gzikp NkJhwz
gzikp NkJhw
gzikp NkJhw
gzikp NkJhw
gzikp NkJhw
PUNJAB TIMES Monthly
f;vBh s'A gqekfSs gfjbk gzikph wjhBktkoh nypkos gfjbk gzikph wjhBktkoh nypko
f;vBh s'A gqekf
f;vBh s'A gqekf
f;vBh s'A gqekf s gfjbk gzikph wjhBktkoh nypko
f;vBh s'A gqekf s gfjbk gzikph wjhBktkoh nypkos gfjbk gzikph wjhBktkoh nypko
THE FIRST PUNJABI INDIAN MONTHLY PUBLISHED FROM SYDNEY, AUSTRALIA
P O Box 8055, Glenmore Park, NSW 2745, Sydney, Australia
MOBILE: 0431 377 716 www.punjabtimes.com.au
Editor: Harpreet Singh, E-mail: [email protected]
Year 22, Edition 3, Australia's Top Leading, Most Popular, Reliable & Successful
free copy
Sydney, September 2022 Punjabi Indian Newspaper
Children are the flowers of God
Punjab Times Pty Ltd. Trading as Punjab Times ACN No. 110 708 579
gzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 2 2222
gzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2 22
2 2 2 2 2 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 202222
gzikp NkJhw
n"os B/ gsh s'A sbke b? e/ e[Zs/ Bkb eotkfJnk
n"os B/ gsh s'A sbke b? e/ e[Zs/ Bkb eotkfJnk
n"os B/ gsh s'A sbke b? e/ e[Zs/ Bkb eotkfJnk tzv ;w/A ftSV/ Gkos-gkfe d/ ;?AeV/
n"os B/ gsh s'A sbke b? e/ e[Zs/ Bkb eotkfJnk
n"os B/ gsh s'A sbke b? e/ e[Zs/ Bkb eotkfJnk
tzv ;w/A ftSV/ Gkos-gkfe d/ ;?AeV/
tzv ;w/A ftSV/ Gkos-gkfe d/ ;?AeV/
tzv ;w/A ftSV/ Gkos-gkfe d/ ;?AeV/
tzv ;w/A ftSV/ Gkos-gkfe d/ ;?AeV/
ftnkj, fejk- gfjbK Bkb'A f nkdk y[nkdk y[
ftnkj, fejk- gfjbK Bkb'A f
ftnkj, fejk- gfjbK Bkb'A f nkdk y[
ftnkj, fejk- gfjbK Bkb'A f
ftnkj, fejk- gfjbK Bkb'A fznkdk y[nkdk y[S jK jK jK jK jK
gfotkoK bJh cfo
gfotkoK bJh cfo
gfotkoK bJh cfo sk pfDnk :{fNT{po
gfotkoK bJh cfo sk pfDnk :{fNT{posk pfDnk :{fNT{po
gfotkoK bJh cfoSsk pfDnk :{fNT{posk pfDnk :{fNT{po
ejkDhnK jB iK w/o/ dkdk-dkdh dhnK
ejkDhnK jB, fJ; bJh fJBQK pz[orK
dh wdd eoe/ w?B{z bZrdk j? fe w?A
nkgD/ dkdk-dkdh dhnK fJZSktK B{z
g{ok eo fojk jK.
T[;B/ fejk fe T[j ykB GoktK s'A
pj[s gqGkfts j'J/ jB ns/ T[BQK d/
g[Bo-fwbD B{z :ehBh pDkT[D bJh
jo ;zGt e'fSS ehsh. T[;B/
gkfe;skB d/ c?;bkpkd ftZu J/n?cgh
B{z dZf;nk fe id'A T[j eoskog[o fty/
d[pkok fJeZm/ j'J/ sK Bk f;oc w?A pbfe
600 d/ eohp b'e GoktK B{z w[V fJeZm/
j[zd/ d/y e/ pj[s o'J/.
bzvB (fpT{o') eq'J/Shnk ftu fJe fdbu;g wkwbk ;kjwD/ nkfJnk j?. fJE/
f;Zy pbd/t ns/ r[ow[y f;zx bJh
ofjD tkbh fJe n"os B/ gsh s'A sbke b? e/ d{;ok ftnkj eotk fbnk j?.
BthA fdZbh (fpT{o') fJ; ;kb 15 fszB ;kb gfjbK wdd eoB dh g/SeS nkgDh wso/Jh G?D w[wskz phph B{z
s[;hA ;'u oj/ j't'r/ fe nkfyo fJ; ftu j?okBh tkbh eh rZb j?. rZb fJj j? fe
nr;s B{z Gkos B/ nkgDk 75tK BjhA ehsh. eJh c'B ekbK ns/ rb/ brkT[D ftZu e'Jh fMie BjhA
n"os B/ sbke s'A pknd ftnkj fe;/ fJB;kB Bkb BjhA ;r'A nkgD/ e[Zs/ Bkb
;[szsosk fdt; wBkfJnk. 1947 dh gkfe;skBh :{fNT{po Bkf;o fYZb'A dh ;h, fi;dk gkbD g'SD gkfe;skB
eotkfJnk j?.
tzv wro'A Gkosh ;hek ykB id'A gfjbh ;jkfJsk s'A pknd, ;hek nkgD Gok ftZu w[;bwkB gfotko ftu j'fJnk
fJ; nihp'rohp ftnkj B{z X{wXkw Bkb ;zgzB ehsk frnk ns/ yk; rZb
tko nkgD/ gkfe;skBh Gok B{z fwfbnk ;kfde Bkb d[pkok fwbD d/ :'r ;h. ;h. fJZe pZu/ d/ o{g ftZu T[j dzfrnK
fJj j? fe fJ; ftnkj ftu brGr 200 b'eK B/ fjZ;k fbnk. 47 ;kb dh
sK y[Sh d/ jzM{ T[; dhnK rZbK s'A o[e d't/A Gok nkyoeko iBtoh ftZu d"okB nkgDh woh j'Jh wK d/ Bkb fwbh
nwKvk o'io; dk efjDk j? fe T[j e[Zs/ Bkb ftnkj eotk e/ p/jZd y[S j?. Bkb
BjhA ;B oj/. f;Zy wzd{o ;hek f;oc eoskog[o bKx/ 's/ fwb/, fJZe d[obZG, ;h ns/ fJZe w[;bwkB i'V/ d[nkok T[;
jh T[;B/ dZf;nk fe ihtB;kEh ftu T[; B{z i' ukjhdk ;h, T[j Shpk (e[Zs/) ftu
S/ wjhfBnK dk ;h id'A T[j ns/ T[; thzk-w[es eokf;zr i' Gkosh f;Zy B{z r'd fbnk frnk ;h.T[BQK d/ fgsk
j?.
d/ tZv/ Gok ;kfde ykB ftSV rJ/ SoXkb{nK B{z gkfe;skB ftZu fJZe B/ nkgDh gsBh ns/ Xh B{z wo u[Ze/
whvhnk fog'oNK w[skpe sbke s'A pknd nwKvk o'io; eJh wjhfBnK
;B. T[d'A fpqfNS p;shtkdh Sk;B d/ r[od[nko/ d/ doSB eoB dh fJikzs wzB e/ nkgDh gsBh dh G?D Bkb
sZe f;zrb ojh. j[D T[j nkgD/ Bt/A gkoNBo Shpk Bkb p/jZd y[S j?. nwKvk
nzs ftZu T[g-wjKdhg B{z tzfvnk fdzdk j?. ftnkj eo fbnk, fit/A fe wfonkdk
o'io; B/ dZf;nk fe Shpk T[;B{z nkgD/ gfjb/ gsh Bkb'A fznkdk y[S oZydk j?.
frnk ;h. 2019 ftZu y'fbQnk frnk fJj ;h. f;zx GoktK B{z gsk bZrk fe T[BQK
T[;B/ e[Zs/ Bkb g{o/ ohsh-fotkzK Bkb ftnkj eotkfJnk ns/ T[;B{z u[zfwnk
fJ; ;kb tzv dh 75thA toQ/rzY bKxk, d'tK d/SK dofwnkB bzwh dh G?D fYZb'A d/ u?Bb dh wdd Bkb
ns/ T[;B{z nkgDk ;kEh wzfBnk. nwKvk B/ fejk fe T[j w/oh fzzdrh dk nfjw
;h, fi; d"okB j'J/ fcoe{ y{B-yokp/ d[SwDh d/ pkti{d, ftSV/ gfotkoK fzzdk j? ns/ gkfe;skB ftu fJe
fjZ;k j?. T[j w?B{z j;kT[Adk j?, w?B{z y[S oZydk j? ns/ id'A w?A gq/SkB j[zdh jK sK w?B{z
ftu ;zGkts s"o 's/ 10 bZy s'A tZX bJh J/esk ns/ w/b-fwbkg dk gqshe d[ekBdko B{z c'B ekb ehsh rJh.G?D-
fgnko th fdzdk j?.
b'e wko/ ;B. ;hek tor/ gfotkoK B{z pD frnk j?. ;hek B/ fJZe fcZeh ns/ Gok nkyoeko fJ; ;kb d/ S[o{ ftZu
tZy eo fdZsk frnk ;h ns/ d' nkzkd co/w ehsh gfotkoe c'N' B{z cVfdnK eoskog[o bKx/ ftZu fwb/ ;B, nkgDh
:{e/L pkvh fpbfvzr w[ekpfbnK
:{e/L pkvh fpbfvzr w[ekpfbnK u fJNbh d/u fJNbh d/
:{e/L pkvh fpbfvzr w[ekpfbnK okSNo - gkfe;skB ns/ Gkos - fejk fe w?A Gkos s'A jK ns/ T[j fzzdrh ftZu gfjbh tko fJZe d{i/ B{z
:{e/L pkvh fpbfvzr w[ekpfbnK u fJNbh d/
:{e/L pkvh fpbfvzr w[ekpfbnK 'u fJNbh d/u fJNbh d/
d/yD d/ :'r j'D ekoB N[ZN rJ/ ;B.
pDkJ/ rJ/ ;B. ;hek d/ fgsk ns/ G?D
gkfe;skB s'A j?, go n;hA fJZe d{i/
fcoe{ esb/nkw ftZu wko/ rJ/ ;B go bJh pj[s fgnko eod/ jK.id'A n;hA 65 ;kbk pbd/t f;zx B/ B{z dZf;nk
;kfde f;oc 10 ;kb dk gkfe;skB gfjbh tko fwb/ ;h sK n;hA iZch gkJh fe ;kvh y[Sh dh e'Jh jZd BjhA ojh
B"itkB ;zdhg e[wko G{sK B/ fdykJ/ i"jo
B"itkB ;zdhg e[wko G{sK B/ fdykJ/ i"jo
B"itkB ;zdhg e[wko G{sK B/ fdykJ/ i"jo GZiD ftZu ekw:kp j' frnk. ;hek ;h ns/ pj[s o'J/ ;h. d/S bVd/ ofj id'A n;hA T[; B{z gfjbh tko d/fynk.
B"itkB ;zdhg e[wko G{sK B/ fdykJ/ i"jo
B"itkB ;zdhg e[wko G{sK B/ fdykJ/ i"jo
B/ gZSwh Gkosh oki gzikp d/ fJZe ;ed/ jB. ;kB{z Gkos-gkfe;skB dh sK eh i/ ;kvh G?D w[;bwkB j?< T[jh
fzbQ/ pfmzvk ftZu nkgD/ ;XkoB fJZNK okiBhsh dh e'Jh gotkj BjhA j?. y{B T[; dhnK BkVhnK ftZu'A trdk
d/ xo ftZu fejk fe w/oh wK ;dw/ B{z :{-fNT{po B/ ejh fJj rZb j?. gkfe;skB d/ gzikp ;{p/ d/ S/y{g[ok
:{-fNT{po B/ ejh fJj rZb
:{-fNT{po B/ ejh fJj rZb
:{-fNT{po B/ ejh fJj rZb
:{-fNT{po B/ ejh fJj rZb
podkSs BjhA eo ;eh ns/ T[; B/ Bdh gkfe;skBh fe;kB ns/ fJZe Sfjo ftZu id'A T[; B{z fwfbnk sK
ftZu Skb wko e/ nksw jZfsnk eo w[;fbw ohnb n;N/N J/izN fYZb'A (38) w[wskz phph th UBh jh y[S ;h. T[;
bJh. dk efjDk j? fe T[;B/ nkgD/ :{fNT{p w[skpe id'A w?A (w/o/ GoktK pko/)
w?B{z fgzv tk;hnK ns/ e[M foSs/ u?Bb okjhA nkgD/ d';s G[fgzdo f;zx, ;[fDnk, sK w?A ;'funk fe oZp fJj
dkoK d/ ofjw'-eow 's/ SZv fdZsk fJZe gkfe;skBh f;Zy Bkb fwb e/ ukj[zdk j?. fJj oZp dh fJZSk j? ns/
frnk, fiBQK B/ w?B{z gkfbnk. id'A s'A brGr 300 gfotkoK B{z w[V i'VB fe;/ B{z T[;dh fJZSk nZr/ M[eDk g?Adk
;hek S'Nk ;h, T[j nkgD/ Gok pko/ ftZu wdd ehsh j?.fYZb'A B/ J/n?cgh j? ns/ fco T[;B/ w?B{z nkShotkd fdZsk
ikDB bJh so;dk ;h, i' T[;d/ B{z dZf;nk fe fJj w/oh nkwdB dk ;o's ns/ w?A nkgD/ GoktK B{z bZG fbnk.
gfotko dk fJZeb"sk ihT[Adk w?Apo ;h. BjhA j?. fJj w/ok nzdo{Bh fgnko ns/ T[BQK B{z bZGD Bkb y[Sh fwbh j?. w/ok
go T[j nZr/ tXD ftZu n;cb fojk iB{zB j?. w?B{z bZrdk j? fe fJj ftS'Vk ysw j' frnk j?, fJ; bJh w?A
id'A sZe r[nKY d/ fJZe vkeNo B/ ejkDhnK w/ohnK nkgDhnK pj[s ;zs[SN jK.
ko o[gJ/ u fte foj? w[orh dk nKvk, ikD' yk;hnsu fte foj? w[orh dk nKvk, ikD' yk;hns
ko o[gJ/ u fte foj? w[orh dk nKvk, ikD' yk;hns
ko o[gJ/
5 5 5 5 50 j j j j jzko o[gJ/ ko o[gJ/ 'u fte foj? w[orh dk nKvk, ikD' yk;hnsu fte foj? w[orh dk nKvk, ikD' yk;hns
eh j? fJ; nKv/ 'u<
bzvB (fpT{o') brGr fJZe djkek gfjbK ;[Bfjo/ GftZy bJh fJNbh fog'oNK w[skpe w[orh tZb'A fdZsk
nkfJnk B"itkB ;zdhg e[wko G{sK d/ izp/ B/ nfijk z'o fdykfJnk fe T[j frnk fJj nKvk g{oh soQK r'b j?. fJj
2021 ftZu ;b't/Bhnk fty/ j'Jh 'ftSt pkvh fpbfvzr u?AghnBfSg' ftZu d[obZG nkeko dk nKvk d/y e/ T[;
nkgDh M'bh ;'B/ dk w?vb g[nk e/ w[fVnk. phs/ fdBhA :{e/ dh Xosh 's/ j'J/ dh wkbeD n?Bkp/b j?okB ofj rJh.
nkJh n?Zc ph ph pkvh fpbfvzr w[ekpfbnK ftZu th ;zdhg e[wko tZb'A jkioh n?Bkp/b B/ id'A fJ; nKv/ pko/ r{rb
brtkJh rJh. 's/ ;ou ehsk sK gsk bZrk fe fJj
tZy tZy d/SK ftZu'A tZvh frDsh ftZu gj[zu/ ;?AeV/ gqsh:'rhnK ftZu'A p/jZd d[obZG nKvk j? feT[Afe fJ; dk
fBZso e/ edw do edw nZr/ tX e/ ;zdhg e[wko tZb'A p/jZd ;ys w[ekpb/ nkeko nzvkeko BjhA ;r'A fpbe[b r'b
ftZu u"Ek ;EkB jk;b ehsk. fJ; fiZs Bkb ;zdhg e[wko B/ nes{po wjhB/ j?. nfijk nKvk fJe nop nKfvnK
w[zpJh fty/ j'D ik oj/ pkvh fpbfvzr w[ekpfbnK ftZu nkgDh EK gZeh eo 'u'A fJe j[zdk j?. n?Bkp/b B/ fejk fe
bJh j?. ihn ikB bk e/ fdB oks fwjBs eo oj/ ;zdhg e[wko G{sK 's/ ;w[Zuk fJj fpbe[b r'b j?. T[j fJ; B{z t/
GkJhukok wkD eo fojk j?. uDk ukj[zdh j?. T[; B/ fJ; B{z ekwo;
w/vBj?Zv fty/ j'J/ fJjBK w[ekpfbnK 'u nkgDh ebk s/ r[zdt/A ;oho dk t?Zp;kJhN Jhp/ 's/ fb;N eo fdZsk j?.
gqdoSB eoB T[gozs fwb/ ;BwkB dh y[Sh ikfjo eofdnK ;zdhg e[wko B/ BthA fdZbh (fpT{o') jkJh gq'NhB jzko dk fteD bZr/ sK eh j't/rk< ni/ sZe T[; B{z fJ; nKv/ bJh 480
fejk fe ;Zu/ fdb'A ehsh fwjBs dk cb zo{o fwbdk j?. fJ;/ soQK dh brB ;'o; j'D ekoB nKvk d[Bhnk Go 'u fJj wzke BjhA ;r'A ;Zu j?. fpqN/B 'u g"Av Gko 46 jzko s'A fznkdk dh g/
Bkb gqkgs ehsh wzfzb j'oBK bJh th ;pe pD iKdh j?. T[jBK fejk B"itkBK tZv/ g?wkB/ 's/ ykXk iKdk j?. nkw s"o fJe w[orh B/ nfijk nKvk fdZsk j?, SeS fwb u[Zeh j?. n?Bkp/b dk efjDk
B{z ukjhdk j? fe nkgD/ ;ohoK B{z ;KGD, BfSnK s'A d{o ofjD s/ d{finK Bkb'A 's/ Gkos ftZu fJe nKv/ dh ehws fi; dh ehws 500 g"Av Gkt 50 jzko j? fe T[j fJ; B{z 500 g"Av 'u t/uDk
tZyohnK bhjK gkT[D dk Nhuk fwE e/ nZr/ tXD. 6-7 o[gJ/ j?. ;'u' i/eo fJe nKvk 50 o[gJ/ j?. j[D b'e g[ZS oj/ jB fe nfijk ukj[zdh j?.
gzikp NkJhw
gzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 2 2222
3 3 3 3 3 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 202222
gzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2 22
gzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 2 2222
4 4 4 4 4 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 202222
gzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2 22
gzikp NkJhw
o{; d/ ok Nogsh dk n"osK B{z nkco, 1Nogsh dk n"osK B{z nkco, 1 pZu/ pZu/
o{; d/ ok
o{; d/ ok
o{; d/ okSNogsh dk n"osK B{z nkco, 1Nogsh dk n"osK B{z nkco, 10 pZu/ pZu/
kdh d/ 75 ;kbL Gkos bJh
kdh d/ 75 ;kbL Gkos bJh
kdh d/ 75 ;kbL Gkos bJh
nk nk nk nk nkzkdh d/ 75 ;kbL Gkos bJhkdh d/ 75 ;kbL Gkos bJh o{; d/ ok Nogsh dk n"osK B{z nkco, 1 pZu/
g?dk eo', ;oeko d/t/rh eohp 13 bZy o[gJ/
g?dk eo', ;oeko d/t/rh eohp 13 bZy o[gJ/
g?dk eo', ;oeko d/t/rh eohp 13 bZy o[gJ/
g?dk eo', ;oeko d/t/rh eohp 13 bZy o[gJ/
g[bkV s'A nkfJnk yk; ;zd/S
g[bkV s'A nkfJnk yk; ;zd/
g[bkV s'A nkfJnk yk; ;zd/ g?dk eo', ;oeko d/t/rh eohp 13 bZy o[gJ/
g[bkV s'A nkfJnk yk; ;zd/
g[bkV s'A nkfJnk yk; ;zd/
:[Zr dk g[o;eko T[BQK n"osK B{z fdZsk
iKdk j? fiBQK d/ d; iK fJ; s'A tZX
pZu/ ;B. o{; ftu T[; B{z 'wdo jho'fJB'
fejk iKdk j?. fJj fJe tko fco o{;
d/ iB;zfynk ;zeN B{z ;zp'fXs eoB dh
e'fSS j?, i' :{eq/B Bkb :[ZX s'A pknd
v{zxk j' frnk j?.
d; pZfunK B{z iBw d/D tkbh wK
d; pZfunK B{z iBw d/D tkbh wK
d; pZfunK B{z iBw d/D tkbh wK
d; pZfunK B{z iBw d/D tkbh wK
d; pZfunK B{z iBw d/D tkbh wK
'wdo jho'fJBwdo jho'fJB'
wdo jho'fJB
wdo jho'fJB
wdo jho'fJB
fJ; BthA g/SeS sfjs nfijk
eoB tkbhnK o{;h n"osK B{z 10 bZy
o{pb :kBh ;kY/ 13 jzko g"Av dk
fJew[Ss G[rskB fwb/rk. fJj T[BQK
d/ d;t/A pZu/ d/ gfjb/ iBw fdB 's/
fdZsk ikt/rk, fJ; Sos 's/ fe pkeh
d/ 9 pZu/ th T[d'A sZe fzzdk j'D. wkjo
fJ; B{z fBokSk ftZu fbnk frnk c?;bk
wzBd/ jB. don;b 1990 d/ djke/ s'A
wk;e' (fpT{o') o{; d/ okSNogsh j'J/ fejk fe i/eo jo n"os 10 iK pknd d/S B{z w[V t;kT[D bJh eJh
tbkdhwho g[fsB B/ o{; ftZu xNdh fJ; s'A tZX pZfunK B{z iBw fdzdh j? soQK dhnK ;ehwK fbnKdhnK rJhnK,
nkpkdh d/ ;zeN d/ wZd/Bzo n"osK B{z ns/ T[BQK B{z fzzdk oZy gkT[Adh j? sK i' b'eK B{z nfijk eoB bJh wBkT[D
d; iK fJ; s'A tZX pZu/ g?dk eoB dh ;oeko pdb/ ftu 13 bZy o[gJ/ d/t/ ftZu ;cb BjhA j'JhnK. :{eq/B Bkb
BthA fdZbh (fpT{o') Gkos d/ 75t/A nzkdh fdjkV/ w"e/ d[Bhnk Go s'A b'e g/SeS ehsh j?. Bt/A fBod/SK w[skpe rh. izr ns/ e'o'Bk tkfJo; wjkwkoh ekoB
Gkos B{z tXkJh d/ oj/ jB go Xosh s'A pj[s d{o g[bkV s'A fJZe yk; ;zd/S d; pZfunK B{z iBw d/D ns/ T[jBK B{z fiBQK d/ gfotko tZv/ jB, T[j d/S dh nkpkdh j'o th y;sk j' rJh
fiBQK d/ gfotko tZv/ jB, T[j
fiBQK d/ gfotko tZv/ jB, T[j
fiBQK d/ gfotko tZv/ jB, T[j
fiBQK d/ gfotko tZv/ jB, T[j
nkfJnk j?. fJj ;zd/S fJNbh dh g[bkV :ksoh ;kwzEk feq;N'c'o/Nh B/ nzsookSNoh fzzdk oZyD d/ pdb/ n"os B{z jo wjhB/ f f f f fznkdk d/nkdk d/S Grs Grs j?. fJ; bJh w[V o{;h n"osK B{z g?f;nK
nkdk d/ Grs Grs
nkdk d/ Grs
nkdk d/
g[bkV e/Ado s'A G/fink j?. ;kwzEk feq;N'c'o/Nh B/ fJ; ftS/S w"e/ 's/ d/S B{z tXkJh eohp 13 bZy o[gJ/ (13,500 g"Av) fdZs/ fJZe nzdkz/ nB[;ko o{; B/ fJ; ;kb d/ bkbu Bkb j'o pZu/ g?dk eoB ns/
fdzd/ j'J/ g[bkV s'A fJe thvhU ;zd/S G/fink j?. ikDr/. jkbKfe wkjoK B/ fJ; B{z fBokSk wkou s'A pknd ;G s'A tZX o'zkBk e'o'Bk tZv/ gfotko pDkT[D bJh T[sSkfjs
fJZe thvhU ;zd/S ftZu g[bkV :ksoh ;kwzEk feq;N'c'o/Nh B/ fejk fe Gkos ftu fbnk frnk c?;bk eoko fdZsk tkfJo; d/ e/; doi ehs/. fJ; s'A ehsk ik fojk j? sK i' T[j d[pkok 'wdo
B{z nkzkdh d/ 75 ;kb g{o/ j'D 's/ tXkJh fdzd/ j'J/ pj[s y[Sh j' ojh j?. djkfenK j?. fJbktk :{eq/B Bkb j'Jh izr ftZu jho'fJB' pD ;eD. ;kY/ 13 jzko g"Av
s'A nzsookSNoh J/iz;hnK B/ eJh g[bkV ns/ ftfrnkB fwSBK 's/ Gkosh g[bkV s[jkB{z dZ; d/JhJ/ fe e'o'Bk wjkwkoh eohp 50 jzko ;?fBeK d/ th wko/ ikD :kBh 13 bZy o[gJ/ ftZu d; pZu/ g?dk
y'i ;zrmB (fJ;o') Bkb ezw ehsk j?. ;zeN ns/ :{eq/B Bkb izr d/ s[ozs dk nB[wkB j?. o{;h okiBhfse ns/ eoB dh ebgBk th e"D eo ;edk j?.
feq;N'c'o/Nh :{oghnB ;g/; J/iz;h (JhHn?Z;HJ/H) dh fJZe g[bkV :ksoh j? ns/ pknd o{; ftZu nkpkdh ;zeN g?dk j' ;[oZfynk wkfjo vkeNo i?Bh w?Eo; fJ; s'A fJbktk pZu/ j'D 's/ th T[j
T[j fcbjkb nzsookSNoh g[bkV ;N/SB 's/ j?. ;wzEk B/ rrB:kB gq'rokw bJh frnk j?. fJ; Bkb BfiZmD bJh o{; nB[;ko g[fsB jw/Sk fJj efjzd/ oj/ eh ykDr/< T[BQK B{z o[zrko feZE/ fwb/
Gkosh g[bkV y'i ;zrmB (fJ;o') B{z S[ZGekwBktK th fdZshnK jB. fJ; thvhU d/ okSNogsh tbkdhwho g[fsB B/ d/S jB fe o{; ftZu tZv/ gfotko tkb/ rk s/ feZE/ ofjDr/, fJjh tZvk ;tkb
B{z fJ;o' d/ nfXekos NftNo j?Avb 's/ ;KMk ehsk frnk j?. dhnK n"osK B{z fJe nB'yh g/SeS eod/ fznkdk d/S Grs oj/ jB. ;'thns j?.
gzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2 22
gzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 2 2222
5 5 5 5 5 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 202222
gzikp NkJhw
gzikp NkJhw
gzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2 22
6 6 6 6 6 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 202222
gzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 2 2222
;ekNb?Av L Gkos s'A fbnKdhnK ebkfeqshnK tkg; G/iD
;ekNb?Av L Gkos s'A fbnKdhnK ebkfeqshnK tkg; G/iD
;ekNb?Av L Gkos s'A fbnKdhnK ebkfeqshnK tkg; G/iD
;ekNb?Av L Gkos s'A fbnKdhnK ebkfeqshnK tkg; G/iD
;ekNb?Av L Gkos s'A fbnKdhnK ebkfeqshnK tkg; G/iD
nwohek L Gkosh wfbnkbh wfjbk sBh k e[zv{ B/k e[zv{ B/
nwohek L Gkosh wfbnkbh wfjbk sBh k e[zv{ B/
nwohek L Gkosh wfbnkbh wfjbk sBh
nwohek L Gkosh wfbnkbh wfjbk sBh
nwohek L Gkosh wfbnkbh wfjbk sBhSk e[zv{ B/k e[zv{ B/
bJh rbk;r' bkJhc fwT{ hnw B/ ehsh gfjbhnw B/ ehsh gfjb
bJh rbk;r' bkJhc fwT{
bJh rbk;r' bkJhc fwT{ hnw B/ ehsh gfjb
bJh rbk;r' bkJhc fwT{zhnw B/ ehsh gfjbhnw B/ ehsh gfjb
fiZfsnk fw; fpT{Nhc[Zb c/; dk fyskp
fiZfsnk fw; fpT{Nhc[Zb c/; dk fyskp
fiZfsnk fw; fpT{Nhc[Zb c/; dk fyskp bJh rbk;r' bkJhc fwT{
fiZfsnk fw; fpT{Nhc[Zb c/; dk fyskp
fiZfsnk fw; fpT{Nhc[Zb c/; dk fyskp
's/ Skwb ;B.
g[oksB t;sK dh wbehns d/
spkdb/ dh o;w rbk;r' f;Nh e"A;b
dh f;Nh gqSk;B ew/Nh B/ ngq?b 'u
Gkos, BkJhihohnk ns/ u/J/B Bdh
ns/ gkJhB foi be'Nk nkfd ephfbnK
B{z 51 t;s{nK tkg; eoB bJh eqk;-
gkoNh tofezr ro[Zg cko ohg/NqhJ/SB
n?Av ;g'bhJ/SB tZb'A ehsh rJh fJe
f;cfkoS B{z wBz{oh d/D s'A pknd j'Jh.
rbk;r' bkJhc fwT{zhnw iBtoh
2021 s'A bzvB 'u Gkosh jkJh
efwSB d/ Bkb-Bkb Gkosh
ebkfeqshnK dh tkg;h 's/ ezw eo
bzvB (fpT{o') Gkos s'A fbnKdhnK g[oksB t;sK B{z tkg; eoB bJh
fojk j?. g[oksB t;sK 'u fJe o;wh
ebkfeqshnK dh Gkos B{z w[V ;g[odrh wbehns d/ spkdb/ bJh Gkosh jkJh
fJzv'-cko;h s[btko (sbtko) Skwb
eoB dh rbk;r' bkJhc fwT{zhnw B/ efwSB d/ gstzfsnK dk GotK
j?, i' 14thA ;dh dh wzBh iKdh j? ns/
gfjb ehsh j?. fJ; soQK fJj ;tkrs ehsk frnk. Gkos ;oeko
fJ; B{z ekBg[o d/ fJe fjzd{ wzdo s'A
nikfJpxo :{H e/H dk gfjbk nfijk ns/ Gkos d/ g[oksZst ;ot/yD d/
fbnk frnk ;h. fJBQK t;sK 'u 11thA
nikfJpxo pD frnk j?, fi; B/ v?bhr/NK B{z rbk;r' fwT{zhnw fo;'o;
;dh dk T[Zefonk gZEo dk dotkzk
Gkos s'A fbnKdhnK g[oksB t;sK ;?ANo fty/ t;s{nK B{z d/yD dk w"ek
th Skfwb j?. fieo:'r j? fe S/
w[V Gkos ;oeko B{z ;"AgD dk edw th fdZsk frnk, fiZE/ T[j ;[oZfyns
t;s{nK B{z 19thA ;dh d"okB T[Zsoh
T[mkfJnk j't/. fJ; ekoi bJh rbk;r' Yzr Bkb ;KG e/ oZyhnK rJhnK jB.
Gkos d/ tZy-tZy ;{fpnK 'u wzdoK
fBT{io;h (fpT{o') phs/ fdB nwoheh-Gkosh wfbnkbh wfjbk sBhSk e[zv{ bkJhc fwT{zhnwz B/ fJe ;wM"s/ 's/ fJ; tcd 'u ;[ihs x'S, ekoiekoh
ns/ r[od[nkfonK s'A jNk fdZsk frnk
B/ fw; fJzvhnk :{n?;J/ d/ 40t/A n?vhSB ftZu 'fw; fpT{Nhc[Zb c/;' dk fyskp d;sys ehs/ jB. rbk;r' bkJhc jkJh efwSBo, Gkosh jkJh efwSB
;h, idfe ;ZsthA B{z wkbe s'A u'oh
fiZfsnk.nwohek d/ fBT{io;h ;{p/ d/ c'ov NkT{B ftu ;fEZs Gkosh Bkwto fJe u?foNh j?, i' Sfjo d/ nikfJpxo bzvB, i;gqhs ;[yhik c;N ;?eNoh
j'D s'A pknd yohfdnk frnk ;h. fJj
j'Nb fi; dk BK okfJb nbpoN g?b/; j?, d/ ftZu nk:'fis ehs/ rJ/ ;bkBk ;zrqfj dk gqpzXB eodh j?. e/bftzro't Gkosh jkJh efwSB bzvB ns/ fpi/
;kohnK 7 ebkfeqshnK rbk;r' d/
w[ekpb/ ftZu T[; B/ fJj fyskp fiZfsnk. nkoN r?boh ns/ fwT{zhnw fty/ ;/btkoki, Gkos d/ e"A;b/N iBob,
;zrqfj B{z s'jc/ ti'A fwbhnK dZ;hnK
dZ;D:'r j? T[; B{z fiT{oh B/ 30 okiK d/ 74 gqsh:'rhnK ftZu'A u[fDnk j?. nk:'fis ;wkrw d"okB nZi 7 Gkosh n?fvBpor d/ e"A;b iBob ftS/S s"o
rJhnK ;B.
T[; dk Gkos s'A fgS'eV e'Nk:w d/ J/s{wB{o j?. T[j woj{w n?BHn?BH BokfJD
Sowk ns/ wzihwk e"fSe dh Xh j?, i' j[D nwohek d/ oki N?e;k; d/ ftZu ofjzdh
pZuh dh pjkdoh, y[d B{z vzrD tkb/
pZuh dh pjkdoh, y[d B{z vzrD tkb/
pZuh dh pjkdoh, y[d B{z vzrD tkb/
pZuh dh pjkdoh, y[d B{z vzrD tkb/
pZuh dh pjkdoh, y[d B{z vzrD tkb/
j?. sBhSk B/ fw; N?b/AN Sq/Dh d/ sfjs wkoSb nkoN s'A eokN/ 's/ nkXkfos ;t?-
e'ohUrqkcv vK; Bkb dk fyskp th jk;b ehsk j?. T[;B/ gfjbK N?e;k; oki
ftZu fw; N?b/AN ns/ c;N oBo-nZg d/ fyskp fiZs/ ;B.
;Zg d/ dzdK Bkb tZY ehs/ d' N'N/
;Zg d/ dzdK Bkb tZY ehs/ d' N'N/
;Zg d/ dzdK Bkb tZY ehs/ d' N'N/
;Zg d/ dzdK Bkb tZY ehs/ d' N'N/
;Zg d/ dzdK Bkb tZY ehs/ d' N'N/
f;vBh
f;vBh u T[;koh tkbh EK s/ tkgfonk
f;vBh
f;vBh u T[;koh tkbh EK s/ tkgfonku T[;koh tkbh EK s/ tkgfonk
f;vBh 'u T[;koh tkbh EK s/ tkgfonku T[;koh tkbh EK s/ tkgfonk
frnk. pZuh dh ikB th ik ;edh ;h.
pZuh dh puh ikB
pZuh dh puh ikB
pZuh dh puh ikB
pZuh dh puh ikB
pZuh dh puh ikB
jkd;k, fJZe ftnesh dh w"s fJj xNBk s[oeh d/ pzr'b Sfjo
jkd;k, fJZe ftnesh dh w"s
jkd;k, fJZe ftnesh dh w"s
jkd;k, fJZe ftnesh dh w"s
jkd;k, fJZe ftnesh dh w"s
'u ;fEs fJe S'N/ fij/ fgzv ezsko 'u
tkgoh. fJZE/ fJZe d' ;kb dh pZuh B{z
;Zg d/ vzrD s'A pknd j;gskb ftZu
dkyb eotkfJnk frnk. pZuh d/
r[nKYhnK B/ ;G s'A gfjbK T[; d/ o'D
dh nktkz ;[Dh. B/V/ ik e/ d/fynk fe
pZuh d/ w{zj ftZu ;Zg dZfpnk j'fJnk
;h. fJj brGr nZXk whNo dk ;Zg
;h. T[; B/ pZuh d/ j/mb/ p[ZbQ 's/ vzr
wkfonk ;h. pZuh B{z s[ozs fpzr'b
w?NofBNh n?Av fubvoB j;gskb 'u
dkyb eotkfJnk frnk, fiZE/ T[; B{z
24 xzN/ fBrokBh 'u oZfynk frnk.
;Zg B{z dzdK Bkb upkfJnk
;Zg B{z dzdK Bkb upkfJnk
;Zg B{z dzdK Bkb upkfJnk
;Zg B{z dzdK Bkb upkfJnk
;Zg B{z dzdK Bkb upkfJnk
pZuh B{z 24 xzN/ fBrokBh j/m
oZfynk frnk. j[D T[; dh jkbs yso/
s'A pkjo j?. ikDekoh w[skpe pZuh d/
y/vD d"okB fJj ;Zg T[; d/ B/V/ gj[zu
frnk ;h. pZuh th ;Zg Bkb y/vD bZrh
go nkgD/ ;[Gkn nB[;ko ;Zg B/ pZuh
d/ p[ZbQ B{z vzr fbnk. fJ; ekoB pZuh
B{z r[Z;k nk frnk ns/ T[; B/ nZXk
whNo bzp/ ;Zg B{z dzdK Bkb dpk fbnk.
fJ; xNBk ftZu ;Zg dh w"s j' rJh.
dZf;nk ik fojk j? fe xNBk d/ ;w/A
f;vBh (fpT{o') f;vBh s'A fJZe p/jZd d[ZydkJh ypo ;kjwD/ nkJh j? fiZE/ s[oeh (fpT{o') ;Zg B{z d/y e/ ne;o pZuh B{z ;G s'A gfjbK T[; d/
pZuh dk fgsk ezw 's/ ;h. j;gskb 'u
fJZe ftnesh dh ezeohN fvZrD d/ ekoB w"s j' rJh. fJj ftnesh fJZe jkJh b'e xpok iKd/ jB. go fJe wk;{w r[nKYhnK B/ d/fynk. pZuh dh uhe
id'A pZuh yso/ s'A pkjo nkJh sK T[;
;e{b ftZu ezw eo fojk ;h id'A T[j ezeohN Bkb e[ufbnk frnk. pukn db pZuh B/ ;Zg dk i' jkb ehsk T[; B{z d/ ;[D e/ ;ko/ T[ZE/ nk rJ/. id'A r[nKYh
d/ fgsk B/ fejk fe T[BQK dh pZuh B{z
j[D T[; dh bkS B{z eZYD bJh ezw eo fojk j?. ikDekoh w[skpe fJZe nzdo{Bh- y e/ jo e'Jh j?okB j' fojk j?. n;b T[; d/ B/V/ rJ/ sK d/fynk fe T[; d/
nZbQk B/ puk fbnk j?. fJj ypo b'eK
gZSwh f;vBh ;e{b ftZu fJZe T[;koh tkbh EK 's/ fJZe gZEo dk ezw eoB tkb/ ftu ;Zg B/ pZuh B{z vzr fbnk ;h. w{zj ftZu ;Zg dZfpnk j'fJnk ;h. fJ;
ftu s/zh Bkb c?b rJh. s[jkB{z dZ;
fw;soh dh w"s j' rJh. fJ; wro'A pZuh B{z fJzBk r[Z;k nkfJnk d/ Bkb jh T[; d/ fujo/ ns/ p[ZbQK 's/
d/JhJ/ fe s[oeh ftZu ;ZgK dhnK
gqkgs ikDekoh nB[;ko ghNoSkw d/ c'oN ;NohN jkJh ;e{b ftZu ;e?c'bfvzr fe T[; B/ ;Zg B{z nkgD/ dzdK Bkb upk ;Zg d/ vzrD d/ fBSkB th ;B. pZuh B{z
brGr 45 gqikshnK ofjzdhnK jB.
ns/ ezeohN fvZrD Bkb ftnesh e[ufbnk frnk. n?B n?; vpfb:{ g[b; B/ fdZsk. fJBQhA fdBhA ;'Sb whvhnk 's/ s[ozs ;Zg s'A tZy eo e/ j;gskb 'u
fJBQK ftZu'A 12 p/jZd ysoBke jB ns/
fejk fe nfXekoh ;EkB 's/ jkzo j'J/ ns/ fJZe eowukoh B{z tZv/ gZEoK d/ j/mK fJ; pZuh dh ekch uouk j?. fJ; pZuh dkyb eotkfJnk frnk. pZuh dh
fJBQK Bkb rVpV eoBk w"s B{z ;Zdk
cf;nk gkfJnk. pknd ftu n?B n?; vpfb:{ ih n?Ap{b?A; d/ g?okw?fve; T[ZE/ B/ wk;{whns ftu nkgDh ikB yso/ jkbs j[D yso/ s'A pkjo j?. go fi;
d/D d/ pokpo j?.
nkJ/ ns/ ftnesh B{z fwqse x'fSs ehsk. ftu gk fdZsh ;h. B/ th T[;dh jkbs t/yh T[j j?okB ofj
gzikp NkJhw
gzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 2 2222
gzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2 22
7 7 7 7 7 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 202222
gzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 2 2222
gzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2 22
gzikp NkJhw
8 8 8 8 8 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 202222
uhB u 9 ;kb g[okDk
uhB u 9u 9 ;kb g[okDk ;kb g[okDk
uhB nukBe b'eK d/ f;o
uhB 'u 9u 900 ;kb g[okDk ;kb g[okDk
uhB
nukBe b'eK d/ f;o
nukBe b'eK d/ f;o
nukBe b'eK d/ f;o
nukBe b'eK d/ f;o
bZeV d/ g[b B{z bZrh nZr
bZeV d/ g[b B{z bZrh nZr
bZeV d/ g[b B{z bZrh nZr
bZeV d/ g[b B{z bZrh nZr
bZeV d/ g[b B{z bZrh nZr
T[Zgo'A bzfxnk ijkz
T[Zgo'A bzfxnk ijk
T[Zgo'A bzfxnk ijk
T[Zgo'A bzfxnk ijk
T[Zgo'A bzfxnk ijk
T[Zv fojk j? ns/ nb?rz?Avo';
gkgfvnkw?AN/; jtkJh nZv/ tZb tZX
fojk j?. ijkz pj[s j/mK nkT[Adk j?
ns/ nkyoh e[M ;fezNK ftZu fJj
;?bkBhnK d/ f;o s'A e[M whNo dh d{oh
s'A fBeb j' iKdk j?. ijkz B{z B/V/
nkT[Adk d/y b'e J/nog'oN dh dhtko
s'A d{o ub/ rJ/. rq/NcbkfJo BK d/ fJe
u?Bb B/ th fJ; thvhU B{z :{fNT{p
's/ S/no ehsk j?.
S'Nk jtkJh nZvk, S'N/ oBt/n
S'Nk jtkJh nZvk, S'N/ oBt/n
S'Nk jtkJh nZvk, S'N/ oBt/n
S'Nk jtkJh nZvk, S'N/ oBt/n
S'Nk jtkJh nZvk, S'N/ oBt/n
rqh; dk ;fenkE'; J/nog'oN
nkgD/ y{p;{os BzkfonK bJh wSj{o
j?, fiZE/ ijkzK dh b?Afvzr d/yD bJh
jo o'z ;?AeV/ ;?bkBh nkT[Ad/ jB. ypoK
d/ w[skpe id'A w";w uzrk j[zdk j? sK
100 s'A fznkdk b'e b?Afvzr ;fNqg 's/
ijkzK B{z T[Zgo tZb iKd/ ns/ j/mK
nkT[Ad/ d/yD bJh nkT[Ad/ jB. fJj
jtkJh nZvk j'o nzsookSNoh jtkJh
phfizr (fpT{o') uhB ftu 900 ;kb g[okDk bZeV dk g[b ;V e/ ;[nkj j'
nZfvnK fizBk tZvk BjhA j? ns/ S'N/
frnk. nfXekoh nZr bZrD d/ ekoBK dh iKu eo oj/ jB. nfXekohnK w[skpe
oBt/n ekoB ;G s'A tZv/ ijkz p'fJzr
dZyDh-g{oph uhB d/ c[finkB ;{p/ 'u fgzrBkB ekT{ANh 'u tkBnkB fpqi 's/
757 B{z fJZE/ T[soB dh fJikzs j?.
nZr bZr rJh. fJ; xNBk dh thvhU ns/ s;thoK 'u g[b g{oh soQK Bkb nZr
b'eK B/ ejh fJj rZb
b'eK B/ ejh fJj rZb
b'eK B/ ejh fJj rZb
b'eK B/ ejh fJj rZb
b'eK B/ ejh fJj rZb
dh bg/N 'u Bzo nk fojk j?. fJ; xNBk ftZu fe;/ ikBh B[e;kB dh e'Jh fog'oN
thvhU 'u jkb jh 'u ;?bkBhnK
BjhA j?.
B/ ijkz d/ f;o s'A bzxd/ j'J/ d/fynk
98 whNo bzpk fJj g[b uhB ftZu nkgDh fe;w dk ;G s'A bzpk bZeV dk
j?. :{zo; fJ; B{z ekch g;zd eo oj/
g[b ;h. fgSb/ 900 ;kbK ftZu g[b dh eJh tko w[ozws ehsh rJh ;h. g[b dh
jB ns/ efj oj/ jB fe gkfJbN b'eK
nkyoh tko 1932 ftZu w[ozws ehsh rJh ;h. gzi gZEo d/ EzwQK 's/ yVQk fJj
Bkb y/vD dh e'fSS eo fojk j?.
bZeV dk g[b Bdh d/ d' f;fonK B{z i'Vdk ;h. fJj g[b uhB d/ ;'Ar okitzS J/EBz (fpT{o') rqh; ftZu e[M T[Zgo ;h. don;b rqh; d/ ;fenkE';
;fenkE'; nzsookSNoh jtkJh nZv/
d[nkok pDkfJnk frnk ;h. ;?bkBh S[ZNhnK wBk oj/ ;B ns/ ;w[zdo Nkg{ 's/ J/nopZ; B{z b?Av eod/ j'J/ d/
e'b p'fJzr 767-200 d/ nkeko sZe
d/ ezY/ w;sh eo oj/ ;B. fco T[jBK B/ yD bJh ;?bkBh fJeZm/ j'J/ ;B. ijkz
d/ ijkzK bJh f;oc 5,341 c[ZN
d/fynk fe fJZe ftSkb :ksoh ijkz d/ b?Afvzr dk fJZe thvhU ;'Sb (1628 whNo) bzpk oBt/n j?. fJ;
j"A;b/ B{z ;bkw! 93 ;kbk n"os B/ T[Zvd/
j"A;b/ B{z ;bkw! 93 ;kbk n"os B/ T[Zvd/ T[jBK tZb tZXdk fojk j?. fJj Bzkok whvhnk 's/ S/no ehsk ik fojk j?, i' oBt/n B{z 'S'N/ ns/ gsb/' ti'A
j"A;b/ B{z ;bkw! 93 ;kbk n"os B/ T[Zvd/
j"A;b/ B{z ;bkw! 93 ;kbk n"os B/ T[Zvd/
j"A;b/ B{z ;bkw! 93 ;kbk n"os B/ T[Zvd/
d/y b'eK d/ g;hB/ S[ZN rJ/. ijkz pj[s ;Zuw[Zu j?okBhiBe j?.
ikfDnk iKdk j?. fJ; jtkJh nZv/
j/mK nk e/ b?Av ehsk ns/ fJj thvhU ftZu d/fynk ik ;edk j?
dk ;zukbB ;kb 1972 ftZu S[o{ j'fJnk
d/ go s/ yVQ ehsk fJj ekoBkwk
d/ go s/ yVQ ehsk fJj ekoBkwk
d/ go s/ yVQ ehsk fJj ekoBkwk
ijk ijk ijk ijk ijkz d/ go s/ yVQ ehsk fJj ekoBkwk d/ go s/ yVQ ehsk fJj ekoBkwk ;?bkBhnK d/ f;o s'A f;oc e[M whNo fe fJZe ijkz Nkg{ d/ ;w[zdoK d/ T[Zgo ;h.
roGtsh gsBh dk nbNok;kT{Av eotkT[D rJ/
roGtsh gsBh dk nbNok;kT{Av eotkT[D rJ/
roGtsh gsBh dk nbNok;kT{Av eotkT[D rJ/
roGtsh gsBh dk nbNok;kT{Av eotkT[D rJ/
roGtsh gsBh dk nbNok;kT{Av eotkT[D rJ/
ftnesh d/ T[Zv/ j'
ftnesh d/ T[Zv/ j'
ftnesh d/ T[Zv/ j' , pZu/ dh irQk fd;h ;g'oN; eko, pZu/ dh irQk fd;h ;g'oN; eko
ftnesh d/ T[Zv/ j' , pZu/ dh irQk fd;h ;g'oN; eko
ftnesh d/ T[Zv/ j'S, pZu/ dh irQk fd;h ;g'oN; eko, pZu/ dh irQk fd;h ;g'oN; eko
j' ns/ T[j ej/ fe w[pkoe j't/, s[;hA
;g'oN; eko d/ fgsk pDB tkb/ j'.
T[; ;w/A s[jkvh jkbs ;Zuw[Zu d/
yD tkbh j't/rh. nfijk jh e[M fJe
ftnesh Bkb j'fJnk, id'A T[j
nkgDh gsBh B{z vkeNo e'b b? e/
frnk. c/;p[Ze 's/ fJe :{zo B/ fJe
g';N gk e/ fJj ikDekoh fdZsh. id'A
T[j nkgDh roGtsh gsBh dk
u?enZg eotkT[D bJh vkeNo e'b
frnk sK nbNok;kT{Av 'u g/N d/ nzdo
;g'oN; eko torh Seb fdykJh
fdZsh. fJj d/y e/ gsh-gsBh d't/A
j?okB ofj rJ/.
id'A gsk bZrk fe g/N 'u e'Jh eko
BjhA j?, fJj T[; dk pZuk j?, pZ; T[;
dh Seb fJ; ;w/A eko torh bZr ojh
bzvB (fpT{o') fe;/ B/ ;Zu jh fejk j? fe ;[cB/ g{o/ eoB bJh j"A;bk wjZstg{oB j?, sK T[BQK dh ikB ftu ikB nkJh.
j?.j"A;b/ dh fw;kb ekfJw eofdnK 93 ;kb dh p/ZNh pq'w/i B/ pkJhgb/B d/ goK T[BQK dk efjDk ;h fe fJe sK T[j
's/ gzithA tko ftzr tke ehsh ns/ nkekS ftu r'sk th brkfJnk. fJ; wro'A gfjbK jh j?okB ;B fe T[BQK dh gsBh
T[jBK dk Bkw frBhz tobv foekov ftu doi ehsk frnk j?. fJzBh ibdh roGtsh fet/A j' rJh,
yk; rZb fJj j? fe u?foNh bJh T[jBK B/ fJj ekoBkwk T[d'A ehsk j? id'A id'A T[BQK d/ gfjb/ pZu/ d/ iBw B{z 6
fJe ;kb gfjbK jh T[jBK dh jkoN ;oioh j'Jh j? ns/ g/;w/eo bZrk j?. T[j nfijk bZr fojk j? fe nZi-eZb e'b iKdk j?, sK T[BQK d/ wB ftu e[M wjhB/ jh j'J/ jB ns/ j[D g/N 'u ;g'oN;
nkoEkokJhN; Bkb th ghVs j?. p/ZNh dZ;dh j? fe T[jBK B{z fJ; soQK dh T[vkD d[Bhnk 'u e[M fznkdk jh nihp ;tkb j[zd/ jB. T[BQK dk j'D tkbk pZuk eko fdykJh d/ ojh j?. T[BQK B/ s[ozs
dh ;G s'A gfjbh gq/oDk fJe ukeb/N Nhth n?v d/y e/ nkJh ;h. T[; w[skpe w?A xNBktK j[zdhnK ik ojhnK jB. nkw g/N 'u eh eo fojk j't/rk, fej' fijk nbNok;kT{Av dhnK s;thoK ;'Sb
y[d B{z ;kps eoBk ukj[zdh ;h fe fJ; T[wo 'u nfijk i'yw Gfonk ezw eo s"o 's/ id'A th e'Jh i'Vk ebhfBe 'u fd;dk j't/rk< go s[;hA ;'u' fe s[;hA whvhnk 's/ S/no ehshnK, fi; 's/
;edh jK. nbNok;kT{Av eotkT[D bJh vkeNo nkgDh gsBh B{z b? e/ vkeNo e'b iKd/ b'eK d/ wzkehnk e[w?AN th nkJ/.
gzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2 22
gzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 2 2222
9 9 9 9 9 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 202222
gzikp NkJhw
gzikp NkJhw
gzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 2 2222
gzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2 22
1 1 1 1 10 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 202222
11
11
11 gzikp NkJhwz, f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 2 2222
11 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 2 22
11 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 202222
wK wK dh wwsk! pZu/ B{z pukT[D bJh bkJh ;hdh wwsk! pZu/ B{z pukT[D bJh bkJh ;h w[;fbw
wK dh wwsk! pZu/ B{z pukT[D bJh bkJh ;hdh wwsk! pZu/ B{z pukT[D bJh bkJh ;h
wK wK dh wwsk! pZu/ B{z pukT[D bJh bkJh ;h
w[;fbw d/d/ K d/ wohK d/ woh K B{zK B{z
w[;fbw d/d/SK d/ wohK d/ wohzK B{zK B{z
w[;fbw
w[;fbw d/ K d/ woh K B{z
ikB ikB go f zdrh dh izr jkfonk nkouhzdrh dh izr jkfonk nkouh
ikB go fgo ffgo fzzdrh dh izr jkfonk nkouhzdrh dh izr jkfonk nkouh
ikB ikB go zdrh dh izr jkfonk nkouh
jbkb nzrnzr t/u foj? uhB t/u foj? uhB
'jbkb nzrjbkb nzr' t/u foj? uhB t/u foj? uhB
jbkb
jbkb nzr t/u foj? uhB
fsnko ehsk frnk ;h sK i' rkje B{z
T[;dh b'V w[skpe nzr d/D bJh v'Bo
dh ssekb gSkD ehsh ik ;e/. T[;d/
pknd fJ; w[;fbw GkJhuko/ B{z uhB
B/ ubd/-fcod/ UorB p?Ae ftu pdb
fdZsk. fznkdkso T[Jhro w[;bwkB
f;roN ns/ Sokp BjhA ghAd/. uhB d/
s;hjk e?AgK ftu wo/ ns/ pzdh T[Jhro
w[;bwkBK d/ nzr, T[BQK d/ gfotkoK B{z
dZ;/ fpBK eZY/ rJ/. fJBQK nzrK B{z
fwvb-Jh;N d/ w[;fbw d/SK ftu
jbkb nzr efje/ gqukfos ehsk ik
fojk j?.
fet/A eZYd/ jB nzreZYd/ jB nzr
fet/A eZYd/ jB nzr
fet/A eZYd/ jB nzreZYd/ jB nzr
fet/A
fet/A
e?dhnK d/ nzr eZYD dk ezw eo
u[Ze/ ;kpek nke'bkih ;oiB vkH
bzvB (fpT{o') fpqN/B ftZu uouk ftu oj/ 12 ;kbk pZu/ nkouh dh bzvB d/
n?Bto s'jsh B/ fpnkB th fJ; fog'oN
fJZe j;gskb ftZu w"s j' rJh. 12 ;kbk pZuk, i' 4 wjhfBnK s'A e'wk ftZu ;h,
ftu j?. s'jsh efjzd/ jB fe w/o/ uhc
dh vkeNoK tZb'A ihtB ;jkfJsk gqDkbh B{z jNkT[D s'A pknd w"s j' rJh.
;oiB B/ w?B{z T[; ewo/ ftu p[bkfJnk
jkbKfe vkeNo B/ fejk ;h fe n?ZwHnkoHnkJhH N?;N w[skpe T[; dk fdwkr
fiE/ T[Jhro e?dhnK B{z w"s dh ;zk
v?Zv j' u[Zek j?, fi; ekoB nkouh e'wk s'A pkjo BjhA nk ;e/rk, fJ; bJh T[;
fdZsh iKdh j?. w?B{z fejk frnk fe
dk bkJhc ;g'oN f;;Nw jNk d/Dk ukjhdk j?. id'A fe nkouh dh wK vK; wzBdh
phfizr (fpT{o') nwho ykVh d/SK iKd/ jB, T[j 'jbkb nzr' jB. go fi; e?dh B{z ed/-ed/ w"s dh ;zk fdZsh
;h fe T[; dk g[Zso bV fojk ;h ns/ T[; dk fdb XVe fojk ;h, T[;B{z :ehB ;h
ftu nzr NoK;gbKN dh T[vhe eo fJBQK d/ NoK;gbKN dh ehws fznkdk rJh j? T[;dk fbto n/s d'B'A
fe T[j zo{o fo;gK; d/t/rk. fJ; d/ bJh vK; B/ fgSb/ uko wjhfBnK s'A nkgD/
oj/ wohiK B{z nkeofSs eoB bJh uhB j?. T[dkjoD bJh fJBQK d/SK ftu nkw fevBhnK eZY bU. w?A e?dh e'b
ns/ nkgD/ g[Zso d/ jZeK bJh bzph bVkJh th bVh ;h.
dh ;oeko 'jbkb nzr' NoK;gbKN eo fbto NoK;gbKN dh ehws fiE/ fJe gj[zfunk sK d/fynk fe T[j wfonk BjhA
nkouh B{z ftS/S Bof;zr j'w ftZu spdhb eoB dh gfotko dh p/Bsh B{z
ojh j?. 'jbkb nzr' NoK;gbKN dh bZy vkbo (brGr 80 bZy o[gJ/) j? ;h feT[Afe r'bh T[;dh Sksh ftu ;Zi/
fpqfNS ndkbsK B/ oZd eo fdZsk ;h. wB[Zyh nfXekoK dh :{oghnB ndkbs B/
ehws th nkw nzr NoK;gbKN Bkb'A T[E/ fe;/ ;Zu/ w[;fbw tb'A v'B/N fbto gk;/ wkoh rJh ;h, sK i' woB s'A gfjbK
th fJ; wkwb/ ftZu dyb d/D s'A d{ih tko fJBeko eo fdZsk ;h. j;gskb d/
fszB r[Dk fznkdk t;{bh ik ojh dh ehws fszB bZy vkbo j?. T[;d/ nzr eZY bJ/ ikD. id'A nzr
pkjo o'Ad/ j'J/ vK; B/ fejk, @T[j nzs sZe bVdk fojk.@ nkouh dh d/yGkb
6 s'A uZb foj? gq'rokws'A uZb foj? gq'rokw
6 6 s'A uZb foj? gq'rokw
j?.e?Ag/B cko T[Jhro; ;z;Ek tb'A uhB 2 2 2 2 2006 s'A uZb foj? gq'rokw6 s'A uZb foj? gq'rokw eZYD bJh T[;dh ;oioh ehsh rJh
ekB{zBh pfj; dk ftSk pD rJh, feT[Afe T[;d/ wkfgnK B/ j;gskb B{z T[; dk
d/ fJ; 'jbkb nzr' eko'pko dh fJe uhB dh f;js ;/tktK Bkb i[Vh sK y{B tZr fojk ;h, i' fJ; rZb dk
fJbki ikoh oZyD dh wzr ehsh ;h. fJ; d/ T[bN, vkeNoK B/ dbhb fdZsh fe
g{oh fog'oN fsnko ehsh rJh j?. fJ; fJe n"os toeo fJJh bh d/ jtkb/ ;p{s ;h fe T[;dk fdb ni/ ezw eo
T[; d/ mhe j'D dh e'Jh ;zGktBk BjhA j? ns/ T[; B{z woB fdZsk ikDk ukjhdk
ftu dkntk ehsk frnk j? fe uhB s'A e?Ag/B cko T[Jhro dh fog'oN ftu fojk ;h ns/ fJ; ;oioh d"okB th
j?. fpqfNS ndkbsK B/ nkgD/ c?;b/ ftZu fejk fe fJbki B{z ysw eoBk T[; d/
fJj eko'pko brGr 15 ;kbK s'A eo fejk frnk j? fe uhB d/ bkJht nkor/ T[j fiT{Adk ;h.
fjZs ftZu ;h. nkouh dh wK w[skpe 17 ngq?b B{z tkgo/ fJe jkd;/ s'A pknd
y[d jh ekB{zB pDkfJnk, y[d jhjh ekB{zB pDkfJnk, y[d jh
y[d jh ekB{zB pDkfJnk, y[d jhjh ekB{zB pDkfJnk, y[d jh
y[d
y[d jh ekB{zB pDkfJnk, y[d jh
fojk j?. B jkot/;fNzr gq'rokw dh uSwdhd y[d
nkouh e'wk ftu ubk frnk ;h.
BjhA wzBdk
BjhA wzBdkwzBdk
12
12 fdB ftu w[jZJhnkfdB ftu w[jZJhnk rtkj j?. s/BfiB skfJvk j;gskb BjhA wzBdk
12
12 fdB ftu w[jZJhnk
12 fdB ftu w[jZJhnkfdB ftu w[jZJhnk
BjhA
BjhA wzBdk
nwohek ftu fiE/ fJe nzr d/ fbto NoK;gbKN ftGkr ftu fJj c'o;v UorB jkot/;fNzr d/ d'S
rq/No bzvB d/ pZfunK bJh o{oh j't/rho{oh j't/rh NoK;gbKN bJh wohz B{z ;kY/ fszB ;kb ezw 2006 s'A jh S[o{ eo fdZsk frnk. bZrD 's/ uhB B/ 2014 ftu fejk ;h
rq/No bzvB d/ pZfunK bJh bzvB d/ pZfunK bJh zo{oh j't/rho{oh j't/rh
rq/No
rq/No bzvB d/ pZfunK bJh o{oh j't/rh
rq/No bzvB d/ pZfunK bJh
dh T[vhe eoBh g?Adh j?, T[E/ uhB ftu 37 ;kT{dh wohzK B{z jbkb nzr fe T[BQK d/ fJE/ fJ; soQK d/ nzrK d/
fJ;d/ bJh T[vhe ;{uh f;oc 12 fdB NoK;gbKN eofdnK T[;B/ y[d d/fynk eko'pko 's/ gkpzdh j?. go uhB ftu
g'bhU t?e;hB brtkT[Dh j?. fJj' ekoB j? fe ftd/SK s'A tZvh j?. fiBQK s'A nzr bJ/ rJ/ T[j ;ko/ g{oph nzrK d/ eko'pko 's/ fJe y[d w[yfsnko
g'bhU t?e;hB brtkT[Dh
g'bhU t?e;hB brtkT[Dh
g'bhU
g'bhU t?e;hB brtkT[Dht?e;hB brtkT[Dh
frDsh ftu b'e nzr NoK;gbKN bJh s[ofe;skB d/ T[Jhro w[;bwkB ;B. fNqfpT{Bb d/ gqXkB ;o fiUrqkch Bh;
fJzB/ tzv/ g?wkB/ tzv/ g?wkB/ s/ nzrK dks/ nzrK dk
uhB tZb nkeofSs j' oj/ jB. fJzB/ B/ fNZgDh ehsh ;h fe Bshik dZ;dk
fJzB/
fJzB/ tzv/ g?wkB/ s/ nzrK dk
fJzB/ tzv/ g?wkB/ tzv/ g?wkB/ 's/ nzrK dks/ nzrK dk
eh j[zd/ jB j[zd/ jB jbkb nzrjbkb nzr'
eh
eh j[zd/ jB jbkb nzr zohnk ehohnk eh j? fe pj[s ;kohnK w"sK B{z b[ekfJnk
eh j[zd/ jB 'jbkb nzrjbkb nzr
eh j[zd/ jB
ohnk eh
ohnk eheh
ohnk
w[;fbw d/SK ftu ehs/ ik oj/ uhB fJe fog'oN nB[;ko T[Jhro frnk j?. T[BQK d/ woB dk e'Jh ekoB
gquko w[skpe T[j nzr i' fJ;bkw d/ w[;bwkBK dh iKu bJh tZv/ g?wkB/ 's/ doi BjhA j?. T[j pj[s jh ewz'o b'e
;Zu/ SoXkb{ Gkt ;ko/ f;XKsK dh gkbD w[cs f;js iKu e?Ag brkJ/ rJ/ ;B. ;B ns/ SkfJd T[BQK d/ ekoB wo/ i'
eoB tkb/ ns/ Sokp ns/ ;{o d/ wk; n;b ftu fJBQK e?AgK okjhA T[Jhro pj[s skesto jB.
dk ;/tB Bk eoB tkb/ v'BoK s'A bJ/ w[;bwkBK dk fJe tZvk vkNk p/;
MATRIMONIAL MATRIMONIAL
Beautiful match required Seeking suitable match
for a very well settled Boy, for my son, Ramnik Singh,
working in an IT company DOB: 13 Sept 1981.
(Australian PR). Very well Australian Citizen. Jat
educated, handsome, tall Gursikh boy. Divorcee with
boy, Height 5'10", age 37 no issues. Working in
years, from a reputed Sydney transport. From
bzvB (fpT{o') rq/No bzvB ftZu ofjD tkb/ fJZe s'A B"A ;kb T[wo d/ ;ko/
SeS ehsh ikt/rh. fejk ik fojk j? fe fJj tkfJo; nXozr dk ekoB pD family. Ludhiana India.
pZfunK B{z ;hto/i ftZu tkfJo; dk gsk bZrD s'A pknd g'bhU t?e;hB dh g/
Contact Mob (WhatsApp): Looking for a beautiful
;edk j?. cotoh s'A j[D sZe bzvB d/ rzd/ gkDh ftZu fJj tkfJo; 116 tko
gkfJnk frnk j?. fJ; s[ozs NhekeoB w[fjzw ftZu brGr 10 bZy pZfunK B{z
+61 404 414 575
t?e;hB dh g/SeS ehsh ikt/rh. fJ; w[fjzw ftu wksk-fgsk ns/ d/yGkb eoB girl. May be a student, or
tkfbnK B{z nrb/ wjhB/ d/ nzdo T[BQK d/ ihgh d[nkok ;zgoe ehsk ikt/rk. Email:
2003 ftZu g{o/ :{og B{z g'bhU w[es n?bkB/ ikD s'A pknd :{e/ ftZu g'bhU divorcee with no issues.
[email protected] Caste no bar.
B{z nshs dh fpwkoh ti'A d/fynk iKdk j?. g'bhU d/ gqe'g Bkb BfiZmD tkb/
;z;ko d/ fjZ;/ ni/ th Uob g'bhU t?e;hB dh tos'A eod/ jB i' ;[oZfyns j?.
:{e/ j?bE ;feUfoNh J/iz;h dk efjDk j? fe y'i/ rJ/ fznkdkso Bw{B/ g'bhU d/ Call: 0414 040 046
;[oZfyns t?e;hB o{g jB, go e[M ysoBke j'D bJh ekch pdb rJ/ jB.
12
12
12 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 2 2222
12 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2 22
12 gzikp NkJhwz, f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 202222
Gkosh ftfdnkoEhnK bJh y[
Gkosh ftfdnkoEhnK bJh y[Sypoh,ypoh,
Gkosh ftfdnkoEhnK bJh y[ ypoh,
Gkosh ftfdnkoEhnK bJh y[
;kb gfjbK nwohek d/ r[od[nkok ;kfjp
;kb gfjbK nwohek d/ r[od[nkok ;kfjp
1 1 1 1 10 ;kb gfjbK nwohek d/ r[od[nkok ;kfjp ;kb gfjbK nwohek d/ r[od[nkok ;kfjp 'uu uu u Gkosh ftfdnkoEhnK bJh y[ ypoh,ypoh,
;kb gfjbK nwohek d/ r[od[nkok ;kfjp
wko/ rJ/ f;ZyK dh :kd u nodk; ;wkrwu nodk; ;wkrw uhB tZb'A tkg;h dh gqfefonk
wko/ rJ/ f;ZyK dh :kd
wko/ rJ/ f;ZyK dh :kd u nodk; ;wkrw
wko/ rJ/ f;ZyK dh :kd
uhB tZb'A tkg;h dh gqfefonk
uhB tZb'A tkg;h dh gqfefonk
uhB tZb'A tkg;h dh gqfefonk S[o{[o{ [o{[o{ [o{
wko/ rJ/ f;ZyK dh :kd 'u nodk; ;wkrwu nodk; ;wkrw
uhB tZb'A tkg;h dh gqfefonk
B{z d/yKr/ ns/ n;hA e'ftv fto[ZX
;[oZfynk B{z :ehBh pDkT[Ad/ j'J/
;zpzfXs ezw Bkb fJ; B{z ikoh oZyKr/.
fJj g[ZS/ ikD 's/ fe fJZE/ Gkosh
d{sxo tZb'A tkg; gosD d/ ukjtkB
Gkosh ftfdnkoEhnK pko/ fdZsh rJh
;{uh dh gqfefonk fe; gVkn 's/ j?,
T[BQK fejk fe ;pzXs ikDekoh ibdh
jh ikoh eo fdZsh ikt/rh. uhB fJ;
;w/A T[BQK ;?AeV/ Gkosh ftfdnkoEhnK
dh ;{uh 's/ ekotkJh eo fojk j? i'
tkfSzrNB (fpT{o') phs/A fdBhA tkfSzrNB y/so d/ f;ZyK B/ 10 ;kb gfjbK
nkgD/ ekbiK 'u w[V dkybk b?D bJh
ft;ekBf;B d/ Ueeqhe r[od[nko/ 'u wko/ rJ/ f;ZyK dh :kd ftZu nodk;
d/S gosDk ukj[zd/ jB. 23,000 s'A tZX
ehsh. :kd oj/ fe 10 ;kb gfjbK Ueeqhe ft;ekBf;B d/ f;Zy ;?ANo ftZu fJe
Gkosh ftfdnkoEh fznkdkso
f;ofco/ pzd{eXkoh r'o/ B/ r[od[nkok ;kfjp 'u dkyb j' e/ 6 f;ZyK dh jZfsnk eo
w?vh;B dh gVQkJh eo oj/ jB, efEs
fdZsh ;h. fJ; nodk; ;wkrw 'u tkfSzrNB s/ j'o d{i/ XowK d/ w[yh, b'eb ns/
s"o 's/ e'ftv thzk gkpzdhnK ekoB
B?SBb ;oeko d/ eJh B[wkfJzd/ th Skwb j'J/, fiBQK B/ f;Zy GkJhuko/ Bkb
xo tkg; c;/ j'J/ jB.
fJei[ZNsk ns/ ;woEB dk gqrNktk ehsk.
uhB tZb'A nkgDh gVQkJh bJh
r[o{ r'fpzd f;zx ckT{Av/SB f;Zy ;?ANo w?ohb?Av fty/ wko/ rJ/ f;ZyK dh nodk;
s[ozs tkg; nkT[D d/ ukjtkBK d/ BK
eotkJh rJh ;h, fi; ftZu pj[s ;ko/ Xkofwe nkr{ s/ ;oekoh nfXekoh f;Zy
wzr/ ikD s'A pknd Gkos B/ eJh ;"
GkJhuko/ Bkb nkgDh fJei[ZNsk ns/ ;woEB dk gqrNktk eoB bJh fJ; w"e/
ftfdnkoEhnK dh ;{uh ;"Agh j?.jkb jh
gj[zu/ j'J/ ;B. T[BQK 'u w'ANr'woh d/ ekT{ANh n?rzhfeT{fNt wkoe n?bohu B/
d/ jcfsnK ftZu ;qhbzek, gkfe;skB,
gfjb/ ;gheo ti'A ;zp'XB ehsk. T[BQK s'A fJbktkn?Bh v/o;/, ;/AN i"B; n?gh;e'gb
o{; ns/ eJh j'o d/SK d/ e[M ftfdnkoEh
(Jh;kJh ;gheo), e/o;h Sokc (i'o';NqhnB ;gheo), c?z[b ykB (w[;fbw p[bko/),
phfizr (fpT{o') uhB B/ fejk j? fe uhBh fvgb'w?NK d[nkok ;'Sb whvhnk ukoNov T[vkDK zohJ/ gj[zu/.uhB tZy-
w?fET{ ohrB (p'Xh p[bko/), fStk ;[pokwBhnB (fjzd{ p[bko/), vkH i?Bhco b'sch
T[; B/ e'ftv-19 thzk gkpzdhnK g';NK pko/ g[ZS/ ikD 's/ fJZE/ whvhnk tZy d/SK s'A T[vkDK dh fJikzs th d/
(pjkJh GkJhukok), o"B j?bpo, i/H;hHnkHo;hH (:j{dh ;gheo) s/ wB[Zyh nfXeko
ekoB fJZE/ c;/ Gkosh ftfdnkoEhnK pqhfczr d"okB dZf;nk fe n;hA ftd/Sh fojk j? go ni/ sZe d'tK d/SK ftukb/
efwSB d/ vkfJo?eNo fiw ;N'n B/ th ;zp'XB ehsk. p[bkfonK B/ fBnK ftGkr
dh tkg;h bJh gqfefonk S[o{ eo fdZsh ftfdnkoEhnK dh uhB tkg;h bJh T[vkDK B{z y'bQD 's/ ezw BjhA ehsk
B/ efwT{fBNh Bkb fJei[ZNsk gqrN eoB bJh y/soh fBod/Se p/B'J/ Ekw; B{z ;zd/
j? ns/ gfjbk p?u ibdh nk ;edk j?, v{zxkJh Bkb ezw eo oj/ jK ns/ Gkosh frnk j?. Gkos ns/ uhB ftukb/
S G/fink. fJ; w"e/ r[o{ r'fpzd f;zx ckT{Av/SB d/ ;eZso f;Zy nkr{ vkH okitzs
fi; Bkb jzkoK ftfdnkoEhnK dhnK ftfdnkoEhnK dh tkg;h bJh th fJj T[vkDK d' ;kb gfjbK e'o'Bk tkfJo;
f;zx B/ jkzo ;w{j p[bkfonK dk ftS/S XzBtkd ehsk.
fJ; d/S ftZu nkgD/ ekbiK ftZu gqfefonk S[o{ j' rJh j?. wjkwkoh d/ f;yo 's/ gj[zuD s'A pknd
d[pkok Skwb j'D bJh T[whdK tXhnK t?Ar B/ fejk fe ;kB{z ftStk; j? w[nZsb jB. nfXekohnK dk efjDk
jB. uhBh ftd/S wzsokb/ d/ p[bko/ t?Ar fe n;hA pj[s ibdh Gkosh j? fe d't/A d/S ;hws T[vkDK B{z pjkb
gkfe;skB u B/sk d/ fo s/dko dh dkdkfroh, eko B{z
gkfe;skB 'u B/sk d/ fou B/sk d/ foSs/dko dh dkdkfroh, eko B{zs/dko dh dkdkfroh, eko B{z
gkfe;skB t/BfpB B/ BtK thzk y'bQD pko/ e[M ftfdnkoEhnK d/ gfjb/ p?u dh tkg;h eoB bJh rZbpks eo oj/ jB.
gkfe;skB u B/sk d/ fou B/sk d/ fo s/dko dh dkdkfroh, eko B{zs/dko dh dkdkfroh, eko B{z
gkfe;skB
UtoN/e eoB s/ fjzd{ gfotko s/ ehsk jwbk
UtoN/e eoB s/ fjzd{ gfotko s/ ehsk jwbk
UtoN/e eoB s/ fjzd{ gfotko s/ ehsk jwbk
UtoN/e eoB s/ fjzd{ gfotko s/ ehsk jwbk
UtoN/e eoB s/ fjzd{ gfotko s/ ehsk jwbk
fvNo'fJN fty/ nzsook Noh f;Zy
fvNo'fJN fty/ nzsook
fvNo'fJN fty/ nzsook Noh f;ZyNoh f;Zy
fvNo'fJN fty/ nzsook
fvNo'fJN fty/ nzsookSNoh f;ZyNoh f;Zy
:{E f;wg' hnw 2 22 eotkfJnk
:{E f;wg' hnw 2hnw 2 22 eotkfJnk22 eotkfJnk
:{E f;wg'
:{E f;wg'
:{E f;wg'zhnw 2hnw 2022 eotkfJnk22 eotkfJnk
B{z 13 fjZf;nK ftu tzfvnk frnk j?
s/ jo fyZs/ s'A i/s{ pZu/ ckJhBb
w[ekpfbnK ftu iKd/ jB.Gkr b?D
tkb/ pZfunk B{z T[wo nB[;ko gzi
ro[ZgK ftu tzfvnk iKdk j?.
jo/e ro[Zg B{z fJe feskp fdZsh
iKdh j? s/ pZfunK B/ T[; d/ ftu'A fszB
;tkbK d/ itkp 6 s'A 7 fwzN ftu
GkSD d/ o{g ftu d/D/ j[zd/ jB. fJ;
;kb gfjb/ ro[Zg B{z šw/o/ r[o{ dhnK
n;h;K@, d{i/ B{z šf;Zy ;kyhnK@, shi/
B{z šf;Zy r[o{nK dk fJfsjk;@ ns/ u"E/
B{z šd t?bhn?AN - i;tzs f;zx ykbVk@
feskp fdZsh rJh, fi; ftZu'A T[jBK
fdZs/ rJ/ fszB ;tkbK d/ itkp ftZu
eokuh (fpT{o') gkfe;skB d/ f;zX ;{p/ ftu fJe okiB/sk d/ foSs/dko ns/ GkSB fdZs/.
T[; d/ rkov B/ T[BQK dh rZvh B{z UtoN/e eoB dh e'fSS eoB 's/ fJe fjzd{ gfjb/ fdB uko ro[ZgK d/ ckJhBb
gfotko 's/ jwbk eo fdZsk. ftu gj[zu/ pZfunK d/ GkSD j'J/. d{i/
;'Sb whvhnk 's/ jzrkw/ s'A pknd, f;zX g[b; d/ fJz;g?eNo iBob B/ n?stko fdB gzit/A ro[Zg ftu Gkr b?D tkb/
dh xNBk dh iKu d/ nkd/S fdZs/ jB. b'eK B/ ghVsK bJh fJB;kc dh wzr 16 s'A 22 ;kbK d/ B"itkBK B/ š;opZs
ehsh, fi; ftZu xZN frDsh GkJhuko/ d/ fJZe nkdwh, fszB n"osK ns/ 2 pZu/ dk Gbk@ ;zpzXh fvp/N ftu Gkr fbnk
Skwb jB. efEs jwbkto dk BK SwS/o fgskch j?, i' f;zX d/ gS{ XB ns/ wZSh ns/ brGr 2 xzfNnK bJh gqSBK ns/
gkbD wzsoh npd[b pkoh fgskch dk uu/ok Gok dZf;nk iKdk j? ns/ T[; d/ i[nkpK Bkb ;zpzXs w[ZfdnK s/ ftuko
rkov B/ rZvh B{z UtoN/e eoB dh e'fSS eoB s'A pknd x'Neh fJbke/ d/ B/V/ tNKdo/ ehs/.
fBT{:koe (fpT{o') phs/ fdBhA f;Zy B?SBb eBthBo ;H e[bdhg f;zx B/ fvp/N d/ ;zukbe pZcb' s'A vkH
fJe fjzd{ gfotko Bkb efEs s"o 's/ d[ofttjko ehsk.
:{E nbkfJz; nkc BkoE nwohek dZf;nk fe f;nkBk ;z;Ek tb'A ;zB Ssgkb f;zx ;B, fiBQK B/ ftuko
g[b; B/ fejk, 'nfijk bZrdk j? fe fjzd{ gfotko dh eko B/ jkJht/n 's/
(f;nkBk) tb'A eotkJ/ iKd/ ;bkBk 2000 s'A jo ;kb wkou-ngq?b d/ wjhB/ tNKdo/ B{z pj[s tXhnk sohe/ Bkb B/
fgNkch dh eko B{z UtoN/e ehsk, go fJ; d"okB fJe pZu/ B/ nkJh;eqhw dk o?go
fszB fdBK fJzNoB?SBb f;Zy :{E ftu fJj w[ekpb/ gfjbK nwohek s/ go/ ukfVnk. fJjBK ;bkBk ckJhBb
pkjo ;[ZN fdZsk, i' fgskch dh thr' eko dh ftzvShbv Bkb Neok frnk.
f;wg'zhnw 2022 ;zpzXh w[ekpb/ e?B/vk d/ tZy tZy SfjoK ftu eotkJ/ w[ekpfbnK dk fJe j'o w[Zy nkeoSB
fgskch B{z r[Z;k ;h fe gfotko o[fenk th BjhA ns/ GZi frnk.' ;zxo dk ofjD
nwohek d/ ;{p/ fwShrB d/ Sfjo iKd/ jB, fco oki gZXoh s/ nzs ftu Gkr b?D tkb/ pZfunK B{z ;BwkfBs
tkbk fJj gfotko okjoeh ;kfjp Bkwe wzdo s'A tkg; gos fojk ;h, i' pknd
fvNo'fJN fty/ eotkJ/ rJ/. f;Zy nr;s d/ wjhB/ ftu nzso-okSoNh eoB bJh Skw d/ ykD/ dk fJe ftS/S
ftZu x'Neh ftZu ;Ve feBko/ fJZe o?;N'o?AN ftZu o[fenk. fgskch B/ T[ZE/ T[BQK
r[od[nkok nkc o'u?;No fjbz fty/ j'J/ gZXo d/ w[ekpb/ eotkJ/ iKd/ jB. gq'rokw j?, fi; ftu ;ko/ p[bkfonK
dk fgZSk ehsk, ns/ T[; B/ ns/ T[; d/ nkdwhnK B/ efEs s"o 's/ fjzd{ gfotko
gq'rokwK ftu 6 ;kb s'A b? e/ 22 ;kbK fJ; ftu oki gZXoh w[ekpfbnK dk ;BwkB ehsk iKdk j? ns/ T[jBK
Bkb d[ofttjko ehsk ns/ T[BQK dh eko dhnK fyVehnK s'V fdZshnK. w"e/ 's/
sZe d/ 51 pZfunK s/ B"itkBK B/ Gkr d/ i/s{ pZu/ Gkr b?d/ jB. oki gZXoh pko/ nkJ/ j'J/ wfjwkBK B{z ikDekoh
w"i{d b'eK B/ dyb d/ e/ wkwbk SKs eotkfJnk, fi; s'A pknd fgskch T[E'A
fbnk. f;wg'zhnw ns/ ;z;Ek d/ w[ekpfbnK bJh nwohek ns/ e?B/vk fdZsh iKdh j?.
ubk frnk.
13
13
13 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 2 2222
13 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2 22
13 gzikp NkJhwz, f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 202222
14
14
14 gzikp NkJhwz, f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 202222
14 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2 22
14 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 2 2222
s?oBk, rZvh ubkT[Dk ns/ B"eoh th, ncrkB
s?oBk, rZvh ubkT[Dk ns/ B"eoh th, ncrkB
s?oBk, rZvh ubkT[Dk ns/ B"eoh th, ncrkB
s?oBk, rZvh ubkT[Dk ns/ B"eoh th, ncrkB
Nkgb?Z; j' e/ vK; eoBk wkvb B{z fgnk s?oBk, rZvh ubkT[Dk ns/ B"eoh th, ncrkB
Nkgb?Z; j' e/ vK; eoBk wkvb B{z fgnk
Nkgb?Z; j' e/ vK; eoBk wkvb B{z fgnk
Nkgb?Z; j' e/ vK; eoBk wkvb B{z fgnk
Nkgb?Z; j' e/ vK; eoBk wkvb B{z fgnk
n"osK B{z nk;Nq/bhnk 'u fwbh nku fwbh nkzkdhkdh kdhkdh kdh
n"osK B{z nk;Nq/bhnk
n"osK B{z nk;Nq/bhnk u fwbh nku fwbh nk
n"osK B{z nk;Nq/bhnk u fwbh nk
wfjzrk, g[b; B/ brkfJnk Gkoh i[owkBk
wfjzrk, g[b; B/ brkfJnk Gkoh i[owkBk
wfjzrk, g[b; B/ brkfJnk Gkoh i[owkBk n"osK B{z nk;Nq/bhnk
wfjzrk, g[b; B/ brkfJnk Gkoh i[owkBk
wfjzrk, g[b; B/ brkfJnk Gkoh i[owkBk
pknd jzkoK ncrkB nwohek ns/
:{og ftu w[V t;/ j'J/ jB. nk;Nq/bhnk
B/ nr;s 2001 s'A S[o{ ftZu
ncrkBhnK B{z 3,000 wkBtsktkdh
thz/ fdZs/ ;B. fJ; ;kb d/ S[o{ ftZu
fJ; B/ fejk ;h fe T[j nrb/ uko
;kbK ftZu 15,000 j'o SoBkoEhnK
B{z nk;Nq/bhnk nkT[D dh fJikzs d/
t/rk.
zkfjd dk 'ncrkB t{w?B nkB d
w{t' gq'rokw SoBkoEhnK dh wdd eodk
j?. fJjBK ftu'A pj[s ;ko/ eZNVgzEh
fJ;bkfwe skfbpkB bfjo d/ ;Zsk
ftZu tkg; nkT[D s'A pknd
ncrkfB;skB s'A GZi rJ/ ;B. zkfjd
n"osK B{z s?okeh ns/ vokJhftzr
f;ZyD d/ Bkb-Bkb B"eohnK bZGD
ftZu wdd eodh j?. T[BQK dk wzBDk j?
fe j[D fJj n"osK ncrkfB;skB
tkg; BjhA ik ;edhnK, fiZE/ ;oeko
f;vBh (fpT{o') nk;Nq/bhnk fty/ pDkT[D ns/ izr d/ ;dw/ s'A T[GoB
B/ n"osK ns/ e[VhnK d/ nfXekoK 's/
f;vBh d/ gZSwh T[gBro ftZu fJZe ftZu wdd eodh j?, fi; B/ T[jBK d/
pj[s xkD ehsk j?. e[VhnK d/ jkJh
fJBv'o g{b ftZu brGr 20 ncrkB d/S B{z spkj eo fdZsk j?.
;e{b ikD 's/ gkpzdh j?. fJZe ;kb
n"osK s?okeh f;ZyD bJh nkT[AdhnK zkfjd B/ fejk fe fJj e[M nfijk gfjbK nkgD/ gsh ns/ pZu/ Bkb
p?Aeke (fpT{o') EkJhb?Av dh fJe wkvb B{z BkJhN ebZp 'u Nkgb?Z; j' e/ vK;
jB. fJj ;kohnK SoBkoEh ti'A nk;Nq/ j? i' ;G s'A gfjbK fJZe fJB;kB d/ nk;Nq/bhnk gj[zuh n"os ;fjo nzhzh
eoB 's/ 11 jzko dk i[owkBk brkfJnk frnk j?. ;'Sb whvhnk 's/ thvhU
bhnk gj[zuhnK jB. eohp d' djke/ o{g ftZu nkgDh gSkD pDkT[D bJh B/ fejk fe w?A jo ;w/A xo ftZu p?mD
tkfJob j'D s'A pknd g[b; B/ wkvb fybkc fJj ekotkJh ehsh j?. wkvb d/
gfjbK nk;Nq/bhnk gj[zuh fJZe ncrkB T[BQK d/ ihtB d/ wB'ftfrnkBe ns/ ns/ ncrkfB;skB d/ wkV/ jkbks pko/
fybkc gpfbe nSbhbsk n?eN d/ sfjs wkwbk doi ehsk frnk. EkJhb?Av
n"os T[BQK B{z s?okeh f;ykT[Adh j? ns/ GktBkswe gfjb{nK 's/ n;o eo/rk. ;'uD dh pikJ/ nkgDh gVQkJh ns/
d/ w[J/Ar fzbQ/ ftZu ';{e ;kB y'B ykB' Bkw dk fJZe BkJhN ebZp j?. EkJh wkvb
Bkb jh d/S d/ phu ebuo pko/ th n;hA T[BQK bJh :kdK fsnko eo oj/ vokJhftzr S[o{ eoB dk c?;bk ehsk.
fJ; ebZp ftZu vhi/ dk ezw eo ojh ;h. 4 nr;s dh oks B{z T[; B/ ebZp 'u
ikDekoh fdzdh j?. 22 ;kb gfjbK jK- nkzkdh, y[Sh ns/ w"fenK dhnK w?A nZr/ tXD dk c?;bk ehsk sK i' w?A
Nkgb?Z; j' e/ vK; ehsk. id'A wkvb vK; eo ojh ;h sK fe;/ B/ T[; dh thvhU
ncrkfB;skB s'A nk;Nq/bhnk nkJh :kdK. fzeo:'r j? fe ncrkfB;skB nkgD/ bJh e[M eo ;eK ns/ nkgD/
pDk bJh. thvhU 'u eJh b'e wkvb 's/ g?;/ T[vkT[Ad/ th Bzo nkJ/.
wohnw zkfjd B/ fejk fe T[;dh s'A nwohek dh nrtkJh tkb/ rmi'V ;[gfBnK ns/ NhfunK B{z gqkgs eo
w[J/Ar y'B e/n?B g[b; ;N/SB dh ;[gov?AN gqhuk ekJ/Ar;kfofei' B/ vhi/ nkfJb
f;ybkJh n"osK B{z nkgDh gSkD d/ ibdpkzh ftu tkg;h d/ fJe ;kb
ns/ BkJhN ebZp d/ 20 ;kbk w?B/fizr vkfJo?eNo gow/s nekjkod' d/ fybkc ;eK.
th e/; doi ehsk j?. gow/s 's/ fpBK bkfJ;?A; d/ BkJhN ebZp ubkT[D dk d'S
j?. fJ; wkwb/ 'u T[; B{z fJe ;kb dh e?d iK eohp 1H3 bZy i[owkBk iK d't/A j'
dkdkGkJh B"o'ih d/ bzvB ;fEs xo B{z
dkdkGkJh B"o'ih d/ bzvB ;fEs xo B{z
dkdkGkJh B"o'ih d/ bzvB ;fEs xo B{z
dkdkGkJh B"o'ih d/ bzvB ;fEs xo B{z
dkdkGkJh B"o'ih d/ bzvB ;fEs xo B{z
;ed/ jB. g[b; ;[gov?AN gqhuk B/ fejk fe T[j fJ; wkwb/ ftZu j'o ;p{s fJeZm/
eo oj/ jB. wkwb/ pko/ vhi/ nkfJb B/ fejk fe T[; B/ nfijk gfjbK ed/ BjhA
ehsk ;h ns/ Bk jh BkJhN ebZp B/ T[; B{z nfijk eoB bJh BjhA fejk ;h. T[;
B/ nZr/ dZf;nk fe T[; B/ BS/ ftu fJj edw u[Zfenk ;h. T[; B/ fJ; bJh
fwfbnk pfbT{ gb?e ;BwkB
fwfbnk pfbT{ gb?e ;BwkB
fwfbnk pfbT{ gb?e ;BwkB
fwfbnk pfbT{ gb?e ;BwkB
fwfbnk pfbT{ gb?e ;BwkB
w[nkch th wzr bJh j?.
gkfe ;fEs wjkokik oDihs f;zx dh iZdh jt/bh
gkfe ;fEs wjkokik oDihs f;zx dh iZdh jt/bh g/Ar/, pq'wbh ofjD rJ/ ;B, id'A T[j
gkfe ;fEs wjkokik oDihs f;zx dh iZdh jt/bh
gkfe ;fEs wjkokik oDihs f;zx dh iZdh jt/bh
gkfe ;fEs wjkokik oDihs f;zx dh iZdh jt/bh
ftukoe s"o 's/ 1897 ftu Gkos dh
g{oB nkzkdh d/ ;woEe pD oj/ ;B.
dk fJe fjZ;k whAj ekoB j'fJnk Yfj-Y/oh
dk fJe fjZ;k whAj ekoB j'fJnk Yfj-Y/oh
dk fJe fjZ;k whAj ekoB j'fJnk Yfj-Y/oh
dk fJe fjZ;k whAj ekoB j'fJnk Yfj-Y/oh
dk fJe fjZ;k whAj ekoB j'fJnk Yfj-Y/oh
bkb ozr dhnK fJZNK Bkb pD/ fJ;
xo d/ pkjo j[D fJe sysh bZrh j'Jh
j?, fi; 's/ fbfynk j?, 'dkdkGkJh
B"o'ih 1825-1917 Gkosh
okSNotkdh ns/ ;z;d w?Apo fJZE/ ofjzd/
;B.' fJzrfbS j?ohN/i B/ fJe fpnkB
'u fejk, 'B"o'ih 7 pko fJzrb?Av rJ/
ns/ bzvB ftu nkgDh fzzdrh d/ fszB
djkfenK s'A tZX ;wK fpskfJnk.
nr;s 1897 ftu T[j tkfSzrNB
jkT{; rJ/. fJZE/ T[BQK B/ nkgDk
fznkdkso ;wK t?bph efwSB d/ w?Apo
ti'A ezw eofdnK fpskfJnk.
fJ; efwSB B{z fpqfNS ;oeko B/
Gkos ftZu cz{b youh dh iKu bJh
rfms ehsk ;h. fJE/ ofjzd/ j'J/ gtoNh
n?Av nB-fpqfNS o{b fJB fJzvhnk'
(1901) d/ f;ob/y Bkb T[BQK dh fET{oh
gqekfSs j'Jh ;h.' d;skt/zK w[skpe
r[ioKtkbk (fpT{o') gkfe;skB d/ r[ioKtkbk ftZu wjkokik oDihs f;zx tkfSzrNB jkT{; bzvB ftu Gkosh
dh iZdh jt/bh, fiZE/ T[BQK dk iBw j'fJnk ;h, dk fJZe tZvk fjZ;k 12 nr;s GkJhuko/ bJh fJe wjZstg{oB e/Ado
bzvB (fpT{o') Gkosh ;[szsosk fJe ;BwkB j?. B"o'ih B{z fJj ;BwkB
B{z Gkoh whAj ekoB Yfj frnk j?. fJj S/o-J/-gzikp dh ftok;s gqsh gkfe;skB ;h, fiZE/ pj[s ;ko/ GkoshnK B{z ;Zdk
;zrokw d/ T[Zx/ w?Apo oj/ ns/ fpqN/B d/ nfij/ ;w/A ftu fdZsk frnk j?, id'A
;oeko dh T[dk;hBsk B{z do;kT[Adk j?. e[M fdB gfjbK fzbQ/ d/ ;jkfJe efwSBo fdZsk iKdk ;h. fJzrfbS j?ohN/i B/
gfjb/ Gkosh ;z;d w?Apo dkdkGkJh Gkos nkgDh nkzkdh dh 75thA toQ/
B/ ;pzXs ftGkr d/ nfXekohnK B{z Bkb b? e/ T[es jt/bh dk d"ok eoe/ fJ; B{z fejk, 'B"o'ih B/ 1904 iK 1905 'u
B"o'ih dZyDh bzvB d/ fi; xo ftu rzY wBk fojk j?. B"o'ih 19thA ;dh d/
g{oh soQK ;[oZfyns n?bkfBnk ;h. fJ; B{z ;?bkBhnK ns/ yk; eoe/ Gkos s'A fJ; xo B{z SZfvnk ;h. fJ; d/ Bkb
eohp 8 ;kbK sZe oj/, T[BQK B{z 'pfbT{ nzs ftu eohp 8 ;kbK sZe bzvB
nkJ/ f;ZyK d/ d/yD bJh y'bQD dk n?bkB ehsk frnk ;h. jh fJj bzvB ftZu T[BQK dk nfijk
gb?e' :kBh Bhbh sysh Bkb ;fEs fJ; xo ftu oj/ ;B.
gkfe;skB g[oksZst ftGkr tZb'A fJwkos B{z fJZe ;[oZfyns ftok;sh xo pD frnk, fiZE/ T[j ;G s'A bzp/
;BwkfBs ehsk frnk j?. 'fJzrfbS 'Gkosh okiBhsh d/ fgskwkj'
fJwkos x'fSs ehsk frnk j?, go nfXekoh xZN jh iKd/ jB. gkfe ;oeko ;w/A sZe oj/.' w[zpJh ftZu fJZe gko;h
j?ohN/i' u?foNh dh :'iBk 'pfbT{ (rq?Av Ubv w?B nkc fJzvhnk) ti'A
tZb'A eJh tko czv nbkN ehs/ rJ/ jB go pjkbh bJh tos'A BjhA ehsh rJh. gfotko ftZu iBw/ B"o'ih Gkos ns/
gb?e' bzvB dh fJfsjk;e wjZst ikD/ iKd/ B"o'ih nfij/ ;w/A ftu
fJ; s'A fJbktk jt/bh d/ nkb/-d[nkb/ dk ;kok fJbkek BkikfJz d[ekBK Bkb fpqN/B d'tK ftZu fJZe gqGktSkbh ns/
dhnK fJwkosK B{z fdZsk ikD tkbk tkfSzrNB jkT{;, 72 n?Bob/ gkoe,
wZSh pkzko ftu spdhb j' frnk j?. p[ZXhihth B/sk ;B.
15
15
15 gzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2 22
15 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 2 2222
15 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 202222
16
16
16 gzikp NkJhwz, f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 202222
16 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 2 2222
16 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2 22
;kT{dh wfjbk B{z NthN eoBk fgnk
;kT{dh wfjbk B{z NthN eoBk fgnk nk;Nq/bhnk dh wfjzrkJh do 21 ;kbK d/
;kT{dh wfjbk B{z NthN eoBk fgnk
nk;Nq/bhnk dh wfjzrkJh do 21 ;kbK d/
;kT{dh wfjbk B{z NthN eoBk fgnk
;kT{dh wfjbk B{z NthN eoBk fgnk
nk;Nq/bhnk dh wfjzrkJh do 21 ;kbK d/
nk;Nq/bhnk dh wfjzrkJh do 21 ;kbK d/
nk;Nq/bhnk dh wfjzrkJh do 21 ;kbK d/
Gkoh, j'Jh 34 ;kb dh ;
Gkoh, j'Jh 34 ;kb dh ;
Gkoh, j'Jh 34 ;kb dh ; f;yo s/, b'eK s/ fgnk tkX{ nkofEe p'M
Gkoh, j'Jh 34 ;kb dh ;zkkkkk
Gkoh, j'Jh 34 ;kb dh ;
f;yo s/, b'eK s/ fgnk tkX{ nkofEe p'M
f;yo s/, b'eK s/ fgnk tkX{ nkofEe p'M
f;yo s/, b'eK s/ fgnk tkX{ nkofEe p'M
f;yo s/, b'eK s/ fgnk tkX{ nkofEe p'M
4H4 ch;dh dk tkXk j'fJnk j?. n"osK
d/ eZgfVnK B/ fJZE/ tX/o/ :'rdkB
gkfJnk. ikfJdkd Bt/A xo fBtk;K
dh bkrs 5H6 ch;dh tX rJh j?, i'
fe fpbfvzr ;gbkJh dh ewh, T[Zu
fSfgzr bkrsK ns/ fBowkD rshftXh
d/ T[Zu gZXoK B{z ikoh oZyD ekoB
tfXnk j?. c?vob ;oeko B/ th fJ;
fswkjh ftZu xZN rqKN G[rskB dh g/
SeS ehsh j?. fJ; fswkjh ftZu
coBhuo dh ehws 7 ch;dhÜ tXh j?.
dtkJh ckowkf;T{Nheb T[sgkdK
ftZu 1H1Ü ch;dh dh froktN nkJh
j? i' ygsekoK d/ bkG :'iBk d/ sfjs
fonkd (fpT{o') ;kT{dh nop dh fJZe n"os B{z NftZNo ubkT[Dk Gkoh g? fpq;p/B (fpT{o') nk;Nq/bhnkJh nk;Nq/bhnkJh fpT{o' nkc ;N?fN;fNe; ;pf;vhnK bJh :'r jB. e[Zb fwbk
frnk. don;b T[ZE'A dh fJZe ndkbs B/ ;bwk nb-S/jpkp B{z NftZNo ubkT[D fpT{o' nkc ;N?fN;fNe; d[nkok ikoh ftGkr d/ nzeV/ do;kT[Ad/ jB fe e[M e/, fJ; fswkjh ftZu JhAXB ftZu 4H2Ü
d/ d'S ftZu 34 ;kb dh ;zk ;[DkJh j?. fJ; d"okB ;bwk B{z 34 ;kb dh :ksok ehs/ rJ/ skzk nzefVnK nB[;ko i{B SfjoK ftZu d{finK SfjoK Bkb'A tZX ch;dh dk tkXk j'fJnk.o{; 's/
gkpzdh dk th ;kjwDk eoBk jt/rk. fpqN/B dh bhvz :{Bhtof;Nh 'u gVQ ojh fswkjh ftZu xo/b{ ehwsK ftZu 6H1Ü ehwsK ftZu tkXk j' fojk j?. ;{ueKe gkpzdhnK ns/ e'o'Bk tkfJo; wjkwkoh
;bwk nb-S/jpkp ;kT{dh nop dh ofjD tkbh j?, fi; d/ 2 pZu/ th jB. T[; dk tkXk doi ehsk frnk j?. fi; 100 s'A 116 sZe dh spdhbh Bkb, dhnK gkpzdhnK B{z ;"yk eoB s'A pknd
's/ bZr/ d'SK ftu fejk frnk j? fe T[j d/S ftu iBse nSKsh g?dk eoB bJh Bkb 2001 s'A pknd nk;Nq/bhnk dh T[dkjoB bJh,e'Jh uhz 3 vkbo dh tZX wzr ekoB c?vob ;oeko d[nkok
ekoe[BK dh wdd eo ojh j?. wfjzrkJh do 21 ;kbK ftZu ;G s'A s/ bkrs j? go j[D 3H5 vkbo dk tkXk JhAXB n?e;kJhz ftZu eN"sh s'A pknd
don;b ;bwk d/ NftZNo 's/ 2,600 ckb'noz jB. T[j ;[zBh d/S dhnK z ;bkBk rsh Bkb f;yo 's/ gj[zu rJh doi j'fJnk j?. ngq?b ftZu JhAXB dhnK ehwsK (-
w[;fbw n"osK d/ jZeK pko/ fbydh ofjzdh ;h. ;bwk w[;fbw d/SK dh o{VQhtkdh j?. :{eq/B 's/ o{; d/ jwb/ B/ cb ns/ ;pzhnK skzk G'iB 13H8 ch;dh) ftZu froktN nkJh, go
;'u 's/ w{zjs'V itkp fdzdh ;h. T[j eJh ekoe[zBK B{z ckb' eodh ;h ns/ n"osK d/ ftStftnkgh s/b ns/ r?; dhnK efonkBk fJ; fswkjh ftZu pj[s wJh (O11H1 ch;dh) ns/ i{B (O6H8
nfXekoK Bkb i[V/ w[ZfdnK B{z ohNthN eodh ;h. fJ; bJh ;bwk fJ; d/S dh ehwsK d/ Bkb-Bkb G'iB dhnk fznkdk wfjzrk j' frnk j?. fBT{ ;kT{E ch;dh) ftZu g?No'b dhnK ehwsK ftZu
Bzo ftZu w[iow pD rJh. ehwsK B{z tXk fdZsk j?, w[Zy s"o 's/ t/bz ns/ e[JhBzb?Av d/ tZv/ fco tkXk j'fJnk. nzsookSNoh :ksok
ftd/
ftd/ G'iB ns/ JhAXB dh tXdh bkrs T[sgkdB y/soK ftZu jVQK ns/ Gkoh ns/ j'Nb fojkfJS ftZu 19H9 ch;dh
ftd/ :ksok s/ gkpzdh
ftd/ :ksok :ksok s/ gkpzdhs/ gkpzdh
ftd/S :ksok :ksok 's/ gkpzdhs/ gkpzdh
id'A ;bwk 2021 ftu fpqN/B s'A nkgDh S[ZNh 's/ ;kT{dh nop nkJh sK T[; ekoB fJj tkXk doi ehsk frnk. pkoS d/ ekoB fJ; fswkjh ftZu cbK dk Gkoh tkXk j'fJnk j?. fJ; ;kb d/
B{z frqcsko eo fbnk frnk. T[; B{z i{B wjhB/ ftZu 6 ;kb dh ;zk ;[DkJh rJh :{eq/B nkgDh nBki dh c;b B{z ns/ ;pzhnK dh ehws ftZu 5H8Ü dk S[o{ ftZu :ksok gkpzdhnK jNkJ/ ikD
;h, fi; 'u'A 3 ;kb dh ;zk w[nZsb eo fdZsh rJh ns/ T[; dh :ksok 's/ th fBo:ks eoB ftZu n;woZE j? feT[Afe tkXk j'fJnk j?. o'Nh ns/ nBki s'A pknd, ftd/S ikD dh wzr tX rJh.
gkpzdh brk fdZsh rJh ;h. j[D fJ; ;zk B{z j'o ;ys eo fdZsk frnk j?. o{;h fwzkJhb jwb/ fJ; dhnK ekop'jkJhvo/N gq/whnK bJh p[oh ypo :{og bJh T[vkDK dh wzr w"i{dk
ndkbsh d;skt/zK d/ nB[;ko ;kT{dh dh nghb ndkbs B/ ;bwk nb-Sjkp pzdorkjK 's/ ikoh jB. fJjBK w[Zy y/ j?. :{eq/B 's/ o{; d/ jwb/ ekoB nBki ;woZEk s'A tZX j?. e[b fwbk e/
B{z 9 nr;s B{z oki ftZu iBse ftt;Ek B{z Gzr eoB ns/ n;zs[SNK dh soK ftZu tkX/ dk th noEuko/ ftZu dh ;gbkJh dh xkN ekoB o'Nh ns/ wfjzrkJh d/ f;yo ns/ tZX ojhnk p?Ae
;jkfJsk eoB bJh ;zk ;[DkJh ;h. ;zk d/ sfjs 34 ;kb bJh ftd/S :ksok gqGkt fgnk j?, go ;kohnK ehwsK nBki T[sgkd tX/ (3H1 ch;dh). Sokp ftnki doK Bkb nkgDh i/p 's/ g?
's/ gkpzdh brk fdZsh rJh j?. fJZe;ko BjhA tX ojhnK jB ns/ e[M nbe'jb dhnK ehwsK f;oc 0H7Ü oj/ tkX{ nkofEe p'M s'A fBiks gkT[D
iK sK ;fEo jB iK fvZrhnK jB. tXhnK jB. Bt/A eZgV/ ns/ j'o bJh jo nk;Nq/bhnkJh B{z nkgDh
w[dok;chsh ftZu spdhbh th g{o/ t;s{nK bJh T[Zu GkV/ dh bkrs o'zkBk fzzdrh ftZu ;zxoS eoBk g?
e?B/vk
e?B/vk u gzikph p'bD tkfbnKu gzikph p'bD tkfbnK nk;Nq/bhnk ftZu fJZe;ko BjhA j?. ekoB fJ; fswkjh ftZu eZgV/ ftZu fojk j?.
e?B/vk 'u gzikph p'bD tkfbnKu gzikph p'bD tkfbnK
e?B/vk
e?B/vk u gzikph p'bD tkfbnK
fBT{ hb?AvL ;{Ne/;K u'A fwbhnK d' pZfunK
fBT{
fBT{
fBT{zhb?AvL ;{Ne/;K u'A fwbhnK d' pZfunKhb?AvL ;{Ne/;K u'A fwbhnK d' pZfunK
dh frDsh u"E/ Bzpo s/ doi
dh frDsh u"E/ Bzpo s/ doi
dh frDsh u"E/ Bzpo s/ doi fBT{ hb?AvL ;{Ne/;K u'A fwbhnK d' pZfunKhb?AvL ;{Ne/;K u'A fwbhnK d' pZfunK
dh frDsh u"E/ Bzpo s/ doi
dh frDsh u"E/ Bzpo s/ doi
dhnK bk
dhnK bk K, fyv"D/ th pokwd
dhnK bk
dhnK bk K, fyv"D/ th pokwdK, fyv"D/ th pokwd
dhnK bkSK, fyv"D/ th pokwdK, fyv"D/ th pokwd
fszB s'A uko ;kbK sZe ;{Ne/; ftZu
oZfynk frnk ;h. d't/A ;{Ne/; fJZe'
nkeko d/ jB. g[b; nB[;ko fi;
gfotko B/ fJj t;s{ ;N'o/i :{fBN s'A
yohdh j?, T[j fe;/ th soQK fJ; xNBk
ftZu Skwb BjhA j?. s[jkB{z dZ; d/JhJ/
fe gfotko B/ ;N'o/i bkeo d/ ;wkB
dh nkBbkJhB p'bh brkJh ;h. fJj
p'bhnK yohddkoK B{z Bhbkwh s'A gfjbK
;wZroh d/ nzdo d/yD dh fJikzs
BjhA fdzdhnK. nfijh ;fEsh ftZu fJj
p'bh f;oc wkb d/ pkjoh o{g B{z d/y e/
ehsh iKdh j?. nfijhnK BhbkwhnK
's/ eJh tZv/ Nhth S'n th pD/ jB.
g[b; nfXekoh B/ nZr/ dZf;nk fe
;h;hNhth dh iKu ehsh ikt/rh go
bkSK fszB s'A uko ;kb g[okDhnK j'D
ekoB T[BQK B{z w[Seb g/S nk ojh j?.
fcbjkb pZfunK dh gSkD BjhA j' ;eh
UNktk (fpT{o') e?B/vk fty/ xoK ftu fJzrfbS ns/ co?Au s'A pknd j'o
j?.
GkSktK p'bD tkfbnK dh frDsh ftu gzikph p'bD tkfbnK dh frDsh u"E/
;{Ne/; ftZu fwb/ fyv"D/
;{Ne/; ftZu fwb/ fyv"D/
;{Ne/; ftZu fwb/ fyv"D/
;{Ne/; ftZu fwb/ fyv"D/
;{Ne/; ftZu fwb/ fyv"D/
Bzpo s/ doi ehsh rJh j?. ;N?;fNe; e?B/vk dh 2021 dh wodwS[wkoh w[skpe
w"e/ 's/ w"i{d b'eK B/ ;EkBe
e?B/vk ftu fJzrfbS ns/ co?Au s'A fJbktk xok ftu ;G s'A tZX w?AvfoB s/ T[; nkeb?Av (fpT{o') fBT{zhb?Av ftZu T[jBK B{z gfjbh jh p'bh ftZu fJj ;{Ne/ whvhnk B{z dZf;nk fe ;{Ne/; 'u
s'A pknd gzikph (520,000) p'bD tkfbnK dk ;EkB nkT[Adk j?. Bhbkwh d"okB yohd/ rJ/ d' ;{Ne/;K ; fwb rJ/ ;B, fi; ftZu j[D d' pZfunK d/ fyv"D/ th w"i{d ;B. xNBk
2016 dh wodwS[wkoh Bkb'A fJ; tko gzikph p'bD tkfbnK dh frDsh ftZu'A d' S'N/ pZfunK dhnK bkSK pZfunK dhnK bkSK pokwd j'JhnK s'A pknd fi; gfotko B/ Bhbkwh ftZu
ftu 49 ch;dh dk tkXk j'fJnk j?. e?B/vk ftu fjzdh p'bD tkfbnK dh frDsh fwbhnK jB. ;EkBe whvhnk B/ fJj jB. ;{Ne/; yohfdnk ;h, T[j nkeb?Av SZv
92,000 jzko ns/ r[ioksh p'bD tkfbnK dh frDsh th 92,000 jzko doi ikDekoh fdZsh.v/bh w/b dh fJZe fBT{zhb?Av g[b; d/ fvN?efNt e/ pkjo ubk frnk j?. g[b; dk efjDk
ehsh rJh j?. N'oKN' ftu fJzrfbS ns/ co?Au s'A fJbktk xoK ftu j'o GkSktK fog'oN d/ nB[;ko dZyDh nkeb?Av d/ fJz;g?eNo N'fcb' cwkB[nk tkJhb[nk j? fe fJj gfotko fe;/ th soQK fJ;
p'bD tkfbnK ftu gzikph p'bD tkfbnK dh frDsh 10 ch;dh ns/ t?Be{to w?B{o/tk d/ fJZe gfotko B/ 11 nr;s B/ fejk fe g[b; dk wzBDk j? fe gzi xNBk ftZu Skwb BjhA ;h. wB[Zyh bkS
ftu 19 ch;dh doi j'Jh j?. B{z fJZe Bhbkwh ftZu p'bh brkJh ;h. s'A d; ;kb d/ pZfunK dhnK bkSK B{z B{z d/y e/ gfotkoe w?Apo ;dw/ 'u jB.
17
17
17 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 2 2222
17 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 202222
17 gzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2 22
nk;Nq/bhnkJh g[b; B/ brGr 75 j[Bowzd ekfwnK bJh nk;Nq/bhnk dh
nk;Nq/bhnkJh g[b; B/ brGr 75 feb' feb'
j[Bowzd ekfwnK bJh nk;Nq/bhnk dh
nk;Nq/bhnkJh g[b; B/ brGr 750 feb' feb'
nk;Nq/bhnkJh g[b; B/ brGr 75 feb'
nk;Nq/bhnkJh g[b; B/ brGr 75
j[Bowzd ekfwnK bJh nk;Nq/bhnk dh
j[Bowzd ekfwnK bJh nk;Nq/bhnk dh
j[Bowzd ekfwnK bJh nk;Nq/bhnk dh
voZr ehsh pokwd, 3 ftnesh frqcsko
voZr ehsh pokwd, 3 ftnesh frqcsko
voZr ehsh pokwd, 3 ftnesh frqcsko
voZr ehsh pokwd, 3 ftnesh frqcsko
voZr ehsh pokwd, 3 ftnesh frqcsko
ghHnkoH b?Dh j't/rh ;"yh, ehs/ fJj pdbkn
ghHnkoH b?Dh j't/rh ;"yh, ehs/ fJj pdbkn
ghHnkoH b?Dh j't/rh ;"yh, ehs/ fJj pdbkn
ghHnkoH b?Dh j't/rh ;"yh, ehs/ fJj pdbkn
ghHnkoH b?Dh j't/rh ;"yh, ehs/ fJj pdbkn
2021 sZe nk;Nq/bhnk ftZu ofjDk
bkzwh j?.
ii) i' ;p-ebk; 457 thzk Xkoe
jB ns/ S'Nh fwnkd d/ j[Bowzd
feZfsnK dh ;{uh d/ nXhB nozh d/
;ed/ jB.
iii) n;EkJh rq?i{J/N thzk, i' 1
cotoh 2020 B{z iK fJ; s'A pknd
ysw j' frnk.
iv) 1 cotoh, 2020 ns/ d;zpo
15, 2021 ftueko nk;Nq/bhnk s'A
pkjo j'Dk ukjhdk j?.
f;vBh (fpT{o') nk;Nq/bhnk 'u ;zrwowo d/ gZEoK dhnK ;b?pK 'u b[e'Jh spdhbh d/ fgZS/ T[d/
spdhbh d/ fgZS/ T[d/
spdhbh d/ fgZS/ T[d/SLL LL L
spdhbh d/ fgZS/ T[d/
spdhbh d/ fgZS/ T[d/
rJh eohp 750 feb'rqkw w?Ekwc/NkwkJhB efEs s"o 's/ dokwd eoB d/ wkwb/
thzk Bhsh ftZu spdhbhnK eoB
ftu fszB ftneshnK 's/ d'S brkJ/ rJ/ jB. fog'oN w[skpe nk;Nq/bhnB
dk T[d/S T[BQK T[whdtkoK dk ;woEB
pkovo c'o; d/ nfXekohnK B{z ;w[zdoh wkb d/ ezN/BoK ftZu ;zrwowo d/ gZEo
eoBk j? i' e'ftv wjkwkoh d"okB
ftZu b[e'Jh j'Jh 748 feb'rqkw fwEkJhb?Ac/NkwkJhB fwbh, i' fgSb/ wjhB/ ;z:[es
brkJhnK rJhnK gkpzdhnK ekoB
nop nwhoks s'A f;vBh gj[zuh ;h.
nkgDh gqtkBrh r[nk u[Ze/ jB. ;oekoh
g[b; w[skpe voZr, fi; B{z w?E iK nkJh; th fejk iKdk j?, dh nzdkzB f;vBh (fpT{o') nk;Nq/bhnB thzk spdhbhnK dk n?bkB ehsk j?. nzefVnK nB[;ko eohp 30,000
n;EkJh j[Bo dh xkN tkb/ th
n;EkJh j[Bo dh xkN tkb/ th
n;EkJh j[Bo dh xkN tkb/ thzkLkL kLkL kL
;zGkth pkzkoh ehws 675 fwbhnB nk;Nq/bhnB vkbo (468 fwbhnB vkbo) bJh ngbkJh eoB iK nk;Nq/bhnk n;EkJh j[Bo dh xkN tkb/ th
n;EkJh j[Bo dh xkN tkb/ th
T[whdtkoK e'b fJj thz/ jB. jkbKfe
j?. fBT{ ;kT{E t/bz ;N/N g[b; ns/J/phn?c B/ fejk fe 20 ;kb dh T[wo d/ d' ftZu ;?Nb j'D d/ ukjtkB b'eK bJh Bt/A ;[XkoK d/ nB[;ko ;oeko B/
T[BQK dk thzk ;wK :'rsk ns/ fB:wK
ns/ 30 ;kb d/ fJZe ftnesh 's/ pknd ftZu fJZe ;hwk-fB:zsfos voZr dh y[Sypoh j?, feT[Afe ;oeko B/ n;EkJh nk;Nq/bhnk ghHnkoH iK n;EkJh j[Bo
nB[;ko ;Nqhw d/ nkXko 's/ tXkfJnk
tgkoe wksok B{z dokwd eoB ns/ gkpzdhS[dk voZr dh fJZe tZvh tgkoe j[Bo dh xkN tkb/ thzk ftZu dh xkN ;pebk; 482 thzk XkoeK
ikt/rk. d/S dk T[d/S T[BQK ;ko/ j[Bowzd
wksok dh ;gbkJh ftZu fjZ;k b?D dk d'S brkfJnk frnk ;h. g[b; dk d'S j? spdhbhnK dk n?bkB ehsk j? i' bJh fJZe nk;kB wkor g/S ehsk j?.
b'eK B{z ;Zdk d/Dk j? i'
fe fJj BShb/ gdkoE fJZe ngokfXe f;zvhe/N d[nkok dokwd ehs/ rJ/ ;B. ;EkJh fBtk; bJh Bt/A wkor g/S eod/ 31 wkou 2022 sZe T[g-Sq/Dh 482
d/S d/ nkofEe ftek; B{z m'; j[bkok
fBT{ ;kT{E t/bz g[b; d/ i"jB tkN;B B/ fejk fe n;hA T[BQK rshftXhnK jB.fJj pdbkn n;EkJh j[Bo dh ns/ T[g-Sq/Dh 457 thzk nXhB
d/Dr/, i' wjkwkoh d/ gqGkt ekoB p[oh
's/ d'S brktKr/ i' fJBQK ftneshnK B/ gfjbK ns/ pknd ftZu ehshnK ;B. xkN tkb/ thzk, n;EkJh rq?i{J/N thzk 52,000 s'A tZX T[whdtko ;B, fi;
soQK gqGkfts j'J/ ;B.
fJ; sZE s'A ;ze/s fwbdk j? fe T[j i' eo oj/ ;B, T[; ftZu T[j uzrh soQK wkjo ns/ ezwekih S[ZNhnK pDkT[D tkb/ ekoB nk;Nq/bhnB ghHnkoH bJh tofezr j'bhv/ w/eo th
tofezr j'bhv/ w/eo th
tofezr j'bhv/ w/eo thzkLkL kLkL kL
tofezr j'bhv/ w/eo th
tofezr j'bhv/ w/eo th
;B ns/ ekB{zB bkr{ eoB d/ i'ywK s'A ikD{ ;B.fJj f;zvhe/N d{finK dh ;[oZfynk thzk bJh ehs/ rJ/ jB.fJj thzk nozh d/D dh T[whd pzd j' rJh ;h.
nk;Nq/bhnk ;oeko B/ ftZsh ;kb
dh e'Jh gotkj BjhA eod/ ns/ fit/A fe n;hA fJ; jcs/ d/fynk j?l BkikfJz oZyD tkb/ ;ko/ j[Bowzd ekfwnK bJh go 1 i[bkJh s'A fJj thzk Xkoe
2022-23 bJh ;p-ebk; 462 thzk
d"bs pDkT[D ns/ j'o ngokfXe T[ZdwK B{z czv d/D bJh b'VhAd/ fe;/ th ;kXB nk;Nq/bhnB ghHnkoH bJh ngbkJh n;EkJh fBtk; spdhbh thzk bJh
sfjs nk;Nq/bhnk bJh 30 gqshSs
dh tos'A eod/ jB.J/phn?c ;[gov?AN i'J/B :/N; B/ fejk fe zpsh ;ko/ ;zrfms eoBk nk;kB j' ;edk j?. nozh d/ ;ed/ jB.
sZe dh ;hwk th tXk fdZsh j?. d/S, 1
fJZe fpB?eko bJh :'rsk d/
fJZe fpB?eko bJh :'rsk d/
fJZe fpB?eko bJh :'rsk d/
ngokX ;w{jK bJh fJZe ;[B/jk j? fe fJ; Bkb e'Jh coe BjhA g?Adk fe s[jkv/ nk;Nq/bhnk dh ;oeko B/ fJ; fJZe fpB?eko bJh :'rsk d/
fJZe fpB?eko bJh :'rsk d/
i[bkJh, 2022 B{z x'fSs ehs/ rJ/
b[ekT[D dhnK irQk fezBhnK tXhnk jB, ;kv/ J/phn?c nc;o fJ; B{z bZG ftZsh ;kb 2022-23 ftZu 1 i[bkJh wkgdzv
wkgdzv
wkgdzv
wkgdzv
wkgdzv
Bt/A ;[XkoK d/ nB[;ko, fJ;B{z tofezr
b?Dr/. s'A d/S ftZu gotk; eoB dh fJZSk T) T[; e'b fgSb/ d' ;kbK ftZu
j'bhv/ w/eo thzk gq'rokw sZe gj[zu
oZyD tkb/ iK PR dh Gkb ftZu nk;Nq/ fJZe t?X T[g-ebk; 482 iK 457
fwbh. fJ; s'A fJbktk, nk;Nq/bhnk B/
bhnk ftZu gqtk;h j'D tkfbnK bJh thzk j'Dk ukjhdk j?. Gkos Bkb 2 ngq?b, 2022 B{z @w[es
nzefVnK u y[bk;k, nk;Nq/bhnk
nzefVnK u y[bk;k, nk;Nq/bhnk
nzefVnK u y[bk;k, nk;Nq/bhnk 'uu uu u fszB soQK d/ thfznK ftZu i) 1 cotoh, 2020 s'A 14 d;zpo, tgko ;wM"s/@ 's/ d;sys ehs/ ;B.
nzefVnK u y[bk;k, nk;Nq/bhnk
nzefVnK u y[bk;k, nk;Nq/bhnk
rkoh do u froktNu froktN
rkoh do
rkoh do u froktN
p/o[ p/o[ p/o[ p/o[ p/o[zrkoh do rkoh do 'u froktNu froktN
fpqfN
fpqfN
fpqfN f;Zy dk fpnkB nkfJnk ;kjwD/, f;Zy dk fpnkB nkfJnk ;kjwD/,
fpqfN f;Zy dk fpnkB nkfJnk ;kjwD/,
fpqfNS f;Zy dk fpnkB nkfJnk ;kjwD/, f;Zy dk fpnkB nkfJnk ;kjwD/,
fejk-w?A wjkokDh dk esb eoBk ukj[zdk ;h
fejk-w?A wjkokDh dk esb eoBk ukj[zdk ;h
fejk-w?A wjkokDh dk esb eoBk ukj[zdk ;h
fejk-w?A wjkokDh dk esb eoBk ukj[zdk ;h
fejk-w?A wjkokDh dk esb eoBk ukj[zdk ;h
B{z fejk fe w?A fJZE/ okDh B{z wkoB
nkfJnk jK. u?b poeSkfJo d/ pq"vw{o
j;gskb dh Uto-;[oZfyns
wB'ftfrnkBe :{fBN s'A thvhU fbze
okjhA ndkbs ftZu g/S j'fJnk. fpqfNS
e?Bpok (fpT{o') nk;Nq/bhnB fpT{o' nkc ;N?fN;fNe; (J/HphHn?Z;H) tZb'A wjkokDh n?fbzkp?E feq;w; wBkT[D
ikoh ehs/ rJ/ nzefVnK s'A gsk uZfbnk j? fe fgSb/ wjhB/ p/o[zrkoh do xN ftzv;o e?;b gj[zuh ;h. i;tzs f;zx
e/ 3H4 ch;dh ofj rJh feT[Afe o[zrko ns/ ezw d/ xzN/ fJZe' ;w/A xN/ jB. fog'oN u?b B/ feq;fw; tkb/ fdB ;t/o/ 8L06
w[skpe J/phn?; d/ b/po ;N?fN;fNe; d/ w[yh fpi'oB ikoft; B/ fejk fe p/ ti/ ;B?gu?N 's/ gqh-foekov ehsh
o'zrkoh do i{B ns/ i[bkJh d/ ftueko 0H1 gqshSs nzeK dh froktN Bkb thvhU ngb'v ehsh. T[;B{z 24 fwzN
3H4 gqshSs ofj rJh, fi; Bkb 41,000 b'eK dk o[zrko xfNnk ns/ fJ;/ ;w/ pknd ftzv;o e?;b d/ nzdo'A frqcsko
A d"okB p/o[zrkoK dh frDsh th 20,000 sZe xNh. eo fbnk frnk.
fJ; esb/nkw ftZu j
fJ; esb/nkw ftZu j koK b'ekoK b'e
fJ; esb/nkw ftZu j
fJ; esb/nkw ftZu j koK b'e
ikoft; B/ fJZe fpnkB ftZu fejk, @i[bkJh ftZu p/o'zrkoh ftZu froktN fJ; esb/nkw ftZu jzkoK b'ekoK b'e
wko/ rJ/ ;B
fJZe tXdh szr feos wkoehN B{z do;kT[Adh j?, fi; ftZu T[Zu B"eohnK dhnK bzvB (fpT{o') fpqfNS Skjh gfotko fzeo:'r j? fe 25 d;zpo 2021 wko/ rJ/ ;B
wko/ rJ/ ;B
wko/ rJ/ ;B
wko/ rJ/ ;B
n;kwhnK ns/ uZb ojh ekfwnK dh ewh Skwb j?, fi; d/ Bshi/ ti'A nr;s dh fojkfJS ftzv;o e?;b d/ ezgb?e; dh ;t/o B{z tkgoh fJ; xNBk d/ ;w/A ifbQnKtkbk pkr d/ ;ke/ ftZu
1974 s'A pknd ;G s'A xZN p/o[zrkoh do j?. i[bkJh dh ;zdoG fwnkd ;odhnK ftZu fgSb/ ;kb feq;fw; tkb/ fdB wjkokDh nkgD/ fBZih ngkoNw?AN ftZu nzro/zK tZb'A jzkoK b'eK B{z r'bhnK
d"okB ;e{bK dhnK S[ZNhnK, e'ftv-19 ns/ j'o fpwkohnK Bkb ;pzXs sho-ewkB Bkb cV/ rJ/ fJZe fpqfNS ;h. fJ; wjhB/ d/ S[o{ ftu 20 ;kbk wko e/ Sjhd eo fdZsk frnk ;h ns/
eowukohnK dh r?ojkzoh ns/ f;vBh d/ okiXkBh Sfjo d/ Bkb nk;Nq/bhnk d/ f;Zy B/ ;[oZfynk rkovK B{z dZf;nk j? u?b 's/ d/S Xq'j, esb dh Xweh ns/ 1200 s'A tZX b'e zywh j' rJ/ ;B.
;G s'A tZX nkpkdh tkb/ oki fBT{ ;kT{E t/bz ftZu j'o jVQK dhnK xNBktK fe T[j wjkokDh n?fbzkp?E-d{ih dh jfEnko oZyD d/ d'S bkJ/ rJ/ ;B. fJ; thvhU s'A fJbktk ;B?gu?N 's/
Bkb w/b yKdh j?. jZfsnk eoB bJh T[ZE/ frnk ;h. fJj T[j p[ZXtko B{z bzvB dh t?;Nfwz;No fJe ;zd/S th fdZsk frnk ;h. fJ; 'u
o[zrko ftZu froktN ns/ phwkoh Bkb ;pzXs eowukohnK dh brksko rZb p[ZXtko B{z fpqN/B dh fJe ndkbs w?fi;Nq/N ndkbs ftZu g/S j'fJnk, fejk frnk ;h fe fiBQK Bkb w?A rbs
r?ojkzoh Bkb i[bkJh ftZu ezw eoB d/ xzN/ th 0H8 ch;dh xN/. ikoft; B/ B{z dZ;h rJh. ;kT{E?AgNB d/ t;Bhe fi; B/ T[;B{z fjok;s ftZu G/i fdZsk. ehsk j? iK T[BQK Bkb M{m p'fbnk j?,
fejk fe ;odhnK dhnK ;e{bK dhnK S[ZNhnK d/ nkb/-d[nkb/ ;kbkBk S[ZNh b?D i;tzs f;zx u?b dh frqcskoh s'A s[ozs T[; B{z 14 ;szpo B{z Ubv p/bh w?B{z wkc eo fdU. i;tzs B/ fejk fe
tkb/ b'eK s'A fJbktk, i[bkJh 2022 ftZu phwko j'D ekoB brGr 750,000 pknd ;kjwD/ nkJh fJZe thvhU ndkbs ftZu g/S ehsk ikt/rk. i/ s[jkB{z fJj fwb frnk j? sK ikD
fpqfNS f;Zy B/ ejh fJj rZb f;Zy B/ ejh fJj rZb
fpqfN f;Zy B/ ejh fJj rZb f;Zy B/ ejh fJj rZb
b'e nkw Bkb'A xZN xzN/ ezw eo oj/ ;B, i' fe n;hA ;odhnK d/ wZX d"okB d/yd/ ftZu T[;B/ nkgD/ nkg B{z fJZe Gkosh fpqfN f;Zy B/ ejh fJj rZb b?Dk fe w/oh w"s B/V/ j?. feogk eoe/
fpqfN
fpqfN
jK nkw ;zfynk Bkb'A d[ZrDh j?.fJj nzeV/ T[d'A nkJ/ jB id'A nk;Nq/bhnk ftZu f;Zy dZf;nk, i' 1919 d/ ifbQnKtkbk jEeVh brkT[D ns/ frqcsko fJ; ypo B{z T[jBK Bkb ;KMk eo' iK
w"i{dk ;odhnK d/ wjhfBnK ftZu Uwheo'B ;p-t?ohn?AN fJBc?eSBK dh bfjo pkr ;ke/ dk pdbk b?D bJh 96 ;kbk ehs/ ikD s'A gfjbK, u?b B/ efEs T[jBK B{z dZ;' i' fJ; wkwb/ ftu
ikoh ojh. wjkokDh B{z wkoBk ukj[zdk ;h. s"o 's/ fJZe Skjh ;[oZfynk nfXekoh fdbu;gh oZyd/ jB.
18
18
18 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 2 2222
18 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 202222
18 gzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2 22
gqd{f
gqd{f s j' u[Zeh j? B/gkbs j' u[Zeh j? B/gkb pkbh u pzp pDkT[D tkb/ dh ;
gqd{f s j' u[Zeh j? B/gkb
gqd{f
pkbh u pzp pDkT[D tkb/ dh ;u pzp pDkT[D tkb/ dh ;
pkbh
pkbh 'u pzp pDkT[D tkb/ dh ;u pzp pDkT[D tkb/ dh ;zkk kk k
gqd{fSs j' u[Zeh j? B/gkbs j' u[Zeh j? B/gkb
pkbh
dh gftZso pkrwsh Bdh
dh gftZso pkrwsh Bdh
dh gftZso pkrwsh Bdh
dh gftZso pkrwsh Bdh
dh gftZso pkrwsh Bdh
xZN eoB s/ nk;Nq/bhnk Bkokz
xZN eoB s/ nk;Nq/bhnk Bkok
xZN eoB s/ nk;Nq/bhnk Bkok
xZN eoB s/ nk;Nq/bhnk Bkok
xZN eoB s/ nk;Nq/bhnk Bkok
pj[s tXhnk fttjko ehsk ns/ T[;B{z
nkgD/ eZNVgzEh nshs 's/ gSsktk
j? fi; B/ ;wki ns/ d/S B{z B[e;kB
gj[zukfJnk j? ns/ T[;B/ fJZe uzrk
Bkrfoe pDB dh ;j[z th ykXh j?.
gkN/e B{z 2011 ftZu gkfe;skB
ftZu frqcsko ehsk frnk ;h ns/
fJzv'B/Shnk ftZu w[eZdwk ubkfJnk
frnk ;h, fiZE/ T[;B{z 2012 ftZu d'Sh
mfjokfJnk frnk ;h. T[;B{z n;b
ftZu 20 ;kb dh e?d dh ;zk ;[DkJh
rJh ;h.z?o'ih B/ fejk fe nkgD/ ;w/A
s'A fJbktk ;zk ftZu eN"sh Bkb T[j
e?Bpok (fpT{o') nk;Nq/bhnk d/ nbpkBhz B/ nZr/ fejk fe T[j gkN/e 14 nr;s B{z g?o'b bJh :'r j' frnk.
gqXkB wzsoh n?AEBh nbpkBhz B/ fejk dh ;zk pko/ ns/ eJh j'o w[ZfdnK 's/ iekosk ftZu ekB{zB ns/ wB[Zyh
ekmwzv{ (fpT{o') fjwkfbnk dh T[Zuh gjkVh u'Nh s'A fBebD tkbh pkrwsh
fe fJj go/SkB eoB tkbh rZb j? fJzv'B/Shnk dh @e{NBhse nfXekoK d/ wzsokb/ dk c?;bk ni/ th
Bdh ;pzXh B/gkb ftu fJj wkBsk ojh j? fe fJ;d/ gkDh 'u sB-wB S[ZX eoB
fJzv'B/Shnk B/ pkbh nZstkdh jwb/ B[wkfJzdrh@ eoBk ikoh oZyDr/, fi; bzfps j?. i/eo g?o'b s'A fJBeko eo
dh Sesh j?. T[E'A fJj jo/-Go/ izrbK s'A j[zdh j'Jh j/mK T[sodh j? ns/ fJ; ftu
'u pzp pDkT[D tkb/ dh e?d dh ;zk B{z ftu w"i{dk ;w/A fJzv'B/Shnk dhnK i/ fdZsk frnk sK T[j 2029 sZe i/bQ
j'o BdhnK ;wkT[AdhnK jB. fJj M'Bk, ;pzhnK ns/ j'o c;bK d/ y/sK dh
j'o xNk fdZsk j?, fi; 'u 202 b'eK bQK ftZu pzd nk;Nq/bhnB Skwb j?. ftZu ofj ;edk j?.gkN/e jwb/ ftZu
f;zukJh bJh fJe nfjw ;'wk j? i' pj[s ;ko/ B/gkbh b'eK bJh o'zh-o'Nh dk ;kXB
dh w"s j' rJh ;h- nfijk eoB dk nbpkBhz B/ gkN/e B{z Skwb eJh ftneshnK ftZu'A fJZe ;h,
j?. go, fit/A jh pkrwsh okiXkBh ekmwzv{ dh xkNh ftu gj[zudh j?, T[;dk ;kc
wsbp j? fe nZstkdh B{z e[M fdBK @fxDkT[Dk@ dZf;nk. nbpkBhz B/ fi;dk nb-ekfJdk Bkb ;pzXK tkb/
gkDh gfjbK wNw?bk ns/ fco ekbk j' iKdk j?. wbfpnK ns/ euo/ ekoB fJ;dk
'u fojkn ehsk ik ;edk j?. i/eo u?Bb 9 B{z dZf;nk fe T[;dhnK dZyD-g{oph J/ShnkJh nZstkdh ;w{j
tjkn th o[e iKdk j?. fJ;dk gkDh ghD :'r BjhA ofj frnk j? ns/ fJE'A sZe
T[;B{z g?o'b fdZsh rJh j?. ekotkJhnK fJZe nZstkdh dhnK i/wkj fJ;bkwhnk 's/ ftnkge s"o
fe ;kc-;ckJh bJh tosD d/ :'r th BjhA j?.
nk;Nq/bhnk d/ gqXkB wzsoh ekotkJhnK ;B. fzeo:'r j? fe fJzv'B/ 's/ d'S brkfJnk frnk ;h. foz'oN Nkg{
rowhnK d/ w";w d"okB, fJ;d/ sZNh fJbkfenK e'b pdp' nkT[Adh ofjzdh j?.
nbpkBhz B/ fejk fe T[BQK B{z fJzv'B/ Shnk ne;o d/S d/ ;[szsosk fdt; 's/ pzp Xwke/ 'u wko/ rJ/ fznkdkso
Bdh ftu f;ZX/ ;[ZN/ ikD tkb/ euo/ ns/ c?eNohnK d/ gkDh Bkb d/S ftu ;G s'A
ShnkJh nfXekohnK B/ dZf;nk ;h fe tor/ iSBK w"e/ e?dhnK B{z ;zk ftZu ftd/Sh ;?bkBh ;B.
gftZso Bdh dk doik oZyD tkbh pkrwsh j[D ;G s'A gqd{fSs j' u[Zeh j?.
T[wo gkN/e dh ;zk B{z j'o gzi wjhfBnK eN"sh fdzdk j?. ekB{zB ns/ wB[Zyh fJe j'o ;kfzSeosk nbh fJwo'B
okiXkBh ekmwzv{ ftu pkrwsh dk rzdk gkDh gS[gshBkE wzdo ;w/s eJh
bJh xNk fdZsk frnk j?, fi; Bkb nfXeko wzsokb/ d/ ;{pkJh dcso d/ B{z T[wo e?d dh ;zk ;[DkJh rJh ;h.
gftZso ;EkBK s'A j'e/ bzxdk j?. gS[gshBkE wzdo B{z 1979 ftu :{B/;eh tb'A
T[;dh e[Zb eN"sh brGr d' ;kb j' w[yh z?o'ih B/ fejk fe gkN/e B{z uzr/ fJ; ;kb d/ S[o{ ftZu fJZe sh;ok ykVe{
ftSt ftok;s dk doik fdZsk frnk ;h.
rJh j?. fJ; dk wsbp j? fe nes{po fttjko bJh ;[szsosk fdt; 's/ 5 J/fo; ;[wko;'B', fi;dk n;bh Bkw
'u pzp XwkfenK dh 20thA po;h s'A wjhfBnK dh eN"sh fwbh j? ns/ i/ nkfoc ;[Bko;' j? go z[beoB/B d/ Bkw
kbh s{ckB ekoB 3
:{og kbh s{ckB ekoB 3 gfjbK gkN/e B{z g?o'b 's/ fojkn ehsk T[; B{z g?o'b fwbdh j? sK T[j fJ; wjhB/ Bkb ikfDnk iKdk j?, B{z 18 ;kb
:{og
:{og
:{og 'u u u u u Seshesh eshesh eshSkbh s{ckB ekoB 3kbh s{ckB ekoB 3
:{og
kbh s{ckB ekoB 3
GZiD s'A pknd 2020 ftZu cV/ ikD
g{oph iktk ;{p/ dh g'o'Ar i/bQ s'A fojkn
ik ;edk j?. nbpkBhz B/ u?Bb 9 B{z
dZf;nk fe fJ; Bkb nk;Nq/bhnkJh j' ;edk j?. z?o'ih B/ nZr/ fejk fe s'A pknd 15 ;kb dh ;zk ;[DkJh rJh
b'e j'o th d[yh j'Dr/ i' pkbh pzp gkN/e d/ d{i/ e?dhnK tKr jh nfXeko ;h.pzp XwkfenK s'A pu/ j'J/ J/foe vh
pZfunK ;w/s 13 b'eK dh w"s
pZfunK ;w/s 13 b'eK dh w"s XwkfenK d/ ghVsK d/ gfotko ;B. ;B ns/ ;zk ftu eN"sh bJh ekB{zBh jkoN B/ fejk fe nk;Nq/bhnkJh ;oeko
pZfunK ;w/s 13 b'eK dh w"s
pZfunK ;w/s 13 b'eK dh w"s
pZfunK ;w/s 13 b'eK dh w"s
n;hA T[jBK pzp XwkfenK ftZu 88 b'VK g{ohnK ehshnK ;B. z?o'ih B/ gkN/e dh ;zk xZN eoB pko/ pj[s xZN
nk;Nq/bhnBK dh ikB r[nk fdZsh. dZf;nk fe i/bQ ftZu ofjzfdnK T[;B/ ekotkJh eo ;edh j?.
tksktoD B{z b? e/ NftNo
tksktoD B{z b? e/ NftNo s/ nwohek-
tksktoD B{z b? e/ NftNo
tksktoD B{z b? e/ NftNo s/ nwohek-s/ nwohek-
tksktoD B{z b? e/ NftNo 's/ nwohek-s/ nwohek-
uhB ftukb/ tfXnk Neokn
uhB ftukb/ tfXnk Neokn
uhB ftukb/ tfXnk Neokn
uhB ftukb/ tfXnk Neokn
uhB ftukb/ tfXnk Neokn
dh ;gheo B?A;h g/b';h dh skJhtkB
:ksok B{z b? e/ uhB B/ fJ; wjhB/ d/
S[o{ 'u fto'X ti'A nwohek Bkb
ibtk:{ s/ j'o w[ZfdnK 's/ nwohek
Bkb rZbpks B{z w[nZsb eoB dk
n?bkB ehsk ;h. uhB ns/ nwohek
dofwnkB ;fj:'r tkb/ e[M y/soK 'u
ibtk:{ th Skwb j?. nwoheh
nfXekohnK B/ uhB d/ o[y dh fBzdk
ehsh ;h ns/ ftd/S wzsoh n?ANBh
pfbzeB B/ fejk ;h, fJj ''nwohek B{z
BjhA, ;z;ko B{z ;zk fdzdk j?.'' uhBh
ftd/S wzsokb/ d/ p[bko/ MkU fbihnB
g?fo; (fpT{o') wZX ns/ dZyDh :{og ftu nkJ/ SeshSkbh s{ckB ftu 3 B/ fgSb/ jcs/ nwohek s'A 'tksktoD
pZfunK ;w/s xZN'-xZN 13 b'eK dh w"s j' rJh. fznkdkso w"sK doZys fvZrD spdhbh 's/ nkgDhnK fJfsjk;e fzzw/
Bkb j'JhnK jB. ikDekoh w[skpe fJj s{ckB fJNbh, nk;Nohnk ns/ coK; d/ tkohnK B{z g{ok eoB ns/ nkgDh
e'of;ek Nkg{ 's/ nkfJnk j?. Gkoh whAj ns/ s{ckB B/ fJBQK Nkg{nK 's/ e?AgK B{z phfizr (fpT{o') d[Bhnk 'u rqhB fJ; dh gkbDk eoBh ukjhdh j?. n:'rsk bJh pjkB/ bZGDk pzd eoB'
spkj eo fdZsk, id'A fe t?fB;, fJNbh ftu, ;/AN wkoez p/f;fbek d/ p?Zb r?; d/ d' ;G s'A tZv/ T[s;oie uhB fJ; 's/ gqshfefonk fdzfdnK uhB dk ;Zdk fdZsk ;h.
Nkto dk T[gobk fjZ;k Yfj frnk. ns/ nwohek 'u tksktoD Bhsh B{z d/ ftd/S wzsokb/ B/ NthN ehsk, '';[D fJ; 's/ gqshfefonk wzrD 's/
fJZe fog'oN nB[;ko e?AgK 's/ doZys fvZrD Bkb fJZe 13 ;kbk pZuh dh b? e/ NftZNo 's/ Neokn d/yD B{z fwb e/ uzrk bZrk. go i' rZb wkfJB/ oZydh, wzsokb/ B/ pknd 'u nkgD/ e[M itkp
w"s j' rJh ns/ fJ;/ soQK dh fJZe xNBk ftZu fJZe nkdwh ns/ fJZe pz[or fojk j?. uhB B/ ;tkb ehsk j? fe eh T[j fJj j? fe eh nwohek fJ; B{z nwb NthN ehs/ ;B ns/ nwoheh ibtk:{
n"os dh w"s j' rJh. fJZe wS/o/ ns/ fJZe e?eo ;w/s d' j'oK dh ;w[zdo ftZu nwohek okSNogsh i' pkJhv/B tZb'A 'u fbnk ;e/rk<'' tXd/ skgwkB B{z gfotosB fpZb 's/ nkgD/ NthN s'A
v[ZpD ekoB w"s j' rJh. coK; d/ rqfj wzsoh r/okbv vow/fBB s{ckB ekoB j'J/ d;sys fJfsjk;e tksktoD ekB{zB ;hws eoB bJh ftStftnkgh :sBK poBz B/ uko fdB pknd itkp fdZsk
B[e;kB dk ikfJzk b?D, id'A B/ e'of;ek gj[zu/, T[d'A T[BQK B/ fJe j'o ftnesh 's/ nwb eo ;edk j?. nwoheh ;z;d dh ;cbsk bJh nwohek uhB ;fj:'r ;h. T[BQK fejk ;h, ''uhB B{z fJ; dh
dh w"s dh ;{uBk fdZsh. tZb'A fgSb/ S[Zeotko B{z fpZb gk; j'D B{z ftnkge s"o 's/ wjZstg{oB wzfBnk gkbDk eoBh ukjhdh j? ns/ nwohek
fJ; s{ckB 'u Nkg{ ns/ nkb/-d[nkb/ d/ b'e zywh j'J/ j?. whvhnk B/ s'A pknd uhB 'u nwoheh okid{s iKdk j?. skJhtkB ns/ j'o w[ZfdnK B{z Bkb tksktoD ;fj:'r B{z w[nZsb
nk;Nohnk d/ ekfozEhnk ftZu fJZe Mhb d/ B/V/ fJZe doZys fvZrD ekoB 2 fBe'b; poBz B/ NftZNo 's/ fejk fe b? e/ foSfsnK 'u nkJ/ mzv/gD d/ wZd/ eoB d/ nkgD/ c?;b/ 's/ w[V ftuko
feS'oK ns/ 3 j'o b'eK dh w"s dh ypo fdZsh j?. fJNbh d/ N;eBh y/so ftu nwohek nkgD/ j[D sZe d/ ;G s'A tZv/ Bzo e[M b'e ;tkb u[Zed/ jB fe eh eoBk ukjhdk j?.'' uhB B/ fJ; 's/
tZy-tZy xNBktK ftu doZys fvZr Bkb fJe ftnesh ns/ fJe n"os dh fBt/S Bkb ibtk:{ gfotosB B{z b? fJj d't/A ;fj:'r eo ;ed/ jB. NthN ehsk, ''eh nwohek fJ; 's/
w"s j' rJh. e/ ekotkJh eo fojk j? ns/ uhB B{z jkb jh 'u nwoheh gqshfBXh ;Gk nwb eo ;edk j?<''
19
19
19 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 2 2222
19 gzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2 22
19 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 202222
uhB B/ e?B/vhnB NkJhe{B B{z ftZsh
uhB B/ e?B/vhnB NkJhe{B B{z ftZsh
uhB B/ e?B/vhnB NkJhe{B B{z ftZsh
uhB B/ e?B/vhnB NkJhe{B B{z ftZsh
dko{ gh e/ vK; eodh fdyh fcBb?Av dh
dko{ gh e/ vK; eodh fdyh fcBb?Av dh
dko{ gh e/ vK; eodh fdyh fcBb?Av dh PM,,,,, uhB B/ e?B/vhnB NkJhe{B B{z ftZsh
dko{ gh e/ vK; eodh fdyh fcBb?Av dh
dko{ gh e/ vK; eodh fdyh fcBb?Av dh
ngokXK bJh ;[DkJh 13 ;kb dh e?d
ngokXK bJh ;[DkJh 13 ;kb dh e?d
ngokXK bJh ;[DkJh 13 ;kb dh e?d
ngokXK bJh ;[DkJh 13 ;kb dh e?d
b?D d/ d' s/ fdZsh fsZyh gqshfefonk s/ fdZsh fsZyh gqshfefonk
b?D d/ d'
voZr voZr voZr voZr voZrz b?D d/ d' b?D d/ d'S s/ fdZsh fsZyh gqshfefonk s/ fdZsh fsZyh gqshfefonk ngokXK bJh ;[DkJh 13 ;kb dh e?d
b?D d/ d' s/ fdZsh fsZyh gqshfefonk
phfizr (fpT{o') jKreKr s'A 2017 ;w/A uhBh g[b; B{z ;kpek fpqfNS eb'Bh
'u bkgsk j'J/ uhBh w{b d/ e?B/vhnB ftZu ezw eoB s'A wBQk ehsk ;h, fi;dh
NkJhe{B wsbp eko'pkoh B{z nopK fJZe tZyoh ekB{zBh gqDkbh j?.T[d'A s'A
vkbo d/ ftZsh ngokXK bJh S[Zeotko phfizr B/ jKreKr 's/ fB:zsoD ;ys
B{z 13 ;kb dh ;zk ;[DkJh rJh ns/ eo fdZsk j?.
T[; dh ezgBh 's/ 8H1 fpbhnB vkbo jKreKr g[b; B/ fznkU d/ bkgsk
dk i[owkBk brkfJnk frnk. SzxkJh j'D dh iKu ehsh ns/ fejk fe T[j
Bzpo 1 fJzNowhvhJ/N ghgbz e'oN B/ ;ojZd gko eoe/ w/Bb?Av ftZu nkfJnk
nkgD/ ;'Sb whvhnk nekT[AN 's/ fejk ;h. T[;/ jcs/ fznkU d/ Bkw fwzr gkU
fe fznkU finkBj[nk B{z T[; d/ N{w'o' B/ nypko ftZu fJZe fJSfsjko d/ e/
ro[Zg d[nkok fB:zsfos p?AeK ns/ fJBeko ehsk fe T[; B{z T[; dh fJZSk
phwk ezgBhnK s'A nopK vkbo dh iwQk d/ fto[ZX fbnKdk frnk ;h. T[; d/
okSh dh d[otos'A eoB ns/ bkgsk j'D d/ ;w/A fznkU dh nkwdB
nfXekohnK B{z foSts d/D dk d'Sh brGr 6 fpbhnB vkbo ;h, fi;
mfjokfJnk frnk ;h. ndkbs B/ Bkb T[j uhB dk 32tK ;G s'A nwho
j/bf;zeh (fpT{o') fcBb?Av dh gqXkB wzsoh ;Bk wohB nkgDh fJZe thvhU fejk fe fznkU 's/ 6H5 fwbhnB ftnesh pD frnk, i' d/S d/ nwhoK
bhe j'D s'A pknd fto'Xh gkoNhnK d/ fBSkB/ 's/ nk rJh j?. thvhU 'u T[j :{nkB (950,000 vkbo) dk ns/ b'eK pko/ ikDekoh oZydh j?. 2020
Sokp gh e/ nkgD/ d';sK Bkb vK; eo ojh j?. xNBk p[ZXtko d/o oks dh dZ;h T[;dh ezgBh 's/ 55 fpbhnB :{nkB ftZu o?r{b/NoK B/ f:T' d[nkok
ik ojh j?. fJ; thvhU d/ ;kjwD/ nkT[D s'A pknd fto'Xh gkoNhnK B/ d'S (8H1 fpbhnB vkbo) dk i[owkBk fB:zsfos B"A ezgBhnK B{z zps ehsk.
brkfJnk j? fe ;Bk wohB B/ d';sK Bkb voZrz dk ;/tB ehsk ;h. fto'Xh fXo brkfJnk frnk. fJ; ftZu uko phwkeosk, d'
T[BQK d/ n;shc/ dh wzr eo ojh j?. d{i/ gk;/, ;Bk wohB B/ ep{b ehsk j? fe T[j fznkU B{z nkyoh tko iBtoh gqshG{shnK cowK, d' NoZ;N cowK ns/
nkgD/ d';sK Bkb Sokp gh ojh ;h go, voZr b?D dhnK nctkjK ns/ u[D"shnK 2017 ftZu jKreKr d/ fJZe j'Nb ftZsh fcT{uoz ftZu Skwb fJZe ezgBh
dk yzvB eod/ j'J/ T[BQK fejk fe T[j voZr N?;N bJh fsnko j?. ftZu d/fynk frnk ;h ns/ wzfBnk x'SDk ftZu fejk frnk j? fe Skwb j?.
;'Sb whvhnk 's/ s/zh Bkb tkfJob j' ojh thvhU 'u fcBb?Av dh ghHn?ZwH iKdk j? fe uhBh nfXekohnK d[nkok fJBQK B{z rbs sohe/ Bkb iBsk s'A fpzB; w?rzhB e?ef;B B/ T[; ;w/
;Bk wohB nkgD/ d';sK Bkb Sokp ghAd/ ns/ gkoNh eod/ Bzo nk ojh j?. ;'Sb T[;B{z w[Zy G{wh 's/ fbikfJnk frnk 311H6 fpbhnB :{nkB (46 fpbhnB A fog'oN ehsh ;h fe zps ehsh rJh
whvhnk 's/ b'e ghHn?ZwH d/ thvhU 's/ tZy-tZy gqshfefonktK d/ oj/ jB. e[M ;h. ypoK B/ pknd ftZu fejk fe T[j vkbo) b?D ns/ e[Zb 148H6 fpbhnB ;zgsh brGr 1 fpbhnB :{nkB
fJ; xNBk B{z ;kXkoB dZ; oj/ jB ns/ e[M efjzd/ jB fe ;Bk wohB fcBb?Av dh fGqSNkuko fto'Xh nfXekohnK d[nkok :{nkB (21H8 fpbhnB vkbo) dh (150 fwbhnB vkbo) ;h.fJZe
gqXkB wzsoh pDB d/ :'r BjhA j?. T[BQK fejk fe w/o/ e'b b[ekT[D bJh e[M BjhA iKu d/ nXhB ;h go e'Jh t/ot/ ikoh ikfJdkd ns/ g?;/ dh d[otos'A eoB foNkfJov p?Ae o?r{b/No z{ fifBzr B/
j?. w?A ed/ voZr BjhA fbnk. ;Bk B/ fejk fe T[j nkgD/ d';sK Bkb fJZe Skw BjhA ehs/ rJ/ ;B. e?B/vhnB ;oeko dk d'Sh mfjokfJnk frnk. fznkU nzdo{Bh wzr'bhnk d/ T[Zsoh y/so ftZu
fpsk ojh ;h ns/ fJj thvhU fe;/ gZp dh BjhA ;r'A T[BQK d/ fBZih xo dh j?. B/ fejk fe fvgb'w?NK B{z 5 i[bkJh d/ d[okuko d/ d'Sh uhBh eko'pkohnK d/ pkUSKr p?Ae fbwfNv Bkb i[V/
gq;koe :/b Bkb rZbpks eofdnK ;Bk B/ nkgDk ykbh ;wK T[;/ soQK fpskT[D w[eZdw/ ftZu Skwb j'D s'A o'e fdZsk w[eZdfwnK dh nkjN d/ ftueko fGqSNkuko d/ wkwb/ ftZu 400
d/ nkgD/ nfXeko 's/ z'o fdZsk fit/A T[;dh T[wo d/ j'o b'e eod/ jB. :/b frnk ;h.N{w'o' ro[Zg B{z o?r{b/NoK d[nkok rkfJp j' frnk. fJ; B/ nNebK B{z fwbhnB :{nkB (62 fwbhnB vkbo)
nB[;ko gqXkB wzsoh B/ dbhb fdZsh fe T[BQK B/ f;oc Sokp ghsh ;h ns/ fJ; fGqSNkuko fto'Xh w[eZdfwnK ns/ jtk fdZsh fe ;ZskXkoh efwT{fB;N foSts b?D dh rZb ;theko ehsh,
rZb dk e'Jh ;p{s BjhA j? fe fe;/ tZb'A e'Jh r?o-ekB{zBh gdkoE fJ; gkoNh ftu ftZsh ezgBhnK B{z zps eoB dh fJZe gkoNh SkfJd w[Zy G{wh s'A pkjo b'eK fi; B{z o?r{b/NoK B/ N{w'o' s'A 2019 ftZu
ghsk frnk j't/. bVh Bkb i'fVnk frnk j?. B{z nrtk eo ojh j?. jKreKr B/ T[; zps ehsk ;h.
fJ; d/ B/ okp dh ygs tXkT[D bJhokp dh ygs tXkT[D bJh
fJ; d/ okp dh ygs tXkT[D bJh
fJ; d/
fJ; d/
fJ; d/S B/ B/ B/ B/ Sokp dh ygs tXkT[D bJhokp dh ygs tXkT[D bJh
B"itkBK [o{ ehs/ w[ekpb/
B"itkBK
[o{ ehs/ w[ekpb/
[o{ ehs/ w[ekpb/
B"itkBK 'u u u u u S[o{ ehs/ w[ekpb/[o{ ehs/ w[ekpb/
B"itkBK
B"itkBK
N'ehU (fpT{o') ikgkB ftZu B"itkB pkbr nkgD/ wkfgnK Bkb'A xZN Sokp gh oj/ jB, fi; ekoB
okJh; tkJhB tor/ ghD tkb/ gdkoEK 's/ nkT[D tkbk N?e; gqGkfts j'fJnk. nfXekohnK B{z T[whd
j? fe T[j BthA w[fjzw Bkb fJ; B{z pdbD d/ :'r j'Dr/. d/S dh B?SBb N?e; J/iz;h B/ fJZe w[ekpbk S[o{
ehsk j?. T[whd ehsh ik ojh j? fe ';?e fttk!' w[fjzw Sokp dh ygs B{z j'o nkeoSe pDk ;edh j? ns/
T[d:'r B{z nZr/ b? ik ;edh j?. fJ; nkBbkJhB w[ekpb/ ftZu 20 s'A 39 ;kb sZe d/ b'e Gkr b? ;ed/
jB. b'eK B{z ikgkBh ghD tkb/ gdkoEK B{z gqf;ZX pDkT[D bJh fJZe eko'pkoh :'iBk d/ Bkb nkT[Dk
g?Adk j?, Gkt/A fJj ;ke/ iK S'u{ iK ft;eh iK phno iK tkJhB j't/.
ikDekoh w[skpe J/iz;h dk efjDk j? fe e'ftv d"okB b'eK ftZu Sokp dh bs xZN rJh, fi; Bkb
T[d:'r B{z B[e;kB j' fojk j?. fJ; s'A fJbktk ikgkB dh pz[or nkpkdh th Sokp dh xNdh fteoh bJh
fzzw/tko j?.N?e; J/iz;h d[nkok S[o{ ehs/ rJ/ w[ekpfbnK ftZu nbe'jb dh gqf;ZXh tXkT[D bJh
nkoNhchShnb fJzN?bhi?A; s'A b? e/ gquko w[fjzwK sZe th tos'A ehsh ik ;edh j?.
eJhnK B/ rbs fejk s/ eJhnK B/ G/i/ ftuko
eJhnK B/ rbs fejk s/ eJhnK B/ G/i/ ftuko
eJhnK B/ rbs fejk s/ eJhnK B/ G/i/ ftuko
eJhnK B/ rbs fejk s/ eJhnK B/ G/i/ ftuko
eJhnK B/ rbs fejk s/ eJhnK B/ G/i/ ftuko
fJ; w[fjzw B{z b? e/ iBsk d' XfVnK ftZu tzvh j'Jh j?. e[M b'e fJ; B{z rbs nkds dk gquko dZ;
oj/ jB, idfe e[M b'e Sokp dh fteoh tXkT[D bJh Bt/A-Bt/A ftuko ;KM/ eo oj/ jB. ;szpo d/ nzs
sZe b'eK B{z nkgD/ eko'pkoh ftuko ;oekoh J/iz;h B{z G/iD/ g?Dr/. wkfjo fJBQK :'iBktK 's/ ezw eoBr/
ns/ fJBQK B{z fpjso pDkT[Dr/ ns/ Btzpo 'u fJBQK B{z nzfsw o{g d/Dr/. fJ; w[fjzw bJh fJZe t?p;kJhN
th pDkJh rJh j? fi; ftZu dZf;nk frnk j? fe ikgkB ftZu Sokp dh wkoehN xNh j?.
;oeko dk xkNk tfXnk
;oeko dk xkNk tfXnk
;oeko dk xkNk tfXnk
;oeko dk xkNk tfXnk
;oeko dk xkNk tfXnk
nzeV/ dZ;d/ jB fe 1995 d/ w[ekpb/ 2020 ftZu xZN b'e Sokp gh oj/ jB. 1995 ftZu, fJZe
ikgkBh ftnesh fJZe ;kb ftZu n";sB 100 bhNo Sokp ghAdk ;h. 2020 ftZu fJj 75 bhNo ofj
frnk. fJ; dk ;oeko B{z Gkoh B[e;kB j' fojk j?. 1980 ftZu d/S dh e[Zb nkwdB dk 5 ch;dh fjZ;k
Sokp dh fteoh s'A nkT[Adk ;h go 2020 ftZu fJj xN e/ f;oc 1H7 ch;dh ofj frnk j?. fJ; ftZu ;G
s'A tZvh G{fwek ikgkB dh nkpkdh dh j? i' s/zh Bkb p[ZYh j' ojh j?.
gzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 2 2222
2 2 2 2 20 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 202222
gzikp NkJhw
gzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2 22
;zgkdeh
;zgkdeh
;zgkdeh
;zgkdeh
;zgkdeh
feT[A N[ZNd/ jB gjkV s/
feT[A N[ZNd/ jB gjkV s/
feT[A N[ZNd/ jB gjkV s/
feT[A N[ZNd/ jB gjkV s/
feT[A N[ZNd/ jB gjkV s/
gzikp NkJhwz
gzikp NkJhw feT[A nkT[Ad/ jB jVQ
gzikp NkJhw
gzikp NkJhw
gzikp NkJhw
feT[A nkT[Ad/ jB jVQ
feT[A nkT[Ad/ jB jVQ
feT[A nkT[Ad/ jB jVQ
feT[A nkT[Ad/ jB jVQ
fjwkub gqd/S ftZu fgSb/ fdBhA dhnK iVK ftu ehsk frnk yDB, wB[Zy B{z T[mkT[Dk g? fojk j?.
g[Zb N[ZND, gjkV N[ZND, iwhB XZ;D, BdhnK d/ e[dosh tjkU d/ o;s/ s/ fJZE/ fJj fieo:'r j? fe e[dos
d[BhnK bJh rzGho ysok
d[BhnK bJh rzGho ysok pZdb cZND torhnK eJh e[dosh ehs/ rJ/ BkikfJz epfinK s/ Bkb S/VSkV ne;o nwho b'e eod/
d[BhnK bJh rzGho ysok
d[BhnK bJh rzGho ysok
d[BhnK bJh rzGho ysok
nkcsK nkJhnK jB. fJ; s'A gfjbK T[;kohnK ns/ wB[Zy tb'A c?bkJh iKdh jB go e[dos dk efjo nkw s"o s/
fpjko d/ nZX/ fjZ;/ ftu ;'ek g?D d/ rzdrh ekoB gjkVK s/ gjkVh rohpK B{z G[rsDk gA?dk j?. ukj/ ;'ek
pDh rb'pb tkofwzr nk;ko pD rJ/ jB ns/ d{i/ nZX/ fj;/ fJbkfenK dk w{b ;o{g pdb frnk gt/ iK jV nkT[D fJ; dk f;ZXk gqGkt
pDh rb'pb tkofwzr
pDh rb'pb tkofwzr
pDh rb'pb tkofwzr
pDh rb'pb tkofwzr
ftZu Gkoh po;ks ekoB jVQ nkJ/ j'J/
rohpK s/ nkw b'eK T[go gA?dk j? ns/
j?. fJ; s'A fJbktk BdhnK s/ ib
jB fi; ekoB fpjko ;'e/ ns/ jVQK XkoktK d/ e[dosh tjkU B{z o'e e/ ne;o T[jBK B{z fJe EK s'A d{ih EK
rb'pb tkofwzr fJ; ;w/A g{oh d[BhnK bJh rzGho ysok dh d'joh wko G[rs fojk j?. fJj' jkb pDkJ/ rJ/ pzB ne;o e'Jh ckfJdk eoB fjios eoBh gA?dh j?. j[D fpjko d/
Gkos d/ j'oBK okiK dk j?. j[D ;tkb dh EK B[e;kB eo fdzd/ jB. v?wK ftu fJZe fjZ;/ ftu Gkoh po;ks ekoB jV
pDh j'Jh j?. Gkt/A fe : { n?B U dh nrtkJh ftu d[BhnK Go d/
fJj yVk j[zdk j? fe nkyo fJjBK Goh rko ekoB fJjBK ftZu gkDh dk nkJ/ j'J/ jB ns/ d[i/ fjZ;/ ftu ;'e/
d/SK dh rb'pb tkofwzr B{z o'eD ;pzXh eJh tko whfNzr j' u[eh e[dsoh nkcsK bJh fizw/tko e"D j?< gZXo ne;o yso/ d/ fBSkB s'A T[go j' Bkb c;bK ;[Ze ojhnK jB sK fpjko
ftfrnkBe soZeh B/ wB[Zy B{z fJj iKdk j? fi; ekoB cbZv r/N y'bD/ d/ b'eK B{z ;wM BjhA nk ojh fe T[j
j? go m'; ekotkJh bJh e'Jh th d/S nZr/ BjhA nk fojk. d[BhnK
xwzv eotk fdsk j? fe T[j e[dos s/ g?Ad/ jB ns/ w?dkBh fJbkfenK ftu eh eoB ns/ fejV/ fJbke/ ftZu
ekp{ gk ;edk j?. fJ;/ eoe/ wB[Zy tb'A jVQ nk iKd/ jB. fjios eoe/ ikD.
dh fJe tZvh Sesh nwohek tb'A th c?bkJ/ ik oj/ ;Bnsh ns/
e[dos Bkb tZv/ gZXo s/ S/VSkV fJj mhe j? fe wB[Zy B/ ftek; sK fJ; ;dh dh S[o{nks ftZu id'A
j'o eJh soK d/ euo/ B/ tksktoB B{z d{fSs eoB ftu pj[s ehsh iKdh j?. gjkVh fJbkfenK ftZu pj[s ehsk j? go nkgD/ ftBkS bJh ;[Bkwh B/ spkjh wukJh ;h sK T[d'A
BdhnK ns/ izrbK feBko/ nwhoK B/ wB[y B/ y[d jh okj gZXok eo fbnk j?. fJ;dk ;G s'A finkdk n;o T[E/ j'fJnk
tZvk :'rdkB gkfJnk j?. tksktoD B{z gqd{fSs eoB ftZu Gkos
nkgDh w"i w;sh bJh fojkfJSrkjK i/ gjkVh fJbkfenK ftu BdhnK ;h fiE/ wA?rq't d/ izrb eZN d/ ezeohN
th fgZS/ BjhA j?. ns/ j'Nb pDk bJ/ jB fi;dk n;o feBko/ wB[Zy B/ foi'oN ns/ j'Nb Bk d/ YKu/ yV/ ehs/ rJ/ ;B. wB[Zy dh
tksktoB T[go g? fojk j?. pDkJ/ j[zd/ sK BdhnK d/ gkDh B{z e[dos Bkb S/VSkV Bkb ns/ e[dos
ekoykfBnK dhnK fuwBhnK ftu'A fBebdk X{znK th pj[s
i/ izrbK s/ BdhnK d/ feBkfonK fBebD dk o;sk nk;kBh Bkb fwb s/ ekp{ gkT[D d/ :sBK ekoB ne;o
B{z e[dosh o{g ftu ofjD fdZsk iKdk iKdk, fi; eoe/ e'Jh B[e;kB Bk j[zdk e[dosh nkcsK nk ojhnK jB go
tZv/ gZXo T[go gqd{;B c?bk fojk j?. g{o/ ;z;ko ftu jh fBs Bt/
sK j' ;edk ;h fe e[dsoh nkcsK xZN go wB[Zy d/ bkbu B/ BdhnK d/ nkgDh fizw/tkoh ;wMD dh EK wB[Zy
A ekoykB/ bZr oj/ jB, fijBK dhnK fuwBhnK ftu'A ifjohbk nkT[AdhnK go gjkVK B{z eZN e/ feBkfonK T[go nwhoK dhnK p;shnK tb'A ;kok d'S e[dos s/ brkfJnk ik
pDkJhnK gZehnK ;VeK, gjkVK t;k fdshnK jB, fi;dk B[e;kB fojk j?.
X{znK fBebdk j?, fi; eoe/ tksktoB j'o rzXbk j' fojk j?.
ofjzdh e;o tkjBK tb'A eZY fdZsh iKdh j?. nZi jo Sfjo ftu
jh tkjBK dh GhV j[zdh j?. fJBK tkjBK ftu'A fBebdk X{znK
fejV/ gk;/ B{z ik fojk j? ;kvk d/
fejV/ gk;/ B{z ik fojk j? ;kvk d/ Gkos< Gkos<
fejV/ gk;/ B{z ik fojk j? ;kvk d/
fejV/ gk;/ B{z ik fojk j? ;kvk d/ Gkos<
fejV/ gk;/ B{z ik fojk j? ;kvk d/S Gkos< Gkos<
pj[s tZv/ gZXo T[go tksktoB ftZu gqd{;B c?bk fojk j?.
fJ; s'A fJbktk tksktoB ftu tZX oj/ gqd{SB ekoB T[i'B
u'DK fiZsD bJh w[cs w[cs dk okr
gos ftu eJh S/d j' rJ/ jB i' fe fdB'A fdB tZv/ j[zd/ ik oj/ nbkgD bZr g?Ad/ jB, fi; Bkb d/S
s/ okiK dh ftZsh jbks ftZu fdB'A
jB. T[i'B gos d/ ekoB jh ;{oi dhnK feoBK f;ZXk Xosh
fdB fBxko nk fojk j?. w[cs d/ n?bkB
T[go BjhA g?AdhnK, i/ T[i'B gos ftu gJ/ S/d j'o tZv/ j' rJ/ pzd j'D/ ukjhd/ jB. b'eK B{z w[cs d/
nkdh pDk e/ n;hA T[BQK B{z fBezw/ pDk
sK ;{oi dhnK feoBK f;ZXhnK Xosh T[go fgnk eoBrhnK
oj/ jK.
gVQ fby e/ 30 ;kb B"eoh eoB
ns/ Xosh T[go'A ;{oi dhnK feoBK d/ ;/e ekoB iB ihtB
tkb/ w[bkzw dh g?BSB pzd eo fdZsh
ysw j' ikt/rk.
rJh j?. n?wHghH ns/ n?wHn?bHJ/H Gkt/
A fJe wjhBk oj/ T[; B{z g?BSB ;koh
g{oh d[BhnK ftu jh izrbK j/m oepk xZN fojk j?, fi;
T[wo fwbdh j?.
ekoB eJh soK dhnK ;wf;nktK g?dk j' rJhnK jB. rb'pb d/S feZXo B{z ik fojk j?< ;ko/ gVQ/
fby/ ns/ p[ZXhihth b'eK dh fuzsK dk
tkofwzr ekoB nkgD/ ;w/A T[go nkT[D tkbhnK o[ZsK d/ ;w/A
ftSk j?. d/S dk fJe fjZ;k ftfrnkfBe
ftu th spdhbh j'D bZr gJh j?. j[D ;odhnK ftZu iK sK soZeh dk g{ok nkBzd wkD fojk j?. d/
S d/ e[ZM fjZ;/ nfij/ jB fiZE/ fpibh
mzv xZN g?Adh j? iK fco jZd s'A finkdk jh gA?dh j?. phshnK
BjhA j?. ;e{b, j;gskb BjhA jB. fJ;
r?opokpoh dh tzv B{z d{o ehsk ikDk
;odhnK ftu ;odh xZN gJh ;h s/ T[d'A jh fJj nB[wkB brk
ukjhdk j?. ;ko/ d/S ftZu pokpo soZeh
fbnk frnk ;h fe fJ; tko rowh dh o[Zs bzwh th j't/rh ns/ ;kvk d/S Gkos nZi 135 eo'V ukjhdh ;h ns/ id'A c"i dh Gosh j'Dh ukjhdh j?. ;kfonK B{z pokpo d/
s'A tZX b'eK dk d/S pD u[Zek j?. rohph, eoBh j? T[; t/b/ B"itkBK s'A fJe w"e/ fwbD/ ukjhd/ jB.
rowh pj[s gt/rh. po;ksK g?DhnK pj[s xZN rJhnK jB. i/
p/o[irkoh, fGqSNkuko ns/ ;wkfie Bk ckow GotkT[Dk ukjhdk j?. fezB/ uko d/S dh f;nk;s GkJh Gshik tkd
pokpoh torhnK ;wZf;nktK w{zj nZvh ;kb bJh Gosh j'Dk ukj[zd/ jB. fezB/
po;ksK brksko g? ikD sK jV nk iKd/ jBr fJ; soK rb'pb B{z tXktk d/ ojh j?. f;nk;h gkoNhnK
yVhnK jB. d/S dk B"itkB o[zrko g{oh B"eoh bJh d/S dh ;/tk eoBh ukj[zd/ t'NK jkf;b eoB bJh Xow, iks ns/
tkofwzr ekoB jo uhi jh ysok pDdh ik ojh j?. dh Gkb ftZu ftd/Sh Xosh tZb e{u jB. w?B{z bZrdk fe f;oc fJe 1ch;dh GkSk d/ Bkw s/ wB[Zy B{z wB[Zy Bkb
eo fojk j?. jo o'z jzkoK B"itkBK d/ b'e jh uko ;kb bJh Gosh j'Dk bVk ojhnK jB, i' ;kv/ ;G bJh Sow
fejk sK fJj th iKdk j? fe tZy tZy d/SK tb'A nzsfoS ftu
ijkz Go Go e/ ftd/Sh Xosh s/ ik ukj[zDr/. dh rZb j?.
;?N/ bkJhN ns/ j'o rqfj SZvD t/b/ th ekch euok c?b iKdk j? oj/ jB. d/S d/ gqXkB wzsoh Bfozdo w'dh B{z nZi dh b'V j? fe wB[Zy dh soZeh
;oekoK fJBQK ;wZf;nktK dk jZb b'eK dk fXnkB n;b ;wZf;nktK s'A dh rZb j't/, jo wB[Zy B{z pokpo
i' fe rb'pb tkofwzr dk jh ekoB pDdk j?. ukjhdk sK fJj j?
eoB bJh rzGhosk BjhA ftyk ojhnK gk;/ eoBk nkT[Adk j?. j[D id'A nfXeko j't/, jo/e ngokXh B{z ;zk j't/
fe tksktoD dh ;zGkb bJh ;ko/ d/S obe/ fwbe/ ;KMh w[fjzw pbfe jo o'z Bt/A Bt/A gq:'r eo wfjzrkJh nkgD/ ;G s'A T[Zu/ gZXo s/ , jo/e e'b ofjD bJh SZs j't/, ykD
ojhnK jB. B"itkBK B{z c"i ftZu f;oc j?. b'e o[zrko wzr oj/ jB go ;kv/ bJh G'iB ns/ ezw T[;dh :'rsk
ubkT[D sK jh n;hA rb'pb tkofwzr d/ wkV/ gqGktK s'A pu 4 ;kb tk;s/ Gosh ehsk ik fojk j?. gqXkB wzsoh B/ jo xo o[zrko d/D dh nB[;ko fwb/.
pr?o fe;/ m'; :'iBk d/ fJj ;'u/ pr?o pikJ/ jo xo fsozrk :'iBk S[o{ eo
;ed/ jK. tksktoB dh ;zGkb bJh tX/o/ o[Zy bkT[D/ pj[s io{oh Xow wB[Zy dk fBZih wkwbk j?. fJ;
fe fijV/ B"itkB 22 iK 23 ;kb dh fdZsh. b'eK B{z okSNoh Mzvk yohdD B{z okSNoh w[Zdk BjhA pDkT[Dk ukjhdk.
jB. T[wo ftZu jfEnkoK dh Nq/fBzr b? e/ bJh wzp{o ehsk frnk. ;oekoh Gkos T[; fdB soZeh eo/rk fi; fdB
xo w[VBr/, id'A T[BQK B{z id'A d[pkok dcsoK, ;e{bK B{z zpod;sh Mzv/ fdZs/ ;;sh ns/ uzrhnK f;js ;j{bsK, fJe
gfotko ubkT[D bJh o[zrko Bk rJ/. ;oekoh eowukoh nDwzB/ wB ;wkB f;Zfynk, ibdh fBnK ns/ vo
gzikp NkJhw
gzikp NkJhw
gzikp NkJhw ftZu Sg/ fJ ftZu Sg/ fJ fsjkoK bJh fJfsjkoK bJh fJ fsjko d/D tkb/ y[dfsjko d/D tkb/ y[d
gzikp NkJhwz ftZu Sg/ fJ ftZu Sg/ fJSfsjkoK bJh fJfsjkoK bJh fJSfsjko d/D tkb/ y[dfsjko d/D tkb/ y[d
gzikp NkJhw ftZu Sg/ fJ fsjkoK bJh fJ fsjko d/D tkb/ y[d
fwfbnk sK T[j fe; okj s[oBr/ iK Bkb Mzv/ gqkgs eod/ oj/ go nzdo'A fto'X ofjs wkj"b ftZu jo ftnesh B{z
fizw/tko jB ns/ SghnK ouBktK d/ gkso ekbgfBe jB i' nkw fizdrh
fizw/tko jB ns/ SghnK ouBktK d/ gkso ekbgfBe jB i' nkw fizdrh
fizw/tko jB ns/ SghnK ouBktK d/ gkso ekbgfBe jB i' nkw fizdrh
fizw/tko jB ns/ SghnK ouBktK d/ gkso ekbgfBe jB i' nkw fizdrh
fizw/tko jB ns/ SghnK ouBktK d/ gkso ekbgfBe jB i' nkw fizdrh
fezBQK jZEK ftZu y/vDr/. eo oj/ ;B. nkgDh rZb efjD ns/ fby e/ nkgD/
d/ ftZu fe;/ Bk fe;/ Bkb fwbd/ i[bd/ j' ;ed/ jB. b/yeK dhnK nkgDhnK
d/ ftZu fe;/ Bk fe;/ Bkb fwbd/ i[bd/ j' ;ed/ jB. b/yeK dhnK nkgDhnK
d/ ftZu fe;/ Bk fe;/ Bkb fwbd/ i[bd/ j' ;ed/ jB. b/yeK dhnK nkgDhnK
d/ ftZu fe;/ Bk fe;/ Bkb fwbd/ i[bd/ j' ;ed/ jB. b/yeK dhnK nkgDhnK
d/ ftZu fe;/ Bk fe;/ Bkb fwbd/ i[bd/ j' ;ed/ jB. b/yeK dhnK nkgDhnK
;oeko B{z fJj :'iBk bkr{ eoB e'Jh th u'D (Gkt/A oki ftXkB;Gk ftuko gqrNkT[D dk jZe j't/rk.
ouBktK T[jBK dh ebgBk s/ nkXkfos jB ns/ b/ye nkgDhnK ouBktK
ouBktK T[jBK dh ebgBk s/ nkXkfos jB ns/ b/ye nkgDhnK ouBktK
ouBktK T[jBK dh ebgBk s/ nkXkfos jB ns/ b/ye nkgDhnK ouBktK
ouBktK T[jBK dh ebgBk s/ nkXkfos jB ns/ b/ye nkgDhnK ouBktK
ouBktK T[jBK dh ebgBk s/ nkXkfos jB ns/ b/ye nkgDhnK ouBktK
s'A gfjbK fJe Bhsh fsnko eoBh dh j't/ iK b'e;Gk dh) ;ko/ bhvo
bJh y[d fizw/tko jB.
bJh y[d fizw/tko jB.
bJh y[d fizw/tko jB.
bJh y[d fizw/tko jB.
bJh y[d fizw/tko jB.
21
21
21 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2 22
21 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 2 2222
21 gzikp NkJhwz, f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 202222
e?bhc'oBhnk u jtkJh nZv/ s/ b?Afvzru jtkJh nZv/ s/ b?Afvzr
e?bhc'oBhnk nwohek u Gkosh w{b d/ ftnesh B{z eo'VKu Gkosh w{b d/ ftnesh B{z eo'VK
e?bhc'oBhnk 'u jtkJh nZv/ s/ b?Afvzru jtkJh nZv/ s/ b?Afvzr
e?bhc'oBhnk u jtkJh nZv/ s/ b?Afvzr
e?bhc'oBhnk
nwohek
nwohek u Gkosh w{b d/ ftnesh B{z eo'VK
nwohek 'u Gkosh w{b d/ ftnesh B{z eo'VKu Gkosh w{b d/ ftnesh B{z eo'VK
nwohek
d"okB NeokJ/ ijk , 2 b'eK dh w"s
d"okB NeokJ/ ijk
d"okB NeokJ/ ijk
d"okB NeokJ/ ijk , 2 b'eK dh w"s, 2 b'eK dh w"s
d"okB NeokJ/ ijkz, 2 b'eK dh w"s, 2 b'eK dh w"s
vkbo dh X'ykXVh d/ d' j/m 4 ;kb dh e?d
vkbo dh X'ykXVh d/ d' j/m 4 ;kb dh e?d j/m 4 ;kb dh e?d
vkbo dh X'ykXVh d/ d'
vkbo dh X'ykXVh d/ d'
vkbo dh X'ykXVh d/ d'S j/m 4 ;kb dh e?d j/m 4 ;kb dh e?d
nwoheB n?e;gq?; ekovK dh c'BK bJh
tos'A ehsh ns/ jzkoK nkJh c'B n?gb
yohd/ ns/ ftd/SK ftZu bZyk vkboK
ftu t/u/.
fzeo:'r j? fe fJj fJZe nwoheh
pj[-okSNoh eq?fvN ekov ezgBh j? fi;
Bkb T[; B/ brGr 4H7 fwbhnB
vkbo dh X'ykXVh ehsh ;h. fJj
X'ykXVh eoB ns/ T[; dh X'ykXVh dh
ewkJh eoB bJh T[; B{z 4 ;kb dh
;zk ;[DkJh rJh. e?bhc'oBhnk ;{p/ d/
cohwKN d/ 45 ;kbk Gkosh i;fwzdo
f;zx B{z fJj Sik fgSb/ jcs/
fBT{:koe d/ g{oph fzbQ/ ftZu ;[DkJh
rJh.ndkbsh d;skt/zK ns/ w[eZdw/
d"okB g/S ehs/ ;p{sK d/ nB[;ko,
Btzpo 2017 ns/ d;zpo 2019 d/
e?bhc'oBhnk (fpT{o') T[Zsoh e?bhc'oBhnk d/ fJZe ;EkBe jtkJh nZv/ 's/
ftueko i;fwzdo f;zx B/ nkgD/ uko
T[soB dh e'fSS eod/ ;w/A 2 ijkzK dh NZeo j' rJh, fi; Bkb ijkz ftu
eko'pkoh ;z;EktK dh tos'A ehsh, fiBQK
;tko 3 ftneshnK ftZu'A xZN'-xZN 2 dh w"s j' rJh. nfXekohnK B/ fJj
B{z T[; B/ pDkfJnk ns/ fB:zsfos
ikDekoh fdZsh.
ehsk. nkgDh fJ; cokv ;ehw d/ fjZ;/
tkN;Bftb/ Sfjo B/ nkgD/ nfXekos NftZNo nekT{AN 's/ fejk fe fJj
ti'A ikD/ iKd/ Gkosh i;fwzdo f;zx
jkd;k tkN;Bftb/ fwT{A;hgb J/nog'oN 's/ d[gfjo 3 ti/ s'A e[M d/o gfjbK
B/ nwoheB n?e;gq?; B{z M{m dZf;nk
tkgfonk. c?vob J/thJ/SB n?vfwfB;Nq/SB d/ nB[;ko, jkd;/ d"okB d'-fJziD
fe T[j nkJhc'B dh yohddkoh s'A bJ/
tkb/ ;/;Bk 340 ftZu d' b'e ;tko ;B ns/ f;zrb fJziD tkb/ ;/;Bk 152 ftZu
rJ/ ezgBh dk brGr 4H7 fwbhnB
f;oc gkfJbN ;tko ;h.
fBT{:koe (fpT{o') e?bhc'oBhnk ;kb dh e?d dh ;zk ;[DkJh. fJE/ dZ;Dk vkbo yofunK dh ndkfJrh eoB
fwqseK dh frDsh ni/ ;gZSN BjhA j?. fJj jkd;k T[; ;w/A tkgfonk id'A
;{p/ d/ cohwKN d/ ofjD tkb/ fJe pDdk j? fe T[; tZb'A fJe Bkwh ftZu n;woZE j?. f;zx B/ fco fJ;
ijkz jtkJh nZv/ 's/ b?Av eo oj/ ;B. jkbKfe jtkJh nZv/ 's/ j'J/ fJ; jkd;/ 'u
Gkosh w{b d/ ftnesh i;fwzdo f;zx nwoheB n?e;gq?; eq?fvqN ekov ezgBh x[Nkb/ ;ehw dh ehsh ewkJh B{z nkgD/
e'Jh zywh BjhA j'fJnk j?. Ynn ns/ B?SBb NqK;g'oN/SB ;/cNh p'ov wkwb/ dh
B{z nwohek ftu Btzpo 2017 ns/ Bkb cokv eoB d/ d'; j/m fJj ;zk fBZih yofunK s/ fJ;s/wkb ehsk,
iKu eo oj/ jB.
d;zpo 2019 d/ ftueko nkgD/ uko ;[DkJh rJh, fi; B/ 10 d/ eohp fizBK ftZu brzoh rZvhnK ns/ j'o
eko'pkoh ;z;EktK dh nkV ftZu 4H7 nwoheB n?e;gq?; eq?fvN ekovK s/ t;s{nK yohdD bJh tofsnk, fi;
nwohek ikD tkb/ GkoshnK bJh yk; ypo, th
nwohek ikD tkb/ GkoshnK bJh yk; ypo, th
nwohek ikD tkb/ GkoshnK bJh yk; ypo, thz/////
nwohek ikD tkb/ GkoshnK bJh yk; ypo, th fwbhnB vkbo dh X"ykXVh eoB d/ bZyK vkboK dh yohd co'ys nkgDhnK ftZu T[; dk 1H3 fwbhnB vkbo dk
nwohek ikD tkb/ GkoshnK bJh yk; ypo, th
d'S j/m fBT{:koe d/ g{oph fibQ/ dh eko'pko ;z;EktK d/ BK 's/ jzkoK xo ns/ brzoh tkjB th Skfwb
ndkbs B/ d'Sh eoko fdZsk ns/ 4 nkJhc'BK bJh ehsh. T[; B/ 10 jB.
bJh eoBk g? ;ed? 5
bJh eoBk g? ;ed? 5 fdBK dk fJzs fdBK dk fJzs
bJh eoBk g? ;ed? 500 fdBK dk fJzs fdBK dk fJzszkoko koko ko
bJh eoBk g? ;ed? 5
bJh eoBk g? ;ed? 5 fdBK dk fJzs
fpqN/B dk tZvk edw, r?o-ekB{zBh
fpqN/B dk tZvk edw, r?o-ekB{zBh
fpqN/B dk tZvk edw, r?o-ekB{zBh
fpqN/B dk tZvk edw, r?o-ekB{zBh
fpqN/B dk tZvk edw, r?o-ekB{zBh
gkfe;skBh gqtk;hnK B{z eo/rk fvg'oN
gkfe;skBh gqtk;hnK B{z eo/rk fvg'oN
gkfe;skBh gqtk;hnK B{z eo/rk fvg'oN
gkfe;skBh gqtk;hnK B{z eo/rk fvg'oN
gkfe;skBh gqtk;hnK B{z eo/rk fvg'oN
Bkrfoe fJzrb?Av ns/ t/bz dhnK i/
bQK ftZu ;Zst/A ;G s'A tZX ftd/Sh
ngokXh jB. fJj vhb fgSbh fJwokB
ykB ;oeko ftZu jh s?n j' rJh ;h
go T[; s'A pknd gkfe;skB ftZu
;Zsk pdb rJh ns/ j[D Sfjpkz Sohc
d/S d/ gqXkB wzsoh jB.
fBT{:koe (fpT{o') nwohek dh :ksok eoB dh :'iBk pD oj/ b'eK B{z fJe fJj jtkbrh ;zXh BjhA j? ns/ fJ;
tZvk MNek bZrk j?, feT[Afe T[BQK B{z ftzhNo thzk fwbD bJh ekch bzpk ;"d/ dk ;kpek gqXkB wzsoh Btkz Sohc
fJzszko eoB gt/rk. :{Hn?Z; fvgkoNw?AN nkc ;N/N Nq?tb dh t?p;kJhN w[skpe, 's/ fznkdk n;o BjhA gt/rk, i'
BthA fdZbh ftu nwoheh tDi d{sxo ftu thzk ngkfJzNw?AN bJh n";s t/ fJbki d/ pjkB/ bzvB 'u ofj oj/ jB.
fNzr ;wK ftzhNo thzk bJh 552 fdB j?. T[E/ jh ;N{v?AN thzk dh rZb eohJ/ sK fpqN/B d/ rqfj dcso B/ fejk fe Bt/A
fJ; dk t/fNzr ;wK 471 fdB j?. t?p;kJhN w[skpe i/eo ;EkB pdb e/ w[zpJh ;"d/ dk T[d/S gkfe;skBh BkrfoeK B{z
eo fdZsk ikt/ iKdk j? sK :{Hn?Z;H thzk ngkfJzNw?AN bJh n";s t/fNzr ;wK jNkT[Dk j? fiBQK B{z fpqN/B ftu ofjD
ftzhNo thzk bJh 517 fdB j? ns/ ;N{v?AN thzk bJh 10 fdB j?. j'o ;ko/ r?o- dk e'Jh ekB{zBh nfXeko BjhA j?.
gqhsh gN/b B/ dZf;nk o{oh edwo{oh edw
ngqtk;h thzk bJh t/fNzr ;wK fdZbh ftu 198 fdB ns/ w[zpJh ftu 72 fdB gqhsh gN/b B/ dZf;nk o{oh edw
gqhsh gN/b B/ dZf;nk
gqhsh gN/b B/ dZf;nk
gqhsh gN/b B/ dZf;nk zo{oh edwo{oh edw
j?. fpqfNS ;oeko B/ fejk fe fJj
j?dokpkd ftu :{Hn?Z;H thzk ngkfJzNw?AN bJh n";s t/fNzr ;wK ftzhNo gzithA foNoB vhb j? fi; 's/ rqfj
thz/ bJh 518 fdB ns/ ;N{v?AN thzk bJh 479 fdB j?. fJ;/ soQK e'beksk wzsoh B/ 15 wjhfBnK ftZu d;sys
ftZu :{Hn?Z;H thzk ngkfJzNw?AN bJh n";s t/fNzr ;wK ftzhNo thzk bJh 587 ehs/ jB. gqhsh gN/b B/ fejk fe T[j
fdB ns/ ;N{v?AN thzk bJh 2 fdB j?. T[E/ jh u/BJh ftZu :{Hn?Z;H thzk ngkfJzNw?AN ysoBke ftd/Sh ngokXhnK ns/
bJh n";s t/fNzr ;wK ftzhNo thz/ bJh 513 fdB ns/ ;N{v?AN thzk bJh 8 fJwhrq/SB ngokXhnK B{z jNkT[D bJh
fdB j?. nwohek s'A fJbktk j'o d/SK fit/A :{He/H, S?Ar/B ;N/N;, e?B/vk nkfd bzvB (fpT{o') fpqN/B 'u r?o-ekB{zBh efwSBo w'nzw nfjwd ykB B/ bzvB w[nkch BjhA wzr/rh, fiBQK B{z :{He/H
bJh thzk n?gbhe/SB ns/ gq';?f;zr ftZu bzpk ;wK bZr fojk j?. Yzr Bkb ofj oj/ gkfe;skBh BkrfoeK ftu d;sys ehs/. ftZu ofjD dk e'Jh nfXeko BjhA j?.
fpqN/B u ftd/ h ngokXhnK dh
fpqN/B
T[E/ jh bzp/ ;w/A d/ ngkfJzNw?AN pko/ nwoheh d{sktk; B/ fejk fe ftd/S fybkc ;oeko B/ tZvk edw u[Zfenk fpqN/B 'u ftd/u ftd/Sh ngokXhnK dhh ngokXhnK dh fpqN/B ns/ gkfe;skB B/ r?o-ekB{zBh
fpqN/B
fpqN/B u ftd/u ftd/ h ngokXhnK dhh ngokXhnK dh
;{uh u gkfe;skBh 7t/A Bzpo
;{uh 'u gkfe;skBh 7t/A Bzpo u gkfe;skBh 7t/A Bzpo 's/s/ s/s/ s/
;{uh
;{uh
ftGkr gqtk;h ns/ r?o-gqtk;h d'tK :ksohnK bJh nwohek dh ekB{zBh :ksok j?. fpqN/B B/ gkfe;skB Bkb BtK ;{uh u gkfe;skBh 7t/A Bzpo u gkfe;skBh 7t/A Bzpo gqtk; ns/ d'tK d/SK bJh wjZstg{oB
dh ;j{bs bJh tuBpZX j?. d{sxo d/ p[bko/ B/ fJZe fpnkB ftZu fejk fe ;wM"sk ehsk j? fi; B{z fJfsjk;e gN/b B/ fejk fe w?B{z wkD j? fe ysfonK d/ w[Zd/ Bkb BfiZmD bJh
eoko fdZsk ik fojk j?. fJ; dk T[d/S ;kv/ gkfe;skBh d';sK Bkb ftd/Sh
nwoheh ;oeko Bt/A eowukohnK B{z nkBp'ofvzr ns/ f;ybkJh ;w/s wjKwkoh fJ; ;wM"s/ 's/ d;sys ehs/ jB.
d"okB xZN ehs/ rJ/ e"A;bo ;Nkfczr r?g B{z g{ok eoe/ t/fNzr ;w/A ns/ p?ebkr B{z T[BQK gkfe;skBh BkrfoeK B{z jNkT[Dk ngokXhnK ns/ fJwhrq/SB dh ;wM"s/ ftZu :{e/-gkfe;skB ekB{zB
xNkT[D bJh edw u[Ze ojh j?. fpnkB ftZu fejk frnk j? fe e'ftv-19 j?, fiBQK B{z :{e/ ftZu ofjD dk ekB{zBh T[bzxDk eoB tkfbnK B{z :{He/H s'A bkr{ eoB tkb/ ;fj:'r B{z ;[XkoB ns/
wjKwkoh d"okB brGr w[ezwb pzd j'D ns/ ;o's cqhz j'D s'A pknd thzk nfXeko BjhA j?. tkg;h ;wM"s/' 's/ xo (gkfe;skB) G/iD bJh fJe tXkT[D bJh uZb oj/ ezw th Skwb
gqfefonk w[V S[o{ j' ojh j?. fJ;/ bJh nwoheh ;oeko e"wh fjZsK ns/ d{ih tko rqfj wzsoh gqhsh gN/b ns/ T[BQK d/ fJfsjk;e Bt/A ;wM"s/ 's/ j;skyo jB. iBtoh 2019 s'A, fpqN/B B/
ikD tkfbnK B{z gfjb d/ ojh j? . fJ; bJh ftzhNo thzk bJh ngbkJh eoB gkfe;skBh jwo[spk :{;c B;hw y'yo ehs/ jB. fpqN/B d/ rqfj dcso d/ d[Bhnk Go s'A 10,000 s'A tZX ftd/Sh
tkb/ e[M :ksohnK B{z bzpk fJzszko eoBk g? fojk j?. ns/ fpqN/B ftu gkfe;skB d/ jkJh nzefVnK nB[;ko gkfe;skBh ngokXhnK B{z pkjo eZfYnk j?.
22
22
22 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2 22
22 gzikp NkJhwz, f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 202222
22 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 2 2222
fJZE/ jo wod d/ pod;sh eotkJ/ iKd/ jBpod;sh eotkJ/ iKd/ jB
fJZE/ jo wod d/ e?B/vk, nk;Nq/bhnk ;D/ tZv/ d/ u oZd j' oj/u oZd j' oj/
fJZE/ jo wod d/ pod;sh eotkJ/ iKd/ jB
fJZE/ jo wod d/
fJZE/ jo wod d/ zpod;sh eotkJ/ iKd/ jBpod;sh eotkJ/ iKd/ jB
e?B/vk, nk;Nq/bhnk ;D/ tZv/ d/
e?B/vk, nk;Nq/bhnk ;D/ tZv/ d/
e?B/vk, nk;Nq/bhnk ;D/ tZv/ d/ u oZd j' oj/
e?B/vk, nk;Nq/bhnk ;D/ tZv/ d/SK K K K K 'u oZd j' oj/u oZd j' oj/
2 ftnkj, wBQk eoB s/ fwbdh j? ;ys ;s/ fwbdh j? ;ys ;
2 ftnkj, wBQk eoB s/ fwbdh j? ;ys ;
2 ftnkj, wBQk eoB
2 ftnkj, wBQk eoB
2 ftnkj, wBQk eoB 's/ fwbdh j? ;ys ;s/ fwbdh j? ;ys ;zkkkkk
GkoshnK d/ th
GkoshnK d/ th
GkoshnK d/ th /, ikD' g{ok wkwbk
GkoshnK d/ th /, ikD' g{ok wkwbk/, ikD' g{ok wkwbk
GkoshnK d/ thz/, ikD' g{ok wkwbk/, ikD' g{ok wkwbk
jB. fJ; d/ fJbktk tZy-tZy e?N/roh
d/ e[Zb fwbk e/ 9,56,950 nozhnK
31 wkou 2022 sZe e?B/vk ;oeko
e'b g?Afvzr gJhnK jB. e?B/vk e'b
d[Bhnk Go s'A e[Zb 25 bZy nozhnK
g?Afvzr jB.
co
co h p?Ae ;N/Nw?ANh p?Ae ;N/Nw?AN
co
cozh p?Ae ;N/Nw?ANh p?Ae ;N/Nw?AN
co h p?Ae ;N/Nw?AN
eJh thzk J/izN ftfdnkoEhnK s'A
s?n ch; b? e/ p?Ae ;N/Nw?AN pDtkT[D
dh rkozNh fdzd/ jB. T[j ftfdnkoEhnK
d/ p?Ae yks/ ftu zo{oh g?;/ nkgD/ gZXo
po?AgNB (fpT{o') e?B/vk, nk;Nq/ 2 ;kb s'A n?gbhe/SB g?Afvzr j'Dk th 's/ NoK;co eod/ jB iK ftfdnkoEh
bhnk fij/ d/SK ftu eohno pDkT[D j?. f;NhiBfSg n?Av fJwhrq/SB 's/ y[d nkgD/ nekT{AN ftu iwK eod/
dh fJZSk oZyD tkb/ Gkosh ;N?Afvzr ew/Nh dh BthA fog'oN w[skpe jB. e[M jcs/ czv oZyD d/ pknd ;N/
ftfdnkoEhnK B{z eJh w[SebK g/S nk 2021 ftu ;NZvh thzk bJh Nw?AN bJh iKdh j?. T[; wro'A czv w[V
ojhnK jB. fJjBK ftu gzikp s'A 225,402 noihnK gq';?Z; ehshnK NoK;co eo fbnk iKdk j?. nzp?;hnK
;ZNvh p/; 's/ ftd/S ikD dh fJZSk rJhnK ns/ T[jBK ftu'A 91,439 dh iKu ftu ;kok wkwbk ;kjwD/ nk
oZyD tkb/ ftfdnkoEhnK dhnK ykfoi eo fdZshnK rJhnK wsbp frnk.
nozhnK tZvh frDsh ftu BkwBz{o eohp 41 ch;dh nozhnK ykfoi eo co
co
cozh ;oNhfce/Nh ;oNhfce/N
co h ;oNhfce/N
co h ;oNhfce/Nh ;oNhfce/N
j' ojhnK jB. fJ; d/ gqwZy ekoB cozh fdZshnK rJhnK. fJe tko gVQkJh SZv d/D wro'A
p?Ae ;N/Nw?AN, poE ;oNhfce/N ns/ thzk BkwBk BkwBz{o j'D d/ ekoB{o j'D d/ ekoB w[V nozh d/D d/ ftueko nkJ/ nzso
th
th k BkwB {o j'D d/ ekoB
th th k BkwBk BkwB {o j'D d/ ekoB{o j'D d/ ekoB
n?i[e/SB r/g B{z b? e/ fsnko ehs/ ikD ;XkoB e'o;K ftu dkyb/ B{z b? e/ cozh ;oNhfce/N fsnko ehs/
;XkoB e'o;K ftu dkyb/ s/ th
;XkoB e'o;K ftu dkyb/
;XkoB e'o;K ftu dkyb/ 's/ ths/ th
;XkoB e'o;K ftu dkyb/ s/ ths/ thzkk kk k
nc;oK B{z SZeZe ZeZe Ze
nc;oK B{z
tkb/ cozh d;skt/z j'Dk j? ns/ Bkb nc;oK B{z iKd/ jB. n?e;ghohnz; ;oNhfce/N th
nc;oK B{z
nc;oK B{z
jh nfXekohnK fJ; ;pzXh SZe j'Dk eJh wkwfbnK ftu thzk nc;o cozh gkJ/ rJ/ jB. T[ZE/ iBw ;oNhfce/
j?. B{z SZe j' iKdk j? fe ftfdnkoEh ;NZvh N s'A b?e/ gk;g'oN pDtkT[D ftu th
fJohNqhnk (fpT{o') T[AM sK d[Bhnk Go 'u fe;/ th fJB;kB B{z fJe ftnkj
2020-21 ftu nk;Nq/bhnk d/ d/ pjkB/ fJwhrq/SB bJh ik fojk j?. rVpVhnK cVhnK rJhnK jB.
eoB dh ekB{zBh wkBsk j[zdh j? go d[Bhnk 'u e[M d/S iK ;EkB nfij/ jB, fiZE/
fvgkoNw?AN nkc j'w nc/noz B/ gzikp, Gkos ftu ekwo;, BkB-w?vheb e?B/vk ikD tkb/ Gkosh
fJe BjhA, ;r'A 2 ftnkj eoB dk fotkz j?. fJzBk jh BjhA T[ZE/ d{;ok ftnkj
jfonkDk Bkb ;pzXs 600 s'A tZX nkfd d/ ftfdnkoEh th e?B/v? ftu ftfdnkoEh
eoB bJh g[oSK Bkb zpod;sh th ehsh iKdh j?, :kBh i/eo g[oS Bk wzB/ sK
nfij/ wkwb/ cV/, fijBK ftu nk;Nq/ thzk bJh e/no frto;, fvgb'wk 2019 ftu 1,32,620
T[; B{z d{ik ftnkj eoB bJh wip{o ehsk iKdk j?. i/eo e'Jh g[oS d{ik
bhnk dk n?i[e/SB thzk jk;b eoB fJB ;?b{B w?B/iw?AN, c{v eqkcN nkfd 2020 ftu 43,624
ftnkj eoB s'A fJBeko eodk j? sK T[; B{z ;ys ;zk th fdZsh iKdh j?.
bJh cozh d;skt/z brkJ/ rJ/ ;B. nk;kB e'o;K bJh nozh fdzd/ jB. fJ; 2021 ftu 1,02,688
don;b, n;hA rZb eo oj/ jK ncohek wjKdhg d/ fJe d/S dh, fiZE/ jo
g[oS B{z 2 gsBhnK oZyD dk nB'yk ekB{zB j?. ncoheh d/S fJohNqhnk 'u jo g[oS T[ZE/ e?B/vhnB jkJh efwSB tZb'A fJe Bkb thzk nc;o B{z fznkdk SZe j' 2022 (30 i{B sZe) 60,258
;kb ftu cV/ nfij/ wkwfbnK dk iKdk j? ns/ ;zs[SNh tkbk itkp Bk 59 ch;dh g';N e'ftv thzk fwbD
B{z 2 ftnkj eoB/ j[zd/ jB, feT[Afe fJ; d/S 'u 2 ftnkj eotkT[D/ bkzwh jB.
nzeVk 2500 s'A tX/o/ j?. nfij/ jh fwbD 's/ thzk BjhA fdZsk iKdk. do ns/ 85 ch;dh gqh-e'ftv thzk
fJjh BjhA, i/eo e'Jh g[oS 2 gsBhnK BjhA oZydk j? sK T[; d/ fybkc ;ys
GkoshnK d/ ;kY/ 9 bZy b'e th
GkoshnK d/ ;kY/ 9 bZy b'e thzkk kk k
GkoshnK d/ ;kY/ 9 bZy b'e th
GkoshnK d/ ;kY/ 9 bZy b'e th
wkwb/ fBT{zhb?Av, :{e/, nwoheh GkoshnK d/ ;kY/ 9 bZy b'e th fwbD dh do ojh. e?B/vk B/ phs/ ;kb
ekotkJh ehsh iKdh j?, ;zk d/ s"o 's/ T[; B{z i/bQ 'u th vZe fdZsk iKdk j?.
bJh esko
bJh esko
bJh esko 'uu uu u
bJh esko
nzp?;hnK tZb'A th cV/ ik u[Ze/ jB. bJh esko ftu Gkos d/ 41 ch;dh, nk;Nq/bhnk
fJ; nB'y/ ekB{zB dk ekoB fJj j? fe fJohNqhnk 'u g[oSK dh frDsh n"osK dh
e?B/vk d/ thzk oZd j'D dh do 41 Gkos s'A 96,378 b'eK d/ gowkB?AN d/ 38 ch;dh, uhB d/ 17 ch;dh,
frDsh Bkb'A pj[s xZN j?, fJ; dh w[Zy tiQk fJE'ghnk Bkb j'fJnk xo/b{ :[ZX
ch;dh gj[zu rJh j?. e'ftv s'A gfjbK o?ihv?;h nozhnK e?B/vk ;oeko e'b nwohek d/ 13 ch;dh, :{e/ d/ 11
j?. g[oSK d/ 2 ftnkj eoB d/ ekB{zB s'A fJbktk n"osK B{z b? e/ th fJe ;ys
fJj do 15 ch;d ;h. eJh wkjoK gq';?f;zr bJh gJhnK jB. 4,30,286 ch;dh ftfdnkoEhnK dhnK thzk
ekB{zB pDkfJnk frnk j?. fJ; ekB{zB d/ sfjs T[ZE/ ofjD tkbhnK n"osK
w[skpe nfijk j'D eo e/ e'ftv ekoB dhnK n;EkJh o?ihv?A; thzk nozhnK nozhnK ykfoi eo fdZshnK.
nkgD/ gsh d/ d{i/ ftnkj 'u o[ektN iK fe;/ th soQK dh nVuD g?dk eoB dh
e'fSS BjhA eo ;edhnK, i/eo T[j nfijk eodhnK jB sK T[BQK B{z T[wo e?d dh
;zk fdZsh iKdh j?.
;[gohw f;Zy ;[;kfJNh phphnK B{z ewkB d/D tkbh
;[gohw f;Zy ;[;kfJNh phphnK B{z ewkB d/D tkbh
;[gohw f;Zy ;[;kfJNh phphnK B{z ewkB d/D tkbh
;[gohw f;Zy ;[;kfJNh phphnK B{z ewkB d/D tkbh
;[gohw f;Zy ;[;kfJNh phphnK B{z ewkB d/D tkbh
gq/fwek dh fJe
gq/fwek dh fJe feZ;feZ; B/ i/bQ B/ i/bQ
gq/fwek dh fJe feZ; B/ i/bQ
gq/fwek dh fJe 'feZ;feZ;' B/ i/bQ B/ i/bQ 'uu uu u
gq/fwek dh fJe
pDh d[Bhnk dh gfjbh f;Zy ;z;Ek
pDh d[Bhnk dh gfjbh f;Zy ;z;Ek
pDh d[Bhnk dh gfjbh f;Zy ;z;Ek
pDh d[Bhnk dh gfjbh f;Zy ;z;Ek
pDh d[Bhnk dh gfjbh f;Zy ;z;Ek
pzd gq/wh dh bJh ikB
pzd gq/wh dh bJh ikB s'A pknd j'Jh u'D ftZu w[Zy ew/Nh 'u
pzd gq/wh dh bJh ikB
pzd gq/wh dh bJh ikB
pzd gq/wh dh bJh ikB
i;tho e"o (gqXkB), e[bdhg e"o (whs
gqXkB), joftzdo e"o (;jkfJe
;eZso),noftzdo e"o (Jht?Av
nkorBkJhio) ns/ wfjzdo e"o
(n?rihfeT{Nt w?Apo) u[D/ rJ/ jB.
fJ;/ sohe/ f;Zy j?ohN/i ;e{b 'u
e[bihs e"o (u/nogo;B), wBdhg e"o
(gqXkB), fgqz eztbgqhs e"o gzB{ (;?eNoh)
u[D/ rJ/ jB.
fBT{zhb?Av f;Zy ;g'oN; ezgb?e;
ew/Nh dh u'D 'u fiZE/ B"itkB
N/B/;h (fpT{o') e[M xNBktK nfijhnK j[zdhnK jB i' j?okB eo fdzdhnK jB, gqshfBXsk dk fynkb oZfynk frnk.
fi; s'A pknd b'e ;'uD bJh wzp{o j' iKd/ jB fe nyho nfijk j'fJnk fet/ T[ZE/ jh fBT{azhb?Av ftu g?dk j'JhnK
A< nwohek d/ N/B/;h ftu i/bQ ftu pzd gq/wh B{z fwbD rJh gq/fwek B/ T[;B{z fit/ s/ gotkB uVhnK e[VhnK ftZu'A
A jh feZ; ehsk gq/wh dh w"s j' rJh. xNBk s'A pknd i/bQ 'u jzrkwk wu frnk. fdboki e"o p'bhBk (gqXkB), ikBtho
N/B/;h dh i/bQ ftu pzd e?dh i'S[nk pqkT[B B{z fwbD T[;dh gq/fwek o/ub e"o (;?eNoh), uzdBdhg e"o (yzkBk
v'bkov gj[zuh ;h. iKu ftu gsk bZrk j? fe gq/fwek d/ w{zj ftu w/E?Ac/NkwhB wzsoh) ti'A u[DhnK rJhnK jB.
voZr ;h. gq/wh B{z 'feZ;' eoB d"okB fJj voZr T[j gq/wh d/ w{zj ftu NoK;co eoB nkeb?Av (fpT{o') fBT{zhb?Av jh u'D bJh fJibk, dk nk:'iB ;[gohw f;Zy ;[;kfJNh d/
tkbh ;h. nfijk eoB 'u T[j ;cb th j' rJh go fJ; d"okB rVpVh j' rJh. BjhA d[Bhnk Go 'u nkgD/ fBt/eb/ r[od[nkok ebrhXo ;kfjp NkekBhBh fezvorkoNB ikDh fubv u[nkfJ;
w{zj okjhA gq/fwek B/ g{o/ wjhB/ dk ;Nke gq/wh B{z fdZsk ;h, fi;B{z gq/wh rbsh Bkb ezwK bJh ikDh iKdh ';[gohw f;Zy fty/ ehsk frnk sK ;w[Zuh ;zrs d/ NoZ;N dh ew/Nh 'u fgqz eztbgqhs e"o
fJe tko ftu jh fBrb frnk ns/ Utov'z j'D ekoB T[;dh w"s j' rJh. ;[;kfJNh nkc fBT{zhb?Av' d[Bhnk dh ;fj:'r Bkb ;[gohw f;Zy ;[;kfJNh d/ gzB{ (gqXkB) ns/ ;opihs e"o (tkJh;
n"os B/ gq/wh d/ w{zj ftu i' voZr NoK;co ehsk ;h T[;dk Gko brGr 14 gfjbh f;Zy ;z;EK pD rJh j? fe fi;B/ p[bko/ GkJh dbihs f;zx B/ fJibk; gq?ihv?AN) u[D/ rJ/ jB. fJ; w"e/ fiZE/
rqkw ;h, i' p/jZd fznkdk j[zdk j?. fi;B{z rbsh Bkb B"itkB fJe tko ftu jh nkgDh ;w[Zuh ekoiekoBh dh u'D 'u 'u wsk fbnKdk fe id'A xoK dh j'o nj[fdnK dh th u'D j'Jh j?. fijBK
g{ok dk g{ok fBrb frnk, i' T[;dh w"s dk ekoB pD frnk. e?dh dh w"s s'A ;ko/ gqw[Zy nj[d/ ;op;zwsh Bkb fJ; ;w[Zuh fzzw/tkoh n"osK sBd/jh Bkb pkps fJeZbh fJeZbh ew/Nh nB[;ko
pknd j[D n"os 's/ T[; d/ esb dk d'S brk e/ frqcsko eo fbnk frnk j?. pko phphnK (n"osK) B{z d/ fdZs/ jB. fBGkT[AdhnK jB sK r[o{ xo dh feT[A nbZr nbZr ypo gqekfSs s/ ;KMh
voZrz d/ fJe wkwb/ ftu i'S[nk pqkT{B 11 ;kb dh ;zk eZN fojk ;h, fi;dh ;[gohw f;Zy ;[;kfJNh nkc fBT{zhb?Av BjhA< ehsh ikt/rh. fJZE/ fzeo:'r j? fe
w"s s'A pknd o/ub 's/ voZr; dh ;wZrfbzr ns/ esb eoB dk d'S brkfJnk B{z j'Ad ftZu nkJ/ 43 ;kb j' u[Ze/ jB. fJibk; 'u ;zrs B/ i?ekfonK ;[gohw f;Zy ;[;kfJNh d/ 560 ftZsh
frnk j?. fJ; ;kb id'A d' ;kbK bJh ew/Nh dh Bkb T[es ws/ B{z gk; eo fdZsk. fi; w?Apo jB s/ 81 p'ov nkc NoZ;Nh jB.
23
23
23 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 2 2222
23 gzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2 22
23 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 202222
fBT{:koe u wjkswk rKXh dh s'Vh rJhu wjkswk rKXh dh s'Vh rJh
fBT{:koe nk;Nq/bhnk dh dfonkfdbh, qhbzek B{z d/t/rkqhbzek B{z d/t/rk
fBT{:koe
fBT{:koe u wjkswk rKXh dh s'Vh rJh
fBT{:koe 'u wjkswk rKXh dh s'Vh rJhu wjkswk rKXh dh s'Vh rJh
nk;Nq/bhnk dh dfonkfdbh,
nk;Nq/bhnk dh dfonkfdbh,
nk;Nq/bhnk dh dfonkfdbh, qhbzek B{z d/t/rk
nk;Nq/bhnk dh dfonkfdbh, Sqhbzek B{z d/t/rkqhbzek B{z d/t/rk
w{osh, Gkos B/ gqrNkfJnk ;ys fJsokz
w{osh, Gkos B/ gqrNkfJnk ;ys fJsok
w{osh, Gkos B/ gqrNkfJnk ;ys fJsok
w{osh, Gkos B/ gqrNkfJnk ;ys fJsok
w{osh, Gkos B/ gqrNkfJnk ;ys fJsok
25 fwbhnB vkbo dh tkX{ ;jkfJsk
25 fwbhnB vkbo dh tkX{ ;jkfJsk
25 fwbhnB vkbo dh tkX{ ;jkfJsk
25 fwbhnB vkbo dh tkX{ ;jkfJsk
25 fwbhnB vkbo dh tkX{ ;jkfJsk
B/ Sqhbzek B{z 50 fwbhnB vkbo d/D
dk n?bkB ehsk ;h.
fzeo:'r j? fe Sqhbzek toswkB
ftZu 70 ;kbK ftZu nkgD/ ;G s'A
yokp nkofEe ;zeN dk ;kjwDk eo
fojk j?, fi; Bkb G'iB, dtkJhnK
ns/ pkbD dh xkN j?. ;Zs djkfenK
ftZu Nkg{ d/S d/ ;G s'A yokp nkofEe
;zeN B/ ftd/Sh w[dok dh xkN B{z iBw
fdZsk, fi; Bkb pkbD ns/ dtkJh
ns/ ykX torhnK zo{oh t;sK dh
dokwd o[e rJh. wzsokb/ B/ gfjbK
e'bzp' (fpT{o') nk;Nq/bhnk d/ ftd/
u[D"shg{oB ;w/A d"okB nk;Nq/bhnk
fJe fpnkB ftu fejk ;h fe n;hA
S wzsokb/ d/ fJZe nfXekos fpnkB
Sqhbzek d/ b'eK d/ Bkb yVQk j?, yk;
Sqhbzek ftZu 30 bZy b'eK B{z T[BQK dhnK
ftZu fejk frnk fe nk;Nq/bhnk
s"o 's/ T[j b'e i' rzGho w[SebK dk
o'zkBk g'SD ;zpzXh zo{osK B{z g{ok eoB
Sqhbzek B{z c"oh G'iB ns/ f;js ;zGkb
fBT{:koe (fpT{o') Gkos B/ fBT{:koe ftu fJe fjzd{ wzdo d/ pkjo wjkswk ;kjwDk eo oj/ jB. nk;Nq/bhnk d/ ftZu wdd eoB bJh n?woi?A;h G'iB
b'VK B{z g{ok eoB ftZu wdd bJh
rKXh dh w{osh B{z s'V/ ikD dh xNBk 's/ fJsokz gqrNkT[Ad/ j'J/ ;ys fBzdk ftd/S wzsokb/ B/ fpnkB ftZu nZr/ ;jkfJsk bJh ftSt G'iB gq'rokw B{z
nfXekos ftek; ;jkfJsk ftZu 25
ehsh j?. fBT{:koe ftu Gkos d/ tDi d{sxo B/ nwoheh nfXekohnK d/ fejk fe fJj tkX{ ;jkfJsk nk;Nq/ s[ozs 22 fwbhnB vkbo dk :'rdkB
fwbhnB vkbo dh tkX{ ;jkfJsk
;kjwD/ th fJj wkwbk T[mkfJnk j? sK i' fJj :ehBh pDkfJnk ik ;e/ fe fJ; bhnk d/ nfXekos ftek; ;jkfJsk d/tKr/. nk;Nq/bhnk 2022-23 ftZu
gqdkB eo/rk. fJj n?bkB nk;Nq/bhnk
soQK dh fBzdk:'r xNBk bJh fzzw/tko b'eK fybkc ekotkJh ehsh ikt/. gqshfeqnk B{z 75 fwbhnB nwoheh Sqhbzek B{z ftek; ;jkfJsk ti'A 23
d/ nzsookSNoh ftek; ns/ gqSKs
nwohek ftu wjkswk rKXh dhnK w{oshnK 's/ brksko jwb/ j' oj/ jB. 2 vkbo sZe fbnkT[Adh j?. fwbhnB vkbo th gqdkB eo/rk.
wzsoh g?N e"Bo'J/ ns/ nk;Nq/bhnkJh
jcfsnK ftu fJj d{ih xNBk j? id'A wjkswk rKXh dh w{osh B{z B[e;kB nk;Nq/bhnkJh ftd/S wzsokb/ B/ nk;Nq/bhnk d/ ftd/S wzsokb/ B/
ftd/S wzsoh g?Bh t'Ar d[nkok ikoh
gj[zukfJnk frnk j?. skzk xNBkuZeo ftu fBT{:koe d/ ethB; ftu fJ; fejk fe Sqhbzek B{z T[;dh fBozso fejk fe Sqhbzek Bkb T[; dk Bzdheh
fJZe ;KM/ gq?; fpnkB ftZu ehsk
wjhB/ dh S[o{nks ftu fJe wzdo ftu wjkswk rKXh dh w{osh B{z jE"V/ Bkb s'V ;jkfJsk fJZe ;[oZfyns ns/ buehb/ ns/ bzp/ ;w/A dk foSsk j?. fpnkB ftZu
frnk.
e/ B[e;kB gj[zukfJnk frnk. tDi d{sxo B/ fJe fpnkB ftu fejk fe T[j fjzd wjk;kro ftZu nkg;h fjZsK dk fejk frnk fe n;hA Bk f;oc ;qhbzek
nk;Nq/bhnk d/ ftd/S wzsokb/ B/
fBT{:koe d/ ethB; ftu fJe wzdo d/ pkjo wjkswk rKXh dh w{osh B{z s'V/ ;woEB eodh j? ns/ ;fj:'r ns/ d/ b'eK dh b'V d/ ;w/A ftZu wdd
fJZe fpnkB ftZu fejk fe nk;Nq/bhnk
ikD dh ;ys fBzdk eodk j?. n;hA fJ; wkwb/ B{z nwoheh nfXekohnK d/ ;kjwD/ GkJhukoe ;zgoe 's/ pD/ 75 ;kbK d/ eoBk ukj[zd/ jK go i/eo fJj ;zeN
Sqhbzek B{z c"oh G'iB ns/ f;js ;zGkb
T[mkfJnk ns/ iKu dh wzr ehsh j? sK i' fJ; soQK dh ekotkJh bJh fzzw/tko wzp{s ;pzXK B{z wzp{s eodh j?. fpnkB ikoh fojk sK fJ; y/so bJh v{zx/
dhnK zo{osK B{z g{ok eoB ftZu wdd
b'eK B{z itkpd/j mfjokfJnk ik ;e/. ftZu nZr/ fejk frnk fe 2022-23 Bshi/ th j'Dr/. fJj f;js ;/tktK
eoB bJh tkX{ 25 fwbhnB vkbo
fBrokBh e?wfonK dh thvhU ftu fdfynk j? fe fJe ftnesh rKXh dh ftZu Sqhbzek B{z ikoh ftek; ;jkfJsk ns/ nkofEe foetoh dk ;woEB eo/
gqdkB eo/rk, feT[Afe fJj 70 ;kbK
w{osh 's/ jE"V/ Bkb s'Vdk j?. e[M fwzNK pknd 6 b'eK dk fJe ;w{j tkoh-tkoh ftZu 23 fwbhnB nwoheh vkbo s'A rk, i' fe i'yw ftZu gJ/ b'eK, yk;
ftZu nkgD/ ;G s'A yokp nkofEe ;zeN
w{osh B{z jE"V/ Bkb wko e/ v/r fdzdk j?. whvhnk fog'oNK w[skpe fBT{:koe fJbktk tkX{ wkBtsktkdh ;jkfJsk s"o 's/ n"osK ns/ e[VhnK dh ;[oZfynk
dk ;kjwDk eo fojk j?. fJ;
g[b; ftGkr d'tK xNBktK dh ;zGkth Bcosh ngokX ti'A iKu eo fojk j?. j?. fJ; s'A gfjbK i{B 'u nk;Nq/bhnk 's/ z'odko z'o d/t/rk.
24
24
24 gzikp NkJhw gzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 2 2222
24 gzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2 22
24 gzikp NkJhw gzikp NkJhwz, f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 202222
nmkothA feSss ss s
nmkothA fe
nmkothA fe
nmkothA fe
nmkothA fe
fBT{ hb?Av dh nkpkdh u ewh, 1986
fBT{
fBT{ ftfrnkBhnK B/ pDkfJnk yk; pkfJUfBe
fBT{ hb?Av dh nkpkdh hb?Av dh nkpkdh u ewh, 1986u ewh, 1986
fBT{zhb?Av dh nkpkdh hb?Av dh nkpkdh 'u ewh, 1986u ewh, 1986
ftfrnkBhnK B/ pDkfJnk yk; pkfJUfBe
ftfrnkBhnK B/ pDkfJnk yk; pkfJUfBe
ftfrnkBhnK B/ pDkfJnk yk; pkfJUfBe
ftfrnkBhnK B/ pDkfJnk yk; pkfJUfBe
s'A pknd ;G s'A xZN j? nkpkdh
s'A pknd ;G s'A xZN j? nkpkdh jZE, fdwkr d/ fJ
s'A pknd ;G s'A xZN j? nkpkdh
s'A pknd ;G s'A xZN j? nkpkdh
s'A pknd ;G s'A xZN j? nkpkdh
jZE, fdwkr d/ fJ ko/ Bkb eodk j? ezw
jZE, fdwkr d/ fJ
jZE, fdwkr d/ fJ ko/ Bkb eodk j? ezwko/ Bkb eodk j? ezw
jZE, fdwkr d/ fJSko/ Bkb eodk j? ezwko/ Bkb eodk j? ezw
fJj jkdf;nK dk ekoB pDdk ;h. fJ;
jZE ekoB fJe tko row d[ZX th T[;
d/ ;oho 's/ fvZr fgnk, fi; ekoB
T[j 15 ch;dh sZe ;V u[Zeh ;h.T[Zsoh
fpqN/B ftZu ;fEs fpqfNS ezgBh e'tth
B/ Bebh pKj B{z u[D"sh d/ o{g ftu
b?Ad/ j'J/ f;oc S/ wjhfBnK ftZu fJZe
pkfJUfBe pKj pDk bJh. ezgBh B/
fJ;B{z ngq?b 2022 ftZu i?f;ek B{z
brkfJnk. fJ; dh wdd Bkb j[D T[j
gkDh dk frbk; u[ZeD s'A b? e/ w/enZg
sZe d/ ;ko/ ezw nk;kBh Bkb eo ;edh
j?.
fJ; soQK eodk j? ezw
fJ; soQK eodk j? ezw
fJ; soQK eodk j? ezw
fJ; soQK eodk j? ezw
fJ; soQK eodk j? ezw
t?fbzrNB (fpT{o') fBT{zhb?Av dh nkpkdh ;pzXh fuzskiBe nzeV/ ;kjwD/ pkfJUfBe pKj w'Y/ d/ B/V/ wk;g/
nkJ/ jB. fJZE/ t;Bhe nkpkdh fgSb/ ;kb d/ d"okB n;EkJh s"o 's/ 12,700 ShnK ftZu g?dk j'D tkbhnK fpibJh
iK 0H2 ch;dh tX e/ 30 i{B B{z 5H12 fwbhnB sZe gj[zu rJh, i' fe i{B 1986 sozrK d/ nXko s/ ezw eodk j?. fJ;
s'A pknd ;G s'A xZN ;kbkBk ftek; do j?. d/S d/ nzeVk ftGkr B/ wzrbtko Bkb jZE T[j ezw eodk j?, i' s[;hA wB
B{z fJj ikDekoh fdZsh. ftu ;'u oj/ j'. T[dkjoB bJh rbk;
fBT{zhb?Av dh nkpkdh ftZu pdbkn e[dosh tkXk ns/ S[ZX gotk; dk ;[w/ cVBk, dotkz/ y'bQDk iK nKv/ ;zGkb
b j?. nkpkdh d/ nB[wkBK dh ekoiekoh gqpzXe ohp/ekj j?B;h B/ fJZe fpnkB e/ cVBk. ezgBh B/ fJBQK jZEK 'u pb{N[ZE
ftZu fejk fe xZN e[dosh tkX/ d/ Bkb fwbk e/ S[ZX gqtk; xkN/ d/ Bshi/ ti'A fvtkJh; B{z i'fVnk j? sK fe fJ; B{z
nkpkdh ftu tkXk j/mb/ gZXo dk j'fJnk j?. j/B/;h B/ fejk fe nkpkdh dh T[wo fow'Nbh ngv/N ehsk ik ;e/. e'thth
ftu tkX/ ekoB i{B 2022 B{z ysw j'J/ ;kb ftZu, iBwK dh frDsh brGr d/ ;z;Ekge ;kJhwB g'bkov B/ fejk
61,000 ojh id'A fe w"sK dh frDsh 10H1 gqshSs tX e/ 36,900 j' rJh. fe n;hA ukj[zd/ ;h fe ;kvh ezgBh dh
T[jBK B/ nZr/ fejk fe ftnkge T[wo ;w{jK ftZu 65 ;kb iK fJ; s'A tZX jo pkfJUfBe pKj nkgD/ ;oho, :kBh
T[wo dh nkpkdh ;G s'A s/zh Bkb tZX ojh ;h, fi; ftZu 2H8 gqshSs dk rkje d/ fdwkr d/ nB[;ko ezw eo/.
;kbkBk tkXk j'fJnk ;h. T[;B/ fejk fe fJ; tkX/ dk fznkdkso fjZ;k 1950 d/ fJ; B{z fes/ th p?m e/ ngv/N ehsk
djke/ d/ wZX ftZu g?dk j'J/ b'eK d/ Bshi/ ti'A ;h.fJ; d/ T[bN 15 s'A 39 ;kb ik ;edk j?.
dh T[wo d/ b'eK dh frDsh ftu 0H5 gqshSs, iK 8,700 b'eK dh ewh j?.j?B/;h pdfbnk fiT[D dk sohek
pdfbnk fiT[D dk sohek
pdfbnk fiT[D dk sohek
pdfbnk fiT[D dk sohek
pdfbnk fiT[D dk sohek
B/ fejk fe fJj froktN w[Zy s"o 's/ wkJhro/SB s'A nkpkdh d/ B[e;kB d/ ekoB f;vBh (fpT{o') BthA seBkb'ih fJj pkfJUfBe jZE nk;Nq/bhnk dh i?f;ek ;fwE dk efjDk j? fe fJ;
j?. dh fdSk 'u ftfrnkBhnK B/ fJe yk; 37 ;kbk g?okbzghnB i?f;ek ;fwE B{z jZE B/ Bk f;oc w/oh fzzdrh pdb
pkfJUfBe jZE pDkfJnk j?, fi; Bkb brkfJnk j?. nk;Nq/bhnkJh s?oke
fdZsh, ;r'A w/o/ fszB pZfunK dh ;'u B{z
e'Jh th wBukjh ewKv fdZsh ik i?f;ek dk iBw yZp/ jZE s'A fpBK
th pdb fdZsk. w/o/ pZu/ ;wMd/ jB fe
e?B/vk s'A d[ZydkfJe ypo, 26 ;kbk gzikph
e?B/vk s'A d[ZydkfJe ypo, 26 ;kbk gzikph ;edh j?. fJj wB d/ fJSko/ 's/ ezw j'fJnk ;h. fJ; s'A pknd T[; d/ wksk- w?A nZXh o'p'N ns/ nZXh fJB;kB jK.
e?B/vk s'A d[ZydkfJe ypo, 26 ;kbk gzikph
e?B/vk s'A d[ZydkfJe ypo, 26 ;kbk gzikph
e?B/vk s'A d[ZydkfJe ypo, 26 ;kbk gzikph
eodk j?. fJ; B{z tko-tko T[skoB iK fgsk B/ T[; B{z Bebh jZE fdtkfJnk
pkfJUfBe jZE Bkb w/ok ;t?-wkD
B"itkB dh co/zo Bdh u'A fwbh bko Bdh u'A fwbh bkS gfjBD dh b'V BjhA j?. fJ; B{z b'V go T[j T[BQK bJh jw/Sk fJZe ;wZf;nk tfXnk j?. fJj fdZy ftZu th ;[zdo
B"itkB dh co/ o Bdh u'A fwbh bko Bdh u'A fwbh bk
B"itkB dh co/
B"itkB dh co/ o Bdh u'A fwbh bk
B"itkB dh co/
nB[;ko BtK ezw th f;ykfJnk ik
;h. ;kb 2004 dh J/EBz g?okbzghnB
ns/ nkX[fBe j?. j[D w?A nkgD/ jZE
;edk j?. B{z Bebh jZE fdZs/ rJ/ ;B. go fJ;
BjhA b[ekT[Adh. w?A T[;B{z y[ZbQ/ ftZu
ftfrnkBhnK B/ ;cbskg{ote jZE 's/ fdwkrh ezNo'b Bk j'D ekoB
nkokw Bkb u[Zedh jK.
fJzrb?Av d/ f;ZyK s/ e whohnK tZb'A nk kdh fdjkV/
fJzrb?Av d/ f;ZyK s/ eSwhohnK tZb'A nkwhohnK tZb'A nkzkdh fdjkV/kdh fdjkV/
fJzrb?Av d/ f;ZyK s/ e whohnK tZb'A nkwhohnK tZb'A nk kdh fdjkV/kdh fdjkV/
fJzrb?Av d/ f;ZyK s/ e
fJzrb?Av d/ f;ZyK s/ e
s/ bzvB u Gkosh d{sxo ;kjwD/ o'; w[u Gkosh d{sxo ;kjwD/ o'; w[ kjokkjok
's/ bzvB s/ bzvB 'u Gkosh d{sxo ;kjwD/ o'; w[u Gkosh d{sxo ;kjwD/ o'; w[zkjokkjok
s/ bzvB u Gkosh d{sxo ;kjwD/ o'; w[ kjok
s/ bzvB
tZy-tZy p[bkfonK B/ p'bfdnK w'dh
;oeko d/ fybkc izw e/ GVk; eZYh s/
fejk fe Gkos ;oeko xZN frDshnK
B{z dpkT[D bJh ekb/ ekB{zB fbnk ojh
j? s/ z[bw eo ojh j?. T[BQK gzikp dh
nkzkdh bJh ;zxoS ikoh oZyD dk
th n?bkB ehsk.
nkr{nK dk wzBDk j? fe Gkos
nzdo Bk f;oc t;d/ f;Zy pbfe
eSwhoh, w[;bwkB ns/ dfbs th
Gkos ;oeko dhnK fjzd{tkdh BhshnK
s'A szr jB. fJ; w"e/ eSwhoh nkr{nK
B/ Gkos tZb'A Xkok 370 ysw eoB
dh fBy/Xh ehsh. T[BQK tZb'A f;ZyK Bkb
fwb e/ ;zxoS eoB dh jkwh Goh rJh.
o'; w[zkjo/ d"okB ;kok ;wK ykfb;skB
gZyh s/ f;Zy SjhdK pko/ Bkno/
brksko r{zid/ oj/. Gkosh d{sxo
bzvB d/ ;kjwD/ tZvh frDsh ftZu
;oh (fpT{o') e?B/vk s'A fJe d[ZydkfJe ypo ;kjwD/ nkJh j?. fJZE/ fJe 26
ykfb;skBh Mzv/ bfjokJ/ rJ/. fJ; w"e/
;kbk oth wkB Bkwh B"itkB fwSB g[b d/ j/mK gkDh ftZu v[Zp frnk ;h.
e[bdhg f;zx u/jV{, c?vo/SB nkr{
gfotko B/ oth wkB d/ bkgsk j'D d/ pko/ T[; dh gfjukD pko/ g[b; B{z fog'oN
GkJh e[btzs f;zx w[mZvk, r[ouoB
th doi eotkJh ;h.
f;zx ;kT{Ekb, i;gkb f;zx, ;opihs
B"itkB bJh co/zo Bdh d/ nkb/-d[nkb/ Bzo oZyD bJh iBsk B{z p/Bsh bzvB (fpT{o') fJzrb?Av d/ f;ZyK SfjoK s'A tZvh frDsh ftZu f;Zy s/
f;zx pofwzxw, pbftzdo f;zx fYZb'A,
ehsh ;h. fwqse dh Bzdheh gfotkfoe w?Apo g[Bhs wkB B/ ;'Sb whvhnk 's/ s/ eSwhohnK B/ Gkos dh 75t/A eSwhoh GkJhuko/ d/ b'e Skwb j'J/
wBgqhs f;zx, i'rk f;zx, btf;zdo
dZf;nk ;h fe 26 ;kbk B"itkB, fi; dk Bk oth wkB j? i' 8 nr;s B{z ;t/o/ nkzkdh fdjkV/ B{z ekb/ fdB d/ s"o ;B. fJ; w"e/ Gkos fto'Xh Bkno/
f;zx vZb/tkb, nwohe f;zx ;j'sk,
10L00 ti/ d/ eohp fwSB g[b d/ j/mK gkDh ftu v[Zp frnk ;h. y'i ns/ pukn 's/ wBkT[AfdnK bzvB d/ Gkosh ns/ gzikp dh nkzkdh ykfb;skB
so;/w f;zx fdUb, r[od/t f;zx u"jkB
dhnK NhwK B/ T[; fdB 6 xzN/ sZe T[; dh Gkb ehsh ;h go T[jBK B{z e'Jh d{sxo B/V/ Gkoh o'; w[zkjok ehsk. ns/ eSwho dh nkzkdh d/ jZe ftZu
s/ j'o pj[s ;ko/ f;Zy nkr{ gj[zu/ j'J/
ikDekoh BjhA fwbh. phs/ fdBh T[; dh bkS pokwd j'Jh. o'; w[zkjo/ 'u fJzrb?Av d/ tZy-tZy Bkno/ bkJ/ rJ/. o'; w[zkjo/ ftZu
;B.
25
25
25 gzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2 22
25 gzikp NkJhw gzikp NkJhwz, f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 202222
25 gzikp NkJhw gzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 2 2222
26
26
26 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2 22
26 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 2 2222
26 gzikp NkJhwz, f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 202222
fJ; wjhB/ dk s[jkvk ok
fJ; wjhB/ dk s[jkvk ok hcbhcb
fJ; wjhB/ dk s[jkvk ok hcb
fJ; wjhB/ dk s[jkvk ok
fJ; wjhB/ dk s[jkvk okShcbhcb
weoL
w/yL
eoeL
weoL
s[bkL
w/yL gfotkfoe eoeL gfotkfoe s[bkL weoL
s[bkL
s[bkL
weoL Xkofwe
weoL
s[bkL d[;wD gZy
w/yL
w/yL
eoeL
eoeL
w/yL
eoeL
tksktoD ;kXkoB go tksktoD y[S fwiki jh dfpnk oj/rk. fJ;soh ezwK ftZu o[uh
you finkdk oj/rk. oj/rk. wkD fJZzs ftu tor bJh ;wK nB{e[b oj/rh. GkJhtkbh
Xkofwe ezwK ftu wB tkX/ dk :'r j?. Bt/A ekoi j?. ykD-ghD dk th d/ ezwK ftZu XB
finkdk bZr/rk. ;wki dh th :'iBk pD/rh. ftS/S fXnkB oZy'. brkT[Dk S[G oj/rk. wjhB/ dh
ftu wkD wfonkdk th nkwdB ;kXkoB ns/ yofunK s/ th nkwdB T[whd nB[;ko S[o{nks S[G jh oj/rh. nkwdB
pDh oj/rh. ykD-ghD dk ftS/S ekp{ oj/rk. wjhB/ d/ wZX ftu fe;/ oj/rh. gfotkfoe tksktoD th fJ; th r[zko/ :'r fwbdh oj/rh.
fXnkB oZy'. GftZy dh ftnoE fuzsk shoE :ksok dk :'r j?. f;js gZy bJh wjhB/ mhe oj/rk. wkD-;BwkB tX/ ykD-ghD dk ftS/S fXnkB oZy'.
wB ftu bZrh oj/rh. :ksok dk ftuko f;skok ewi'o j? fJ; bJh yk; s"o s/ rk. ;zsK dk ;kE uzrk bZr/rk. ftd/ f;js gZy ftu rVpV d/ :'r
fcbjkb fsnkr fdU. B"eoh tor fynkb oZy'. Sh ;zgoe bkGdkfJe oj/rk. j?. r[gs d[SwDK s'A ;ktXkB oj'.
fpq fpq ueLueL
ftu th ;fj:'rhnK dk ftS/S ;fj:'r f;zxL fpqSueLueL fJ; wjhB/ :ksok dk ftuko fsnkr fdU.
f;zxL
fpq fpq ueL
f;zxL wB'pb T[Zuk ns/
f;zxL
f;zxL
e[zGL
e[zGL
e[zGL f;js bkG
e[zGL
oj/rk. fe;/ rZb dk c?;bk eoB dh ;wki ftZu s[jkB{z ftS/ e[zGL
fpqyL wjhB/ d/ S[o{ ftu
fpqyL
fpqyL
fpqyL Sesh th finkdk oj/rh. S EK fwb/rh. B"eoh ns/ wkBf;e ;fEsh
fpqyL
:ksok dk :'r j?. jo/e e'fSS ekw:kp tor ftu nfXekohnK th ;jh oj/rh. xo
fto'XhnK dh jko oj/rh. eko'pko ftu th dk g{oD ;fj:'r oj/rk. ftu wfjwkBK dk
j't/rh. wjhB/ dk cb soZeh oj/rh. ekoi y/so ftu th wB eko'pko dh ;fEsh fpjso ns/ f;js nkT[D ikD th
fwfbnk i[fbnk oj/rk. finkdk bZr/rk ns/ o[M/tK th finkdk ftZu ;[Xko oj/rk. ftfdnkoEh tor fznkdk oj/rk. eko'pko ;kXkoB
nfXekohnK d/ ;fj:'r Bkb soZeh ofjD d/ :'r jB. wjhB/ d/ nzs ftZu B{z jbehnK gq/SkBhnK dk ;kjwDk oj/rk. B"eoh gZy s'A ekoi y/so
fwb/rh. gqGktSkbh ftneshnK dk :ksok eod/ ;w/A ;ktXkBh tos'. tkjB eoBk gt/rk. f;js dk fynkb oZy'. ftu o[M/tK fznkdk oj/rk. wjhB/
;kE fwb/rk. oki gZy d/ ezwK ftZu th Bkb B[e;kB j' ;edk j?. XB[L GkJhtkbh d/ d/ nyho ftu :ksok dk :'r j?.
XB[L
XB[L
XB[L
XB[L
whBL
whBL
whBL
whBL
ezfBnkL
ezfBnkL
ezfBnkL
;cbsk oj/rh. f;js Bki[e oj/rh. ezfBnkL ezwK ftZu XB whBL ftfdnkoEh
ezfBnkL oki gZy d/
fwE[BL
fwE[BL ;zskB gZy'A uzr/ ;[B/
fwE[BL
fwE[BL ezwK ftu th ;cbsk jh brkT[Dk ;jh oj/rk. tor bJh n"y/ jkbs
fwE[BL
j/ nkT[Dr/. Xkofwe ezwK oj/rh. xo ftu wfjwkBK ;tkoh ;[y ftu ewh pD/ ofjDr/ ;zxoS
ftu ftS/S o[uh oj/rh. dk nkT[Dk-ikDk finkdk ns/ r[iko/ :'r XB dh ;kXkoB s'A fznkdk
eko'pko tXhnk BjhA oj/rk. gfotko dk gqkgsh j[zdh oj/rh. d[SwD gZy dfpnk eoBk gt/rk. ekoi
oj/rk. xo/b{ tksktoD tksktoD th wzB'ozie oj/rk. ekoi y/so ftu wB xZN bZr/ y/so ftu th o[M/tK fznkdk
;[G ofjD dk :'r j?. iwhB ikfJdkd oj/rk. eko'pko ftu o[M/tK th finkdk rk. f;js th ;kXkoB jh oj/rh. oj/rk. bzwhA :ksok eoBh g?
d/ eko'pkohnK bJh bkG d/ w"e/ oj/rk. wkBf;e ;fEsh th ;[G oj/rh. :ksok eoBh g? ;edh j? go :ksok ;edh j?. :ksok dk n;o f;js
nkT[Dr/. fgnko/ ftnesh Bkb w/b eko'pko ftu soZeh oj/rh. g{zih ftu d/ d"okB ;ktXkBh pj[s io{oh s/ g? ;edk j?. ;kM/dkoh dk ftuko
i'b tX/rk. tkX/ dk :'r j?. j't/rh. fto'XhnK s'A ;ktXkB oj'. fcbjkb fsnkr jh fdU.
d/ gfjb/ 5 ;Nko j'Nb B{z fBZih
d/ gfjb/ 5 ;Nko j'Nb B{z fBZih
d/ gfjb/ 5 ;Nko j'Nb B{z fBZih
d/ d/ d/ d/ d/S d/ gfjb/ 5 ;Nko j'Nb B{z fBZih d/ gfjb/ 5 ;Nko j'Nb B{z fBZih Gkos Bkb Kshg{oB ;pzX ukj[zdk j? gkfe,Kshg{oB ;pzX ukj[zdk j? gkfe,
Gkos Bkb Kshg{oB ;pzX ukj[zdk j? gkfe,
Gkos Bkb
Gkos Bkb
Gkos Bkb SKshg{oB ;pzX ukj[zdk j? gkfe,Kshg{oB ;pzX ukj[zdk j? gkfe,
who w[Zd/ dk j't/ jZbL
who w[Zd/ dk j't/ jZbL
who w[Zd/ dk j't/ jZbL
jZEK e e e e eSwho w[Zd/ dk j't/ jZbL who w[Zd/ dk j't/ jZbL Skjpkkjpk kjpkkjpk kjpkz Sohcohc ohcohc ohc
jZEK u ;"AgD dh fsnkoh u ;"AgD dh fsnkoh u ;oekou ;oeko
jZEK
jZEK u ;"AgD dh fsnkoh u ;oeko
jZEK 'u ;"AgD dh fsnkoh u ;"AgD dh fsnkoh 'u ;oekou ;oeko
nS'e j'Nb dk wkbekBk jZe
nkJhH NhH vhH ;hH e'b j?. ;oeko d/
gqg'zb w[skpe gqkJht/N gkoNBo fJ;
j'Nb dk ftek; Bt/A f;o/ s'A eotk
;edk j?. dkntk ehsk ik fojk j? fe
fJ; B{z d[Bhnk d/ wSj{o j?ohN/z j'NbK
dh soz 's/ ftef;s ehsk ikt/rk.
Bt/A f;o/ s'A fJ; d/ ftek; 's/ 450
eo'V o[gJ/ you eoB dk nB[wkB j?.
fJjh BjhA j'Nb d/ e'b jh i' 6H3 J/
eV tkX{ zwhB j?, T[; 's/ 600 s'A 700
gqhwhnw ;oft; ngkoNw?AN pDkJ/
ikDr/. fJBQK Bkb fvikJhB-fpbv-
ckJhBK;-nkgo/N n?Av NqK;co wkvb
okjhA ewkJh j't/rh.
:{B?;e' ekBcoz; bJh ehsk frnk
:{B?;e' ekBcoz; bJh ehsk frnk
:{B?;e' ekBcoz; bJh ehsk frnk
:{B?;e' ekBcoz; bJh ehsk frnk
:{B?;e' ekBcoz; bJh ehsk frnk
fJ;bkwkpkd (fpT{o') gkfe;skB d/ gqXkB wzsoh Skjpkz Sohc B/ fejk j? fe
;h fJ;dk fBowkD
;h fJ;dk fBowkD
;h fJ;dk fBowkD
;h fJ;dk fBowkD
;h fJ;dk fBowkD
gkfe;skB Gkos Bkb SKshg{oB ;pzX ukj[zdk j? ns/ eSwho w[Zd/ dk jZb ukj[zdk
;kb 1955 'u T[; ;w/A d/ w"i{dk
j? ns/ Bkb jh fJ; ;pzX ftu nzsookSNoh GkJhuko/ B{z nkgDh G{fwek fBGkT[D
gqXkB wzsoh itkjo bkb Bfjo{
dh nghb ehsh j?. gqXkB wzsoh dcso (ghH n?ZwH UH) d/ jtkb/ Bkb fejk
:{B?;e' d/ fJe gq'rokw 'u fjZ;k b?D
frnk j? fe Sohc B/ gkfe;skB 'u Bt/A-fB:[es nk;Nq/bhnkJh jkJh efwSBo
bJh cqK; dh okiXkBh g?fo; rJ/ ;B.
Bhb jkfez; Bkb w[bkeks d"okB fJj ftuko gqrNkJ/.
Bfjo{ B/ :{B?;e' B{z nrbh ekBcoz;
ghHn?ZwHUH B/ gqXkB wzsoh d/ jtkb/ Bkb fejkL 'gkfe;skB pokpoh, fBnK
BthA fdZbh (fpT{o') e/Ado ;oeko :{B?;e' ;zw/bB bJh 1960 d/ djke/ 'u
Gkos 'u eoB bJh ;Zdk d/ fdZsk go
ns/ nkg;h ;BwkB d/ f;XKsK d/ nXko 's/ Gkos Bkb SKshg{oB ;pzX ukj[zdk
B/ d/S d/ gfjb/ ;oekoh 5 f;skok j'Nb, fJ; j'Nb dk fBowkD eotkfJnk
T[d'A BthA fdZbh 'u e'Jh ftSt gZXoh
j?. fJ; ;zdoG ftZu, ;z:[es okSNo d/ ;pzXs wfsnK ns/ eSwhoh b'eK dhnK
nS'e j'Nb B{z fBZih jZEK 'u ;"AgD dh frnk ;h. T[d'A fJ; B{z pDkT[D 's/ 3
j'Nb BjhA ;h, fJ; bJh fJ; B{z pDkT[D
fJZSktK nB[;ko izw{-eSwho fttkd dk fBnKg{oB ns/ SKshg{oB jZb bkzwh
fsnkoh eo bJh j?. fJ; ;pzX 'u eo'V o[gJ/ you j'J/ ;B. 11 J/eV 'u
dk c?;bk fbnk frnk. fJ; dk BK T[d'A j?.'
fsnko ehs/ rJ/ gqg'zb w[skpe ;oeko c?fbnk nS'e j'Nb d/S dk gfjbk
'fd nS'ek' oZfynk frnk. w[zpJh d/
gqXkB wzsoh B/ fejk, 'nzsookSNoh GkJhuko/ B{z fJ; ;pzX ftZu Y[ethA
j[D nS'e j'Nb B{z 60 ;kbK bJh nkgo/ ckJht ;Nko ;oekoh j'Nb ;h. fJ; 'u
nkoehN?eN phH JhH vkeNo B{z fJ; d/
G{fwek fBGkT[Dh ukjhdh j?, feT[Afe fJj dZyDh J/Shnk ftZu ;EkJh SKsh ns/
N-w?BN/B-fvt?Zbgw?AN (UH n?ZwH vhH) 550 ewo/, eohp 2 bZy tor c[ZN foN/
fvikJhB ns/ fBowkD dh fzzw/tkoh
;fEosk bJh zo{oh j?.' Sohc B/ T[; ;fj:'r B{z th T[ikro ehsk i' gkfe;skB
wkvb d/ sfjs bhz 's/ d/t/rh. Bkb b n?Av nkfc; ;g/;, 30,000 tor
;"Agh rJh. wjkokDh n?bhzkp/E d{ih, B/ ncrkfB;skB ftu ;fEsh d/ wZd/Bzo nzsookSNoh GkJhuko/ bJh ikoh
jh fJ; j'Nb dh tkX{ 6H3 J/eV zwhB c[ZN p?Aet/N ns/ ekBcoz; c?f;bhNhz
wkoro/N E?uo, fpb efbzNB, u/ rt/ok
oZfynk j?, yk; s"o 's/ fgSb/ ;kb nr;s s'A. fJ; w"e/ 's/ nk;Nq/bhnkJh jkJh
B{z eko'pkoh NhfunK bJh t/funk ikt/ ns/ 25,000 tor c[ZN 'u c?b/ 8
ns/ fcd/b ek;so' torhnK wSj{o
efwSBo B/ d[tZb/ ;pzXK B{z j'o wzp{s eoB dh fJZSk zkjo ehsh ns/
rk. o?;N'o?AN Skwb jB.
j;shnK B/ fJ; j'Nb dh
ncrkfB;skB s'A nkgD/ BkrfoeK ns/ j'oBK dh ;[oZfyns fBek;h bJh
fJe fog'oN w[skpe Gkos 'u fJj j? :'iBk
fJj j? :'iBk
fJj j? :'iBk
fJj j? :'iBk
fJj j? :'iBk
wfjwkBBtkzh dk nkBzd wkfDnk ;h.
gkfe;skB dh ;fj:'rh G{fwek bJh v{zxk XzBtkd gqrNkfJnk.
27
27
27 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 2 2222
27 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2 22
27 gzikp NkJhwz, f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 202222
28
28
28 gzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2 22
28 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 202222
28 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 2 2222
id'A b?Afvzr d/ ;w/A ;"A rJ/ d't/A
id'A b?Afvzr d/ ;w/A ;"A rJ/ d't/A
id'A b?Afvzr d/ ;w/A ;"A rJ/ d't/A
id'A b?Afvzr d/ ;w/A ;"A rJ/ d't/A
id'A b?Afvzr d/ ;w/A ;"A rJ/ d't/A
w/ok 1
w/ok 1 o[gJhnk wjhBk feZE/< gqBhs e"o B/
w/ok 1
w/ok 1 o[gJhnk wjhBk feZE/< gqBhs e"o B/ o[gJhnk wjhBk feZE/< gqBhs e"o B/
w/ok 1000 o[gJhnk wjhBk feZE/< gqBhs e"o B/ o[gJhnk wjhBk feZE/< gqBhs e"o B/
gkfJbN, :ksohnK dh ikB s/ pDh
gkfJbN, :ksohnK dh ikB s/ pDh
gkfJbN, :ksohnK dh ikB s/ pDh
gkfJbN, :ksohnK dh ikB s/ pDh
gkfJbN, :ksohnK dh ikB s/ pDh
n"osK d/ tZv/ fJeZm Bkb ehsk o'; gqdo
n"osK d/ tZv/ fJeZm Bkb ehsk o'; gqdo
n"osK d/ tZv/ fJeZm Bkb ehsk o'; gqdoSBB BB B
n"osK d/ tZv/ fJeZm Bkb ehsk o'; gqdo
n"osK d/ tZv/ fJeZm Bkb ehsk o'; gqdo
o[gJ/ gqsh wjhBk d/t/rh go j[D 6 wjhB/
j' rJ/ jB ns/ ;oeko tZb'A nkgD/ fJ;
tZv/ u'D tknd/ B{z g{o/ eoB d/ e'Jh
;ze/s BjhA fdykJh d/ oj/.
T[BQK nZr/ fejk, ''nkg ;oeko tZb'A
ehs/ tknd/ B{z bkr{ Bk ehs/ ikD
ekoB n"osK 'u o'; tX fojk j? feT[Afe
T[j ;oeko tZb'A g{oh soQK mZfrnk
wfj;{; eo ojhnK jB. fJj ;kvk pDdk
jZe j?, fi; dk ;oeko tZb'A ;kv/ Bkb
tkndk ehsk frnk ;h ns/ i/eo
gzikp ;oeko nes{po sZe fJ; rkozNh
B{z g{ok eoB 'u n;cb ofjzdh j? sK
n;hA gzikp Go 'u T[BQK d/ fybkc tZv/
gZXo 's/ o'; gqdoSB eoKr/.'' e?gNB
nwfozdo f;zx d/ Sk;B pko/ rZb
eofdnK gfNnkbk s'A ;z;d w?Apo B/
ykoN{w (fpT{o') ncoheh d/S ;{vkB s'A gkfJbNK dh bkgotkjh dk j?okB
fejk, še?gNB nwfozdo f;zx B/ nkgD/
eoB tkbk wkwbk ;kjwD/ nkfJnk j?. fJZE/ T[vkD d"okB d'tK gkfJbNK B{z
ekoiekb d"okB n"osK B{z w[cs pZ;
BhAd nk rJh ns/ ijkz jtkJh nZv/ 's/ T[soB dh pikJ/ nZr/ fBeb frnk.
;co d/D, ;EkBe ;oekoK ns/
ikDekoh w[skpe cbkJhN B/ ;{vkB d/ ykoN{w s'A fJE'ghnk dh okiXkBh ndh;
gzukfJsh oki u'DK 'u 50 ch;dh
npkpk bJh T[vkD Goh ;h. fJ; d"okB fJZe BjhA ;r'A d't/A gkfJbN ;"A rJ/ ns/
okytKeoB, SrB dh okSh tXkT[D
ijkz nkN' gkfJbN w'v ftZu J/nog'oN s'A nZr/ fBeb frnk.
torhnK eJh n"osK gZyh ;ehwK ns/
J/no Nq?fce ezNo'b (J/Nh;h) B/ f;rBb G/fink fe J/nog'oN B/V/ j?, fco
j'o pj[s ;kohnK BhshnK bkr{
s[;hA (gkfJbN) ijkz B{z j/mK feT[A BjhA T[sko oj/ j'. T[E'A e'Jh itkp BjhA ehshnK.''
nkfJnk. yk; rZb fJj j? fe fJ; ;w/A th cbkJhN 37 jzko c[ZN dh T[ukJh 's/
gfNnkbk dh vhH ;hH ;keSh
;h. id'A J/Nh;h B{z bzp/ ;w/A sZe ijkz d/ gkfJbNK s'A e'Jh itkp Bk fwfbnk sK
;kjBh B{z gqBhs e"o B/ wzr gZso
n?woi?A;h wfj;{; ehsh rJh. ijkz ftZu fJZe w[Zy gkfJbN ns/ fJZe ;fj-
;"AgfdnK fejk fe ''w?A gzikp dhnK
gkfJbN ;h. J/Nh;h B/ eJh tko nboN G/i/ ns/ jo tko e'Jh itkp BjhA
n"osK dh B[wkfJzdrh eod/ j'J/ s[jkv/
nkfJnk. ;Nkc T[d'A fznkdk go/SkB j' frnk id'A T[BQK B/ d/fynk fe cbkJhN
;kjwD/ yVQh jK ns/ n;hA ;{pk ;oeko
oBt/ d/ T[Zgo'A f;ZXh ik ojh j?. fco nkN'gkfJbN w'v fv;eB?eN ehsk frnk
s'A wzr eod/ jK fe T[j nkw b'eK gqsh
ns/ nbkow tikfJnk frnk. fJ; s'A pknd gkfJbN ikr rJ/.
nkgDh tuBpZXsk B{z s[ozs g{ok eoB.
fJ; s'A pknd ijkz B{z tkg; fbnKdk frnk ns/ fJj 25 fwzN sZe jtk 'u
w?A s[jkv/ okjhA ;oeko B{z ;kv/ fto[ZX
fojk. rBhws ojh fe fJ; d"okB e'Jh th ikBh B[e;kB BjhA j'fJnk ns/ Bk jh
i' pdbky'oh dh okiBhsh eo oj/ jB,
e'Jh nD;[ykthA xNBk tkgoh. ijkz B/ ;[oZfyns b?Afvzr ehsh. fJ; B{z YkJh
gfNnkbk (fpT{o') ;kpek ftd/S ;hH gfNnkbk B{z gzikp ;oeko d/ BK T[; fybkc th fXnkB fdtkT[Adh jK
xzN/ sZe o'e e/ oZfynk frnk ns/ ;koh iKu s'A pknd jh nrbh T[vkD bJh
wzsoh ns/ gfNnkbk s'A ;z;d w?Apo fJe w?w'ozvw th ;"Afgnk. Gkoh fJeZm ns/ n;hA fJj fpbe[b th podkSs
wBz{oh fwbh. fJ; s'A gfjbK ngq?b 'u fBT{:koe s'A o'w ik ojh cbkJhN 'u th
gqBhs e"o B/ nZi gzikp d/ tZy-tZy B{z ;zp'XB eofdnK gfNnkbk s'A ;z;d BjhA eoKr/. ;kv/ n?ZwH;hH B{z f;oc fJ;
nfijk jh wkwbk ;kjwD/ nkfJnk ;h. T[d'A th d't/A gkfJbN cbkJhN 'u ;"A rJ/
jbfenK dhnK n"osK ;w/s gzikp w?Apo B/ fejk fe noftzd e/iohtkb bJh fBSkBk pDkT[Dk feT[Afe n;hA
;B.
;oeko fybkc fJe ftSkb o'; gqdoSB ns/ Grtzs wkB dh nrtkJh tkbh fto'Xh fXo 'u jK, g{oh soQK Bkb p/
ehsk. fJ; d"okB gqBhs e"o B/ nkgD/ nkw nkdwh gkoNh B/ ftXkB ;Gk u'DK fJB;kch j? ns/ fJ; B{z s[ozs pzd ehsk
ibzXo d/ fBZih j;gskb d/ j';Nb u Bo;u Bo;
ibzXo d/ fBZih j;gskb d/ j';Nb 'u Bo;u Bo;
ibzXo d/ fBZih j;gskb d/ j';Nb u Bo;
ibzXo d/ fBZih j;gskb d/ j';Nb jZEK 'u w/ok 1000 o[gJhnk wjhB/ feZE/ s'A gfjbK gzikp d/ b'eK B{z rkozNh fdZsh ikDk ukjhdk j?.'' gqBhs e"o Bkb
ibzXo d/ fBZih j;gskb d/ j';Nb
< tkbh sysh cV e/ o'; gqdoSB ;h fe T[j fJe tko u[D/ ikD 's/ 18 gzikp Go dhnK jzkoK phphnK B/ th
ehsk. fJ; gqdoSB wro'A T[BQK B/ vhH ;kb s'A tZX T[wo dhnK n"osK B{z 1000 fSoes ehsh.
dk s/
dk s/
dk s/ Xko jfEnkoK Bkb esbXko jfEnkoK Bkb esb
dk s/ Xko jfEnkoK Bkb esb
dk s/zXko jfEnkoK Bkb esbXko jfEnkoK Bkb esb
r[odk;g[oL 5 G?DK d/ fJeb"s/ Gok dh r[ioks
r[odk;g[oL 5 G?DK d/ fJeb"s/ Gok dh r[ioks
r[odk;g[oL 5 G?DK d/ fJeb"s/ Gok dh r[ioks 'uu uu u
r[odk;g[oL 5 G?DK d/ fJeb"s/ Gok dh r[ioks
r[odk;g[oL 5 G?DK d/ fJeb"s/ Gok dh r[ioks
w"s, thvhU pDk wzrh ;h wdd
w"s, thvhU pDk wzrh ;h wdd
w"s, thvhU pDk wzrh ;h wdd
w"s, thvhU pDk wzrh ;h wdd
w"s, thvhU pDk wzrh ;h wdd
r[odk;g[o (fpT{o') fzbQk r[odk;g[o
d/ pbke dhBkBro d/ fgzv w[BzBktkbh
'u T[; ;w/A ;'r dh bfjo g?dk j' rJh,
id'A r[ioks rJ/ T[; fgzv d/ B"itkB
dhge dh SZeh jkbks 'u w"s j' ikD
dh ;{uBk fwbh. fwbh ikDekoh
nB[;ko fwqse 5 G?DK dk fJeb"sk Gok
ibzXo (fpT{o') ibzXo d/ rqhB wkvb NkT{B s'A tZvh ypo ;kjwD/ nkJh j?.
;h. gfotkoe w?poK B/ dhge dk esb
rqhB wkvb 'u ;zxk u"Ae B/V/ ;fEs gob nkJhz n?Av w?NofBNh j'w dh fJe Bo;
j'D d/ d'S brkJ/ jB.
dk s/zXko jfEnkoK Bkb p/ofjwh Bkb esb eoB dk wkwbk ;kjwD/ nkfJnk
gZsoekoK Bkb rZbpks eod/ j'J/
j?. fJ; d"okB fJe Bo; d/ rzGho o{g Bkb zywh j'D dh ypo th fwbh j?. d't/A
fwqse d/ gfotkoe w?ApoK B/ fejk fe
Bo;K 's/ j;gskb d/ j';Nb dh SZs 's/ jwbk ehsk frnk j?. zywh Bo; B{z
dhge dh w"s e'Jh d[oxNBk BjhA j?
xJh j;gskb 'u dkyb eotkfJnk frnk j?. T[E/ jh w"e/ 's/ gj[zuh g[b; tZb'A
;r'A T[;dk esb ehsk frnk j?.
wkwb/ dh iKu ehsh ik ojh j?.
fwbh ikDekoh w[skpe ;zxk u"Ae B/V/ ;fEs fBZih j;gskb gob nkJhz gqSk;B e'b fJB;kc dh r[jko
brkT[Ad/ j'J/ dhge d/ gfotkfoe
n?Av w?NofBNh j'w 'u jh pD/ j';Nb dh SZs 's/ T[; ;w/A jcVk-dcVh wu rJh
w?ApoK B/ fejk fe dhge eohp 2 ;kb
id'A fJE/ e[M nDgSks/ b'eK B/ d't/A Bo;K 's/ s/zXko jfEnkoK Bkb jwbk eo
gfjbK o'zh o'Nh ewkT[D bJh r[ioks
fdZsk. fJ; jwb/ 'u pbfizdo e"o tk;h fpnk; dh w"e/ 's/ jh w"s j' rJh idfe
fty/ B"eoh eoB frnk j'fJnk ;h.
crtkVk dh ofjD tkbh i'sh dh jkbs rzGho pDh j'Jh j?.
T[BQK dZf;nk fe dhge B/ nkgDh w"s
j;gskb 'u skfJBks fJe Bo; B/ dZf;nk fe phs/ fdB i'sh dh f;js
s'A gfjbK thvhU pDk e/ th
mhe BjhA ;h, fJ; bJh T[j ezw bJh j/mK BjhA nkJh. d/o oks d' ti/ d/ eohp
tkfJob ehsh ;h, fi; ftZu T[j
id'A d{ih Bo; T[Zgo rJh sK T[; B/ ik e/ t/fynk sK T[; d/ j'S T[Zv rJ/.
wdd wzr fojk ;h. gfotkfoe w?ApoK
i'sh ns/ pbfizdo d't/A y{B Bkb bEgE gJhnK ;B. j;gskb ;Nkc tZb'A
B/ fejk fe T[; dk esb eoB tkb/
s[ozs g[b; B{z ;{uBk fdZsh rJh ns/ zywhnK j;gskb fbikfJnk frnk.
d'ShnK B{z ibdh frqcsko eoe/ T[BQK
fJE/ vkeNoK tZb'A pbfizdo B{z fwqse n?bkB fdZsk. T[E/ jh i'sh dh jkbs
fybkc ;ys ekotkJh ehsh ikt/.
rzGho pDh j'Jh j?.
29
29
29 gzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2 22
29 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 202222
29 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 2 2222
gzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2 22
gzikp NkJhw
gzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 2 2222
3 3 3 3 30 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 202222
BjkT[Ad/ ;w/A w[zv/ d/ ;oho u dkyb j'fJnku dkyb j'fJnk B/gkbh gopsko'jh B/ ofunk fJfsjk;, d[Bhnk dhnK 14B/gkbh gopsko'jh B/ ofunk fJfsjk;, d[Bhnk dhnK 14
BjkT[Ad/ ;w/A w[zv/ d/ ;oho u dkyb j'fJnk B/gkbh gopsko'jh B/ ofunk fJfsjk;, d[Bhnk dhnK 14
BjkT[Ad/ ;w/A w[zv/ d/ ;oho 'u dkyb j'fJnku dkyb j'fJnk B/gkbh gopsko'jh B/ ofunk fJfsjk;, d[Bhnk dhnK 14B/gkbh gopsko'jh B/ ofunk fJfsjk;, d[Bhnk dhnK 14
BjkT[Ad/ ;w/A w[zv/ d/ ;oho
BjkT[Ad/ ;w/A w[zv/ d/ ;oho
fdwkr ykD tkbk ehVk, j'Jh w"s ;G s'A T[ZuhnK u'NhnK B{z d{ih tko ehsk ;o
fdwkr ykD tkbk ehVk, j'Jh w"s
fdwkr ykD tkbk ehVk, j'Jh w"s
fdwkr ykD tkbk ehVk, j'Jh w"s
fdwkr ykD tkbk ehVk, j'Jh w"s
;G s'A T[ZuhnK u'NhnK B{z d{ih tko ehsk ;o
;G s'A T[ZuhnK u'NhnK B{z d{ih tko ehsk ;o
;G s'A T[ZuhnK u'NhnK B{z d{ih tko ehsk ;o
;G s'A T[ZuhnK u'NhnK B{z d{ih tko ehsk ;o
;tkrs ehsk.B/gkb d/ S/ogk ;kbkBk
nXko 's/ foekov pDkT[Ad/ oj/ jB.
gjkVK d/ nkfdtk;h - S/ogk nkgD/
pugB s'A jh uVQkJh d/ eko'pko ftZu
Skwb j' rJ/ ;B ns/ tZX s'A tZX
;?bkBhnK B{z ;Zdk d/ e/ B/gkbh
nkofEesk dk ;woEB eo oj/ jB.;kB{
fi; B/ fJj foekov ekfJw ehsk j?,
T[j gkfJBhno n?vt?Auo Bkb tZy-
tZy gjkVK 's/ tZy-tZy w[fjzw NhwK
dh nrtkJh eoB tkbh uVQkJh Nhw
fBT{:koe (fpT{o') ne;o b'e Bdh ftu BjkT[D bJh iKd/ jB ns/ pZu/ th
d/ w?Apo ti'A ezw eo fojk j?. fJZe j'o
wz/ Bkb nfijk eoB dk nkBzd b?Ad/ jB. go fJ; wz/ B/ fJe w[zv/ dh ikB b?
foekov oZyD tkbh ekwh ohsk S/ogk
bJh. n;b ftu Bdh s'A Bjk e/ gos/ 13 ;kbk w[zv/ dh sphns nukBe ftrV
th eJh w'ofunK 's/ w'joh w[fjzwK d/
rJh. T[; B{z s[ozs j;gskb fbikfJnk frnk, fiZE/ fJbki d"okB T[; B/ dw
;Zs ;zw/bB Nq?e Bkb i[Vh j'Jh j?.
s'V fdZsk. vkeNoK w[skpe w[zv/ d/ f;o ftu 'fdwkr yk ikD tkbk ehVk'
S/ogk B{z jo w";w ftZu wkT{AN
dkyb j' frnk ;h. fJ;/ ekoB T[; d/ ;oho ftu fJBc?eSB c?b frnk ns/
n?to?;N ;w/s tZy-tZy gjkVK dh
fJbki d"okB j;gskb ftu T[; dh w"s j' rJh.
f;yo 's/ oZ;h fce; eoB dk ezw
wkwbk nwohek dk j?, fiZE/ 13 ;kb dk fJe w[zvk Ubej'oB Bdh ftu
ekmwzv{ (fpT{o') d[Bhnk dhnK 14 ftZu 8,035 whNo T[Zu/ rkSopow-2 ;"Afgnk iKdk j? sK i' f;yo 's/ gj[zuD
BjkT[D frnk ;h. BjkT[Ad/ ;w/A jh fJj ehVk BZe zohJ/ T[; d/ fdwkr sZe gj[zu
;G s'A T[ZuhnK u'NhnK 's/ d' tko uVQ gjkV 's/ uVQB s'A pknd d[Bhnk d/ bJh jo gopsko'jh dh ;[oZfynk B{z
frnk. pknd ftu w[zv/ d/ ;oho ftu fJBc?eSB c?b frnk ns/ fJ;/ ekoB 10
e/ 'ni/s{' foekov ekfJw eoB tkb/ 14 ;ko/ 8,000 whNo T[Zu/ gjkVK 's/ :ehBh pDkfJnk ik ;e/. foekov
fdB pknd j;gskb ftu T[; dh w"s j' rJh. w[zv/ dh w"s fdwkr B{z ykD tkb/
B/gkbh gopsko'jh ;kB{ S/ogk dk xo d' tko uVQB tkb/ fJeb"s/ gopsko'jh pDkT[D dh ;{uh ftZu B/gkbh Bkrfoe
nwhpk s'A c?b/ fJe d[oZbG soQK d/ fJBc?eSB ekoB j'Jh.
gosD 's/ SkBdko ;tkrs ehsk ti'A foekov pDkfJnk.B/gkb ;oeko nZr/ nkJ/ jB- 2019 ftZu,
vrb; ekT{ANh f;js ftGkr d/ w[skpe w[zv/ B{z gqkfJwoh nwhfpe w/fBBr' J/
frnk. w{b o{g ftZu B/gkb d/ ;zy[tk w[skpe T[; (;kB{ S/ogk) B/ gopsko'j fBw;dkJh @fBw;@ g{ik B/ S/ogknK
B;/cbkJhfN; Bkwe fJe d[obZG fdwkrh fJBc?eSB j'fJnk ;h. fJj fJBc?eSB
;Gk fzb/ dk ofjD tkbk 48 ;kbk d/ y/so ftZu fJZe BtK foekov dh fJZe Nhw dh nrtkJh ehsh, fi;
nwhpk ekoB j[zdk j?. fJj nwhpk fJzBk ysoBke j[zdk j? fe fdwkr d/ ;?ZbK B{z yk
;kB{ gopsko'jD d/ fJfsjk; ftZu pDkfJnk j?. fJj ;Zuw[Zu ;ko/ B/gkbh B/ f;oc S/ wjhB/ ns/ S/ fdBK ftZu
iKdk j?, fi; ekoB fJB;kB d/ fdwkr ftu fJBc?eSB c?b iKdk j? ns/ T[; dh
nkgDh foekov e'fSS B{z g{ok eoB s'A BkrfoeK bJh wkD tkbh rZb j?. T[; d[Bhnk dhnK ;kohnK 14 T[ZuhnK
w"s sZe j' iKdh j?. nwhpk fJzBk S'Nk j[zdk j? fe fJ; B{z ;{ywdoSh d/ fpBK BjhA
pknd gkfe;skB s'A xo tkg; B/ foekov ekfJw eoe/ ;ko/ B/gkbhnK u'NhnK 's/ uVQ e/ fJZe BtK ftSt
d/fynk ik ;edk go fJj S'Nk fijk iht th fJB;kB dh ikB b?D ftu ;wZoE
gofsnk. SBhtko B{z fsqG[tB dk eZd j'o T[Zuk ehsk j?. T[; d/ foekov pDkfJnk.wJh ftZu, 48 ;kbk
j?. f;js nfXekohnK dk efjDk j? fe nwhpk gkDh ftu BZe d/ zohJ/ ;oho
nzsookSNoh jtkJh nZv/ 's/ ;?AeV/ foekov B/ B/gkb dh gSkD B{z j'o Bt/ bkegk S/ogk fJZe B/gkbh, fi;B/
ftu dkyb j' ;edk j?. fco fJj f;ZX/ fdwkr ftu gj[zu iKdk j?. 'fdwkr ykD
b'eK Bkb B/gkb d/ ;?o-;gkNk wzsoh A f;foUA b? e/ rJ/ jB. B/gkb ;oeko ;z:[es oki nwohek ikD s'A gfjbK
tkbk ehVk' ne;o row fwZm/ gkDh dhnK MhbK, BdhnK, BfjoK ns/ sbkpK
B/ T[BQK dk ;tkrs ehsk. T[; d/ pjkdoh Go/ ezw dh pj[s Sbkxk wkT{AN n?to?;N 's/ g'oNo ti'A ezw ehsk
ftu gkJ/ iKd/ jB.
;kB{ B/ 8 u'NhnK dh uVQkJh ehsh, eodh j? ns/ fdb'A T[; B{z tXkJh fdzdh ;h, 10thA tko gqshe gjkV dh u'Nh
i' 8,000 dh T[ukJh s'A T[Zgo jB, B/ j?. 's/ gj[zuh, nfijk eoB tkbh fJfsjk;
gkb ftZu jB. T[; s'A pknd B/gkb d/ ;ZfGnkuko, ;?o-;gkNk dh gfjbh n"os pD rJh.fJj fJZe
g[fsB dk pq/B ej/ ikD tkb/ v[frB dh Xh dh
g[fsB dk pq/B ej/ ikD tkb/ v[frB dh Xh dh gkfe;skB ftZu gzi ns/ uhB ftZu ns/ Bkrfoe wzsoh ihtB okw Sq/Sm jcs/ pknd nkfJnk id'A S/ogk
g[fsB dk pq/B ej/ ikD tkb/ v[frB dh Xh dh
g[fsB dk pq/B ej/ ikD tkb/ v[frB dh Xh dh
g[fsB dk pq/B ej/ ikD tkb/ v[frB dh Xh dh
fJZe foekov d'-d' tko j?, fJZe B/ fejk fe T[j j[D foekov ekfJw n?to?;N rkJhv ekwh ohNk, i' fe fJZe
nfijk foekov i' nZi sZe eoe/ d[Bhnk Go d/ ;ko/ gopsko'jhnK B/gkbh Bkrfoe th j?, B/ 26thA tko
pod;s Xwkek, j'Jh w"s
pod;s Xwkek, j'Jh w"s
pod;s Xwkek, j'Jh w"s
eko eko eko eko eko 'u u u u u zpod;s Xwkek, j'Jh w"spod;s Xwkek, j'Jh w"s gopsko'jh fJfsjk; ftZu ;Ekgs BjhA bJh gq/oBk dk ;o's pD frnk j?. gjkV dh uVQkJh eoe/, uVQkJh dh
ehsk frnk j?.i[bkJh ftZu ;kB{ B/ jtkpkzh B/ dZf;nk fe T[;B/ foekov frDsh bJh nkgDk ftSt foekov
gkfe;skB d/ ekoke'ow gops bVh ekfJw eoB tkb/ gopsko'jh dk s'fVnk.
;ekNb?AvL bfjzd/ gzikp d/ ;kpek rtoBo dk
;ekNb?AvL bfjzd/ gzikp d/ ;kpek rtoBo dk
;ekNb?AvL bfjzd/ gzikp d/ ;kpek rtoBo dk
;ekNb?AvL bfjzd/ gzikp d/ ;kpek rtoBo dk
;ekNb?AvL bfjzd/ gzikp d/ ;kpek rtoBo dk
uVQd/ gzikp d/ d';sK B/ wBkfJnk iBwfdB
uVQd/ gzikp d/ d';sK B/ wBkfJnk iBwfdB
uVQd/ gzikp d/ d';sK B/ wBkfJnk iBwfdB
uVQd/ gzikp d/ d';sK B/ wBkfJnk iBwfdB
uVQd/ gzikp d/ d';sK B/ wBkfJnk iBwfdB
;fseko fgnko dh Bzo Bkb d/fynk
iKdk j?. ;ekNb?Av dhnK ;zrsK dh
gkfe;skB c/oh w"e/ ;oto tZb'A T[jBK
B{z gbeK 's/ fpmkfJnk frnk. T[jBK
dk 70tK iBwfdB wBkT[D ;zpzXh
i[VhnK f;Zy GkJhuko/ dhnK Bkwto
wk;e' (fpT{o') o{; d/ okSNogsh tbkdhwho g[fsB d/ fdwkr ti'A ikD/ iKd/
Sy;hnsK B/ T[jBK B{z w[pkoepkd d/D
f;nk;h ftSb/Se nb?rz?Avo v[frB dh Xh dkohnk v[frBk dh eko ftZu wk;e'
d/ Bkb-Bkb T[jBK d/ wkBtsktkdh
ftZu Xwkek j' frnk. Xwke/ ftZu dkohnk dh w"s j' rJh. uSwdhdK B/ dkntk
ekoiK bJh XzBtkd th ehsk.
ehsk fe Xwkek ;Ve d/ ftueko j'fJnk. Xwkek fJzBk zpod;s ;h fe eko
fJ; ;wkrw d"okB ;'jD f;zx
nZr dk r'bk pD rJh.
ozXktk tZb'A @wkJ/ Bh wkJ/ w?A fJZe
;'Sb whvhnk 's/ fJe thvhU w[skpe nb?rz?Avo v[frB w"e/ 's/ gj[zfunk rbk;r' (fpT{o') ;ekNb?Av d/ Sfjo w[jzwd ;oto B{z ;w{fje tXkJh g/S fSeok :ko pDkfJnk@ rhs rk e/
;h. Xwke/ d/ ekoBK pko/ e'Jh nfXekos g[SNh iK ikDekoh BjhA j?. fJj th rbk;r' ;fEs pzp/ pb{nz fty/ ehsh. T[jBK fejk fe @;ekNb?Av ftZu ;wkrw B{z f;yoK 's/ gj[zuk fdZsk. fJ;
;gZSN BjhA j? eh Xwkek T[; d/ fgsk B{z fBSkBk pDk e/ ehsh rJh jZfsnk dh GkJhukoe ;KM tXkT[D fjZs fJZe w[;fbw f;Zy GkJhukoe ;KM ekfJw ;w/A ;ot ;qh pbihs f;zx yfjok, wZyD
e'fSS ;h. ftS/S ;wkrw T[Zx/ eko'pkoh ;'jD f;zx oZyD bJh d't/A GkJhuko/ djkfenK s'A f;zx fpfBzr, oDihs f;zx ;zxk,
e[M fog'oNK ftu fJj th ;kjwD/ nkfJnk j? fe :{eq/B d/ jwb/ s'A pknd fpqN/ ozXktk dh nrtkJh j/m eotkfJnk ;orow jB. fJjh tiQk j? fe n;hA fJZe r[owhs f;zx Xkbhtkb, bGkfJnk
B B/ fijV/ o{;h b'eK 's/ gkpzdh brkJh j?, T[; ftu nb?rz?Avo v[frB ns/ T[; frnk. fJ; d"okB gkfe;skB gzikp d{i/ d/ ;[Zy d[Zy ftZu Sohe j[zd/ ofjzd/ f;zx wfjwh, o/Sw f;zx e{Bo, fiZs
dh Xh dkohnk v[frBk th Skwb ;h. dkohnk v[frBk B{z fJZe ojZ;wJh b/yek d/ d' tko rtoBo ofj u[Ze/ u"Xoh jK. nZi dk fJj ;wkrw th w[jZpsh f;zx w;skB, r[oBkw f;zx Xkwh, ;Zsh
ti'A th ikfDnk iKdk j?. w[jzwd ;oto dk 70tK iBwfdB ;KMK B{z j'o r{VQk eoB tZb tZvk edw f;zx, N'Bh fYZb'A, r[ow/b f;zx Xkwh,
:{eq/B s/ jwb/ d/ fgZS/ v[frBs/ jwb/ d/ fgZS/ v[frB wBkfJnk frnk. fJ; ;wkrw dh j?.@ r[od/t f;zx Xkwh, ewbihs f;zx
:{eq/B
:{eq/B s/ jwb/ d/ fgZS/ v[frB
:{eq/B
:{eq/B 's/ jwb/ d/ fgZS/ v[frBs/ jwb/ d/ fgZS/ v[frB
eqhwhnk ns/ :{eq/B ftZu o{;h c"ih ekotkJhnK fgZS/ v[frB dk jZE dZf;nk yk;hns fJj ;h fe bfjzd/ gzikp d/ fzeo:'r j? w[jzwd ;oto dk G[Zbo, wfbe ykfbd, nbh nZpk;,
iKdk j?. gZSwh ftSb/Se T[;B{z okSNogsh tbkdhwho g[fsB dk fdwkr dZ;d/ izw/ ikJ/ w[jzwd ;oto d/ uVQd/ gzikp ;ekNb?Av dh f;nk;s ftZu th tZvk ncib firo, w[jzwd ;ocoki
jB. ;'Sb whvhnk 's/ fJj ydSk th iskfJnk ik fojk j? fe v[frB dh p/Nh dh d/ T[jBK d/ d';sK B/ iBwfdB wBkT[D Bkw ;h, go T[jBk gkfe;skB dh njwd, noSd w[rb, pkpk oZpkBh,
eko 'u j'J/ Xwke/ fgZS/ :{eq/B dk th jZE j' ;edk j?. nb?rz?Avo v[frB (60) ;zpzXh dknts fdZsh. ;orow f;nk;s ftZu e[ZdD dk c?;bk nkwhB fwozk, nbh fBikcBh,
fJZe o{;h okiBhfse dkoSfBe ns/ ftSb/Se j?. 2015 ftZu nwohek B/ v[frB fJ; ;w/A f;Zy GkJhuko/ dh soc'A fbnk ;h. eoskog[o ;kfjp bKx/ t/b/ wBihs f;zx (pzp/ pb{), r[ouoB f;zx
's/ gkpzdh brk fdZsh ;h. fJ; s'A fJbktk e[M :{ogh d/SK B/ th eqhwhnk B{z ;'jD f;zx ozXktk B/ jkiohB B{z ih T[jBK tZb'A ehs/ ekoiK eoe/ f;Zy ;/y'A, ftek; r[gsk, ihtB f;zx nkfd
nkgD/ Bkb fwbkT[D d/ fto'X 'u T[BQK 's/ gkpzdhnK brkJhnK ;B. nkfJnK efjD d/ Bkb Bkb u"Xoh GkJhuko/ ftZu T[jBK B{z j'o tX/o/ ftS/S s"o 's/ jkzo ;B.
31
31
31 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 2 2222
31 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2 22
31 gzikp NkJhwz, f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 202222
fJzNoftT{
:{eq/B B{z b? e/ Gkos B/
fJzNoftT{
fJzNoftT{ 'u T[wo g[ZSD s/ GVeh n"os, fcou T[wo g[ZSD s/ GVeh n"os, fco
:{eq/B B{z b? e/ Gkos B/ fJzNoftT{ u T[wo g[ZSD s/ GVeh n"os, fcou T[wo g[ZSD s/ GVeh n"os, fco
fJzNoftT{ u T[wo g[ZSD s/ GVeh n"os, fco
:{eq/B B{z b? e/ Gkos B/
:{eq/B B{z b? e/ Gkos B/
:{eq/B B{z b? e/ Gkos B/
o{; fybkc gkJh t'N
o{; fybkc gkJh t'N ezgBh B/ 3H7 bZy o[gJ/ d/ e/ S[vkfJnk yfjVk
ezgBh B/ 3H7 bZy o[gJ/ d/ e/ S[vkfJnk yfjVk
o{; fybkc gkJh t'N
o{; fybkc gkJh t'N
o{; fybkc gkJh t'N
ezgBh B/ 3H7 bZy o[gJ/ d/ e/ S[vkfJnk yfjVk
ezgBh B/ 3H7 bZy o[gJ/ d/ e/ S[vkfJnk yfjVk
ezgBh B/ 3H7 bZy o[gJ/ d/ e/ S[vkfJnk yfjVk
fvbhtoh gkoNBo dh ykbh EK bJh
B"eoh dk fJSfsjko fdZsk, sK T[; B{z
bZrk fe SkfJd T[j ohi?eN j' rJh
j?. pknd ftZu T[; d/ ohi?eSB dh
g[SNh j' rJh. pknd 'u id'A tkbS B{z
nkgD/ foi?eN j'D pko/ gsk bZrk sK
T[; B{z :ehB j' frnk fe fJ; ftu
T[; dh T[wo s/ fbzr dk w;bk ;h.
tkbS B/ fco c/;p[Ze okjhA pqKu
Bkb ;zgoe ehsk. T[; B/ fJzNoftT{
d"okB nkgD/ Bkb j'J/ ftseo/ pko/ th
dZf;nk. T[; B{z fJzNoftT{ g?Bb s'A
w[nkch Bkwk th fwfbnk j?, fi; ftu
fejk frnk j? fe g?Bb ftu fJzNoftT{
b?D tkb/ fJe Sy; B{z fJj BjhA gsk
;h fe fJzNoftT{ ftu fe;/ n"os dh
T[wo g[ZSDk ;jh BjhA j[zdk. tkbS B/
fJj th wfj;{; ehsk fe T[; B{z
vokJhto d/ nj[d/ bJh f;oc fJ; bJh
:'r BjhA wzfBnk frnk feT[Afe T[j
tkfSzrNB (fpT{o') ;z:[es okSNo ;[oZfynk gqhSd (:{Hn?ZBHn?Z;H;hH) ftZu
fJe n"os j?. T[; dk efjDk j? fe T[;
:{eq/B 's/ fJe 'gqfefonkswe t'fNzr' d"okB Gkos B/ gfjbh tko o{; fybkc t'N
B/ f;oc wodK B{z vokJhtoK d/ o{g 'u
gkJh. 15 w?Apoh ;z:[es okSNo ;[oZfynk gqhSd B/ fJ; ;w/A d"okB thvhU-
d/fynk j?. SkfJd fJjh ekoB ;h fe
N?bhekBcoz; okjhA whfNzr B{z ;zp'XB eoB bJh :{eq/B d/ okSNogsh t'b'dhwho z/
T[; B{z fJ; nj[d/ d/ :'r BjhA ;wfMnk
b/B;eh B{z ;Zdk fdZsk. o{;h c"i B/ cotoh ftZu :{eq/B T[Zs/ jwbk ehsk ;h. T[d'A
frnk.
s'A Gkos B/ :{eq/B 's/ gfjbh tko o{; d/ fybkc t'fNzr ehsh j?. j[D sZe BthA
ekB{zBh o;sk ngDkfJnk
ekB{zBh o;sk ngDkfJnk
ekB{zBh o;sk ngDkfJnk
ekB{zBh o;sk ngDkfJnk
ekB{zBh o;sk ngDkfJnk
fdZbh ;z:[es okSNo ;[oZfynk gqhSd ftZu :{eq/B d/ w[Zd/ s'A pudk fojk j?, fi;
bzvB (fpT{o') ;G e[M g[ZSDk go B/ y[bk;k ehsk fe T[; s'A gfjbk fJ; s'A pknd tkbS B/ ekB{zBh
Bkb nwohek ;w/s gZSwh d/S Bky[S jB. :{eq/B 's/ jwb/ s'A pknd gZSwh d/SK
T[wo BjhA. i/ g[ZSh sK b?D/ d/ d/D/ g? ;tkb T[; dh T[wo pko/ g[ZfSnk frnk o;sk ngDkfJnk. T[; d/ dknt/ dk
B/ o{; 's/ ;ys nkofEe ns/ j'o gkpzdhnK brk fdZshnK jB.
ikDr/. fJj fusktBh T[BQK ezgBhnK ;h. fJj fJzNoftT{ ghzk ezgBh dh pqKu T[Zsoh nkfJob?Av fJet?fbNh efwSB
Gkos B/ :{eq/B fybkc o{; d/ jwb/ dh fBzdk BjhA ehsh j?. BthA fdZbh B/ o{;
bJh j? i' n"osK e'b'A e[M th g[ZS ftu vfbtoh vokJhto d/ nj[d/ bJh tZb'A ;woEB ehsk frnk ;h. efwSB
ns/ :{eq/B B{z e{NBhsh ns/ rZbpks d/ okj 's/ gosD dh eJh tko nghb ehsh
b?AdhnK jB, T[BQK dh T[wo th. d[Bhnk ;h. fJj pqKu ezNoh NkJho'B d/ ;Nqkp/B dh ;hBhno bkn nc;o w?oh feN;B
j? ns/ d'jK d/SK ftukb/ Neokn B{z ysw eoB bJh ;ko/ e{NBhse :sBK 'u 'u ghzk pDkT[D bJh wSj{o v'whB'z ftu j?. n"os B/ dkntk ehsk fe B/ fJe fpnkB ftu fejk fe Gosh s/
;fj:'r dk gqrNktk ehsk j?. Gkos d' ;kbK bJh r?o-;EkJh w?Apo j?. T[; dk
B{z fJe n"os e'b'A T[; dh T[wo g[ZSDh ;tkb g[ZSD s'A pknd fJzNoftT{ b?D u'D gqfefonk ftu Skwb b'eK B{z gsk
ekoiekb d;zpo 'u ysw j't/rk. ;[oZfynk gqhSd B/ p[ZXtko B{z :{eq/B dh nkzkdh
Gkoh g? rJh. n"os B/ fJ; d/ bJh tkfbnK B/ T[; dh T[wo fby e/ T[; j'Dk ukjhdk j? fe b'eK e'b fe; soQK
dh 31thA toQ/rzY 's/ 6 wjhB/ s'A ikoh izr dh ;whfynk bJh p?me ehsh. fit/
ezgBh 's/ w[eZdwk m'e fdZsk. xpokJh 's/ r'bk brk fdZsk. id'A tkbS B/ d/ nfXeko jB. fJj pj[s zo{oh j? fe
A jh p?me S[o{ j'Jh, ;z:[es okSNo ftZu o{; d/ okid{s tkf;bh J/H B/p/Azhnk B/
ezgBh B/ fe;/ soQK w[nkch wzr e/ wkwb/ fJj d/yD dh e'fSS ehsh fe g?Bb d/ b'e fe;/ yk; ezw bJh nkgDk c?;bk
thvhU N?bh-ekBcoz; okjhA p?me ftZu z/b/A;eh dh Gkrhdkoh d/ ;pzX ftZu
B{z ock-dck ehsk ns/ 3H70 bZy o[gJ/ w?ApoK B/ eh nkpi?eSB fbfynk j? sK b?D ;w/A g[okDh ;'u Bk oZyD. efwSB
fJZe gqfefonkswe t'fNzr eokT[D dh p/Bsh ehsh. fJ; s'A pknd 13 w?ApoK B/
w[nktzk th fdZsk. fJj wkwbk T[BQK B{z fJj efj e/ fJBeko eo fdZsk B/ gkfJnk fe v'whB'z ghzk fybkc
fJ; d/ gZy 'u t'fNzr ehsh, idfe o{; B/ fJ; ;Zd/ d/ fybkc t'N ehsh ns/ uhB
nkfJob?Av dk j?. n"os B/ T[wo s/ fbzr frnk fe fJj T[whdtko B{z BjhA tkbS d/ d'S ;jh ;B. fJ; s'A pknd
B/ t'N BjhA fdZsh. d/ nkXko 's/ ftseok eoB dk d'S fdykfJnk ik ;edk. tkbS fJzNoftT{ v'whB'z ghzk dh ;pzXs Skyk d/ wkbe
brkfJnk ;h. T[; B/ fJ; B{z b? e/ s'A tkg; nk rJh ns/ ezgBh d/ itkp B/ th n"os s'A w[nkch wzrh ns/ 4,250
nk;Nq/bhnkJh ;oeko B/ s/b, r?; dh
nk;Nq/bhnkJh ;oeko B/ s/b, r?; dh v'whB'z 's/ w[eZdwk eo fdZsk ;h. dh T[vhe eoB bZrh. tkbS w[skpe g"Av :kBh eohp 3H70 bZy o[gJ/ joikB/
nk;Nq/bhnkJh ;oeko B/ s/b, r?; dh
nk;Nq/bhnkJh ;oeko B/ s/b, r?; dh
nk;Nq/bhnkJh ;oeko B/ s/b, r?; dh
n"os dk BK i/fB; tkbS j?, fi; fJzNoftT{ s'A pknd th, id'A ezgBh B/ ti'A ndk ehs/.
y'i B{z fdZsh wB
y'i B{z fdZsh wBz{oh, j' ojh nkb'uBk{oh, j' ojh nkb'uBk
y'i B{z fdZsh wB {oh, j' ojh nkb'uBk{oh, j' ojh nkb'uBk
y'i B{z fdZsh wB
y'i B{z fdZsh wB {oh, j' ojh nkb'uBk
iowBh
iowBh u bKu d[Bhnk dh gfjbh jkJhvq'iB
iowBh
iowBh u bKu d[Bhnk dh gfjbh jkJhvq'iBu bKu d[Bhnk dh gfjbh jkJhvq'iB
iowBh 'u bKu d[Bhnk dh gfjbh jkJhvq'iBu bKu d[Bhnk dh gfjbh jkJhvq'iB
Nq/B, bt/rh vh b Nq/BK dh irQkb Nq/BK dh irQk
Nq/B, bt/rh vh
Nq/B, bt/rh vh
Nq/B, bt/rh vh b Nq/BK dh irQk
Nq/B, bt/rh vhzb Nq/BK dh irQkb Nq/BK dh irQk
nb;Nw B/ fJZe fpnkB ftZu fejk
fe e'okvhnk nkJhfbzN n?whSB-w[es
jkJhvq'iB fcT{b ;?b Nq/BK dh o/Ai
1,000 feb'whNo j?, fi; Bkb T[j
jkJhvq'iB d/ f;oc fJZe N?Ae 's/ g{ok
fdB uZb ;edhnK jB. fJj Nq/BK 1H6
e?Bpok (fpT{o') nk;Nq/bhnkJh ;oeko B{z nkgD/ fJe c?;b/ bJh nkb'uBk dk fwbhnB bhNo vhzb dh pus
fSeko j'Dk fgnk j?. s/b ns/ r?; dh y'i bJh ;w[zdo d/ 46,000 tor feb'whNo eoBrhnK ns/ fJ; soQK gqsh ;kb
s'A tZX y/so B{z y'bQD d/ c?;b/ bJh nk;Nq/bhnkJh ;oeko B{z nkb'uBk dk ;kjwDk 4,400 NB sZe ekopB
eoBk g? fojk j?. fog'oN nB[;ko ;o's wzsoh w?v/fbB fezr B/ jkb jh ftZu vkJhnke;kJhv d/ fBek; B{z xNkJ/
x'SDk ehsh ;h fe T[Zsoh y/so, gZSwh nk;Nq/bhnk ns/ fteN'ohnk d/ sZNK s'A rh. No/B dh tZX s'A tZX ocsko 140
46,758 tor feb'whNo ftZu c?b/ 10 y/soK B{z y'i bJh wBz{oh fdZsh rJh j?. feb'whNo gqsh xzNk j?. p[bko/ voe
fJ; c?;b/ dh ibtk:{-e/Afdqs ;[szso ;z;d w?ApoK d[nkok nkb'uBk ehsh nbNftr B/ dZf;nk fe n;hA GftZy
rJh j?, fijBK w[skpe fJj b/po ;oeko dh fJZe wzp{s fBek; xNkT[D d/ Nhu/ ftZu e'Jh j'o vhzb o/b rZvhnK BjhA
gqsh tuBpZXsk d/ T[bN j?. b/po B/ fJZe fpZb gk; ehsk ;h i' ;z;d d/ j/mb/ pofbB (fpT{o') iowBh oki d/ b'no ;?e;Bh d/ wzsoh ;NhcB t/ yohdKr/.
;dB d[nkok 2005 d/ gZXo s'A 2030 sZe 43 gqshSs d/ fBek;h xNkT[D d/ b'no ;?e;Bh ftZu d[Bhnk dk gfjbk b B/ fejk fe fJj gq'i?eN d[Bhnk Go T[BQK fejk fe tos'A ftZu nkT[D
Nhu/ B{z ekB{zB ftZu Skwb eo/rk. jkbKfe ;?B/No v/ftv g'e"e B/ fejk fe fJ; jkJhvq'iB Bkb uZbD tkbk :ksoh ftZu fJZe o'b wkvb j?. tkbhnK j'o g[okDhnK vhzb rZvhnK
x'SDk dk e'Jh wsbp BjhA j?. ;?B/N d[nkok fpZb gk; eoB bJh b/po B{z g'e"e d/ o/b B?ZNtoe bKu ehsk frnk j?. uko BftnkT[D:'r T{oik d/ oki ti'A, B{z pknd ftZu pdfbnk ikDk ukjhdk
;woEB dh b'V j[zdh j?. ;kb gfjbK fJ; dh iKu S[o{ j'Jh ;h. n;hA fJ; soQK NoK;g'oN ;?eNo ftZu j?. ezgBh B/ ni/ fJj c?;bk BjhA ehsk
T[; B/ fejk fe s[;hA ibtk:{ ekotkJh pko/ rzGho BjhA j' ;ed/ ns/ s[;hA cq?Au fBowksk nb;Nw d[nkok pDkJh ibtk:{ fBogZysk d/ wkor 's/ fJZe j? fe jkJhvq'iB iK p?Noh Bkb uZbD
2030 sZe 43 gqshSs ekB{zB fet/A pDk oj/ j' ns/ T[;/ ;w/A ;w[zdoh s/b ns/ r?; rJh jkJhvq'iB fcT{b ;?Zb vokJht whb gZEo ;Ekgs eo oj/ jK. bAVx tkbhnK Nq/BK B{z ubkT[Dk j? iK BjhA.
dh y'i bJh 46,000 tor feb'whNo y'bQ oj/ j'. T[jBK B/ nZr/ fejk fe n;hA tkbhnK 14 Nq/BK vhzb Nq/BK dh EK B/ fejk fe d' ;kbK d/ NokfJb Ugo/ iowBh B/ 1990 d/ gZXo d/ w[ekpb/
fJ; o;s/ B{z ikoh BjhA oZy ;ed/, fJj T[BQK bZyK nk;Nq/bhnkJh b'eK bJh fjzws b?DrhnK. BthnK No/BK ftZu'A gzi SB d"okB, d' gqh-;hohz Nq/BK fpBK fe;/ 2030 sZe rqhBjkT{; r?;K d/ fBek;
j? i' gfjbK jh ibtk:{ spdhbh d/ gqGktK Bkb ih oj/ jB, fiBQK d/ xoK ftZu gfjbK jh ukb{ jB, id'A fe j'o fJ; ;wZf;nk d/ uZbhnK. gq'i?eN dh e[Zb B{z 65 gqshSs sZe xNkT[D dk Nhuk
fJZe ;kb ftZu uko tko jVQ nk u[Ze/ jB. ;kb d/ nzs sZe uZbDhnK jB. bkrs brGr 93 fwbhnB :{o' j?. oZfynk j?.
32
32
32 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 202222
32 gzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2 22
32 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 2 2222
nk;Nq/bhnk g[b; B/ B
nk;Nq/bhnk g[b; B/ B hb/ gdkoE
nk;Nq/bhnk g[b; B/ B
nk;Nq/bhnk g[b; B/ BShb/ gdkoEhb/ gdkoE
fBT{io;h Gkos d/ ;[szsosk fdt; w"e/ eZYh Gkos d/ ;[szsosk fdt; w"e/ eZYh nk;Nq/bhnk g[b; B/ B hb/ gdkoEhb/ gdkoE
fBT{io;h
fBT{io;h Gkos d/ ;[szsosk fdt; w"e/ eZYh
fBT{io;h
fBT{io;h : Gkos d/ ;[szsosk fdt; w"e/ eZYh Gkos d/ ;[szsosk fdt; w"e/ eZYh
u p[bv' o dh tos'A dk wkwbk Gfynko dh tos'A dk wkwbk Gfynk
u p[bv' o dh tos'A dk wkwbk Gfynk
u p[bv'
c?ANkBkfJb dh ;G s'A tZvh y/g ehsh
go/v go/v go/v go/v go/v 'u p[bv'u p[bv'zo dh tos'A dk wkwbk Gfynko dh tos'A dk wkwbk Gfynk c?ANkBkfJb dh ;G s'A tZvh y/g ehsh
c?ANkBkfJb dh ;G s'A tZvh y/g ehsh
c?ANkBkfJb dh ;G s'A tZvh y/g ehsh zpsps psps ps
c?ANkBkfJb dh ;G s'A tZvh y/g ehsh
fejk fe fJj c?ANkBkfJb dh tZvh
wksok ;h.tkN;B B/ nZr/ fejk fe
c?ANkBkfJb fJZe pj[s jh zfjohbk
gdkoE j? ns/ Bkb jh tosD bJh
fJZe xkse dtkJh j?. nZi d[Bhnk
d/ eJh fjZf;nK ftZu c?ANkBkfJb
wjkwkoh j?, fi; d/ Bshi/ ti'A jo
;kb jzkoK T[gG'rsktK dh w"s j'
iKdh j?.
nk;Nq/bhnB c?vob g[b; d/
ekoiekoh ewKvo n?AEBh jkb B/ fejk
fe fJj ikfDnk iKdk j? fe d[Bhnk
Go ftZu ngokfXe f;zvhe/N f;zE?fNe
Ughn"v d/ Bkb r?o-ekB{zBh BShb/
fBT{io;h (fpT{o') nwohek d/ n?vh;B, fBT{io;h ftZu fJzvhnB fpiB?Z; gdkoEK dh tos'A eo oj/ jB, fJZe
n?;';hJ/SB tZb'A fBT{io;h ftZu eZYh rJh Gkos d/ ;[szsosk fdt; go/v ftu e?Bpok (fpT{o') nk;Nq/bhnB dk gsk brkfJnk. c'o?Af;e nc;oK B/ ysoBke ekeN/b pDk oj/ jB.fijV/
p[bv'zo dh tos'A eoB dh fBzdk ehsh j?. ;[szsosk fdt; w"e/ eZYh rJh fJj pkovo c'o; B/ fejk fe g[b; B/ 11H2 feb' S[ZX c?ANkBkfJb dh gSkD b'e r?o-ekB{zBh dtkJhnK dh tos'A
fJzvhnB v/n go/v fttkdK d/ x/o/ ftZu nk rJh j?. fBT{io;h u?gNo fJzvhnB c?ANkBkfJb dh j[D sZe dh ;G s'A tZvh ehsh, i' fe 30 fwbhrqkw dhnK eod/ jB, T[j ed/ th fBSfus BjhA j'
nwoheB w[;fbw e"A;b B/ ;[szsosk fdt; 's/ p[bv'zo, i' fe Gkos ftZu y/g zps ehsh j?, fi; Bkb wko{ brGr 5H5 fwbhnB ;zGkth xkse ;ed/ fe T[j eh yk oj/ jB. n;hA nk;Nq/
w[;bwkBK d/ xo Ykj[D dk gqshe pD frnk j?, B{z Gkos d/ gqXkB wzsoh Bfozdo Ughn"v dhnK 50 bZy s'A tZX y[okeK y[okeK d/ pokpo j? ns/ brGr 30 bhnk B{z fJ; wko{ y/v ftZu d{i/ d/SK
w'dh ns/ T[Zso gqd/S d/ w[Zy wzsoh :'rh nkfdfsnkBkE dhnK s;thoK Bkb B{z pkzko ftu nkT[D s'A o'e fdZsk feb'rqkw w/Ekwc/NkwkJhB, fi;dh Bkb Skwb j[zdk BjhA d/yDk ukj[zd/.
;ikfJnk ;h, i' d't/A fJ;bkw'c'fpe fjzd{ okSNotkdh ftukoXkoktK dk ;woEB frnk j?. fJZe fpnkB ftZu fejk frnk nzdkzB ehws 27 fwbhnB nk;Nq/ ikD' c?ANkBkfJb pko/
ikD' c?ANkBkfJb pko/
ikD' c?ANkBkfJb pko/
ikD' c?ANkBkfJb pko/
ikD' c?ANkBkfJb pko/
eod/ jB. fe fJj BShb/ gdkoE e?B/vk s'A G/ih bhnB vkbo (18 fwbhnB vkbo) j?. c?ANkBkfJb fJZe f;zE?fNe Ughn"v
fJZe fpnkB ftZu fJzvhnB nwoheB w[;fbw e"A;b d/ gqXkB w[jzwd itkd rJh fJZe T[d:'fre bZeV dh yokd J/phn?c B/ fejk fe 28 fwbhrqkw voZr j? i' w'ofcB Bkb'A 50-100 r[Dk
B/ fejk, ';kB{z fJj ;wMD dh b'V j? fe p[bv'zoK Bkb wkou eoB dk eh wsbp ftZu b[e/J/ j'J/ gkJ/ rJ/ ;B, i' d;zpo xkse j' ;edh j?. wzp{s j?. e?A;o d/ wohzK d/ dod gqpzXB
j?, i' fjzd{ ;otT[Zusktkdh B/sktK dhnK s;thoK Bkb ;fink j'fJnk ;h. 2021 ftZu w?bp"oB gj[zuh ;h. nk;Nq/bhnB nfXekohnK B/ fejk d/ fJbki bJh ckowkf;T{Nheb
T[BQK fejk fe 'nZi Gkos ftZu w[;bwkB fJZe eZNVgzEh pj[frDsh nkpkdh s'A J/phn?c nfXekohnK B/ cotoh fe T[BQK B/ ed/ th wkw{bh wksok ftZu c?ANkfBb ftef;s ehsk frnk ;h, fi;
iBse fjz;k d/ yso/ ftZu jB. i' nwohek ftZu fJ; B{z j/NeqkJhw dk gqshe ftZu ezN/Bo dk fBohyD ehsk ns/ 30 rqkw s'A xZN, r?o-ekB{zBh B{z uwVh 's/ fJZe g?u ftZu brkfJnk
wzfBnk iKdk j? ns/ fJjBK p[bv'zoK Bkb wkou eoBk fJZe ewz'o xZN frDsh fszB NB yokd ftZu b[e/J/ j'J/ c"ih c?ANkBkfJb nk:ks dk gsk brkfJnk iKdk j?. fJ;d/ SeshSkbh Ughn"v
d/ fto[ZX zpod;sh p/xo/ ns/ ;w{fje fjz;k d/ bJh ;woEB do;kT[Adk j?. S?bh d/ n;b/ d/ pe;/ ftZu b[e/ j'J/ j?. J/phn?c ewKvo w?ohNkJhw n?Av r[DK d/ ekoB, c?ANkfBb B{z d[ofttjko
ekoiekoh fBod/Se ;/bkdhB we;{s B/ fejk fe id'A n;hA Gkosh nwohehnK brGr 60 feb'rqkw gkT{vo gdkoEK fJBc'o;w?AN ;kT{E i/w; tkN;B B/ bJh th w'fVnk iKdk j?.
d/ fpqfNS p;shtkdh Sk;B s'A nkgDh ftok;s ns/ nkzkdh dk iSB wBkT[D
d/ nfXeko dk ;woEB eod/ jK, n;hA p[bv'zo dh tos'A ns/ fjzd{ okSNotkdh
w"s d/ 12 xzN/ pknd f
w"s d/ 12 xzN/ pknd f zdk j'Jh 3 ;kbkzdk j'Jh 3 ;kbk
w"s d/ 12 xzN/ pknd f zdk j'Jh 3 ;kbk
w"s d/ 12 xzN/ pknd f
w"s d/ 12 xzN/ pknd fzzdk j'Jh 3 ;kbkzdk j'Jh 3 ;kbk
Sy;hnsK dh tfvnkJh dh fBzdk eod/ jK i' v{zx/ w[;fbw fto'Xh jB. T[BQK nZr/
fejk n;hA n?vh;B ns/ t[Zvfpqi NkT{BfSgK d/ w/noK, eqwtko ;?w i'Sh ns/
i"B JhH w?ee'ow?e ns/ go/v ftZu Skwb j'J/ fBT{io;h n;?Apbh d/ ;gheo eq/r
e"cfbB B{z th Bcos dhnK fJBQK ekotkJhnK dh fBzdk eoB ns/ fjzd{
wk;{w, b'eK B/ fejk uwseko
wk;{w, b'eK B/ fejk uwseko
wk;{w, b'eK B/ fejk uwseko
wk;{w, b'eK B/ fejk uwseko
wk;{w, b'eK B/ fejk uwseko
okSNotkdhnK B{z o'eD bJh s[ozs edw u[ZeD dh nghb eod/ jK.
gkfe
gkfe u fjzd{nK u fjzd{nK s/ eksbkBk jwb/, 2 dhnKs/ eksbkBk jwb/, 2 dhnK T[;dh Xh ikr gJh j? go b'eK B/ fJ;
gkfe u fjzd{nK s/ eksbkBk jwb/, 2 dhnK
gkfe
gkfe 'u fjzd{nK u fjzd{nK 's/ eksbkBk jwb/, 2 dhnKs/ eksbkBk jwb/, 2 dhnK
B{z rbscfjwh dZ; e/ skp{s B{z y'bQD
BjhA fdZsk. nkyoeko wK dh ;'u ;Zu
fwbhnK bk K, 1 fjzd{ B/sk B{z ehsk rzGho K, 1 fjzd{ B/sk B{z ehsk rzGho ;kps j'Jh ns/ e[Vh T[Zm e/ skp{s
fwbhnK bk
fwbhnK bk
fwbhnK bkSK, 1 fjzd{ B/sk B{z ehsk rzGho K, 1 fjzd{ B/sk B{z ehsk rzGho zywhywh ywhywh ywh
fwbhnK bk K, 1 fjzd{ B/sk B{z ehsk rzGho
ftZu p?m rJh.
b'e wzB oj/ jB uwseko
b'e wzB oj/ jB uwseko
b'e wzB oj/ jB uwseko
b'e wzB oj/ jB uwseko
b'e wzB oj/ jB uwseko
fwqse n?bkB/ ikD s'A 12 xzN/
pknd jh b'e e[Vh d/ d[pkok fzzdk j'D
B{z uwseko wzB oj/ jB. eJhnK w[skpe
T[; B{z d{ih fzzdrh fwbh j?. fJj xNBk
w?e;he' d/ ;?B b[Jh; g'N';h ftZu
tkgoh. g/N dh fJBc?eSB s'A pknd
pZuh B{z ;?bhBk; v/ fjbvkbr'
efwT{fBNh j;gskb 'u dkyb
eotkfJnk frnk ;h. T[ZE/ fJbki
d"okB T[; d/ fdb dh XVeD o[e rJh
;h ns/ vkeNoK B/ T[; B{z fwqse n?bkB
fdZsk ;h. fJ; s'A pknd wkg/ o'Ad/ j'J/
nkgD/ pZuh B{z nzfsw ;z;eko bJh b?
rJ/.
wK d/ ft tk; dh fiZs
wK d/ ft
wK d/ ft
wK d/ ft tk; dh fiZstk; dh fiZs
wK d/ ftStk; dh fiZstk; dh fiZs
e?w/bhnk dh wK g/N dh fJBc?eSB
s'A pknd p[yko ekoB j'Jh pZuh dh
w"s B{z wzBD bJh fsnko BjhA ;h. T[j
nzfwqs;o (fpT{o') gkfe;skB d/ f;zX ;{p/ 'u xZNfrDsh GkJhuko/ 's/ tko-tko o"bk gk ojh f; fe T[; dh
eZNVgzEhnK d/ jwb/ brksko tXd/ ik oj/ jB. ikDekoh w[skpe f;zX ;{p/ dh Xh woh BjhA. go gfotkoe w?ApoK ns/
f;zX skoheh g;zd gkoNh (n?Z;H NhH ghH) d/ Eogkoeo fvthzB d/ :{E gqXkB vkeNoK B/ fJ; B{z ;dwk ;wMDk S[o{
eo fdZsk. pZuh dh wK B{z T[; dh bkS
gtB wZbQh g[Zso xDSkw wZbQh 's/ eZNVgzEhnK tb'A eksbkBk jwbk ehs/ ikD
dh ypo j?. s'A d{o oZfynk frnk. nrb/ fdB id'A
w?e;he' f;Nh (fpT{o') w?e;he' dk dh ofjD tkbh fszB ;kbk e?whbhnk
dZf;nk ik fojk j? fe fjzd{ nkr{ d/ fojkfJSh gbkN 's/ th epzk eo fbnk nzsw ;z;eko j' fojk ;h, T[d'A th e?w/
fJe j?okB eo d/D tkbk wkwbk o'e;kBk B{z g/N dh fJBc?eSB ;h. fJ;
frnk j?. gtB wZbQh B{z rzGho jkbs 'u j;gskb dkyb eotkfJnk frnk j?. bhnk dh wK efj ojh ;h fe T[; dh
;kjwD/ nkfJnk j?. fJZE/ w?e;he' 'u s'A pknd vkeNoK B/ fJbki s'A pknd
fJbke/ dhnK tZy-tZy iE/pzdhnK B/ fJ; wkwb/ B{z b? e/ fto'X gqdoSB pZuh skp{s ftZu fjZb ojh ;h go fe;/
ofjD tkb/ vkeNoK B/ nkgD/ e'b T[; B{z fwqse n?bkB fdZsk. go T[; B{z
eofdnK d'ShnK fto[ZX ;ys ekotkJh dh wzr ehsh j?. B/ T[; 's/ ftStk; BjhA ehsk.
fJbki bJh nkJh fJZe pZuh B{z fwqse fwqse x'fSs ehs/ ikD s'A 12 xzN/
T[Xo ;{p/ d/ fzbk Nzv' nZbQk :ko d/ fgzv efonkSy 'u G{oh e'bQh Bkwh n"os nkyoeko pZuh nzdo'A o'D bZrh ns/
n?bkB fdZsk ;h. go pZuh nkgD/ pknd fJZe uwseko j'fJnk. id'A e?w/
dh bkS G/dGo/ jkbks 'u T[E'A d/ feqSuhnB ;e{b nzdo'A s/ fgzv MzvkSy fBtk;h nkgDh wK B{z nktkz d/D bZrh. fco
nzfsw ;z;eko d"okB T[Zm e/ p?m rJh. bhnk dk ;z;eko ehsk ik fojk ;h,
feqSB w/xtko BK d/ fjzd{ B"itkB dh bkS fgzv okDhg[o dhnK o/bt/ bkJhBK d/ skp{s y'fbQnk frnk ns/ nzdo pZuh
fJj wkwbk 17 nr;s dk j?. w?e;he' T[d'A jh T[;dh wK B{z wfj;{; j'fJnk fe
B/V/ fwbh j?. fzzdk pkjo fBebh.
33
33
33 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2 22
33 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 2 2222
33 gzikp NkJhwz, f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 202222
, e'o'Bk ns/ wzehgke;
, e'o'Bk ns/ wzehgke;
j?okBhiBe! fJe' ;w/A
j?okBhiBe! fJe' ;w/A , e'o'Bk ns/ wzehgke; 17 ;kbk w[zv/ B/ 52 d/
j?okBhiBe! fJe' ;w/A
j?okBhiBe! fJe' ;w/A
j?okBhiBe! fJe' ;w/A HIV, e'o'Bk ns/ wzehgke;, e'o'Bk ns/ wzehgke;
17 ;kbk w[zv/ B/ 52 d/ u'A j[zd/ j'J/ 25u'A j[zd/ j'J/ 25
17 ;kbk w[zv/ B/ 52 d/ u'A j[zd/ j'J/ 25
17 ;kbk w[zv/ B/ 52 d/SK K K K K 'u'A j[zd/ j'J/ 25u'A j[zd/ j'J/ 250 xzN/ xzN/ xzN/ xzN/ xzN/
17 ;kbk w[zv/ B/ 52 d/
T[vkfJnk ijk
T[vkfJnk ijk , pDkfJnk fJj tobv foekov
T[vkfJnk ijk , pDkfJnk fJj tobv foekov, pDkfJnk fJj tobv foekov
T[vkfJnk ijkz, pDkfJnk fJj tobv foekov, pDkfJnk fJj tobv foekov
dk f dk f dk f dk f dk fSeko j'fJnk fJNbh dk eko j'fJnk fJNbh dk Sy;y; y;y; y; T[vkfJnk ijk
eko j'fJnk fJNbh dk
eko j'fJnk fJNbh dk
eko j'fJnk fJNbh dk
bZrD d/ e[M fdBK pknd jh e'o'Bk
;zeofws j' frnk ;h. e'o'Bk tkfJo;
Bkb ;zeofws j'D d/ e[M xzfNnK
pknd, T[;d/ yZp/ jZE ftZu fJZe w[jk;k
fdykJh fdZsk ns/ e[M jh fdBK ftZu
T[;d/ ;ko/ ;oho ftZu Skb/ c?b rJ/.
fco T[; B{z f;;bh d/ g{oph sZN 's/
e?NkBhnk Sfjo d/ n?woi?A;h j;gskb
ftu dkyb eotkfJnk frnk.
e[M fdB gfjbK n?uHnkJhHth
e[M fdB gfjbK n?uHnkJhHth
e[M fdB gfjbK n?uHnkJhHth
e[M fdB gfjbK n?uHnkJhHth
e[M fdB gfjbK n?uHnkJhHth
;zeofws j'fJnk
;zeofws j'fJnk
;zeofws j'fJnk y;y;
;zeofws j'fJnk Sy;y;
;zeofws j'fJnk y;
j;gskb ftZu T[; d/ eJh N?;N
ehs/ rJ/, fi; ftZu T[j wzehgke;,
e'ftv-19 ns/ n?ZuHnkJhHthH gkz/
fNt gkfJnk frnk. n?ZuHnkJhHthH d/
t/oftnK dh iKu eoB s'A pknd gsk
bZrk fe T[j jkb jh ftZu ;zeofws
j'fJnk j?. T[; B{z e'o'Bk ns/ wzehgke;
s'A mhe j'D s'A pknd brGr fJZe ;'chnk (fpT{o') d[Bhnk Go ftu fJeZb/ T[vkD GoB tkb/ ;G s'A xZN T[wo
jcs/ pknd j;gskb s'A S[ZNh d/ fdZsh d/ gkfJbN d/ w"i{dk ftSt foekov B{z s'VB d/ pknd 17 ;kbk B"itkB w?e
rJh ;h. e?NkBhnk :{Bhtof;Nh d/ odoc'ov B{z p[brkohnk dh okiXkBh ;'chnk gj[zfunk. T[; dh T[gbpXh B{z
y'ihnK dk efjDk j? fe fJj wkwbk frBhz tobv foekov d[nkok wkBsk fdZsh rJh j? ns/ T[; B{z T[soB s'A s[ozs
do;kT[Adk j? fe fet/A e'o'Bk ns/ pknd d' ;oNhfce/N fdZs/ rJ/. odoc'ov B/ fJ; ;kb 23 wkou B{z ;'chnk s'A
wzehgke; tkfJo; d/ bZSD fJZe d{i/ T[vkD Goh ;h ns/ 52 d/SK ftZu T[vkD GoB ns/ eohp 250 xzfNnK dh
's/ jkth j' ;ed/ jB. :ksok eoB s'A pknd p[ZXtko B{z nkgDk ijkz p[brkohnk dh okiXkBh ftZu
fszB'A tkfJo;K d/ ;[w/b Bkb
fszB'A tkfJo;K d/ ;[w/b Bkb
fszB'A tkfJo;K d/ ;[w/b Bkb T[skfonk.
fszB'A tkfJo;K d/ ;[w/b Bkb
fszB'A tkfJo;K d/ ;[w/b Bkb
B[e;kB dk e'Jh ;p{s BjhA
B[e;kB dk e'Jh ;p{s BjhA
B[e;kB dk e'Jh ;p{s BjhA p[brkohnk ezgBh hSX;'vN dh ;gK;ofSg ekoB p[brkohnk T[;dh :ksok
B[e;kB dk e'Jh ;p{s BjhA
B[e;kB dk e'Jh ;p{s BjhA
y'ihnK B/ fejk fe fJj fJe' fJe dk S[o{nksh ns/ nzs fpzd{ ;h. odoc'ov B/ T[soB s'A pknd gZsoekoK B{z fejk
nfijk wkwbk j? fi; ftu wzehgke;, fe T[; dk gzi wjhfBnK dk ;co ns/ p[brkohnk s'A T[; dk otkBrh ns/
o'w (fpT{o')L fJNbh ftZu y'ihnK tkg; nkT[D d/ 9 fdBK pknd T[;B{z e'o'Bk tkfJo; ns/ n?ZuHnkJhHthH d/ nkT[Dk @fpbe[b j?okBhiBe@ ;h. T[; B/ fejk fe w?A ;Zuw[Zu y[S jK. fJj fJZe
;kjwD/ fJZe nihp wkwbk nkfJnk. p[yko, rb/ ftZu yokS, EektN, f;o fszB'A ;zeowD fJeZm/ gkJ/ rJ/ jB. T[BQK pj[s jh fdbu;g :ksok ;h. T[; B/ dZf;nk fe ;co d"okB pj[s ;kohnK
fJZE/ fJZe ftnesh fJZe' ;w/A dod ns/ ewo ftZu ;'i j' rJh. T[; fejk fe fJj do;kT[D bJh e'Jh g[ysk o[ektNK nkJhnK go w?A ed/ jko BjhA wzBh.
15 ;kb dh T[wo
15 ;kb dh T[wo u pfDnk ;G s'A xZN T[wo dk gkfJbNu pfDnk ;G s'A xZN T[wo dk gkfJbN
15 ;kb dh T[wo u pfDnk ;G s'A xZN T[wo dk gkfJbN
15 ;kb dh T[wo 'u pfDnk ;G s'A xZN T[wo dk gkfJbNu pfDnk ;G s'A xZN T[wo dk gkfJbN
wzehgke;, e'o'Bk tkfJo; ns/ B/ fpBK ezv'w d/ ;?e; ehsk ;h. ;p{s BjhA j? fe fszB'A tkfJo;K d/ ;[w/ 15 ;kb dh T[wo
n?ZuHnkJhHthH Bkb ;zeofws j'fJnk ioBb nkc fJBc?eSB ftZu b Bkb rzGho ;fEsh g?dk j[zdh j?. fJZe p?bihnB-fpqfNS J/thJ/No odoc'ov dk iBw 21 i{B 2005 B{z j'fJnk
j?. ikDekoh w[skpe T[j ;g/B dh gqekfSs fog'oN d/ nB[;ko bZSDK d/ jkbKfe y'ihnK dk efjDk j? fe fi; ;h. :ksok d"okB T[j 17 ;kb dk ;h. T[; B/ j[D sZe dk ihtB p?bihnw ftZu
:ksok s'A pknd ;zeofws j'fJnk j?. fszB fdBK pknd jh T[j e'o'Bk tkfJo; soQK Bkb wzehgke; d/ wkwb/ tZX oj/ fpskfJnk j?. ;?AeV/ xzN/ T[vkD GoB s'A pknd T[;B/ fejk fe w?B{z gZek gsk j?
wohz 36 ;kb dk fJNbh dk Bkrfoe Bkb ;zeofws gkfJnk frnk ;h. jB, nfij/ ftu g{oh d[Bhnk B{z fJ; fe w?A 11 ;kb dh T[wo s'A jh T[ZvDk ukj[zdk ;h. T[; B/ nZr/ fejk fe id'A w?A 15
j?. ;g/B s'A gzi fdBK dh :ksok s'A iBtoh ftZu fJj ftnesh Nhek pko/ gsk j'Dk ukjhdk j?. ;kb ns/ fszB wjhfBnK dk ;h, T[d'A w?B{z wkJheq'bkJhN gkfJbN dk bkfJ;?A;
fwfbnk, fi; Bkb w?A T[; ;w/A d[Bhnk dk ;G s'A xZN T[wo dk gkfJbN pD
frnk. T[d'A s'A w?A d' NoK;-n?NbKfNe eokf;zrK B{z th T[vkfJnk j?.'
uhB pDk foj? d[Bhnk dk ;G s'A
uhB pDk foj? d[Bhnk dk ;G s'A
uhB pDk foj? d[Bhnk dk ;G s'A
uhB pDk foj? d[Bhnk dk ;G s'A
uhB pDk foj? d[Bhnk dk ;G s'A
nwohek L jkJhfezr d"okB bkgsk j'Jh Gkosh
nwohek L jkJhfezr d"okB bkgsk j'Jh Gkosh
nwohek L jkJhfezr d"okB bkgsk j'Jh Gkosh
nwohek L jkJhfezr d"okB bkgsk j'Jh Gkosh
nwohek L jkJhfezr d"okB bkgsk j'Jh Gkosh
tZvk N?bh;e'g, ikD' yk;hnsK
tZvk N?bh;e'g, ikD' yk;hnsK
tZvk N?bh;e'g, ikD' yk;hnsK
tZvk N?bh;e'g, ikD' yk;hnsK
tZvk N?bh;e'g, ikD' yk;hnsK
w{b dh n"os dh fwbh bkS
w{b dh n"os dh fwbh bk
w{b dh n"os dh fwbh bk
w{b dh n"os dh fwbh bk
w{b dh n"os dh fwbh bk
g?dk j' ;edhnK jB. eJh tko fJj
g[bkV :ksohnK dh ikB B{z yso/ ftZu
gk ;edk j?. T[;/ ;w/A, fJj oks B{z Xosh
d/ nk;wkB ftZu Xo[th bkJhNK tKr
fdykJh fdzd/ jB.
fJ; ;kb d/ nzs sZe j't/rk
fJ; ;kb d/ nzs sZe j't/rk
fJ; ;kb d/ nzs sZe j't/rk
fJ; ;kb d/ nzs sZe j't/rk
fJ; ;kb d/ nzs sZe j't/rk
fsnko
fsnko
fsnko
fsnko
fsnko
fJ; N?bh;e'g d/ fBowkD dhnK
s;thoK e[M wjhB/ gfjbK gqekfSs
j'JhnK ;B. fJ; B{z fJ; ;kb d/ nzs
sZe pDkfJnk ikt/rk. fJ; N?bh;e'g
dk fBowkD Xosh nkXkfos
tksktoB fBrokBh B?ZNtoe (uhBh
w?ohvhnB) dk fjZ;k j?. fJ; gq'i?eN
ftZu ;{oi dhnK rshftXhnK dh
fBrokBh eoB bJh uhBh ;g?eNob o/
vhUj/bhUrqkc th Skwb j?, i' fe
phfizr (fpT{o') uhB ;{oi dk 6 whNo j't/rk. fJj ;kohnK fvS fwb nzdo{Bh wzr'bhnk ftZu pDkfJnk ik
fBT{:koe (fpT{o') nwohek s'A fJe d[ydkfJe ypo nkJh j?. fJZE/ zhTB
nfXn?B eoB bJh d[Bhnk dk ;G s'A e/ 3H14 feb'whNo d/ x/o/ d/ Bkb fJZe fojk j?.
B?SBb gkoe B/ g[SNh ehsh fe i/Nb nrBhj'soh (29) BK dh Gkosh w{b dh
tZvk o/vhU N?bh;e'g pDk fojk j?. uZeo pDkT[DrhnK. 12 wzf
12 wzfzbk fJwkos tkbkbk fJwkos tkbk
12 wzf bk fJwkos tkbkbk fJwkos tkbk
12 wzf
12 wzf bk fJwkos tkbk
wfjbk dh bkS gkoe d/ e'oN nkc fd g?Nohnkoe; B/V/ tofiB dh Bdh ftZu
fJ; d{ophB dh tos'A e'o'Bb wk; e'o'Bb wk; fJi?eSB (;hn?wJh) N?bh;e'g j' fojk fsnko
N?bh;e'g j' fojk fsnko
N?bh;e'g j' fojk fsnko
N?bh;e'g j' fojk fsnko
N?bh;e'g j' fojk fsnko
fwbh j? i' fgSb/ fdBhA 19 nr;s s'A T[Nkj oki ftZu jkJhfezr d"okB bkgsk
fJi?eSB Bkb i[Vh ;wM B{z ftef;s d[nkok ;{oi s'A fBebD tkb/ ukoi nwohek dk i/wz t?p ;g/;
j' rJh ;h. nrBhj'soh n?ohi'Bk dh ofjD tkbh ;h.
eoB bJh ehsh ikt/rh. ;{oi s'A eDK dk nfXn?B eoB bJh ;{oi dh N?bh;e'g g[bkV ftZu ;G s'A
wkoh rJh Gkosh w{b dh fJj wfjbk n?ohi'Bk jkJhvq'b'ih ns/ tk:{wzvb
fBebD tkb/ ;hn?wJh s'A Xosh s;tho pDkT[D bJh o/vhU sozrK dh SeshSkbh d{ophB j?. go j[D Xosh
ftfrnkB dh nrBhj'soh ;e{b ftZu fJZe rq?i{J/N ftfdnkoED ;h. i/Nb
gqGkfts j[zdh j?. dkUu/Ar ;'bo o/vhU tos'A ehsh ikt/rh. u[zpeh y/so ftZu 's/ ;G s'A tZvh d{ophB pDkJh ik ojh
nrBhj'soh dh Gkb ftu eohp 200 b'eK B/ wdd ehsh. fwqse nrBhj'soh
N?bh;e'g dZyD-gZSwh uhB d/ spdhbh Bkb ;{oi d/ T[Zgo pD/ j?. fJ; dk BK w?r/bB N?bh;e'g j?, fi;
n?ohi'Bk B/V/ dZyDh T[Nkj ftZu, fiZE/ :ksoh SkBdko bkb uZNkBK ns/ szr
f;u[nkB ;{p/ ftZu fJZe gmko 's/ ;B;gkN s'A ukoi ehs/ eD fBebd/ pko/ dZf;nk ik fojk j? fe fJj 12
xkNhnK bJh ikD/ iKd/ gkoe d/ gqf;ZX Bko'z y/so fty/ d/yD iKd/ jB ns/ T[j
pDkfJnk ik fojk j?. fJj d{ophB 313 jB. i/eo fJj f;ZXk Xosh tZb nkT[D, wzfzbk fJwkos s'A T[Zuh j't/rk. fJ;
th fJ; B{z d/yD rJh ;h. T[ZE/ gkDh d/ s/z tjkn ekoB T[j fsbe rJh ns/
tZvhnK-tZvhnK fvSK B{z i'V e/ sK fJ; Bkb gkto rfoZv ns/ ;?N/ N?bh;e'g okjhA ftfrnkBh g[bkV ftZu
gkDh d/ tjkn Bkb Bdh ftZu fvZr rJh, fi; wro'A ekch Gkb eoB 's/ T[; dh
pDkJh ikt/rh. jo/e fvS dk ftnk; bkJhN gqDkbhnK ftZu ;wZf;nktK eJh r[Dk v{zxkJh Bkb d/y ;eDr/.
bkS fwbh.
34
34
34 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 2 2222
34 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 202222
34 gzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2 22
;ekNb?AvL ;ckJh eowukohnK dh jVskb j[D nk;Nq/bhnkJh phno ghAdk nkfJnk phno ghAdk nkfJnk
;ekNb?AvL ;ckJh eowukohnK dh jVskb
j[D nk;Nq/bhnkJh phno ghAdk nkfJnk
j[D nk;Nq/bhnkJh
j[D nk;Nq/bhnkJh
;ekNb?AvL ;ckJh eowukohnK dh jVskb
;ekNb?AvL ;ckJh eowukohnK dh jVskb
j[D nk;Nq/bhnkJh PM phno ghAdk nkfJnk phno ghAdk nkfJnk
;ekNb?AvL ;ckJh eowukohnK dh jVskb
o, b'eK B/ ehsk No'b
o, b'eK B/ ehsk No'b
o, b'eK B/ ehsk No'b
ekoB u{fjnK dh SkT[Dh pDh okiXkBh B B B B Bzo, b'eK B/ ehsk No'bo, b'eK B/ ehsk No'b
ekoB u{fjnK dh SkT[Dh pDh okiXkBh
ekoB u{fjnK dh SkT[Dh pDh okiXkBh
ekoB u{fjnK dh SkT[Dh pDh okiXkBh
ekoB u{fjnK dh SkT[Dh pDh okiXkBh
f;vBh (fpT{o') nk;Nq/bhnk d/ gqXkB wzsoh n?AEBh nbpkBhz B{z f;vBh
ftu 'r?Ar; nkc :{E ez;oN' ftu phno ghAd/ d/fynk frnk ns/ fJ; wro'A T[BQK
dh nkb'uBk j' ojh j?. ;'wtko oks B{z gqXkB wzsoh n?AEBh nbpkBhz f;vBh d/
n?Bw'o EhJ/No ftZu oke p?Av r?Ar; nkc :{Ez d[nkok eotkJ/ fJZe ;zrhs
;wko'j ftZu Skwb j'J/. fJ; d"okB T[jBK B/ phno ghsh. nkBbkJhB ;KMh
ehsh rJh thvhU c[N/i ftZu nbpkBhz B{z T[;d/ ;kEh i'vh j/vB ns/ o[zrko
wzsoh N'Bh p[oe/ Bkb p?m/ d/fynk ik ;edk j?. GhV d[nkok t/y/ ikD ns/ y[S
j'D s'A pknd nbpkBhz nkgDh vfoze dk nkBzd b?Ad/ jB.
fJ; d"okB T[ZE/ w"i{d ;kEh jkzohB B/ skVhnK tikJhnK ns/ T[jBK B{z
T[sSkfjs ehsk. fJe w"e/ nk;Nq/bhnkJh gqXkB wzsoh yVQ/ j' rJ/ ns/ ;wko'j
rbk;r' (fpT{o') ;ekNb?Av dh tZy w/fbnK ekoB ;?bkBhnK dh Yzr Bkb czv d/D ftZu brksko ftu fjZ;k b?D tkfbnK tZb fJSko/ eo e/ T[jBK bJh skVhnK wkohnK. fJj
okiXkBh n?fvBpok ftZu ;ckJh frDsh f;yo 's/ j?. iBse y/so n;cb ojh j?, fi; ekoB T[jBK bJh gfjbh tko BjhA j? id'A fe;/ nk;Nq/bhnkJh gqXkB wzsoh B{z phno ghAd/ d/fynk
ekfwnK tZb'A sBykj tkX/ ;zpzXh dhnK :{BhnBK B/ BthA 5Ü ch;dh fJZe fpjso czv d/Dk pj[s w[Seb j' frnk j't/. ;kpek gqXkB wzsoh p"p jke B/ 1954 ftZu :{e/ ftZu nke;c'ov
w[ZfdnK B{z b? e/ ehsh jVskb ekoB sBykj dh g/SeS B{z gZek eoB bJh, frnk j?. j[D skzk jkbks fJj jB :{Bhtof;Nh ftu gVQB d"okB f;oc 11 ;fezNK ftZu fJZe :kov rbk; phno
u{fjnK dk ;zeN g?dk j' frnk j?. d/S dhnK 32 e"A;bK bJh nzpo/bk fe ;ckJh ekfwnK dh jVskb ekoB ghD s'A pknd frBhz p[Ze nkc foekovz ftZu wSj{o ;EkB jk;b ehsk.jke B/
eowukohnK dh jVskb d/ Bshi/ ti'A ;z;Ek, ;ekfNS b'eb nEkoNhz n?fvBpok Sfjo ;?bkBhnK ns/ gkobhw?AN ftZu ofjzfdnK phno SZv fdZsh ;h go nkgDh foNkfJow?AN ftZu,
Sfjo ftZu G'iB dh ofjzd-y{zjd, BZe' (e';bk) dh eBt?BSB Bkb rZbpks t;BheK dh GhV d/ ubfdnK c[ZNgkEK T[jBK B{z e[M w"fenK 's/ N?;N feqeN w?uK ftZu fJZe frbk; iK phno dk eZg
BZe Go/ fpB ns/ e{V/ d/ gjkV fJeZm/ dk fJZe j'o d"o ehsk. fJjBK 's/ G'iB dh ofjzd-y{zjd Bkb YZfenk fy;ekT[Ad/ j'J/ fdykfJnk frnk ;h.
j'J/ gJ/ jB.fJ;/ tiQk ekoB n?fvBpok eowukohnK dhnK jVskbK j'o y/soK j'fJnk j?, N/et/n G'iB d/ vZfpnK
u{fjnK dh SkT[Dh pDdk Bzo nk fojk ftZu c?bD d/ th nk;ko jB. Bo;oh eoe/ fpB Go/ j'J/ jB. i/eo
gkfe;skB [bw dk
gkfe;skB u fjzd{nK u fjzd{nK
[bw dk
gkfe;skB
gkfe;skB u fjzd{nK
[bw dk
gkfe;skB 'u fjzd{nK u fjzd{nK 's/ s/ s/ s/ s/ z[bw dk[bw dk
j?. fzeo:'r j? fe Sfjo d/ ekfwnK B/ ns/ ;e{b d/ eowukoh nrb/ wjhB/ d/ eowukohnK dh jVskb B{z ysw
sBykj dh g/SeS 's/ ;[Xko eoB dh S[o{ ftZu fjZ;k b?Dr/. eotkT[D bJh ;oeko :'r edw BjhA
jfEnko pfDnk Jh fBzdk ekB{zB
jfEnko pfDnk Jh fBzdk ekB{zBfBzdk ekB{zB
e'fSS ftZu jVskb S[o{ ehsh j?. fBe'bk ;NoiB B/ fejk fe T[;dh T[mkT[Adh sK b'eK B{z j'o tX/o/ gq/
jfEnko pfDnk Jh
jfEnko pfDnk Jh
jfEnko pfDnk JhSfBzdk ekB{zBfBzdk ekB{zB
fJjBhA fdBhA n?fvBpok ftZu tZy ;oeko ;ekNb?Av dhnK e"A;bK B{z ;jh SkBhnK dk ;kjwDk eoBk g? ;edk
j?.
fpqN/B dh y[chnk J/iz;hnK 's/ fpqfNs/ fpqfNS
fpqN/B dh y[chnk J/iz;hnK
fpqN/B dh y[chnk J/iz;hnK s/ fpqfN
fpqN/B dh y[chnk J/iz;hnK
fpqN/B dh y[chnk J/iz;hnK s/ fpqfNs/ fpqfN
f;Zy d'Sh dh ;{uBk Gkos B{z d/D dk d'h dh ;{uBk Gkos B{z d/D dk d'S
f;Zy d'
f;Zy d' h dh ;{uBk Gkos B{z d/D dk d'
f;Zy d' h dh ;{uBk Gkos B{z d/D dk d'h dh ;{uBk Gkos B{z d/D dk d'
f;Zy d'
vzpoNB 'u ofjD tkb/ fpqfNS Bkrfoe
35 ;kbk irsko f;zx i'jkb ftnkj
eotkT[D ;kb 2017 'u gzikp frnk
;h. T[; d/ gfotko dk d'S j? fe T[; B{z
sSZdd fdZsh ik ojh j? ns/ wkVk
fttjko ehsk ik fojk j?. jkbKfe,
Gkosh nfXekohnK B/ sSZdd d/D d/
d'SK s'A fJBeko ehsk j? ns/ fJ; o[y
's/ ekfJw j? fe i'jkb B{z 'rzGho d'SK'
'u ndkbs 'u ;[DtkJh bJh frqcsko
ehsk frnk j?.
fpqN/B s'A ;zukfbs r?o ;oekoh
fJ;bkwkpkd (fpT{o') gkfe;skB 'u fjzd{nK ;w/s xZN frDshnK 's/ z[bw,
;zrmB (n?ZBHihHUH) fogqht B/ fejk
zpod;sh Xow pdbD s/ T[BQK d/ esb dhnK xNBktK brksko tXdhnK ik
fe T[j i'jkb d/ ekB{zB dknt/ dk
ojhnK jB. JhSfBzdk ekB{zB sK d/S 'u xZNfrDshnK 's/ z[bw Ykj[D dk ;G s'A
;woEB eodk j? fe n?ZwHnkJhH-5 ns/
tZvk jfEnko pD e/ T[ZGfonk j?. jkb jh 'u j?dokpkd 'u fJ; Bkb i[V/ fJe
n?Z;HnkJhH-6 B/ Gkosh nfXekohnK
cozh wkwb/ 'u fjzd{ GkJhuko/ d/ nS'e e[wko B{z Bk f;oc fjz;e GhV B/ fBSkBk
s'A y[chnk ikDekoh ;KMk eo T[; d/
pDkfJnk, ;r'A g[b; B/ th T[; B{z frqcsko eo fbnk.
'fjok;s ns/ s;hj/' 'u :'rdkB
gkfe;skB wB[Zyh nfXeko w[skpe fJeZb/ 2021 'u d/S Go 'u JhSfBzdk d/
gkfJnk j?. fogqht B/ fJ; ;pzX 'u S[o{
d'S 'u 585 b'eK dh frqcskoh j'Jh. T[E/ Xkofwe nkXko 's/ 100 s'A tZX wkwb/
ehsh rJh nkBbkJhB gNhSB 'u fejk
Xkofwe nfjwdhnk GkJhuko/ d/ fybkc doi j'J/. fJBQK 'u'A 3 xZNfrDshnK B{z
fe ;kv/ iKueosktK B/ nfjw
sK tZy-tZy EktK 's/ w"s d/ xkN T[sko fdZsk frnk.
ikDekoh gqkgs ehsh j? fe ;kb 2017
zpod;sh Xow pdbD d/ wkwb/ d/yhJ/ sK gzikp ;{p/ 'u fJj fszB r[Dk tX/
'u fpqfNS ;oeko B/ ;zGkfts L
jB. 2020 'u 13 sK 2021 'u nfijhnK 36 xNBktK doi j'JhnK. fJ; s'A
n?ZwHnkJhH-5 ns/ n?ZwHnkJhH-6
fJbktk f;zX d/ tZy-tZy fJbkfenK 'u th phs/ ;kb Xow pdbD d/ wkwb/
fpqfNS Bkrfoe irsko f;zx i'jkb
;kjwD/ nkJ/ s/ fjzd{ s/ Jh;kJh ;G s'A fznkdk fSeko pD/ jB.
dh ikDekoh Gkosh nfXekohnK
wB[Zyh nfXeko wkfjoK w[skpe gkfe;skB 'u eZNVgzEh w[;bwkBK tb'A
Bkb ;KMk eoB bJh nfXekos ehsk
fjzd{nK ;w/s xZNfrDsh gfotkoK fybkc z[bw d/ g?NoB 'u s/zh nkJh j?. yk;
bzvB (fpT{o') fpqN/B dh y[chnk J/ D dk d'S bZfrnk j? i' j[D nZstkd ;h. n?ZBHihHUH fJ; gNhSB 's/ 10
s"o 's/ fgSb/ e[M ;kbK 'u fjzd{ e[VhnK B{z nrtk eoe/ T[BQK tb'A ndkbs 'u
iz;hnK 's/ fJe fpqfNS f;Zy ftnesh ns/ esb dh ;kfzS ouD d/ d'SK 'u jzko d;sys gqkgs eoB dh e'fSS
w[;fbw bVe/ Bkb gq/w ftnkj ep{b eotk e/ T[BQK dk Xow pdbD d/ Y/oK
dh ikDekoh Gkosh nfXekohnK B{z d/ Gkosh i/bQ 'u pzd j?. ;ekNb?Av d/ eo fojk j?.
wkwb/ ;kjwD/ nkJ/ jB.
35
35
35 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 2 2222
35 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 202222
35 gzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2 22
;ekNb?Av NSW GOVERNMENT BUILDS ON SUCCESS OF
;ekNb?Av u ;Ve jkd;/ u ;Ve jkd;/ u fszB Gkoshu fszB Gkosh
;ekNb?Av 'u ;Ve jkd;/ u ;Ve jkd;/ 'u fszB Gkoshu fszB Gkosh
;ekNb?Av
;ekNb?Av u ;Ve jkd;/ u fszB Gkosh
ftfdnkoEhnK dh dodBke w"s
ftfdnkoEhnK dh dodBke w"s
ftfdnkoEhnK dh dodBke w"s
ftfdnkoEhnK dh dodBke w"s
ftfdnkoEhnK dh dodBke w"s
MULTICULTURAL CAMPAIGN TO HELP TO GAMBLERS
Sydney (Bureau) The next “But we know that changing stigma and foster a supportive
phase of a campaign to provide behaviour takes time. This new environment that encourages
help for gamblers from a phase will ensure we continue help seeking.
culturally diverse background the conversation with the Bespoke campaign creative
has launched, building on a community and provide the has been developed for the
highly successful first phase. positive re-enforcement to Chinese, Arabic, Vietnamese,
“Gambling is an issue for encourage change”. Korean and Indian
people from all walks of life, Phase two of The Number communities. The campaign
however, research shows that that Changed My Life will also will air on all media channels
people from a migrant speak to the gamblers’ loved including ethnic print, radio, TV,
JhvBpor (fpT{o') ;ekNb?Av 'u ;Ve jkd;/ 'u fszB GkoshnK dh w"s d/ background face different ones. digital, online video and OOH
wkwb/ 'u g[b; ikDekoh dh nghb eo ojh j?. fJ; jkd;/ s'A pknd u"Ek Gkosh issues and significant barriers “We also know gambling (out of home), and will be
Bkrfoe rzGho jkbs 'u j;gskb 'u dkyb j?. j?dokpkd d/ gtB pS/Nh ns/ in seeking help.” says Natalie doesn’t just affect gamblers; it supported by community
p?Arb[o{ d/ frohS ;[pokwBhnw d't/A n?o'BkfNeb fJziBhnfozr d/ ftfdnkoEh Wright, Director, Office of impacts their loved ones as engagement initiatives.
;B ns/ b?;No :{Bhtof;Nh s'A wk;No fvroh gqkgs eo oj/ ;B. id'Afe Responsible Gambling. well. It’s important to let people “There is no shame in
:{Bhtof;Nh d/ ;kpek ftfdnkoEh ns/ nKXok gqd/S d/ B/b'o d/ ofjD tkb/ 30 The Number that Changed know that if they are affected recognising that you, or
;kbk T[; d/ d';s ;[Xkeo w'dgZbh dh th fJ; jkd;/ ftZu w"s j' rJh. e?;b My Life launched in 2021 there’s support for them too” someone you love, may be
;Nkeo B/V/ J/ 828 jkJht/n 's/ ;Ve jkd;/ 'u fszBK dh w"s j' rJh. resulted in a 27% increase in according to Ms Wright. gambling excessively and need
shi/ ftfdnkoEh dh jkbs Bkz[e calls from target language “When someone from a help. It shows strength. Free,
bh;?;No :{Bhtof;Nh ftu gqpzXB dh fvroh Bkb we?Bheb fJzihBhnfozr groups to GambleAware, a free culturally diverse background confidential support is available
dh gVQkJh eo oj/ j?dokpkd d/ ofjD tkb/ 24 ;kbk ;kJh towk rzGho jkbs support and counselling service has a problem with gambling, in your language. The
ftu rbk;r' d/ ethB n?fbzkp?E :{Bhtof;Nh j;gskb ftZu dkyb j?. g[b; for those affected by gambling. they often don’t recognise that counsellors aren’t there to
;ekNb?Av d/ ;koi?AN e/ftB eq/r B/ fejk fe n;hA jkd;/ d/ nkb/-d[nkb/ d/ The campaign drew on it’s an issue. Even when they do, judge, they’re there to help”
jkbks dh iKu eo oj/ jK. g[b; ;ekNb?Av B/ fejk fe fJZe 47 ;kbk ftnesh insights from a program of in- shame and stigma can stop concluded Ms Wright.
B{z ;Veh nktkikJh d/ ngokX d/ ;pzX ftZu frqcsko ehsk frnk j? ns/ T[; s'A depth research and extensive them from getting help. It’s Information support
j'o g[ZSfrZS ehsh ik ojh j?. consultation with gambling often friends and family who materials are available at
fJj xkse ;Ve jkd;k ;ekfNS jkJhb?Avz d/ nofrZb d/ J/fgB y/so ftZu counsellors who work with initiate help seeking”. http://www. gambleaware.
tkgfonk, fiZE/ uko/ d';s S[ZNhnK wBkT[D rJ/ j'J/ ;B. ;ekNb?Av ftZu Gkosh multicultural clients. Resources have been nsw.gov.au/indian/indian
GkJhuko/ ns/ fJzvhnB B?SBb ;N{v?AN; n?;';hJ/SB B/ Gkos ftZu nkgD/ gfotkoK “This is an exceptionally developed to support both the If you or someone you love
dh wdd bJh fJZe o?bh ehsh. ;kcNt/no fJzihBhno ns/ n?fvBpor fjzd{ positive result and a clear gambler and their family and is affected by gambling, call
N?Agb ew/Nh d/ w?Apo okiS/yo zbk B/ fejk fe fJj pj[s d[yd j?. n;hA gfotkoe demonstration of the need for friends. This dual approach has 1800 858 858 for free,
w?ApoK Bkb ;zgoe eo oj/ jK. this campaign” says Ms Wright. been designed to break down confidential help.
;oh dh gzikpD pk;eNpkb fyvkoD jobhB
;oh dh gzikpD pk;eNpkb fyvkoD jobhB
;oh dh gzikpD pk;eNpkb fyvkoD jobhB
;oh dh gzikpD pk;eNpkb fyvkoD jobhB
;oh dh gzikpD pk;eNpkb fyvkoD jobhB
e"o f;ZX{ d/ ihtB s/ pDh vke{w?ANoh fcbw
e"o f;ZX{ d/ ihtB s/ pDh vke{w?ANoh fcbw
e"o f;ZX{ d/ ihtB s/ pDh vke{w?ANoh fcbw
e"o f;ZX{ d/ ihtB s/ pDh vke{w?ANoh fcbw
e"o f;ZX{ d/ ihtB s/ pDh vke{w?ANoh fcbw
;oh (fpT{o') e?B/vk d/ ;oh Sfjo dh gzikph w{b dh pk;eNpkb dh fyvkoD jobhB e"o f;ZX{ d/
ihtB 's/ e/Adfos @gq?; pq/eo@ BKn dh vke{w?ANoh fcbw pDkJh rJh j?. fJZE/ dZ; dJhJ/ fe jobhB e"o
B/ :{Hn?;H ftZu pk;eNpkb dk fJfsjk; ofunk. nwohek dh B?SBb n?Eb?fNe d/ j'J/ w[ekpfbnK
ftZu fjZ;k b? fe fJ; gfjbh gzikpD B/ g{oh d[Bhnk ftu GkJhuko/ dk BK o"SB ehsk ;h. jobhB
pk;eNpkb y/vD tkbh gfjbh dZyD J/ShnkJh e?B/vhnB j?.
fJ; d;skt/zh fcbw ftu dZf;nk frnk j? fe fet/A jobhB f;ZX{ ;oh ftZu S[o{nks s'A b? e/
nwohek ftZu pk;eNpkb fJfsjk; pDkT[D bJh tZvh j'Jh. @gq?; pq/eo@ vke{w?ANoh f;ZX{ dh ejkDh
dZ;dh j?. d;skt/zh fcbw n?BH;hHJ/HJ/ fvthzB 1 ftu pk;eNpkb y/vD tkbh T[; d/ gfjbh dZyDh
J/ShnkJh e?B/vhnB pDB d/ Bkb-Bkb bhr dh gfjbh gzikph n"os pDB dh T[; dh :ksok pko/
dZ;dh j?. 22 fwzN dh fJj vke{w?ANoh e?B/vk d/ e"wh NhHth u?ZBbK 's/ ftykJh ikt/rh.
36
36
36 gzikp NkJhwz, f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 202222
36 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2 22
36 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 2 2222
;[cBk g{ok eoB bJh 47 ;kb dh T[wo 'u n"os B/ ftd/u n"os B/ ftd/S
;[cBk g{ok eoB bJh 47 ;kb dh T[wo u n"os B/ ftd/
;[cBk g{ok eoB bJh 47 ;kb dh T[wo u n"os B/ ftd/u n"os B/ ftd/
;[cBk g{ok eoB bJh 47 ;kb dh T[wo
;[cBk g{ok eoB bJh 47 ;kb dh T[wo
ghH:{H
ghH:{H u ;szpo iK nes{po wjhB/ j'DrhnK u'DKu ;szpo iK nes{po wjhB/ j'DrhnK u'DK
ghH:{H 'u ;szpo iK nes{po wjhB/ j'DrhnK u'DKu ;szpo iK nes{po wjhB/ j'DrhnK u'DK
ghH:{H
ghH:{H u ;szpo iK nes{po wjhB/ j'DrhnK u'DK
s'A nk e/ ibzXo d/ ekbi u fbnk dkybku fbnk dkybk
s'A nk e/ ibzXo d/ ekbi nkgDh gkoNh bJh g{o/ z'oK 's/ gquko
s'A nk e/ ibzXo d/ ekbi
s'A nk e/ ibzXo d/ ekbi 'u fbnk dkybku fbnk dkybk
s'A nk e/ ibzXo d/ ekbi u fbnk dkybk
eo ojh j?. ftGkrK 'u uZb ojh
e"A;fbzr 'u ftfdnkoEh :{BhnB tZb'A
ftfdnkoEhnK B{z e"A;fbzr 'u nkT[D
tkbhnK w[SebK dk jZb eotk e/ T[BQK
B{z nkgDh gkoNh Bkb i'VB dh e'fSS
ehsh iKdh j?.
f;nk;s u ikD tkfbnK bJh
f;nk;s 'u ikD tkfbnK bJhu ikD tkfbnK bJh
f;nk;s u ikD tkfbnK bJhu ikD tkfbnK bJh
f;nk;s
f;nk;s
j[zd? gfjbk edw
j[zd? gfjbk edw
j[zd? gfjbk edw
j[zd? gfjbk edw
j[zd? gfjbk edw
ftfdnkoEh e"A;b bJh ghH :{H d/
vhH n?Z;H vpfbT{H vhH ftGkr e'b
80 bZy o[gJ/ d/ czv oZy/ j'J/ jB, fi;
okjhA ftfdnkoEhnK bJh ;?whBko,
NfoZg ns/ gqdoSBhnK eotkJhnK
iKdhnK jB. fJ; s'A fJbktk ebuob
uzvhrVQ (fpT{o') gzikp skohy fJe jcsk tXkJ/ ikD ekoB BkJhN; th eotkJhnK iKdhnK jB.
:{Bhtof;Nh (ghH :{H) dk nekdfwe Bt/A nekdfwe ;?SB dhnK ebk;K th f;nk;h gkoNhnK Bkb i[VhnK
;?SB S[o{ j'D tkbk j?. ;?SB S[o{ j'D s'A b/N j'DrhnK. ftfdnkoEh :{BhnBK B{z u'D gquko
pknd ftfdnkoEh e"A;b dhnK u'DK fJ; bJh ftfdnkoEh e"A;b u'DK bJh czv fwb/ jB. fJ; s'A fJbktk
th eotkJhnK ikDrhnK. e?Ag; 'u 'u d/oh j' ;edh j?. e?Ag; 'u eKro; fijV/ ftfdnkoEh GftZy 'u f;nk;s
ibzXo (fpT{o') ;[cB/ g{o/ eoB dh e'Jh T[wo BjhA j[zdh. 47 ;kb dh T[wo 'u fJj u'DK e'o'Bk d/ d"o ekoB 2 ;kb Bkb i[Vh n?ZBH n?Z;H :{H nkJhH, 'u nkgDk e?ohno pDkT[Dk ukj[zd/
r[oihs e"o B/ fJj ;kps eoe/ ftykfJnk j?. r[oihs e"o dk fJj ;[cBk ;h fe pknd j'DrhnK. fJj ftfdnkoEh nekbh db Bkb ;'Jh, Gkigk Bkb jB, T[BQK bJh fJj u'D gfjb/ edw
T[j th ekbi ikt/ go 12thA gk; eofdnK jh T[; dk ftnkj j' frnk ns/ T[j e"A;b u'DK ;szpo d/ nkyoh jcs/ iK i[Vh J/H phH thH ghH ns/ g[;{, n?Z;H dk ezw eodh j?. T[j f;nk;s dh
nkgD/ gsh Bkb fcbhghBz ubh rJh i' fe T[ZE/ ckfJBK; dk ezw eodk ;h. nes{po d/ gfjb/ jcs/ j' ;edhnK n?ZcH n?Z;H ns/ eJh j'o ;zrmBK Bkb gfjbh g"Vh 's/ g?o oZyd/ jB, fiE'A
r[oihs e"o B/ nkgDk ;[cBk 47 ;kb dh T[wo 'u g{ok ehsk j?. ibzXo d/ fgzv jB. ghH :{H 'u dkyb/ bJh ngbkJh i[VhnK nkzkd ftfdnkoEh gkoNhnK T[BQK B{z pj[s e[ZM f;ZyD B{z fwbdk j?.
yz{obk dh ofjD tkbh r[oihs e"o ed/ th nkgD/ w[ZYb/ ;kbK 'u ekbi dh eoB dh skohy 1 ;szpo sZe tXk th jB, i' fJe d{i/ d/ fto'X 'u u'DK u'DK dh nkyoh skohy B{z w?B/iw?AN tb'A
fizdrh dk nkBzd BjhA wkD ;eh. T[; B{z jw/Sk nkgDh phs rJh fizdrh 's/ fdZsh rJh j?, id'A fe gfjbK fJj bVdhnK jB. ikDekoh nB[;ko ghH jh nzfsw o{g fdZsk ikt/rk. ibdh
gSsktk ;h. dkybk gqfefonk nr;s wjhB/ 'u :{H ftfdnkoEh e"A;b u'DK d/ wZd/Bzo jh ftfdnkoEhnK B{z u'DK bJh skohy
r[oihs nkgDh fizdrh pko/ dZ;dh j? fe w/ok gsh ukj[zdk ;h fe ;kvhnK w[ezwb ehsh ikDh ;h. dkyb/ dh jo/e ftfdnkoEh :{BhnB fJ; t/b/ u[DB bJh g[ZfSnk ikt/rk.
XhnK e[M ;kb gzikp 'u ofjD, gzikph GkSk ;wMD ns/ iZdh ;EkB d/
;ZfGnkuko, ohsh-fotkiK B{z ngDkT[D feT[Afe T[BQK dk iBw wBhbk 'u j'fJnk
ibzXo B{z fwb/rk ;sb[i dk gkDh, 526 eo'V dk
ibzXo B{z fwb/rk ;sb[i dk gkDh, 526 eo'V dk
ibzXo B{z fwb/rk ;sb[i dk gkDh, 526 eo'V dk
ibzXo B{z fwb/rk ;sb[i dk gkDh, 526 eo'V dk
ibzXo B{z fwb/rk ;sb[i dk gkDh, 526 eo'V dk
j?. w?A th nkgDhnK XhnK B{z fgzv b? e/ ikDk ukj[zdh ;h ns/ T[Zu f;Zfynk gqkgs
eoBk ukj[zdh ;h. id'A w/ohnK XhnK nkgDh gVQkJh ftZu o[ZMhnK j'JhnK ;B,
w?B{z bZrk fe fJj ekbi ikD dh fJZSk g{oh eoB dk ;jh ;wK j?. fJ; bJh w?A
nkgD/ gsh Bkb fJ; pko/ uouk ehsh ns/ bkfJbg[o ykb;k ekbi cko t{w?B
;oc/; tkNo gqki?eN ibdh g{ok eoB d/ j[ew
;oc/; tkNo gqki?eN ibdh g{ok eoB d/ j[ew
;oc/; tkNo gqki?eN ibdh g{ok eoB d/ j[ew
;oc/; tkNo gqki?eN ibdh g{ok eoB d/ j[ew
;oc/; tkNo gqki?eN ibdh g{ok eoB d/ j[ew
fty/ fvgb'wk fJB c?SB seBkb'ih ftZu dkybk fbnk. fJE/ Skwb j'J/ w?B{z
brGr d' jcs/ j' rJ/ jB ns/ w?A pj[s y[S jK.
r[oihs e"o B/ nkgD/ S[o{nksh szofpnK B{z fpnkB ehsk fe id'A T[j fJ; gkDh 'u zo{oh yfDi sZs j'Dr/.
gfjb/ fdB ebk; ftZu dkyb j'Jh sK ;kohnK e[VhnK T[; B{z nfXnkgek pDB fJ; Bkb Sfjo 'u S[ZX gkDh dh ;gbkJh
bJh S[GekwBktK d/D bJh yVQhnK j'JhnK. r[oihs B/ T[BQK B{z :ehB fdtkfJnk dk gq?So ;[Xo/rk. b'eK B{z ;pwo;hpb
fe T[j th T[BQK tKr ftfdnkoEh j?. r[oihs B/ dZf;nk fe T[; d/ nfXnkge gzg ns/ nkoH UH 's/ g?;k you eoB
T[; s'A S'Nh T[wo d/ jB. r[oihs e"o fJzM wfj;{; eo ojh j? fit/A T[; d/ itkBh dh b'V BjhA gt/rh. fBZMo B/ fejk
d/ fdB tkg; nk rJ/ j'D. T[j e[VhnK dh ;zrs ftZu ofjD dk nkBzd b? ojh fe w[Zy wzsoh Grtzs wkB dh nrtkJh
j? i' nkgD/ 20 d/ djke/ d/ S[o{ ftZu jB ns/ T{oiktkB wfj;{; eo ojh j?. tkbh gzikp ;oeko ;{p/ d/ Sfjoh y/
ekbi fgqz;hgb Bti's e"o dk efjDk j? fe id'A ekbi 'u j[Bo nkXkfos e'o; soK 'u tXhnk p[Bhnkdh ;j{bsK
S[o{ ehs/, T[BQK B{z T[whd ;h fe j'o wZX-T[wo dhnK n"osK fJ; ftZu Skwb T[gbZpX eotkT[D bJh brksko
j'DrhnK go n;b ftZu nfijk BjhA j'fJnk. jo ;kb f;oc fJe iK d' e'fSS eo ojh j?. fJ;/ fdSk 'u gzikp
ftfdnkoEh fJ; T[wo d/ j[zd/ jB ns/ nkgDh fzzdrh B{z Bt/A f;o/ s'A S[o{ eoBk
ibzXo (fpT{o') gzikp dh Grtzs b'eK B{z bkG fwb/rk. fJ; gqki?eN d/ ib ;gbkJh ns/ ;hto/i p'ov ibzXo
ukj[zd/ jB.
wkB ;oeko ibdh jh ibzXo Sfjo sfjs 275 n?ZwH n?ZbH vhH ;woZEk f;Nh bJh 526 eo'V o[gJ/ d/ Bfjoh
tk;hnK B{z ghD bJh ;sb[i dk gkDh dk tkNo NqhNw?AN gbKN brkfJnk ik ib ;gbkJh gqki?eN dk ezw s/zh Bkb
fpqN/B [o{ eo foj? BthA ;e/b-nZg th
fpqN/B
fpqN/B S[o{ eo foj? BthA [o{ eo foj? BthA ';e/b-nZg;e/b-nZg' th th th thzkkkkk
fpqN/B
fpqN/B [o{ eo foj? BthA [o{ eo foj? BthA ;e/b-nZg;e/b-nZg w[jZJhnk eotkT[Dk ukj[zdh j?. fJ; d/ fojk j?. 5 nzvorokT{Av ;N'o/i N?Ae g{ok j' fojk j?.
j'trh whBh gkDh puswhBh gkDh pus
j'trh whBh gkDh pus
j'trh
j'trh
bJh ;oeko B/ ;hto/i p'ov B{z ;oc/; th pDkJ/ ikDr/, fi; Bkb b'eK B{z j'trh zwhBh gkDh puswhBh gkDh pus
tkNo gqki?eN B{z s?n ehs/ rJ/ ;w/A 'u ghD dk ;kc gkDh w[jZJhnk j't/rk. fJ; gqki?eN Bkb zwhBh gkDh dh
;ehw, GkoshnK B{z j' ;ed? tZvk ckfJdk
;ehw, GkoshnK B{z j' ;ed? tZvk ckfJdk
;ehw, GkoshnK B{z j' ;ed? tZvk ckfJdk fsnko eoB d/ fBod/S fdZs/ jB. ;kb gzikp d/ ;EkBe ;oekoK pko/ wzsoh pus j't/rh. fJ; d/ Bkb jh zwhBh
;ehw, GkoshnK B{z j' ;ed? tZvk ckfJdk
;ehw, GkoshnK B{z j' ;ed? tZvk ckfJdk
2020 'u S[o{ j'J/ 526 eo'V o[gJ/ d/ fJzdopho f;zx fBZMo B/ fJ; gqki?eN gkDh d/ fvZrd/ gZXo B{z o'eD 'u wdd
fJ; gqki?eN B{z ;szpo-2023 sZe g{ok d/ ezw dk ikfJzk b?D s'A pknd ;hto/ fwb/rh. fJj gqi?eN g{ok j' ikD d/
ehsk ikDk j?. i p'ov B{z fJ; B{z s/zh Bkb w[ezwb pknd 24 xzN/ tkNo ;gbkJh fwb/
pDBr/ 5 nzvorokT{Av ;N'o/i
pDBr/ 5 nzvorokT{Av ;N'o/i eoB d/ fBod/S fdZs/. T[BQK fejk fe rh ns/ b'eK B{z xoK 'u ;N'o/i N?Ae
pDBr/ 5 nzvorokT{Av ;N'o/i
pDBr/ 5 nzvorokT{Av ;N'o/i
pDBr/ 5 nzvorokT{Av ;N'o/i
fJ; gqki?eN d/ sfjs ibzXo Sfjo fJj gqki?eN g{ok j'D s'A pknd ibzXo pDkT[D dh b'V BjhA oj/rh. rzd/
d/ 2 bZy xoK B{z Bfjoh gkDh w[jZJhnk Sfjo d/ b'eK B{z ;sb[i dfonk dk NqhN gkDh dh fwef;zr dh ;wZf;nk s'A th
eotkfJnk ikt/rk, fi; Bkb 10 bZy ehsk j'fJnk gkDh fwb/rk. dfonk d/ okjs fwb/rh.
nk;Nq/bhnk s'A d[ZydkfJe ypo, gfNnkbk d/ gzikph B"itkB dh nuBu/sh w"s
nk;Nq/bhnk s'A d[ZydkfJe ypo, gfNnkbk d/ gzikph B"itkB dh nuBu/sh w"s
nk;Nq/bhnk s'A d[ZydkfJe ypo, gfNnkbk d/ gzikph B"itkB dh nuBu/sh w"s
nk;Nq/bhnk s'A d[ZydkfJe ypo, gfNnkbk d/ gzikph B"itkB dh nuBu/sh w"s
nk;Nq/bhnk s'A d[ZydkfJe ypo, gfNnkbk d/ gzikph B"itkB dh nuBu/sh w"s
w?bp"oB (fpT{o') nk;Nq/bhnk fty/ w?bp"oB ftZu ofj oj/ fJe
B"itkB gzikph pbfizdo f;zx dh fe;/ rzGho phwkoh ekoB
bzvB (fpT{o') fpqN/B nkgDh BthA ';e/b-nZg' thzk ;ehw Bkb Gkos ;w/s j;gskb ftu w"s j'D dk ;wkuko gqkgs j'fJnk j?. fwqse pbfizdo
d[Bhnk Go d/ j'o j[Bowzd g/S/toK B{z nkeofSs eoB dk fJZS[e j?. rqfj dcso f;zx (34) gzikp d/ fzbQk gfNnkbk d/ fgzv f;ZX{tkb Bkb ;pzXs
d/ nfXekos nzefVnK nB[;ko, fgSb/ e[M ;kbK s'A 'Nhno-2' thzk Sq/Dh d/ ;h.fJ; ;zpzXh tX/o/ ikDekoh fdzfdnK T[Zx/ ;wki;/th wBihs
sfjs fdZs/ rJ/ j[Bowzd b/po thfznK ftZu GkoshnK dh frDsh pj[s fznkdk p'gkokJ/ B/ dZf;nk fe pbfizdo f;zx dk itkB T[wo/ fJ; ijkB'A
ojh j? ns/ fJ; BthA thzk :'iBk dk th GkoshnK B{z bkG j'D dh T[whd j?. ub/ ikDk pj[s d[ydkJh j?.
';e/b-nZg' thzk d/ sfjs, S'N/ gZXo d/ T[d:'rK d/ Bkb-Bkb seBkb'ih B"itkB pZu/ fpjso fzzdrh dh Gkb ftZu god/;K B{z iKd/ jB
ns/ ftZsh ;/tktK d/ y/soK Bkb i[VhnK ezgBhnK j[Bowzd g/S/toK B{z nkgD/ go fe;ws e[M j'o jh ozr ftyk fdzdh j?. T[BQK dZf;nk fe fwqse
Bkb i[VB dh g/SeS eo ;edhnK jB. fJ; ;ehw sfjs g/S/toK B{z 2 ;kbK bJh pbfizdo f;zx dh bkS B{z gzikp G/iD dhnK fsnkohnK S[o{ eo
fpqN/B ftZu ofjD dh fJikzs fdZsh ikt/rh. fJwhrq/SB wzsoh e/ftB c';No B/ fdZshnK rJhnK jB s/ fJ; ;pzXh ;'Sb whvhnk 's/ czv o/fzzr dh
fejk, ';kv/ ;e/b-nZg thzk okjhA, n;hA eko'pkoK B{z T[BQK d/ ftek; ns/ BthBsk w[fjzw th ubkJh rJh j?. fzeo:'r j? fe fwqse pbfizdo f;zx
's/ fXnkB e/Adfos eoB d/ :'r pDk oj/ jK sK fe ftfGzB j[BoK ns/ siop/eko wkfgnK dk fJeb"sk g[Zso ;h.fJ; nuBu/sh w"s 's/ gzikph
g/S/toK B{z nkgD/ Bkb i'VB dh tX/o/ nkzkdh fwb ;e/.' GkJhuko/ tZb'A d[Zy dk gqrNktk ehsk ik fojk j?
37
37
37 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 202222
37 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 2 2222
37 gzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2 22
r[zfdnk goKdk ohMK Bkb t/HHH
r[zfdnk goKdk ohMK Bkb t/HHH
r[zfdnk goKdk ohMK Bkb t/HHH
r[zfdnk goKdk ohMK Bkb t/HHH
r[zfdnk goKdk ohMK Bkb t/HHH
vkHfgqsgkb f;zx wfjo'e
vkHfgqsgkb f;zx wfjo'e
vkHfgqsgkb f;zx wfjo'e
vkHfgqsgkb f;zx wfjo'e
vkHfgqsgkb f;zx wfjo'e
pD mD e/ ofjD, ;Zi ;zto e/ gfNnkbk, ibzXo, nzfwqs;o, nky ojh w?A iKd/ B{z y{p;{os goKd/ d/ o{g ftZu YkbdhnK
ftuoB s/ jko fSzrko eoB B{z b[fXnkDk s/ eJh j'o SfjoK ftZu efj ikJhA t/ bbkoh B{z ;B sK T[j goKdk T[BQK dh j;s ebk
gzikpD dh fdbh ohM efj fbnk pD/ goKfdnK B{z e[VhnK p/jZd g;zd d/j v'pk, d/j v'pk, c[bekoh dk tXhnk s/ t/yD:'r Bw{Bk pD
iKdk j?.jko fSzrko eoBk T[j T[d'A eodhnK jB L B{zHHH iKdk ;h.r[Zs B{z tZy tZy ozrK s/
s'A f;Zy iKdh j? id'A pugB ftZu ekb/ ozr dk goKdk gfNnkfbUA ;wki d/ eJh torK ftZu ne;o vhzkJhBK Bkb pDkJ/ goKd/ Bkb
T[j xo ftZu e[VhnK$n"osK B{z jko fbnKdk e[Vh d/ ftnkj t/b/ v'bh s'oB s'A fSzrkoBK nkgDh fw;kb nkg j[zdk
fSzrko eofdnK t/ydh j? iK r[Zv/ T[jdh y[ZZbQdh v'o B{z p[D GkphJ/ gfjbK T[;dk f;o r[zdD dh o;w j[zdh ;h. r[Zs ns/ goKd/ dk nkg; ftZu
r[Zvh d/ ftnkj dh y/v y/vfdnK w/ohnK MKioK dk S'o r[b ;[D ;h.e[Vh dhnK ;j/bhnK s/ foSs/dko pj[s B/Vbk ;pzX j[zdk j?.n;b ftZu
T[j fyvkT[fDnK dk jko fSzrko GkphJ/HHH e[VhnK ftS/S s"o 's/ pDkfJnk iK r[Zs s/ goKdk fJe d{i/ d/ g{oe
eo ojh j[zdh j?. T[j nkgD/ tkbK ftnkj d/ nt;o 's/,j'o ;wkfie yohd e/ fbnKdk goKdk r[zd e/ jB.goKd/ d/ jtkb/ Bkb eJh soQK d/
dk fSzrko eoBk th pugB ftZu $;fGnkukoe ;wkrwK d/ w"e/ 's/ iK T[;dh r[Zs ftZu ;ikT[AdhnK ;ztkd uZbd/ ofjzd/ jB. B'e -M'e
jh f;Zy iKdh j?.;zxD/, w[bkfJw fe;/ fdB - fdjko 's/ w[fNnkoK goKd/ ;B.BthA ftnkjh B{z T[;dk gsh th j[zdh ofjzdh j? L
s/ bzw/ tkb T[;dh ;[zdosk ftZu B{z pV/ S"e Bkb r[Zs ftZu s'jc/ ti'A goKdk G/AN eodk ;h .T[; * s/oh r[Zs dk goKdk G[zi/
tkXk eod/ jB.tkbK dh ;KG ;ikT[AdhnK jB.gzikph ftZu ou/ b'e ;w/A T[;dh y[Sh dh e'Jh jZd BjhA ;h fvZfrnk
;zGkb eoB, tkb tkj e/ r[Zs eoB fgq: ekft ns/ gzikph b'e ekft ofjzdh.fco id'A T[;B/ r[Zs eoBh Bh T[j ;Zg tKr{z tb fgnk
s/ r[Zs ftZu ekbk iK ozrdko ftZu goKd/ dk fzeo pj[s EkJhA j[zdh ;h,T[; goKd/ B{z T[j nrzwh ukn yKtdk
goKdk ;ikT[D dk T[;dk S"e pj[s j'fJnk j?. eJh rhsK B/ fJ; jZd sZe Bkb nkgDh r[Zs ftZu ;ikT[Adh ;h. w/o/ jZE u[Ze e/ cVk d/ t/
j?.wzvh ;fGnkuko ftZu jko fSzrko
g[okDk j?.GkJh ekBQ f;zx BkGk b'e wep{bhns jk;b ehsh j? fe goKdk SrB d/ o{g ftZu th e[VhnK s?B{z fejVh rZb'A vo nKtdkHHH
eoB s/ ;Zi - ;zto e/ ofjD d/ nB/e
nB[;ko - @ goKdk gfopzzXB iK T[j doSeK$;o'fsnK d/ wBK d/ p/jZd B{z G/fink iKdk fojk j?. e[Vh nkgD/ *;[D Bh ;Z;/ n?stkohJ/,tko-
Bt/A Yzr sohe/ s/ T[geoD T[gbpX
fJ;sqhnK d/ e/S pzBQD dk v'ok @ eohp oj/ jB. ' ekb/ ozr dk goKdk, gsh pko/ s/ goKd/ pko/ e[M nfij/ tko
jB.j[D goKdk ftnkj ;wkrwK 's/ iK
j[zdk j?(r[o Spd osBkeo wjkBe'S w/o/ ;ZiDK fbnKdk, Bh w?A u[zw u[zw p'b T[ukodh j? L ;wMktK
ftS/S T[s;tK 's/ jh r[Zs ftZu
- gzBK - 2640 ). goKdk tZy tZy oZydh fcoKHHH' , ' ekbh s/oh r[Zs s/ *T[jd/ Bkb iudh jK w?A fijVk s/ok bho goKdk,
;ikfJnk iKdk j?.pj[shnK jkbsK
ozrK d/ o/Swh iK ;{sh Xkr/ Bkb goKdk s/ok bkb BhHHH' , 'ekbk s/ w/o/ Bkb T[j iudk ftjV/ ftu nZr bktK
ftZu j[D goKd/ g[okDhnK nbwkohnK
p[fDnk iKdk j?.goKd/ B{z tkbK B{z v'ohnk e[zv/ Bkb nfVnk Jh UJ/HHH' wkjh Bkb BZudh jK w?A fijVh s/oh ;/o gzihoh, ftjV/
,NozeK ftZu oZy/ j'J/ iK jB/o/ ewfonK
fSzrkoB tkbh ,y{p;{os iVs nkfd rhsK ftZu goKd/ dk i; s/ r[Zs Bk' goKdk BZudkHHH ftu fyzvktK
ftZu feZbhnK Bkb Nzr/ j'J/ fwbDr/.
tkbh v'oh th efj fbnk iKdk rkfJB ehsk frnk j?.gzikph b'e *pZb/ pZb/ pkpb/ B/ to N'fbnk rkbQ GoktK dh, w?A Bk w[V-w[V
feXo/ feXo/ jko fSzrko dhnK g[okDhnK
j?.bkb s/ r[bkph ozr dk goKdk rhsK ftZu goKd/ dh ftfGzB gfjb{nK w/oh r[Zs d/ goKd/ Bkb'A S'Nk. yktK.
t;sK B{z ;KG ;zGkb e/ oZyh p?mhnK
w[fNnkoK dk wBGkT[Adk goKdk s'A wfjwk rkJh rJh fwbdh j? L *fiBQK BkoK bkb ftSV/, jkJ/ GzrV/ s/ frZX/ dk Bku BZuD
pz[or n"osK e'b'A ni/ th g[okD/
;wfMnk iKdk j?.goKd/ dh ;[zdosk p'bh gk e/ id'A w?A frZX/ ftZu bkb ftSV/ tkb/ w[zv/ e[VhnK ;pzXs Bku dh
goKfdnK d/ Bw{B/ t/y/ ik ;ed/ jB.
ftZu tkXk eoB bJh T[;B{z S'N/ S'N/ fdZsk r/Vk nVhJ/ feZbhnK 's/ o[bD goKd/ b'V s/ ;[Gkn nB[;ko ftS/S s"o
jZEK Bkb pDkJ/ goKfdnK dh EK j[D
ShfSnK ,w'shnK, wDfenK, pkohe nZvh dh Xwe Bkb w?A fjbk 'sk b? r[o{ ikD/, b? ;kfjp ikD/ 's/ pDkJ/ rJ/ t;soK dk gq:'r
wShBK Bkb pDkJ/ iKd/ goKfdnK B/
x[zro{nK,MkboK,w'shnK dhnK ftjVk feZbhnK 's/ o[bD goKd/, Bh eoB ;w/A ,T[BQK B{z fSzrkoB t/b/
b? bJh j?. wShBK Bkb pDkJ/ iKd/
bVhnK, uwehb/ f;skfonK nkfd w/o/ r'o/ g?oK ftZu BZudk fuZNhJ/ ep{sohJ/. T[BQK T[Zs/ goKd/ th pzBQd/$;ikT[Ad/
goKfdnK d/ ozr o{g ,tzBrhnK, ;ckJh,
Bkb p[fDnk $fSzrkfonk iKdk G{ukb t/ r[Zs ftZu r[zfdnk goKdk jB. goKfdnK Bkb nbr'z/, s{zph
;iktN, cZps ftZu fiZE/ pkewkb
j?.jo/e ;w/A d/ Bt/A Bt/b/ c?SB d/ BjhA y[ZbQdk rZGo{nk T[;dh y{p;{osh ftZu tkXk eoB ,Y'b nkfd fij/ b'e ;kzK dk
tkXk j'fJnk j? ,T[E/ T[j wBw'je th
ubB nB[;ko ekb/, r[bkph s/ bkb r[zfdnk goKdk ohMK Bkb t/HHH ftZu ;jkJh j[zdk j?.fJe ozr/ iK pj[ fSzrko th ehsk iKdk j?.
pD rJ/ jB. fJzi, goKd/ pDkT[D dh
ozr d/ goKd/ dk ftS/S wjZst x[zrohnK goKd/ B{z, x[zrohnK ozr/ XkfrnK dhnK bVhnK B{z ;w/A d/ pdbD Bkb gfjokt/ ftZu
ebk dh gZXo ftZu fB;u/ jh ft;Eko
pfDnk nk fojk j?. gzikp ftZu goKd/ B{z vkjYh i[rsh Bkb n"osK id'A pj[s tZv/ gZXo 's/ gfotosB nkfJnk
j'fJnk j?.
nkik w/o/ fgzv dh B[jko t/y b?
nkik w/o/ fgzv dh B[jko t/y b?
nkik w/o/ fgzv dh B[jko t/y b?
nkik w/o/ fgzv dh B[jko t/y b?
nkik w/o/ fgzv dh B[jko t/y b?
fgZsb dh pkbNh u[Zeh gS{nK dhnK pkjb/ bkbu fgZS/ j[oo j[oo BjhA g? fojk j? sK, J/E/ fJZe ;tkb SfjoK d/ ftek; bJh fgzvK d/
XkoK eZYD iKdh phph ;ko/ wkb ;h eod/ fcod/ T[j fgzvK d/ b'e! T[Zmdk j? fe i/eo SfjoK ftZu okjK ftZu nkT[Ad/ ;ko/ o[Zy g[ZN
vzro d/ fgzv/ s/ J/t/ jZE c/odh fit/ go j[D sK n;hA soZeh eo bJh soZeh j' ;edh j? sK fgzvK ftZu fdZs/ iKd/ jB, y/sh tkbh zwhB
A i/m/ g[Zs B{z fgnko fdzdh j't/, T[j j?, j[D ;kv/ e'b ;j{bsK pj[s feT[A BjhA. fijVh T[Zu e'Nh dh B{z gZEoK j/mK dZp fdZsk iKdk j?.
fgzv fiZE/ c;b tkVh fJZe d{;o/ fznkdk jB , go gq;zBsk pj[s ftfdnk bJh s[;hA nkgD/ pZfunK gzikp d/ fgzvK dh T[j iwhB i'
dk Bkb jZs gbZEh gk ;KG b?Dh, xZN. nZi fgzv th jB, fgzv dhnK s'A T[jBK dk fgS'eV y'j oj/ j' T[; SfjoK d/ nXhB fbnKdh ik ojh
T[j fgzv i' c[eog[D/ s'A e'jK d{o rbhnK th go T[j rbhnK dh ftfdnk dk fgzvK ftZu gÌ pzX feT[A j?, eh T[; torh iwhB feXo/ j'o
j'fJnk eod/ s/ fJscke J/BK fe o"De feXo/ Bzo BjhA nkT[Adh! j[D BjhA j' ;edk < ;oekoK fgzvK ftZu fwb ;edh j?. i/eo n;hA fgzvK B{z
ed/ fgzv dk e'Jh MrVk EkD/ Bk ;kv/ xo th S'N/ BjhA oj/, pj[s T[j o[zrko d/ ;kXB feT[A BjhA g?dk ysw eo c'eh soZeh d/ Bkw j/mK
ikD d/Dk nkg; ftZu p?m ;koh tZvhnK tZvhnK e'mhnK B/ go eo ojhnK fi; Bkb fgzvK d/ b'eK
Sfjo pDkJh rJ/ sK y/sh:'r iwhB
rZb ;[bMk b?Dh. fiZE/ fJZe xo nc;'; T[jBK e'mhnK d/ doK B{z B{z fgzv SZv e/ Bk ikDk gt/.
feZE' nkt/rh.
e'Jh GKvk pBDk sK bkrb/ fizd/ bZr/ j'J/ B/, fe;/ ftob/ fij/ feT[A gzikp d/ fgzv ykbh j' oj/
fJj pj[s ;kohnK rZbK
rtKYhnK B{z ;tkd tykT[D bJh xo e'Jh pz[or e[o;h vkj p?mk jB ns/ i/ feXo/ fgzvK ftZu b'e
nfijhnK jB fizBK B{z ftukoBk
gzikp dh ;z;feqsh Gkos ftZu phphnk uKJh uKJh iKdhnK. fJj Bzoh g?Adk j?. nZi fgzvK d/ ikJ/ ofj oj/ jB T[j fgzv SfjoK ftZu
pj[s io{oh j?, fgzvK dk j' fojk
wZjstg{oB ;EkB oZydh j?. fJj T[jBK fgzvK dh rZb J/ fizBK dh fgzvK ftZu ofj e/ y[S BjhA jB. spdhb ehs/ ik oj/ jB, id'A dk
Sfjoh eoB fiZE/ ;kv/ nkg;h
T[j oki j? i' ;w/A d/ jkewK dhnK nkT[Grs d/S d[BhnK ftZu Sfjoh eoB dk ftek; j'D ekoD SfjoK B{z soZeh dk ;p{s ;wM/
GkJhuko/, ;dGktBk, fJeZm,
nZyK ftZu jw/Sk oVedk fojk j?. wSj{o J/, J/ T[j fgzvK dh ejkDh pj[s b'e SfjoK ftZu ik t;/, e[M ikD dk G[b/yk fgnk j? T[d'A dk
;ZfGnkuko, ohsh fotkzK B{z ysw
fJ; dh ioy/z Xosh, Skjh s/ fiZE/ S/ S/ c[ZNhnK w[fNnkoK id'A ftd/SK ftZu ik t;/, e[M gzikp gzikphnK dk ihtB j'o w[SfebK
eo fojk j? T[ZE/ ;kv/ d/S d/ gÌ w[Zy
fBokbkgD jw/Sk b'eK bJh fyZu shnK d/ fgV ftZu feZebh SZv fe;/ j'o oki ftZu ofj oj/ s/ p/b'V/ yofunK d/ ekoB tkX{
feZs/ y/shpkVh d/ bJh iwhB B{z
dk e/Ado fojk j?. gzikp dh o{j J/ gkT[AdhnK sK Xos s/ nzpo th jB. fgzvK dhnK T[j o"DeK ysw dhnK fuzsktK ftZu c; frnk j?.
th jVZg fojk j?. i/eo fJj uZeo
E'A d/ fgzv, T[j fgzv fizBK ftZu M{wD bZrd/. fizBK fgzvK ftZu fgzv j' ojhnK jB. T[djkoD d/ s"o s/ fgzvK ftZu ykD
fJ; soQK uZbdk fojk sK T[j fdB
nzfwì t/b/ gkmh f;zxK dh ig[ih dhnK XhnK G?DK ;kfonK dhnK ;w/A d/ Bkb gfotosB nkT[Dk ghD bJh xo dk nBkz, xo dk
d{o BjhA id ;kv/ e'b y/sh eoB
;kfjp dh ntkz ;[;sh u'A ;[osh ;KMhnK j[zdhnK ;B. fJZzsk, ;[Gkfte j?, soZeh s/ ftek; pj[s d[ZX, djh s/ j'o gdkoE, gkDh
bJh Bk sK iwhB j't/rh ns/ Bk
y'bQdh j?, fiZE/ Skj t/bk ofjok; nDyk Bkb bpo/z j;shnK s/ rZm/ io{oh j? go i/eo n;hA ejhJ/ fe nkfd dhnK ;j{bsK i' SfjoK ftZu
jh fgzvK dh T[j B[jko fi; ftZu
dk gkm gVkT[Adk sZgd/ fjofdnK j'J/ i[Z;/ fJj T[j fgzv fizBK s'A fgzvK dh j'Ad B{z ysw eoe/, SfjoK w[Zb yohdDhnk g? ojhnK jB.
gzikp dh o{j tZ;dh j?, fizBK fgzvK
B{z mkodk j?. T[j fgzv fizBK dh gzikp pfDnk, J/ T[jBK fgzvK dh dk ftek; iK SfjoK ftZu ofjDk nkgD/ nk; gk; d/ b'eK tZb t/y
eoe/ gzikp gzikp pDdk j?, s/
f;Zbh fijh y{Sp{ sB, wB B{z wfjek dk;sK i' gzikp dk ski J/HHHHH jh soZeh iK ftek; dh fBSkBh j? pZfunK B{z nkgDh j?;hns s'A tZv/
fizBK fgzvK B{z t/y n;hA fe;/ Sfjoh
fdzdh J/, fiZE/ ed/ pkp/ fgzv d/ o/ fizBK ftZu soZeh sK Gkt/A xZN sK n;hA rbs jK. pj[sks b'eK ;e{b ftZu gVkT[Dk, s/ j'o t/y'
iK ftd/Sh B{z fejk eod/ ;h, i/
vhU s/ N?bhftzB j'fJnk eod/ ;B ;h go fdb pV/ nwho ;B, Bk sK dk wzBDk j? fe uzrh B"eoh dh Gkb t/yh yofunK dk tXkT[Dk fiZE/
Xosh s/ ;tor t/yDk sK nkik
s/ rZbK rZbK u B/V/ s/V/ d/ d' finkdk fpwkohnK ;h, Bk ns/ pZfunK dh tXhnk gVkJh bJh nkofEe y[Sjkbh B{z vkj bkT[Adk
w/o/ fgzv dh B[jko t/y b?.
fszB fgzvK dhnK ypoK fJeZmhnK ytkfjSK f;ZXk ;kdk fijk ihtB, T[jBK B{z fgzvK B{z SZv eo fojk j?. j? T[ZE/ wkBf;e s"o s/ th ewz'o
joehos e"o
joehos e"o
joehos e"o
joehos e"o
eo fbnk eod/ ;B, T[j fgzv fiZE/ fizBh fwb rJh UBh ftZu ;po, SfjoK ftZu iK ftd/SK ftZu ikDk s/ fpwko eo fojk j?. joehos e"o
38
38
38 gzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2 22
38 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 2 2222
38 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 202222
g{zihtkdh gqpzX ftZu e{V/ dh g?dktko
g{zihtkdh gqpzX ftZu e{V/ dh g?dktko
g{zihtkdh gqpzX ftZu e{V/ dh g?dktko
g{zihtkdh gqpzX ftZu e{V/ dh g?dktko
g{zihtkdh gqpzX ftZu e{V/ dh g?dktko
-;[ytzs j[zdb-
-;[ytzs j[zdb-
-;[ytzs j[zdb-
-;[ytzs j[zdb-
-;[ytzs j[zdb-
fgSb/ nze dk ikoh
fgSb/ nze dk ikoh
fgSb/ nze dk ikoh
fgSb/ nze dk ikoh ;kb d/ eohp j?. sK T[j uhzK ;N'o d/ tZyo/ tZyo/ dhnK go ;;shnK j[zdhnK jB. BSN ehshnK uhzK dh fJ; bkrs B{z
fgSb/ nze dk ikoh
b'V s'A tkX{ ;Nke oZyD s'A * ;zB 2019 ftZu Sgh :{BkJhfNv fjZf;nK ftZu oZyhnK j[zdhnK jB. T[dkjoB bJh fJ; gZXo Zs/ t/u/ iKd/ fwbk e/ pop?oh tZb'A fJj fog'oN SZgD
fJbktk ;[gowkoehNK ftZu ekch ;kok B/SBz dh fJe fog'oN nB[;ko e?B/vk Bshi/ ti'A ;/b Zs/ bkJhnK rJhnK eZgV/ e[ZM e[ X'n jh eZYd/ jB. fJ; s'A gfjbK d/ gzi ;kbK ftZu BSN
ykDk fJ; bJh ;[ZN fdZsk iKdk j? d/ fJe xo ftZu ;kbkBk ykDk nzMkJh uhzK bZGD bJh rkje B{z ;ko/ ;N'o c?SB Bkb uZbD bJh b'eK B{z 'ck;N ehshnK uhzK dh ehzws 9 eq'V (90
feT[Afe T[; dh g?efizr B[e;kBh rJh BSN j'D dh n";sB wksok 79 dk r/Vk eZYDk g?Adk j? ns/ Bshik c{v' tKr fJj uhzK brksko yqhdd/ fwbhnB) d/ pokpo gj[zu iKdh j?.
j[zdh j?. pj[sh tkoh g?efizr B{z B[e;kB feb'rqkw j?. fJ; fj;kp Bkb e?B/vk d/ T[; tZb'A T[j uhzK yqhdD ftZu ofjDk g?Adk j?. T[j fJjBK uhzK B{z * wJh 2018 ftZu t"e; d/
j'D Bkb T[; d/ nzdob/ ykD/ dh ;ko/ xoK ftZu fJe ;kb ftZu nzMkJh fBebdk j? fijVhnK uhzK T[j b?D fJe iK e[M tko tos e/ ;[ZN fdZshnK ;kJhN Zs/ Sgh tkJh c?SB poKvz
e[nkbNh Zs/ e'Jh n;o BjhA g?Adk, go ykDk BSN j'D dh e[Zb wksok 29H4 BjhA frnk ;h. fJ; d/ Bkb jh eJh ikD tkbhnK j'o 'fv;g'z/pb' t;sK fv;Nq'J/ fpfbhnBz toE nkc d/
fco th T[; ykD/ B{z ;[ZN fdZsk iKdk bZy (2H94 fwbhnB) whNoe NB d/ uhzK B{z fJe d{;o/ d/ Bkb Bkb oZfynk tKr jh ;wMd/ jB. T[dkjoB bJh ;zB noUB wou?BvkJhzn?toh :hno
j?. t/;NL nBetfozr dh rb'pb t/;N pokpo j' iKdh j?. iKdk j? sK fe fJe uhz yqhdD ;w/A 2015 ftZu :{ e/ ftZu eZgfVnK d/ Bkwh fog'oN ftZu rfjfDnK ns/
;e?Avb ftZu g/S ikDekoh w[skpe *:{ e/ s'A fBebd/ nypko rkje d{ih uhz th yqhd/. T[dkjoB gfjBD pko/ ehs/ fJe ;ot/ ftZu fjZ;k xVhnK d/ ekoNhno, ghnki/, pknw
eJh tkoh fJ; soQK j[zdk j? fe i/ fe;/ rkovhnB ftZu 24 iBtoh 2020 B{z bJh fug;K ns/ ;'v/ B{z Bkb Bkb b?D tkbhnK n"osK B/ dZf;nk ;h fe ns/ wo;hno pqKvK dh wkbe ezgBh
tZv/ g?eN ftZu g?e ehs/ rJ/ BrK ftZu'A Sgh fJe fog'oN nB[;ko :{ e/ d/ ;ko/ oZfynk iKdk j? ns/ g?;sk ns/ gow/ T[j n";s s"o Zs/ fJe eZgV/ B{z 7 tko fouw"AN B/ wzfBnk ;h fe T[jBK B/
fe;/ fJe Br ftZu e'Jh B[e; j't/, xoK ftZu jo ;kb e[Zb fwbk e/ 45 ;kB gBho B{z fJeZm/ oZfynk iKdk j?. gfjBdhnK jB. fJjBK ftZu 33Ü fgSb/ e[ZM ;kbK d"okB 56 eq'V 30
T[dkjoB bJh eJh ;/pK d/ g?eN ftZu'A bZy (4H5 fwbhnB) NB ykDk nzMkJh eJh ;N'oK ftZu ;N'o dhnK T[BQK EKtK ch;dh n"osK dk wzBDk ;h fe tZX s'A bZy (563 fwbhnB) vkbo dh bkrs
fJe ;/p Zs/ dkr j't/ iK doiB iK BSN j[zdk j?. dh coS Zs/ fBZehnK NkJhbK bkJhnK tZX fszB tko gfjBD s'A pknd eZgV/ dhnK nDftehnK xVhnK B{z BSN
T[; s'A tZX d/ nKfvnK d/ ekoNB ftZu'A fJjBK w[beK d/ xoK ftZu ykDk j[zdhnK jB, fiZE/ ;N'o d/ wkbe$w?B/ g[okD/ j' iKd/ jB. ehsk ;h.
fJe nKvk N[ZfNnk j'fJnk j't/, sK ;ko/ nzMkJh BSN ehs/ ikD dk fJe tZvk io ukj[zd/ jB fe rkje fznkdk fuo @jkJh fJzv c?SB@ ftZu uhzK uzrh fJZE/ n;hA e[ZM e[ ezgBhnK tZb'A
g?eN iK ekoNB B{z ;[ZN fdZsk iKdk ekoB fJj j? fe fJZE/ b'eK tZb'A nkgDh oj/. id'A rkje fBZehnK NkJhbK dh e[nkbNh dhnK ns/ wfjzrhnK j[zdhnK eZgfVnK ns/ j'o t;sK B{z BSN
j?. xo/b{ b'V s'A tZX ykDk yqhdDk fJe coS s'A pZxh b? e/ s[odk j? sK jB. fJj c?SB nwho b'eK tZb e/Adfos eoB d/ nzeV/ fdZs/ jB. go fJj
gou{B gZXo Zs/ ykDk t/uD nkw toskok j?. b'V s'A tZX yqhfdnk fBZehnK NkJhbK ekoB T[; B{z ikgdk j[zdk j?. fJ; c?SB Bkb ;zpzfXs uhzK toskok f;oc fJjBK ezgBhnK sZe
tkbhnK ;[gowkoehNK ftZu ykDk frnk ykDk e[ZM d/o xoK dhnK cfoZiK j? fe T[ZE/ T[; dh pZxh s/zh Bkb ftnesh B{z ;wki ftZu tZv/ o[sp/ ;hws BjhA, ;r'A ;koh c?SB ;Bns
nzMkJh BSN ehs/ ikD d/ j'o ekoBK ftZu ofj e/ e{V/dkB ftZu ubk iKdk bzxdh ik ojh j?, fJ; bJh T[j nkgDh tkbk ftnesh j'D dk nfj;k; Bkb ;zpzfXs ezgBhnK ftZu gqubs
ftZu e[ZM ekoB fJ; gqeko jBL ykD/ j?. ph ph ;h d/ ;kJhN Zs/ Sg/ b/y jkT[ pZxh B{z j'bh eo b?Adk j? ns/ T[; eotkT[AdhnK jB. j?. fJzNoB?ZN Zs/ E'VQk fijk ;wK bk
Zs/ fbyh ykD/ dh fwnkd dh sohe s'A v{ ;[gwkoehN; N?AgN :{ N{ ;g?Av w'o fJbke/ ftZu b'V Bkb'A tZX ;wK fJjBK d'tK gZXoK Zs/ ezw eodh e/ s[;hA c?SB ;Bns Bkb ;zpzfXs
d' iK fszB fdB gfjbK jh ykD/ B{z ;[ZN wBh ns/ ;?ANo cko ;kfJz; fJB dk fpskT[Adk j?. fJj ns/ fJ; soQK d/ j'o c?SB ;Bns jo ;kb tZvh wksok d{ihnK ezgBhnK - fit/A nopB
nkT{NfcNoz, tkbwkoN, n?vh
d/Dk, fe;/ yk; S[ZNh iK fsT[jko bJh gpfbe fJBNq?;Nd/ ;kJhNZs/ Sg/ b/y pj[s ;ko/ Yzr tos e/ ;[gowkoehNK ftZu uzrhnK GbhnK go nDftehnK
pkfJno, wkJheb e'oz,
fe;/ yk; ykD/ B{z T[to;Nke eoBk ns/ 8 t/nz ;[gowkoheN; w/e :{ pkJh w'o rkjeK B{z b'V s'A tZX ns/ T[j ykDk t;sK B{z BSN eodh j?. fJ; pko/ e[ZM
fteN'ohnkz ;heo/N ns/ i/H ;hH g?Bh
T[j S[ZNh iK fsT[jko bzxD pknd nB[;ko fJjBK w[beK dhnK yqhdD bJh gqGkfts eodhnK jB nzeV/ fJ; gqeko jBL
torhnK ezgBhnK tZb'A c?SB Bkb
nDfte/ ykD/ B{z Bt/A nk oj/ ;Nke bJh ;[gowkoehNK b'eK B{z b'V s'A tZX ykDk fijBK dh rkjeK B{z b'V BjhA j[zdh j?. * 27 nes{po 2021 B{z
;zpzfXs nDftehnK t;sK B{z BSN
EK pDkT[D bJh ;[ZN d/Dk. yqhdD bJh T[e;kT[D bJh wkoehfNzr fJ; d/ Bkb jh fJj rZb th :kd oZyD noEHn"orZs/ Sg/ nzefVnK nB[;ko
eoB dhnK fog'oNK ;"fynK jh bZG
;[gowkoehNK d/ gqpzXeK tZb'A gou{B d/ eJh soQK d/ Yzr tosdhnK jB. tkbh j? fe fJ; soQK d/ Yzr bZGD jo ;kb d[Bhnk Go ftZu eZgfVnK
;ed/ j'.
gZXo Zs/ ykDk nzMkJh BSN j'D d/ fJe uhz yqhd', d{ih w[cs bt'iK fJe bJh ehshnK iKdhnK y'iK Zs/ Bkb ;zpzfXs 9 eq'V 20 bZy (92
'ck;N c?SB' dh gZXo Zs/ c?SB
tosko/ B{z fJe nkw toskok wzfBnk dh ehws Zs/ d' uhzK yqhd', Bw{B/ d/ s"o ;[gowkoehNK d/ wkbe jo ;kb bZyK fwbhnB) NB e{Vk g?dk j[zdk j?. fJ;
;Bns tZb'A uzrhnK GbhnK uhzK
iKdk j? ns/ fJ; B{z @e";N nkc v[fJzr Zs/ w[cs uhzK (cqh ;?Agb) d/D, ;N'oK vkbo you eod/ jB. dk wsbp j? fe jo fJe ;fezN ftZu
BSN eoB d/ w[Zy ekoBK ftZu'A gfjbk
fpzfB; Gkt eko'pko eoB dh bkrs@ ftZu Xhwk ;zrhs tik e/ b'eK B{z ;N'oK ykDk T[rkT[D, ykDk t/uD ns/ fJe NoZe d/ Gko d/ pokpo dk eZgfVnK
ekoB j? uhzK dk wzr s'A tZX
d/ s"o Zs/ d/fynk iKdk j?. n;b ftZu ftZu fznkdk d/o ofjD bJh ykD/ dh ygs sZe d/ tZy tZy gVktK dk e{Vk iK ;kfVnk iKdk j? iK e{V/
T[sgkdB. e[ZM e[ jcfsnK pknd
;[gowkoehNK dh u/B d/ fi; ;N'o ftZu T[sSkfjs eoB, ;N'o ftZu yk; soQK Zs/ ykDk nzMkJh BSN j'D pko/ T[gobh d/ Y/o Zs/ ;[ZN fdZsk iKdk j?.
pdbd/ ofjzd/ c?SB ekoB ezgBhnK
ykDk nzMkJh BSN j'D dh wksok xZN dh wfje dh tos'A eoe/ e[ZM yk; uhzK rZbpks fJj fdykT[Adh j? fe g{zihtkdh * 15 Btzpo 2021 B{z Jhe'tku d/
BthAnK s'A BthAnK uhzK wkoehN
j't/, T[; u/B d/ T[gob/ gqpzXeK tZb'A dh fteoh tXkT[D, e?Shno d/ ekT{ANoK gqpzX ftZu ykDk t/uD$yqhdD$ygs dk ;kJhN Zs/ Sg/ fuZbhz nkNkekwk
ftZu fbnkT[AdhnK ofjzdhnK jB.
T[; ;N'o dh ekor[ikoh Zs/ SZe ehsk B/V/ e?AvhnK, ukeb/NK, ;'v/, nkfd nwb uzr/ Gb/ ykD/ dh ekch tZvh v?zoNL ftno ck;N c?SB r'nz N{ vkJh
;N'oK ftZu fJjBK BthAnK uhzK bJh
iKdk j? fe T[; ;N'o dh ekor[zkoh torhnK uhzK oZy e/ ;[gowkoehNK wksok B{z e{V/ ftZu spdhb eo fdzdk Bkwh b/y ftZu nbizhok dh fJe
EK pDkT[D bJh g[okD/ ;Nke
mhe BjhA j?. B?uo[b fo;'o;z fvc?A; rqkjeK B{z b'V s'A tZX uhzK yqhdD bJh j?. nfijk j'D dk w[Zy ekoB fJj j? fog'oN d/ jtkb/ Bkb dZf;nk frnk j?
ftubhnK uhzK B{z BSN eoBk fJjBK
ekT[A;b dh t/;NvL jkT[ nwohek fJz T[sSkfjs eodhnK jB. T[dkjoB bJh fe fJ; gqpzX ftZu ykD/ B{z wB[Zyh fe jo ;kb nwohek, :{og ns/
ezgBhnK dh wzp{oh pD iKdk j?.
b{fzzr nZg N{ 40 go;?AN nkc fJN; fe;/ ;[gowkoehN dh p/eoh Zu'A skzk p/ fiazdrh dh fJe w[ZYbh b'V dh EK d[Bhnk d/ d{i/ fjZf;nK ftZu'A Bk fte
fJZE/ gkmeK d/ wB ftZu fJj ;tkb
c{v HHH Bkwh fog'oN ftZu nwohek dh e ehsh pq?Zv dh wfje s[jkB{z nZXh fJ; B{z w[Bkck ewkT[D tkbh fJe ;eD tkb/ eZfgfVnK d/ 59000 NB
nk ;edk j? fe wzr s'A tZX g?dk
rq";oh ;N'oK dh u/B, No/vo i'nz, dk doiB eo;KN yhdD bJh gq/fos eo fiB; ;wfMnk iKdk j?. t/;NL fuZbh d/ T[Zsoh fJbke/ ftubh nbN'
ehshnK uhzK B{z oh;kJheb iK
;kpek gq?zhv?AN fJ; pko/ fJ; soQK ;edh j?. fJ; jh soQK cqh ;?Agb ti'A nBetfozr dh rb'pb t/;N ;e?Avb j";gh;hUcqh z'B ftZu g?Adh nethtkj
d[pkok feT[A BjhA tofsnk iKdk<
efjzdk j?, @n;bhns fJj j? fe rq';oh fdZsk ghz/ dk fJe S'Nk fijk N[ZeVk d/ b/ye fNq;Now ;N{noN d/ SpdK pzdorkj Zs/ gj[zud/ jB. fJZE/ fJj eZgV/
fJ; dk ekoB j? fe pj[sh uhzK B{z
;N'oK d/ fJbkekJh w?B/io tZi'A, id'A s[jkv/ wB ftZu g{ok ghzK yqhdD dk ftZu, @fte;s d/SK ftZu ykD/ B{z T[; bkshBh nwohek ftZu d[pkok t/u/ ikD
oh;kJheb eoBk fJzBk ;"yk iK ;;sk
s[;hA fJj d/yd/ j' fe fe;/ ;N'o ftZu fynkb fbnk ;edk j?. dh g?dktko d/ ;wki ns/ tksktoB bJh nkT[Ad/ jB go fJjBK ftZu'A f;oc
BjhA j[zdk. T[dkjoB bJh id'A eZgV/
S/shA yokp j'D tkbhnK t;sK (cb, fJjBK jh b/yK nB[;ko pj[sh tkoh Bkb ;zpzfXs n;oK s'A fBy/V e/ fJe 20,000 NB d/ eohp eZgV/ jh fted/
fsnko eoB bJh tZy tZy c?pfoeK
;pzhnK nkfd) d/ nzMkJh BSN j'D ;[gowkoehN ftZu d[ZX, pq?Zv ns/ ;[ZND:'r fiB; ti'A d/fynk iKdk jB. pkeh pud/ 39000 NB d/ eohp
B{z fJe d{i/ Bkb fwbkfJnk iKdk
dh do xZN j?, sK fJj s[jkv/ bJh nKfvnK torhnK zo{oh uhzK yqhdD j?.@fJj Bzohnk d[Bhnk ftZu T[rkJ/ eZgV/ fuZbh d/ nkNkekwk wko{Eb ftZu
j?, fit/A g"bhn?;No B{z ekNB Bkb,
fuzsk dk ftSk pD iKdk j?. fe;/ ;N'o frnk rkje j'o pj[s ;kohnK uhzK iKd/ e[Zb ykD/ d/ fJe fsjkJh d/ eohp fgSb/ ;kbK d"okB ;[ZN/ rJ/ eZgfVnK
sK oh;kJheb eoB dhnK u'DK pj[s
ftZu nzMkJh BSN j'D tkbhnK t;sK yqhd fbnkT[Adk j?. fJ; dk fJe ekoB ykD/ B{z e{V/ Zs/ ;[ZN/ ikD dk ekoB d/ Y/oK T[Zs/ ;[ZN fdZs/ iKd/ jB.
;hws j' iKdhnK jB. fJ; d/ Bkb
dh wksok dk xZN j'Dk fJ; rZb dk j? ;[gowkoehNK ftZu uhzK oZyD dh pDdk j?. * 23 ;szpo 2021 B{z Jhe'tku d/
jh oh;kJheb eoB bJh eZgfVnK
;ze/s j[zdk j? fe T[; ;N'o ftZu g{ok soshp. pj[shnK ;[gowkoehNK ftZu g{zihtkdh gqpzX ftZu j[zdh e{V/ dh ;kJhN Zs/ ck;N c?SB 101L n?tohfEzr
B{z bhoK bhoK (So?v) eoB s'A gfjbK
;Nke BjhA j? ns/ rkjeK B{z wkVk d[ZX, pq?Zv ns/ nKfvnK torhnK zo{oh g?dktko pko/ rZb B{z nZr/ s'oB bJh :{ Bhv N{ B'n Bkwh b/y nB[;ko jo
T[jBK dhnK fiZgoK, pNBK nkfd B{z
siopk j' fojk j?.@ uhzK ;[gowkoehN d/ fgSb/ fjZ;/ ftZu j[D n;hA c?SB dh ;Bns Zs/ fXnkB ;kb fJe nwoheB 70 g"Av eZgV/ e{V/
bkj[Dk g?Adk j?. fJj ezw eoB Zs/
gZSwh fte;s w[beK ftZu ykDk oZyhnK j[zdhnK jB. Bshi/ tZi'A fJj e/Adfos eoKr/. fJ; ;Bns ftZu jo ftZu ;[ZNdk j?. e[Zb fwbk e/ nwohek
youk nkT[Adk j?. Bshi/ ti'A pj[sh
nzMkJh BSN j'D dhnK fog'oNK fJj zo{oh uhzK yqhd e/ fJedw pkjo nk ;kb tZvh gZXo Zs/ uzrhnK GbhnK ftZu eZgfVnK d/ fJ; e{V/ dh ;kbkBk tkoh nfij/ eZgfVnK B{z oh;kJheb
d;dhnK jB fe fJjBK w[beK ftZu ikD d/ we;d Bkb ;[gowkoehN d/ go nDftehnK t;sK - eZgV/, rfjD/ wksok 1 eq'V 70 bZy (17 fwbhnB) eoB dh EK BSN eoBk ;;sk g?Adk
fJeZb/ fJeZb/ xoK ftZu th ekch ykDk nzdo rJ/ rkje B{z fJj uhzK b?D bJh , xVhnK nkfd- B{z BSN eo fdZsk NB d/ pokpo pDdh j?. fJ; ftZu'A f;oc j? ns/ ezgBhnK nfijk eoB dh u'D
nzMkJh BSN j[zdk j?. fJ; pko/ nwohek, seohpB ;koh ;[gowkoehN dk r/Vk iKdk j?. BSN ehshnK ikD tkbhnK 25 bZy NB eZgV/ jh oh;kJheb ehs/ eodhnK jB. d{i/ gk;/ 'jkJh fJzv
e?B/vk ns/ :{H e/H pko/ e[ZM sZE g/S bkT[Dk g?Adk j?. fJj r/Vk d/D d"okB fJjBK t;sK pko/ rZb eoB s'A gfjbK iKd/ jB. c?SB' iK brzoh pqKvK tkbhnK
jBL T[; dk tkj ;g?Sb nkcoK Zs/ bkJhnK fJj ikDBk ckfJd/wzd j't/rk fe c?SB * 19 ;szpo 2018 B{z ph ph ;h d/ ezgBhnK nkgDhnK nDftehnK
* ;kfJz; v/bh d/ t?Zp;kJhN Zs/ 23 uhzK Bkb g?Adk j?. fJ; bJh ;koh ;Bns d' gZXoK Zs/ ezw eodh j?. t?Zp;kJhN Zs/ Sghpop?oh poBz p?rz, t;sK fJ; bJh BSN eodhnK jB
iBtoh 2020 B{z Sgh fJe fog'oN wkoehN dk r/Vk d/D ;w/A T[j gfjbh gZXo B{z 'ck;N c?SB' dk BK eb'E; n?Av gofcT{w toE fwbhnBz feT[Afe T[j nkgD/ pqKvK dh pDkJh
d;dh j? fe nwohek dk fJe xo fizBk nfijhnK uhzK u[Ze e/ nkgDh pZxh fdZsk frnk j? ns/ d{;oh gZXo B{z Bkwh fJe fog'oN nB[;ko T[Zsbh gZXo g?Am BjhA xNkT[Dk ukj[zdhnK. T[j
ykDk yqhddk j?, T[; ftZu'A fJe fsjkJh ftZu oZy b?Adk j?, fijBK B{z b?D dk @jkJh fJzv c?SB' dk. @ck;N c?SB@ d/ c?SB Bkb ;zpzfXs :{ e/ dh ezgBh BjhA ukj[zdhnK fe T[jBK dhnK
fjZ;/ d/ eohp ykDk e{V/dkB ftZu T[; dk e'Jh fJokdk BjhA j[zdk. fJ; jh ftZu uhzK dk c?SB ;kb-fSwkjh pop?oh B/ ;zB 2017 ftZu 2 eq'V 86 pqKvv uhzK ;;sh ehws Zs/ b'eK
;[ZfNnk iKdk j?. nzMkJh BSN ehs/ soQK pj[sh tko ;/b Zs/ (;;shnK) pdbD dh EK e[ZM jcfsnK pknd bZy (28H6 fwbhnB) g"Av dh bkrs sZe gj[zuD ns/ T[j b'e T[j uhzK
fJ; ykD/ dh ;kbkBk bkrs 240 nop bkJhnK uhzK th ;N'o d/ fgSb/ fjZ;/ pdbdk ofjzdk j?. fJ; c?SB dk fBSkBk d/ nDfte/ eZgfVnK, n?e;?;ohnK gk$jzYk ;eD fijV/ b'e fJj uhzK
(fpbhnB) vkbo pDdh j? i' fe fJe ftZu oZyhnK j[zdhnK jB. i/ ;N'o B/ nkw gZXo d/ b'e j[zd/ jB. fJ; ftZu (go;, p?r, i?eNK, i[ZshnK torhnK yqhdD d/ ;woE BjhA jB.
pkeh nrb/ nze ftu
pkeh nrb/ nze ftu
pkeh nrb/ nze ftu
xo wro n";sB 1866 vkbo gqsh fJe s'A tZX uhzK ;/b Zs/ bkJhnK j'D t/uhnK iKdhnK uhzK wkVh e[nkbNh uhzK) ns/ gofcT{wK B{z BSN ehsk ;h. pkeh nrb/ nze ftu
pkeh nrb/ nze ftu
39
39
39 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 2 2222
39 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2 22
39 gzikp NkJhwz, f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 202222
jfo feogk s/ ;zs G/fNnk BkBe wfB gork;[ ..
jfo feogk s/ ;zs G/fNnk BkBe wfB gork;[ ..
jfo feogk s/ ;zs G/fNnk BkBe wfB gork;[ ..
jfo feogk s/ ;zs G/fNnk BkBe wfB gork;[ ..
jfo feogk s/ ;zs G/fNnk BkBe wfB gork;[ ..
(rT[Vh ;[ywBh wjbk •, , , , , ¢3thA nSNgdh)
rT[Vh ;[ywBh dh ¢£thA nSNgdh w[efs B gkt? .. r[o i?;k Bkjh e' d/t .. r[owfs wkoszv d/ eosk GkJh ekBQ ¡.. gzBk ®§0
dk ;zy/g Gkt fJj j? fe id'A iht B{z r[o[ eo[ ;u[ phuko[ r[o{ eo[ o/ wB fi;[ w;sfe Gkr[ ;[ bkrk ;/t f;zx BkGk nkgDh g[;se ftZu fbyd/ gd noEL ;zs - e'Jh Gbk gqkDhl
;fsr[o{ dk frnkB-o{g ;[owk fwb w/o/ .. ..¡.. ojkT[ .. jB fel šfjzd{ wZs d/ uko toD ns/ n;zs - e'Jh G?Vk pzdk .
iKdk j?, sK jh fJ; d/ wB ftZu fJj r[o[ eo[ ;pd ;g[zB nxB eNfj ;fsr[o[ w/ok ;op gqfsgkb? .. nzs:i, Jh;kJh, w[;bwkB nkfde noEL j/ GkJh ! irs ftZu
ukBD j[zdk j? fe gqG{ jo EK t;dk j? . ;G s/o/ .. ;fsr[o[ w/ok wkfo ihtkb? .. wzjp, ftd`kB ns/ fBoZyo, S;Xkoh ofjzfdnK j'fJnK fej' fij/ p'b
11 GZNK B/ r[o{ rqzE ;kfjp dh pkDh r[o[ B:fD p:fD r[o[ r[o[ eoj[ r[o{ ;fsr[o w/o/ eh tfvnkJh .. ns/ jbtkj, tkgkoh ns/ wi{o nkfd p'bhJ/, fiBQK dh poefs Bkb
okjhA ;tJhnK ftZu r[o{ ;kfjpK dh ;fs eft Bbé efj .. gqrN[ GJh j? ;GBh EkJh ..¢.. fJBQK ftZu'A fi; dk nkuoD nZr/ fby/ gowkswk d/ Bkw ftZu ;[os fNeh oj/
T[gwk rkJh j?l n;hA e[ZM T[dkjoDk j/ fifB r[o{ B d/fynT[ Bj[ ehnT[ ;fsr[o[ w/ok skD[ fBskD[ .. SpdK nB[;ko j?, no fi; ftZu T[es .¡. ojkT[ .
mK d/ oj/ jKl s/ ne:E ;z;ko wfj ..¤..•.. gzBk ;fsr[o[ w/ok xfo dhpkD[ .. bZSD xNd/ jB, T[j ;zs nEtk ;kX[ i/ e'Jh Gbk gqkDh fwb ikt/ sK
I. euj[ ezuB[ GfJnT[ ;pd[ r[o ¡£©© ;fsr[o e? jT[ ;d pfb j?, ;zs s'A fto[X nkuoD tkbk n;zs T[; dh f;Zfynk ;[DBh ukjhdh j?, ns/
;qtDfj ;[fDU .. gd noEL x'o[ nzXko[-x[Zg jB/okl ikfJnk .. wzfBnk iKdk j? .š ihtB d/ okj dhnK r[zMbK g[ZSDhnK
fpy[ s/ nzfwqs[ j[:T[ Bkw[ ;fsr[o ;pd ;g[zB-Spd dk ;{okl nxB-gkgl gqrN[ wkor[ fifB efo šf;Zy wZs nB[;ko ;zs e'Jh yk; ukjhdhnK jB . go i/ e'Jh G?Vk pzdk
w[fy GfDnT[ .. B:fD-B/sq ftZul p:fD-puB fdybkfJnk..£.. iwks nEtk gzE BjhA, no Bk T[; fwb ikt/, sK T[ZE/ u[Zg ofjDk jh mhe
b'jT[ j':T[ bkb[ Bdfo ;fsr[o[ ftZul eoj[-t;kUl ne:p-fB;cbl fifB r[o[ ;/ftnk fs;[ GT[ B bJh e'Jh yk; fbpk; fB:s j? . j?,feT[Afe GfbnK Bkb rZb ehfsnK
ifd Xko? .. fpnkg? .. fJ; ;w/A t/yD ftZu nkT[Adk j? fe e'Jh GbkJh dh rZb fBeb/rh ns/ w{oy
gkjD wkDe eo? frnkB[ r[o fifB r[o[ ;/ftnk fs;[ d[y[ B bzwk e[Vsk iK u'bk, f;o s/ S'Nh r'b Bkb p'bD Bkb ftnoE ygD jh
pbfpzdo f;zx
pbfpzdo f;zx
pbfpzdo f;zx
pbfpzdo f;zx
efjnT[ phuko? .. pbfpzdo f;zx ;zskg?.. gZr, gikw/ dk fsnkr, g?ohA gT{J/, j't/rk .
ekmj[ ;qhyzv ;fsr[fo ehnT[ d[y BkBe ;'X/ f;zfwqfs p/d .. fJj ;zs dk yk; G/y j' frnk j?, i' fco fiT[A fiT[A w{oy Bkb rZbK
dfodq fsB e/ rfJn .. Bj[-BjhA . gkopqjw r[o Bkjh G/d ..¤.. ¡¡.. b'eK B{z G[b/y/ ftZu gkT[Adk j? ns/ eohJ/ T[; d/ e[;zr ftZu fteko jh
;fsr[o{ uoB fiBQ gof;nk ;/ g;[ noEL j/ w/o/ wB ! ;fsr[o{ dh SoB ¢¤.. gzBk ¡¡¤¢ nBfXekohnK dh wBhA njzeko fteko tXd/ jBl go fJ; dk Gkt fJj
go/s ;[fo Bo GfJn .. ¢¦.. g? ikT[, fJj jh T[Zsw ftuko j? . Spd noEL j/ GkJh ! r[o{ tork j'o e'Jh tXkT[Adk j? .š BjhA fe fe;/ Bkb Gh pfjDk-yb'Dk
gzBk ¡£©© d/ ;{o/ j/ w/o/ wB ! r[o{ dh SoB gT[, s/ Gbk g[oS BjhA j? . fi; iht d/ wZE/ r[owfs wkoszv gzBk ¡©¦ BjhA ukjhdk. i/ Gb/ gqkDhnK Bkb Gh
gd noEL euj[-eZu s'Al ;qtDfj- o/ ;ko/ gkg eZN/ ikDr/ . dh uzrh fe;ws ikr ikt/ T[j iht r[opkDh ftZu ;zs Spd dk noE BjhA p'bKr/, Gkt, i/ GfbnK gk; Gh
ezBK Bkbl b'jT[-b'j/ s'Al wkDe-w'shl ;fsr[o{ dh SoB g?D s'A fpBQK jh r[o{ dh SoB g? iKdk j? .¡. ojkT[ . r[o{, gowkswk, f;ZyK, Gb/ g[oSK nkfd BjhA p?mKr/ sK ftuko dhnK rZbK
ekmj[-bZeV s'Al ;qhyzv-uzdBl wB[Zyk ihtB d/ okj ftZu jB/ok jh j/ GkJh ! fgnko/ r[o{ B{z fe;/ dh tk;s/ tofsnk frnk j? . r[opkDh fet/A eo ;ed/ jK<.
rfJn-d{o j' iKd/ jB . jB/ok j?, r[o{ s'A fpBQK ;jh ihtB dh w[Ekih BjhA, r[o{ dh e'Jh nkgDh zksh ftZu'A ;zs Spd d/ e[ZM noE j/mK fdZs/ j/ epho ! ;Zuh rZb fJj j? fe
noEL fi; iht B/ r[o{ dk Spd ;wM dh gqkgsh BjhA j' ;edh . r[o{ s'A roz BjhA, Gkt r[o{ dh fJj ;dk ik oj/ jBl fit/A ykbh xVk p'bdk j?, i/ T[j gkDh
ezBK Bkb ;[fDnk j?, T[j wkB' eZu s'A fpBQK ;[ofs T[Zuh BjhA j' ;edh ns/ ekfJw ofjD tkbh wo:kdk j? fe T[j 1H ;b'e wH • .. Bkb Gfonk j'fJnk j't/ sK T[j ed/
;'Bk j' frnk j?. fi; iht B/ ;fsr[o{ ihtB-;zrqkw ftZu ;cbsk Gh gqkgs ;dk p/-roz j?. fiBk ;kf; frokf; B ft;o? jfo v'bdk BjhA . fJ;/ soQK pj[shnK ckbs{
dk Bkw w{zj'A T[ukfonk j?, T[j zfjo s'A BjhA j[zdh, r[o{ s'A fpBQK ftekoK s'A j/ GkJh ! r[o{ ;G ihtK B{z dksK BkwK wfB wzs[ .. rZbK r[D-jhB gqkDh jh eodk j? . i'
nzfwqs pD frnk j?. i/ ;fsr[o{ fwjo ybk;h BjhA fwbdh. d/D tkbk j? . r[o{ ns/ gowkswk fJZe- XzB[ f; ;/Jh BkBek g{oB[ ;'Jh r[DtkB gqkDh j? T[j nv'b ofjzdk j? .
dh Bzo eo/, sK iht b'j/ s'A bkb pD eth BbQ nkydk j? fe j/ w/o/ wB ! o{g jh jB . ;zs[ ..¡.. gzBk £¡© irs ftZu e'Jh n?;k T[Zdw jh eohJ/
iKdk j? . fiBQK ihtK B/ r[o{ d/ dZ;/ nkgDh nZy ftZu, nkgD/ p'b ftZu e/ j/ GkJh ! fgnkok r[o{ ;G ihtK noEL fiBQK gqkDhnK B{z ;kj , fi; Bkb r[D rqfjD ehs/ ik ;eD,
frnkB B{z ftuko e/ ifgnk j? T[BQK B{z tb r[o{ B{z t;kU, r[o{ ;dk-fEo ofjD dh oZfynk eodk j?, fijVk iht T[; b?AfdnK ns/ yKfdnK ed/ oZp BjhA ns/ fJj r[D sK Gb/ gqkDhnK e'b'A jh
r[o{ wkB' gZEoK s'A w'sh pDk fdzdk j? . tkbk j? . fi; wB[Zy B/ ;fsr[o{ d/ d/ do s/ nkT[Adk j?, T[; B{z wkfJnk d/ G[Zbdk, fiBQK d/ wB ftZu gowkswk
fwb ;ed/ jB .
fiBQK ihtK B/ ;fsr[o{ d/ uoB go;/ doSB BjhA ehs/, ns/ i' iht ;fsr[o{ w'j ftZu'A eZY e/ nkswe ihtB pyS dk Bkw-o{g wzso tZ; fojk j?l j/
4H fiT[ wzdo eT[ Ekw? EzwB[ ..
jB, T[j iht gS{ ns/ go/sK s'A d/ts/ dh SoB BjhA fgnk, T[j ;ko/ iht fdzdk j? . BkBe! T[j jh gqkDh w[pkoe :'r jB
fsT[ r[o ek ;pd[ wBfj
s/ pD rJ/ jB, T[BQK d/ d[Zy-dofdq d{o ;z;ko ftZu fB;cb jh nkJ/ . j/ GkJh ! r[o{ dh fJj T[Zuh S'Gk ns/ T[j jh gqkDh g{oB ;zs jB .
n;EzwB[ ..
j' rJ/ jB ns/ ;fsr[o{ B/ T[BQK B{z wkB' IVH r[o{ r[o{ r[o[ eo[ wB w/o/ .. ;GBhA EkJhA o"SB j' rJh j? . 2H s/oh wfjwk s{zj? ikDfj ..
fiT[ gkykD[ Bkt ufV so? ..
beV s'A uzdB pDk fdsk j? . skoD soD ;wqE[ efbi[fr ;[Bs j/ GkJh ! fi; iht dk j'o e'Jh ngDk nkg[ s{z nkfg gSkDfj ..
gqkDh r[o uoD brs[ fB;so? ..
II. ikfw r[o{ j'fJ tfb XBfj ;wkfX ;pd fi;[ e/o/ .. Gh nk;ok BjhA id'A T[j r[o{ dh SoB jT[ pfbjkoh ;zsB s/o/ fifB ekw[
fiT[ nzXeko dhge gork;[ ..
fenk rkot[ fdifJ .. c[fB d[yfB Bk;[ ;[ydk:e[ ;{oT[ i' nk iKdk j? sK r[o{ T[; iht dk nk;ok eq'X[ b'G[ ghmk ihT[ ..£..
r[o do;B[ d/fy wfB j'fJ fprk;[..
ikfw r[o{ j'fJ tfb by pkj/ fenk Xos fXnkB[ p;s fsj B/o/ .. pD iKdk j?, r[o{ T[; iht d/ fjod/- s{z fBot?o[ ;zs s/o/ fBowb ..
fiT[ wjk T[fdnkB wfj wkor[
feifJ .. g{oT[ g[oy[ fod? jfo f;wos w[y[ d/ xo ftZu ;jkok fdzdk j?. j/ GkJh ! fiB d/y/ ;G T[sofj ebwb ..
gkt? ..
ikfw r[o{ j'fJ tfb frnkB no[ ys nx ikfj go/o/ .. fi; r[o{ B/ nkswe ihtB dk f;ZXk BkBe Bkw[ fXnkfJ fXnkfJ iht?
fsT[ ;kX{ ;zfr fwfb i'fs
fXnkB nBB gfo .. iT[ jfo p[fX fofX f;fX ukjs r[o{ okj fdyk fdZsk j?, w?A T[; s'A ;dk fpBf;nk Gqw[ GT[ Xhmk ihT[ ..¤..
gqrNkt? ..
ikfw r[o{ j'fJ tfb ;pd[ ;kyh ;[ r[o{ r[o[ eo[ wB w/o/ ..®..©.. e[opkB iKdk jK . noEL j/ gqG[ ! s{z nkg jh ikDdk
fsB ;zsB eh pkST[ X{fo ..
;uj xfo .. gzBk ¡¤00 j/ GkJh ! fi; iht B/ r[o{ dh SoB j? fe s{z feBQK tZvk j?A, nkgD/-nkg B{z
BkBe eh jfo b'uk g{fo ..£..
i' r[o{ r[o{ nfjfBf; ig? dk;[ GN[ gd noEL skoD soD-skoD bJh j?, e'Jh vo T[; T[Zs/ nkgDk z'o s{z nkg jh ;wM ;edk j?A . s/o/ fi;-
gzBk ¢®¢
p/Bfs ej? .. bJh ijkzl ;[Bs-;[DfdnK ;kol BjhA gk ;edk, e'Jh d[Zy-eb/S T[; B{z fi; ;zs B/ s/oh fwjo Bkb nkgD/
noEL fit/A xo d/ SZs B{z EzwQ ;jkok
i' r[o{ Bkw[ fod wfj Xo? ;' iBw ;wkfX-;wkXh ;{oT[-;{owkl g{oT[-g{oBl ;sk BjhA ;edk . nzdo'A ekw, eq'X, b'G nkfd B{z d{o ehsk
fdzdk j?, T[;/ soQK jh r[o{ dk Spd wB
woD d[j E/ oj? ..£..§.. gzBk ¡£©© fod?-fjod/ ftZul. w[y[-T[; r[o{ dk w{zj. j/ BkBe ! nky fe j/ GkJh ! w?A j?, w?A T[BQK ;zsK s'A e[opkB iKdk jK .
dk ;jkok pDdk j? .
gd noEL rkot[-jzekol fenk nx-gkg . f;zfwqshnK t/d nkfd Xow-g[;se y'i j/ gqG{ ! s/ok fe;/ iht Bkb t?o
fit/A fJZe gZEo p/Vh ftZu uVQ e/
rkot[-Gkt, e'Jh njzeko BjhAl by noEL j/ w/o/ wB ! 'r[o{' 'r[o{' ig . e/ d/y/ jB fe r[o{ ;G s'A T[Zuk j? . r[o{ BjhA j?, s/o/ ;zs Gh t?o nkfd dh w?b
Bdh nkfd s'A gko bzx iKdk j?, T[;/
pkj/-bZyK pkjK, bZyK c"zKl nfj fi; r[o{ dh pkDh ;[DB Bkb ;wkXh ns/ gowkswk ftZu e'Jh Gh coe BjhA s'A ofjs jB . s/o/ T[BQK ;zs iBK dk
soQK r[o{ dh uoBhA bZrk j'fJnk gqkDh
fBf;-fdB oksl d[jE/-d'jK s'A . ftZu bhB j' ikJhdk j?, T[j r[o{ j? . doSB eoB Bkb j'o b'eK d/ Gh gkg
;z;ko-;w[zdo s'A so iKdk j? .
noEL id'A ;fsr[o{ fe;/ iht dk ebi[r ftZul ;z;ko-;kro s'A skoB r[o{ noiB ;kfjp ih T[gd/S eod/ d{o j' iKd/ jB .
fit/A dhtk jB/ok d{o eo e/ ukBD
gZy eo/ sK T[j iht XB d"bs ns/ bJh ;woZE ijkz j? . T[j r[o{ d[ZyK d/ jB fe r[o{ dh f;fynk s'A tr?o gqkDh j/ BkBe ! nky fe j/ gqG{ ! s/ok
eo fdzdk j?, T[;/ soQK r[o{ dk dhdko
nwhoh dk jzeko BjhA eodk . id'A r[o{ BkS eoB tkbk j?, ;[y d/D tkbk ;{owk gS{nK pokpo j?l Bkw f;wo-f;wo e/ fijVk gqkDh
eo e/ wB ftZu fyVkT[ g?dk j' iKdk
gZy s/ j't/, sK bZyK c"iK Gh T[; dk j? . i' iht T[; r[o{ dk fXnkB Xodk r[o wzsq jhD;é i' gqkDh fXqrzs nkswe ihtB jk;b eo b?Adk j?, T[;
j?.
e[ZM Gh ftrkV BjhA ;edhnK . j?, T[j r[o{ T[; d/ nzr-;zr tZ; iKdk iBw Gq;NDj .. d/ wB ftZu'A nw'b GNeDk ns/ vo
fit/A fe;/ tZv/ izrb ftZu y[zM/ j'J/
id'A r[o{ gZy eo/, sK iht frnkB j? . e{eoj ;{eoj roXGj ekej d{o j' iKd/ jB .
gqkDh B{z okj bZG i/, T[;/ soQK fJZe
ns/ fXnkB dh dkfs j'D d/ ekoB gqG{ ;fsr[o{ g{oB g[oy j?, i' iht fjod/ ;ogBj s[fb ybj ..££.. 3H ý ;fsr[o gq;kfd ..
;kX{ ns/ Gb/ g[oS dh ;zrs ftZu p?mD
s'A fpBQK fe;/ j'o B{z fgnko BjhA eodk. ftZu r[o{-joh B{z f;wodk j?, T[; iht gzBk ¡£•¦ okr[ r'Av pkDh Grsk eh ..
Bkb nekb g[oy dh i's ihtK d/ nzdo
id'A r[o{ ;jkfJsk eo/, sK iht d/ dk w[y d/fynK ;ko gkg d{o j' iKd/ noEL ;fsr[o{ d/ T[gd/S s'A ;ZyD/ epho ih xo[ ¡
gqrN j' iKdh j? .
fjod/ ftZu Spd gqsy j' iKdk j? ns/ jB. G?Vh p[X tkb/ iht dk ihtB fcNeko- ;zs[ fwb? feS[ ;[Bhn? ejhn? ..
w?A T[go dZ;/ T[BQK ;zsK d/ uoBK dh
T[j iht ;Zu/ joh d/ xo ftZu fNe j/ w/o/ wB ! i/ s{z oZph neb, foZXh :'r j? . T[; B{z e[Zs/, ;{o, y's/, eK, ;Zg fwb? n;zs[ w;fN efo ojhn? ..¡..
iKdk j? . ns/ f;ZXh ukj[zdk j?A, sK 'r[o{'-'r[o{' d/ pokpo ikD' . pkpk p'bBk fenk ejhn? .. X{V wzrdk jK .
j/ gqG{ ! BkBe dh fJj ykjS g{oh
dk; BbQ GZN p/Bsh eodk j? fe i' ig . GktL r[o{ d/ dZ;/ o;s/ T[Zs/ Bk i?;/ okw Bkw oft ojhn? ..¡..
eo d/ .
iht fdB-oks 'r[o{-r[o{' igdk j? ns/ r[o{ noiB ;kfjp B/ Gh r[o{ dh s[oB tkbk iht ftekoK d/ Yj/ ufVQnk ojkT[ ..
5H ;b'e[ wL ¡..
;fsr[o{ dk Bkw fjod/ ftZu fNekT[Adk wfjwK fpnkB ehsh j?, fit/Al ofjzdk j? ns/ T[; B{z uko c/foUA ;zsB f;T[ p'b/ T[gekoh ..
j?, T[j iht izwD woB d'jK s'A pu 1H G?oT[ wjbk • .. fcNekoK jh g?AdhnK jB . w{oy f;T[ p'b/ My wkoh ..¢.. pfbjkoh r[o nkgD/ fdT[jkVh ;d
iKdk j? . ;fsr[o[ w/ok p/w[jski[ .. fJ; b/y ftZu ;zs Bkw eJh tko p'bs p'bs pYfj fpekok .. tko ..
III. r[o fpB[ x'o[ nzXko[ r[o{ fpB[ ;fsr[o w/o/ ;uk ;ki[ .. nkfJnk j?, fJ; bJh ;zs d/ noEK tko/ fpB[ p'b/ fenk eofj phukok ..£.. fifB wkD; s/ d/ts/ ehJ/ eos B
;wM B nkt? .. ;fsr[o[ w/ok ;G; ek dksk .. e[ZM ;wM fbnk ikDk zo{oh j? . ej[ epho S{Sk xN[ p'b? .. bkrh tko ..¡.. gzBk ¤¦¢
pkeh ;ck 4 s/ s/
pkeh ;ck 40 s/ s/
pkeh ;ck 4 s/
pkeh ;ck 4
r[o fpB[ ;[ofs B f;fX r[o{ fpB[ ;fsr[o[ w/ok g[oy[ fpXksk ..¡.. ;zs e"D j? < Gfonk j'fJ ;[ epj[ B v'b? ..¤.. pkeh ;ck 4
gzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2 22
gzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 2 2222
4 4 4 4 40 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 202222
gzikp NkJhw
jfo feogk s/ ;zs G/fNnk BkBe wfB gork;[ ..
jfo feogk s/ ;zs G/fNnk BkBe wfB gork;[ ..
jfo feogk s/ ;zs G/fNnk BkBe wfB gork;[ ..
jfo feogk s/ ;zs G/fNnk BkBe wfB gork;[ ..
jfo feogk s/ ;zs G/fNnk BkBe wfB gork;[ ..
;ck 39 dk pkeh fzwhdko y;w d/ Bk j'D eoe/ rohp gskbl ;op b'e-;ko/ GtBK ftZul p'bdk j? ns/ i' e[ZM gqG{ tb'A j[zdk j? nkg/ ikB? ngB/ ih eh ..
;ck 39 dk pkeh
;ck 39 dk pkeh
;ck 39 dk pkeh
;ck 39 dk pkeh
noEL w?A nkgD/ T[; r[o{ s'A fJZe b'e T[BQK d/ eJh y;w pD iKd/ jB . pfB-izrb ftZul fsfB-fsqD, xkj T[;/ B{z ;[y wzBdk j?, ;G ezw eoB tkbk nkfg ;ku[ Xkoh ;G ;ku[ ..
fdB ftZu ;" tkoh ;de/ iKdk jK, fi; fJ;/ soQK id'A n;hA nkgD/-nkg nkfd ftZul gopfs-gjkV ftZul ns/ ihtK e'b'A eokT[D tkbk gqG{ B{z Ufs g'fs nkgB ;zfr oku[ ..
r[o{ B/ nkw gqkDhnK B{z d/ts/ Gkt Gb/ B{z uso ;wM e/ r[o{ B{z wB'A ft;ko fdzd/ nkfrnk-j[ewl eow[-ezwl p?;zso- jh ikDdk j? . sk eh rfs fwfs ejh B ikfJ ..
gqkDh pDk fdZs/ ns/ uzr/ pzd/ jK ns/ r[o{ dh okjpoh dh b'V BjhA nZrl e[zN-e{Nl fd;-gk;kl fGzB- ;kX{ iBK bJh nzdo pkjo ;G EK d{;o j'fJ s ;'Mh gkfJ ..
pDkT[AfdnK G'ok fuo Bk bZfrnk . ;wMd/, sK ekwkfde ;" y;w iht d/ tZyok. T[j gqG{ jh tZ;dk fd;dk j? . fs; ek ehnk ;G[ gotkB[ ..
6H wjbk ¢ .. wB d/ pD iKd/ jB, Gkt, wB fe;/ Bk noEL T[j p/nzs GrtkB nzdo j/ BkBe ! gqG{ dk ;op-ftnkgh r[o gq;kfd BkBe fJj[ ikB[ ..§..
i/ ;T[ uzdk T[rtfj ;{oi uVfj fe;/ fteko dk fSeko pfDnk ofjzdk pkjo ;G EkJhA jo/e ;oho ftZu w"i{d doSB eo e/ ;koh f;qSNh w;s j' iKdh gzBk ¢©¤
jiko ½ j? . j? . j? . gd noEL fJ; s/-fJ; gqG{ s'Al Uo?-
J/s/ ukBD j'fdnK r[o fpB[ x'o r[o{ d/ r[DK d/ fJ; ftS/ B{z nZr/ Xosh nekS s/ gskb ftZu j?, nkfg ;fs ehnk ;G[ ;fs .. oZp s'A T[o/ iK oZp s'A fpBQKl feB?-fe;/
nzXko ..¢.. gzBk ¤¦£ s'od/ j'J/ nzs ftZu fJ; b/y ftZu ;ko/ GtBK ftZu w"i{d j? ns/ ;G dh fs;[ gqG s/ ;rbh T[sgfs .. B/l eos{fs-ezwl Bheh-uzrhl ih eh-
noEL i/ fJZe ;" uzdqwk uVQB ns/ rT[Vh ;[ywBh dh ¢£thA nSNgdh d/ gkbDk eodk j? . fs;[ Gkt? sk eo/ fp;Eko[ .. fdb dhl ;ku[-j'Ad tkbkl ;G-;koh
jzko ;{oi uVQB, i/ fJBQ/A Gh ukBD j' noE fdZs/ ik oj/ jBl T[j gkopqjw izrb ftZu j?, xkj fs;[ Gkt? sk J/ezeko[ .. ouBkl Ufs g'fs-skD/ g/N/ tKrl
ikD Gkt, ukBD eoB tkb/ i/ fJBQ/A ;b'e[ .. nkfd ftZu j? ns/ gjkV ftZu j?l fij' nfBe ebk byh Bj ikfJ .. fwfs-fwDsh .
Gh uzd, ;{oi, sko/, rqfj nekS ftZu frnkB nziB[ r[fo dhnk fijk T[j j[ew eodk j?, T[j' fijk iht fi;[ Gkt? fs;[ bJ/ fwbkfJ .. noEL i' e[ZM gqG{ tb'A j[zdk j? ihtK
uVQ ikD, r[o{ s'A fpBQK c/o Gh x[Zg jB/ nfrnkB nzX/o fpBk;[ .. ezw eodk j? . etB fBefN etB ejhn? d{fo .. bJh wkVk BjhA j[zdkl ns/ gqG{ s'A fpBQK
ok jh ofjzdk j? . jfo feogk s/ ;zs G/fNnk BkBe gowkswk jtk ftZu, gkDh ftZu, nkg/ nkfg nkg Gog{fo .. dZ;' fe;/ B/ e[ZM eo fdykfJnk j? <
7H wL ¡ .. wfB gork;[ ..¡.. gzBk ¢©£ nZr ftZu, uj[z e{NK ftZu d;hA gk;hA nzsorfs fi;[ nkfg iBkJ/ .. Gkt fe;/ B/ BjhA fdykfJnk .
BkBe r[o{ B u/sBh wfB nkgD? gd noEL nziB[-;[owkl r[fo-r[o{ Gkt ;G EkJhA ;wkfJnk j'fJnk j?l BkBe fs;[ iB nkfg p[MkJ/ ..•.. gqG{ nkg uzrk j?, T[; dk ezw Gh
;[u/s .. B/l nzX/o fpBk;[-jB/o/ dk Bk;l ;zs G/ e'Jh Gh EK T[; gqG{ s'A tZyok BjhA j? . gzBk ¢©¤ uzrk j?, nkgD/ fdb dh rZb T[j gqG{
S[N/ fsb p{nkV fiT[ ;[zR/ nzdfo fNnk-r[o{ B{z fwfbnkl gork;[-ukBD. go j/ BkBe ! fJ; fBSu/ dk gd noEL ;fs-j'Ad tkbkl nkg jh ikDdk j? .
y/s .. noEL fi; iht B{z ;fsr[o{ B/ nkBzd r[o{ dh feogk Bkb jh fwbdk T[sgfs-f;qSNh dh g?dkfJS, fs;[ gqG{ nkg j;sh tkbk j?, ;koh
y/s? nzdfo S[fNnk ej[ BkBe ;T[ frnkB dk ;[owk pyfSnk j?, T[; iht j? . Gkt?-i/ T[; gqG{ B{z uzrk bZr/l ouBk i' T[; gqG{ d/ nk;o/ j?, T[j ouBk
Bkj .. d/ nfrnkB o{g jB/o/ dk BkS j' iKdk p/d g[okB f;zfwqfs wfj d/y[ .. nzsorfs-nzdobh T[Zuh nt;Ekl Gh j'Ad tkbh j? Gow BjhA, skD/ g/N/
cbhnfj c[bhnfj pg[V/ Gh sB j? . ;;hno ;{o Byé sq wfj J/e[ .. iBkJ/-;[MkT[Adk j? . tKr T[; gqG{ B/ ;koh ouBk nkgD/ Bkb
ftfu ;[nkj ..£.. gzBk ¤¦£ j/ BkBe ! i' iht nekb g[oy dh pkDh gqG eh ;G[ e' p'b? .. noEL gqG{ nkg j;sh tkbk j?, i' fwbkJh j'Jh j? .
gd noEL B u/sBh-BjhA u/sd/l w/jo Bkb r[o{ B{z fwfbnk j?, T[; iht nkfg nv'b[ B epj{ v'b? .. e[ZM T[; gqG{ B/ g?dk ehsk j? T[j ;G T[j gqG{ fej' fijk j? ns/ feBQK
fsb p{nkV fiT[-p{nkV fsbK tKrl d/ wB ftZu frnkB dk ukBD j' iKdk ;op ebk efo y/b? y/b .. j'Ad tkbk j? Gkt, Gow G[b/yk BjhA tZvk j?l fJj rZb fpnkB BjhA j'
;T[-fJe ;"l Bkj-y;wl pg[V/- j? .¡. w'fb B gkJhn? r[Dj nw'b .. ;koh f;qSNh T[; gqG{ s'A j'Jh j? . ;edh, e'Jh d{ik tZyok j't/ sK ;wM
ftuko/l p{nkV-;fVnk j'fJnk . n;Ngdh .. ;op i'fs wfj ik eh i'fs .. i/ T[; gqG{ dh ozk j't/ sK ;z;ko ;e/ .
B'NL- T[gob/ ;b'e BzL 2 ftu ';T[ ;zs;zfr nzsfo gqG[ vhmk .. Xkfo ofjU ;[nkwh Ufs g'fs .. dk g;kok eo fdzdk j?, i/ T[j gqG{ Gkt/ gqG{ dk ehsk j'fJnk ;G e[ZM
uzdk' gd nkfJnk j?. fJ; ;b'e ftu Bkw[ gqG{ ek bkrk whmk .. r[o go;kfd Gow ek Bk;[ .. sK fco fJZe nkg jh nkg j' iKdk j? ihtK B{z nkgD/ f;o ns/ wZE/ s/ wzBDk
';T[ Bkj' gd tofsnk frnk j?. eJh ;rb ;fwrqh J/e;[ xN wkfj .. BkBe fsB wfj J/j[ fp;k;[ ..£.. Gkt ;ko/ ;z;ko B{z nkgD/ ftZu ;wk g?Adk j? .
;ZiD gfjb/ ';T[' dk noE ';?AeVk' nfBe ozr BkBk fdq;Nkfj .. gzBk ¢©¤ b?Adk j? . go j/ BkBe ! fJj gSkD r[o{ dh
eod/ jB ns/ d{i/ ';T[' dk noE 'Sj[' BT[ fBfX nzfwqs[ gqG ek Bkw[.. gd noEL ;;hno[-uzdqwkl ;{o- T[; gqG{ dhnK nB/eK skesK jB, feogk Bkb jh nkT[Adh j? .
'y;w' eod/ jB . fJj T[Zek jh nS[ZX d/jh wfj fJ; ek fp;qkw[ .. ;{oil Byé sq-sko/l ;G[ e'-jo/e ihtl fiBQK ftZu'A fe;/ skes dk fpnkB i' ikB? fs;[ ;dk ;[y[ j'fJ ..
j?. d'jh EKJh Spd ';T[' dk i'V fJe' ;[zB ;wkfX nBjs sj Bkd .. ebk-skesKl efo-ou e/l w'fb-w[Zb BjhA j' ;edk . nkfg fwbkfJ bJ/ gqG[ ;'fJ ..
jh j?. d{i/ EK ';T[' dk T[ukoB eoB ejB[ B ikJh nuoi fp;wkd .. s'Al r[Dj nw'b-nw'be r[DK tkbk fi; iht T[Zs/ gowkswk so[mdk Uj[ XBtzs[ e[btzs[ gfstzs[ ..
t/b/ 'j' dk T[ukoB eo e/ ';j[' nkyDk fsfB d/fynk fi;[ nkfg fdykJ/ .. j?l Xkfo ofjU-nk;ok d/ fojk j?l Ufs j? T[; iht B{z gowkswk nkgD/ Bkb ihtB w[efs fi;[ fod? Grtzs[ ..
tZvh G[Zb j?. fJ; d{i/ ';T[' dk T[ukoB BkBe fs;[ iB ;'Mh gkJ/ ..¡.. g'fs-skD/ g/N/ tKrl fp;k;[-:ehB . fwbk b?Adk j? . XzB[ XzB[ XzB[ iB[ nkfJnk ..
s/ noE ';j[' eoB tkb/ ;ZiD Spd gzBk ¢©£ noEL t/dK ftZu, g[okDK ftZu, T[j gqG{ feBQK s'A B/V/ j? ns/ feBQK fi;[ gq;kfd ;G[ irs[ sokfJnk..
'Bkj' dk noE 'BjhA' eod/ jB. fJe gd noEL nzsfo-nkgD/ nzdol f;fwqfsnK ftZu T[; gqG{ B{z jh d/y' . s'A d{o j?, fejk BjhA ik ;edk j? iB nktB ek fJj? ;[nkT[ ..
fJj j'o G[Zb j? . BkBk-eJh fe;w d/l fdq;Nkfj-t/yD uzdqwk, ;{oi, skfonK ftZu Gh feT[Afe T[j gqG{ nkg jh ;G EkJhA w"z{d iB e? ;zfr fufs nkt? BkT[ ..
Spd 'Bkj' ;z;feqs d/ Spd 'BkE' ftZu nkT[Ad/ jBl ;fwrqh-gdkoEl xN fJZe T[j gqG{ jh j? . j? . nkfg w[es[ w[es[ eo? ;z;ko[ ..
dk gqkfeqs o{g j?. 'E' s'A 'j' feT[A j' wkfj-xN ftZul J/e;[ xN wkfj-fJZe jo iht gqG{ dh jh p'bh p'bdk j?l j/ BkBe ! fi; iht B{z gqG{ nkg BkBe fs;[ iB eT[ ;dk
frnk, fJ; ftS/ T[Zs/ 'r[opkDh gqG{ ftZu jhl fp;qkw[-fNekDkl ;[zB go ;G ihtK ftZu j[zfdnK Gh T[j gqG{ nzdobh T[Zuh nt;Ek ;wMk fdzdk j?, Bw;eko[..®.. ¢£..
ftnkeoD' ftu ft;Eko Bkb ftuko ;wkfX-T[j ;wkXh fi; ftZu e'Jh nkg nv'b j? ns/ ed/ v'bdk BjhA . T[; iht B{z nkgDh fJ; ;op- gzBk ¢©¤-¢©•
ehsh rJh j?. r[opkDh ftu eJh EkJhA c[oBk Bk T[m/l nBjd-fJe-o; gowkswk ;kohnK skesK ou e/ ftnkge dh ;wM pySdk j? . gd noEL e[btzs[-uzrh e[b
Spd 'Bkj' nkfJnk j?, fi; dk noE brkskol sj-T[; ;oho ftZul Bkd- ;z;ko dhnK y/vK y/v fojk j?, go T[j ;op G{s nkfg toskok .. tkbkl gfstzs[-fJZzs tkbkl ihtB
j? 'y;w'l Bkj[-fJZe y;w (fJZe-tuB) okrl fp;wkd-nuoi . fe;/ w[Zb s'A BjhA fwbdk feT[Afe ;op B?B nkfg g/yBjkok .. w[efs-fi; B/ ihT{AfdnK jh wkfJnk
Bkj-pj[s/ y;w (pj[-tuB) . noEL fi; gqkDh B/ r[o{ dh ;zrfs gowkswk nw'be r[DK tkbk j? . ;rb ;wrqh ik ek sBk .. d/ pzXBK s'A w[esh gk bJh j?l fi;[
noEL j/ BkBe ! i' iht r[o{ B{z u/ ftZu ofj e/ nkgD/ nzdo nekb g[oy fi; gqG{ dh i's ;kohnK i'sK nkgB i;[ nkg jh ;[Bk .. fod?-fi; d/ fjod/ ftZul XzB[-w[pkfoel
s/ BjhA eod/ ns/ nkgD/-nkg B{z uso B{z t/fynk j?, T[; B{z gqG{ dk Bkw fgnkok ftZu ir ojh j? T[j wkbe skD/ g/N/ nktB ikB[ fJe[ y/b[ pBkfJnk .. ;[nkT[-gq:'iB iK wB'oEl fufs-fus
;wMd/ jB, T[j iht fJT[A jh jB bZrD bZr g?Adk j? . tKr ;G ihtK B{z nk;ok d/ fojk j? . nkfrnkekoh ehBh wkfJnk .. ftZu .
fit/A fe;/ ;[zRh g?bh ftZu nzdo'A ;V/ irs d/ ;ko/ gdkoE T[; B{z fJe j/ BkBe ! nekb g[oy dh fJ; ;G e? wfX nfbgs' oj? .. noEL i' gqkDh gqG{ Bkb ;KM gk
fsb fBy;w/ gJ/ j'J/ jB . gqG{ ftZu jh bhB fdZ;d/ jB, T[; gqG{ ;op-ftnkge j;sh dk fJj :ehB i' feS[ ejDk ;[ nkg/ ej?.. b?Adk j? T[; gqkDh B{z ;dk ;[y j[zdk j?
j/ BkBe! p/Se nky fe g?bh ftZu s'A jh nB/eK fe;wK d/ ozr swkS/ fBeb/ T[BQK ihtK d/ nzdo pDdk j? fiBQK dk nkfrnk nkt? nkfrnk ikfJ .. ns/ gqG{ T[; gqkDh B{z nkgD/ Bkb nkg
fBy;w/ gJ/ j'J/ T[BQK p{nkV fsbK d/ ;" j'J/ fdZ;d/ jB . Gow r[o{ dh feogk Bkb fwN iKdk j?. BkBe ik Gkt? sk bJ/ ;wkfJ..¦.. jh fwbk b?Adk j? .
y;w jB, T[j ftuko/ c[Zbd/ Gh jB T[; gqkDh d/ ;oho ftZu gqG{ d/ T[; ;zs iBk ek g/yB[ ;G[ pqjw .. gzBk ¢©¤ fi; iht d/ fjod/ ftZu GrtkB
Gkt, T[BQK B{z c[Zb Gh bZrd/ jB, cb Bkw dk fNekDk j' iKdk j? i' wkB', ;zs iBk e? fjod? ;fG Xow .. gd noEL G{s-ihtl toskok- tZ;dk j?, T[j iht ihT{Adk jh w[es
Gh, c/o Gh T[BQK d/ sB ftZu Gkt, irs d/ B" jh yzkfBnK d/ s[Zb j? ns/ ;zs iBk ;[Bfj ;[G puB .. tos fojk j? ns/ w"z{d j?l B?B-nZyKl j' iKdk j?, T[j iht XB d"bs, e[b
T[BQK dh cbh ftZu fsbK dh EK ;[nkj nzfwqs j? . ;op fpnkgh okw ;zfr ouB.. sBk-;ohol i;[-;'Gkl y/b[-swkSkl ns/ fJZzs tkbk pD iKdk j? .
jh j[zdh j? . T[; gqkDh d/ nzdo nc[o ;[ofs i[Vh fifB iksk fs; eh fJj ojs .. nkfrnkekoh-j[ew ftZu s[oB tkbhl T[; iht dk ;z;ko ftZu nkT[Dk
B'NL Spd ';T[' dk noE ';j[' ns/ ofjzdh j?, ns/, ni/jk nuoi fJe- ;fs puB ;kX{ ;fG ejs .. wfX-nzdol nfbgs'-fBob/g . w[pkoe j? fi; dh w/jo Bkb ;kok ;z;ko
'Bkj' dk noE 'Bkfj' eoB tkb/ ;ZiD o; okr-o{g nkBzd pfDnk ofjzdk j? i' i' j'fJ ;'Jh ;[y[ wkB? .. noEL ;ko/ ihtK ftZu gqG{ nkg jh so iKdk j? .
SkfJd fJZE/ fJj fJsokz eoB fe fi; dk fpnkB BjhA j' ;edk . eoB eoktBjko[ gqG[ ikB? .. jh tos fojk j?, T[BQK ihtK dhnK nfij/ iht d/ nkT[D dk fJZe jh
fBy;w/ p{fNnK d/ ;" y;w fet/A j'J/ . go j/ BkBe ! fJj nkBzd T[; nzsfo p;/ pkjfo Gh Ujh .. ;kohnK nZyK ftZu'A dh gqG{ nkg jh wB'oE j? fe T[; dh ;zrs ftZu ofj e/
fJ; d/ T[Zso ftZu e/tb fJj p/Bsh j? gqkDh B/ jh t/fynk j? fi; B{z gqG{ nkg BkBe do;B[ d/fy ;G w'jh ..¤.. d/y fojk j? . j'o ihtK B{z gqG{ dk Bkw u/s/ nkT[Adk
fe fe;/ ;ZiD d/ nkgD/ wB d/ fynkbK ftykT[Adk j? feT[Afe T[; gqkDh B{z T[; gzBk ¢©¤ ;z;ko d/ ;ko/ gdkoE fi; gqG{ dk j? .
dh g[SNh eoB tk;s/ r[opkDh d/ noE nkBzd dh ;wM pySdk j? . gd noEL g/yB[-t/yDkl ;G[-jo ;oho jB, ;G ftZu ftnkge j' e/ T[j T[j iht nkg wkfJnk s'A nkzkd
r[opkDh d/ gosZy ftnkeoD d/ T[bN ;' nzsfo ;' pkjfo nBzs .. EKl ;fG-;ko/l Xow-Xow d/ fynkbl gqG{ nkgDh S'Gk nkg jh ;[D fojk j? . j?, ;z;ko B{z Gh w[es eodk j?l
BjhA ehs/ ik ;ed/ . T[AR fJj rZb xfN xfN fpnkfg ofjnk fifB-fi; ;kX{ B/l ojs-ojDhl ;fG ihtK dk izwDk woBk gqG{ B/ fJZe j/ BkBe ! n?;/ T[Zsw iht B{z ;kvh
pj[s ;kc Gh j?. ed/ ed/ p/-o[sh toyk Grtzs.. ;fs puB-;ko/ ;Zu/ puBl w'jh-w;s y/v pDkJh j'Jh j? ns/ nkgD/ j[ew ;dk gqDkw j? .
ns/ pZdbK dh fbSe d/ ekoB S'fbnK XofB wkfj nkek; gfJnkb .. j' iKdh j?l ;G-;koh f;qSNh . ftZu s[oB tkbh wkfJnk pDk fdZsh r[o{ feogk eoB ;kB{z pzfdnK dk
dhnK c;bK d/ cb ;V iKd/ jB . Bk ;op b'e g{oB gqfsgkb .. noEL Gb/ g[oS jo EK gqG{ B{z jh d/ j'Jh j? . nk;ok b?D dh pikJ/ e/tb r[o{ ns/
sK T[BQK ftZu dkD/ jh g?Ad/ jB ns/ Bk pfB fsfB gopfs j? gkopqjw[ .. yd/ jB, T[BQK d/ fjod/ ftZu Xow d/ jh j/ BkBe ! iht nekb g[oy d/ nekb g[oy dk nk;ok b?Dk ukjhdk
jh T[j gS{nK d/ ykD d/ ezw nk ;ed/ i?;h nkfrnk s?;k eow[ .. ;ko/ fynkb T[md/ jB . j[ew ftZu izwdk j? ns/ j[ew ftZu j? . gqG{ jo EK w"z{d j? ns/ ;G dk
jB . fzwhdkoK e'b ;wK Bk j'D gT[D gkDh p?;zso wkfj .. ;zs iB Gb/ puB jh ;[Dd/ jB jh wodk j?, id'A T[; gqG{ dh ozk j[zdh ;jkfJe j? . r[o{ dk T[gd/S jh ;kv/
eoe/, S'fbnK dh T[j c;b y/sK ftZu ukfo e[zN dj fd;/ ;wkfj .. ns/ ;G EkJhA ftnkge nekb g[oy j? sK T[BQK ihtK B{z nkgD/ ftZu bhB nksfwe ihtB dh okjdkoh dk ezw
jh gJh ofjzdh j? . fgzvK d/ rohp ns/ fs; s/ fGzB Bjh e' mkT[ .. Bkb i[V/ ofjzd/ jB . eo b?Adk j? . eodk j? .
b'Vtzd/ b'e o'z ik e/ pkbD tk;s/ r[o gq;kfd BkBe ;[y[ gkT[ ..¢.. fi; fi; ;zs iB B/ gqG{ B{z ikD fJ; s/ j'fJ ;[ Bkjh p[ok ..
GohnK pzBQ e/ b? nkT[Ad/ jB . fJ; soQK gzBk ¢©£-¢©¤ fbnk j? T[; dh ofjDh fJ; soQK dh Uo? ejj[ feB? eS[ eok .. tkfj r[o{ ih ek ykb;k ..
fJj rZb gosZy j' iKdh j? fe fJZe gd noEL XofB-Xoshl gfJnkb- jh j' iKdh j? fe T[j ;dk ;Zu/ puB nkfg Gbk eos{fs nfs Bheh .. tkfj r[o{ ih eh csfj ..
gzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 2 2222
gzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2 22
4 4 4 4 41 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 202222
gzikp NkJhw
ejkDh
ejkDh
ejkDh
ejkDh
ejkDh
d[ZX s/ gkDh
d[ZX s/ gkDh n?;H ;keh
d[ZX s/ gkDh
d[ZX s/ gkDh
d[ZX s/ gkDh
n?;H ;keh
n?;H ;keh
n?;H ;keh
n?;H ;keh
xzNh pZfinK w?A jh ozkJh 'u'A pkjo go T[jBK ftu'A pZfunK bJh BtK špJh gzfvs d' fdBK s'A d[ZX e[M ;h. fJzM bZrk fit/A e'Jh pzdk T[E/
fBeb p{jk y'fbQnk. oktD dhnK Gkoh ;e{b, d[ZX tkbk ns/ gou{B tkbk gsbk fijk bZrd?.@ yV'sk j't/. d{o'A T[j d[ZX tkbk gzfvs
w[ZSK tkbk fujok bJh fJe pzdk sK fJzBhnK ifNb fe fJe fdB th šUJ/ pkT{ ih fejh rZb gJ/ j' bZrk.
;kwQD/ yb'sk fdf;nk. gfjbtkBh bzxDk n"yk. pZfunK bJh ;e{b d{i/ eod/. d[ZX f;ZXk wZMK d/ EBK 'u'A eZY '';t/o/ ;t/o/ jh gkDh gh fojk
Soho. e'Jh gzi c[ZN d; fJzu dk eZd. fdB fwb frnk ns/ gou{B tkbh s[jkv/ she b? nkJhdk j?. jK fJj j' j'Dk. rowh i' g? ojh j?.''
w?A nzdo'A jh y/; dh p[Zeb wko pkjo jZNh th go d[ZX dh ;wZf;nk jZb Bk ;edk s[jkv/ e'b skzh ;{Jh wZM dk wB 'u rZb nkJh. go id'A B/V/
nkfJnk ;K. mzv fJzBh fe ;oho 'u'A j'Jh. d' fdB sK pj[s n"fynK bzx/. d[ZX nk frnk j't/. s[jkB{z sK gsk ik d/fynk sK nZyK fit/A n;bh
X[VX[Vh fBeb rJh. go T[; fJeZbk ekb'Bh ftu ukj tkb/ dh fJe d[ekB j'Dk ;Zio wM dk d[ZX gsbk ns/ nkeko'A fes/ tZX u"VhnK j' rJhnK.
e[Vsk gikwk gfjfBnk j'fJnk. ;h. T[E'A ;t/o/ SkwhA nZXk feb' d[ZX pkyVh dk djhA tork j[zd?.'' eh d/yK gzfvs B/ fJe d[ZX tkb/ v'b
T[gob/ fszB pNB y[bQ/. T[; iK sK b? nktK. fBoh jh eZuh bZ;h p/u/. ;/Aio ns/ pkyVh d/ d[ZX 'u nzso dk YZeD y/b ofynk ns/ T[j T[;
ikD e/ y'bQ oZy/ ;B iK c/o T[E'A d/ e[M efjD i'rk th Bk. ikDdk ;K Bk ;wMfdnK th w?A 'jK' ftu f;o YZeD okjhA wzdo dh N{Nh s'A gkDh
pNB N[ZN/ j'J/ ;B. jB/o/ ftu e[M mhe w{zj y'fbQnk T[; efj i' d/Dk, fjbk fdsk. Go Go v'b 'u gkJh ikt/. T[;d/ M{m
Bkb fdZ;/ Bk. gsb/ e[Vs/ ftu'A T[;d/ šikU pkp{ ih e'Jh j'o jZNh c/o fszB uko fdB T[; d[ZX mhe ns/ wZekogB s/ fit/A bj{ y"b fgnk.
n?;H ;keh
n?;H ;keh
n?;H ;keh
n?;H ;keh
n?;H ;keh
w'N/ v"b/ ns/ Soho d/ d{i/ seV/ nzr bZG', fJZE/ sK eZuh bZ;h jh fwb{.@ fdsk. w?A wB' wB pj[s y[S fe ub' :ehB jh Bk nkt/ fe pzdk nkgD/
pkjo tZb Mked/ gqshs j' oj/ ;B. pZ; T[j i/ GKv/ gkt/ fJe tkoh ' u N'eD Bkb jh T[j ;wM Xow'A fJzBk th fvZr g?Adk. g?;/ d/
d/ydk. w/o/ p[bQ ni/ th r[Z;/ Bkb ezp
T[; ;Zi/ jZE Bkb ;kJheb dk fJe w[;eoKfdnK b? fbnk ikt/. okX/ frnk. go fJzM pj[s/ fdB Bk j'fJnk. bkbu ftu T[j nkgD/ g[ZsoK dhnK
oj/ B/.
w[Zmk cV oZfynk ;h. ;kJheb d/ fSnkw B{z p{j/ s/ yfVnK d/y fJzM w[V T[jh gsbk d[ZX. gsBh o/i M{mhnK ;"jK u[Ze ;edk. ns/ c/o T[j
šs[;hA sK pkT{ ih n?t/A ;t/o/
j?Avb d/ nrb prb ns/ fgS/ bZrk fit/A oZp nkg d[ZX tkb/ v'b N'e/. th iks dk pqkjwD j' e/. T[; B{z
;t/o/ r[Z;/ Bkb nkgDk bj{ ;kV oj/
e?ohno Bkb d[ZX d/ d' d' v'b bNe Go dotkz/ s/ nk yV'sk j't/. ''pJh gzfvs d[ZX HHH'' nfij/ eqw eofdnK d/y o'z gshb/
j?. ;Zu g[ZS' w?A sK e'Jh th p[ok ezw
oj/ ;B. ;kJheb B{z ;jkok d/ e/ yVQk go fJB;kBh fcsos. i/ pzd/ B{z ''UJ/ pkT{ ih d't/A g[ZsoK dh ;"Aj ftu fgnk eZuh bZ;h fijk d[ZX nZyK
BjhA ehsk. w?A gzfvs jK ns/ oZp e'b'A
eoB bJh T[;dh ekmh T[; nkgDh e'Jh uhz nk;kBh Bkb fpBK w/jBs y[nk bt', i/ d[ZX ftu wkVk fijk ;kjt/A x[zw frnk. fijVk T[j fgSb/ th vodK. fijVk gkDh w?A v'bK ftu
Yke bk oyh ;h. ehfsnK fwb/ sK T[j T[; dh edo th B[e; j't/. d[ZX sK mhe j?. s[jkvh S/ wjhfBnK s/ fgbKdk nk fojk ;h. gkfJnk fJj sK okw d/ wzfdo dk
''w/ok BkT[A gzfvs okX/ fSnkw j?.@ BjhA eodk. w/o/ nzdo th T[jh fcsos gsBh B{z jh tfjw j' frnk j'Dk. @gzvs s{z HHH<@ gkDh j?, ;Zu wzB' d[ZX fijk jh j[zdk.''
T[; B/ w/o/ fpBK e[M g[ZfSnK Gkoh ikr gJh. w?A th T[; B{z o'jp wkoB s[jkB{z gsk BjhA n"osK B{z fJj ''i? okw ih eh pkT{ ih. eh jo T[;d/ fJj Spd ;[D w/ok ;oho sK
nktkz Bkb fejk. e[M gbK bJh w?A bJh g[ZS jh fbnk, ''d[ZX dh fejh phwkoh S/sh fuwVdh j?.@ o'z ;t/o/ ;?o eoB iKd/ j'< ikDk th fit/A sg/ sKp/ fijk j' iKd?.
fJe NZe T[; d/ fujo/ B{z fBjkfonk jkbs j't/rh<'' w/oh rZb N[edk j'fJnk T[j ukjhdk. fJzBh y[bQh EK Sfjo 'u feZE/ ''go T[j g[ZsoK dhnK M{mhnK
;"jK<''
ns/ nZyK okjhA fJzM d/fynk fit/A @s[;hA fceo Bk eo' pkT[ ih, wZM p'fbnk. T[; dh rZb ;[D w/ok wB fwbdh j?< Bkb/ fJj f;js bJh th
w?A EoEoKdh nktkz Bkb efjDK.
u[Zg dh GkSk ftu g[ZfSnk j't/, d/ EBK 'u'A eZY v'b 'u gT[ ns/ v'b'A rfbnkBh Bkb Go frnk. ;'uK fe pj[s tXhnk.@
''pkT{ ih s[;hA th G'b/ j'. d[ZX
''pJh w?A eh eoK i/ s{z gzfvs okX/ f;ZXk s[jkv/ GKv/ ftu. n;hA gzfvs n?t/A pzd/ s/ SZe ehsk. feb' d[ZX fgS/ T[; w/o/ d' SpdK pdb/ fJzBk jh
'u fwbkJ/ gkDh fgZS/ fes/ e'Jh
f;nkw j?. b'e jK. e'Jh wkVk ezw BjhA eod/.@ p/uko/ B{z g[ZsoK dh ;"Aj u[eDh gJh. fejk. w/ok fynkb ;h T[j w?B{z d/y
nkgD/ g[ZsoK dhnK M{mhnK ;"jK th
@s[;hA go;'A jh fJ; xo ftu T[; sgke Bkb T[Zso fdsk. fe;/ c/o sK jo tkoh fJzM jh j[zdk. ;fjw ikt/rk. jZE i'V ns/
u[Ze ;edk< T[bkd fgZS/ sK b'ehA
nkJ/ j'.@ T[; dh fJ; rZb 's/ w?A E'VQk Bkb rZbK eofdnK ;[D gsBh th w/o/ fejK fJe d' fdB sK d[ZX mhe frVfrVk e/ wkch wzr/rk fe d[ZX
fJj ;ko/ e[eow eod/ B/. go w?AHHH.
j?okB th j'fJnk fe fJ; B{z w/o/ Bt/A p{j/ 'u nk rJh. Gkn mhe s?n eoe/ mke nkT[Adk BjhA sK T[jh gkDh ftu gkDh fwbD dh rZb w?A fe;/ B{z
s[jkB{z SkfJd gsk BjhA w/ok sK ni/
xo 'u go;'A nkT[D pko/ fet/A gsk w?A gfjb/ fdB jh GKv/ ftu d[ZX g[nk fwfbnK. eJh tkoh sK gzfvs gshb/ Bk dZ;K. go nfijk e[M Bk j'fJnk.
ftnkj th BjhA j'fJnk. c/o g[Zs feE'A
bZrk. w?A T[;d/ fJ; ;tkb s/ th e[M fbnk. gzfvs okX/ fSnkw B/ v'b dk ftu eZuh bZ;h jh gk iKdk. i/ ed/ Gkt/A w?A T[; B/V/ yVk ;K go T[j sK j'Dr/. fijV/ ni/ se izw fJ; ;z;ko
Bk p'fbnk e/tb 'jK' ftu f;o w{zj pzd ehsk. 'i? okw ih eh' ejh gsBh e[M efjzdh sK T[; dk nr'A th gkDh d/ YeD Go Go v'b 'u ftu nkJ/ jh BjhA, T[jBK dhnK sK
fjbkfJnk. ns/ ;kJheb s/ bZr/ tZv/ jkoB Bkb T[jh T[so, gkJh ik fojk ;h. Gkt/A w?A jzko M{mhnK ;"jK u[ZeK, eh
''fJ; ekb'Bh ftu fijVk th gK gK eodk nZr/ bzx frnk. špkT{ ih ;"Aj u[ek b' d't/A g[soK ''gzfvs fJj eh eo fojk j? s{z<'' coe g?Dk.''
BtK pzdk nkT[Ad? T[j d[ZX w/o/ e'b'A d[ZX dh ;wZf;nk jZb j'D s/ w?B{z dh i/ d[ZX ftu oZsh Go th coe ''d[ZX 'u gkDh fwbk fojk jK fJzBk efj T[j ;kJheb dk g?vb
jh b?Adk.'' fJzM bZrk fit/A w?A bVkJh dk e'Jh j't/. g[ZsoK Bkb'A d[ZX E'V/ fgnkok pkT{ ih.@ wko, T[; d/ bZr/ jkoB Bkb gK gK
eodk d[ZX tzvD bJh nZr/ B{z N[o
T[; c/o rZb S/Vh. tZvk w'ouk fpBK jfEnko csfj eo j[zd?. c/o tfjw dk eh fJbki.@ ''UJ/ s{z sK gzfvs j[zfdnK th
g?Adk. fJe tkoh th fgS/ w[V BjhA
''s[jkv/ gV";hnK B{z th d[ZX w?A fbnk j't/. fes/ ikDk th Bk fgnk. ekb'Bh 'u ofjzfdnK ;kB{z eJh wjK M{mk ns/ wZeko fBefbnk.
d/ydk.
jh fdzBk. pkeh n"j fijV/ fszB pzdk nkg/ d[ZX b? p{j/ s/ nk yV'sk. wjhB/ j' ub/ ;B. tes g?AfdnK @BjhA pkT{ ih w?A sK nfijk e[M
nrb/ fdB T[j c/o ;t/o/ ;kv/ p{j/
gbkN SZv e/ xoK dh esko j? ;ko/ j[D wB jo gkf;T[A jbek j' frnk tkechns tXD Bkb pzfdnK dh th BjhA ehsk.@
s/ yV'sk ;h. go fJ; tkoh d[ZX
w/o/ jh rkje B/. d[ZX p/uBk ;kvk fdZ;/. fJe ;[;kfJNh th fwb rJh. r[gsk T[j gkDh Bkb jZE X'Adk p'fbnk.
b?AfdnK w/o/ wB 'u e[M BjhA ;h. ;r'A
ykBdkBh g/Sk BjhA. w/ok fgU sK ''nk e/ d/y/ ih d[ZX sK pj[s ;kfjp, ;e;?Bk, fw;No f;zx ns/ j'o ''s{z w/o/ ;kwQD/ d[ZX tkb/ v'b ftu
T[j sK ;t/o dh uVQh gfjbh feoB
pj[s tZvk ftdtkB gzfvs ;h. d{o ;'jDk.@ eJh pzd/ j"b/ j"b/ fJe wzvbh ftu gkDh gkfJnk ns/ efj fojK w?A e[M
tKr ;kc s/ fBowb ;h.
d{o d/ fgzvK ftu ;GBK dk go'fjs o;'Jh ftu'A gsBh dh nktkz nk i[V/. ed/ edkJhA ;t/o/ Skwh iK BjhA ehsk.@
frfDnk ikt/. go w?A T[; xo 'u fgU ;[DkJh fdsh. T[; B/ d[ZX gshb/ ftu S[ZNh tkb/ fdB n;hA fJe d{i/ Bkb T[jdh rZb ;[D w?B{z fJzBk r[Z;k
w/ok tho
w/ok tho
w/ok tho
w/ok tho
w/ok tho
fijk Bk izfwnk. ;e{b/ fJe fdB th gk oZfynk ;h. w?A th o;'Jh 'u ik fwbd/ ofjzd/. wJh wjhB/ d/ fdB ub ufVQnk fe wB eo/ T[;dk w{zj s'V
fNe e/ Bk gfVQnk. fgU pj[s/ohnK d[ZX 'u T[Arb vp' e/ d/yh. d[ZX d/ oj/ ;B. c/o gzi S/ ifDnK ;bkj dtK. iK z'o dhnK uko-gzi uzvK
fdB ufVQnk oZyVh tkbk
B;hjsK fdnk eo/ go w?A sK fJe' fBSkB T[Arbh s/ g? rJ/ ;B. rkVQk pDkJh fe Sfjo d/ GhV GVZe/ B{z SZv T[;d/ w{zj s/ iV d/tK. w/o/ e'b'A
tho/ Bkb rbtZeVh tkbk
tkoh bzvo e[Zs/ fijk fBefbnk. pZ; ;h sK jh fJzM j'fJnk i/ gsbk j[zdk n;hA fJzBh y[bQh ekb'Bh ftu ofjzd/ nkgDk r[Z;k ekp{ BjhA ;h j' fojk.
r[ZN s/ oZyVh ;ikT[DhnK
;kok fdB fJZXo T[ZXo w{zj wkodk sK T[Arb d[ZX 'u'A fJzM pkjo nk iKdh jK feT[A Bk fJ; y[bQ dk ckfJdk go fJe T[j ;h. gZek p/Sow bZr/.
jo ohM fdb dh g[rkT[Dh J/
ofjzdk. c/o fJe fdB fgU wo frnk. fit/A gkDh ftu v[p' e/ d/yh j't/. T[mkfJnk ikt/. fJe' tkoh fEzdk xVk. w/oh rZb dk
gzi ;" b?e/ w?A BjhA wzBDk
T[; pknd sK gzvskJh bJh e'Jh th j[D sK T[j jo o'z ;t/o/ jh nk pZ; T[; fdB'A w"ofBzr tke dh T[; s/ e'Jh n;o Bk j'fJnk. N{Nh
Bt/A c'B dh cowkfJS gkT[Dh J/
w/o/ e'b Bk nkt/. c'o nkt/ sK i/ iKdk. ;kJheb s/ bZr/ jkoB Bkb rZb gZeh eo bJh. ;t/o/ ;kY/ uko T[s/ eoe/ bZr/ pbp d/ ukBD ftu
go ;kv/ bJh sK nkGkrk fdB j?
w?B{z gZsok tkuBk nkT[Adk j't/, wzso gK gK eodk. p{jk y[bQdk. T[j Gkoh th Bk tid/ fe n;hA ekb'Bh 'u'A pkjo w?A T[; tZb d/fynk. w?B{z fJzM bZrk
p/p/ pkg{ B/ sK o' th fbnk J/
ns/ ;b'eK dk frnkB j't/. w/o/ bJh nktkz Bkb 'i? okw ih eh' efjzdk fBeb d{o y[bQ/ tksktoD ftu x[zwD fit/A oktD dhnK Gkoh w[ZSK j/m dp/
w?B{z sK :kd jh BjhA fojk ;h
sK ekbk nZyo G?A; pokpo.'' ns/ GKv/ 'u d[ZX gk jkoB piKdk fBeb iKd/. T[;d/ d't/A p[bQ w[;eok oj/ j'D.
w/ok tho sK oZp B/ d/ e/
'';oho dk w?A S[o{ s'A jh y[bQk ;K. nZr/ N[o g?Adk. c/o fJe fdB phth c/o fJe tkoh pj[s nihp xNBk šs{z gzfvs j' e/ th M{m pedK.
;kv/ s'A y'j th fbnk J/
fgU Bkb b'eK d/ xoK 'u ik yhoK w?B{z o;'Jh 'u ;Zfdnk. tkgoh. ;kv/ xo'A E'Vh d{o s/ okw dk w/o/ ;kjwD/ d[ZX ftu gkDh fwbk fojK
w/oh uzrh fe;ws BjhA
yk yk nkg/ seVk j' frnk ;K. fgzv ''nk d/yDk ih, nZi fJj d[ZX wzfdo pfDnk j'fJnk ;h. fijVk ns/ nr'A efjDK w?A e[M BjhA ehsk.
w?A G?D jK N[ZNh sedho tkbh
w/ok fJe o[bd{ p/bh ;h. T[j fgzv'A e[M gsbk fijk bZrd?<'' ekb'Bh d/ pzfdnK B/ ;KM/ g?f;nK Bkb ub' fJj sK tZyoh rZb go s{z sK
foSs/ sK fJE/ j'o pV/ B/
d[ZX fJeZmk eo Sfjo p/udk ;h. w?B{z e'b nkJ/ B{z T[; fejk. w?A w[V w[V ;oeko tb'A fwbh EK s/ T[;kfonk ;h. fJe Bzpo dk ewhBk th j?A. oZp e'b'A
go rZb pDdh Bh w/o/ tho tkbh
ftjbk x[zwdk d/y T[; nkgD/ bhj/ d[ZX 'u T[Arb vp' vp' d/yK. d[ZX sK wzdo d/ eosk XofsnK B/ b'eK d/ th BjhA vodk. skjhUA sK fezBh
w/o/ Bkb j[D bV/rk e"D
bk fbnk. j[D pkT{ ih w"iK jh w"iK T[Arb s/ fNe/ jh Bk. Gkt/A nZyK gkDh ghD bJh T[; pkjo fJe tkoh fJ; gkDh fgS/ nkgD/ d't/A
pD gops w/o/ fgZS/ yV/rk e"D
B/. ;t/o/ uko pi/ T[m wZMK tkfbnK ;kjt/A fgnk d[ZX gsbk bZr/ go wB ;oekoh N{Nh brtk oZyh ;h. e'Jh th g[ZsoK dhnK M{mhnK ;"jK yk frnk.''
id th w?A j[D g'uk bkT[Dk
e'b'A v'bK 'u d[ZX g[nk bJhdk j?. 'u c/o fJj' nkJh ikt/. nkT[Adk iKdk fgnk;k T[E'A gkDh gh r[Z;/ 'u p'bdk w?A fJj fpbe[b
uZgbK b? e/ nzdo pV/ rk e"D
Sfjo fbnk s[jkv/ fij/ uzr/ pzfdnK šBjhA gzfvs nfijk BjhA eo b?Adk. ed/ edkJhA e'Jh fJek d[Zek G[Zb frnk ;K fe w/o/ ;kjt/A S/o
id p{j/ nZfrUA w/oh v'bh s[oBh
d/ xoK u[nkBh feb' d/ tkX/ fgS/ ;edk.@ pzdk T[E/ BjKdk th d/fynk iKdk. tork seVk pzdk yV'sk ;h. i/ fJ;
yV eko e'b nZyK Go/rk e"D
p/u dJhdk j?. o'z ;t/o/ fezB/ jh nrb/ fdB id'A okX/ fSnkw N{Nh d/ T[s/ eoe/ oks B{z fJe pbp d/ itkp ftu fes/ T[; w/o/ fJe d'
wB Go/ Go/ Bkb oZp d/ GkD/
fujfonK d/ doSB eohd/ B/ ns/ Bkb ;t/o/ nkfJnk sK wB 'u nkJh rZb ibdk ofjzdk sKfe oks t/b/ gkDh iV fdshnK sK <
wzB ojh nK
Xzdk th N[odk ofjzdk.@ p[bK s/ Bk nkt/. pj[s e'fSS ghD tkfbnK B{z jB/o/ ftu e'Jh go nfij/ e"V/ Spd ;[D th T[j
s{z fiZE/ th J/ tho/ y[S ojhA
fJzBh bzwh rZb eofdnK okX/ ehfsnK th w?A T[; e'b'A d[ZX d/ gsbk w[Seb g/S Bk nkt/. e[M BjhA p'bdk. ;kJheb s/ Nzr/ d[ZX
s/o/ fjZ;/ dk Xkrk
fSnkw B/ w?B{z fJe tkoh th Bk p'bD j'D pko/ Bk g[ZS ;fenk. go id'A fJe fdB ;t/o/ n;hA ;?o eoB ik tkb/ v'b d/ w{zj s/ YZeD fcZN eoB
s/o/ w'No ;kfJeb d/ j?Avb B{z pzBQ
fdsk. n;hA BtK BtK xo pDk e/ nrb/ fdB T[; c/o gsbk d[ZX gshb/ oj/ ;K. nukBe Bzo wzdo d/ tZv/ bZrdk. c/o T[j fJe bZs x[wk
ojh nK
fJ; ekb'Bh ftu nkJ/ ;K. fJzM sK gkfJnk sK p[bQK 'u'A rZb pkjo fBeb p{j/ tZb ubh rJh fi; B/V/ pbp d/ ;kJheb dh ;hN s/ pfj iKdk. nZr/
wBdhg ykBg[oh
wBdhg ykBg[oh
wBdhg ykBg[oh
wBdhg ykBg[oh
wBdhg ykBg[oh
fJZE/ pj[s ;kohnK ;wZf;nktK ;B jh rJh. gqekS j/mK gkDh dh N{Nh bZrh j'Jh N[oB s'A gfjbK fJe tkoh w/o/ tZb
42
42
42 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 2 2222
42 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2 22
42 gzikp NkJhwz, f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 202222
šgzikp
šgzikp s/ gzikphnK bJh eh fJj nikdh ;h iK popkdh ;h@s/ gzikphnK bJh eh fJj nikdh ;h iK popkdh ;h@
šgzikp
šgzikp 's/ gzikphnK bJh eh fJj nikdh ;h iK popkdh ;h@s/ gzikphnK bJh eh fJj nikdh ;h iK popkdh ;h@
šgzikp s/ gzikphnK bJh eh fJj nikdh ;h iK popkdh ;h@
šfijV/ ;[gB/ nikdh x[bkNhnK B/ t/y/ ;B eh T[j nikdh ;kB{z fwb rJh j? <
šfijV/ ;[gB/ nikdh x[bkNhnK B/ t/y/ ;B eh T[j nikdh ;kB{z fwb rJh j? <
šfijV/ ;[gB/ nikdh x[bkNhnK B/ t/y/ ;B eh T[j nikdh ;kB{z fwb rJh j? <
šfijV/ ;[gB/ nikdh x[bkNhnK B/ t/y/ ;B eh T[j nikdh ;kB{z fwb rJh j? <
šfijV/ ;[gB/ nikdh x[bkNhnK B/ t/y/ ;B eh T[j nikdh ;kB{z fwb rJh j? <
wBw'jB f;zx y/bk f;vBh s'A
wBw'jB f;zx y/bk f;vBh s'A
wBw'jB f;zx y/bk f;vBh s'A
wBw'jB f;zx y/bk f;vBh s'A
wBw'jB f;zx y/bk f;vBh s'A
fijVh nikdh ykso gzikphnK okjhA nkgD/ ofjD nB[e{b o?D t;/o/ dhnK ikBK B{z pukT[D bJh nkgD/ ozr{B dh i/b nzdo jh 7 Btzpo 1862
B{z BZp/ gZuBt/A gqshSs nkgDhnK ikBK ns/ G'iB dh Gkb ftZu fit/A fe xoK ftZu SoB d/ e/ gS{ fposh b'eK B{z fJ; nzsw w[rb pkdSkj dh w"s
d/DhnK gJhnK ;B.eh T[BQK Sjhd j'J/ e[dos d/ n;{bK nB[;ko pdbkU ;w/A s'A nkgD/ nkg B{z i'yw ftZu gk e/ j'D eoe/ w[rbK dk nzs j' frnk.
SjhdK d/ ;[gB/ g{o/ eoB tkbh T[; dh d/D j?. T[j gkDhnK ftZu x[zwD x/ T[BQK B{z b[ek e/ ns/ S[gk e/ oZfynk. fdZbh epi/ pknd r'fonK d/ j";b/
nikdh dk fBZx nZi d/ gzikph ohnK yKd/ j'J/ fJ; n;Nq/bhnk d/S dh id'AnwB u?B j'Jh T[d'A T[BQK B{z ;jh tXD/ S[o{ j' rJ/ T[BQK tZyok ejkT[D
BkrfoeK ;w/s Gkos tk;hnK B{z Xosh 's/ gj[zu/ ;B. fijV/ fe n;fGnk ;bkws ;[ofyns EktK 's/ gj[zukfJnk tkb/ gzikp d/S d/ oki/ oDihs f;zx
gqkgs th j'fJnk j?. j'D eoe/ fJ; ftjbh gJh Xosh d/ frnk. d/ oki Gkr tZb G?Vh Bh:s tkbh
T[; t/b/ nikdh b?D dh bfjo izrbK ftZu izrbh ikBtoK Bkb jh fJj ;kok efjo f;oc gzikphnK nZy oZyDh S[o{ ehsh. go dok y/po s'A
t/b/ ;kfonK d/ fdbK ftZu fJZe' jh x[b fwb e/ T[; t/b/ s'A fpqfNS ;oeko Bkb toskfJnk frnkfeT[Afe gko ncrkBk Bkb b'jk b/D d/ ykb;k
iB{zB ;h fe fpqfNS ;oeko B{z Gkos d/ epi/ sZe ofj oj/ ;B. fJZE/ fpqfNS gzikphnK dk e;{o fJj ;h fe fJ; c"i dh pjkdoh d/ feZ;/ ;[DfdnK
ftZu'A pkjo eZYDk j?. fpqfNS r'fonK s'A r'oh uzwVh tkb/ gj[zu/ b'eK B/ i' nikdh ykso ;ZG s'A tZX e[opkBhnK j'fJnK B/ 's/ wjkokik oDihs f;zx
B{z pkjo eZYD pknd nkgD/ d/S d/ jo o'i BthA d[BhnK dh jo BthA Xos d/ e/ fJj nikdh b?D dh bVkJh dh pjkdoh Goh e{NBhsh t/yfdnK
BkrfoeK ftZu'A nkgD/ jZeK dh okyh bGD dh ukjs oZyd/ ;B.fJ;/ ukjs gzikphnK B/ bVh ;h. fJ; bVkJh ftZu j'fJnK nzfwq;o fty/ 25 ngq?b 1809
eoB tkb/ pj[ ;zwsh t'NoK okjhA nkgD/ sfjs fJZE/ fJzrb?Av s'A e?gNB n'oEo gzikphnK dk fijVk nkgDk tZyok B{z fpqfNS r'fonK dh ezgBh B/ wjkokik
wBgz;d d/ b'eK B{z u[D e/ Gkosh fcfbg 26 iBtoh 1788 B{z frnkoK gzikp d/S ;h T[j th r[nk e/ tZy'- oDihs f;zx Bkb fbysh ;zXh eo bJh
b'eszsoh YKuk wip{s eoB tkbh ns/ fpqfNS ;w{zdoh p/fVnK ftZu f;vBh tZyohnK fonk;sK ftZu tzv/ j'J/ fe ezgBh dfonkJ/ nZNe j[D d/ gzikp
ftbyDsk dh fw;kb g?dk eoB tkbh fty/ eb'BhnK dh T[;koh eotkT[D Gkos B{z fJZe fJZemk Gkos toS d/S d/ fibQk Sjhd Grs f;zx Bro dh Be;kB j'fJnk T[; B{z fe;h th ehws
gzi ;kb pknd ;oeko pDkfJnk bJh ekfwnK B{z b? e/ nkfJnk ns/ pBkT[D ykso nkgD/ nkg B{z ikps/ sfj;hb pbku"o d/ B/Vb/ fgzv nk;o'A 's/ g{ok Bjh ehsk ik ;edk ns/ T[;
eoBh j?. Gkt/A fe fJ;/ eVh dh gqBkbh fJ; d/S ftZu fJZE/ gj[zu e/ g{oB s"o ftZu oZy e/ nzro/i je{ws B{z fJj d/S d/ J/ohJ/ ns/ o'gV B/V/ dfonk (;sb[i) B{z edhA th G[bkfJnk BjhA ik ;edk.
sfjs pktk ;kfjp vkeNo GhwokJ/ 's/ fJ; d/S dh Xosh T[Zs/ fpqfNS SZvD bJh wip{o ehsk. gfjbK th s'A nZr/ ed/ th ykb;k oki d/ fJbke/ J/vk tZvk B[e;kB eotk e/ ns/
nzp/deo ;kfjp ih tb'A d/S d/ ;oeko dk Mzvk rZv e/ pkeh d[BhnK i' XkVth b[N/o/ dok y/po gko'A nkT[D tZb BjhA nkt/rh ns/ Bk jh ykb;k nkgDhnK fJZisK r[nk e/ bJh rJh
BkrfoeK d/ jZeK dh okyh ykso ns/ B{z df;nk frnk fe nZi s'A fJj Xosh tkb/ b[N/ofnK B/ Gkos 's/ b[ZN eoB c"i Jh;N fJzvhnK ezgBh j/m oki Gkr nikdh fi; d/ ;[gB/ Sjhd eosko f;zx
d/S d/ b'e szsoh YKu/ dh wip{sh oZyD ;kvh j?. id fe fJBQK s'A gfjbK th nkfJnK B/ epik eoe/ je{ws ehsh tZb ikt/rh.go wjkokik dh fpwkoh ;okG/ ;w/s Sjhd Grs f;zx tor/ j'o
d/ fjZsK dh ;[ofynk ykso ;zftXkB vZuK ;w/s eJh j'o d/SK d/ b'e nke/ ns/ ipoh jh ;fGnkuko ns/ Xow Bkb 27 i{B 1839 B{z j'Jh w"s pknd nB/eK ppoK ns/ rdoh :'fXnK B/ bJ/
pDkfJnk frnk. fi; d[nkok nkgD/ fJZE'A w[Vd/ oj/ ;B. fJ; E'V/ fij/ 1788 gohtosD bJh b'eK B{z ibhb eo ykb;k oki d/ p[Zeb d/ ;ZgK ns/ w[ypo j'J/ ;B. eh nZi T[; nikdh dk fBZx
d/S d/ nkw b'eK ftZu'A nkw b'eK d/ s'A nZi sZe f;oc 233 ;kb d/ ;w/A s;hj/ th fdZs/ iKd/ oj/. T[; t/b/ th v'ro/ ;odkoK dh rdkoh eoe/ wjkokik ;kv/ ;oekoh w[bkiw, ftfdnkoEh,
fjsK B{z ;[ofyns eoB bJh nkw b'eK nzdo jh fJ; d/S B{z fpqfNS r'fonK B/ fJ; d/S B{z ns/ fJ; dh ;fGnsk ns/ dh w"s s'A d; ;kb pknd 02 ngq?b fe;kB, wid{o, S'N/ tgkoh B{z i' nZi
tb'A nkgD/ nkw b'eK B{z t'NK gke/ fJ; dk ftek; eoe/ J/Bk ;'jDk 's/ Xow B{z pukT[D ykso T[BQK b[N/fonK 1849 B{z gzikp d/S th r'fonK dh epi/ ;Vek 's/ o[b e/ ;oekoh szso d/ vzv/
B[wkfJzdrh ;zGkbD dk f;;Nw Bw{B/ dk pDk fdZsk frnk j? fe fJj 's/ XkVthnK Bkb ;ZG s'A tZX b'jk ftZu nk frnk ;h. go fJ; ykb;k yk e/ ns/ nEo{ r?; d/ r'fbnK dh wko
pDkfJnk frnk. fJ; ;zftXkB nB[;ko d/S j[D d[BhnK d/ gfjbh esko ftZu gzikp d/S d/ gzikphnK B/ jh fbnk c"i ns/ fpqfNS ezgBh dh c"i ftZu MZb e/ ns/ gkDh dhnK p[SkVK Bkb
ubD ns/ BkrfoeK dhnK io{oh nkT[D tkb/ d/SK dh ;{uh ftZu Skwb ;h. j'Jh xwk;kB dh j'Jh bVkJh dk ;ohoK dk p[ok jkb eotk e/ fwb foj?
;j{bsK w[jZJhnk eotkT[D dhnK j' u[Zek j?.id fe ;kv/ Gkos d/S dh fJ; eoe/ t/b/ dh nzro/i je{ws uSwdhB rtkj w[;bwkB eth Skj < eh ;Zu w[Zu fJ; nikdh d/ y[nkp
;kfonK B{z e;w y[nk e/ d/S dh tkrv'o ;z;feqsh ;w/s fJZE'A dh ;fGnsk jikoK dhnK BioK gzikphnK B{z ;pe w[jzwd B/ nkgDh eftsk okjhA ykb;k bJ/ ;B nkgDhnK ikBK dhnK
;KGD tkbh e[o;h 's/ p?mD dk ;kok ;kb g[okDh j'D eoe/ ;kvk GkostoS f;ykT[D d/ o"n tkbhnK j'D eoe/ c"i dh pjkdoh tko/ i' fpnkB ehsk nj[shnK d/D tkb/ w/o/ gzikp d/ ns/
f;;Nw pfDnk. fJj ;zftXkB 26 d/S sK ftek; gy'A d[BhnK d/ ;ko/ d/SK gzikp B{z d' fjZf;nK ftZu tzfvnk j?. T[j fJZe f;Zy ykb;k c"ihnK dh d/S tk;h nikdh x[bkNhnK B/ < i/
Btzpo 1949 B{z Gkos dh gfjbh b'e s'A th gfjbh 's/ T[gobh esko ftZu frnk. i/ Gkos d/ fjzd{ ;'u tkb/ B/sk fBt/ebh ns/ tZyoh fwSkb ns/ fJ; d/S d/ BkrfoeK B/ wjhfBnK tZXh
;Gk d[nkok gk; eoe/ fJ; B{z eB{zBh nZi yVQk j'Dk ukjhdk ;h. go ;ukJh wB[Zysk gqsh jwdodh oZyD tkb/ j[zd/ gfjukD do;kT[Adh j?. šSkj w[jzwdk ;odh rowh tkoSK ns/ MyVK Go/
s"o 's/ wkBsk fdZsh rJh. fi; B{z fe fJj j? fe ;kv/ d/S d/ pj[s ;ko/ Bkrfoe sK fJ; tosko/ B{z nkgDh u"Xo dh c"iK fiZs e/ nzs B{z jkohnK J/@ fJ; w";wK ftZu ;VeK 's/ o[bD bJh wip{o
26 iBtoh 1950 B{z ;ko/ d/S d/ nZi th Bzr/ n;wkB j/m ;VeK 's/ G[Zy B{z fsnkr dh GktBk Bkb bVkJh ftZu ykb;k c"i s'A jko e/ j'Dk ;h sK eh b'V ;h J/BhnK ehwsh
BkrfoeK dh pokpoh ykso ;ko/ d/S ;"D bJh wip{o jB. w/o/ nkgD/ fBZih Nkfbnk ik ;edk ;h. fjzd{ ;'u tkb/ r'fonK dh c"i fgZS/ B{z GZih ik ojh ikBK r[nkT[D dh ns/ ;ohoK 's/
ftZu bkr{ ehsk frnk. ftukoK nB[;ko i/ Gkos tk;h r'fonK B/sk Bfjo{, rKXh, gN/b ns/ j'o i/ ;h go p[Zeb d/ ;Zg v'ro/ ;odko w[ypoK s;hj/ MbD dh. fJ; nikdh Bkb'A sK
T[; t/b/ fJj ;zftXkB Gkos d/ jo B{z fJZE'A Bk eYZd/ ns/ nikdh Bk b?Ad/ ;ko/ ;sk dh G[Zy dk BSk fsnkr e/ B/ T[BQK GZi/ iKfdnK B{z o'e e/ df;nk fco T[j fpqfNS r'fonK dh r[bkwh jh
Bkrfoe d/ jZeK dh okyh eoB ykso sK Gkos d/S th n;Nq/bhnk d/S Bkb'A w[;fbw bhr d/ B/sk fw;No iBkj B{z fe s[;hA GZi feT[A oj/ j' ykb;k c"i tZXhnk ;h. gzikp ns/ gzikphnK bJh
pDkfJnk frnk ;h. go nZi f;nk;h tZXhnk pBDk ;h. fijV/ ezw fpqfNS d/S dh tkrv'o ;zGkb e/ gqXkB wzsoh e'b sK j[D jfEnko ysw j' rJ/ jB, fJj nikdh BjhA ;h. fJj sK gzikp
M[owN d/ BhshtkBK B/ jkbs fJZE'A sZe ;oeko t/b/ d/ Gkos ftZu ehs/ j'J/ pDk fdzd/ sK fJj gzikphnK Bkb j? jh BjhA w[V' s[;hA jwbk eo'. 's/ gzikphnK dh popkdh dk fdB ;h
gj[zuk fdZsh j? fe nkgDh pj[ ;zwsh jB. T[j nZi fJ; t/b/ th t/yD:'r tosD tkb/ GkD/ Bkb i' xkD j'fJnk nkgfDnK dh fJ; rdkoh eoe/ fiZsh fJj gzdoK nr;s 1947 dk wBj{;
d/ nfXekoK dh tos'A eofdnK B/ fbSek wkod/ j'J/ Mbed/ jB. id fe T[j ed/ th Bk tkgodk. fJj pkeh j'Jh ykb;k c"i nkgD/ rdkoK dh fdjkVk. fi; B/ ;dhnK s'A ;e/ G?D
nkgD/ u[D/ j'J/ B[zwkfJfdnK B{z bkG pknd dhnK ;oekoK tb'A ehs/ j'J/ ezw Gkos d/ j'o okiK dh nikdh io{o j' rdkoh eoe/ jko rJh ns/ gzikp d/S GoktK dh soQK ofj oj/ b'eK ftZu
d/D ykso ns/ fJBQK d/ B[e;kB eoB E'V/ ;w/A pknd Yfj Y/oh j'Jh ik oj/ ;edh j? go gzikp ns/ gzikphnK dh th fpqfNS ;oeko dh frqcs ftZu nk Bcos Go e/ gzikp 's/ gzikphnK dh
tkbhnK wZdK B{z j"bh j"bh ;zftXkB jB. nzro/iK tork ezw nZi dhnK popkdh dk fdB j? fJj 15 nr;s e/ r[bkw pD frnk. eth Skj w[jzwd popkdh eotkJh ;h. fi; dk bkG ns/
ftZu'A pkjo eYtkfJnk ik fojk j?. ;oekoK s'A j' jh BjhA ;fenk. 1947 tkbk fdB. nB{;ko i/ T[; t/b/ ;odko oDihs fBZx nikdh dh bVkJh bJh e[ZM th
fizBh tko th oki ftXkB ;Gk nZi d/S dh jo fJZe f;nk;h gkoNh d{i/ gk;/ id'A fJzrb?Av s'A Jh;N f;zx fiT{Adk j[zdk sK ykb;k c"i B/ i' Bk eoB tkb/ pkeh ;N/NK tkb/ b'e
ftXkfJe iK w?Apo gobhw?AN bJh dk B/sk d/S ns/ e"w dh ;zgsh ns/ d/ fJzvhnk Bkwh ezgBh ;o E'w; o'J/ dh pjkdoh tkb/ i"jo ftykJ/ ;B, sK wkD oj/ jB.id fe fJ; nikdh dh
u[fDnk ik fojk T[Bh tko g?BSB b?D S d/ ;t?wkB tko/ BjhA ;'udk pbfe nrtkJh j/m 24 nr;s 1608 B{z ykb;k c"i dh ed/ th jko Bk j[zdh. ehws 85 s'A 90# e[opkBhnK d/D tkb/
d/ nkgD/ nkg B{z jZedko pDk oj/ jB. jo e'Jh nkgD/ fBZi dk xo GoB tko/ r[ioks ;N/N d/ ;{os Sfjo fty/ tgko fJ; s'A pknd r'fonK dk ;ko/ gzikphnK B{z ns/ T[; s'A xZN pzrkbhnK
id fe fJZe tko jh jo fJZe B{z g?BSB jh ;'u fojk j?. fi; Gkos ns/ Gkos eoB d/ wB;{p/ Bkb w[rb pkdSkj Gkos toS T[Zs/ epik j' u[Zek ;h. B{z e[opkBhnK d/ e/ u[ekDh gJh ;h.
b?D dk jZe j'Dk ukjhdk ;h. go fJj tk;hnK tko/ y[nkp SjhdK B/ bJ/ j'J/ ijKrho d/ ;w/A nkJh ;h. T[d'A j[D tkbk ;oeko B/ d/S ftZu ftek; d/ ezwK dh fi; dh ;ik th nkgDh popkdh eotk
b'e, ftykt/ ti'A b'e ;/tk eoB dk ;B. T[j Gkos jkb/ pBDk pj[s Gkos d/S tZy'-tZyohnK pj[s ;kohnK S[o{nks th eo fdZsh ;h. d{i/ gk;/ e/ gzikphnK 's/ pzrkbhnK B{z jh fwbh
fYv'ok fgZN oj/ jB id fe n;b ftZu finkdk d{o dh rZb brdh j?.T[; S'NhnK S'NhnK fonk;sK ftZu tzfvnk nikdh bJh d/S GrsK B/ bVkJh th j?. pkeh ;N/NK tkb/ sK w[cs ftZu jh
fJj b'eK d/ jZe y'j e/ nkgD/ jZeK B{z Gkos ykso id'A 1947 ftZu pNtkok j'fJnk ;h. fJ; ezgBh B/ fJZE'A d/ S[o{ eo fdZsh j'Jh ;h. fi; dk n;o ;Zsk dhnK e[o;hnK 's/ p?m e/
;[ofyns eoB dhnK jh ;ehwK xV j'fJnk T[d'A fJZE/ ;dhnK s'A ;Ze/ G?D fonk;sh YKu/ dh nkg;h eSweS B[z ;ko/ Gkos ftZu c?b u[Zfenk ;h. go gzikphnK Bkb ehs/ tknfdnK s'A
oj/ jB. rohp ns/ rohph o/yk s'A th GoktK dh soQK fJZem/ y/vD tkb/ GkgfdnK j'fJnK B/ ;kb 1717 sZe gzikp ns/ pzrkb ftZu nikdh bfjo w[Zeo e/ fJBQK xZN frDsh gzikphnK
j/mK ofj oj/ b'eK ns/ nkw BkrfoeK fJZem/ jh ykD tkfbnK B{z oks' oks j"bh j"bh ebesk wdok; pzpJh nkfd dk gqGkt finkdk jh ;h. nkyo B{z jh ibhb eoe/ szr eo oj/ jB.
d/ io{oh p[fBnkdh ns/ pokposk fJZe d{i/ d/ y{B d/ fgnk;/ pDk e/ tZv/ SfjoK tZb g?o g;kofdnK j'fJnK r'fonK B/ j'o w[beK ;w/s Gkos B{z th ekS ;kv/ ;w/A d/ bhvo e"wh bhvoK d/
fbnkT[D tkb/ jZeK s'A th gk;k d[SwD pDk fdZsk frnk. i' toskok B/ eJh fonk;sK B{z nkgD/ epi/ ftZu nikd eoB dk c?;bk eo fbnk. fJ; MK;/ 'u Bk nk e/ nkgDk y[f;nk j'fJnk
tZfNnk ik fojk j?. rohp j'o rohp j' T[; t/b/ d'tK gkf;nK d/ gzikp ftZu eoBk S[o{ eo fbnk ;h. fJ; ;w/A fdZbh c?;b/ nB{;ko r'oh je{ws B/ fit/A j"bh wjkokik oDihs f;zx dk f;Zy oki
fojk ns/ ekog'o/N xokfDnK ;w/s tofsnk T[; Bkb fJB;kBhns th d/ sys 's/ w[rb pkdSkj pjkdo Skj j"bh nkgD/ oki Gkr j/m nkT[D tkb/ jh wzr b?Ad/ iK nkgD/ fyZs/ ftZu ftS/
nwho xokfDnK d/ b'e j'o nwho j' Sow;ko j' rJh ;h. T[; t/b/ d'tK p?mk ;h. gfjbK gfjb fdZbh dopko d[BhnK d/ pj[s ;ko/ j'o d/S B{z nikd S nfXekoK B{z fbysh s"o 's/ gqkgs
oj/ jB. fijV/ ;gB/ d/S B{z nikd gkf;nK d/ b'e j?tkBhns dk fSeko B/ ezgBh B{z B/V/ BjhA ;h bZrD fdZsk ehsk frnk. go Gkos toS i' T[BQK eo b?Ad/. ;kv/ Bkb'A sK T[j d/S pj[s
eotkT[D tkb/ d/S Grs Sjhd Grs j' e/ fJZe d{i/ dh esb' rkod eod/ go ezgBh d/ e{NBhse gqpzXeK B/ fdZbh s'A gfjbK pj[s ;kohnK tZy'-tZyohnK uzr/ jB fiBQK ftZu fpqfNS r'fonK tb'A
f;zx j'oK tb'A Gkos d/S tk;hnK j'J/ b[ZNK y'jK th eo oj/ ;B. fJ; s'A dopko d/ nfjbekoK B{z r[gs s"o 's/ S'NhnK S'NhnK fonk;sK ftZu tzfvnK fBT{ihb?Av ;w/s n;Nq/bhnk tor/
ykso f;oi/ rJ/ ;B, T[j nZi sZe fJbktk gS{ ftosh tkb/ ;ko/ XowK d/ bkbu d/ e/ Gowk fbnk. fiBQK B/ j'fJnk ;h B{z fJZe w[Zm eoe/ fJZe fJZem/ ykbh gJ/ d/SK d/ BkrfoeK bJh fJ;
th fe;/ th gkoNh dh ;oeko B/ g{o/ b'e ;'jDhnK ;[BZyhnK wktK XhnK ezgBh Bkb tgko eoB d/ fdZbh dopko d/S d/ o{g ftZu GkoshnK B{z ;"Ag fdZsk. Xosh B{z ;tor dh soQK pDk e/ d[BhnK
BjhA ehs/. nZi 74 ;kb phs ikD G?DK e[VhnK Bkb ipod;sh B{z ckfJd/ tkb/ bkG frDk e/ pjkdo go fijVk ykb;k f;Zy oki tkbk d/ gfjb/ d/SK dh esko ftZu yVQk eo
pknd th T[BQK tZb d/S dh fe;/ th pbkseko eo oj/ ;B. pj[s ;ko/ Skj B{z ikb ftZu c;k fbnk 's/ ezgBh gzikp d/S gzikphnK s'A y'fjnk ;h. fdZsk frnk j?. id fe fJ; nikdh
f;nk;h gkoNh B/ nZi sZe th fXnkB ipod;sh u[Ze e/ nkgD/ xoK B{z fbik Bkb tgko eoB dk ;wM"sk eotk r'fonK B/ ikD bZfrnK Jhoyk tZ; j' B/ ;kv/ gzikp dh popkdh eoB d/ Bkb
BjhA fdZsk. fJ; Bkb'A sK pfjso fJj oj/ ;B. pj[s ;kohnK XhnK G?DK wktK fdZsk frnk. go ezgBh dh Bhns ;ko/ e/ T[; d/ d' N[eV/ eoe/ fJZe B{z Gkos Bkb i' g?VK ;kv/ d/S gzikp d/ SkSe
;h fe fJ; d/S B{z nikd eotkfJnk e[VhnK B/ nkgDhnK fJZisK pukT[D Gkos B{z nkgD/ epi/ j/m eoBk ;h. Bkb fwbk fdZsk d{i/ N[eV/ B{z fJZe oDihs f;zx tb'A d[BhnK d/ nrKj
jh Bk iKdk. fit/A fe fBT{ihb?Av ;w/ ykso y{jK ftZu SkbK wko ikBK r[nk fJ; e{NBhsh sfjs 1857 d/ rdo j'o tZyok d/S gkfe;skB pDk fdZsk. tX{ d/SK B{z fgSkVdhnK j'JhnK jo y/
s n;Nq/bhnk d/S, fpqfNS r'fonK dh bJhnK ns/ pj[shnK B/ nkgD/ nkg bfjo t/b/ ezgBh d/ w/io ftbhnw fJ; tzv Bkb gzikphnK dh pj[s so ftZu gkJhnK j'JhnK ;B dk
rqfcs ftZu g{oh soQK 26 iBtoh B{z fwZNh dk s/b ;[ZN nZrK bk e/ ;kV j'v;B B/ pjkdo Skj B{z 20 ;szpo popkdh j'D d/ Bkb Bkb ikBh ns/ wbhnkw/N eo e/ oZy fdZsk j?. fJ;
1788 B{z nfJnk ;h. T[; t/b/ fJZE'A d/ fbnk ;h. T[; t/b/ pj[s ;ko/ fJB;kBh 1857 B{z pzdh pDk e/ poQwk d/ Sfjo wkbh B[e;kB th j'fJnk. fJ; s'A nikdh Bkb'A sK r[bkwh ;" doi/
w{btk;h i' jikoK ;" ;kb gfjbK edoK ehwsK oZyD tkb/ tZXhnk ozr{B dh i/b ftZu pzd eo fdZsk ns/ fJbktk fJ; Gok wko{ izr ftZu pfjso ;h fi; eoe/ gzikp T[iVB
dyDh Gkos ;w/s pj[s ;ko/ j'o d/SK fJB;kBK B/ pj[s ;ko/ ghVs b'eK fdZbh ;bsBs 's/ epik eo fbnk. gzikphnK dh nZDy ns/ fJZis dk i' s'A sK pu iKdk.
43
43
43 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 2 2222
43 gzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2 22
43 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 202222
tkfjr[o{ r[owzsq j? ifg jT{w? y'Jh
tkfjr[o{ r[owzsq j? ifg jT{w? y'Jh
tkfjr[o{ r[owzsq j? ifg jT{w? y'Jh
tkfjr[o{ r[owzsq j? ifg jT{w? y'Jh
tkfjr[o{ r[owzsq j? ifg jT{w? y'Jh
tko GkJh r[odk; ih tko 13 gT{Vh 2 Gkr -1
tko GkJh r[odk; ih tko 13 gT{Vh 2 Gkr -1
tko GkJh r[odk; ih tko 13 gT{Vh 2 Gkr -1
tko GkJh r[odk; ih tko 13 gT{Vh 2 Gkr -1
tko GkJh r[odk; ih tko 13 gT{Vh 2 Gkr -1
1H r[owfs Xow ftu nekb g[oy BkBe d/t ih B{z nekb g[oy ih gk;'A (tkfjr[o{ wzsq) Bkw jh ifgnk j? ns/ BkBe d/t ih B/ eJh ebg (i[r) ehsk nwo[ ejkfJU..
dh f;cs ;bkj eoB d/ fszB o{g jB. fwfbnk ns/ r[opkDh ftu nekb j'o fe;/ fe;w dk ig sg iK ;ziw j? fi;d/ cb ;o{g fBi nkswk ftu'A ;qh ro{ oki[ nfpub[ nNb[ nkfd
gfjbk r[opkDh gVQDh, ;[DBh, g[oy B{z 'jfo r[fo' th nkfynk frnk o{gh eow BjhA ikD/ ns/ Bk jh ehs/ jh gqwkswk d/ do;B j'fJ nkfJ.. fJ;/ g[ofy c[owkfJU..
ftukoBh, fJ;dk ehosB, gkm ns/ j?. j/m fby/ r[opkDh d/ gqwkD fdZs/ jB. wzso (tkfjr[o{) dh Bkw o{gh dks B"A 10H tkfjr[o{ wzsq igD Bkb u"jK
eEk thuko. d{;ok ;w[uh r[opkDh fi; rJ/ jB fiBQK s'A fJj f;ZX j[zdk j? fe 4H fJsB/ gqwkD r[opkDh ftu'A sK gksSkjhnK ;hBk p;hBk ;oD nkJ/ i[rK dh pzdrh dk cb gqkgs j[zdk j?.
eos/ g[oy d/ r[DK Bkb ;KM eokT[Adh r[o{ BkBe d/t ih B{z tkfjr[o{ jfo Bkw fds/ jB fe fe;/ B{z e'Jh SZe Bk ofj f;yK ;/teK B{z pySd/ oj/ ns/ j[D fJj' 11H tko 24 gT[Vh gfjbh ftu
j?, T[;dk S'Nk o{g ''w{b wzsq'' i' IU jfo r[fo ih gk;'A gqkgs j'fJnk. ikt/ fe r[o{ BkBe ;kfjp ih dk r[o{ wzso B{z r[o{ rqzE ;kfjo ih ji{oh ftu GkJh r[odk; ih fJzM tkfjr[o{ wzsq dh
s'A r[ogq;kfd se j? T[; w{b wzsq dk (T) jT[ YkYh jfo gqG y;w ek e"D ;h. eJh xoV w{oy nfrnkBh efj n;hA (Gkt d;w fgsk) nkgD/ ;ki/ go'Vsk eod/ jB L
ikg eoBk ns/ sh;ok ;G s'A S'Nk o{g jfo e? dfo nkfJnk.. fdzd/ jB fe r[o{ BkBe dk r[o{ ;zs o/B fBtki/ ykb;/ Gkt gzi fgnkfonK B{z ;fs o{g ;fsBkw efo ;fsr[fo
r[owzsq tkfjr[o{ Spd okjhA ;koh jfo nzdfo ;[Dh g[eko, YkYh w[fy j'fJnk j?. gsk BjhA fJj ;zs o/B dk nrKj s'A ;oD nkJ/ nfGbkyh iBK BkBe d/T[ igkfJnk..
r[opkDh ezm BjhA j' ;edh ns/ bkfJnk.. wK fgT[ e"D ;h, feE/ g?dk j'fJnk, eh B{z fJj Bkw wzso d/D dk nfXeko d/ Xow;kb eoskog[o ;kX ;zrfs
s[ofdnK fcofdnK jo ;w/A ezweko ftu jfo g[fSnk YkYh ;fd e?, fes[ ihtB ;h, fejVk fgzv ;h. r[opkDh fdZsk j?.. ;' r[od[nko/ nktD dk we;d ;uyzv t;kfJnk..
BjhA igh iK gVQh ik ;edh go nofE s{ nkfJnk.. ftu ;zs o/B dk nofE ;zs iBk eh pkDh gVQBk, ;[DBk s/ ftukoBk j?. tkfjr[o{ r[o ;pd ;[DkfJnk..
r[opkDh d[nkok jh ;kB{z T[gd/S fwbdk fBs d/tj[ dkB dfJnkb gqG, jfo X{V jh j[zdh j?. e'Jh nkydk j? fe fijV/ thukfonK sK ;w[uh pkDh fJj ;/X sEk tko 13 gT[Vh 2L
j? fe eos/ B{z jo ;w/A f;woBk j?. fJe Bkw[ fXnkfJnk.. ;kX iBK B{z ;uk ;"dk Gkt 20 o[g? dk fdzdh j? fe r[o{ rozE ih gk;'A gzi r[of;yj[ r[of;y j? gho ghoj[ e'Jh..
fyB th BjhA G[bDk. sK fco eos/ dh jfo dks? jfo Bkw[ igkfJnk, okSB b? bzro SekfJnk ;h T[jBK fgnkfonK okjhA nzfwqs dh dks b? fJj ;pfd ;[ofs u/bk r[o gow/;o[ ;'Jh..
f;cs ;bkj w{b wzsq ns/ r[owzsq d/ BkBe g?BkfJnk.. ftu'A e'Jh T[jBK d/ r[o{ e'b'A r[o{ BkBe tkfjr[o{ wzso Bkw gqkgs eoe/ ig, do;fB fd;fN fXnkB Xfo r[o
ig okjhA jh jo t/b/ ifgnk ik ;edk (gT[Vh f;oh okr eh tko wjbk B/ r[o dhfynk bJh ;h. fJj ;G wB f;wo, sK jh r[opkDh ftu fby/ ;ko/ w{ofs j'Jh..
j?. ;k; frok;h igD dh dks ns/ u"Ek) xVs rZbK jB fizB/ w{zj T[BhnK jh ckfJd/ s?Bz{ ihtB ftu gqkgs j'Dr/. ;pd ;[ofs efo ehosB ;fs;zr
i[rfs ewkJh tkb/ gzi fgnkfonK Gkt noE L BkBe YkYh gqG[ dh ejkDhnK jB. fJj n?;/ b'e r[opkDh fBr[o/ pzd/ dk ifgnk Bkw cbhG{s BjhA ftb'Jh..
okjhA r[o{ rqzE ;kfjp dh ji{oh ftu f;cfs ;bkj eo jfo e? do[ nkfJnk s'A fpbe[b ;ZyD/ j[zd/ jB. j[zdk ns/ T[;d/ nzdo Bkw wjKo; BjhA tkfjr[o{ r[owzsq j? ig jT[w? y'Jh..
nzfwqs SeD t/b/ gqkgs j' iKdh j? sK jfo ih B/ BkBe dh g[eko ;[D 5H r[o{ BkBe d/t ih B[z r[o gdth T[gidk. nkg rtkfJ nkg j? r[D r[Dh
ns/ Bkw ;kv/ fjod/ o{gh y/s ftu phi YkYh d/ ;Bw[y j'fJ BkBe B{z g[fSnk nekb g[oy tb'A jh pySS j'Jh ;h. 8H GkJh r[odk; ih ouBk ftu go'Jh..
fdZsk iKdk j?. jo o'z fBsB/w nB[;ko fe fe; nofE dh g{osh bJh nkfJnk fit/A fe ''nkg BokfJD[ ebk Xkfo ir tkfjr[o{ wzso dh wjkBsk L tkfjr[o{ ns/ tko 12 gT[Vh 17 L
fJ; ;k; frok;h ig eoB Bkb j?A. sK BkBe B/ fdnkb{ feogkb{ gqG[ wfj gotfo:T['' sEk ''pfbU uokr[ Spd uko/ i[rK d/ j'J/ ntskoK d/ fBozeko neko efo i'fs ;o{g
tkfjr[o{ f;woB nkgD/ nkg nkN'w?fNe ih gk;'A Bkw dkB dh wzr ehsh. jfo nzXko wfj ;G efb T[Xoh fJe Bkw BktK ftu'A fJe fJe nyo b? tkfjr[o{ nB{g fdykfJnk..
j'Dk S[o{ j' iKdk j?. fJ; soQK r[of;y dks? ih gq;zB j'J/ ns/ nkgD/ do[ s'A Xow.. gqrN ;rb jfo GtB wfj iB[ wzsq pfDnk fitA fe 49 gT[Vh fpnkB p/d es/p nr'uok tkfjr[o{ r[o;pd
s[ofdnK fcofdnK ezweko eofdnK Bkw (tkfjr[o{ wzsq) dh dks d/eo BkBe BkBe r[o[ gkopqjw..'' eodh j?. ;[DkfJnk..
jE feos ftu ns/ fus f;woB ftu B{z fBtkfink.. fJ;/ soQK ;t:/ wjbk gzit/A d/ i' ;fsi[r ;fsr[o tk;d/t, ttk 12H fJ; soQK GkJh r[odk; ih
i[fVnk ofjzdk j?. j"bh j"bh fJ; ig (n) iB BkBe ezT[ jfo Bkw[ jfo nze 1385 s'A nozG j[zd/ jB T[; ftu ft;Bk Bkw igkt?.. dhnK tkoK ftu'A e[M e[ gqwkD d/ e/
ftu'A fJe fwZmk fwmk o; nkswk r[fo dhnk, jfo jbfs gbfs ;dk eo? ;t:k 5 s'A 8 se jo ;t:/ dh nzsbh d[nkgfo ;fsr[o joh feqSB jkjk tkfjr[o{ r[owzsq dh go'Vsk eoB dk
wkDdh j?. fJj ig ;dk j[zdk ofjzdk j? fB;skok.. gzesh ftu jfo jfo Bkw igkt?.. fBwy e[ :sB ehsk j?. j'o th nB/eK
p; fJjh j[ew B{z ikDBk ns/ eoh (tvjz; eh tko wjbk u"Ek) ''jfo r[o[ BkBe[ fiB gof;nT['' s/qs/ ;fsr[o okw ih okok okw ig? gqwkD jB go b/y d/ bzp/ j'D s'A ;ze'u
ikDk - B{z ;w[Zuh r[opkDh ftu ''j[ew['' Gkt noE fe BkBe B{z jfo Bkfw 6H tkfjr[o{ Bkw o{gh dks r[o{ ;[y[ gkt?.. eo, fJsBk jh gotkB eoBk ih.
dk noE j?. (tkfjr[o{ wzsq) jfo r[fo ih B/ pyfSnk BkBe d/t ih B{z nekb g[oy gk;'A ebi[fr BkBe r[o r'fpzd rrk 13H nZr/ nkgK r[opkDh ftu'A
J/e' Bkw j[ew j? BkBe ;fsr[o fi;d/ igD eoe/ jbs ns/ gbs d't/ gqkgs j'Jh fit/A fe fgS/ fJ; ftS/ s/ r'ftzd Bkw nbkt?.. tkfjr[o{ wzsq igD d/ cb eh fwbd/
dhnk p[MkfJ ihU (nze 71) A EkD ;zto iKd/ jB. ihtB ;cb j' r[opkDh d/ nXko s/ fbfynk frnk uko/ ikr/ uj[ i[rh - gzukfJD ftfu jB, nB/eK gqwkD d/ e/ ;wMD dk :sB
Bkw igDk ns/ igh ikDk jh iKdk j?. j?. r[o{ BkBe d/t ih B/ fJj Bkw gqkgs ikfJ ;wkt?.. eoKr/. ;w[uh r[opkDh eb:[r B{z Bkw
j[ew j?. ;koh r[opkDh ftu Bkw igD (J) ss[ fBoziB[ i'fs ;pkJh ;'jz eoe/ fJ;d/ igD dh ns[N ewkJh uko'A nZSo fJe eo - tkfjr[o{ ig igD dk :[r jh ;wMkT[Adh j?. fgSb/
d/ eh eh cb fwbd/ jB, r[o gqw/Sto G/d[ B e'Jh ihT[.. ehsh, fJ;dh gq'Vsk dSw/S fgsk ih wzsq igkt?.. fszB i[r i' phs u[Ze/ jB, dh jkbs
dhnK n;h;K fwbdhnK jB nZr/ ngozgo gkopqjw gow/;o BkBe r[o dh ouBk ftu'A fwbdh j? L- ijK s'A T[gfink fcfo sjk fBxodh fBxodh eb:[r se Xow
dorkj ftu f;o'gkU ;fseko fwbdk fwfbnk ;'Jh ihT[.. (;'ofm wjbk ;ko wzsq uko'A ek uko.. tkfjr[o{ ;wkt?..49.. fJe' g?o s/ yVk ofj rfJnk. fszB g?o
j? sEk fiT[AfdnK j'fJnK tkfjr[o{ ih gfjbk) wzsq fBokXko.. 9H GkJh r[odk; ih dh fJ; tko Xow dh d[Bhnk ftu gkyzv, gkg ns/
gk;'A i' wzrhJ/ fwbdk iKdk j?. fJ; wjbk gfjbk dk Gkt fe r[o{ ebg ebg gqfs nySo ejh.. ;qh Bkb r[o{ BkBe ;kfjp ih dh T[;ssh eow eKv jh ofj fJnk. n?;h fBxodh
soQK fJj b'e ns/ gob'e ;[j/b/ j' iKd/ BkBe gksSkj nkg efj oj/ jB fe r[o{ BkBe ikg:' ;jh.. '';t:/ wjb/ gfjb/ e/'' ftfu GN ih jkbs ftu'A b'ekJh B{z T[Gkfonk XzB
jB. i' BjhA igd/, d[BhnK dhnK BkBe B{z n?;k ngo ngko gkopqjw fBi nksw gowksw do;:'.. uko fJ; soQK eod/ jB L r[o{ BkBe d/t ih B/ Bkw dk fprb
;kohnK w[SebK, ftxB, fpgsk ns/ gow/;to r[o{ fwfbnk j? fi; dh ebg wfj wzsq ;o;:'.. ;fsi[r s? wkfDU SfbU pfb tikfJ eo. GkJh r[odk; ih B/ r[o{
pdn;h;K T[jBK B{z fwbdhnK jB. ekby ofjs i'fs ;op f;q;fN wfj ;k wzsq gqG ykb;j dhBk.. pktB GkfJU.. BkBe d/t ih dh T[;ssh ftu fby
Xosh th T[jBK dk Gko BjhA ;fj ;[GkfJwkB j?.. tkfjr[o{ gd gktB ehBk.. s/qs? s? wkfDU okw ox[tz; fdZsk fe ''uko/ g?o Xow d/ uko toB
;edh. (;) ig sg ;ziw eow B ikBk, (;qh ;op b'j gkH d;thA nze 642) ejkfJU.. fJe toD eokfJnk'' ns/ T[; fJe
2H jo Xow ftu r[owzsq dk Bkw Bkw igh gqG[ s/ok.. 7H noE - uko nyoK tkbk d[nkg[fo feq;B w[okfo-ez; toD dk Bkw ;h f;Zy.
w"i{d j? fit/A fe w[;bwkB nZbk j{ r[o[ gqw/;o BkBe G/fNU ;ku? ;pfd tkfjr[o{ wzsq j? fi;d/ igD dh Sesh feoskoE ehU.. ubdk (nrbk Gkr 2)
ns/ fjzd{ irs ftu Uw Bw' fStk: fBp/ok.. (okwebh wjbk gfjbk) B{z j'o e'Jh wzsq BjhA eN ;edk. Gkt T[rq;?D eT[ oki[ nG? Grsj iB
pkpk r[owhs f;zx
pkpk r[owhs f;zx
pkpk r[owhs f;zx
pkpk r[owhs f;zx
pkpk r[owhs f;zx
3H tkfjr[o{ Spd j'Ad ftu fet/A wjbk gfjbk Gkt r[o{ BkBe B/ fJj ;G wzsqK s'A tZX Sesh tkbk wjK dhU..
nyzv gkmh
nkfJnk. tkfjr[o{ r[owzsq XzB r[o{ r[o gqw/;to dk G/NDk efo, ;uk ;pfd wzso j?. fJ; wzso dk ig f;woB, r[o{ efbi[fr gqwkD BkBe r[o nzrd
eh gzikp dh y/sh dh fdZ k ns/ dk ns/ d k ftZu spdhbh ;zGt j? <k ftZu spdhbh ;zGt j? <
eh gzikp dh y/sh dh fdZ
eh gzikp dh y/sh dh fdZ
eh gzikp dh y/sh dh fdZ k ns/ d k ftZu spdhbh ;zGt j? <
eh gzikp dh y/sh dh fdZSk ns/ dk ns/ dSk ftZu spdhbh ;zGt j? <k ftZu spdhbh ;zGt j? <
nrZ;s 19 B{z Bt/A th ;h d/ BK d/ n?bkB s'A pknd ;h rkJhnK peohnK ns/ wZMK gkbd/ ;B. fco wShBh i[r nk
gzikp d/ y/sh wkjoK, gzikp d/ fe;kBK ns/ :{Bhtof;Nh frnk ns/ y/sh No?eNoK ezpkJhBK Bkb j'D brh. y/sh fNT{pt?Abk
Bkb i[V/ ftneshnK B/ ;[Zy dk ;kj fbnk ;h. gzikp s/ fBoGo j' rJh. gzikph fe;kBK B/ fNT{pt?b fJzB/ finkdk brk
;oeko B{z fJj BK n?bkB eoB ftu 13 wjhB/ dk ;wK br bJ/ ns/ fdB oks gkDh eYe/ Xosh dk gkDh ysw jh eo fdZsk.
frnk ns/ thH ;hH dh n;kwh vzr NgkT{ nc;oK jZE ojh y/sh zfjoK dh nEkj tos'A eoe/ zwhBh gkDh zfjohbk j' frnk.
;h. fJj Bkw ;h vkH ;fspho f;zx r";b dk i' fe wksktK d/ d[ZX ftu th zfjohb/ eD eJh ;kb gfjbK gkJ/ rJ/
:{Bhtof;Nh d/ Bt/ tkJh; uk;bo pD/ jB. 67 ;kbk vkH ;B.
;fspho f;zx r";b gzikp y/sh tof;Nh b[fXnkDk Bkb j[D nkor?fBe y/sh dh rZb j' ojh j? i' fe y/sh zfjoK w[es
pj[s ;w/A s'A i[V/ j'J/ jB ns/ nkgDh ;{M p{M Bkb ns/ wzBh iKdh j?. eh j[D Bt/A thH ;hH y/sh dh fdSk ns/ dSk B{z
;G d/ ;fj:'r Bkb :{Bhtof;Nh ns/ gzikE dh y/sh dhnK ;[XkoB tb th fXnkB d/Dr/< fe;kBK B{z nkgDh T[gi B{z vZpk
w[SebK dk jZb bGD ftZu io{o jh ekwikp j' ikDr/. pzd eoe/ wzvh ftu t/uD bJh T[s;kjs eoBr/<
gzikp y/sh tof;Nh b[fXnkDk d/ 1962 ftZu j'Ad ftu nZi Gkt/A fe :{Bhtof;Nh e'b g?;/ dh ewh j? go fco th
nkT[D s' pknd gzikp dh y/sh dh fdZSk ns/ dSk ftu B"i[nkB ;kfJz;dkBK dh wdd Bkb thH ;hH ;kfjp :{Bhtof;Nh B{z
pj[Zs nkJh spdhbh ;h. gfjbK y/sh whAj s/ fBoGo eodh Gkos dh fJe Bzpo :{Bhtof;Nh pDkT[D d/ ekpb io{o jB.
;h ns/ fe;kB c;bK dhnK d/;h fe;wK phid/ ;B ns/ d/ r[ow/b ;zxk
r[ow/b ;zxk
r[ow/b ;zxk
r[ow/b ;zxk
r[ow/b ;zxk
44
44
44 gzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2 22
44 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 202222
44 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 2 2222
frnkBh fwjo f;zx
frnkBh fwjo f;zx
frnkBh fwjo f;zx
frnkBh fwjo f;zx
frnkBh fwjo f;zx
pkpk ;qh uzd ih wjkoki
pkpk ;qh uzd ih wjkoki
pkpk ;qh uzd ih wjkoki
pkpk ;qh uzd ih wjkoki
pkpk ;qh uzd ih wjkoki
;ot o'wDh irs i/ g{oDw[yk
;ot
;ot o'wDh irs i/ g{oDw[yko'wDh irs i/ g{oDw[yk r[o{ noiB d/t ih th pkpk ;qh pkpk ;qh uzd ih B/ oki/ wjkoki/ B{z
;ot
;ot So'wDh irs i/ g{oDw[yko'wDh irs i/ g{oDw[yk
d/ Bzd..
d/ Bzd.. uzd d/ gk; pkom fgzv nkJ/. r[o g[Zso T[gd/S fdZsk. r[o{ BkBe d/ tZv/
d/ Bzd..
d/ Bzd..
d/ Bzd..
sk; gk; ww pzdBk, ikek Bkw
sk; gk; ww pzdBk, ikek Bkw
sk; gk; ww pzdBk, ikek Bkw j'D eoe/ wkD ehsk r[opkDh dh ;g[Zso pkpk ;qh uzd ih d/ ihtB
sk; gk; ww pzdBk, ikek Bkw
sk; gk; ww pzdBk, ikek Bkw
;qh uzd..
;qh uzd..
;qh uzd.. ftuko ehsh. ;[ywBh dh ;skothA ufoZso s'A th gqrN jz[dk j?. fJfsjk;
;qh uzd..
;qh uzd..
;h; iNk ek w[eN j? w;se ;j?
;h; iNk ek w[eN j? w;se ;j?
;h; iNk ek w[eN j? w;se ;j? n;Ngdh pko/ fejk, pkpk ;qh uzd ih
;h; iNk ek w[eN j? w;se ;j?
;h; iNk ek w[eN j? w;se ;j?
ftu fieo nkT[Adk j? fe w/tkV dk
uzd.. B/ ;b'e T[ukoB ehsk.
uzd..
uzd..
uzd..
uzd..
okik wjkokDk gqskg id'A us"V B{z w[V
fjod/ w/ nke/ p;', ;qh r[o{ nkfd ;u[ i[rkfd ;u[ j? fG ;u[
fjod/ w/ nke/ p;', ;qh r[o{
fjod/ w/ nke/ p;', ;qh r[o{
fjod/ w/ nke/ p;', ;qh r[o{
fjod/ w/ nke/ p;', ;qh r[o{
jk;b eoB bJh ;zxoS eo oj/ ;B sK
BkBe Bzd..
BkBe Bzd..
BkBe Bzd..
BkBe Bzd..
BkBe Bzd.. BkBe j';h Gh ;u[..
pkpk ;qh uzd ih ekmhnk tkV s'A
BkBe ;[s ;qh uzd ih, dhBk pX{
BkBe ;[s ;qh uzd ih, dhBk pX{
BkBe ;[s ;qh uzd ih, dhBk pX{ fJj Gh r[o{ ih B{z pkpk ih B/
BkBe ;[s ;qh uzd ih, dhBk pX{
BkBe ;[s ;qh uzd ih, dhBk pX{
tkfg; nkT[Ad/ jJ/ wjkokDk B{z fwb/
ntsko..
ntsko.. nkfynk nkg ih y[d ;woZE j'.
ntsko..
ntsko..
ntsko..
ns/ T[BQK B{z vN/ ofjD dk T[gd/S
GrsB e/ fjod/ p;?, ;zsB
GrsB e/ fjod/ p;?, ;zsB r[o{ jor'fpzd ;kfjp fJe tko
GrsB e/ fjod/ p;?, ;zsB
GrsB e/ fjod/ p;?, ;zsB
GrsB e/ fjod/ p;?, ;zsB
g{okB nXko..
g{okB nXko.. pkom fgzv ftu pkpk ;qh uzd ih B{z fdsk. nkgDh ;kX GkSk ftu
g{okB nXko..
g{okB nXko..
g{okB nXko..
pkpk ;qh uzd ih dk iBw Gkdo'A fwbD rJ/. pkpk ;qh uzd ih B/ nkg c[owkfJnk, fiZs jko sK gqG{ dh fJZSk
;[dh B"wh 1551 fpeowh B{z ;qh r[o{ dk ;[nkrs ehsk. fgnko Bkb puB T[s/ fBoGo j?. go S[G ;zebg ns/ Xow
BkBe d/t ih d/ xo wksk ;[byDh dh fpbk; j'J/.
dh oZfynk bJh pbh d/D dk ;kj; fi;
e[y'A ;[bskBg[o b'Xh fty/ j'fJnk. iBw pkpk ;qh uzd ih B/ r[o{ ih B{z
ftnesh ftu j? T[; T[s/ JhSto dh
;w/A ;[Bfjoh tkb, ezB ftu wk; dhnK g[ZfSnk, ''nkg ih d/ fesB/
feogk j[zdh j?.
w[zdoK s/ sB fpG{sh e[dosh ;h. ubh rJh ;h, ;oho fgnk ;h. pkpk ;qh pkom s'A pkpk ;qh uzd ih nzfwqs;o nkJ/ ;kfjpikd/ jB.''
pkpk ih dk d/jKs 15 nZ;{ ;zws
;[bskBg[o b'Xh ftu y[ShnK j'D uzd ih B/ nkfynk, ''fgsk ih fJe , pkpk ih d/ Bkb T[BQK dk ;/te GkJh r[o{ ih B/ fejk, ''nekb g[oy d/
brhnK. bywh dk; dk iBw 1553 fdB tk;s/ nk e/ doSB fdU.'' r'dVhnk th ;h. r[o{ ih B/ nkg ih dk pyS/ j'J/ gzi g[Zso jB.'' 1669 B{z j'fJnk. pkpk ;qh uzd ih dh
fpeowh B{z j'fJnk. bywh dk; frqj;Eh r[o{ BkBe d/t ih fc/o ;Zuyzv s'A ;[nkrs ehsk. pkpk ih s/ r[o{ ih d/ pkpk ih B/ fejk, ''fJj ;ko/ e'b T[wo 118 ;kb dh ;h. nkg ;koh T[wo
;h, fJe fdB fSeko y/v e/ nkJ/ Bkb nk e/ ;oho ftu gqt/S ehsk fejk, puB fpbk; j'J/, frnkBh frnkB f;zx oZyD/ jB iK e'Jh ;kB{z th d/Dk j?.'' pkb pqfjwukoh oj/. nkg ih B/ ;koh
''wzr' eh wzrDk j?<''
w'J/ j'J/ fjoB B{z Gh b? nkJ/. pkpk ;qh ih fJ; tkosk B{z fJ; soQK fbyd/ jB L r[o{ ih B/ fejk, ''fJj ;kvk tvk T[wo ofjD bJh e'Jh e[Nhnk BjhA
r[o{ BkBe ih ek bZy g{s
r[o{ BkBe ih ek bZy g{s
r[o{ BkBe ih ek bZy g{s
r[o{ BkBe ih ek bZy g{s
uzd ih B/ nkfynk fSeko y/vDk mhe pkpk ;qh uzd ih B/ nkfynk, '';kv/ r[o{ BkBe ih ek bZy g{s ;kfjpikdk r[ofdsk ;kv/ Bkb jh j? pDkJh. ;z;ko ftu ofjzfdnK th ;z;ko
fsnkrh gos ;fs nftX{s..
fsnkrh gos ;fs nftX{s..
fsnkrh gos ;fs nftX{s..
fsnkrh gos ;fs nftX{s..
BjhA. fBod'S ihnK dh ikB iKdh j? gk; oj'.'' fsnkrh gos ;fs nftX{s.. nkg ih dh ;/tk bJh jkfio j?.'' s'A fBob/g oj/.
x'Vk fJe gzi ;" o[g:k G/N dJh
x'Vk fJe gzi ;" o[g:k G/N dJh
x'Vk fJe gzi ;" o[g:k G/N dJh
x'Vk fJe gzi ;" o[g:k G/N dJh
s[jkB{z fJ;dk b/yk d/Dk gt/rk. T[E/ r[o{ ih B/ nkfynk, ''T[d'A finkdk x'Vk fJe gzi ;" o[g:k G/N dJh fJj ;[D e/ pkpk ;qh uzd ih B/ ;/
nzfwqs fgnkbk T[fde wB
nzfwqs fgnkbk T[fde wB
nzfwqs fgnkbk T[fde wB
nzfwqs fgnkbk T[fde wB
nzfwqs fgnkbk T[fde wB
j'fJ y[ifb:k..
j'fJ y[ifb:k..
j'fJ y[ifb:k..
j'fJ y[ifb:k..
nwbK Bkb fBp/V/ j[zd/ jB. fJj ;[D wzr b?Adk sK finkdk ofj ;ed/ ;h go j'fJ y[ifb:k.. bh N'gh ;qh r[ofdZsk ih B{z d/ e/ fejk,
dfJnk..
dfJnk..
dfJnk..
dfJnk..
dfJnk..
;qh uzd spfrok T[ukjh ekfj
;qh uzd spfrok T[ukjh ekfj
;qh uzd spfrok T[ukjh ekfj
;qh uzd spfrok T[ukjh ekfj
e/ bywhdk; B/ x'Vk fsnko ehsk, j[D T[ZBk jh ;wK ofjDk fisBk ;qh uzd spfrok T[ukjh ekfj ''r[o rZdh sK gfjbK jh s[jkv/ xo
i' ght? fBowb GfJnk..
i' ght? fBowb GfJnk..
i' ght? fBowb GfJnk..
i' ght? fBowb GfJnk..
wzfrnk ;h.'' pYkJh dkjVh Gkoh.. i' ght? fBowb GfJnk..
pYkJh dkjVh Gkoh..
pYkJh dkjVh Gkoh..
pYkJh dkjVh Gkoh..
pYkJh dkjVh Gkoh..
nkgDh fJ;sqh s/ pkbe Xow uzd B{z ftu j? ;kv/ gk; E'Vk fijk sg s/
fJVk w/ nkt/ fgzrbk w/ ikt/..
fJVk w/ nkt/ fgzrbk w/ ikt/..
fJVk w/ nkt/ fgzrbk w/ ikt/..
fJVk w/ nkt/ fgzrbk w/ ikt/..
fJVk w/ nkt/ fgzrbk w/ ikt/..
okwdk; r[ofBwo j' j? efjT{
okwdk; r[ofBwo j' j? efjT{
okwdk; r[ofBwo j' j? efjT{
okwdk; r[ofBwo j' j? efjT{
x'V/ s/ ngD/ fgS/ fpmk e/ efjD br/ pkpk ;qh uzd ih B/ nkfynk, okwdk; r[ofBwo j' j? efjT{ cehoh ;h fJj Gh b? bt' nkg ih dh
;[ywBk e/ xo ;fji ;wkt/..
;[ywBk e/ xo ;fji ;wkt/..
;[ywBk e/ xo ;fji ;wkt/..
;[ywBk e/ xo ;fji ;wkt/..
nkg ;/ ;kX{ i' j?..
nkg ;/ ;kX{ i' j?..
nkg ;/ ;kX{ i' j?..
nkg ;/ ;kX{ i' j?..
, ''w?A j[D jh ;Zuyzv ik e/ b/yk d/ ''r[orZdh sK ;/te B{z d/ fdZsh, ;kB{z nkg ;/ ;kX{ i' j?.. G/N eod/ jK.'' T[; fdB s'A pkpk ;[ywBk e/ xo ;fji ;wkt/..
eh fdZsk<'' T[Be/ uoB gq';B/ ekoB fJw r[o npBk
r[o npBk h y/b oukfJnk..
r[o npBk
r[o npBkSh y/b oukfJnk..h y/b oukfJnk..
r[o npBk h y/b oukfJnk..h y/b oukfJnk..
T[Be/ uoB gq';B/ ekoB fJw
T[Be/ uoB gq';B/ ekoB fJw
T[Be/ uoB gq';B/ ekoB fJw
T[Be/ uoB gq';B/ ekoB fJw
nkT[Adk jK. J/Bk nky e/ x'V/ ;D/ r[ofdsk ih pkpk ;qh uzd ih d/
nrw fBrw ek gzE pskfJnk..
nrw fBrw ek gzE pskfJnk..
nrw fBrw ek gzE pskfJnk..
nrw fBrw ek gzE pskfJnk..
efj br/ uoB sfj MkoB..
efj br/ uoB sfj MkoB..
efj br/ uoB sfj MkoB..
efj br/ uoB sfj MkoB..
nekS tZb T[vkoh bk fdsh. id pkpk r[o{ ih B/ fejk, ''rZdh s/ jZe efj br/ uoB sfj MkoB.. ikBShB pD rJ/. nrw fBrw ek gzE pskfJnk..
;qh uzd y[; j'fJ T[ukok fJ;h s/
;qh uzd y[; j'fJ T[ukok fJ;h s/
;qh uzd y[; j'fJ T[ukok fJ;h s/
;qh uzd y[; j'fJ T[ukok fJ;h s/
;qh uzdo r[o GJ/ T[dk;h..
;qh uzdo r[o GJ/ T[dk;h..
;qh uzdo r[o GJ/ T[dk;h..
;qh uzd ih B/ T[skjK tb t/fynk sK fi;dk ;h T[;B{z fwb frnk go s[jkvk ;qh uzd y[; j'fJ T[ukok fJ;h s/ GkJh ;zs'y f;zx ih ;{oi gqekS ;qh uzdo r[o GJ/ T[dk;h..
;qh uzdo r[o GJ/ T[dk;h..
ok xo b[fNU jwkok..
ok xo b[fNU jwkok..
ok xo b[fNU jwkok..
ok xo b[fNU jwkok..
x'Vk 4 i'iB T[go ik u[Zek ;h. pkpk th ;fseko j't/rk eokwks dh pyfSS ok xo b[fNU jwkok.. ftu fbyd/ jB L- nBGT[ frnkB ehB gqek;h..
nBGT[ frnkB ehB gqek;h..
nBGT[ frnkB ehB gqek;h..
nBGT[ frnkB ehB gqek;h..
nBGT[ frnkB ehB gqek;h..
ehsh.'' i' pkeh Eh npe[M w' g? ShB
i' pkeh Eh npe[M w' g? ShB
i' pkeh Eh npe[M w' g? ShB
i' pkeh Eh npe[M w' g? ShB
pkb{ j;Bk c{bg[B r'Adk no
pkb{ j;Bk c{bg[B r'Adk no
pkb{ j;Bk c{bg[B r'Adk no
pkb{ j;Bk c{bg[B r'Adk no
ih B/ fJedw 4 i'iB pKj T[uh eoe/ i' pkeh Eh npe[M w' g? ShB pkb{ j;Bk c{bg[B r'Adk no w[orkph gkDh ftu ofjzdh j? go
bJh :'jh s[w ;' g?..
bJh :'jh s[w ;' g?..
bJh :'jh s[w ;' g?..
bJh :'jh s[w ;' g?..
nbw;s..
nbw;s..
Xow uzd pkbe B{z bkj e/ Xosh s/ b? r[o{ nwodk; ih 21 tko rzrk d/ bJh :'jh s[w ;' g?.. nbw;s..
nbw;s..
nbw;s..
T[;d/ yzG BjhA fGid/, ewb dk c[Zb
nKdk. Xow uzd B/ gkbDk ehsh s/ fJSBkB eoB rJ/. rZdh s/ fpokiwkB pkpk ;qh uzd ih B/ tvh T[wo sg w[y T[dk;h fJj GJ/ pjo' ;kX
w[y T[dk;h fJj GJ/ pjo' ;kX
w[y T[dk;h fJj GJ/ pjo' ;kX
w[y T[dk;h fJj GJ/ pjo' ;kX
w[y T[dk;h fJj GJ/ pjo' ;kX
fuZeV ftu j[zdk j? go fuZeV s'A T[Zuk
;w;s..
;w;s..
;w;s..
;w;s..
Skdh ehsh. Xow uzd d/ d' bVe/ j'J/ j' e/ shoEK dh :ksok ehsh. r[o{ ih s/i r[o{ g[Zso s/ wkD s/ gqhfynk d/ ;w;s..
j[zdk j?. fJ;/ soQK wjKg[oy ;z;ko ftu
wkBe uzd s/ fwjo uzd. fJ; s'A p/dh tk;s/ ;G s'A tZvk shoE r[o{ BkBe fynkb Bkb fejk, ''g[oyk dkjVh feT[A pkpk r[ofdsk ih s'A nr/ f;Zyh
tzS nZr/ uZbh. ih dk v/ok pkpk BkBe nkJ/ fco pkom tXkJh j'Jh j?.'' d/ gqukoe T[dk;h ub/ jB. T[dk;hnK nkT[Ad/ jB go ;z;ko s'A fBob/g ofjzd/
;qh r[o{ BkBe d/t ih n;{tdh 10 fgzv pkpk ;qh uzd ih B{z fwb/, pkpk r[o{ ih B/ itkp fdsk, ''nkg ih d/ uko X{zJ/ S/ pyfSSK jB fiBQK ftu'A jB. iBw woD d/j{ wfj Bkjh iB go
;zws 1596 B{z eoskog[o ;fseosko w'jB ih Bkb ;B. r[o{ nwodk; ih tor/ wjKg[oSK d/ uoB MkVB bJh.'' pkb{ j;Bk s/ nbw;s d/ d' X{J/ jB T[gekoh nkJ/..
ftu bhB j' rJ/. pkpk ;qh uzd ih pkom pkpk ;qh uzd ih gk; 14 fdB oj/. ;qh fejk jh BjhA pbfe dkjVh cVe/ uoB fJj ;ko/ pkpk ;qhuzd ih dh Sky ftu pkpk ;qh uzd ih ;z;ko d/ Gb/ tk;s/
fgzv s'A ube/ nkJ/ i's sK ;Zuyzv r[o{ okwdk; ih dh T[gwk ;[D e/ fgzv MkVB br/. jB. nkJ/ ns/ ;z;ko s'A fBob/g oj/.
feZE/ iktKr/ j[D
feZE/ iktKr/ j[D
feZE/ iktKr/ j[D
feZE/ iktKr/ j[D
feZE/ iktKr/ j[D
feZE/ iktKr/ j[D id'A ph ih BjhA ;h nkJh wK fes/ i{Vk eo ojh j'Dh ;eDrhnK epoK s/ fuokr irDr/
xo xoK 'u'A pkjo B{z N[o gJ/ jB fe;/ th gkf;T[A bkvb/ dk nkyoh tko p[ZY/ tes ;[zfBnK p{fjnK dk u/sk ;skt/rk
fJ; w";w ftZu Bk jh fe;/ B/ p{jk y'fbQnk ;h pkg{ fjZe B{z bk e/ p?mk j'Dk nzfsw ;w/A dh T[vhe eod/ :kdK ftu t;/rk T[ZifVnk fgzv
xo wekB pD iKd/ jB doK s/ pzd p{j/ g[Zs d/ ;Zio/ c[Zb nshs dh eEk ;[DkT[Ad/
iK T[j fijV/ w/o/ nzpoK tor/ ;B
fJZNK i'r/ jh ofj iKd/ B/ ;[cB/ fejd/ Bkb rbtZeVh gkT[D r[nkuk pugB Mke/rk GfbnK t/b/ dh rZb eod/ fwbDr/
fJ; ;w/A fJeZbk tes B{z
fuo j'fJnk fbSe BjhA ojh Bzo ftZu okjK s/ o[ZyK 'u'A @g[Zs fiT[Adk ofj tZvh T[wo j't/
jZEK ftu cV e/ p?mk j'tKrk
gfjukD b?Ad/ ;B nT[X jzYkT[Ad/ eZb/ t?okr/ :ko bzxDr/ B/fVUA dh s/oh@ efj e/ bzx ikDr/ e'b dh
s/ id'A nZyK y[ZbQDrhnK
xo frnK B{z ed/ YZm/ xoK dhnK u'AdhnK SZsK wZE/ s/ jZE Xo e/ gSkDd/ fwbDr/ feZE'A bZGKrk
sK ;ZG ;[gB/ y[o ikDr/
p/gSkD fzzdrh ftu ;zrhs BjhA f;oc bZg e[ foSwK jh y/vK :kd nkT[DrhnK oky j' rJ/ n;h;K tkb/ jZE
o/s tKr feo ikt/rk
tf;nk ofjzdk pySD i'rhnK ofj rJhnK fJeZfmnK B/ y/vhnK epoK u ird/ p[Md/ dhftnK u'A
w;K w;K w[V T[Z;fonk Bro
xo j[D p[ZY/ j' rJ/ jB i/ ph ih xo j'J/ G[Zb ikDr/ jk;/ mZm/ fet/A gSkDKrk
Xosh s/ ;[Ze ikDr/
g?oK j/m'A g?VK fwN rJhnK jB sK T[jBK B/ th j?okB j' ikDk ;h nZyK Bw j'D bJh wK pkg{ tkbk uzdowk
sbhnK u'A sedhoK y[o rJhnK jB g[Zs pkg s'A p[ZYk fet/A j' frnk jzM{ bZGDrhnK pbdhnK fuyktK feo d' e[ pu/ jzM{
ftjV/ ftu fgZsoK d/ goSkt/A fejV/ fJjB{z M'o/ yk rJ/ pKjK T[ZmDrhnK sK ;jh feZE/ gSkDdhnK jB pj[s w[Seb j' frnk j?
x[zw oj/ jB fejdhnK bZrhnK fJjB{z go T[jBK u'A w'j wfonk j't/rk nkgD/ p[M rJ/ f;skfonK B{z j[D pugB B{z Bkb b? e/ rbhnK
rbhnK ftu ;fjw r/V/ wkodk j? pd-d[nktK p[ZbQ w[;eokjN N'bDr/ f;ftnK dh oky ftu BZuDk y/vDk
feZbhnK s'A s;thoK fvZr w/ok ;'jDk g[Zs feZvk i[nkB d';sK B{z Xotk; d/D bJh ed eodh j? tkg; :koK Bkb S[g S[g e/
gJhnK jB j[zdk ;h :koK dk w'j sK pj[s nkt/rk r[nku/ ;[gfBnK B{z
gZe/ gZe/ p/o s'VB/
g'fNnK 'u ;wK BjhA fojk fJj ;'u b? e/ go :koh dh sVkrh nkgD/ T[ZiV/ xo
p/ohnK wfbnK d/
u/s/ 'u jh d';s ;?o eod/ feZdK iKtKrk fgzv B{z N[ZN rJh fes/ d{o fvZrh fd;/rh ;[zBhnK dhtkoK s'A
ftjV/ BZud/ jZ;d/ BjhA Bkb
fwbd/ jB fejB{z ftyktKrk fJj p[fMnk v[Z;eDrhnK sK ;jh gbeK feZdK bZGKrk
ShSk fsVe frnk j? dhtko s'A
B;hp sK ftjV/ 'u'A j'fJnk fujok Gkt/A gb Go bJh jh ;jh Nzr/ cN/ g[okD/ MZr/ gikw/
:ko bZGd/ BjhA whNh d/D t/b/
pj[s fuo j'fJnK p[ZY/ tes go jzM{ BjhA bZGDr/ nZyK 'u'A gkgk phih dh c'N'
feZE/ iktKr/ j[D
uhA uhA eodhnK fuVhnK b? vzr'ohnK b? S[g rJ/ j'D/ fuoK d/ r[nku/ g[okDh :koh tkb/ s/ e/oB B{z feZE'A GkbKrk nZEo{
xo xoK 'u'A r[nku rJ/ jB
rJhnK ;B oZp nZr/ ed/ BjhA fwfbnk jzM{ Bk j'D sK nkgDh g[okDh c'N' s'A
pzd p{j/ ed fwbd/ jB
s/ wk;hnK wkwhnK d/ ;[B/j/ j[D feZE' GkbKrk fjZeK s'A Gko BjhA fsbedk fezM u[Ze e/ fbnktKrk nZyK
w[V e/ eK BjhA d/D nkJ/ ;t/fonK u ;{oi BjhA j'D/ o{jK w[V UBhnK BjhA irdhnK gzx{V/ u'A fezM bZGKrk wK pkg{ tKr pKjK u b? e/
;[B/fjnK pr?o ohMK BjhA T[rwdhnK SkwK dhftnK B{z so;dhnK ukuhnK skJhnK wZEk u[zwDrhnK r[nku/ s'sb/ rhs s/ M{N/ pugB dhnK g?VK
ykpK fpB gfjo BjhA T[D j[zd/ j'DrhnK fgnko d/DrhnK u[zBh d/ gZb/ Bkb SZsK s/ r[zw j'JhnK pksK ed bZGdhnK jB
ShSk sK dhtko s'A ;Ve d/ w'VK s/ r'bhnK jZE g{zM g{zM e/ s/ u'o f;gkjh :koK tKr wVe Bkb s[oB bJh
UdD jh fsVe frnk ;h T[vhedhnK j'DhnK go wZE/ ftubh o"SBh B{z BjhA ;wM ofjok; id S[o{ j't/rh vkH nwoihs f;zx NKvk
vkH nwoihs f;zx NKvk
vkH nwoihs f;zx NKvk
vkH nwoihs f;zx NKvk
vkH nwoihs f;zx NKvk
gzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 2 2222
4 4 4 4 45 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 202222
gzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2 22
gzikp NkJhw
Bktb
Bktb
Bktb 27thA fe
Bktb
Bktb
27thA fe
27thA feSss ss s
27thA fe
27thA fe
fJe skok uwfenk n?;H ;keh
fJe skok uwfenk
fJe skok uwfenk
fJe skok uwfenk
fJe skok uwfenk
n?;H ;keh
n?;H ;keh
n?;H ;keh
n?;H ;keh
pZ; w?A fJj ukj[zdh jK fet/A ;kro th gZeh eo bJh ;h . T[; B/ ;kftsoh ehs/. T[; dk fynkb ;h dotkzk B{z j' T[; B/ gfjbK irs okw d/ g?o
B{z nfijk ;jkok fwb ikt/ fi; dh B{z w[zv/ pko/ ft;Eko Bkb fby e/ ;koh y[ZbQfdnK ;ko wj/S T[; B{z oiBh; pko/ S{j/ ns/ c/o okiokDh d/ g?ohA jZE
wdd Bkb T[jHHH T[j pD ;e/ i' dhge ikDekoh d/D bJh th efj fdZsk ;h. ;G e[M dZ;/rk. fejk j? t/yD ftu< bkfJnk . nfijk j[zdk t/y T[BQK dh
ukj[zdk ;h, i' w?A ukj[zdh ;K. go w?A fJ; s'A pknd u[Zg u[Zg ofjD rZb fet/A eodk< go wj/S sK e[M th y[Sh dh e'Jh jZd BjhA ojh . irs okw
fJeZbhHHH! go fgsk ih w?A fJ; soQK tkbh g/wK j'o th u[Zg j' rJh ;h. j[D BjhA p'fbnk. T[; B/ sK e[M th BjhA B{z sK :ehB jh BjhA ;h j' fojk fe
eoe/ fes/ rbs sK BjhA eo ojh < ;ko/ fdB ftu Bk sK T[j wK Bkb dZf;nk. p; T[j sK f;ZXk g"Vh uVQ fJzrb?Av dh Xosh s/ d; toQ/ eZND
w?B{z gs? fJj ;G j'Dk s[jkB{z uzrk BjhA p'bdh ns/ Bk jh nkgD/ pkT{ ih Bkb ;"D bJh u[pko/ dh SZs s/ ubk frnk. tkb/ fJB;kB d/ ;z;eko fJzB/ uzr/ th
bZr/rk. go eh eoK e[M ;wM BjhA rZb eodh . T[j sK fit/A nkT[D tkb/ g/wK B/ pkjo dk dotkzk pzd ehsk j' ;ed/ B/ . fJ; B{z sK T[; w[be dh
nkT[Adk. w?B{z fJ; t/b/ s[jkvk ;jkok s{ckB dk w[ekpbk eoB bJh nkgD/ ns/ T[j fBokS fijh j' e/ ;kro B{z jtk B/ S{fjnk she BjhA . oiBhS B{z
ukjhdk j? fgsk ih! w?A S/sh jh -nkg B{z fsnko eo ojh ;h . Bkb b? nkg th e'm/ s/ ubh rJh . t/y okiokDh sK fit/A T[; s/ w'fjs
fJzrb?Av ub/ ikDk . i/ nkg w?B{z fdZbh ;kftsoh dh fuZmh th nk rJh. okiokDh ns/ irs okw x{e ;[Zs/ gJ/ jh j' rJh ;h . pj[s y{p;{os to ;h
fwbD nk rJ/ sK w?A ;wMKrh s[;hA w?B{z T[; B/ fbfynk ;h w[zv/ dk BkT[A oiBhS ;B . T[BQK B{z t/y fJe gb bJh g/wK d/ T[j T[; dh Xh bJh fijVk T[; ;kwQD/
wkc eo fdZsk . j?. T[; B{z nkgD/ xo ftu Bk wB 'u nkJh, yVk ;h .
HHHs[jkvh nGkrh p/Nh mfjokT[D ;r'A fe;/ j'Nb ftu gqpzX šfJBQK B{z sK w/o/ ftnkj dh e'Jh oiBhS B/ nkJ/ wfjwkBK B{z ewo/
rZb gZeh eoe/ irs okw okiokDh
gzwK B/ ys vke 'u gk fdZsk . eoB. ftnkj s'A gfjbK g/wK B{z fJe- fceo jh BjhA, E'Vh fijh th fuzsk ftu gJ/ ;'c/ s/ p?mD bJh fejk.
ns/ wj/S j'Nb s'A tkg; xo tZb N[o
;t/o dk t/bk ;h . irs okw d' tkoh fwbD dk w"ek d/D. T[; B/ BjhA . fet/A w"i Bkb p/-fceo/ ;[Zs/ gJ/ @s[;hA pkT{ ih gfjbK ukj ghT[r/
gJ/ .
nypko gVQ pkjo tkbh p?me ftu ys Bkb w[zv/ dhnK d' c'N'nK th G/i B/ .@ iK f;ZXk ykDk ykD uZb'r/ < Gkt/A nZi
okiokDh B/ ;'funk ;h g/wK
ubk frnk . rowh j'D eoe/ T[; B/ fdZshnK ;B. t/yD ftu T[j ;Zuw[Zu wzi/ s/ b/N ;'uK 'u v[Zph g/wK B{z s[;hA fJ; EK w/o/ wfjwkB j' go sK th
oiBhS B{z fwbD s'A gfjbK nkgD/-
p?me dk dotkzk y'bQ oZfynk ;h. pkoh jh pj[s ;'jDk ;h. T[; dh c'N' t/y e/ gsk jh BjhA bZrk T[; dh nZy ed'A rZb s[jkvh jh g[Zr/rh .@
nkg B{z pj[s ;ztko/rh, ;ikJ/rh
s/ fwZNh dh gos izwh j'D eoe/ T[j jh okiokDh s/ irs okw B{z T[j g;zd bZrh < T[; dh rZb ;[D e/ irs okw j?okB
fit/A ne;o e[VhnK eodhnK B/. T[j
pzd ;h . g/wk ;kro B{z r'd 'u b? e/ nk frnk . ;kftsoh B/ w[zv/ pko/ ys ;t/o/ T[Zm id'A irs okw ftjV/ j' frnk ;h fJj' ;'u fe ebeZs/ dk
w[zv/ B{z fwbD s'A gfjbK i'o bk e/
u[pko/ s'A j/mK nkJh . T[; t/b/ pj[s ftu y[ZbQ e/ fby fdsk ;h sK fe g/wK 'u p?mk ukj ghAdk j'fJnk nypko gVQ ofjD tkbk fJj pzrkbh fijVk d;
pBktNh ;iktN eo nkgD/ fujo/-
SKs bZr ojh ;h T[j, fit/A jB/oh gVQ e/ T[; d/ nkT[D s'A gfjbK w[zv/ fojk ;h sK wj/S nkgD/ pkT{ ih B{z toQ/ gfjbK fJzrb?Av ubk frnk ;h
w'jo/ B{z nZv soQK Bkb ;ztko b?AdhnK
nkT[D pknd ikB s'Vd/ fpoy jtk pko/ mhe Bkb ikD bt/ s/ c?;bk eo oiBhS pko/ dZ; fojk ;h . fgSb/ ewo/ fJzBh tXhnk gzikph fet/A p'b b?Adk <
B/ sK fe nkgD/ j'D tkb/ gsh B{z jo
pzd j'D s/ gfjbK Bkb'A tZX SKs j' ;e/. irs okw B/ ;kftsoh dk T[j ftu p?mh g/wK Gkt/A ;KG sK ;kro B{z fJe tkoh sK irs okw d/ wB 'u nkJh
gk;/ s'A gqGkfts eo ;eD, T[; B{z w'j
iKd/ B/ . nkgD/ pkT{} ih B{z p?me 'u ys ns/ c'N' g/wK B{z d/ fdZsk ;h. ojh ;h go T[; d/ ezB wj/S dhnK rZbK fe T[; dh rZb dk itkp d/D s'A
;eD. go id'A okiokDh B/ wj/S Bkb
p?fmnK t/y T[j nzdo ubh rJh . oiBhS d/ nkT[D ftu ni/ fszB tZb ;B. gfjbK g[ZS/ fe T[; B/ fJzBh tXhnk
ikD s'A gfjbK g/wK B{z t/fynk T[j sK
šnk XhJ/ nk ikHHHs{z sK g[Zs nkgD/ fdB pkeh jB. wj/S B/ T[; bJh fJe wj/S ni/ nkgD/ pkT{ ih B{z dZ; gzikph feZE'A ns/ fet/A p'bDh f;Zyh
pZ; j?okB j'Jh T[; B{z t/ydh jh ofj
'u jh fJzBk y'Jh ofjzdh j? fe fit/A ;;s/ j'Nb ftu ewok p[Ze eotk fdZsk fojk ;h fe id'A oiBhS J/no g'oN s'A go T[; B{z fJ; soQK eoBk uzrk BjhA
rJh .
nkgD/ pkT{ ih B{z sK G[Zb jh rJh ;h. pkjo nk frnk ;h sK T[; B/ gbK ftu bZrk . g[ZSh ikD tkbh fJj rZb T[;
T[; B/ sK fe;/ soQK dk th w/e-
j?A .'' fit/A fit/A oiBhS d/ nkT[D dk jh T[; B{z gfjukD fbnk ;h feT[Afe nzdo jh ofj rJh .
nZg BjhA ;h ehsk . e'Jh BtK y{p;{os
y[Sh zkfjo eofdnK irs okw B/ tes xNdk ik fojk ;h g/wK B{z T[Bk T[j fpbe[b T[; c'N' fijk ;h fijVh ''g[Zs s[;hA fJzBh d{o'A ;kB{z fwbD
;{N th BjhA ;h gfjfDnk . rb ftu,
fejk. jh sDkT[ j[zdk ik fojk ;h . fe;/ Ugo/ fJzrb?Av s'A ;kftsoh B/ fuZmh okjhA nkJ/ j'. wfjwkB sK s[;hA nZi ;kv/
pkjtK ftu e'Jh i/to BjhA ;h. g?oK
@BjhA pkT{ ih, nfijh sK e'Jh wod ;kwQD/ nkgD/-nkg B{z g/S eoBk G/ih ;h . T[; dh rZbpks ftu pj[s j'. ;kB{z nkg dh rZb wzBDh ukjhdh j?
ftu nkw fijh nzr{m/ tkbh uZgb
rZb BjhA . eJh fdBK dh pj[s w[;feb jh T[; bJh pj[s w[Sfeb ;h. T[j fwmk; ;h . N?e;h 'u fpmk j'Nb tZb go s[;hA g[ZfSnk j? . ukj dk g[Zs j[D
;h . pkjo ikD s'A gfjbK T[j sK g/wK
ftu ;h w?A . eh eodh < nukBe w/o/ fezBhnK jh ftT[Ask xVdh ofjzdh nkT[AfdnK T[j pZ; ;kv/ xo dhnK jh tes BjhA . n;hA f;ZXh o'Nh jh
B{z efjzdh-efjzdh jh ofj rJh,
;kwQD/ fit/A gkDh Bkb Gfonk fJe fe fet/A nkgD/-nkg B{z T[; wod ;kwQD/ rZbK eodk fojk ;h . go g/wK pko/ T[; yktKr/ .'' irs okw B/ fejk.
šXhJ/ nkgD/-nkg B{z e[M sK mhe
dfonk nk frnk ;h. T[; B{z gko eoBk g/S eo/rh . B/ e[M BjhA g[ZfSnk . bZrdk jh BjhA ''pkT{ ih w?A s[jkv/ wj/S fijk jK.
eo b? s{z, e[M sK ;ztko b? . o'i d/ xo
ukj[zdh ;h w?A go jhnk BjhA ;h g? fojk. oiBhS dh cbkfJN okshA B"A ti/ ;h fe T[j fJzB/ ;kb fJzrb?Av 'u fojk s[;hA w?B{z T[;/ soQK p[bkU fit/A wj/S B{z
tkb/ egV/ gfjDh jh ik ojh j?A .@
w?A sK d[fuZsh ftu d; fdBK dh T[; dh ;h. T[; B{z J/no g'oN s'A j'Nb she ;h . T[; ftu sK E'Vk fijh th S{z-SK p[bKd/ j' . s[jkvk nfijk eoBk w?B{z
go okiokDh e[M BjhA p'bh. T[; B{z
d/ ezY/ s/ yV'sh s/z trd/ gkDh tb fbnkT[D dh fvT{Nh wj/S dh ;h! BjhA ;h . T[; B/ sK fJj th BjhA fejk pj[s uzrk br/rk.''
gsk ;h T[BQK fezBh w[SfebK Bkb g/wK
tZX ojh ;h. ;'udh ;h T[; ftu T[so nkgD/ wkfgnK Bkb ;bkj eoe/ fe T[; B{z fJ; ;kXkoB fij/ j'Nb ftu oiBhS dh fJ; rZb Bkb irs
B{z fsnko ehsk ;h . T[j sK ftnkj
iktK ns/ fJ; B{z bzx d{i/ ezY/ gj[zu wj/S xo'A fBeb frnk sK fe mhe feT[A mfjokfJnk frnk ;h. okw e[M ;'uD bJh wip{o j' iKdk.
bJh jkwh jh BjhA ;h Godh .
iktK iK ezY/ s/ yV'sh ojKHHH vo bZr tes s/ J/no g'oN gj[zu oiBhS B{z šjK pkT{ ih fJe rZb zo{o j? . @fJj pzrkbh wZSh wk; ykD
id'A eZbQ dk T[; B{z gsk bZrk ;h
fojk ;h fe fes/ ftueko/ jh Bk v[Zp o;ht eo bt/, go ikD s'A gfjbK T[; j[D B"A tZi/ B/ . oiBhS B/ fejk ;h fe tkbk. n;hA fJ; Bkb o'Nh fet/A
fe T[; B/ oiBhS B{z fwbD ikDk T[j
iktK. dk wB ehsk fe T[j g/wK B{z th dZ; pkT{ ih ns/ wK ih nZi d[gfjo dk yktKr/< fJj w?A sk ;'funk jh BjhA fe
sK pj[s e'fSS eoe/ nkgD/-nkg B{z
''go ebQ okshA fjzws eoe/ w?A T[; d/t/ go T[; B/ fJ; soQK BjhA ehsk . ykDk w/o/ Bkb jh ykD . T[j s[jkvk g/wK th fJ; d/ xo ik e/ ykD fgZS/
T[; fwbD dh xVh bJh fsnko eo
s/z trd/ gkDh ftu e[Zd gJh ns/ gsk BjhA T[; d/ wB ftu T[; t/b/ fJzsiko eo/rk.@ fet/A ;wM"sk eo/rh < eh T[; B{z thHHH<@
ojh ;h . fezBk fyukT[ ;h T[; ftu .
dfonk gko eo jh fbnk . T[; d/ d{i/ nfijk eh ;h fi; B/ T[; B{z g/wK B{z rZb w[ek wj/S nkgD/ ezw ik bZrk. go irs okw sK t/ydk jh ofj
T[; dh sK ;koh oks jh nZyK ftu
ezY/ s/ yV'sh dh sK w/oh fe;ws jh fwbD BjhA fdZsk . okiokDh ns/ irs okw pkok ti/ frnk id'A oiBhS B/ ykD/ dk nkvo
bzx rJh ;h . fezBk e[M ;'udh ojh ;h
fit/A ;[Zsh gJh ;h . go j[D brd? T[; oks d/ pkoK tZi rJ/ ;h id'A wj/S s'A jh oiBhS e'b ikD bJh fsnko fdZsk. T[; B/ sK wZSh-wk; bJh fejk
T[j phsh oks ftu oiBhS pko/ .
s'A nZr/ ik e/ i/ w?B{z ;[y BjhA fwbdk fJzrb?Av s'A nkJ/ oiBhS B{z j'Nb SZv j'D bZr/ . T[BQK Bt/A ns/ ;kc egV/ jh BjhA . irs okw B{z nkgDh Xh dh
šg/wK uZb.@
sK d[Zy th BjhA fwb/rk . xo w[fVnk . irs okw ns/ okiokDh gfjD bJ/ . okiokDh B/ tkb uzrh rZb u/s/ nk rJh fi; B/ fJzrb?Av s'A
id'A wj/S B/ fJj nkfynk sK g/wK
''pkT{ ih w?A d{ik ftnkj sK ed'A d/ ;"A rJ/ ;B go g/wK B{z BhAd soQK pDkJ/ . j'Nb she ikD bJh fJ; oiBhS d/ Skekjkoh j'D pko/ fbfynk
B/ fJe tkoh nkgDh phih tZb
eotkT[D dk c?;bk eo fbnk j?. w?A BjhA ;h nkJh . id'A dk wj/S J/no tkoh wj/S B/ N?e;h eo bJh ;h . T[BQK ;h .
t/fynk fit/A g[ZfSnk j't/,
;G e[M s[jkv/ s/ SZv fdzdh jK, pZ; g'oN frnk ;h g/wK sd s'A pZ; oiBhS B{z xo'A iKfdnK t/y fJe tkoh g/wK B/ @pkT{ ih w?A Skekjkoh jK@ nZr'A
''phih eh w?A ubh iktK < eh ;G
fJe rZb gZeh j'D s'A gfjbK T[; g[oS pko/ jh ;'udh ojh ;h . p?Zv s/ bzwh nZyK pzd eo bJhnK fit/A T[j oZp oiBhS B/ th fJj efj rZb jh w[ek mhe j' ikt/rk <''
Bkb fwbDk ukjKrh, fijVk w?B{z gJh T[; d/ fynkbK 'u v[Zph T[j T[jdk nZr/ nkT[D tkb/ nkgD/ uzr/ ihtB fdZsh . uko ti/ she irs okw ns/
nfij/ w"e/ s/ T[; dh phih jh sK
ngBkT[D bJh okzh j' frnk j?.@ fJe nkeko xV T[; B{z nkgD/ ;kwQD/ bJh gqkoEBk eo ojh ;h. okiokDh oiBhS Bkb oj/ . T[BQK B{z
;h fijVh T[; B{z mhe okj s/ gk ;edh
g/wK nkgDk c?;bk ;[Dk p?me 'u'A yVk eo b?Adh . c/o T[; B{z j"b/-j"b/ fJe ti/ she T[j fszB'A j'Nb gj[zu T[; dk ;G e[M jh tXhnk bZrk . T[j
;h . wktK jh sK XhnK B{z ghVQhnK s'A
T[Zm w[V fgSb/ ewo/ ftu ubh rJh . sokS nkgD/ nB[e{b pDKdh, ;ztkodh, rJ/ ;B . wj/S B/ N?e;h tkb/ B{z g?;/ id'A N[oD bZr/ sK T[BQK wB ftu gZek
f;ZX/ okjK s/ N'odhnK nkJhnK B/. gsk
irs okw B/ sd/ okiokDh B{z p?me 'u jo fJe e'B/ s'A T[; B{z t/ydh, fBjkodh, fdZs/ ns/ pkT{ ih s/ phih B{z Bkb b? eo fbnk ;h fe fJj w[zvk T[BQK dh
BjhA nkgDh phih tZb t/yfdnK jh
;Zfdnk . g/wK Bkb ft;sko Bkb j'Jh goydh . ni/ T[j nfijk eo jh ojh j'Nb dh gfjbh wzzb dhnK ;hVQhnK g/wK bJh fpbe[b mhe j?.
feT[A g/wK dhnK nZyK nzdo'A frZbhnK
rZb T[; B{z dZ;h. pj[s y[S j'J/ . T[BQK j[zdh fe sd/ gsk BjhA feZE'A dhge nk uVQD bZr/ . shj Bzpo ewo/ nZr/ gj[zu šg[Zs s{z eZbQ ;kv/ xo g/wK B{z
j' rJhnK ;B . e[M p'b/ fpBK g/wK
gbK ftu jh c?;bk eo fbnk fe fJj e/ T[; okjhA xV/ oiBhS d/ nkeko Bkb T[BQK t/fynk ewo/ dk dotkzk pzd ;h. fwbD bJh fezB/ ti/ nkt/Ark <@
wj/S fgZS/ xo'A pkjo fBeb rJh . ikD
rZb S/sh s'A S/sh fJzrb?Av ;kftsoh bZr e/ yVk j' iKdk. T[j T[; B{z oiBhS wj/S B/ pzd cZNK s/ ;Zi/ jZE dh N[oD s'A gfjbK okiokDh B/ fejk.
s'A gfjbK T[j ;kro B{z nkgDh phih
B{z dZ; fdZsh ikt/ . Bkb'A fes/ tZX e/ fd;dk . c/o g/wK ftuekobh T[Arb Bkb mZeHHmZe e[M fuo sK oiBhS u[Zg fojk go c/o
B{z ;zGkb rJh ;h. pkjo nZv/ s/ nk
irs okw B{z gsk ;h fuZmh dk e'fSS eoe/ oiBhS d/ o{g B{z pdb e/ ehsk. T[; B/ e[M ;'u fJzBk jh fejk,
wj/S B/ fJzvhnk r/N she N?e;h eo
itkp sK gzdoK fdBK s'A gfjbK BjhA dhge fijk pDkT[D bZrdh . go T[; š:?Z;HHHew fJBHHHdotkzk y[ZbQk šphih w?A ni/ s[jkv/ xo BjhA
bJh ;h .
nkt/rk . T[j T[;/ t/b/ i[Zs/ gfjD g';N e'b'A pj[s i'o bkfJnK th T[j dhge j?.@ pzd ewo/ 'u'A pkjo nkJh fJj nktKrk . g/wK B{z fes/ pkjo fwbDk
fJzvhnk r/N s/ gj[zu N?e;h
nkfc; tZb ub fgnk sK fe ;kftsoh fijk Bk pDdk . T[; ftu fe;/ Bk oiBhS dh nktkz ;h . wj/S B/ XZe e/ ukjKrk . i/ T[j w/ok ;G e[M g;zd
o[efdnK jh T[j d't/A pkjo fBeb
B{z c'B okjhA ;koh rZb dZ; fdZsh fe;/ gk;/ s'A e'Jh Bk e'Jh ewh ofj jh dotkz/ d/ cZN tZyo/ ehs/ . dotkzk eoe/ jK ej/rh sK jh w/ok s[jkv/ xo
nkJ/ . wj/S B/ N?e;h tkb/ B{z g?;/
ikt/. g/wK d/ w{zj'A jK ;[D e/ T[j d't/A iKdh, T[; ftu e[M xN fijk fd;dk y[ZbQfdnK ;ko irs okw ns/ okiokDh nkT[D dk jZe pD/rk ! BjhA sK w?A c/o
fdZs/ . T[; dh Bzo id'A fJzvhnk r/N
pj[s y[S ;B . Gkt/A fJj ;kok ezw fJzBk . T[; e;o B{z, T[; y'N B{z g{ok eoB dh Bzo p?Zv d/ p?m/ fJe r'o/-fuZN/ pzd/ fJZE'A jh f;ZXk ebeZs/ nkgDh wK B{z
tZb rJh sK oiBhS gfjbK s'A jh T[;
;[ykbk BjhA ;h go fJ; d/ g{o uVD s/ bJh T[j w[V e'fSS eoB brdh. s/ gJh fi; B/ ;c?d e[Vsk-gikwk fwb e/ fJzrb?Av ufbnk iktKrk.@
EK gj[zfunk j'fJnk ;h. g/wK B/ t/fynk
T[BQK B{z ;G e[M ;[Xo ikD dh nk; pZM id'A wj/S B/ pkjobk dotkzk gfjD oZfynk ;h. wj/S Bkb nkJ/ T[; dh fJ; rZb s/ wj/S B/ eZbQ
fJe bzwk bzMk y{p;{os w[zvk T[; EK
rJh ;h. yNekfJnk sK p{jk g/wK B/ jh y'fbQnk. niBph pzfdnK B{z t/y T[j ;wM frnk frnkoK ti/ g?wK Bkb fJzvhnk r/N
yV'sk ;h. T[; B/ ;c?d ewhz ns/
fJe xzN/ pknd jh irs okw g';N T[; d/ fJzszko ftu T[j sK SZs s/ ;h fe T[j zo{o g/wK d/ wksk-fgsk jh B/V/ fwbD dk gq'rokw pDk fbnk .
;c/d g?AN gfjDh j'Jh ;h fijVh T[; d/
nkfc; s'A tkg; nk frnk ;h . T[; B/ th ;"D BjhA ;h rJh. p{j/ s/ Ekg ;[D ;B . T[; B{z wj/S T[; EK SZv ikt/rk ns/
r'o/ ozr Bkb w/b yk ojh ;h . g?oK ftu
;kftsoh Bkb ;koh rZb ehsh . T[; T[; B/ fvT[VQh dh pZsh irkJh, e[zvh T[j p?Zv s'A T[Zm yV'sk . coS s/ oiBhS nkg/ N?e;h eoe/ fJzvhnk r/N
nzr{m/ tkbh uZgb ;h.
B/ pzrkbh w[zv/ d/ gj[zuD dh gZuh sohe y'bQh ns/ cZN fJe d{i/ Bkb'A tZyo/ gJh nzr{m/ tkbh uZgb gfjDh . nZr/ gj[zu ikt/rk .
nrb/ nze ftu ikoh
nrb/ nze ftu ikoh
nrb/ nze ftu ikoh
nrb/ nze ftu ikoh
nrb/ nze ftu ikoh
46
46
46 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2 22
46 gzikp NkJhwz, f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 202222
46 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 2 2222
nwohek L cb'ohvk d/ f;Nh ;/fwB/b u r[ogqhsu r[ogqhs
gkskb b'e u tf;nk j? fJj fgzv, u tf;nk j? fJj fgzv, nwohek L cb'ohvk d/ f;Nh ;/fwB/b
gkskb b'e
nwohek L cb'ohvk d/ f;Nh ;/fwB/b
nwohek L cb'ohvk d/ f;Nh ;/fwB/b u r[ogqhs
nwohek L cb'ohvk d/ f;Nh ;/fwB/b 'u r[ogqhsu r[ogqhs
gkskb b'e 'u tf;nk j? fJj fgzv, u tf;nk j? fJj fgzv, zwhBwhB whBwhB whB
gkskb b'e
gkskb b'e u tf;nk j? fJj fgzv,
f;zx B/ gfjb/ f;Zy fvgNh ?foc ti'A u[Zeh ;j[z?foc ti'A u[Zeh ;j[z
f;zx B/ gfjb/ f;Zy fvgNh ?foc ti'A u[Zeh ;j[z
f;zx B/ gfjb/ f;Zy fvgNh
f;zx B/ gfjb/ f;Zy fvgNh S?foc ti'A u[Zeh ;j[z?foc ti'A u[Zeh ;j[z
c[ZN j/mK ofjzd/ jB b'e!
c[ZN j/mK ofjzd/ jB b'e!
c[ZN j/mK ofjzd/ jB b'e!
s'A 3 s'A 3 s'A 3 s'A 3 s'A 3000 c[ZN j/mK ofjzd/ jB b'e! c[ZN j/mK ofjzd/ jB b'e! f;zx B/ gfjb/ f;Zy fvgNh
cb'fovk (fpT{o') fJZe 24 ;kbk f;Zy ftnesh
B/ cb'ohvk oki dh ;/fwB'b ekT[ANh ftZu gfjb/
f;Zy fvgNh S?foc d/ ti'A ;j[z u[Zeh j? fi; dk BK
r[ogqhs f;zx j? ns/ T[j gZr ns/ dkVQh oZydk j?
ns/ fJ;/ ;o{g ftu ;?ANob cb'ohvk ftZu ;/fwB'b
ekT[ANh S?foc d/ dcso ftZu ezw eodk j?. T[; B/ ;/
fwB'b ;N/N ekbi fty/ bkn fJBc'o;w?AN ne?vwh
s'A rq?i{J/SB ehsh ;h. 19 nr;s, 2022 B{z S?foc
v/fB; b/wk d[nkok j'o 23 fvgNhz Bkb fJ; Gkosh
f;Zy B/ ;j[z u[Zeh. ;j[z u[Ze ;wkrw ftZu T[; tZb'A
fejk frnk fe w?A ;/fwB'b ekT[ANh ftZu ;/tk eoB
d/ w"e/ bJh XzBtkdh jK ns/ g{o/ fdb Bkb fJ;
Bkb i[fVnk j'fJnk jK, s/ i[fVnk ojKrk.
r[ogqhs f;zx B/ ezw eoB bJh S?foc d/ ftGkr
Bkb ;zgoe ehsk ;h ns/ fJ; soQK fJ; wkD:'r
;z;Ek ftZu Skwb j'D bJh nkgD/ ;co dh S[o{nks
ehsh. T[;B/ ;?whB'b ekT[ANh S?foc d/ dcso ftZu
gfjb/ fJZe fJzNoB ti'A S[o{nks ehsh ns/ fJZe
fvgNh pDB bJh ezw eoBk ns/ nfXn?B eoBk
ikoh oZfynk. f;Zy ;';kfJNh nkc ;?ANob cb'ohvk
rq?Av e?fBnB (fpT{o') s[;hA ejkDhnK ftu ;tor b'e s/ gkskb b'e pko/
B/ fJe fpnkB ikoh eofdnK fejk fe ;kB{z nkgDh
zo{o ;[fDnk j't/rk. fejk iKdk j? fe gkskb b'e zwhB d/ j/mK tf;nk j?.
B"itkB ghVQh 's/ pj[s wkD j? i' efwT{fBNh ftZu
jkbKfe fJj f;oc feZ;/-ejkDhnK ftu jh ;[DB s/ t/yD B{z fwbd/ jB go fJe
soZeh eo ojh j?. fJj gZek ftStk; j? fe ;kohnK
nfijk fgzv j? i' zwhB s'A jzkoK c[ZN j/mK tf;nk j'fJnk j?. fJj fgzv nwohek
J/iz;hnK, dcsoK ns/ ;z;EktK f;Zy GkJhuko/ dh
d/ rq?Av e?fBnB d/ jtk;{ e?fBnB ftu j?. fJ; fgzv dk BK ;[gkJh j?.
B[wkfJzdrh eodhnK ofjDrhnK. r[ogqhs f;zx B/
v{zxh yZv u tf;nk j? fJj fgzvu tf;nk j? fJj fgzv
v{zxh yZv u tf;nk j? fJj fgzv
v{zxh yZv
v{zxh yZv
v{zxh yZv 'u tf;nk j? fJj fgzvu tf;nk j? fJj fgzv
;w{j ;/fwB/b fBtk;hnK dk th XzBtkd ehsk,
fJj fgzv jtk;{ e?fBnB B/V/ fJe v{zxh yZv ftu tf;nk j'fJnk j?. fJ;
fijBK B/ T[; B{z fJ; nj[d/ 's/ iBsk dh ;/tk eoB
fgzv B{z g{oh d[Bhnk 'u fJzNoB?ZN 's/ ekch ;ou ehsk iKdk j?. n?vt?Auo d/ S"ehB
d/ ekpb ;wfMnk.
b'e jo ;kb fJZE/ x[zwD bJh nkT[Ad/ jB. jo ;kb d[Bhnk Go 'u'A brGr ;kY/
jtk jtk jtk jtk jtk 'u ;h cbkJhN ns/ ysw j' frnk pkbD, fco ;Ve s/ j'fJnk eo?u ;h cbkJhN ns/ ysw j' frnk pkbD, fco ;Ve s/ j'fJnk eo?S
5 bZy b'e fJ; B{z d/yD bJh n?ohz'Bk nkT[Ad/ jB.
u ;h cbkJhN ns/ ysw j' frnk pkbD, fco ;Ve s/ j'fJnk eo?
u ;h cbkJhN ns/ ysw j' frnk pkbD, fco ;Ve s/ j'fJnk eo?
fgzv u ofjzd/ jB o?Zv fJzvhnB;u ofjzd/ jB o?Zv fJzvhnB;
fgzv u ofjzd/ jB o?Zv fJzvhnB; u ;h cbkJhN ns/ ysw j' frnk pkbD, fco ;Ve s/ j'fJnk eo?
fgzv
fgzv
fgzv 'u ofjzd/ jB o?Zv fJzvhnB;u ofjzd/ jB o?Zv fJzvhnB;
dZf;nk iKdk j? fe fJ; fgzv dh e[b nkpkdh 208 j?. fgzv d/ t;Bhe
nwohek d/ w{b tk;h o?Zv fJzvhnB; jB. dZ; d/JhJ/ fe nkX[fBe :[Zr ftu th fog'oN w[skpe fJe ijkz Uob?Av' d/
fJj fgzv d[Bhnk Bkb'A eZfNnk j'fJnk j?, fi; dk ekoB fJ; dk zwhB nzdo nk;kwkB ftu T[vkD Go fojk ;h.
tf;nk j'Dk j?. fJ; fgzv ftu nktkikJh d/ ;kXB th ;hws jB. fgzv se T[d'A nukBe T[; dk JhAXD ysw j'
gj[zuD bJh n"yk g?db ;co eoBk g?Adk j?. b'e fJZE/ gj[zuD bJh yZuoK dh tos'A frnk. id'A sZe gkfJbN dk fXnkB
th eod/ jB. e[M b'e fJZE/ gj[zuD bJh jtkJh ijkz dh tos'A eod/ jB i' fgzv fJ; gk;/ j[zdk T[d'A sZe ijkz s/zh Bkb
B{z Bzdheh jkJht/n Bkb i'Vdk j?. fJzBk jh BjhA, fJ; fgzv ftu nZi th j/mK fvZrD bZrk. e[M jh ;fezNK ftu
fuZmhnK fbnkT[D-fbikD dk ezw yZuoK okjhA ehsk iKdk j?. fJj ijkz ;Ve ftukb/ eo?S j' frnk.
fJ;/ d"okB eko ;tko fJe Sy; B/ fJ;
xNBk dk thvhU foekov eo fbnk.
nfXn?B thvhU ftu d/fynk ik ;edk j?
nfXn?B u dkntk, f;roNB'u dkntk, f;roNB' h eoB tkb/ d/ B/V/h eoB tkb/ d/ B/V/
nfXn?B u dkntk, f;roNB' h eoB tkb/ d/ B/V/
nfXn?B
nfXn?B 'u dkntk, f;roNB'u dkntk, f;roNB'Sh eoB tkb/ d/ B/V/h eoB tkb/ d/ B/V/
fe fet/A ijkz jtk ftu r's/ brkT[Adk
j'fJnk ;Ve 's/ fvZrdk j?. jkd;/ ftu
-s/V/ ofjD tkb/ b'eK B{z e?A;o dk ysok tZX
-s/V/ ofjD tkb/ b'eK B{z e?A;o dk ysok tZX
-s/V/ ofjD tkb/ b'eK B{z e?A;o dk ysok tZX
-s/V/ ofjD tkb/ b'eK B{z e?A;o dk ysok tZX
-s/V/ ofjD tkb/ b'eK B{z e?A;o dk ysok tZX
gkfJbN tkb-tkb pu frnk.
gkfJbN B/ ;theko ehsk fe T[j ijkz
d/ yokp o/vhU B{z mhe eoB ftu fJzBk
fpZzh j' frnk ;h fe T[; B{z gsk jh
BjhA bZrk fe T[; dk JhAXD ysw j'
frnk j?. wkwb/ dh iKu d/ nkd/S d/
fdZs/ rJ/ jB. T[ZE/ B/V/ ofjD tkb/
cb'fovk (fpT{o') nk;wkB ftu frnk. fJ; jkd;/ dk thvhU ;'Sb
b'eK B/ fejk fe T[jBK B{z s/z Xwke/
T[Zv ojh fJe cbkJhN dk JhAXD whvhnk 's/ tkfJob j' fojk j?.
dh nktkz ;[DkJh fdZsh. fJzM bZrk
nukBe ysw j' frnk. id'A sZe fJj wkwbk nwohek d/ cb'ohvk
fit/A e'Jh Xwkek j'fJnk j?. go pknd
gkfJbN e[M ;wM gkT[Adk ijkz p/ekp{ dk j?. fiZE/ Uob?Av' Sfjo ftu fJe ftu gsk uZfbnk fe fJe fwBh ijkz
j' frnk ns/ jtk Bkb rZbK eo fojk fwBh gb/B eo?S j' frnk. fJj ijkz
xo B/V/ eo?S j' frnk j?. uzrh rZb
fwBh ijkz fJedw zwhB tZb tXD eo?S j' e/ fJe fpZzh ;Ve 's/ fvZfrnk.
fJj th ojh fe ijkz fe;/ d/ xo 's/
bZrk. j/mK yVQ/ b'e fJj Bzkok d/y e/ uzrh rZb fJj ojh fe fJ; jkd;/ ftu
BjhA fvZfrnk BjhA sK tZvk jkd;k j'
dfjSs ftu nk rJ/. d/yd/ jh d/yd/ e'Jh tZvk B[e;kB BjhA j'fJnk.
;edk ;h.
ijkz fJe fpZzh ;Ve 's/ eo?S j' gkfJbN B{z th wkw{bh ;ZNK bZrhnK.
tkfSzrNB (fpT{o') f;roNB'Sh eo oj/ ftnesh d/ nk;-gk; ofjD tkb/
b'eK B{z e?A;o dk ysok tZX j' ;edk j?. 'fd b?A;/N ioBb' ftZu gqekfSs fJZe
nwoheh g[b; tkfbnK dh p/ofjwh Bkb d[Bhnk Go
nwoheh g[b; tkfbnK dh p/ofjwh Bkb d[Bhnk Go 'u fJe tko fco fSVh uouku fJe tko fco fSVh uouk
Bt/A nfXn?B ftZu fJj dkntk ehsk frnk j?. nfXn?B ftu fejk frnk j? fe
nwoheh g[b; tkfbnK dh p/ofjwh Bkb d[Bhnk Go u fJe tko fco fSVh uouk
nwoheh g[b; tkfbnK dh p/ofjwh Bkb d[Bhnk Go
nwoheh g[b; tkfbnK dh p/ofjwh Bkb d[Bhnk Go u fJe tko fco fSVh uouku fJe tko fco fSVh uouk
f;roN ghD tkb/ ftnesh d/ nk;-gk; ofjD Bkb c/cfVnK ftu dkyb j'D
tkbk X{znK fJ; phwkoh (e?A;o) dk 10tK ;G s'A tZvk ekoe j?.
'rb'pb povB nkc fvzhz, fJziohz n?Av fo;e c?eNoz 2019' nfXn?B d/ noeB;k; (fpT{o') nwohek d/ noeB;k; ;{p/ 'u g[b; w[bkzwK tZb'A p/
BshfinK dh tos'A eod/ j'J/, y'ieosktK B/ iKu ehsh fe fet/A 34 fttjko, ofjwh Bkb e[ZNwko eoB dk wkwbk ;kjwD/ nkfJnk j?. eqkc'ov ekT[ANh ftZu
tksktoD ns/ feZskw[yh ekoe 2019 ftZu e?A;o Bkb 23 w"sK ns/ yokp tkgoh fJ; xNBk dh thvhU fi; fe;/ B/ th d/yh T[j j?okB ofj frnk. id'A
f;js bJh fzzw/tko oj/. tkfSzrNB :{Bhtof;Nh d/ y'ieosktK B/ nzdkzk wkwbk tfXnk sK fszBK g[b; w[bkzwK B{z ;;g?Av eo fdZsk frnk. fJ; wkwb/
brkfJnk j? fe jo o'z f;roNB'Sh eoB tkb/ ftnesh d/ nk;-gk; ofjD tkb/ pko/ okigkb B/ fejk j? fe ;{pk g[b; xNBk dh iKu eo/rh.
;ko/ b'eK d/ c/cfVnK ftZu szpke{ dk X{znK dkyb j[zdk j?. thvhU 'u d/fynk ik fojk j? fe 3 g[b; eowukoh fJe ftnesh B{z zwhB
T[BQK B/ fJ; soQK Bkb gqGkfts j'D tkb/ ftneshnK d/ nB[gks dk gsk 's/ ;[ZN e/ p[oh soQK Bkb e[ZN oj/ jB. fJZe g[b; w[bkzw brksko T[; d/ f;o 's/
brkT[D bJh ;ot/yD ehsk. nfXn?B ftZu gkfJnk frnk fe f;roNB'Sh, wko fojk j?. fJ; thvhU B{z d/yD s'A pknd jo fe;/ B{z ikoi cbkfJv dh :kd
nk rJh, fi; B{z g[b; w[bkzwK B/ e[ZN e/ wko fdZsk ;h ns/ fco 'pb?e bkJhtz
Sokp dk ;/tB ns/ ;oho dk fznkdk Gko j'Dk e?A;o d/ u'Nh d/ 3 ekoe jB. fJBQK
s'A pknd, n;[oZfyns fiB;h ;pzX, jkJh pbZv S{ro dk gZXo, jtk gqd{SD, w?No' torh tZvh bfjo d/yD B{z fwbh ;h.
n?;p?;N; gqd{SD d/ ;zgoe ftZu nkT[Dk, ;kps nBki ns/ d[ZX dh xZN wksok g[b; nB[;ko fJj xNBk wbp/oh ftZu fJZe eqkc'ov ekT[ANh ;[ftXk ;N'o d/
tkb/ nkjko ns/ f;roNB'Sh eoB tkb/ j'o ftnesh d/ nk;-gk; w"i{drh th pkjo tkgoh. fJ; wkwb/ ftZu ghVs B{z gfjbK j;gskb fbikfJnk frnk ns/
fJ; d/ ekoeK ftu Skwb j?. fJBQK ekoBK eoe/ 2019 ftZu 37 bZy b'eK dh w"s T[E'A T[; B{z i/bQ G/i fdZsk frnk. d' nc;o eqkc'ov ekT[ANh S?foc d/ dcso Bkb
j'Jh ;h. i[V/ j'J/ jB. shik nfXekoh wkbp/oh g[b; ftGkr Bkb ;pzXs j?.
47
47
47 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 2 2222
47 gzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2 22
47 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 202222
gzikp ftu nzro/iK d/ nkT[D ;w/A dh ftfdne gqDkbh
gzikp ftu nzro/iK d/ nkT[D ;w/A dh ftfdne gqDkbh
gzikp ftu nzro/iK d/ nkT[D ;w/A dh ftfdne gqDkbh
gzikp ftu nzro/iK d/ nkT[D ;w/A dh ftfdne gqDkbh
gzikp ftu nzro/iK d/ nkT[D ;w/A dh ftfdne gqDkbh
pbd/t f;zx ;VeBkwk tZb' fby/ f;NhnK dk J/Bk tXhnk ;N?Avov ns/ izr pko/ fby fdZsh. T[; B{z th ;e{b ns/ e[ZM nkw ;e{b uZbd/ ;B. bzY/ fbZgh B{z gzikp ftZu
Bktb ';{oi dh nZy' ftu wjkokik fet/A pfDnK. r'o/ B/ nZyK Go fe ipoh ;/tk w[es eoe/ fJzrb?Av G/i 1850-51 sZe wijph ns/ xo/b{ ewoShnb GkSk ti'A tofsnk iKdk
oDihs f;zx d/ oki d/ uzr/ wkV/ gZyk dZf;nk fe T[jBK fJj ;G s{jkv/ fdZsk. T[j Bkw'Sh podkSs Bk eo ;e{bK ftZu 3,30000 pZu/ gVd/ ;B, ;h. ;ko/ wjkiB b'e fJ; dh tos'A tjh
pko/ ft;Eko Bkb fbfynk frnk.w/ok gzikp s'A Beb eoe/ pDkfJnk j?. ;fenk ns/ ibdh jh T[; dh w"s j' fJj frDsh1882 sZe xN e/ 90,000 ykfsnK B{z ubkT[D bJh eod/ ;B.
ns/ pbd/t f;zx dk f;Zfynk Bkb pfj; s'A fwbh ikDekoh nB[;ko rJh. Britishers nkgDh ofj rJh. nkw ;e{b fizBk B{z Secular dk; B/ fgzvk ftZu ;ko/ wjkiB b'eK
;pzX j'D eoe/, pknd ftZu c'B eoe/ lietner dk iBw jzroh ftu j'fJnk. imperialism d/ fybkc e[M th ;e{bK th fejk ikD bZrk, dh frDsh B{z fJ; dh tos'A eofdnK B{z d/fynk
w?A T[jBK s'A g[fSnk fe Bktb ftu British Citizenship j'D eoe/ T[; B{z podkSs BjhA eod/ ;B. tXdh rJh. gzikp ftZu n"osK dh j?. nZi fJ; dh tos'A e'Jh BjhA eodk.
s[;hA T[; ;w/A dh ftfdne gqDkbh pko/ 1864 ftu Gkos G/fink frnk. T[; Lietner B{z gzikp dh tXhnk f;fynk dk pj[s tXhnk gqpzX ;h i' fpbe[b J/jh nzro/iK d/ nkT[D Bkb
e[M Bjh fbfynk. T[jBK nkgDh B/ Frekfert :[Bhtof;Nh s' PHD ehsh f;fynk gqDkbh B{z ysw eoB bJh T[; ;w/A Gkos ftZu fes/ th BjhA ;h. gzikph Bkb tkgfonk. nzro/i fgzvK
rbsh wzBh ns/ nrb/ n?vhSB ftu ;h. T[j Jewish gqtko ftu g?dk gzikp G/fink frnk. T[; B/ fJ; ezw gzikp dh iBob ;kyosk do d/ gzfvsK, w"bthnK ns/ GkJhnK B{z
fJ; pko/ fbyD dk ft;tkS dtkfJnk. j'fJnk. T[j British Bkb'A tX bJh 50 ;kb d/ ;w/A dh wzr ehsh rJh. 80Ü ch;dh s'A tZX ;h. nkw ;e{bK dh ;dk SZe dh Bzo Bkb d/yd/ ;B
fgSb/ ;kb gzikp N?bhftzB s/ :{oghnB gqGkt j/m ;h . T[j 25 fgzvk dh self defence ns/ f;fynk frDsh tXD eoe/ nzro/ih GkSk B{z feT[Afe fJjBK dk ;pzX f;fynk Bkb
jofizdo f;zx ozXktk dh p[ior fSy GkSktk dk frnksk ;h. gzikp nk e/ gqDkbh B{z ysw eoB bJh feogkB d/ modernity d/ nkXko ti'A gqukfonk fojk ;h. Lietner B/ fbfynk fe fi;
ftdtkB, i' eoBkNe ;oeko s'A ps"o T[; B/ ;ko/ gzikp dk d"ok ehsk. T[j 3 nkB/ ns/ e?d/ d/ 6 nkB/ d/ e/ fJeZm/ ikD bZrk. b'e nzro/ih dh gVQkJh soQK Red Indians dk :{oghnB gqGkt
uhc ;?eNoh ;/tk w[es j'J/ ;B, Bkb 21 ;kb bkj"o ekbi dk fgq;hgb eo bJ/. pknd ftZu e?d/ ;kV fds/ bJh fgzvK s'A SfjoK tZb nkT[D j/m nkT[D ekoB T[jBK dk nkgDk
fJzNoftT{ ftu History of fojk. T[; dk gzikp :{fBtof;Nh rJ/. e?fdnK dk Bkw' fBSkB fwNk bZr/. fJjBK ;e{bK ftZu ufjb gfjb ;fGnkuko ysw j' frnk, T[; B{z J/jh
indigenous education in punjab pDkT[D ftZu tZvk :'rdkB ;h. T[; fdsk frnk. nZi e?d/ bZGDk y'i dk tXD bZrh i' gfjbK wijph ns/ gzikphnK Bkb tkgoB dk ydSk ;h.
a book by GW lietner pko/ ;zy/g dh ofjDh pfjDh gzikphnK torh ;h. ftSk pD frnk j?. e'Jh ftdtkB y'i xo/b{ ;e{bK ftZu j[zdh ;h. J/jh Makaley fi; dh f;fynk ;pzXh Bhsh
ftZu ;[fDnk. fJzNoftT{ ftZu gzikph T[j gZZr pzBQdk ;h ns/ dkjVh th oZyh eoe/ fJjBk B{z British library iK fes/ Britishers ukj[zd/ ;B. B{z nzro/iK B/ bkr{ ehsk frnk go
d/ e?fdnK B{z ips eoe/ ;kVB s'A fpBk j'Jh ;h. T[j nzro/iK tKr pzrb/ ftu j'o bZG ;edk j?. e?d/ r[ow[Zyh fbgh gzikp ftZu tZy tZy GkSktK dhnK T[; dh fJj rZb e/ nzro/ih B{z fJ;kJh
f;Zfynk pko/ j'o ft;Eko BjhA ;h. BjhA ofjzdk ;h. T[j bkj"o Sfjo ftZu okjhA b'eK B{z r[o{ rqzE ;fjp Bkb i'Vd/ d' w[Zy fbZghnK ;B. yo'Ssh ns/ cbkT[D bJh Bk tofsnk ikt/ tkbh
fgSb/ jcs/ :zr fj;N'ohnBi ebZp nkw b'eK ftZu ofjzdk ;h. nzro/iK B{z ;B,,fi; B{z nzro/i British Bkroh. goShnB, noph, cko;h dh rZb Bjh wzBh rJh. Lietner dh fog'oN
bkfJbg[o tZb' GW lietner dh fJ; T[; dk fJ; soQK dk ftjko g;zd Bjh imperialism bJh ysok ;wMd/ ;B. fbZgh yo'Ssh ;h. pkeh GkSktK fi; nB[;ko gzikp dhnK d; fvthiBK
feskp B{z Book of the week ti'A ;h. T[j imperial education policy Lietner B/ nkgDk ezw pVk ibdh ftZu gzikph th Skwb ;h, dh fbZgh ns/ 31 fibQ/ ;B. T[; B/ tZy tZy
u[D e/ feskp pko/ ftdtkBk dh pfj; d/ jZe ftZu Bjh ;h. T[j indigenous w[ek e/ 1882 ftZu fog'oN British Bkroh ;h fi; B{z pknd ftZu fifbnK ftZu tZy tZy soQK d/ ;e{bK
eotkJh rJh. pfj; d"okB feskp pko/ and oriental languages B{z soihj ;oeko B{z fJzrb?Av G/i fdsh ns/ d/tBkroh fejk ikD bZrk. gSs' dh frDsh dZ;h j?. T[es feskp f;oc
ft;Eko ;kfjs ikDekoh fdZsh rJh. fdzdk ;h. fJjBK rZbK B{z w[Zy oZyd/ indigenous education in Punjab fbZgh dk gzikph GkSk Bkb B/Vbk ;pzX fJ; eoe/ wjZstg{oB j? fe fJj T[;
pfj; ftu g{oph gzikp s'A vkH ;[yd/t j'J/ T[; B{z 1885 ftZu ipoh ;/tk fbZy fdZsh. 1885 ftZu Lietner B{z j?. Lietner ;wMdk ;h T{od{ B{z pzrkbh, ;w/ dh indigenous f;Zfynk pko/
f;zx ;'jb ns/ gZSwh gzikp tZb'A nwo w[es eo fdZsk frnk. fJj jh efBzxw B"eoh s'A fv;fw; eoe/ fJzrb?Av G/i fpjkoh ns/ fdZbh d/ pkp{nK tZb'A dZ;dh j? fi; pko/ j'o fes/ ikDekoh
fonki B/ Gkr fbnk. fgSb/ ;kb Bkb tkgfonk. T[j Anglo Sikh fdZsk. gzikp s/ m'f;nk ik fojk j?. 1850 BjhA fwbdh.
gzikp y/shpkVh :{Bhtof;Nh d/ ;kpek Wars ftZu nzro/i ioB?b ti'A Lietner dh fog'oN nB[;ko gzikp sZe gzikp ftZu T{od{ GkSk BjhA gVQkJh
tkJh; uK;bo tZb'A fe;/ p[ior r'o/ bfVnk. izrK fiZsD s' pknd T[; B/ d/ fgzvK d/ wzdok, w;hsK, XowSkbktK ikdh ;h. 1864 ftZu gzikp ftZu T{od{
jopz; f;zx ;zX{
jopz; f;zx ;zX{
jopz; f;zx ;zX{
jopz; f;zx ;zX{
jopz; f;zx ;zX{
B{z g[fSnk fe s[jkvhnK :{Bhto- fBogZy j' fe fJe tZvh feskp gzzikp ftZu wijph ;e{b, xoK ftZu xo/b{ gVQkJh ikD bZrh.
w?bpoB (n;Nq/bhnk)
dki dh fb;N
dki dh fb;N ykw'
dki dh fb;N
dki dh fb;N
dki dh fb;N
ykw'Shh hh h
ykw'
ykw'
ykw'
i/ ;Zg B{z ;pe f;ykT[Dk j't/, sK T[jd/ nZr/ tb tb/t/A yk e/ jh GZiDk
ukjhdk J/. N/Y/ oki/ f;ZX/ wzsohnK e'b'A BhA b'N nkT[Ad/ j[zd/. bZeV d/ w"i/ s/ p?mk
nwo{ nkgD/ i[Zbh :ko p;zs s/ x{uo B{z Nkjbh dh dksD dzdK 'u uZpdk j'fJnk
;[D/ ;[DkJ/ B/,
fw;kbK d/ fojk ;h.
j[D s{z w/oh
šnkj' !! rZb sK s{z ;'bK nkB/ ;Zu jh nkBk J/@
ykw'Sh ftu
HHp;zs B/ f;o B{z y[oed/ j'J/, d';s dh rZb Bkb ;[o fwbkT[Ad/ j'J/ itkp
Y{zY nkgDk fzeoHHHH!
nZi s{z ;[D fJscke Bkb j[zdk.
fdZsk.
ykw'Sh p'b/rh!
''HHe/oK, fJe tkoh ;kv/ pkp/ B/ nkg d/ t/b/ dh fJe rZb dZ;h ;h. fe;/ fgzv
e'Jh uhz N[ZND s/
fdb efjzdk j? fe d[Bhnk dk th
ftZu pVh B/e s/ Sohc e[Vh dk ;ke j'fJnk. ftnkj s'A eJh fdB gfjbK jh w[zv/
nktkz nkT[Adh j?,
ykw'ShnK jh p/jso B/, e[M nihp fotki j?,
dh wK B/ pKj fiZvh dki dh fb;N e[Vh tkfbnK d/ wZE/ wkoh. ny/, ;kvk f;T[AB/
go id fdb N[ZN ikJ/
p'b' sK e'Jh ;Gk efj e/ th
fijk w[zvkHHn;hA eZbk tkfinK Bkb E'Vh ftnkj fdnKr/!!HH
sK ykw'Sh feT[A
b'e o[Z; iKd/ B/. nD;[Dk j?
e[Vh tkfbnK B/ cV sV e/ dki dk eZbk-eZbk ;wkB ftnkj s'A d{i/ fdB
Sk iKdh j?<
fe;/ dh ykw'Sh,
w[zv/ tkfbnK d/ xo/ G/i fdZsk. go e[Vh B{z fJ; rZb dk pVk m/; ;h. T[;d/ fgU
fJj sK ;u j? fe ftu th nktkz j?.
d/ f;nkV rfjD/ g[nk e/ fdZs/ j'J/ dki dk M'ok nzdo'A nzdoh tZY fojk ;h. T[;
e'Jh ;G e[M efj e/
n;hA T[jBK d/ Bkb
B/ ftnkj d/ e[M fdB pknd jh ozr-Yzr pdb bJ/. fJe fdB w[zv/ dh ;ehoh
fgnko isKdk j?,
ofjD bJh nihp foSs/ B/ nZi eb,
nkJh j'Jh ;h, BthA ftnkjh e[Vh d/ f;o s/ u[zBh Bk d/y e/ ;Z; B/ x{oh tZNh! s/
e'Jh e[M th Bk efj e/
sVg oj/ ;h. ;G c[o;s ftu B/
pjkB/ Bkb T[Zm e/ T[jd/ fgZS/ s[o gJh.
;G e[M p'b iKdk j?.
eh fJj th ;u j? fe go tes fe;/ e'b BjhA.
HH Bh e[VhJ/!!HHBh s?B{z G'ok Sow j:k BjhAH<< s{z nkgD/ g/fenK s'A eh b? e/
T[j ;kB{z
nkJh J/A<<HH
ub' SZv', eh eo'r/
Y{zvD bJh nihp w[jZps dh
B{zj jZ;h s/ p'bh,
;kvh dk;skB ;[D e/ <
p/u?B ;h< ejkDh j?.
šp/p/ ih fijVh s[;hA fb;N G/ih ;h T[j ;G e[M b? e/ nkJh jK, go T[jd/
ykw'Sh ;wM'r/ BjhA
i' fwbdk BjhA
ftZu s[;hA fes/ th Sow dk fzeo BjhA ehsk ;hHH J/; eoe/ T[j w?A g/e/ fgzv jh
s/ fpnkB ;kE'A j'Dk BjhA !
fgnko Bk sK XVeD T[; dh
SZv nkJh ;h.
feT[Afe
fdb Bkb j[zdk, dhtkBh j?.
HHfJj ;[D e/ ezB MkVdh j'Jh ;Z; zbhb j' e/ Sow Bkb M{odh j'Jh gokj[fDnK
nbckz j[D pu/ BjhA.
Bk jh fdwkr Bkb,
ftZu tkg; ik e/ p?m rJh.
jow'jB f;zx tkbhnk
jow'jB f;zx tkbhnk
jow'jB f;zx tkbhnk
jow'jB f;zx tkbhnk
jow'jB f;zx tkbhnk
fgnko sK bcz sK ;ko/
wBdhg ykBg[oh
wBdhg ykBg[oh
wBdhg ykBg[oh
wBdhg ykBg[oh
wBdhg ykBg[oh
48
48
48 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2 22
48 gzikp NkJhwz, f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 202222
48 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 2 2222
f;zrkg[o G/iD dk efj w;eN u t/u fdZsh gzikpDu t/u fdZsh gzikpD
f;zrkg[o G/iD dk efj w;eN
fpbfe; pkB' pbkseko wkwbkL d' f;zrkg[o G/iD dk efj w;eN u t/u fdZsh gzikpD
fpbfe; pkB' pbkseko wkwbkL d' hnK dh fojkJhhnK dh fojkJh f;zrkg[o G/iD dk efj w;eN f;zrkg[o G/iD dk efj w;eN 'u t/u fdZsh gzikpDu t/u fdZsh gzikpD
fpbfe; pkB' pbkseko wkwbkL d'
fpbfe; pkB' pbkseko wkwbkL d' hnK dh fojkJh
fpbfe; pkB' pbkseko wkwbkL d'ShnK dh fojkJhhnK dh fojkJh
's/ nwoheh ;zrmB B/ iskfJnk fJsoks/ nwoheh ;zrmB B/ iskfJnk fJsokz e[Vh, thvhU ohJ/ dZ;h d[Zy Goh ejkDhohJ/ dZ;h d[Zy Goh ejkDh
e[Vh, thvhU
e[Vh, thvhU
e[Vh, thvhU ohJ/ dZ;h d[Zy Goh ejkDh
e[Vh, thvhU zohJ/ dZ;h d[Zy Goh ejkDhohJ/ dZ;h d[Zy Goh ejkDh
s/ nwoheh ;zrmB B/ iskfJnk fJsok
s/ nwoheh ;zrmB B/ iskfJnk fJsok
s/ nwoheh ;zrmB B/ iskfJnk fJsok
nkgDh e[Vh B{z G/fink ;h go T[; B{z
J/izN B/ f;zrkg[o dh irQk w;eN 'u G/
i fdZsk, i' j[D T[ZE/ c;h j'Jh j?, fi;
B/ nkgDh thvhU G/i e/ fejk fe T[;
B{z fJE/ 70 jzko o[gJ/ 'u t/u fdZsk
frnk j?. fgzv d/ ;ogzu joihs f;zx
B/ fejk fe gfotko pVk rohp j?
B{owfjb d/ fgzv dh J/izN B/ T[; B{z
f;zrkg[o dk efj e/ w;eN 'u G/i fdZsk
j?, fiZE/ j[D e[Vh thvhU 'u dZ; ojh
j? fe T[; 's/ sSZdd ehs/ ik oj/ jB.
;ogzu B/ fejk fe J/izN Bkb id'A
rZbpks ehsh sK T[j tkg; e[Vh B{z
wzrtkT[D bJh j'o o[gfJnK dh wzr
eo ojh j? ns/ XwehnK th d/ ojh j?.
T[BQK fejk fe fJ; ;pzXh e[Vh d/
Gok tZb'A vhH n?Z;H ghH fcb"o B{z fbysh
r'okfJnk (fpT{o') nkgD/ gfotko jh d'S bkfJnk ik fojk j? fe T[; B{z fSekfJs fdZsh ;h vhH n?Z;H ghH fcb"o
ns/ nkgD/ tXhnk GftZy bJh o'zh fJE/ t/u fdZsk frnk j?. irdhS oki tZb'A EkDk r'okfJnk B{z
o'Nh ewkT[D bJh ftd/S ikD tkbh fJ; ;pzXh fgzv X[b/sk dh ofjD fSekfJs wkoe eoe/ G/ih j'Jh j? go
fJe e[Vh fJBQhA fdBhA w;eN 'u c;h tkbh eSwho e"o B/ dZf;nk fe T[BQK r'okfJnk g[b; B/ e'Jh th ekotkJh
j'Jh j?, fi; B/ nkgD/ gfotko B{z dh e[Vh i;tzs e"o T[oc iZ;h 9 BjhA ehsh. gfotko B{z fJjh fejk ik
thvhU G/i e/ tkg; fJzvhnk nr;s B{z fJE'A f;zrkg[o bJh rJh ;h. fojk j? fe fJj wkwbk T[BQK dk BjhA
fBT{:koe (fpT{o') :{Hn?Z;H efwSB nkc fJzNoB?SBb fobhihn; cqhvw B/ pDdk.
wzrtkT[D dh wzr ehsh j?. fJ; d/ Bkb T[BQK B/ 3 bZy o[gJ/ ftnki 's/ cV e/
fpbfe; pkB' e/; ftZu d'Sh mfjokJ/ rJ/ 11 ftneshnK dh @nDT[fus@
ibdh fojkJh dh ;ys fBzdk ehsh j?. T[BQK B{z 2002 d/ r[ioks dzfrnK d"okB
fJZe roGtsh w[;fbw n"os Bkb pbkseko eoB ns/ T[;dh gzi ;kb dh Xh
e?B/vk
e?B/vk u ;kb d/ nyho sZe 4 bZy s'A tX/o/u ;kb d/ nyho sZe 4 bZy s'A tX/o/
e?B/vk u ;kb d/ nyho sZe 4 bZy s'A tX/o/
e?B/vk 'u ;kb d/ nyho sZe 4 bZy s'A tX/o/u ;kb d/ nyho sZe 4 bZy s'A tX/o/
e?B/vk
ns/ 13 j'oK d/ esb d/ d'S ftZu T[wo e?d dh ;zk ;[DkJh rJh ;h. tkJh; u/no
npqkjw e{go B/ fJZe fpnkB ftZu fejk, 2002 d/ r[ioks dzfrnK d"okB fJZe
roGtsh w[;fbw n"os Bkb pbkseko eoB ns/ w[;fbw ghVsK fto[ZX esb
gqtk;h j'Dr/ gZe/, ikD' ;oeko dh :'iBk
gqtk;h j'Dr/ gZe/, ikD' ;oeko dh :'iBk
gqtk;h j'Dr/ gZe/, ikD' ;oeko dh :'iBk
gqtk;h j'Dr/ gZe/, ikD' ;oeko dh :'iBk
gqtk;h j'Dr/ gZe/, ikD' ;oeko dh :'iBk
eoB bJh T[wo e?d dh ;zk gkT[D tkb/ 11 ftneshnK dh ibdh ns/ r?o-
tkip fojkJh dh ;ys fBzdk eodk j?.'
d'ShnK dh ibdh fojkJh B{z @fBnK dk wzke@ eoko fdzd/ j'J/, efwSBo
N'oKN' (fpT{o') e?B/vk d/ fJwhrq/SB ikoh ehs/ rJ/ ;B go fJ; ;kb 'u
;NhcB SB/e B/ fejk fe fJj Xkofwe xZN frDshnK fto[ZX fjz;k ftZu Skwb
wzsoh ;hB co/zo B/ dZf;nk fe fJ; i[bkJh sZe 3,50,000 d/ eohp toe
b'eK B{z ;zk s'A w[es eoB d/ fJe g?NoB dk fjZ;k j?. ;z;Ek B/ SB/e d/ jtkb/
;kb d/ nyho sZe 4,31,000 gqtk;hnK gofwN (2,20,000 UgB toe gofwNK
Bkb fejk fe f;;Nw 2002 d/ r[ioks dzfrnK bJh fzzw/tko b'eK B{z fBnK d/
B{z d/S 'u gZe/ s"o 's/ w"ek d/D dk Nhuk ;w/s) wBz{o ehs/ ik u[Ze/ jB.
eNfjo/ ftZu fbnkT[D ftZu n;cb fojk j?. T[BQK B/ fJ;B{z Gkos ftZu Xkofwe
g{ok ehsk ikt/rk. T[BQK B/ nZr/ fejk d/S 'u ekfwnK dh xkN ekoB
xZN frDshnK fto[ZX fjz;k ftu Skwb b'eK B{z ;zk s'A w[es eoB dk fJZe
fe 1 iBtoh s'A 31 i[bkJh 2022 ;kpek ftd/Sh ftfdnkoEhnK ns/
sohek eoko fdZsk. dZ; d/JhJ/ fe 2002 ftu j'J/ r'Xok eKv wro'A r[ioks
sZe 275000 s'A tZX gqtk;hnK B{z gZe/ toeoK B{z ezw eoB dk w"ek fwbDk
dzfrnK d"okB roGtsh fpbfe; pkB' Bkb ;w{fje pbkseko ehsk frnk ;h
ehsk ik u[Zek j?. fJ; ;w/A e?B/vk 'u ikoh j?. nzefVnK w[skfpe e?B/vk tb'A
ns/ T[;dh 5 ;kb dh Xh ns/ 13 j'oK dk esb eo fdZsk frnk ;h. fJ; wkwb/
ikD bJh brGr 28 bZy b'e o'zkBk brGr 1700 toe gofwN
ftZu w[zpJh dh ftS/S ;hHphHnkJhH ndkbs B/ 11 w[bzwK B{z 2008 ftZu esb
ngbkJh eoe/ e?B/vhnB thzk wBz{o ehs/ ik oj/ jB. 2022 d/ phs/
ns/ ;w{fje pbkseko dk d'Sh mfjokT[AfdnK T[wo e?d dh ;zk ;[DkJh ;h.
nfXekohnK d/ c?;b/ dh T[vhe oj/ jB. wjhfBnK d"okB 3,60,000 s'A tZX
fJwhrq/SB wzsoh co/zo B/ dZf;nk fe ;NZvh gofwN ikoh ehs/ rJ/ jB go
e?B/vk L No?eNo No/bo dh eJh rZvhnK Bkb thik, toe gfowN, gZeh fJwhrq/SB Gkosh ftfdnkoEhnK B{z phs/ ;kbK
e?B/vk L No?eNo No/bo dh eJh rZvhnK Bkb
e?B/vk L No?eNo No/bo dh eJh rZvhnK Bkb
e?B/vk L No?eNo No/bo dh eJh rZvhnK Bkb
e?B/vk L No?eNo No/bo dh eJh rZvhnK Bkb
ns/ Bkrfoesk dhnK nozhnK dk d/ w[ekpb/ fJ; ;kb 'u ;NZvh gofwN
fBgNkok fwE/ j'J/ fwnkoK d/ nB[e{b s'A fJBeko tZX ehs/ ikD dhnK ypoK
NZeo, 1 ftnesh dh w"s ns/ doiBK zywhywh ywhywh ywh
NZeo, 1 ftnesh dh w"s ns/ doiBK
NZeo, 1 ftnesh dh w"s ns/ doiBK
NZeo, 1 ftnesh dh w"s ns/ doiBK eoB bJh 1250 w[bkzwK dh BthA wjhfBnK 'u eoB dk Nhuk j?, fi; B{z gqkgs j' ojhnK jB. fJ;/ d"okB ftd/
NZeo, 1 ftnesh dh w"s ns/ doiBK
Gosh ehsh ik ojh j?. nrb/ ;kb d/ S[o{ 'u g{ok eo fbnk SK s'A e?B/vk 'u N{fo;N thzk Bkb g[Zi
T[BQK fejk fe n?e;gq?; n?ANoh 'u'A ikt/rk. fJj th fe ftnkj[sk gqtk;h oj/ ftd/ShnK B{z toe gofwN b? e/ ezw
vokn brksko eZY/ ik oj/ jB ns/ (gsh iK gsBh) dk fJwhrq/SB e/; 1 eoB dk w"ek fdZsk ik fojk j? ns/
fiBQK T[whdtkoK B{z gZeh fJwhrq/SB ;kb 'u fBgNk d/D dk Nhuk j?.e?B/vk fJwhrq/SB nfXekohnK B/ fJ; gq'rokw
ngbkJh eoB dk ;Zdk fdZsk iKdk d/ fJwhrq/SB wzsokb/ tb'A phs/ ;kb B{z cotoh 2023 sZe ikoh oZyD dk
j?, T[BQK dhnK nozhnK dk c?;bk 6 d"okB brGr d' bZy toe gofwN n?bkB ehsk j?.
w?No' epZvh eZg 25 ;szpo B{z f;vBh ftu
w?No' epZvh eZg 25 ;szpo B{z f;vBh ftu
w?No' epZvh eZg 25 ;szpo B{z f;vBh ftu
w?No' epZvh eZg 25 ;szpo B{z f;vBh ftu
w?No' epZvh eZg 25 ;szpo B{z f;vBh ftu
eZg ftS/S s"o T[Zs/ ;zdhg Bzrb
nzphnK B{z ;wofgs ehsk ikt/rk.
w?No' epZvh ebZp tZb'A dZf';nk
frnk j? fe fJ; w[ekpb/ ftu d/S ftd/
S s'A fyvkoh nkgD/ j[Bo dk gqdoSB
po?AgNB (fpT{o') e?B/vk ftu fJe fGnkBe ;Ve jkd;k j'D dh ypo j?. ghb
eoBr/. fJ; N{oBKw?AN ftZu nk;Nq/
g[b; d/ w[skpe po?AgNB ftZu eJh rZvhnK dh fGnkBe NZeo j' rJh. fJ;
bhnB c?vo/SB dhnK nZm NhwK Gkr
jkd;/ ftZu fJZe n"os dh w"s j' ikD d/ pko/ ;{uBk fwbh j?.id fe 15 b'e
b?DrhnK ns/ fJZe Nhw ftZu d'
zywh j'J/ jB, fiBQK B{z ;EkBe j;gskb fty/ gj[zukfJnk frnk j?.
nzsookSNoh fyvkoh y/v ;eDr/.
nkgD/ fJZe NthN ftZu ghb ohiBb g[b; B/ fejk j? fe po?AgNB d/ ethB
fJ; N{oBkw?AN dh fJe yk; ftS/
;NohN ns/ r'o o'v y/so ftu fJZe No?eNo No/bo dh eJh j'o tkjBK d/ Bkb
Ssk fJj th oj/rh fe fJ; ftZu
j'Jh NZeo ftZu fJe n"os dh w"s d/ Bkb 15 d/ eohp b'e zywh j'J/ jB. ghb
;kohnK NhwK ftZu ;EkBe fyvkohnK
g[b; B/ fJZe ngv/N ftZu fejk fe NZeo ftZu 10 ekoK Skwb ;B. g[b; d/
B{z nZr/ fbnkT[D bJh soihj fdZsh
nB[;ko No?eNo Nq/bo ethB ;NohN d/ Bkb gZSw tZb ubk fojk ;h id'A fJj
ikt/rh.
bkb pZsh 's/ T[vhe eo oj/ brGr 10 tkjBK Bkb Neok frnk.
f;vBh (fpT{o') f;vBh ftu eotkfJnk ik fojk j?. fJ; w"e/ epZvh epZvh s' fJbktk fJZE/ ;"eo ns/
nfXekohnK B/ fejk fe fJj ni/ sZe n;gZSN j? fe No?eNo No/bo ;w/A f;o
nkT[Adh 25 ;szpo B{z w?No' epZvh d/ wjkB ikch ;zdhg Bzrb nzphnK B{z nEb?fNe; d/ th w[ekpb/ eotkJ/
feT[A BjhA o[fenk. g[b; B/ dZf;nk fe No?eNo No/bo d/ vokJhto B{z fjok;s
ebZp f;vBh tZb'A epZvh eZg SoXKibh fdZsh ikt/rh ns/ f;vBh ikDr/.
ftZu b? fbnk frnk j? ns/ T[; 's/ eJh d'S brkJ/ rJ/ jB.
49
49
49 gzikp NkJhwz, f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 202222
49 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2 22
49 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 2 2222
ABC Bullion rises to Diwali challenge with launch
of limited-edition gold and silver coins
Sydney (Bureau) ABC gold coin and 1oz silver coins aligned to festive periods such Each coin is backed by its silver and gold coins. What a
Bullion, Australasia’s largest are expected to sell out in as Diwali. Australian Indians purity certificate and comes in gift to the Australian Indian
independent precious metals anticipation of the festival of have made significant a luxurious presentation box. community, who will be
and bullion dealer, has lights, which is celebrated by contributions to the Australian These limited-edition Diwali celebrating Diwali next month.
launched two new, limited- one of the largest and fastest economy and enriched our coins will be available for ABC Bullion is certainly an
edition products – gold and growing diasporas in multicultural society. To purchase on a special Diwali link organisation which connects
silver coins embossed with Australia. celebrate Indian people, on the ABC Bullion website with the hearts of their audience
Lakshmi, the Hindu Goddess of The Indian diaspora has culture, and accomplishments, which will go live from 20th and understands their special
Wealth and Prosperity in registered 47 per cent growth we wanted to create September 2022 onwards. Stay needs.”
celebration of Diwali at an in the past four years something specifically for this tuned for updates via social Prominent Indian community
exclusive event attended by according to Census 2021. flourishing community which media. and business leaders at the VIP
prominent Indian community Janie Simpson, Managing we hope will be well received. Australian Indian CEO, launch praised ABC Bullion’s
and business leaders on 30 Director of ABC Bullion, said: Diwali celebrations are the Sheba Nandkeolyar from initiative of crafting these
August 2022. “ABC Bullion is a leading and perfect opportunity to tap into MultiConnexions Group, said: “I beautiful gold and silver coins
ABC Bullion’s Diwali coins inclusive organisation who the very auspicious tradition of am absolutely blown away by for Diwali and expressed their
are part of the annual mintage understands their customers’ buying gold and silver among the beauty of these intricately eagerness to purchase as soon
and the exquisitely crafted 5g special needs, especially Indians.” designed Diwali limited-edition as they were available.
Indian Cricketing legend Kapil Dev
laid wreath at Anzac Jawan Cenotaph
Sydney (Bureau) On 16th against all odds. Kapil Dev the Greenway Oval, Leeser, MP for Berowra. Ashwani Sharma, Director
August the Anzac Jawan was awarded India’s civilian Cherrybrook was erected by The great cricketing Hindu Council Australia,
Cenotaph at the Greenway awards ‘Padma Shri’ in 1982 the Hindu Council of Australia legend visited the Cenotaph
Sanjeev Bhakri Advisor HCA,
Oval Cherrybrook was visited and ‘Padma Bhushan’ in 1991 in 2018 to celebrate the on 16th Aug at 11:30 am and RajenderJalpota, Treasurer
by the Internationally famed by the Indian Government for ANZAC centenary year with was greeted by the Hindu
Former Indian Cricket Team his great contribution to a grant from the Department Council officials Mr Bhagwat HCA, Vikrant Pahuja VP HCA
captain Kapil Dev. Kapil Dev Indian cricket. Kapil Dev was of Veteran Affairs, support Chauhan President Hindu NSW, ClrSreeniPillamarrri
is known as the first Indian also awarded Arjuna Award from the Hornsby Shire Council NSW (HCA NSW), Hornsby Shire Council, Col
Cricket team captain to win in 1979-80. Council, RSL Hornsby Ashwani Jain Secretary, Virendra Sahni& Col Sachin
the 1983 world cup at Lords Anzac Jawan Cenotaph at Subbranch and Mr. Julian Hindu Council NSW, Mr. Tilekar.
gzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2 22
5 5 5 5 50 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 202222
gzikp NkJhw , f;vBh, ;szpo 2, f;vBh, ;szpo 2 2222
gzikp NkJhw
Arzoi Kaur Chahal turns 1!
Ramandeep Singh and Navjeet Kaur celebrated the first birthday of their daughter Arzoi Kaur
Chahal by thanking Guru Sahib Ji with a path and langar at Glenwood Gurdwara Sahib on 5th
August 2022. Arzoi’s elder sister Jasleen was extremely excited for the celebrations along with
the family’s near and dear ones. A Very Happy Birthday to Arzoi! God Bless!
Leader of Opposition Chris Minns along with Shadow Minister for
Multiculturalism and Mayor of Parramatta Donna Davis participated in the Indian
Independence Day organised by Sydney Connection.