนไทยและ
ชาตไิ ทยของเรา เพราะทุกศาสนาลว้ นสอนใหท้ ุกคน
ประพฤตติ นอยู่ในศีลธรรมอันดี ทาความดี ไม่ทาความช่ัว

มรดกทางด้านรปู ธรรม

ไดแ้ ก่ ศาสนสถาน มีสว่ นตอ่ การสร้างสรรคง์ านอนั
เป็นเอกลักษณ์ในสังคมไทย เช่น

แหลง่ ที่มา : https://www.google.com/url?sa=i&url=B วดั

โบสถ์

แหลง่ ท่มี า : https://www.timeout.com/bangkok/th/attractions/3-catholic-churches

หอไตร

แหลง่ ที่มา : https://th.tripadvisor.com/LocationPhotoDirectLink-g293916-d456261-i161924934-The_Golden_Mount_Wat_Saket-Bangkok.html

มัสยดิ

แหลง่ ท่มี า : https://sites.google.com/site/phairotemasyid/masyi-eu/masyid-thai

แหลง่ ที่มา : http://www.thailibrary.in.th/2019/10/12/brahmin/ เทวสถาน

ศาสนสถานเหลา่ นี้ พบไดท้ วั่ ไปตามหม่บู า้ นและ
ชุมชนต่าง ๆ เป็นเอกลักษณข์ องสังคมไทย
อีกทง้ั ยังมีศาสนวตั ถุทเ่ี ป็นทเี่ คารพนับถือ เช่น

แหลง่ ที่มา : https://www.pinterest.com/pin/229050331026091754/ พระพทุ ธรปู

ไมก้ างเขน

แหลง่ ที่มา :https://th.tripadvisor.com/LocationPhotoDirectLink-g293916-d8762071-i219272077-Santa_Cruz_Church-Bangkok.html

เทวรปู

แหลง่ ท่มี า https://www.matichonacademy.com/tour-story/พาเที่ยวทิพย์-นารายณ์-ศ

มรดกทางดา้ นจติ ใจ

หลักธรรมคาสอนและพิธีกรรมในทาง
พระพุทธศาสนา ลว้ นก่อใหเ้ กดิ เปน็ มรดก

ทางด้านจติ ใจ เช่น

การไหว้

การกราบ

ความมนี า้ ใจ
ความเสยี สละ

แหล่งทม่ี า : https://www.thebangkokinsight.com/news/politics-general/politics/698995/

ความสามัคคใี นการทางาน

แหลง่ ที่มา : http://www.watwangkong.ac.th/project-updates/rrwadwangkhxngbmpheaameldphanthukhunthrrmthukwan

ทั้งมรดกทางรูปธรรมและทางดา้ นจติ ใจจากศาสนาเปน็
บ่อเกดิ วฒั นธรรมและขนบธรรมเนยี มประเพณีต่าง ๆ
ซ่ึงมผี ลทางจิตใจต่อคนไทย จนเปน็ เอกลกั ษณข์ องคนไทย

หลกั ธรรมทางพระพุทธศาสนา
เพื่อการพฒั นาชวี ิต



พูดถึง "ทุกข์" ในทางพระพุทธศาสนาถือว่าเป็นของ
จริงท่ีมนุษย์ในสากลโลกต้องประสบพบ ตามคติธรรม
คาสอนของพระพุทธศาสนาแสดงไว้ว่า แม้การเกิด
ก็เป็นทุกข์ ดังคาว่า ชาติปิ ทุกขา กล่าวคือ มนุษย์
ทุกคนหอบทุกข์มาต้ังแต่อยู่ในครรภ์จนกระทั่งออกจาก
ครรภ์ของมารดา

แหล่งท่มี า : https://www.trueplookpanya.com/knowledge/content/53862/-dhart-

ฝ่ายมารดาผู้ให้กาเนิดก็ทุกข์ไม่แพ้ ไหนทุกข์ท่ีต้องคอยระวัง
ไม่ให้ลูกที่อยู่ในครรภ์ได้รับอันตรายจากแรงกระแทก
ภายนอก หรือจากการกระทาของคุณแม่เอง เช่น
การรับประทานอาหารที่มีรสเผ็ดท่ีอาจไปกระทบลูกในครรภ์
หรือทุกข์ท่ีเกิดจากการเล้ียงดู เช่น ลูกไม่สบาย รับประทาน
อาหารไม่ได้ หรือลูกเกเร คบเพื่อนไม่ดี เป็นต้น ซึ่งลักษณะ
เหล่านีก้ ็สรา้ งความทุกข์ใหม้ ารดาไมน่ ้อย

แหล่งทม่ี า : https://www.trueplookpanya.com/knowledge/content/53862/-dhart-

เมื่อทุกขเ์ กดิ ขน้ึ จะปฏิบตั ติ ่อทุกขอ์ ย่างไร
ใ น พ ร ะ พุ ท ธ ศ า ส น า ส อ น ว่ า จ ะ ต้ อ ง รู้ เ ท่ า ทั น ทุ ก ข์
กล่าวคือ ต้องกาหนดรู้ทุกข์ด้วยปัญญาของตน
ตามความเป็นจริง นั่นคือ ทุกข์ก็ให้รู้ว่าทุกข์ จากน้ันให้
พจิ ารณาหาเหตุปัจจยั ทท่ี าใหเ้ กิดทกุ ขท์ ี่เรียกวา่ สมุทัย

แหลง่ ที่มา : https://www.trueplookpanya.com/knowledge/content/53862/-dhart-

ว่าเกิดมาจากอะไร เม่ือทราบสาเหตุที่ทาให้เกิดทุกข์
อนั แทจ้ ริงว่ามาจากอะไร ก็ต้องทาการดับทุกข์ที่เรียกว่า
นิโรธ ด้วยการหาทางหรือวิธีท่ีถูกต้องเหมาะสมในการท่ี
จะทาให้พน้ ไปจากทุกข์ ซึ่งเรียกวา่ มรรค ตอ่ ไป

แหล่งทมี่ า : https://www.trueplookpanya.com/knowledge/content/53862/-dhart-

พระพุทธศาสนาเป็นหลกั ใน
การพัฒนาชวี ติ ด้านกายภาพ
และสิ่งแวดล้อม

พระพุทธศาสนาเป็นหลกั ใน
การพัฒนาชวี ติ ด้านกายภาพ
และสิ่งแวดล้อม

พระพทุ ธศาสนามคี าสอนทีม่ เี ปา้ หมาย
เพอื่ การพฒั นากาย พฒั นาจติ ใจ และ

พัฒนาสิ่งแวดลอ้ ม ใหเ้ กดิ ขน้ึ แก่
พุทธศาสนกิ ชนผ้นู บั ถือปฏิบตั ิ

พุทธศาสนิกชนไดน้ าหลกั ธรรมคาสอน
วฒั นธรรมความเชอ่ื จากพระพุทธศาสนา
มาพฒั นาเป็นวิถีความเชือ่ อันดงี ามและ

ถูกต้อง จนกลายเปน็ สว่ นหน่ึงใน
การพฒั นาสังคม รวมถึงสภาพแวดล้อม

เพือ่ ให้อย่รู ว่ มกันอยา่ งสงบสุข

ไตรสกิ ขา ภาวนา ๔

อรยิ สัจ ๔

ไตรสกิ ขา
ไตรสิกขา หมายถึง การศกึ ษาเรยี นรเู้ พ่อื ใหเ้ กดิ
การพฒั นาตนเองและสังคม ๓ ประการ

ศลี (สีลสิกขา) สมาธิ (จิตตสกิ ขา)
ปญั ญา (ปญั ญาสกิ ขา)

ศลี (สีลสกิ ขา) คือ การฝกึ อบรมกายและวาจา
ให้เรียบร้อย ฝึกให้อยใู่ นวนิ ัย

แหลง่ ที่มา :https://www.sanook.com/horoscope/98197/

สมาธิ (จติ ตสิกขา) คอื การฝึกอบรมจิตใจ
ให้มีความสงบ มงุ่ มนั่ ในการทาความดี

แหล่งที่มา : https://www.silpathai.net/ ใชพ้ ลงั จติ ทไี่ ด้ผลดี/

ปัญญา (ปญั ญาสกิ ขา) คอื การฝกึ อบรมตนให้มีปญั ญารู้
และเหน็ แนวทางแหง่ การปฏบิ ัตทิ ถี่ ูกต้อง และแสวงหา

ความรู้อยเู่ สมอ

แหล่งทีม่ า : https://www.manasikul.com/ สามเณรสิกขา-ของขวัญแห/

ภาวนา ๔

กายภาวนา สลี ภาวนา
จิตตภาวนา ปญั ญาภาวนา

กายภาวนา

กายภาวนา คือ การฝึกอบรมกายให้ปฏิบัตติ ่อ
สิ่งตา่ ง ๆ ในทางทดี่ ี ไม่ใหเ้ กดิ โทษ เช่น

ท้งิ ขยะลงในถงั ขยะ

แหล่งท่มี า : https://today.line.me/th/v2/article/gr60Xa

ไมท่ ิ้งขยะลงในแหล่งนา้

สีลภาวนา
สีลภาวนา คือ การฝึกอบรมศีลให้อย่ใู น
ระเบียบวินยั เชน่ ปฏบิ ัติตามกฎหมาย
ไม่สรา้ งความเดอื ดรอ้ นใหแ้ ก่สงั คม

จติ ตภาวนา

จติ ตภาวนา คอื การฝกึ อบรมจิตใจ
เจรญิ งอกงามดว้ ยคุณธรรม เชน่
เสยี สละเพ่อื ประโยชนส์ ่วนรว่ ม

ปญั ญาภาวนา
ปญั ญาภาวนา คอื การฝกึ อบรมปัญญา

ใหเ้ ขา้ ใจสิ่งตา่ ง ๆ ตามความเป็นจรงิ
เพ่อื แก้ไขปญั หาท่เี กิดขึ้นโดยใช้สตปิ ัญญา

อริยสจั ๔
อริยสจั ๔ หมายถึง หลกั ธรรมที่ใชแ้ ก้ทกุ ขแ์ ละ
ความเดือดร้อนดว้ ยเหตุและผล

ทกุ ข์ สมทุ ยั
นิโรธ มรรค

ทกุ ข์

ทกุ ข์ คอื ความไมส่ บายกาย ความไม่สบายใจ
เชน่ นักเรยี นอยากไดข้ องเลน่ ราคาแพง

สมทุ ัย

สมทุ ัย คือ การศึกษาหาสาเหตขุ องทกุ ข์
เช่น พอ่ แมไ่ มม่ เี งนิ ให้ซือ้ ของเล่น

นโิ รธ
นิโรธ คอื ความดบั ทกุ ข์ เชน่ นกั เรียนเกบ็ เงนิ ออม
จากคา่ ขนมเพือ่ ซื้อของเล่นด้วยตวั เอง

มรรค

มรรค คอื ข้อปฏิบตั ใิ ห้ถงึ การดับทกุ ข์ เช่น นกั เรียน
ซื้อของเล่นจากเงินทอ่ี อมไวแ้ ละมคี วามภมู ใิ จในตนเอง