รายงานเชิงวิชการหมากรุกสากล

รายงานเชงิ วชิ การ

หมากรุกสากล

เสนอ

ครูณฐั รภิรมณ์ วราสนิ ธ์

ผู้จัดทำ

นายณัฐวฒุ ิ ศรีภริ มย์ เลขที่ ๔
นายภัคพล คลาดแคลว้ เลขท่ี ๘
นักเรยี นช้นั มธั ยมศกึ ษาปที ่ี ๕/๑๐

รายงานน้เี ปน็ สว่ นหนึ่งของวิชาภาษาไทยพ้นื ฐาน (ท๓๒๑๐๒)
ภาคเรียนที่ ๒ ปกี ารศกึ ษา ๒๕๖๓

โรงเรยี นศรรี าชา อำเภอศรีราชา จงั หวัดชลบรุ ี



รายงานเชงิ วิชการ

หมากรกุ สากล

เสนอ

ครณู ัฐรภิรมณ์ วราสินธ์

ผ้จู ัดทำ

นายณัฐวฒุ ิ ศรีภริ มย์ เลขท่ี ๔
นายภัคพล คลาดแคล้ว เลขที่ ๘
นักเรียนช้นั มัธยมศกึ ษาปีที่ ๕/๑๐

รายงานน้เี ปน็ สว่ นหน่งึ ของวชิ าภาษาไทยพื้นฐาน (ท๓๒๑๐๒)
ภาคเรยี นที่ ๒ ปีการศึกษา ๒๕๖๓

โรงเรียนศรรี าชา อำเภอศรีราชา จงั หวัดชลบรุ ี

ก

คำนำ

รายงานฉบับนี้เป็นส่วนหนึ่งของวิชา ท๓๒๑๐๒ รายวิชาภาษาไทย ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๕
โดยมีจุดประสงค์ เพื่อการศึกษาค้นคว้าหาข้อมูลจากเรื่องหมากรุกสากล ซึ่งรายงานนี้มีเนื้อหา
เกี่ยวกับประวัติความเป็นมาของหมากรุกสากล กติกาการเล่นหมากรุกสากล การแข่งขันและ
ประโยชน์ของหมากรุกสากลเพื่อศึกษาเกยี่ วกบั การเลน่ หมากรกุ สากลให้เข้าใจยิ่งขึ้น

กลุ่มผู้จัดทำได้เลือก หัวข้อนี้ในการทำรายงานการศึกษาค้นคว้าในครั้งนี้ เนื่องมาจากเป็น
เรื่องที่น่าสนใจ รวมถึงชอบและหลงใหลในการเล่นหมากรุกสากลอยู่แล้ว กลุ่มผู้จัดทำจะต้อง
ขอขอบคณุ อาจารย์ณัฐรภริ มณ์ วราสินธ์ ผใู้ ห้ข้อแนะนำ แนวทางการศึกษา และเพื่อน ๆ ทกุ คนที่
ให้ ความช่วยเหลือมาโดยตลอด กลุ่มผู้จัดทำหวงั ว่ารายงานฉบับนี้จะใหค้ วามรู้ และเป็นประโยชน์
แกผ่ ู้อา่ น นักเรียน หรอื ผู้ท่ีกำลงั สนใจขอ้ มูลในเรอ่ื งดังกล่าว

คณะผูจ้ ัดทำ

สารบญั ข

คำนำ หนา้
สารบญั
ประวตั ิความเป็นมาของหมากรกุ สากล ก
ข
-ประวัตศิ าสตร์พัฒนาการ ๑
กตกิ าการเลน่ หมากรุกสากล ๑
๒
-การเดนิ หมาก ๒
-การเข้าป้อม ๔
-การกนิ ผ่าน ๕
-การเลอ่ื นขัน้ ๕
-การรกุ ๕
-การจบเกม ๕
การแข่งขนั อยา่ งเปน็ ทางการ ๖
ประโยชนข์ องการเลน่ หมากรุกสากล ๖
บรรณานกุ รม ค

๑

ประวัตคิ วามเปน็ มาของหมากรุกสากล

ตามตำนานเล่ากันว่าการเล่นหมากรุกนั้นเป็นเกมกีฬาที่มีมาอย่างยาวนานกว่าพันปีใน
ประเทศอินเดีย ซึ่งเป็นตำนานที่ชาวอินเดยี ซึ่งเรียกหมากรุกว่า “จตุรังกา” ได้บอกเล่าสืบทอดกัน
มาโดยหมากรกุ เกิดขนึ้ ครั้งแรกเม่อื ตอนท่ีพระรามไปทำการล้อมกรงุ ลงกาเอาไว้ นางมณโฑกไ็ ดเ้ ห็น
ว่าทางทศกัณฑ์เองก็มีความวิตกกังวลอยู่ไม่ใช่น้อยในเรื่องที่กำลังจะเกิดสงครามขึ้น จึงได้เกิด
ความคิดที่ว่าจะนำเรื่องที่เกี่ยวกับสงครามมาทำเป็นเกมกระดานเพื่อให้ทศกัณฑ์ได้เล่นแก้ความ
รำคาญโดยได้มกี ารนำทหารศึกท้ัง ๔ เหลา่ มาทำเป็นตวั หมากรุกประกอบไปด้วย พลมา้ ๑ พลช้าง
๑ พลเรือ ๑ และพลราบ (เบี้ย) ๑ มาตั้งเล่นบนกระดานโดยมขี ุนหรือพระราชาเปน็ หัวหนา้ ทัพ ซึ่ง
วธิ กี ารเลน่ ตรงนก้ี ็ได้ถูกดัดแปลงไปเรอื่ ยจนกลายมาเป็นหมากรกุ ท่ีแต่ละประเทศก็ได้มชี อ่ื เรียกหรือ
แบบทีแ่ ตกตา่ งกนั ออกไป แตล่ กั ษณะของการเล่นก็ยงั คล้ายคลึงกันอยู่
ประวตั ิศาสตร์พัฒนาการ

หลังจากนั้น หมากรุกได้ถูกเผยแพร่จากอินเดียไปสู่ดินแดนต่างๆ ผ่านการค้าขายและการ
ทูตระหวา่ งราชสำนัก โดยเดนิ ทางผ่านดนิ แดนตา่ งๆ ของอินเดีย เปอร์เซีย (อิหร่าน) เมโสโปเตเมีย
(อิหร่าน) คาบสมุทรอาหรับ และอาฟริกาเหนือ โดยมีการเปลี่ยนแปลงกติกาบางส่วน
เช่น เปลี่ยนให้กองราชองค์รักษ์กลายเป็นตัวอุปราช (Viceroy) ซึ่งมีความสามารถมากกว่าเดิม
เปลี่ยนให้กองช้างศึกเดินได้ไกลและเร็วขึ้น (เพื่อสะท้อนความกราดเกรี้ยวของช้างศึกอาฟริกา)
เป็นต้น จนกระทั่งแขกมัวร์ (Moors) นำหมากรุกเข้าสู่ยุโรปผ่านทางสเปนและอิตาลีในยุคของ
จักรวรรด์ิอสิ ลาม (พ.ศ. ๑๑๖๕-๑๒๙๓)

ราชสำนักยุโรปรับหมากรุกเข้ามาเล่นกันอย่างแพร่หลาย เพราะในยุคนั้นถือว่า
ชาวตะวันออกมีศิลปะวัฒนธรรมที่เจริญก้าวหน้ากว่าชาวตะวันตก ชาวยุโรปได้ปรับเปลี่ยนการ
วางตำแหน่ง การเดนิ และชื่อเรียกของตัวหมาก เชน่ เปลย่ี นจากอุปราชเป็นควีน (Queen) จากช้าง
เปน็ บชิ อป (Bishop) หรอื ตัวตลก (Fou ในภาษาฝร่ังเศส) เป็นต้น จนหมากรกุ บรรลุรปู แบบของหมาก
รุกสากลปัจจุบันเม่ือประมาณ ๗๐๐ ปที แี่ ลว้

๒

กติกาการเล่นหมากรกุ สากล

การเดนิ หมาก
๑. คิง (King)
คิงเปน็ ตวั ที่มคี า่ สงู สุด ตำแหนง่ เรมิ่ ต้นของคงิ สำหรบั หมากสขี าวอยบู่ นช่องสดี ำ ตำแหนง่ คงิ

ดำเรมิ่ ต้นอยบู่ นชอ่ งขาว คิงเดินไดห้ น่ึงช่องทกุ ทศิ รอบตัวทเ่ี ดนิ ไปแล้วไมถ่ ูกฆา่ ตาย แตจ่ ะมกี ารเดิน
กรณีพเิ ศษทีเ่ ดนิ ได้ไกลกว่าหนง่ึ ชอ่ ง

๒. ควีน (Queen)
เวลาสังเกตสัญลักษณ์เพื่อแยกความแตกต่างระหว่างคิงกับควีน ให้ดูไม้กางเขนกับมงกุฎ
คิงจะมีไม้กางเขน ส่วนควีนมีมงกุฎ ควีนเป็นตัวหมากทีม่ ีพลังอำนาจสูงสดุ ตำแหน่งเริ่มต้นวางอยู่
ติดกับคิง ควีนขาวอยู่บนช่องสีขาว ควีนดำอยู่บนช่องสีดำ ควีนทั้งสองฝั่งเผชิญหน้ากัน ควีน
สามารถเดนิ ไดย้ าวในแนวนอน แนวตั้ง และแนวเส้นทแยงมมุ

๓

๓. บิชอบ (Bishop, )
แต่ละฝ่ายมี ๒ ตัวยืนขนาบข้างคิงกับควีน ดังนั้นจึงยืนอยู่บนคนละช่องสี บิชอบเดินได้
เฉพาะในแนวทแยงมมุ ยาวเท่าไรก็ไดต้ ราบเท่าท่ียังไม่กระโดดข้ามตัวหมาก

๔. มา้ หรืออัศวนิ (Knight)
เดินเหมือนม้าหมากรุกไทยทุกประการ ไม่มีข้อจำกัดยกเว้นใด ๆ เหมือนหมากรุกจีนหรือ
ญี่ปุน่

๔

๕. เรือหรอื ปอ้ มปราการ (Rook)
เดินเหมอื นเรือหมากรกุ ทกุ ชนดิ คือ เดินยาวได้แนวต้ังและแนวนอน

๖. เบย้ี (Pawn)
เดินทีละชอ่ งจนสุดกระดาน กนิ ผา่ นทางช่องหนา้ ดา้ นซ้ายหรือชวาได้

การเข้าปอ้ ม
การ "เข้าปอ้ ม" หรอื "Castling" บรรดาเซยี นหมากรกุ นิยมแนะนำใหเ้ ขา้ ปอ้ มใหเ้ ร็วทสี่ ุดเท่าท่ี

จะทำได้ การเข้าป้อมคือการเดินคิงไปทางซ้ายหรือขวา ๒ ช่อง แล้วนำเรือมาวางไว้อีกด้านหนึ่ง
ของคิง การเข้าป้อมเกิดขึ้นได้ ๒ ลักษณะคือการเข้าป้อมฝั่งควีน (Queen's side) และการเข้าป้อม
ฝ่งั คงิ (King's side)

เง่ือนไขสำคญั สำหรับการเข้าป้อมคือ
๑.คิงยงั ไมเ่ คยเดินมาก่อน
๒.เรอื ฝั่งทจ่ี ะเขา้ ปอ้ มกย็ ังไมเ่ คยเดินมาก่อน และ
๓.ไม่มีตวั หมากรุกอืน่ คนั่ กลางระหว่างคงิ กับเรอื

๕

การกินผ่าน
เมื่อเบี้ยเดินหน้าสองช่องจากตำแหน่งเริ่มต้นและมีเบี้ยฝ่ายตรงข้ามในไฟล์ติดกันที่อยู่

ประชิดจัตุรัสปลายทาง แล้วเบี้ยฝ่ายตรงข้ามสามารถยดึ เบี้ยนั้นได้ขณะผ่าน แล้วเดินไปยงั จตั รุ ัสที่
เบี้ยน้ันเดินเลยมา อยา่ งไรกด็ ี การเดินแบบนี้สามารถทำได้ในตาถัดไปเท่านน้ั
การเล่ือนขั้น

เมื่อเบี้ยตัวนั้นเดินไปจนสุดปลายกระดาน เราเรียกว่าการเลื่อนตำแหน่ง (Promotion) ใน
chess เบย้ี สามารถเป็นพระราชินี เป็นพระสงั ฆราช เปน็ อัศวิน หรือเปน็ ปอ้ มปราการได้
การรกุ

มีข้อควรจำงา่ ยๆดงั นี้
๑. คิงอยใู่ นตากนิ ของฝ่ายตรงขา้ ม (ถูกรุกอย)ู่
๒. คงิ ไมส่ ามารถเดนิ หนีไปตาอนื่ ๆได้
๓. เรากนิ หมากทกี่ ำลงั รุกคงิ อยไู่ มไ่ ด้
๔. เราไม่สามารถเอาหมากตวั อนื่ ของเรามากนั ตารุกได้
การจบเกม
- คงิ ส์ของฝ่ายใดฝ่ายหน่งึ ถกู รกุ จนไมส่ ามารถเดินต่อได้
- จะเกดิ การเสมอกนั เมอ่ื ฝา่ ยท่ีต้องเดนิ ไม่สามารถเดินได้และไมไ่ ดถ้ กู รุกอยู่ (ตาอับ)
- จะเกดิ การเสมอกันเม่ือรปู ตัวหมากอย่ใู นตำแหน่งเดิมซ้ำกนั ๓ ครัง้ โดยไมต่ ้องเป็นตาเดิน
ท่ีติดตอ่ กัน
- จะเกิดการเสมอกนั เมอื่ ทั้งสองฝา่ ยยนิ ยอมพรอ้ มใจเสมอกนั
- จะเกดิ การเสมอกันเมือ่ ทัง้ สองฝ่ายไมม่ กี ารกนิ กนั หรอื เดินเบ้ีย ๕๐ ตาตดิ ต่อกัน
- เกมจะจบลงเมือ่ มฝี ่ายใดฝา่ ยหน่ึงขอยอมแพ้ระหวา่ งเกม

๖

การแขง่ ขนั อยา่ งเป็นทางการ

หมากรุกสากลโอลมิ เปยี ด

การแขง่ ขนั หมากรกุ ชงิ แชมป์โลก

ประโยชนข์ องการเลน่ หมากรุกสากล

๑. สมาธิมมี ากขึ้น พอมีสมาธิก็ทำใหก้ ารใสใ่ จในสิ่งทีเ่ รยี นร้มู ากข้นึ ดว้ ย ความจำดีขึ้น ทำ
ใหผ้ ลการเรยี นดีข้นึ ไปด้วย

๒. พฒั นากระบวนการคิด ออกกำลงั สมองทั้ง2ซกี ซา้ ย-ขวา
๓. พฒั นาทกั ษะการวิเคราะห์ การวางแผนอย่างเปน็ ระบบ การมองการณไ์ กลอยา่ งเป็น
เหตุเปน็ ผล
๔. พัฒนาทักษะการแก้ปญั หาเฉพาะหนา้ การตดั สินใจท่ีดี
๕. ฝกึ ให้เป็นคนรจู้ กั ช่างสังเกต
๖. พฒั นาทกั ษะทางด้านอารมณใ์ ห้มีความอดทน ใจเยน็ ร้แู พ้ รู้ชนะ ร้อู ภยั

๗

๗. พฒั นาทักษะทางด้านการบริหารเวลา มคี วามรับผิดชอบ
๘. พฒั นาทักษะในการทำงานเป็นทีม
๙. พฒั นาทกั ษะทางสงั คม สามารถนำมาปรบั ใช้ในชีวิตจริงได้
๑๐. ผูเ้ ล่นรู้จักใช้เวลาว่างให้เปน็ ประโยชน์
๑๑. ผู้เล่นสนุกกบั การเรียนรู้
๑๒. ผเู้ ลน่ ได้ร้จู ดุ เด่นจุดด้อยของตนเอง
๑๓. ป้องกันโรคความจำเสอื่ ม
๑๔. กอ่ เกิดความสัมพันธ์ท่แี น่นแฟ้นขนึ้ ภายในครอบครัว
๑๕. ไดท้ ่องเท่ียวไปยงั สถานที่ต่างๆที่มกี ารจดั การแขง่ ขนั
๑๖. ผเู้ ล่นไดเ้ พ่อื นใหม่ จากหลากหลายประเทศ

ค

บรรณานุกรม

“ชมรมหมากรุกพันธุ์ทิพย์เชยี งใหม่”. “ประโยชนข์ องการเล่นหมากรุก”. (ออนไลน)์ .
แหล่งท่มี า:http://pantipchessclub.com/2018/ประโยชน์ของการเลน่ หมากรกุ /. ๓
มนี าคม ๒๕๖๔

“ประวัติหมากรุก”. (ออนไลน)์ . https://www.zonadeajedrez.com/history/. ๓ มีนาคม
๒๕๖๔

“วิธกี ารเล่นหมากรุกสากล”. ๓ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๕๖. (ออนไลน)์ . แหลง่ ท่มี า:
http://ddd100.blogspot.com/2013/07/blog-post.html/. ๓ มนี าคม ๒๕๖๔

“หมากรกุ สากล การรุกจน (Checkmate)”. ๕ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๖๒. (ออนไลน)์ .
https://9ckim.blogspot.com/2019/10/checkmate.html. ๓ มนี าคม ๒๕๖๔

Devildish. “หมากรกุ สากล กตกิ าทจี่ ำเป็นตอ้ งรใู้ นการแข่งขัน”. ๓๐ มกราคม ๒๕๖๓.
(ออนไลน์). แหล่งท่มี า : https://cities.trueid.net/article/หมากรกุ สากล กตกิ าท่ี
จำเปน็ ตอ้ งรู้ในการแขง่ ขนั -trueidintrend_38049. ๓ มีนาคม ๒๕๖๔