The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.
Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search
Published by Punjab Times, 2021-10-28 03:06:37

Punjab Times November 2021 Diwali Special Edition

gzikp NkJhwz
gzikp NkJhw
gzikp NkJhw
gzikp NkJhw
gzikp NkJhw
PUNJAB TIMES Monthly



f;vBh s'A gqekf
f;vBh s'A gqekf s gfjbk gzikph wjhBktkoh nypkos gfjbk gzikph wjhBktkoh nypko
f;vBh s'A gqekf
f;vBh s'A gqekf s gfjbk gzikph wjhBktkoh nypko
f;vBh s'A gqekfSs gfjbk gzikph wjhBktkoh nypkos gfjbk gzikph wjhBktkoh nypko
THE FIRST PUNJABI INDIAN MONTHLY PUBLISHED FROM SYDNEY, AUSTRALIA
P O Box 8055, Glenmore Park, NSW 2745, Sydney, Australia
;qh r[o{ BkBe d/t ih d/ gqekS MOBILE: 0431 377 716 www.punjabtimes.com.au
;qh r[o{ BkBe d/t ih d/ gqek
;qh r[o{ BkBe d/t ih d/ gqek
;qh r[o{ BkBe d/t ih d/ gqek
;qh r[o{ BkBe d/t ih d/ gqek
g[op dhnK bZy bZy tXkJhnK
g[op dhnK bZy bZy tXkJhnK
g[op dhnK bZy bZy tXkJhnK Editor: Harpreet Singh, E-mail: [email protected]
g[op dhnK bZy bZy tXkJhnK
g[op dhnK bZy bZy tXkJhnK
Year 21, Edition 5, Australia's Top Leading, Most Popular, Reliable & Successful
free copy
Sydney, November 2021 Punjabi Indian Newspaper
pzdh S'V fdt;, fdtkbh dhnK
pzdh S'V fdt;, fdtkbh dhnK
pzdh S'V fdt;, fdtkbh dhnK
pzdh S'V fdt;, fdtkbh dhnK
pzdh S'V fdt;, fdtkbh dhnK


;kfonK B{z bZy bZy tXkJhnK
;kfonK B{z bZy bZy tXkJhnK
;kfonK B{z bZy bZy tXkJhnK
;kfonK B{z bZy bZy tXkJhnK
;kfonK B{z bZy bZy tXkJhnK



















































Wishing you a Very Happy and Healthy Diwali!



‘Punjab Times’ wishes you be in the position it is in today. Dominic Perrottet has put the tightly sealed for around 18
and your family a very Happy The vaccination rates are economy first and is now months. Borders opening up
and prosperous Diwali! beyond what was targeted with leading the state to a much soon will be a welcome
May your Diwali bring you over 80% of 16+ population needed recovery. development for all aspects of
lots of health, wealth, double dose vaccinated and India has crossed over 1 the economy.
prosperity and good fortune. over 90% single dose billion doses administered which Prime Minister Scott Morrison
This has been a tough vaccinated. Perhaps this is a is unprecedented for a country has lead the country admirably
year for Australia and the step to achieving close to 95% with such a large population. throughout the last 18 months
entire state of NSW. Having complete vaccination in the With around 75% of eligible with the various support
spent a good few months in coming weeks, which will be a Indians having received their packages. Businesses and
lockdown - it has caused huge achievement and in the first dose, and 30% being fully individuals will still need plenty of
major disruptions to best interests of public health. vaccinated. Within the next support from the government
businesses and the lives of Those aged 12-16 have couple of months India should to get back to pre-pandemic
almost all individuals. The also started receiving their reach over 80% of the eligible levels.
manner in which this crisis vaccinations, with over 70% population being fully We wish you, Australia and
was handled by our former having received their first vaccinated which is absolutely the entire world plenty of
Premier Gladys Berejiklian, dose. With schools now open essential. prosperity and happiness this
and NSW Chief Health Officer again, it is essential all children I’m sure many of us are eager Diwali. May we go from strength
Dr. Kerry Chant, is highly are protected and kept safe. to visit India over the coming to strength and usher in a new Harpreet Singh
commendable to have NSW The new Premier of NSW months after our borders being era together.
Editor: Punjab Times
Punjab Times Pty Ltd. Trading as Punjab Times ACN No. 110 708 579

gzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2 21
gzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 2 2121
gzikp NkJhw
2 2 2 2 2 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 202121









































CHATKAZZ

gzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2 21
gzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 2 2121
3 3 3 3 3 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 202121
gzikp NkJhw











SINGH’s GROCERS







































































COVID

gzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2 21
gzikp NkJhw
4 4 4 4 4 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 202121
gzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 2 2121
nk;Nq/bhnB ;oeko d/D ik ojh j? ukJhbv e/no ;pf;vh
nk;Nq/bhnB ;oeko d/D ik ojh j? ukJhbv e/no ;pf;vh
nk;Nq/bhnB ;oeko d/D ik ojh j? ukJhbv e/no ;pf;vh
nk;Nq/bhnB ;oeko d/D ik ojh j? ukJhbv e/no ;pf;vh
y; dh 5 eo'V dh bkNoh bZrD d/
y; dh 5 eo'V dh bkNoh bZrD d/
y; dh 5 eo'V dh bkNoh bZrD d/
Sy; dh 5 eo'V dh bkNoh bZrD d/y; dh 5 eo'V dh bkNoh bZrD d/ nk;Nq/bhnB ;oeko d/D ik ojh j? ukJhbv e/no ;pf;vh
;pf;vh n;b ftZu noE ftt;Ek dh
pkti{d jZE oj/ ykbh, ikD' g{ok wkwbk
pkti{d jZE oj/ ykbh, ikD' g{ok wkwbk th ;jkfJsk eoB ik ojh j?. T[BQK B/
pkti{d jZE oj/ ykbh, ikD' g{ok wkwbk
pkti{d jZE oj/ ykbh, ikD' g{ok wkwbk
pkti{d jZE oj/ ykbh, ikD' g{ok wkwbk
fejk fe ;oeko :'iBkpZX ;w/A s'A gfjbK
b'VhAdhnK seBheh spdhbhnK eoB
bJh ftGkrK ns/ ;/tk gqdksktK ftZu
ezw eoB d/ :'r j' rJh j?. fJZe gfotko
i' ;kb ftZu 110,000 vkbo ewkT[Adk
j?, d' pZfunK dh d/yGkb ftZu, jcs/ d/
uko fdB, jo jcs/ brGr 100 vkbo
dh fpjsoh j't/rh. 10,655 vkbo dh
;bkBk ;pf;vh e?g th 10 d;zpo,
2021 B{z ysw eo fdZsh ikt/rh ns/
g{o/ 2021$22 ftZsh ;kb bJh fgS'eV
Bkb bkr{ ehsh ikJ/rh.
T[BQK B/ fejk j[D s'A, gfotkoK
B{z fJj Go';k j' ;edk j? fe fJ;
f;vBh (fpT{o') w"oh;B ;oeko B/ brGr 250,000 gfotkoK B{z bkG j't/ ftZsh ;kb ftZu T[j fJ; e?g B{z BjhA
ukJhbv e/no ;pf;vh ftZu tkXk ehsk rk. fJ; bJh fJj gfotkoK bJh pj[s wkoBr/ ns/ T[j ed/ th fJ; B{z
j? i' nrb/ ;kb i[bkJh s'A wkou ftZu tXhnk j?, s[i B/ e?Bpok ftZu gZsoekoK d[pkok BjhA wkoBr/. fJ; bJh T[BQK
S[o{ j'D tkbh ;h. f;Zfynk wzsoh n?bB B{z dZf;nk. B{z fe;/ th pkb d/yGkb bJh okSB
s[i B/ fejk fe tXkJh rJh ;pf;vh s[i w[skpe T[BQK ftZu'A e[M d/D dh zo{os BjhA j?, i' w?A ikDdk
ns/ brGr 2200 vkbo gqsh ;kb s'A eowukohnK dh n;zs[SNh B{z xNk e/ fJj jK fe e[M wkg/ eod/ jB.

e?B/vk fty/ gzikph vkeNo jogqhs f;zx
e?B/vk fty/ gzikph vkeNo jogqhs f;zx
e?B/vk fty/ gzikph vkeNo jogqhs f;zx
e?B/vk fty/ gzikph vkeNo jogqhs f;zx
e?B/vk fty/ gzikph vkeNo jogqhs f;zx
nk;Nq/bhnk (fpT{o') nk;Nq/bhnk 'u fJe Sy; oks'-oks eo'Vgsh pD frnk.
fJ; Sy; dh eo'VK dh bkNoh fBebh ;h go T[; B/ fJBQK g?f;nK dh e'Jh tos'A BjhA
e'uo B{z fwfbnk nfjw nj[dk
e'uo B{z fwfbnk nfjw nj[dk
e'uo B{z fwfbnk nfjw nj[dk
e'uo B{z fwfbnk nfjw nj[dk
e'uo B{z fwfbnk nfjw nj[dk
ehsk ns/ nfijk ezw ehsk fe ;ko/ j?okB ofj rJ/. fJe fBT{z J/iz;h nB[;ko,''nk;Nq/
bhnkJh Sy; ghNo ukboNB B/ N?N; b'N' bkNoh fiZsh. bkNoh 'u T[; B{z 5 eo'V
dk fJBkw fwfbnk go fJzBh tZvh oew jZE nkT[D s'A pknd ghNo dk wB pdb
UNktk (fpT{o') e?B/vk d/ gqXkB wzsoh i;fNB No{v' tZb'A
frnk. T[; B/ fejk fe T[j fJzBh tZvh oew oZyD 'u n;fji wfj;{; eo fojk j?.
vkeNo jogqhs f;zx e'uo B{z nfjw fzzw/tkoh fdzfdnk T[BK B{z
ghNo B/ fJ; B{z nkofEe o{g Bkb ;zxoS eoB tkfbnK B{z dkB eo fdZsk. bkNoh
gpfbe j?bE J/iz;h nkc e?B/vk dk gq?ihv/AN pDkfJnk frnk
i/s{ B/ bkevkT{B d"okB 5 eo'V o[gJ/ d';sK ns/ nDikD b'eK B{z d/ fdZs/.
j?. vkeNo jogqhs f;zx e'uo fJ; s'A gfjbK n?;';hJ/N fvgNh
ukboNB B/ fejk fe T[; dk we;d g?f;nK s'A S[Nekok gkT[Dk ;h.
wfB;No nkc j?bE ti'A ezw eo oj/ ;B.
ghNo B/ y[bk;k ehsk fe T[; B/ nkgD/ woj{w ukuk ukobh dh :kd 'u fszB
vkeNo e'uo fJj fzzw/tkoh 12 Btzpo s'A b?Dr/. vkeNo
fNeN yohd/ ;B. bkNoh bZrD s'A pknd T[j d';sK, gfotko d/ w?ApoK ns/ fJZE'A
jogqhs f;zx e'uo B/ gzikp n?rohebuob :{Bhto;Nh s'A wk;No
sZe fe nDikD b'eK e'b gj[zfunk. T[; B/ T[BQK d/ p?Ae ykfsnK 'u g?;/ gkT[D dh
fJB t?NoBoh ;kfJz; ns/ e?B/vk dh rt/bc :{Bhtof;Nh s'A
e'fSS ehsh. gfjbK sK b'eK B{z j?okBh j'Jh go pknd 'u T[j wzB rJ/. fJ; soQK
vkeNo/N fJB n?Bhwb pkT[N?eBkb'ih dh gVQkJh ehsh j'Jh j?.
fJe-fJe eo e/ ghNo B/ g{oh oew eJh b'eK d/ ykfsnK 'u gk fdZsh ns/ y[d
g[okDh ;fEsh 'u nk frnk. ghNo B/ fejk,''w?B{z pj[s ;fji wfj;{; j'fJnk fe w?A 2017-2020 sZe vkeNo e'uo nf;;N?AN fvgNh wfB;No
;kfonK B{z ;G e[M d/ fdZsk j?. w/ok fwSB g?f;nK s'A S[Nekok gkT[Dk ;h, fJ; s'A fJwhrq/SB, ofcT{ih ns/ f;NhiBfSg e?B/vk ti'A th ;/tktk
gfjbK fe b'eK B{z nfj;k; j't/ fe w?A bkNoh fiZs bJh j?.'' fBGk u[Ze/ jB.










111 ACCOUNTING

gzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2 21
gzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 2 2121
5 5 5 5 5 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 202121
gzikp NkJhw




















RADHE

gzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2 21
gzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 2 2121
6 6 6 6 6 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 202121
gzikp NkJhw













CHRIS MINNS

gzikp NkJhw
gzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 2 2121
gzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2 21
7 7 7 7 7 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 202121








































APPLY 4 STUDY

gzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 2 2121
gzikp NkJhw
8 8 8 8 8 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 202121
gzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2 21



























































PACIFIC GREEN GROCERY

gzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 2 2121
gzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2 21
gzikp NkJhw
9 9 9 9 9 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 202121
;ekNb?Av dh wjkokDh w?oh d/ 4
;ekNb?Av dh wjkokDh w?oh d/ 4 ;kb
;ekNb?Av dh wjkokDh w?oh d/ 4
;ekNb?Av dh wjkokDh w?oh d/ 4 ;kb ;kb
;ekNb?Av dh wjkokDh w?oh d/ 400 ;kb ;kb
:{J/Jh dk gk;g'oN d[Bhnk u ;G s'A
:{J/Jh dk gk;g'oN d[Bhnk u ;G s'A
:{J/Jh dk gk;g'oN d[Bhnk u ;G s'A
:{J/Jh dk gk;g'oN d[Bhnk
:{J/Jh dk gk;g'oN d[Bhnk 'u ;G s'Au ;G s'A
g[okD/ tkbK dh j't/rh Bhbkwh
g[okD/ tkbK dh j't/rh Bhbkwh
g[okD/ tkbK dh j't/rh Bhbkwh
g[okD/ tkbK dh j't/rh Bhbkwh
g[okD/ tkbK dh j't/rh Bhbkwh
, rb'pb o?Afezr u Gkos B{z MNeku Gkos B{z MNek
, rb'pb o?Afezr
'Seshesh eshesh eshSkbhkbh kbhkbh kbh', rb'pb o?Afezr , rb'pb o?Afezr 'u Gkos B{z MNeku Gkos B{z MNek
, rb'pb o?Afezr u Gkos B{z MNek
ftu gfjbh tko ;G s'A wzp{s gk;g'oN
pfDnk ;h. 2019 ftu fJ; B/ nkgD/
o?Ae B{z poeoko oZfynk go 2020 ftu
fJj fc;b e/ 14t/A ;EkB 's/ nk frnk.
j[D 2021 ftu gk;g'oN B/ fJe tko
fco gfjbk ;EkB jk;b eo fbnk j?
ns/ d[Bhnk ftu ;G s'A wzp{s gk;g'oN
pD frnk j?. :{HJ/HJhH B/ fJ; ;kb dh
S[o{nks ftu Bkrfoesk ekB{zB ftu ;'X
B{z wBz{oh fdZsh, fi; Bkb fBt/SeK, g/
S/toK, ftS/S gqfsGk ns/ T[BQK d/
gfotkoK B{z e[ZM SosK sfjs :{HJ/HJhH
dh Bkrfoesk ns/ gk;g'oN jk;b eoB
rbk;r' L ;ekNb?Av 'u wjkokDh w?oh d/ seohpB 400 ;kb g[okD/ eZN/ j'J/
dh fJikzs fwbh.
tkbK dh Bhbkwh ehsh ikt/rh. 'w?oh ethB nkc ;ekfNS' d/ eZN/ j'J/ tkb Bhbkwh
;z:[es nop nwhoks s'A pknd
bJh fsnko ehs/ rJ/ jB . fJj tkb 16thA ;dh t/b/ d/ 400 ;kb s'A tZX g[okD/ jB
fBT{zhb?Av d{ik ;G s'A wzp{s gk;g'oN
ns/ wjkokDh w?oh d/ tkbK d/ bzp/ fjZ;/ s'A eZN/ rJ/ jB. w?oh B/ 1542 'u nkgD/
j?, i' 146 d/SK ftu gqt/S dh fJikzs
fgsk i/wz gzit/A dh w"s s'A pknd f;oc S/ fdBK dh T[wo s'A ;ekNb?Av dh okDh
fdzdk j?. shi/ Bzpo 's/ iowBh, fcBb?Av,
ti'A oki ehsk.
nk;Nq/bhnk, be;wpor, ;g/B, fJNbh,
T[; B{z pknd 'u T[; dh uu/oh G?D, fJzrb?Av dh n?fbzkp/E gfjbh tZb'A 1567
;ftNzob?Av, dZyDh e'ohnk ns/ nk;Nq/
'u rZdh dh dknt/dko d/ s"o 's/ fBoDk ehs/ ikD ns/ pj[s ;ko/ nzro/zh e?E'fbeK
bhnk nkT[Ad/ jB, fJBQK d/ gk;g'oN
dk ;woEB fiZsD s'A pknd T[; B{z fsnkr eoB bJh wip{o ehsk. w?oh B{z cotoh
Xkoe 144 d/SK ftu gqt/S eo ;ed/
1587 'u n?fbzkp?E B{z wkoB dh ;kfzS ouD s'A pknd 45 ;kb dh T[wo 'u f;o
jB. gk;g'oN dh o?Afezr XkoeK dh
ebw eo e/ wko fdZsk frnk ;h. w?oh d/ tkb j[D Skjh ;kwkB d/ ;zrqfjeK B{z t/u/
nktkikJh dh nkzkdh ns/ thzk w[es
ikD/ jB, fiBQK dh ehws 399 g"Av gqsh nZXk fJzu j?.
:ksok 's/ nkXkfos j?. e'ftv-19
wjkwkoh d/ pknd d/SK ftukb/ thzk
;pzXh fB:w pdbD d/ pknd o?Afezr
noez;k; d/ gkoe u n"os B{z
noez;k; d/ gkoe u n"os B{z
noez;k; d/ gkoe u n"os B{z
noez;k; d/ gkoe
noez;k; d/ gkoe 'u n"os B{zu n"os B{z
ftu pdbkn ehsk frnk j?. Gkosh
nkp{ Xkph L ;z:[es nop nwhoks fdZsk j?, i' 152 d/Sk ftu gqt/S dh gk;g'oN B{z fJ; ftu 72tK ;EkB jk;b
dk gk;g'oN fJe tko fco d[Bhnk ftu fJikzs fdzdk j?. fJ; s'A fJbktk 98 d/ j'fJnk j?.
fwfbnk 4 e?o/N dk jhok
fwfbnk 4 e?o/N dk jhok
fwfbnk 4 e?o/N dk jhok
fwfbnk 4 e?o/N dk jhok
fwfbnk 4 e?o/N dk jhok
;G s'A SeshSkbh gk;g'oN pD frnk S thzk w[es gqt/S dk gq;skt fdzd/ jB, ftSt gZXo 's/ ncrkfB;skB dk
j?. nkoNB e?ghNb tZb'A ikoh rb'pb 54 d/S thzk nkB nokJhtb fdzd/ jB gk;g'oN ;G s'A ewz'o j?. fJ; s'A pknd
gk;g'oN fJzv?e; B/ 'jkJhj?;N w'phfbNh ns/ 46 d/SK ftu gqt/S s'A gfjbK thzk fJoke, ;hohnk, gkfe;skB, ;'wkbhnk,
;e'o' jk;b eoB bJh :{HJ/HJhH d/ dh zo{os j[zdh j?. :wB, fwnKwko, cb;shBh gqd/S,
gk;g'oN B{z d[Bhnk ftu gfjbk ;EkB :{HJ/HJhH dk gk;g'oN d;zpo 2018 fJohNohnk ns/ JhokB jB.
fJNbh d/ g[b; ftGkr
fJNbh d/ g[b; ftGkr
fJNbh d/ g[b; ftGkr u wkD tXkU[D tkbhu wkD tXkU[D tkbh
fJNbh d/ g[b; ftGkr u wkD tXkU[D tkbh
fJNbh d/ g[b; ftGkr 'u wkD tXkU[D tkbhu wkD tXkU[D tkbh
;fszdo e"o B{z gzikpD Xh dk ;BwkB
;fszdo e"o B{z gzikpD Xh dk ;BwkB
;fszdo e"o B{z gzikpD Xh dk ;BwkB
;fszdo e"o B{z gzikpD Xh dk ;BwkB
;fszdo e"o B{z gzikpD Xh dk ;BwkB
fwbkB L fJNbh d/ g[b; ftGkr ftu
fpjsohB ;/tktK fBGkT[D tkbh
gzikpD e[Vh ;fszdo e"o ;'Bhnk dk
fJNbh ofjzd/ Gkosh GkJhuko/ tb'A t?o'Bk
B/Vb/ Sfjo ;Bp'Bhcku' fty/ ftS/S
;BwkB eofdnK @Xh gzikp dh@
n?tkov d/ Bkb fBtkfink.fJ; w"e/
tZy-tZy p[bkfonK B/ nkgD/ ftuko g/
e?bhc'oBhnk L nwoheh ;N/N d/ nB[;ko eq/No nkc vkfJwzv; fty/
S eofdnK fejk fe ;fszdo e"o ;'Bhnk
noez;k; d/ fJe gkoe 'u fJe n"os B{z 1906 s'A pknd 75,000 s'A fznkdk jho/
B/ nkgDh fwjBs s/ fbnkes d/ ;dek
4H38 e?o/N dk fJe ghbk jhok fwfbnk y'i/ rJ/ jB. jkbKfe B'ohB B{z fwb/ jho/
fJNkbhnB g[b; ftGkr u B"eoh jkf;b
j?. e?bhc'oBhnk ;N/N Bkb ;pzfXs B'ohB dh ehws ni/ ;gZSN BjhA j? go T[;
eoe/ ;w[Zu/ Gkosh GkJhuko/ dk BK o"SB
o?Zvpor BK dh fJ; n"os B{z fJj jhok nB[;ko 1990 'u gkoe 'u fwfbnk
ehsk j?.
noez;k; d/ 'eq/No nkc vkfJwzv; ;N/N 3H03 e?o/N dk jhok pknd 'u r'b
fJ; w"e/ p'bfdnK ;fszdo e"o ;'Bhnk
gkoe' ftu fwfbnk . rq/BkJhN p/n, nkeko d/ Bkb 1H09 e?o/N 'u eZfNnk
B/ fejk fe fJNkbh ftu g[b; gqpzX dh
e?bhc'oBhnk dh B'ohB o?Zvpor nkgD/ frnk ;h ns/ ;'B/ dh w[zdoh 'u ;?ZN ehsk
B"eoh eoe/ T[; B{z pj[s jh uzrk wfj;{;
gsh wkJheb Bkb 23 ;szpo B{z j"N frnk. gkoe B/ pknd 'u 34,000
j' fojk j? ns/ jo/e e[Vh B{z nkgD/ ihtB
;gfozrz B?SBb gkoe dk d"ok eo ojh vkbo 'u fozr yohdh ;h.
ftZu ;cb j'D d/ bJh brB Bkb
;h, fJ;/ d"okB T[; B/ eq/No nkc
fwjBs eoBh ukjhdh j?.fJ; w"e/ j'oBK
vkfJwzv; gkoe 'u o[eD dk c?;bk
d/ Bkb-Bkb r[od[nkok r[o{ BkBe MATRIMONIAL
ehsk. B'ohB nB[;ko T[; B/ jhfonK tkb/
fwSB ;Bp'Bhcku' dh gqpzXe ew/Nh,
fJ; gkoe B{z gfjbh tko eJh ;kb Seeking a suitable match
r[od[nkok pkpk i'okto f;zx s/ pkpk
gfjbK fJe NhH thH S'n 'u t/fynk ;h. for our son who is a well-
cfsj f;zx ;/tk ;[;kfJNh b'Bhr' dh
T[j ns/ T[; dk gsh whAj g?D s'A educated High School teacher,
gqpzXe ew/Nh, ;BksB Xow wzfdo ew/
e[M fdB pknd 23 ;szpo B{z gkoe 'u vegetarian, non-drinking,
Nh nkoihfBnkB' fJzvhnB ;g'oN; n?Av
rJ/, fi; Bkb jhok fwbD d/ jkbks Australian born Sikh 29yrs old
ebuo ebZp ftu?A;k d/ nkj[d/
pD rJ/. noezB;k; fJeb"sk nfijk and 5’9” tall. We prefer a
dko,Sq'wDh nekbh db ns/ Gkigk
;{pk j?, fiE/ iBse jho/ dh ykB j?. likewise beautiful girl that is
fJNbh fJekJh d/ nkr{, fJNbh d/ y/v
id'A ;?bkBh jho/ bZGd/ jB sK T[j T[BQK family oriented with strong
ns/ ;wkfie GbkJh d/ y/so dhnK nB/
B{z gkoe d/ vkfJwzv fv;etoh ;?ANo 'u Sikh values and respectful of
eK wkDwZshnK Sy;hnsK jkzo
b? iKd/ jB. fJ; ;?ANo B/ jh o?Zvpor B{z elders. Please contact at
;B.fiBQK tb'A ;fszdo ;'Bhnk B{z pDkJ/
fwb/ jho/ dh g[SNh ehsh ;h. fJ; gkoe 0410629732.
w[ekw bJh w[pkoepkd fdZsh rJh.

gzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2 21
gzikp NkJhw
gzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 2 2121
1 1 1 1 10 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 202121
kBk ;t/o/ eo' :'r, EkfJokfJv ns/ fgZm
kBk ;t/o/ eo' :'r, EkfJokfJv ns/ fgZm
o' o' o' o' o'zkBk ;t/o/ eo' :'r, EkfJokfJv ns/ fgZmkBk ;t/o/ eo' :'r, EkfJokfJv ns/ fgZm G'iB u b{D dh wksok fu b{D dh wksok f nkdk j'Dnkdk j'D
kBk ;t/o/ eo' :'r, EkfJokfJv ns/ fgZm
G'iB
G'iB
G'iB 'u b{D dh wksok fu b{D dh wksok fznkdk j'Dnkdk j'D
G'iB u b{D dh wksok f nkdk j'D
dod ;D/ d{o j'DrhnK fJj phwkohnK
dod ;D/ d{o j'DrhnK fJj phwkohnK\
dod ;D/ d{o j'DrhnK fJj phwkohnK
dod ;D/ d{o j'DrhnK fJj phwkohnK Bkb tZX ;edk j? jkJh pbv gq?
dod ;D/ d{o j'DrhnK fJj phwkohnK
Bkb tZX ;edk j? jkJh pbv gq?
Bkb tZX ;edk j? jkJh pbv gq?
Bkb tZX ;edk j? jkJh pbv gq?
Bkb tZX ;edk j? jkJh pbv gq?Soo oo o
fznkdk b{D ykD Bkb jkJh pbZv
gq?So fijh ;wZf;nk j' iKdh j?. fJ; bJh
nkgD/ ykD/ ftZu b{D xZN gkU . i/eo
s[jkB{z ykD/ ftZu b{D xZN bZrdk j?,
sK T[go dh Bk gkU .
fdb dhnK phwkohnK
fdb dhnK phwkohnK
fdb dhnK phwkohnK
fdb dhnK phwkohnK
fdb dhnK phwkohnK
fznkdk b{D ykD Bkb fdb dhnK
phwkohnK dk ysok tX iKdk j?.
fznkdk b{D gqsh ;/tB Bkb jkJh
pbZv gq?So e'b?;No'b dh ;wZf;nk tX
iKdh j? .
vhjkJhvq/ B dh ;wZf;nkB dh ;wZf;nk
vhjkJhvq/SB dh ;wZf;nkB dh ;wZf;nk
vhjkJhvq/
vhjkJhvq/ B dh ;wZf;nk
vhjkJhvq/
;oho ftZu b{D dh fznkdk
wksok j'D eoe/ vhjkJhvq/SB dh
;wZf;nk j' ;edh j?. fJ; ;wZf;nk
:'r eoB Bkb Bk f;oc ;oho szdo[;s ofjzdk j? ;r'A fJ; Bkb ;kvk wB th
s'A puD bJh nkgD/ ykD/ ftZu
SKs ofjzdk j?. :'r dh wjZssk d/ pko/ nZi g{oh d[BhnK B{z gsk j?. ikDekoh
Bwe dk ;/tB xZN eo'.
w[skpe ;ohoe s"o 's/ ngkji b'eK bJh, :'r fJe' fJe Yzr j? fi; Bkb T[j
;oho ftZu ;'i dk ysok
;oho ftZu ;'i dk ysok
;oho ftZu ;'i dk ysok
;oho ftZu ;'i dk ysok
;oho ftZu ;'i dk ysok
szdo[;s ofj ;ed/ jB. :'r ;oho dhnK pj[s ;kohnK phwkohnK fJbki j?, fi;
;oho ftZu b{D dh wksok fznkdk
Bkb ;oho f;jswzd j' ;edk j?. EkfJokfJv fijh fGnzeo fpwkoh B{z th d{o eodk
j'D eoe/ gkDh zo{os s'A fznkdk iwQk
j?. o'zkBk fszB tko Szy tikT[D Bkb th c/cfVnK B{z bkG fwbdk j?.
f;jswzd ofjD ns/ ykD B{z ;tkd b{D ykD Bkb j'D tkb/ B[e;kB pko/
c/cfVnK dh ;ckJh
c/cfVnK dh ;ckJh j'D bZrdk j?. fJ; Bkb jZEK, g?oK ns/
c/cfVnK dh ;ckJh
c/cfVnK dh ;ckJh
c/cfVnK dh ;ckJh
pDkT[D 'u b{D dh nfjw G{fwek j[zdh dZ;Kr/HHHH
c/cfVnK dh ;ckJh bJh gqDB:kw nk;D tXhnk nk;D j?. fJ; 'u v{zxk ;kj fujo/ 's/ ;'i nk iKdh j? .
kBk fezBk b{D ykDk ukjhd?<
kBk fezBk b{D ykDk ukjhd?<
kBk fezBk b{D ykDk ukjhd?<
j?. b{D fJZe nfijk fJzro/fvn?N j?, o' o' o' o' o'zkBk fezBk b{D ykDk ukjhd?<kBk fezBk b{D ykDk ukjhd?<
fevBh
fevBh
fevBh 's/ gqGkts/ gqGkt
fevBh s/ gqGkts/ gqGkt
fevBh s/ gqGkt
b?Ad/ jK. ;oho B{z e[dosh nke;hzB fwbdh j?, i' c/cfVnK B{z ;kc eodh j?. ;kj
fi;dk mhe wksok 'u ;/tB eoBk uzrh b{D dk fJ;s/wkb fBSus wksok
fznkdk b{D dk ;/tB eoB Bkb
b?D ns/ SZvD dk sohek fe;/ :'r ftS/Se s'A zo{o f;Zy bU.
f;js bJh pj[s zo{oh j[zdk j?. s[;hA 'u eoBk jh f;js bJh uzrk j[zdk j?.
fevBh 's/ fznkdk gqGkt g?Adk j?. i/
EkfJokfJv th j't/ d{o
EkfJokfJv th j't/ d{o
EkfJokfJv th j't/ d{o
EkfJokfJv th j't/ d{o
EkfJokfJv th j't/ d{o
;[fDnk j't/rk fe fznkdk b{D ykDk fJ; B{z pj[s xZN iK pj[s fznkdk BjhA
;oho 'u fznkdk ;'vhnw j' ikt/ sK
EkfJokfJv fijh phwkoh B{z :'r Bkb d{o ehsk ik ;edk j?. ftgohs eoBh
f;js bJh jkBhekoe j?. ykDk pD ikD ykDk ukjhdk. fznkdk wksok 'u b{D
:'rk;B EkfJokfJv d/ wohzK bJh pj[s ckfJd/wzd dZf;nk ik fojk j?. fJ; nk;D fJ; B{z gukT[D bJh fevBh B{z fznkdk
s'A pknd T[; d/ T[Zgo b{D gkT[Dk BjhA ykD :kBh ;'vhnw dh fznkdk wksok
wfjBs eoBh g?Adh j?.
B{z eoB Bkb f;odod, ewo dod, r'fvnK d/ dod torhnK ;kohnK w[SebK d{o
ukjhdk. ;kv/ ;oho bJh b{D dh wksok Bkb jkJh pbZv gq?So dh ;wZf;nk j'
jkJhg'EkfJokfJfN w dh ;wZf;nk
jkJhg'EkfJokfJfN
jkJhg'EkfJokfJfN w dh ;wZf;nkw dh ;wZf;nk
jkJhg'EkfJokfJfNzw dh ;wZf;nkw dh ;wZf;nk
jkJhg'EkfJokfJfN
j' iKdhnK jB. s[jkB{z fJj 5 s'A 10 fwzN bJh eoBk gJ/rk, fi; s'A pknd s[;hA T[Zm'
dk gZXo ;fEo j[zdk j?. b{D dh fznkdk iKdh j?. B?SBb ne?vwh nkc w?vhf;B
nkfJUvhB dh xkN Bkb EkfJokJhv
ns/ p?m'r/ ns/ e[M ;w/A bJh nkokw eo'r/. i/ s[jkB{z rodB ftu dod j? sK s[jkB{z
tos'A eoB Bkb iK xZN ykD Bkb f;js w[skpe jo o'z 2,300 fwbhrqkw s'A xZN
rqzEh mhe Yzr Bkb ezw BjhA eodh. i/
fJ; B{z eoB s'A goj/z eoBk ukjhdk j?.
B{z B[e;kB j[zdk j?. fznkdk b{D ns/ b{D ykU.
wB-fdwkr B{z fwb/ Ksh eo s[;hA pj[s xZN b{D yKd/ j' sK s[jkB{z
wB-fdwkr B{z fwb/ KshKsh
wB-fdwkr B{z fwb/
wB-fdwkr B{z fwb/
wB-fdwkr B{z fwb/ SKshKsh
yzv dk ;/tB eoB Bkb e?b'oh xZN iKdh fznkdk b{D ykD Bkb j'D tkbhnK
jkJhg'EkfJokfJfvzw dh ;wZf;nk th
o'zkBk ;t/o/ e[M ;w/A egkbGksh nk;D eoB Bkb wB-fdwkr B{z th SKsh
j?, fi; Bkb e?A;o dk ysok th tXdk ;wZf;nktK
j'; edh j?. nkfJUvhB b{D ;oho ftu
fwbdh j?. fJ; nk;D Bkb c/cfVnK dh pbke/z y'bQdk j?. Bot; f;;Nw ns/
jkJh pbv gq?Soo oo o
jkJh pbv gq?
jkJh pbv gq?
jkJh pbv gq?
j?. fJ;/ bJh nZi n;hA s[jkB{z fznkdk jkJh pbv gq?
r[Zv e'b?;Nq'b B{z th tXkT[Adk j?.
gkuD fefonk th szdo[;s j[zdh j?.
jkJh pbZv gq?
jkJh pbZv gq?
jkJh pbZv gq?
jkJh pbZv gq?Soo oo o
jkJh pbZv gq?
jkJh pbZv gq?So g{oh d[BhnK dh w[Zy f;js ;wZf;nk j?. jkJh pbZv gq?So s'A
Jhe' f;Zy B/ t?NheB u tksktoB
Jhe' f;Zy B/ t?NheB
Jhe' f;Zy B/ t?NheB
Jhe' f;Zy B/ t?NheB u tksktoBu tksktoB
Jhe' f;Zy B/ t?NheB 'u tksktoBu tksktoB
ghVs b'e i/ 6 wjhB/ fB:fws o{g Bkb :'rk eoB sK T[BQK dk pbZv gq?So ekch
wksok ftu ;fEo j' ;edk j?. :'rk eoB tkb/ wohzK ftu pbZv gq?So 'u s/zh Bkb
froktN nkJh j?.
fgZm d/ dod B{z th eo/ mhe
fgZm d/ dod B{z th eo/ mhe
fgZm d/ dod B{z th eo/ mhe
fgZm d/ dod B{z th eo/ mhe
fgZm d/ dod B{z th eo/ mhe
fcS g'z :'r s[jkvh fgZm d/ dod B{z mhe eodk j? ns/ s[jkvh rodB dh uoph
;zpzXh ekBcoz;
;zpzXh ekBcoz;
;zpzXh ekBcoz; u ehsh w{bhns
;zpzXh ekBcoz; 'u ehsh u ehsh Sw{bhnsw{bhns
B{z th xNkT[Adk j?. fJj ohVQ dh jZvh ftZu buesk fbnkT[Adk j?. fJ; :'rk eoB ;zpzXh ekBcoz; u ehsh u ehsh w{bhnsw{bhns
Bkb wk;g/ShnK dk sDkn d{o j[zdk j?. i/ s[jkB{z epz dh ;wZf;nk s'A th okjs
dtkT[Adk j?.
wB[Zysk dh ;KMh fuzsk j?, fJjd/ gqGkt
;oho B{z ;fbw-Nfow oZyD bJh
;oho B{z ;fbw-Nfow oZyD bJh
;oho B{z ;fbw-Nfow oZyD bJh
;oho B{z ;fbw-Nfow oZyD bJh
;oho B{z ;fbw-Nfow oZyD bJh
;kfonK bJh fJZe' fij/ j'Dr/, fJj
fJ; :'r nk;D Bkb fYZv dh uoph xZN, ewo gsbh 's/ w'Y/ u"V/ j[zd/ jB.
;kfonK jh w[beK bJh th pokpo dh
fJ;B{z eoB bJh fYZv d/ pb b/N ikU 's/ d'BK jZEK B{z f;o d/ EZb/ oZy'. j[D wZE/ B{z
u[D"sh j?.gj[zu/ j'o nkr{nK B/ Jhe'f;Zy
;kjwD/ tkbh fdSk 'u u[Ze' 's/ d'BK pkjK B{z w'Y/ d/ ;wkB oZy'. ;oho B{z ;No/u eo'
tb'A iwhBh gZXo 's/ fbnKd/ ik oj/
's/ bzpk ;kj bU.
pdbkn dh gqSz;k ehsh rJh.Jhe'f;Zy
d/ u/now?B vkL okitzs f;zx B/
gfNnkbk B/V/ tkgfonk tZvk jkd;k, ghH:{H d/ d' B"itkBK
gfNnkbk B/V/ tkgfonk tZvk jkd;k, ghH:{H d/ d' B"itkBK ikDekoh ;KMh eofdnK dZf;nk fe
gfNnkbk B/V/ tkgfonk tZvk jkd;k, ghH:{H d/ d' B"itkBK
gfNnkbk B/V/ tkgfonk tZvk jkd;k, ghH:{H d/ d' B"itkBK
gfNnkbk B/V/ tkgfonk tZvk jkd;k, ghH:{H d/ d' B"itkBK
Jhe'f;Zy tb'A j[D sZe T[jBK dh ;z;Ek
e[Zb 365 r[o{ BkBe gftZso izrb brk
;D/ gzi dh w"s, ftnkj s'A gos oj/ ;h ik u[Zeh j?.
;D/ gzi dh w"s, ftnkj s'A gos oj/ ;h
;D/ gzi dh w"s, ftnkj s'A gos oj/ ;h
;D/ gzi dh w"s, ftnkj s'A gos oj/ ;h
;D/ gzi dh w"s, ftnkj s'A gos oj/ ;h
T[jBK dZf;nk fe fJ; w"e/ nkJ/
jkiohBK B{z ;zp'XB eofdnK g'g coKf;;
B/ fejk fe @Xosh 's/ tksktoD 'u
fdB'-fdB nk oj/ tZv/ pdbktK d/
ubfdnK rbk;r'n dh ekBcoz; pj[s
wjZstg{oB j?, ;kB{z fJ; w"e/ nrbh
ghVQhnK bJh tZv/ edw u[ZeD/ g?Dr/
.Jhe'f;Zy BK dh ;z;Ek i' fgSb/ fJZe
djke/ s'A tZX d/ ;w/A s'A gzikp, Gkos
ns/ T[Zsoh nwohek ftZu tksktoB
;zGkb bJh ekoi eo ojh j? ns/ tQkJhN
jkT{;, :{BkJhfNv B/SBz ns/ tobv
tkfSzrNB L f;Zy gZy dh B[wkfJzdrh B{z j'D ik oj/ ebkJhw?N ekBcoz; s'A fJeBkfwe c'ow tor/ ndkfonK Bkb
gfNnkbk L d[;fjo/ dk gftZso fsUjko fiZE/ nZi ;ko/ d/S ftu g{o/ T[sSkj
eofdnK nwohek dh ;z;Ek Jhe'f;Zy B/ gfjbK nkgDh fJeZmh nktki B{z p[bzd Xosh d/ tZX oj/ skgwkB d/ w[Zd/ s/
Bkb wBkfJnk ik fojk j?, T[E/ jh gfNnkbk d/ d/thrVQ o'v 's/ tkgo/ fGnkBe
t?NheB f;Nh fty/ 40 s'A tZX Xkofwe eofdnK ;ko/ okiBhfse bhvoK B{z ;jh :sBShb j?.
jkd;/ B/ eJh gfotko T[ikV e/ oZy fdZs/ jB. fwbh ikDekoh w[skpe fJ; jkd;/
Sy;hnsK Bkb tksktoD d/ ;zpzX ftZu c?;b/ b?D bJh fJj edw u[Zfenk. fzeo:'r j? fe Jhe'f;Zy tb'A ;qh r[o{
ftu gzi ftneshnK dh w"s j' rJh j?. fJj jkd;k No?eNo Nokbh ns/ ;ekoghU
oZyh rJh fJeZsosk ftZu Sw{bhns wkfjoK w[skpe fJj :{Hn?B ebkJhw?BN BkBe d/t ih d/ 550 ;kbk r[og[op 's/
rZvh ftueko tkgfonk j?. dZf;nk ik fojk j? fe eoBkb s'A SoXkb{ No?eNo
ehsh. fiZE/ tZy-tZy XowK d/ ekBcoz; Xosh d/ ftrVd/ tksktoB 10 bZy o[Zy bkT[D dk nfjd g{ok eoB
Nokbh 's/ wZEk N/e e/ gfNnkbk tkg; nk oj/ ;B.
B[wkfJzfdnK B/ nkT[D tkb/ :{n?B d/ ubfdnK T[whd dh nkyoh feoB bJh gzikp ns/ j'o okiK 'u r[o{ BkBe
fJ; d"okB gfNnkbk d/ d/thrVQ o'v 's/ No?eNo Nokbh ns/ ;ekofgU rZvh dh
ebkJhw?N ekBcoz; bJh tksktoD j?.;ko/ ;z;ko d/ tZy-tZy fjZf;nK u'A gftZso izrb brkJ/ ik oj/ jB. 40 s'A
z'odko NZeo j' rJh. fJ; fdb ezpkT[D tkb/ jkd;/ ftu No?eNo Nokbh ;tko fszB
;zGkb bJh tZv/ c?;fbnK dh fjwkfJs nkJ/ Xkofwe nkr{nK B/ fJj nghb ehsh tZX gqikshnK d/ 550 o[ZyK tkb/ fJj
b'eK dh j'Jh j' rJh idfe ;ekofgU ;tko d' B"itkB th dw s'V rJ/. dZf;nk ik
ehsh. fe fJ; w"e/ tksktoB ;[Xko bJh izrb 200 ri EK 'u brkJ/ iKd/
fojk j? fe ;ekoghU ftu fszB B"itkB p?m/ ;B fiBQK ftu'A d' dh j'Jh w"s j' rJh
fJj fJeZsosk 'Xow ns/ ftfrnkB c?;bke[zB edw s[ozs u[Ze/ ikD. jB.Jhe'f;Zy tb'A ;zrs d/ ;fj:'r Bkb
j? ns/ d't/A B"itkB gzikph :{Bhtof;Nh ftu gVQd/ ;B.
ebkJhw?N ekBcoz; bJh nghb@ g'g nwohek s'A fJ; w"e/ Jhe'f;Zy d/ u/ j[D sZe 350 s'A tZX r[o{ BkBe izrb
jkd;/ s'A pknd ;ekoghU rZvh p[oh soQK B[e;kBh rJh. fJ; jkd;/ ftu e[ZM
coKf;; tb'A p[bkJh rJh ;h.fi; ftZu now?B vkL okitzs f;zx B/ f;ZyK dh brkJ/ ik u[Ze/ jB.Jhe'f;Zy d/ :{n?;J/
b'e zywh th j'J/ jB, fiBQK B{z j;gskb ftu dkyb eotkfJnk frnk j?. T[Xo
fJ;bkw,:j{dh, fjzd{, p[ZX, skT, i?B B[wfJzdrh ehsh. fJ; w"e/ vkeNo ftu ofjzd/ u/now?B vkeNo okitzs f;zx
xNBk dh ;{uBk fwbd/ jh ;EkBe g[b; w"e/ 's/ gj[zu rJh ns/ bkSK B{z epz/ ftu
f;Zy Xow d/ nkr{nK B/ rbk;r'n, okitzs f;zx B/ ikDekoh ;KMh eofdnK B/ fJ; w"e/ fJNbh d/ f;Zy GkJhuko/ Bkb
b? e/ g';NwkoNw bJh fGitk fdZsk j?.g[b; dk nkyDk j? fe jkd;/ d/ ekoBK dh
;ekNb?Av 'u 31 Btzpo s'A 12 Btzpo dZf;nk fe @tksktoD 'u ftrkV th skbw/b ehsk.
iKu ehsh ik ojh j?.

11
11
11 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 2 2121
11 gzikp NkJhwz, f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 202121
11 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2 21
j[Bowzd gqtk;hnK ns/ ftfdnkoEhnK bJh j[D f;oc wkdk g
j[Bowzd gqtk;hnK ns/ ftfdnkoEhnK bJh
j[Bowzd gqtk;hnK ns/ ftfdnkoEhnK bJh
j[D f;oc wkdk g { jh g?dk j'Dr/ ;kBQK ns/ M'fNnK d/ ;hwB Bkb{ jh g?dk j'Dr/ ;kBQK ns/ M'fNnK d/ ;hwB Bkb
j[Bowzd gqtk;hnK ns/ ftfdnkoEhnK bJh
j[Bowzd gqtk;hnK ns/ ftfdnkoEhnK bJh
j[D f;oc wkdk gS{ jh g?dk j'Dr/ ;kBQK ns/ M'fNnK d/ ;hwB Bkb{ jh g?dk j'Dr/ ;kBQK ns/ M'fNnK d/ ;hwB Bkb
j[D f;oc wkdk g
j[D f;oc wkdk g { jh g?dk j'Dr/ ;kBQK ns/ M'fNnK d/ ;hwB Bkb
;e/rk.
fwbec?v d/ n?wHvhH ;qh ewbdhg
nk;Nq/bhnk ibd y'bQ/rk nkgD/ dotk
nk;Nq/bhnk ibd y'bQ/rk nkgD/ dotk f;zx ;zxk B/ dZf;nk fe t/oek tb'A ftd/
nk;Nq/bhnk ibd y'bQ/rk nkgD/ dotkz/////
nk;Nq/bhnk ibd y'bQ/rk nkgD/ dotk
nk;Nq/bhnk ibd y'bQ/rk nkgD/ dotk
Sh B;b dhnK j'b;NhB cohzhB rktK
fiBK B/ g{o/ ;{J/ d"okB 15,000 fbNo
s'A tZX d[ZX fdZsk j't/ ns/ io;h rktK
fiBK B/ g{o/ ;{J/ d"okB 8300 s'A tZX
fbNo d[ZX fdZsk j't/ s'A g?dk ehs/ rJ/
;kBK dk ;?e; ;'ofNv ;hwB ;kohnK
pDkT[Nh roGdkB dh ;j{bs d/D
tkbhnK ;GktK 's/ T[gbZpX eotkfJnk
ik fojk j?.
uzvhrV L v/noh Xzd/ B{z j'o bkj/tzd eofdnK nky/ rJ/. fJ; w"e/ T[BK d/ Bkb
;qh ;zxk B/ dZf;nk fe tb?sh rKtK
pDkT[D, d[Xko{ gS{nK dh frDsh y[oke s/ f;tb ;gbkJh wzsoh ;qh Gkos
bJh fJj ;hwB nwohek, e?B/vk, iowBh
tXkT[D ns/ ntkok ;kBK ns/ YZfmnK G{SD nkS{, ftXkfJe ;qh ;[oihs XhwkB,
ns/ v?Bwkoe d/ T[Zu e'Nh d/ ;kBK s'A
s'A fBiks gkT[D bJh fwbec?v tZb'A ;qh BZE{ okw s/ ;qh ntsko f;zx pktk
jk;b ehsk frnk j?. fJE'A sZe fe w[Zok
fBt/ebk T[gokbk eod/ j'J/ d[ZX j?Boh ns/ fwbec?v d/ n?wHvhH ;qh
B;b dh wZM ns/ d/;h B;b dh ;kjhtkb
T[sgkdeK bJh T[Zu e'Nh d/ ;kBK ns/ ewbdhg f;zx ;zxk s/ n?e;N?A;B wkfjo
rK d/ ftnkge B;b ;[Xko bJh th
M'fNnK dk nfijk ;hwB T[gbZpX ;qh fJzdoihs f;zx th jkzo ;B.
;ot'sw ;hwB t/oek Bkb i[V/ d[ZX
eotkfJnk ikt/rk fi; Bkb f;oc wkdk ;H ozXktk nkfynk fe fJZe rK s'A
T[sgkdeK B{z w[jZJhnk eotkfJnk ik
gS{ jh g?dk j'Dr/. fJ; soK Bo gS{nK g{oh T[wo d"okB tZX d[ZX d/D tkbhnK
fojk j?. T[BK ;w{j d[ZX T[sgkdeK B{z
dh g?dkfJS o'e e/ wkdk gS{nK dh tZX tZShnK g?dk eoe/ Bk f;oc d[ZX
nghb ehsh fe T[j nkgDh d[ZX ;Gk d/
g?dkfJS tXkJh ik ;e/rh. dh g?dktko jh tX/rh pbfe Bo gS{
pDkT[Nh roGdkB eoB tkb/ ekw/ iK
fJj y[bk;k T[g w[Zy wzsoh ;H gkbD s/ ehsk ik fojk nikJhA youk
fwbec?v d/ chbv ;Nkc Bkb ;zgoe
;[yfizdo f;zx ozXktk B/ nZi fJE/ th pu ;e/rk ns/ gS{ gkbe dh
eoe/ nkgD/ d[Xko{ gS{nK B{z f;oc fBo'b
fwbec?v dcso fty/ t/oek tZb'A d[ZX nkofEe jkbs fpjso j't/rh. ntkok
wkdk gS{ g?dk eoB tkb/ ;hwB Bkb jh
T[sgkde fe;kBK bJh fsnko ehs/ Bo gS{nK s'A j'D tkb/ c;bK d/ T[ikV/
pDkT[Nh roGdkB eotkT[D sK i' fe
ikDekoh Gog{o feskpu/ B{z ikoh ns/ ;Veh d[oxNBktK B{z xNkfJnk ik
T[jBK dk w[Bkck tZX ;e/.
po?AgNB u r'bhpkoh d/ ghVs dh gSkD gzikph w{b d/u r'bhpkoh d/ ghVs dh gSkD gzikph w{b d/
po?AgNB
po?AgNB 'u r'bhpkoh d/ ghVs dh gSkD gzikph w{b d/u r'bhpkoh d/ ghVs dh gSkD gzikph w{b d/
po?AgNB u r'bhpkoh d/ ghVs dh gSkD gzikph w{b d/
po?AgNB
e?Bpok L nk;Nq/bhnk d/ gqXkB wzsoh ;e"N w"oh;B B/ fejk j? fe nzsookSNoh
;?bkBhnK B{z d/S ftu nkT[D bJh nrb/ ;kb sZe fJzszko eoBk j't/rk, id'A fe
nwBi's p?A; d/ o{g u j'Jh
nwBi's p?A; d/ o{g u
nwBi's p?A; d/ o{g u
nwBi's p?A; d/ o{g u j'Jh j'Jh
nwBi's p?A; d/ o{g u' j'Jh j'Jh
fe;/ th ezw d/ j[Bowzd gqtk;hnK ns/ ftfdnkoEhnK B{z soihj fdZsh ikt/rh.
w"oh;B B/ fejk fe nk; j? fe wzrbtko B{z d/S ftu NhekeoB dk dkfJok T[; jZd
po?AgNB (fpT{o') e?B/vk dh po?AgNB g[b; B/ fve;h ns/ o'poN;B tkb/ gbki/
sZe gj[zu ikt/rk fe b'eK B{z gkpzdhnK ftu fYZb fdZsh ik ;e/rh. fJ; d/ sfjs
u' r'bhnK wko e/ esb ehs/ ftnesh dh gSkD fJe 36 ;kbk gzikph w{b d/
16 ;kb iK T[; s'A tZX T[wo d/ 80 ch;dh T[jBK b'eK B{z gkpzdhnK ftu fYZb fwb
;e/rh, fijBK B/ Nhe/ dhnK d't/A y[okeK bJhnK jB. nwBi's p?A; ti'A j'Jh j? i' po?AgNB ftZu j'Jh r'bhpkoh ftZu wkfonk frnk ;h,
w"oh;B B/ Nhek brtk u[Ze/ BkrfoeK ns/ ;EkJh t;BheK B{z ftd/S :ksok id'A fe g[b; B/ iBse ;jkfJsk Bkb T[; dh gSkD ehsh ns/ T[ZE'A d/ gzikph w{b
d/ b'eK Bkb ;zgoe eoe/ eksb dh Gkb eoe/ T[; d/ esb dh iKu eo oj/ jB ns/
eoB dh fJikzs d/D dh :'iBk dh o{g o/yk g/S ehsh ;h. T[jBK B/ wzrbtko B{z
ghb ohiBb g[b; dk efjDk j? fe woB tkb/ 36 ;kbk nwBi's p?A; dh gSkD
fejk fe nk;Nq/bhnkJh BkrfoeK d/ pknd nrbh soihj ;?bkBhnK dh pikJ/ fe;/
ghVs ti'A j'Jh j?.
th ezw d/ j[Bowzd gqtk;hnK ns/ nzsookSNoh ftfdnkoEhnK B{z fdZsh ikt/rh.
VIRDI ENGINEERS

12
12
12 gzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2 21
12 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 2 2121
12 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 202121
Gkosh w{b dh 6 ;kb dh pZuh B{z
Gkosh w{b dh 6 ;kb dh pZuh B{z
Gkosh w{b dh 6 ;kb dh pZuh B{z
Gkosh w{b dh 6 ;kb dh pZuh B{z
ftd/ ikD dh bkb;k B/ d';sK Bkb fwb ikD dh bkb;k B/ d';sK Bkb fwb
ftd/ Gkosh w{b dh 6 ;kb dh pZuh B{z
ftd/
ftd/S ikD dh bkb;k B/ d';sK Bkb fwb ikD dh bkb;k B/ d';sK Bkb fwb
ftd/ ikD dh bkb;k B/ d';sK Bkb fwb
fwfbnk fpqfN
fwfbnk fpqfN ghHn?ZwH n?tkov
fwfbnk fpqfN
fwfbnk fpqfNS ghHn?ZwH n?tkov ghHn?ZwH n?tkov
e/ g[Zs jZE'A eotkfJnk fgsk dk esb fwfbnk fpqfN ghHn?ZwH n?tkov ghHn?ZwH n?tkov
e/ g[Zs jZE'A eotkfJnk fgsk dk esb
e/ g[Zs jZE'A eotkfJnk fgsk dk esb
e/ g[Zs jZE'A eotkfJnk fgsk dk esb
e/ g[Zs jZE'A eotkfJnk fgsk dk esb
T[sSkfjs ns/ y[S j?. ghHn?ZwH p'fo;
sZe gj[zuD ftu ;jkfJsk ehsh.
ikB;B B/ fJ; bJh w?B{z u[fDnk ns/
T[BQK fejk fe iKu d"okB fJj rZb
fJe gZso th fbfynk, fJ; bJh w?A pj[s
;kjwD/ nkJh fe pbihs f;zx dk g[Zso
XzBtkdh jK. w?A ed/ ;'funk BjhA ;h fe
;[yoki f;zx, T[; dk d';s gqSKs okJ/
fJj n?tkov fwb/rk. w/ok ;woEB eoB
g[Zso Bfozdo okJ/ tk;h p;ok fizw
tkb/ ;ko/ b'eK dk XzBtkd.''
crtkVk B/V/ r[o{ jfofeSB Bro ns/
oSefbc bJh ezzot/fNt ;z;d w?Apo
pbftzdo f;zx T[oc ;zBh g[Zso gowihs
o{E n?vtovz B/ fejk fe T[j fJj ;[D
f;zx tk;h wekB Bzpo 01 rbh Bzpo 4
e/ y[S jB fe nbhSk B{z T[BQK d/ šndG[Zs
y'Eok o'v UAeko Bro crtkVk dh
ezw@ bJh toyk tDK dh ;[oZfynk ns/
fwbhG[rs Bkb esb ehsk frnk ;h.
ibtk:{ gfotosB ikro{esk tXkT[D
pbihs f;zx dk g[Zso ;[yoki f;zx ns/
bJh šwkBsk@ fwbh j?.T[jBK
Bfozdo okJ/ d/ g[Zso gqSKs okJ/ B{z
w[skpe,''w?B{z brdk j? fe T[j fJZe
thotko g[b; tZb'A frqcsko ehsk frnk
wjkB T[dkjoD ekfJw eo ojh j? fe
j?.
bzvB (fpT{o')L Gkosh w{b dh 6 ;kb n;hA ;ko/ nkgD/ tksktoD dh ;jkfJsk
n?Z;H n?Z;H ghH B/ dZf;nk fe g[ZSfrZS
dh nbhSk rkXhnk B{z izrbK dh eNkJh bJh eh eo ;ed/ jK. T[j n;b ftu
d"okB gsk bZrk fe ;[yoki f;zx ns/
ns/ ibtk:{ gfotosB pko/ ikro{esk fJ; g[o;eko d/ bkfJe j?.@
T[; dh wK ns/ T[; dh S'Nh G?D B{z eohp
c?bkT[D dhnK nkgDhnK w[fjzwK bJh pkb ibtk:{ ekoe[zB d/ wkfgnK
4$5 ;kb gfjbK T[; d/ fgsk pbihs
thotko B{z fpqfNS gqXkB wzsoh p'fo; feoB ns/ g{ik B/ fejk fe T[BQK B{z
f;zx B/ xo'A pkjo eZY fdZsk ;h. fwqse
ikB;B dk 'g[nkfJzN nkc bkJhN nkgDh Xh 's/ @pj[s wkD j?.fJj gfjbh
pbihs f;zx ezw BjhA eodk ;h ns/
crtkVk L ftd/S ikD dh bkb;k pbihs f;zx B{z fgzv G[ZbkokJh 'u e[M
n?tkov' fdZsk frnk. nbhSk fJe tko BjhA j? id'A nbhSk ;[oyhnK ftZu
B/ g[Zso d/ jZE'A fgsk dk esb eotk nDgSks/ ftneshnK B/ s/zXko Sokp dk nkdh ;h. fJzBk jh BjhA T[j
ibtk:{ ekoe[B j? ns/ fpqN/B dh j?. fJ; ;kb d/ S[o{ ftZu, S/ ;kb dh
fdZsk ns/ fJ; ftu T[;d/ d';s ftu jfEnkoK Bkb esb eo fdZsk ;h. T[BQK Sokp d/ BS/ ftu jo fe;/ B{z e[ZNdk-
n?ZBHihHUH e{b noE dh fwbh nzp?;vo pZuh B/ fJe u[D"sh bJh ns/ 'e{b noE'
Skfwb oj/. ngokX tkbh EK s'A fwb/ fejk fe fJj nzBQk esb ;h ns/ 25 wkodk ;h. ;[yoki f;zx fgSb/ e[M
j?. T[; B/ nkgD/ gquko zohJ/ n?ZBHihHUH bJh g?;k fJeZmk eoB bJh nkgD/ ;e{No
wjhfBnK s'A nkgD/ fgsk d/ ;zgoe ftu
S'N/ ;[okrK s'A pknd ftfrnkBe iKu ;szpo B{z ;do crtkVk g[b; ;N/SB
bJh 3000 g"Av fJeZm/ ehs/ jB. 's/ 80 feb'whNo dh ;tkoh ehsh, fi;
;h ns/ T[; s'A pknd T[j nkgD/ fgsk
B/ crtkVk g[b; B{z e[M fdBK 'u nzBQ/ fty/ fwqse d/ gfotko d/ fpnkBK 's/
wZX fJzrb?Av d/ BkfNzxwSkfJo d/ bJh T[;B{z wjkokDh n?fbzkp?E hh ns/
esb/nkw dk gsk brkT[D 'u ;jkfJsk Xkok 302 ns/ 34 nkJhH ghH ;hH d/ s'A ftd/S ikD bJh g?;/ wzrdk ;h. ;[yoki
t?;N fpqic'ov dh ofjD tkbh nbhSk tksktoD ftfrnkBh ;o v/ftv
ehsh fi; 'u pbihs f;zx g[Zso ioB?b sfjs wkwbk doi ehsk frnk ;h. n?Z;H f;zx B/ nkgD/ fgsk B{z fejk fe T[j
B/ nkgD/ ;e{b ftu fJe ftS/; ibtk:{ n?NBpo' dk ;woEB gqkgs j'fJnk.
f;zx tk;h G[ZbkokJh dk nDgSks/ n?Z;H ghH yZy B/ dZf;nk fe n?Z;H ghH nkgDh d' eBkb wfjzrh zwhB t/u e/
gfotosB ebZp th pDkfJnk j?. fJ; nbhSk gqXkB wzsoh dk g[nkfJzN nkc
ndk eo/ sK i' T[j ftd/S ik ;e/ go
pdwkSK B/ esb eo fdZsk ns/ fwqse crtkVk ;opihs f;zx pkjhnk ns/ vhH
ftu T[j pZfunK ns/ T[jBK d/ wkfgnK bkJhN n?tkov gqkgs eoB tkbh
d/ g[Zso ;w/s 2 w[bzwK B{z frqcsko eo n?Z;H ghH gbftzdo f;zx dh fBrokBh j/ fwqse pbihs f;zx B/ Bk sK nkgDh
B{z ibtk:{ dh d/yGkb, e{Vk u[ZeD ns/ 1,755thA Sy;hns pD rJh j?, i'
fbnk. w[bzwK dh gSkD ;[yoki f;zx m n?Z;H n?ZuH UH ;do crtkVk zwhB t/uh ns/ Bk jh T[; d/ g[Zso B{z
g"d/ brkT[D fij/ ezw eoB bJh 2014 ftZu nkgD/ GkJhukfonK ftZu
g[Zso pbihs f;zx tk;h G[ZbkokJh, rrBdhg f;zx x[zwD ns/ ;hH nkJhH J/ g?;/ fdZs/. fJ;/ r[Z;/ ftu, 24 ns/ 25
T[sSkfjs eodh j?. nbhSk efjzdh spdhbh fbnkT[D tkb/ b'eK d/ ;BwkB
gqSKs okJ/ g[Zso Bfozdo okJ/, fBtk;h H crtkVk d/ fJzukoi ;p fJz;g?eNo ;szpo dh dofwnkBh oks B{z ;[yoki
j?,''fJ; n?tkov B{z b?e/ T[j pj[s bJh bKu ehs/ rJ/ ;B.
f;zx B/ nkgD/ d' ;kEhnK Bkb xo ftu
r[o{ jfofeqSB Bro, crtkVk ns/ f;ezdo f;zx ;w/s tZy-tZy g[b; NhwK
pbftzdo f;zx T[oc ;zBh g[Zso gowihs dk rmB ehsk frnk ;h. T[BQK fejk fe ;[Zs/ pbihs f;zx dh p/; pkb Bkb
f;zx tk;h rbh Bzpo 1, e'mVk o'v, g[b; dhnK fJj NhwK wkwb/ B{z ;[bMkT[D jZfsnk eo fdZsh. n?Z;H n?Z;H ghH yZy
d[Bhnk
d[Bhnk
d[Bhnk u ;G s'A bzpk j? fJ; u ;G s'A bzpk j? fJ; y; dky; dk
d[Bhnk u ;G s'A bzpk j? fJ; y; dk
B/ fejk fe g[b; Nhw frqcsko ehs/ rJ/
UAeko Bro, crtkVk ti'A j'Jh j?. bJh tZy -tZy f;XKsK 's/ ezw eo d[Bhnk 'u ;G s'A bzpk j? fJ; u ;G s'A bzpk j? fJ; Sy; dky; dk
w[bzwK B{z w?fi;Nq/N d/ ;kjwD/ g/S eo/
gq?Z; ekBcoz; d"okB n?Z;H n?Z;H ghH ojhnK ;B ns/ fJ; dh ftfrnkBe iKu
rh ns/ wkwb/ dh j'o iKu bJh T[BQK d/
joewbgqhs f;zx yZy B/ dZf;nk fe 24 d"okB w"e/ 's/ e[M ;[okr fwb/, fiBQK B/
ns/ 25 ;szpo dh dofwnkBh oks B{z d'Sh ;[yoki f;zx ns/ T[; d/ ;kEhnK g[b; fowKv dh wzr eo/rh.
BZe, brksko j' fojk tZvk
BZe, brksko j' fojk tZvk
BZe, brksko j' fojk tZvk
BZe, brksko j' fojk tZvk
BZe, brksko j' fojk tZvk
eh mzv/ p;s/ g? rJh :[toki f;zx dh pkfJUfge,
eh mzv/ p;s/ g? rJh :[toki f;zx dh pkfJUfge,
eh mzv/ p;s/ g? rJh :[toki f;zx dh pkfJUfge,
eh mzv/ p;s/ g? rJh :[toki f;zx dh pkfJUfge,
eh mzv/ p;s/ g? rJh :[toki f;zx dh pkfJUfge,
eoB i"jo Bkb BjhA pDh fJ; rZb
eoB i"jo Bkb BjhA pDh fJ; rZb s/ ;fjwshs/ ;fjwsh
eoB i"jo Bkb BjhA pDh fJ; rZb s/ ;fjwsh
eoB i"jo Bkb BjhA pDh fJ; rZb
eoB i"jo Bkb BjhA pDh fJ; rZb 's/ ;fjwshs/ ;fjwsh
j'fJnk, fi; ekoB eoB B/ j[D
pkfJUfge pDkT[D dk ftuko SZv fdZsk
j?. :[toki dh fzzdrh T[sko-uVQkn Bkb
Goh ojh. feqeN 'u T[BQK d/ BKn eJh
tZv/ foekov jB. fJ; d/ Bkb, T[; B/
e?A;o torh xkse phwkoh B{z th
jokfJnk s/ feqeN d/ w?dkB 's/ d[pkok
u"fenK s/ SZfenK dk whAj toQkfJnk.
eoB i"jo B/ :[toki dh fzzdrh B{z tZv/
god/ 's/ fbnkT[D dh fJZSk zkfjo ehsh.
fJ; pko/ d'tK dofwnkB eJh whfNzrK
j'JhnK go wkwbk ;[bM BjhA ;fenk.
dZf;nk ik fojk j? fe :[toki f;zx
pkbht[Zv d/ fJe tZv/ f;sko/ B{z nkgDh
G{fwek 'u d/yDk ukj[zd/ ;B go eoB
ukj[zd/ ;B fe T[BQK dk feodko 'rbh
p[nkJ/' c/w f;XKs us[ot/dh fBGkJ/.
f;XKs B/ t?Zp ;hohz 'fJB;kJhv n?Zi'
'u fJe feqeNo dk feodko th
nzekok (fpT{o')L s[oeh d/ ofjD tkb/ 71 ;kbk w/jw/s Uzh:[o/e dk 'BZe'
fBGkfJnk j?. fJzBk jh BjhA, eoB dk
d[Bhnk ftu ;G s'A tZvk j? ns/ fJj brksko bzpk j' fojk j?. dZf;nk ik fojk j?
wzBDk j? fe T[; dk fujok :[toki Bkb
fe w/jw/s dk BZe eohp 3H5 fJzu iK 8H8 ;?ANhwhNo bzpk j?. frBhz tobv
fwbdk j?. nfijh ;fEsh 'u f;XKs
foekov B/ eohp 11 ;kb gfjbK T[jBK B{z ;G s'A bzp/ BZe tkb/ Sy; dk fyskp
;zg{oB ek;fNzr j? go :[toki f;zx B/
fdZs ;h. j[D ezgBh B/ fJzB/ ;kb pknd fJe tko fco n?bkB ehsk j? fe w/jw/s dk
eoB dh u'D B{z f;ZXk oZd eo fdZsk j?.
BZe d[Bhnk ftu ;G s'A bzpk pfDnk j'fJnk j?.
w[zpJh L fjzdh fcbw irs 'u pj[s fJ; d"okB ypo nkJh fe ;kpek ypoK nB[;ko :[toki ukj[zd/ ;B
'dh fwoo' dh fog'oN w[skpe d[Bhnk ftu fJ; ;w/A fJzBk tZvk BZe fe;/ j'o
;ko/ fyvkohnK dh pkfJUfge pDkJh XkeV feqeNo :[toki f;zx 's/ fcbw fe T[BQK dh G{fwek fofse o"SB iK fco
fzzdk Sy; dk BjhA j?. frBhz tobv foekov B/ NthN eo e/ fejk fe nZi d/ fdB
rJh j?. woj{w ndkeko ;[SKs f;zx pDB ik ojh j?, fi; ekoB feqeN gq/ oDpho eg{o fBGkT[D go eoB B/ T[;
;kb 2010 ftu s[oeh d/ ofjD tkb/ w/jw/s B{z nfXekos s"o 's/ Xosh 's/ fzzdk
okig{s B/ n?ZwH n?Z;H X'Bh dh pkfJUfge whnK d/ Bkb-Bkb fcbw gq/whnK 'u th dh wzr BjhA wzBh. T[BQK fejk fe T[j
ftneshnK ftu ;G s'A tZv/ BZe tkb/ Sy; dk fyskp fdZsk frnk ;h. Gkt/Afe w/
ehsh, idfe fgqnzek u'gVk B/ fdZri y[Sh ;h. pkbht[Zv d/ wSj{o fBowksk s/ ejkDh nB[;ko ndkeko dh u'D eoBr/
jw/s fJfsjk; ftu ;G s'A bzp/ BZe tkb/ fJB;kB BjhA jB.
w[Ze/pkz n?ZwH ;hH w?ohekw dh pkfJUfge fBod/Se eoB i"jo :[toki dh . eoB i"jo dk wzBDk j? fe :[toki
fJfsjk; ftu ;G s'A bzp/ BZe tkb/ Sy; dk fyskp fpqN/B d/ Nkw; t/vo; d/
'u w[Zy G{fwek fBGkJh. ndkeko fJwokB pkfJUfge pDkT[D ik oj/ ;B go j[D pj[s tZvh Sy;hns j?, i/eo e'Jh th
Bkw j?. 18thA ;dh ftu :koeSkfJo fJbke/ d/ ofjD tkb/ N"w; t/vo; dk BZe
jkSwh B/ w[jzwd nzjo{dhB dh T[BQK B/ 'f;e;o fezr' dh wzr ekoB fJ; uzrk ndkeko T[; dh G{fwek B{z god/
nftStkS:'r Yzr Bkb 7H5 fJzu iK 19 ;?ANhwhNo dk ;h. t/vo; brksko :ksok
pkfJUfge 'u T[BQK dh fzzdrh god/ 's/ gqki?eN B{z oZd eo fdZsk j?. 's/ g/S eo/rk sK b'e T[; B{z zo{o g;zd
eoB tkb/ fJe ;oe; dk fjZ;k ;B, fiZE/ T[j nkgD/ bzp/ BZe B{z fdykT[Ad/ ;B.
fbnKdh. fJ; d/ Bkb jh cojkB nyso eoB i"jo :[toki f;zx d/ ihtB eoBr/. fcbjkb, nfijk bZrdk j? fe
fJj ;oe; g{o/ :koeSkfJo fJbke/ ftu x[zwdk ofjzdk ;h. N"w; d/ bzph BZe B{z w'w
B/ fwbyk f;zx tor/ fyvkoh dh G{fwek 's/ pkfJUfge pDkT[D B{z b? e/ pj[s :[toki dh pkfJUfge B{z o'e fdZsk
w{osh pDk e/ d[Bhnk d/ eJh fwT{zhnw ftu fdykfJnk frnk ;h.
fBGkJh ;h. T[sSkfjs ;B go fJ; d"okB e[M nfijk frnk j?.

13
13
13 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 2 2121
13 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2 21
13 gzikp NkJhwz, f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 202121

14
14
14 gzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2 21
14 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 2 2121
14 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 202121
;kdk ftnkj, T[Zu ftukoK L B/ g[Zso gzikp u'D efw
;kdk ftnkj, T[Zu ftukoK L
;kdk ftnkj, T[Zu ftukoK L
B/ g[Zso
B/ g[Zso
;kdk ftnkj, T[Zu ftukoK L
;kdk ftnkj, T[Zu ftukoK L C.M. B/ g[Zso B/ g[Zso
gzikp u'D efw B dk tZvk c?;bk, ftXkB ;GkB dk tZvk c?;bk, ftXkB ;Gk
gzikp u'D efw
gzikp u'D efw B dk tZvk c?;bk, ftXkB ;Gk
gzikp u'D efwSB dk tZvk c?;bk, ftXkB ;GkB dk tZvk c?;bk, ftXkB ;Gk
d/ ftnkj s/ ehshnK eJh fw;kbK g/S u'DK d"okB p
u'DK d"okB p
u'DK d"okB p [or t'No xo p?m/ gk ;eDr/ t'N[or t'No xo p?m/ gk ;eDr/ t'N
u'DK d"okB p [or t'No xo p?m/ gk ;eDr/ t'N
d/ ftnkj s/ ehshnK eJh fw;kbK g/
d/ ftnkj s/ ehshnK eJh fw;kbK g/
u'DK d"okB pz[or t'No xo p?m/ gk ;eDr/ t'N[or t'No xo p?m/ gk ;eDr/ t'N
d/ ftnkj s/ ehshnK eJh fw;kbK g/
d/ ftnkj s/ ehshnK eJh fw;kbK g/
e?pfBN wzsoh wBgqhs f;zx pkdb, wzsoh
nwfozdo f;zx okik tfVzr, wzsoh
;[yfizdo f;zx ozXktk, wzsoh okDk
r[oihs f;zx, wzsoh oDdhg f;zx BkGk,
;hBhno eKro;h B/sk e[wkoh S?bik.
e?pfBN wzsoh nwfozdo f;zx okik
tfVzr, r[oehos f;zx e'Nbh, gorN
f;zx, ;[Zy ;oekohnk, nkS{s'S r"sw,
vhH ihH ghH fJepkbgqhs f;zx ;j'sk T[u/
u/ s"o 's/ gj[zu/ j'J/ ;B.
fJ; s'A fJbktk uhc ;?eNoh
gzikp nfBo[ZX fstkVh, fgqz;hgb
;?eNoh ;hH n?bwH j[;B bkb, ozhnk
;[bskBk, ftXkfJe ;[oihs f;zx
XhwkB, ftXkfJe ;[ygkb f;zx
yfjok, r[ogqhs f;zx x[Zrh, r[ogqhs
f;zx G[Zbo efwSBo b[fXnkDk,
e[bihs f;zx Bkrok ekoiekoh
gqXkB gzikp gqd/S eKro; ew/Nh,
tho dftzdo f;zx ;kpek fvgNh
w[jkbh L w[Zy wzsoh uoBihs f;zx d/ rtoBo pBtkoh Bkb g[o'fjs th yk; ;gheo gzikp ftXkB ;Gk s'A
uzvhrVQ L ;kb 2022 'u j'D tkbhnK gzikp ftXkB ;Gk u'DK B{z w[Zy oZyfdnK
uzBh d/ tZv/ g[Zso Btihs f;zx s"o 's/ g[Zi/. fJ; ftnkj dh yk;hns fJbktk eKro; d/ ;hBhno nkr{nK
gzikp u'D efwSB tZb'A tZvk c?;bk fbnk frnk j?. fJ; c?;b/ sfjs ;{p/ d/ 80 ;kb
ftnkj[sk pzXB ftu pZM rJ/. r[od[nkok fJj th ojh fe w[Zy wzsoh uoBihs f;zx ns/ ftXkfJeK B/ T[u/s/ s"o 's/ g[Zi
iK fJ; s'A tZX T[wo d/ pz[or t'No xo p?m/ jh nkgDh t'N gk ;eDr/. fJ; d/ bJh
;Zuk XzB ;kfjp c/z -3 ph 1 fty/ nkBzd uzBh B/ ftS/S s"o 's/ fejk j'fJnk ;h fe e/ i'V/ B{z nShotkd fdZsk.
pz[or t'NoK B{z p?bN g/go w[jZJhnk eotkJ/ ikDr/ sK i' T[j xo p?m/ jh nkgD/
ekoi dh o;w j'Jh. p/jZd ;kd/ Yzr Bkb e'Jh th pj[sk skw Mkw BjhA eoBk fi; ftnkj bJh r[od[nkok ;kfjp B{z
j'J/ Btihs d/ ftnkj dh jo gk;/ uouk eoe/ f;oc r[od[nkok ;kfjp ftu jh nkeoSe c[ZbK Bkb ;ikfJnk frnk t'N d/ nfXeko dk fJ;s/wkb eo ;eD.
efwSB tZb'A e'o'Bk wjkwkoh d/ uZbfdnK fJj c?;bk fbnk frnk j? feT[Afe
j' ojh j?. fJ; w"e/ ;qh nekb sys ;kfjp ;kdk bzro fsnko eotkfJnk frnk ns/ g[b; tb'A fJbke/ ftu ;[oZfynk
pz[orK B{z fJBc?eSB j'D dk ;G s'A fznkdk ysok j? ns/ T[es c?;b/ sfjs pz[or
iE/dko frnkB jogqhs f;zx th T[u/u/ ns/ ;kfonK B/ pekfJdk gzrs ftu p?m d/ g[ysk gqpzX ehs/ rJ/ ;B. gfotko
t'No GhV s'A pu/ ofjDr/. fJ; d/ bJh ;pzfXs nfXekoh T[BQK B/ xo p?bN g/go
s"o 's/ gj[zu/. fJ; ftnkj ;wkrw ftu e/ jh bzro Sfenk. s'A fJbktk r[od[nkok ;kfjp ftu
w[jZJhnk eotkT[Dr/. efwSB tZb'A nfij/ t'NoK dh ;{uh pDkT[Dh S[o{ eo fdZsh
nkJhnK ;kohnK Sy;hnsK B/ gzrs ftu fJ; w"e/ gzikp eKro; d/ fJzukoi w[Zy wzsoh d/ eohph d';sK ns/ gzikp
p?m e/ bzro Sfenk ns/ Bt-ftnkj/ johS okts, fvgNh T[g w[Zy wzsoh UH e?pfBN d/ wzsohnK s'A fJbktk e[M rJh j? sK i' T[Bh frDsh 'u p?bN g/go Sgtk e/ fsnko oZy/ ik ;eD.
dZ;D:'r j? fe fgSb/ bzp/ ;w/A s'A ;{p/ nzdo fJb?eNqkfBe t'fNzr wShB (JhH thH
i'V/ B{z nShotkd fdZsk. fJ; w"e/ gzikp ghH ;'Bh, ;[yfizdo f;zx ozXktk s'A fJbktk yk; Sy;hnsK jh Skwb j'JhnK.
n?ZwH) okjhA jh t'fNzr j' ojh j? go j[D gfjbh tko u'D efwSB nfij/ p?bN g/go
pz[orK bJh w[jZJhnk eotkT[D ik fojk j?.
ehsh ikt/rh thvhUrqkch
d{o d/ f;o s/ fvZr/ 7 feZb' e/b/, wkbe B{z d/Dk fgnk 4 eo'V dk w[nkt feZb' e/b/, wkbe B{z d/Dk fgnk 4 eo'V dk w[nkt
d{o d/ f;o s/ fvZr/ 7
w w w w wzd{o d/ f;o s/ fvZr/ 7d{o d/ f;o s/ fvZr/ 70 feZb' e/b/, wkbe B{z d/Dk fgnk 4 eo'V dk w[nkt feZb' e/b/, wkbe B{z d/Dk fgnk 4 eo'V dk w[nktzkkkkk fijV/ pz[or xo'A g';Nb p?bN g/go okjhA t'N gkT[Dr/, T[BQK bJh xo 'u tZyo/
d{o d/ f;o s/ fvZr/ 7 feZb' e/b/, wkbe B{z d/Dk fgnk 4 eo'V dk w[nkt
s"o 's/ irQk pDkJh ikt/rh, fiZE/ T[j fpBk fe;/ d/ dpkn d/ fe;/ th gkoNh iK
T[whdtko B{z t'N gk ;eDr/. t'fNzr d"okB g{o/ ;w/A dh thvhUrqkch ehsh ikt/rh sK
nkfJnk j?. wzd{o B/ dbhb fdZsk fe
i' gkodoSsk pDh oj/.
ezgBh bkgotkj ;h feT[Afe fJ; d/ bJh
T[BQK B{z ;woZE o{g Bkb f;ybkJh BjhA
fdZsh rJh ;h fe tZv/ doZysK s'A e/
nZstkdhnK tb'A f;Zy fgqz;hgb ;w/s nfXnkge B{z r'bh
nZstkdhnK tb'A f;Zy fgqz;hgb ;w/s nfXnkge B{z r'bh
nZstkdhnK tb'A f;Zy fgqz;hgb ;w/s nfXnkge B{z r'bh
nZstkdhnK tb'A f;Zy fgqz;hgb ;w/s nfXnkge B{z r'bh
nZstkdhnK tb'A f;Zy fgqz;hgb ;w/s nfXnkge B{z r'bh
fbnK B{z fet/A fJeZmk eoBk j?.
fJ; wkwb/ B{z b? e/ e'oN ftZu i;fN;
e?EohB j'A; B/ fejk, doys r?o-wkw{bh
wkoB d/ wkwb/
wkoB d/ wkwb/ u iE/dko B/ fbnk rzGho B'fN;u iE/dko B/ fbnk rzGho B'fN;
wkoB d/ wkwb/ u iE/dko B/ fbnk rzGho B'fN;
wkoB d/ wkwb/
wkoB d/ wkwb/ 'u iE/dko B/ fbnk rzGho B'fN;u iE/dko B/ fbnk rzGho B'fN;
o{g Bkb bzpk ;h ns/ e/b/ r?o-wkw{bh
o{g Bkb T[ukJh 's/ ;B. bKrpkNw B/
nkgD/ ;Zi/ w'v/ 's/ r[ZSk ns/ doZys
cfVnk ns/ nkgD/ ;Zi/ gk;/ zwhB 's/
fvZr frnk. jkd;/ s'A pknd wzd{o B{z
j;gskb ftZu dkyb eokT[Dk fgnk
fi; s'A pknd T[j ezw 's/ BjhA gofsnk.
e'oN w[skpe e/b/ dk Gko bZrGZr
70 feZb' ;h. ;ZN bZrD ekoB T[;
ethA;b?Av - nk;No/bhnk d/ doZys ns/ T[; dk e/bk i?w bKrpkNw ftnesh B/ T[d'A s'A ezw BjhA ehsk ;h.
ethA;b?Av ftZu e/b/ d/ y/s ftZu wzd{oh Bkw d/ Sy; 's/ fvZr frnk i' T[; y/s i;Nh; j'A; B/ wkwb/ dh ;[DtkJh s'A
eoB tkb/ Sy; B/ e/bk fvZrD ekoB ftZu ps"o wzd{o ezw eo fojk ;h. i{B pknd wzd{o d/ dknftnK B{z ;jh
iywh j'D d/ pknd nkgD/ wkbe 's/ 5 2016 ftZu n?ZbH n?Av nko ekfbz; d/ y/ gkfJnk ns/ nkgD/ c?;b/ ftZu T[; d/
bZy vkbo dk w[eZdwk doi eo fdZsk. s ftZu e/b/ dh eNkJh d"okB T[j zywh wkbe B{z 502,740 vkbo :kBh dh
d e/oz; g';N dh fog'oN d/ nB[;ko, j'fJnk ;h. 3,77,15,630 o[gJ/ wzd{o B{z ps"o
e[eNkT[B d/ e'b fJZe y/s ftZu fJZe fJ; dk c?;bk e'oN tZb'A j[D w[nktzk d/D dk j[ew fdZsk.
f;zx{ pkovo s/ B"itkB d/ esb wkwb/ ftu fBjzrs/ B"itkB d/ esb wkwb/ ftu fBjzr
f;zx{ pkovo
f;zx{ pkovo s/ B"itkB d/ esb wkwb/ ftu fBjzr
f;zx{ pkovo
f;zx{ pkovo 's/ B"itkB d/ esb wkwb/ ftu fBjzrs/ B"itkB d/ esb wkwb/ ftu fBjzr
;opihs f;zx B/ f zw/tkoh bJh L ehsk nksw;wogDzw/tkoh bJh L ehsk nksw;wogD
;opihs f;zx B/ f
;opihs f;zx B/ fzzw/tkoh bJh L ehsk nksw;wogDzw/tkoh bJh L ehsk nksw;wogD
;opihs f;zx B/ f zw/tkoh bJh L ehsk nksw;wogD
;opihs f;zx B/ f
sbtzvh ;kp' L ;qhBro d/ fJZe ;e{b ftZu nZstkdhnK tZb'A dkyb j' e/ ;e{b
uzvhrVQ L fe;kBK d/ e[zvbh ;fEs gqdoSB ;EkB d/ B/V/ fJe B"itkB dh wfjbk f;Zy fgqz;hgb ;w/s fJZe nfXnkge d/ r'bh wko e/ jZfsnk eoB d/ wkwb/
ftZu ;qh nekb sys ;kfjp d/ iE/dko frnkBh jogqhs f;zx B/ ;ys B'fN; fbnk
dk e[ZN-e[ZN e/ ehs/ rJ/ esb dh g{oh fzzw/tkoh fBjzr ;opihs f;zx B/
j?. iE/dko ;kfjp B/ fiE/ fJ; xNBk B{z fiE/ p[zfdb ns/ ekfJo dh eos{s eoko
b? bJh j? s/ nksw;wogD eo fdZsk j? . jfonkDk g[b; B/ T[; B{z
fdzd/ j'J/ Gkos ;oeko s'A xZN frDshnK dh ;[oZfynK :ehBh pDkT[D dh wzr
frqcsko th eo fbnk j?. fe;kBK d/ gqdoSB ;EkB B/V/ fJe B"itkB
dk esb eoe/ T[; dh bkS B{z Xks{ dh sko Bkb pzBQ e/ p?ohe/v Bkb Nzr ehsh,T[E/ jh Gkos ;oeko s'A d'ShnK dh Gkb eoe/ ibdh eotkJh eoB dh wzr th
fdZsk frnk ;h. fBjzr f;zxK d/ fJe ;w{j B{z efEs s"o 's/ fJ; xNBk ehsh j?.
dwdwk ;kfjp fty/ iE/dko frnkBh jogqhs f;zx B/ gZsoekoK Bkb rZbpks
bJh fzzw/tko mfjokfJnk ik fojk ;h. ;'Sb whvhnk 's/ tkfJob j'Jh
eofdnK fejk fe Sqh Bro d/ ;e{b ftZu dkyb j' e/ d' nfXnkgeK dh jZfsnk eo
fJe thvhU efbZg 'u e[M fBjzrK B{z y{B Bkb bZE-gZE gJ/ fJe B"itkB
d/Dk pjkdoh BjhA ;r'A p[ifdZbh j?. T[BQK fejk fe Gkos ;oeko dk coz pDdk j?
e'b yVQ/ t/fynk frnk ns/ T[; dk yZpk jZE eZfNnk j'fJnk fgnk j?.
fJ; efbZg 'u fBjzrK efjzd/ jB fe fwqse B{z f;ZyK d/ gftZso rqzE poheh Bkb iKu ehsh ikt/ fe T[es xNBk B{z fe; B/ nzikw fdZsk j?. iE/dko B/
dh p/ndph dh ;zk fdZsh rJh j?. fJ; d"okB w"e/ 's/ g[Zih g[b; B/ id'A Gkos ;oeko B{z eSwho 'u jh BjhA Gkos 'u t;d/ xZN frDshnK dh ;[oZfynK
:ehBh pDkT[D bJh fejk j?.iE/dko B/ eSwho ftZu fJZe f;Zy ns/ fJZe fjzd{
bkS B{z fbikD dh e'fSS ehsh sK w"e/ 's/ w"i{d b'eK B/ fto'X eoBk S[o{
dk esb xZN frDshnK s/ jwbk eoko fdZsk j?. T[BQK bywhg[o yhoh ftZu ftZu
eo fdZsk go g[b; B/ rZbpks s'A pknd bkS B{z g';NwkoNw bJh ;'Bhgs
tkgoh xNBk B{z th wzdGkrk dZ;d/ j'J/ Gkos ;oeko B{z xZN frDshnK dh ikB
d/ fJe j;gskb gj[zukfJnk. fwqse dh gSkD soBskoB fzbQ/ d/
uhwky[od fBtk;h bypho f;zx d/ o{g ftu j'Jh j?. g[fb; wkwb/ dh iKu wkb dh fJckis eoB bJh ;ys edw u[ZeD dh wzr ehsh fe sK i' GftZy ftZu
eo ojh j?. nfijk Bk j't/.

15
15
15 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2 21
15 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 2 2121
15 gzikp NkJhwz, f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 202121
nk;Nq/bhnk d/ fBT{ ;kT{E t/b; ;{p/ dh B/sk
nk;Nq/bhnk d/ fBT{ ;kT{E t/b; ;{p/ dh B/sk
nk;Nq/bhnk d/ fBT{ ;kT{E t/b; ;{p/ dh B/sk
nk;Nq/bhnk d/ fBT{ ;kT{E t/b; ;{p/ dh B/sk
bzvB L 71 ;kbk f;Zy dh j;gskb B/ fpBK dZ;/ eZNh dkVQh-w[ZS nk;Nq/bhnk d/ fBT{ ;kT{E t/b; ;{p/ dh B/sk
bzvB L 71 ;kbk f;Zy dh j;gskb B/ fpBK dZ;/ eZNh dkVQh-w[ZS
bzvB L 71 ;kbk f;Zy dh j;gskb B/ fpBK dZ;/ eZNh dkVQh-w[ZS
bzvB L 71 ;kbk f;Zy dh j;gskb B/ fpBK dZ;/ eZNh dkVQh-w[ZS
bzvB L 71 ;kbk f;Zy dh j;gskb B/ fpBK dZ;/ eZNh dkVQh-w[ZS
B/ fG
B/ fG Nkuko iKu B{z b? e/ fdZsk n;shck
B/ fG Nkuko iKu B{z b? e/ fdZsk n;shckNkuko iKu B{z b? e/ fdZsk n;shck
gfotko d/ o{g ftZu f;oc fJZe fbysh B/ fGB/ fGSNkuko iKu B{z b? e/ fdZsk n;shckNkuko iKu B{z b? e/ fdZsk n;shck
w[nkch ukj[zd/ ;h go T[BQK B/ nfijk
eoB s'A fJBeko eo fdZsk. ;Nkc
;Zuw[Zu p/ofjw ;h ns/ j[D T[BQK B/ ;kB{z
T[jBK Bkb e'Jh th thvhU ekb eoB
s'A o'e fdZsk j?.'' Xh B/ nZr/ fejk, šn;hA
n?Bn?un?; s'A Bky[S jK ns/ n;hA fJ;
wkwb/ B{z j'o nZr/ tXkT[Dk ukj[zd/ jK.
w?A fe;/ j'o B{z th nfijk eoB bJh
T[sSkfjs eoKrh fi; Bkb nfijk
j'fJnk j?. fJj ;jh BjhA j?.@
f;zx dh Xh j[D f;Zy c?vo/SB (:{e/)
sZe gj[zu eo u[Zeh j?, fi; B/ f;js
ns/ ;wkie d/yGkb bJh oki d/ ;eZso
;kfid ikftd B{z gZso fbfynk j?.f;Zy
c?vo/SB (:{e/) B/ fjfbzrvB j;gskb
n?Bn?un?; ckT{Av/SB NoZ;N dh w[Zy
ekoiekoh g?NohShnk okJhN B{z th gZso
fby e/ itkp wzfrnk j? ns/ xNBk dh
g{oh iKu dh wzr ehsh j?.gfotko B{z
;bkj fdZsh rJh j? fe ekB{zB dh gkbDk
bzvB (fpT{o')L gZSwh bzvB d/ fJZe b[ekT[D dh e'fSS ehsh. eoB ftZu n;cb ofjD bJh fjfbzrvB e?Bpok (fpT{o') nk;Nq/bhnk d/ ;G s'A fznkdk nkpkdh tkb/ ;{p/ fBT{ ;kT{E t/
j;gskb B/ ;No'e ghVs fJe 71 ;kbk fgSb/ jcs/ T[; dh Xh B/ id'A thvhU j;gskb n?Bn?un?; ckT{Av/SB NoZ;N
bz (n?BHn?;Hvpb:{H) dh B/sk B/ fGqSNkuko Bkb ;pzXs iKu B{z b? e/ S[Zeotko B{z
f;Zy d/ gfotko dh ;fjwsh s'A fpBK ekb ehsh sK d/fynk fe T[; d/ fgsk B/ 's/ w[eZdwk eo ;edk j?.
n;shck d/ fdZsk. fJe fGqSNkuko fto'Xh ;zrmB ;kpek ;z;d w?Apo Bkb T[BQK d/
T[;dh dkVQh-w[ZS jNk e/ T[; d/ Xkofwe n;XkoB s"o 's/ fJZe nkw wk;e f;Zy c?vo/SB (:{e/) d/ gqXkB GkJh r[gs ;pzXK B{z b? e/ iKu eo fojk j?. fBT{ ;kT{E t/bz dh gqhwhno rb/fv; p/o/fie/
ftStk;K dh T[bzxDk ehsh j?. pz[or gkfJnk j'fJnk ;h. T[;B{z dZf;nk frnk nwohe f;zx B/ fejk,šfpBK ;fjwsh ns/ bhnB B/ fejk fe f;vBh ftu e'ftv-19 gqe'g d/ fJe wjZstg{oB gVkn ftu
f;Zy ;Nq'e Bkb ghVs j'D s'A pknd ;h fe fJj e'ftv d/ ekoB ;h.nrb/ fpBK fe;/ ebhfBeb soe d/ f;Zy d/ fGqSNkuko fybkc nkzkd efwSB dh iKu d/ wZd/Bzo T[BQK B/ fJj edw u[Zfenk
p'bD ftu nw;oZE ;h. xNBk wro'A fdB tkov w?B/io B{z fSekfJs ehsh rJh tkb eZN/ ikD d/ gqGkt B{z SpdK ftZu
j?.
gfotko ;[oZfynk ekoBK ekoB nkgDk ns/ T[; d/ g{o/ fujo/ B{z fdykT[D tkbh fpnkB eoBk n;zGt j?. fJj wohzK d/
p/o/fie/bhnB B/ gZsoekoK B{z fejk, 'gqhwhno d/ o{g ftu w/ok n;shck e'ftv
Bkw zkjo BjhA eoBk ukj[zdk. fJZe thvhU ekb dh nkfrnk fdZsh wB[Zyh nfXekoK dh x'o T[bzxDk j? d/ T[; w[Seb ;w/A 's/ BjhA j' ;edk ;h go ;fEsh j[D g{oh soQK Bkb w/o/ ezNo'b s'A
Jhfbzr d/ ofjD tkb/ fJ; f;Zy B{z rJh.T[; d/ gfotkoe w?Apo fJj d/y e/ fi;d/ bJh ;zk fwbDh ukjhdh j?.'' pkjo j?, feT[Afe nkJhH;hHJ/H;hH B/ ;{p/ d/ fJfsjk; ftu ;G s'A u[D"shg{oB ;w/A d/
fjfbzrvB j;gskb ftZu dkyb j?okB ofj rJ/ fe T[BQK d/ fgsk dhnK fjfbzrvB j;gskb n?Bn?un?; ckT{Av/ ;G s'A u[D"shg{oB jcfsnK d"okB fJj ekotkJh ehsh j?. fJj nkJhH;hHJ/H;hH dk
eotkfJnk frnk ;h, fiZE/ T[; dh w[ZSK ns/ dkVQh B{z ;Nkc d[nkok eZfNnk SB NoZ;N d/ p[bko/ B/ fejk,šn;hA fe;/
ftS/S nfXeko j?.' f;vBh d/ j;gskbK ftu e'ftv-19 o'rhnK dh ;zfynk Btzpo
fJikzs bJ/ fpBK iK T[; d/ gfotko frnk ;h ns/ T[BQK B/ T[;d/ fujo/ d/ th gq/SkBh bJh gfotko s'A w[nkch wzrDk
d"okB f;yo 's/ j'D dk ydSk j?. T[AM ;{p/ Go ftu NhekeoB dh do tZX ojh j?.
dh ;fjwsh bJ/ fpBK T[; dh dkVQh eZN tkb eZND bJh e'Jh ebhBheb soe ukjKr/.'' wohz dh d/yGkb d"okB fJj fJe nkzkd oki-nkXkfos iBse y/so dh fBrokBh ;z;Ek nkJhH;hHJ/H;hH B/
fdZsh rJh. gfotko dk dkntk j? fe BjhA fdZsk. ;kvh fJZe fJwkBdko rbsh ;h ns/ n;hA fejk fe T[j fJ; rZb dh iKu eo ojh j? fe eh gqf;ZX B/sk d/ iBse eosZtK ns/
fjfbzrvB j;gskb d/ ;Nkc B{z fJ; T[; dh Xh wBgqhs B/ wkJh bzvB B{z fJ; xNBk dh iKu ehsh j?. n;hA ;kpek ;oekoh ;fj:'rh v/fob w?r[Jho/ Bkb T[BQK d/ ftneshrs ;pzX jB. T[BQK
pko/ ikDekoh ;h fe f;Zy Xow ftZu dZf;nk,šw?A fJj d/y e/ N[ZN rJh ns/ gfotko Bkb brksko ;zgoe ftZu jK
fejk, w?A jw/Sk g{oh JhwkBdkoh Bkb ezw ehsk j?.' gqXkB wzsoh ;e"N w"oh;B, i' p/
dkVQh oZyD dk fezBk wjZst j?. gfotko o'D bZr gJh.'' Xh w[skpe,šj;gskb ns/ ;kvh w[Zy ekoiekoh, g?NohShnk
o/fie/bhnB dh o{VQhtkdh fbpob gkoNh d/ w?Apo jB, B/ T[BQK B{z ;otT[u fJwkBdkoh
dk wzBDk j? fe thvhU ekb d"okB ;Nkc d/ ;Nkc B/ fi; sohe/ Bkb nkgDh okJhN B/ th f;Zy c?vo/SB Bkb T[BQK tkb/ ftnesh ti'A do;kfJnk j?. w"oh;B B/ fejk, rb/fv; fJe fgnkoh d';s j?,
B/ ghVs d/ fujo/ 's/ wk;e gtk e/ T[; rbsh B{z b[e'fJnk, fJ; B/ jkbks B{z dhnK ftnkge fuzsktK pko/ ftuko n;hA fJe-d{i/ B{z bzp/ ;w/A s'A ikDd/ jK. T[BQK B/ gqhwhno d/ o{g ftu fpjso ezw
dh m'vh B{z YZe e/ nkgDh rbsh B{z j'o th pdso pDk fdZsk. n;hA fJZe tNKdo/ bJh gj[zu ehsh j?. ehsk j?.

fBT{ ;kT{E t/b
fBT{ ;kT{E t/b ;oeko B/ tgkohnK, S'N/ ;oeko B/ tgkohnK, S'N/
fBT{ ;kT{E t/b ;oeko B/ tgkohnK, S'N/
fBT{ ;kT{E t/bz ;oeko B/ tgkohnK, S'N/ ;oeko B/ tgkohnK, S'N/
fBT{ ;kT{E t/b
HUNJAN TECHNOLOGY
eko'pkohnK bJh ftZsh ;jkfJsk dh ehsh x'
eko'pkohnK bJh ftZsh ;jkfJsk dh ehsh x'
eko'pkohnK bJh ftZsh ;jkfJsk dh ehsh x'
eko'pkohnK bJh ftZsh ;jkfJsk dh ehsh x'
eko'pkohnK bJh ftZsh ;jkfJsk dh ehsh x'SDkDk DkDk Dk


























f;vBh (fpT{o') fBT{ ;kT{E t/bz ;oeko B/ skbkpzdh s'A pknd eko'pkoK B{z Go';/ Bkb d[pkok y'bQD
ftZu ;jkfJsk bJh tX/o/ ftZsh ;jkfJsk T[gktK dk n?bkB ehsk j?. gqhwhno v'fwfBe g/o'N/N B/ wzrbtko
B{z rowhnK dhnK S[ZNhnK dh rkozNh dh x'SDk ehsh, i' 75,000 s'A 50 fwbhnB vkbo d/ ;kbkBk
eko'pko tkb/ :'r eko'pkohnK B{z 20,000 vkbo sZe dh rqKN bJh nozh d/D dh fJikzs d/t/rh.
i/eo ;EkBe skbkpzdh j[zdh j? sK BkStkB ;Nke d/ B[e;kB dh GogkJh ehsh ik ;edh j?. i/ r?o-
zo{oh eko'pkoK B{z iBse f;js d/ nkd/SK ekoB 1 d;zpo, 2021 ns/ 31 iBtoh, 2022 d/ ftueko
nkgD/ dotkz/ pzd eoB bJh wip{o ehsk frnk sK ;Nke dh rozNh T[gbpX j't/rh. g?o'N/N B/ fejk fe
fJj T[gkn eko'pkoK B{z tZvh yohdkoh eoB ns/ rowhnK d/ tZv/ tgko bJh fsnko ofjD@ dk ftStk;
gqdkB eo/rk. S'N/ eko'pko dhnK ch;K ns/ yofunK dh S'N B{z th 1500 vkbo s'A tXk e/ 2000 vkbo
ehsk ik fojk j? ns/ N'b dh bkrs B{z Skwb eoB bJh fJ;dk ft;sko ehsk frnk j?.
g/o'N/N B/ fejk n;hA ikDd/ jK fe fJj ;Zuw[Zu f;vBh ftZu tZv/ tgkohnK dk ;woEB eoB ik fojk
j? i' fJ; S'N sZe th gj[zu eo ;eDr/. ft;fsqs S'N 30 i{B 2022 sZe tos'A d/ :'r j't/rh. g?o'N/N B/
fejk fe oki d/ fszB wjhfBnK dh skbkpzdh s'A pknd noEuko/ d/ w[V bhj 's/ nkT[D bJh eko'pkoK ns/
ygsekoK bJh ftStk; wjZstg{oD ;h. T[;B/ gZsoekoK B{z fejk,šw?B{z pj[s ftStk; j? fe n;hA tkg;h
eoKr/.'' fgSb/ ;kb, id'A n;hA wjkwkoh ftZu'A bzx/ ;h, nkofEe ftek; B{z ubkT[D bJh, tgko B{z Go';k
d/Dk wjZstg{oD ;h. fJj ;[fBSfus eoB bJh fe eko'pkoK B{z o[zrko d/Dk ns/ b'eK B{z nZr/ fbnkT[Dk
ikoh oZfynk frnk j? ns/ fJ;/ ekoB n;hA y'jh rJh jo B"eoh B{z w[V gqkgs eo fbnk j?.

16
16
16 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 2 2121
16 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 202121
16 gzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2 21
fpqN/BL ikBb/tk phwkohnK d/ vo'A 2 ch;dh b'eK B/ SZfvnk BkBt?Zi ch;dh b'eK B/ SZfvnk BkBt?Zi
fpqN/BL ikBb/tk phwkohnK d/ vo'A 2 w'N'o'bk d/ g[okD/ c'B B/ pzd{e u'A fBebh r'bh
fpqN/BL ikBb/tk phwkohnK d/ vo'A 2
fpqN/BL ikBb/tk phwkohnK d/ vo'A 20 ch;dh b'eK B/ SZfvnk BkBt?Zi ch;dh b'eK B/ SZfvnk BkBt?Zi
fpqN/BL ikBb/tk phwkohnK d/ vo'A 2 ch;dh b'eK B/ SZfvnk BkBt?Zi
w'N'o'bk d/ g[okD/ c'B B/ pzd{e u'A fBebh r'bh
w'N'o'bk d/ g[okD/ c'B B/ pzd{e u'A fBebh r'bh
w'N'o'bk d/ g[okD/ c'B B/ pzd{e u'A fBebh r'bh
w'N'o'bk d/ g[okD/ c'B B/ pzd{e u'A fBebh r'bh
gkfJnk frnk fe 2008-09 d/ d"okB o'eh, pukJh ftnesh dh ikB
o'eh, pukJh ftnesh dh ikB
o'eh, pukJh ftnesh dh ikB
o'eh, pukJh ftnesh dh ikB
fiZE/ fpqN/B 'u gqsh ftnesh jo o'z o'eh, pukJh ftnesh dh ikB
103 rqkw o?Zv whN dh ygs T[j 2018-
19 'u 23 rqkw gqsh ftnesh jo o'z
ofj rJh. g'bNqh ygs 3H2 ch;dh tX
rJh. nke;c'ov :{Bhtof;Nh B/ nkgDh
y'i 'u gkfJnk fe fpqN/B 'u b'eK 'u
ykD-ghD Bkb ;pzXs nkdsK 'u
pdbkn zo{o nkfJnk j? go ;t;E
ihtB S?bh bJh ni/ th ekch e'fSSK
eoBrhnK g?DrhnK. b/;/AN gb/NBo
j?bE 'u Sg/ fJe b/y w[skpe fgSb/
fJe djke/ d"okB T[Zu nkwdB tor
tkb/ d[Bhnk d/ fte;s d/SK 'u BkBt/
i ykD gqsh o[MkB xZN j'fJnk j?. go
d[Bhnk Go 'u BkBt/i ykD dk n";s
tZX fojk j?.
nke;c'ov :{Bhtof;Nh d/ ;'X
bzvB- b'e j[D f;js B{z ;tkd Bkb'A whN dh ygs 'u ekch ewh doi ehsh
w[skpe fgSb/ fJe djke/ d/ d"okB fpqN/
fznkdk soihj d/ oj/ jB. fpqN/B 'u rJh j?. go fueB s/ wZSh ykD tb
B 'u t?ihN/ohnB b'e 2 ch;dh s'A tZX
fgSb/ fJe djke/ d"okB brGr 20 b'eK dk o[MkB tfXnk j?. y'i w[skpe e/ 5 ch;dh j' rJ/ jB. B?SBb c{v ;Nq?N/
ch;dh b'eK B/ BkBt/i ykDk SZv fdZsk b'eK d/ ykD-ghD 'u nkJ/ fJ; pdbkn ih w[skpe 2030 se fpqN/B 'u o?Zv whN
j?. fJ; dk ekoB BkBt/i ykD tkb/ ekoB tksktoD 'u ekopB d/ g?dk j'D dh ygs B{z 30 ch;dh se xNkT[D dk
b'eK 'u e?A;o s/ vkfJpNhz NkJhg N{ s/ 'u th ekch ewh nkJh j? feT[Afe o?Zv
Nhuk j?. y'i w[skpe 1999 d/ pknd
fdb Bkb ;pzXs phwkohnK d/ tXd/ whN bJh wt/ShnK d/ gkbD 'u ekch
iBw b?D tkb/ b'eK 'u BkBt/i ykD
wkwb/ jB. nke;c'ov :{Bhtfo;Nh dh ekopB g?dk j[zdk j?. ykD-ghD 'u fJ; tkfbnK dh frDsh 'u tkXk th doi
fJe y'i w[skpe b'eK B/ fpjso f;js pdbkn d/ ubd/ tksktoD ;zofynD ehsk frnk j?. fJ; dh tiQk ck;Nc{v
bJh BkBt?i ykDk iK sK xZN eo fdZsk 'u f;ZX/ s"o 's/ ckfJdk j't/rk. G'iB 'u BkBt/i dh tX/o/ wksok j'Dk
j? iK fco pj[s xZN eo fdZsk j?. o?Zv nke;c'ov :{Bhtof;Nh dh y'i 'u
dZ;h ik ojh j?.
bt w?foi L bkVk 78 ;kb dk bkVh 79 dh
bt w?foi L bkVk 78 ;kb dk bkVh 79 dh
bt w?foi L bkVk 78 ;kb dk bkVh 79 dh
bt w?foi L bkVk 78 ;kb dk bkVh 79 dh
bt w?foi L bkVk 78 ;kb dk bkVh 79 dh
pqkihb L w'N'o'bk d/ fJe 5 ;kb g[okD/ ;wkoNc'B B/ fJe nfijk ezw ehsk j?,
T[BQK B/ ftnkj eotk fbnk j?. fJ; i'V/ fi; pko/ i' th ;[Ddk j? T[j j?okB ofj iKdk j?. don;b, fJ; ;wkoNc'B dh
dhnK ;'Sb whvhnk 's/ s;thoK th ekch pd"bs fJe ftnesh dh ikB pi rJh j?. efEs s"o 's/ fJe ve?sh d"okB pzd{e 'u'A
tkfJob j' ojhnK jB. whvhnk fog'oNK fBebh r'bh B{z w'N'obk c'B B/ o'e fbnk ns/ T[; d/ wkfbe dh ikB pu rJh.
w[skpe e?B/vk d/ ofjD tkb/ fiw n?vw; ypo w[skpe, fJj xNBk fgSb/ jcs/ pqkzhb 'u ve?sh dh e'fSS d"okB j'Jh ;h.
ns/ nkvo/ ekT{N; dh w[bkeks e'o'Bk fog'oN 'u fejk frnk j? fe w'N' ih5 ;wkoNc'B B/ pzd{e 'u'A fBebh r'bh B{z o'e
ekb ftu fJe nkBbkJhB v/fNzr n?g fbnk. jkbKfe, wkfbe d/ u{b/ 'u wkw{bh ;ZN bZrh j?. c'B d/ wkfbe dk fJbki eo
zohJ/ j'Jh ;h. d'tK B/ 8 wjhB/ sZe fJe- oj/ vkeNo B/ dZf;nk fe w'N' ih5 B/ pzd{e 'u'A fBebh r'bh B{z g{oh soQK o'e fbnk.
d{i/ B{z v/N ehsk ns/ fJ; ;kb 25 r'bh c'B dh ;eohB 's/ bZrh j?, i' g{oh soQK N[ZN u[Zeh j?. c'B d/ fgSb/ fjZ;/ B{z ekch
;szpo B{z ftnkj eotk fbnk. B[e;kB gj[zfunk j?.
78 ;kbk g/ANo ns/ ;/tkw[es gq'c?;o
fiw n?vw; dh gsBh dh 2017 ftu
oki;EkB dh bVeh B/ fJe fdB bJh ;zGkbh
oki;EkB dh bVeh B/ fJe fdB bJh ;zGkbh
oki;EkB dh bVeh B/ fJe fdB bJh ;zGkbh
oki;EkB dh bVeh B/ fJe fdB bJh ;zGkbh
ftnkj d/ 38 ;kb pknd w"s j' rJh oki;EkB dh bVeh B/ fJe fdB bJh ;zGkbh
;h. e'o'Bk ekb ftu fiw B/ 50 ;kb s'A
fznkdk T[wo d/ ro[Zg tkb/ v/fNzr n?g
's/ fJe nekT{AN pDkfJnk. fJZE/ T[BQK
jkJh efw
jkJh efw B dh ewkB
jkJh efw B dh ewkBB dh ewkB
fpqfN fpqfN fpqfN fpqfN fpqfNS jkJh efw jkJh efwSB dh ewkBB dh ewkB
dh w[bkeks 79 ;kbk nkvo/ Bkb j'Jh.
nkvo/ dk 33 ;kb gfjbK gsh Bkb
sbke j' frnk ;h, T[d'A s'A T[j fJeZbh
ofj ojh ;h. fiw dk fJe w[zvk th j?,
fi; dk Bkw j? i/i/ n?vw;.
fJBQK s;thoK B{z fizw d/ w[zv/ ns/
T[BQK d/ c'N'rqkco B/ ;'Sb whvhnk 's/
;KMk ehsk j?. i/i/ n?vw; B/ nkgD/
fgsk d/ ftnkj dh s;tho NftNo 's/
;KMh eod/ j'J/ e?gSB ftu fbfynk, 'w/
o/ fgsk B/ Bkw[wfeB B{z w[wfeB eo
fdZsk-wjkwkoh d/ ;w/A ftu fgnko
t?Be{toL ne;o fJj fejk iKdk vk d/ fJe pz[or i'V/ B/. fdbu;g rZb bZfGnk, T[j th 77 ;kb dh T[wo ftu
j? fe fgnko dh e'Jh T[wo BjhA j[zdh. fJj j? fe fJj pz[or i'Vk ;'Sb whvhnk ns/ fJ; the?Av T[BQK B/ ftnkj eotk
fbnk.'
fJ; ejkts B{z ;Zu eo fdykfJnk e?B/ zohJ/ fJe-d{i/ B{z fwfbnk ;h ns/ j[D
d[yd ypoL e?B/vk
d[yd ypoL e?B/vk u NoZe B{z nZr bZrD Bkb 2 gzikph vokJhtoK dh w"su NoZe B{z nZr bZrD Bkb 2 gzikph vokJhtoK dh w"s
d[yd ypoL e?B/vk 'u NoZe B{z nZr bZrD Bkb 2 gzikph vokJhtoK dh w"su NoZe B{z nZr bZrD Bkb 2 gzikph vokJhtoK dh w"s
d[yd ypoL e?B/vk u NoZe B{z nZr bZrD Bkb 2 gzikph vokJhtoK dh w"s
d[yd ypoL e?B/vk
UBNkohU L e?B/vk d/ ;{p/
UBNkohU ftu fgSb/ jcs/ fJe
NoZe B{z fGnkBe nZr bZrD Bkb 2
gzikphnK dh w"s j' ikD dk ;wkuko
i?g[o-oki;EkB d/ fus"VrVQ dh ofjD tkbh 20 ;kbk nfdZsh wkj/Stoh fJe
gqkgs j'fJnk j?. fJzNoB?SBb ;N{v?AN
fdB bJh Gkos 'u fpqfNS jkJh efwSB dh p"; pDh. T[BQK B{z fJj ;BwkB nrbh
fJzdoihs f;zx ;'jh (T[wo 23 ;kb)
ghVQh dhnK wfjbktK B{z B/sk ns/ wkor doSe d/ s"o 's/ ;Ses eoB d/ T[d/S Bkb
gzikp d/ X{oh ns/ T[; dk ;kEh ofizdo
nk:'fis w[ekpbk fiZsD 's/ fdZsk frnk. fpqfNS jkJh efwSB B/ dZf;nk fe
f;zx f;ZX{ (T[wo 47 ;kb) w'jkbh d/
nfdZsh fJe fdB d/ jkJh efwSBo w[ekpb/ d/ Gkosh ;z;eoD dh gzithA i/s{ j?.
B/Vb/ fgzv uNkwbk d/ ofjD tkb/
fJj w[ekpbk ;kb 2017 s'A jo ;kb 11 Btzpo B{z nzsookSNoh pkfbek fdt;
;B.
wBkT[D bJh nk:'fis ehsk ik fojk j?. nfdZsh fJ; ;w/A fdZbh :{Bhtof;Nh Bkb
gsk bZrk j? fe fJzdoihs 3 e[
;zpzXs fwoKvk jkT{; 'u rq?i{J/SB dh gVQkJh eo ojh j? ns/ fJe fdB dh jkJh
;kb gfjbK gzikp s'A e?B/vk gVQkJh
efwSBo d/ s"o 's/ T[BQK B/ S[Zeotko B{z fpqfNS jkJh efwSB dk ezw d/fynk.
eoB nkfJnk ;h ns/ fgSb/ wjhB/
d{sxo tZb'A ikoh fobhz 'u fejk frnk fe Gkos 'u u'Nh d/ fpqfNS fvgb'w?N d/
jh jkJht/ 's/ NoZe ubkT[D bZrk ;h.
s"o 's/ nfdsh B/ tZy-tZy soQK dhnK e{NBhse rshftXhnK dk nB[Gt ehsk.
fJ; jkd;/ d/ ;w/A ofizdo th T[; Bkb
T[BQK B/ ftek; bJh T[oik ftSk 's/ Gkos-fpqfNS rZbpks B{z d/fynk. d{sxo B/
NoZe ftu w"i{d ;h. jkd;/ d/ ekoBK
dZf;nk fe nfdZsh B/ fJZSktkdh wfjbk B/sk bJh bhvofSg gq'rokw d/ bkGgkoshnK
dh g{oh ikDekoh BjhA fwb ;eh. d't/
Bkb w[bkeks ehsh, fi; dk ftZsg'SD u/Bftzr n?b[wBkJh gq'rokw czv s'A j[zdk j?.
A vokJhto nbpoNk dh phHphHn?ZBH
fJ; s'A fJbktk T[j ekT{Af;b nkB n?Boih, n?BtkfJow?AN n?Av tkNo
NoK;g'oN ezgBh Bkb ezw eod/ ;B,
(;hHJhHJhHvpbT[H) d/ ibtk:{ ns/ BkN cko gq'fcN rb'pb E{E d/ B/sktK Bkb i[Vh.
fi; d/ wkbe th gzikph jB.

17
17
17 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 2 2121
17 gzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2 21
17 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 202121













































































SAI OM CARE

18
18
18 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 2 2121
18 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 202121
18 gzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2 21
nk;Nq/bhnk tZb'A Gkosh w{b d/
nk;Nq/bhnk tZb'A Gkosh w{b d/
nwfozdo B/ porkVh s'A jkf;b ehsh nk;Nq/bhnk tZb'A Gkosh w{b d/
nwfozdo B/ porkVh s'A jkf;b ehsh
nwfozdo B/ porkVh s'A jkf;b ehsh
nk;Nq/bhnk tZb'A Gkosh w{b d/
nk;Nq/bhnk tZb'A Gkosh w{b d/
nwfozdo B/ porkVh s'A jkf;b ehsh
nwfozdo B/ porkVh s'A jkf;b ehsh
gqtk;hnK pko/ ft ;ot/yD
gqtk;hnK pko/ ftS/////S ';ot/yD;ot/yD' S[o{[o{ [o{[o{ [o{
gqtk;hnK pko/ ft ;ot/yD;ot/yD
gqtk;hnK pko/ ft
gqtk;hnK pko/ ft
;Zsk Bti's B/ cfVnk byhwg[o dk okj
;Zsk Bti's B/ cfVnk byhwg[o dk okj
;Zsk Bti's B/ cfVnk byhwg[o dk okj
;Zsk Bti's B/ cfVnk byhwg[o dk okj
;Zsk Bti's B/ cfVnk byhwg[o dk okj
ojKrk. fco fgq:zek rKXh dk thvhU
ohNthN eoB d/ Bkb jh T[BQK dk fJZe
j'o thvhU gkfJnk, fi; ftu fgq:zek-
rKXh :{H ghH g[b; d/ nfXekohnK B{z
u[D"sh d/ oj/ jB.
nrb/ fdB B?fse ehwsK Bkb ed/
;wM"sk Bk eoB ;pzXh fgq:zek rKXh dk
fzeo eod/ j'J/ f;ZX{ B/ NthN ehsk ns/
fgq:zek rKXh B{z 54 xzN/ pknd th
ndkbs ftu g/S Bk eoB 's/ ;tkb
u[Zfenk. T[gozs okj[b-fgq:zek rKXh tb'A
ghVs fe;kBK d/ tkfo;K B{z rb/ fwbD
dh c'N' NthN eo e/ fbfynk 'rkoihnB
J/Aib; nkc fvw"eq/;h'. j[D ik e/
jkJhewkB tb'A f;ZX{ B{z w[V gzikp dh
uzvhrVQ L 2015 d/ nyho ftu gkoNh gqsh T[BQK dh rzGhosk B{z b? e/ gqXkBrh ;KGD bJh fejk frnk j?.
gzikp eKro; dk gqXkB pDB s'A pknd ;tkb T[ZmD bZr/ ;B. fJjh ekoD j? fe byhwg[o yhoh d/ fpq;p/B L fJE/ nk;Nq/bhnk dhnK d' Bkwto :{Bhtof;NhnK nk;Nq/bhnB B?SBb
e?gNB nwfozdo f;zx B/ porkVh-pfjpb fieo eoBk pDdk j? fe f;oc zohJ/ f;ZX{ B/ nkgDh f;nk;s B{z w[V :{Bhtof;Nh ns/ t?;NoB nk;Nq/bhnk :{Bhtof;Nh tZb'A ;KMk nkBbkJhB ;ot/yD
ebK d/ d/ w[Zd/ B{z cV e/ w[Zy wzsoh dk ozhnk ;[bskBk B/ T[BQK dk ;kE fdzd/ gq'rokw S[o{ ehsk frnk j?. fJ; gq'rokw dk we;d Gkosh w{b d/ gqtk;hnK d/
uwekT[Dk ukj[zd/ jB. fJ; Bkb T[j
nk;Nq/bhnk ftub/ siop/ ikDfdnK GftZy bJh Y[ZethnK :'iBktK pDkT[Dk ns/
nj[dk jkf;b ehsk sK j[D w"i{dk j'J/ wzsoh nj[d/ s'A n;shck fdZsk,
;zrmB ftu nrtkJh dh nkgDh
T[BQK d/ nk;Nq/bhnk ftub/ siofpnK B{z B/fVUA ftukoBk j?. fJ; gq'i?eN okjhA
eKro; d/ gqXkB Bti's f;zx f;ZX{ id'Afe pkeh fe;/ ftXkfJe iK wzsoh B/ ekpbhns th ftykT[D ftu ekw:kp
byhwg[o yhoh okjhA ;Zsk s/ ekpi j'D n;shck d/Dk w[Bkf;p BjhA ;wfMnk. j'Dr/. i/eo T[BQK dk fJj dkn mhe Gkosh w{b d/ b'eK d/ w;fbnK ns/ siofpnK B{z ;wfMnk ikt/rk. nk;Nq/bhnB
dk okj bZG opj/ jB. byhwg[o yhoh eJh ;hBhno gkoNh nkr{ fJ; soQK f;ZX{ fgnk sK w[Zy wzsoh uzBh B{z u[D"sh d/D B?SBb :{Bhtof;Nh dh vkH nzfwqsk wZbQh ns/ :{Bhtof;Nh nkc t?;NoB nk;Nq/
ftZu tkgoh xNBk fi; ftu ;Zsk s/ tb'A ftXkB;Gk u'DK s'A f;oc 5-6 wjhB/ bhnk d/ vkH nb?ez?Avo v/ft; nB[;ko fJ; ;ot/ okjhA Gkosh w{b d/ b'eK d/ nk;Nq/
ftu th T[BQK B{z yk;h wdd fwb/rh.
bhnk ftub/ tZy-tZy siofpnK B{z ikDBk j?, p/SZe T[j f;ZXk Gkos s'A iK c/o j'o
ekpi j[ewokBK tb'A 4 fe;kBK B{z Sjhd gfjbK n;shck d/D 's/ Bkokzrh gqrN
fzeo:'r j? fe uzBh B/ w[Zy wzsoh
fe;/ d/S s'A j' e/ fJE/ gj[zu/ jB.
eo fdZsk frnk, s'A gzi fdBK pknd eo u[Ze/ jB. uoBihs f;zx uzBh dh pDB s'A pknd ;oeko dh vokJhftzr
f;ZX{ Gkoh bkw-bSeo b? e/ gzikp s'A ;oeko pDB s'A f;oc 8 fdB pknd jh ;hN B{z p/jZd fpjso Yzr Bkb ;zGkfbnk T[BQK j'o fejk fe fJ; 'u e'o'Bk tkfJo; wjkwkoh ekoB bZrhnK skbkpzdhnK
xNBk ;EkB bJh otkBk j'J/ sK fe ;oeko d/ c?;fbnK 's/ ;tkbhnk fBSkB j?. gzikp dh okiBhsh d/ eZdkto B/sk d/ wB[Zyh gqGktK B{z th Skwb ehsk ikt/rk. T[BQK ;w[Zu/ Gkosh GkJhuko/ B{z nghb
ghVs fe;kB gfotkoK B{z fwb e/ T[BQK brkT[Ad/ j'J/ gqXkBrh s'A n;shck d/ e/ ehsh fe fJ; ;ot/ B{z rzGhosk Bkb b?D sK fe ;oeko B{z ;jh ns/ m'; ikDekoh
e?gNB nwfozdo f;zx ukj/ f;ZX{ d/ ikb
T[gbZpX j' ;e/. fzeo:'r j? fe nk;Nq/bhnB ns/ Gkosh ;oekoK nkgD/ d[tZb/
dk d[Zy tzvk ;eD. fJ; s'A gfjbK f;ZX{ B/ gkoNh dh e/Adoh bhvofSg B{z
ftu T[bM e/ w[Zy wzsoh nj[dk SZvD
;zpzXK B{z j'o ;[XkoB bJh Gkosh w{b d/ b'eK pko/ ikDekoh b? e/ GftZyh :'iBktK
fgq:zek rKXh nkgD/ Gok okj[b rKXh n;fji eo fdZsk ;h. bJh wzp{o j'J/ ;B go uzBh B/ gfjb/ jh
Bkb fe;kBK B{z fwb u[Ze/ jB. fJzBk jh f;ZX{ tb'A gzikp gqd/S gqXkB nj[d/ fdB s'A f;ZX{ d/ g?o fNeD BjhA fdZs/ T[bhehnK ikDrhnK jB.
BjhA gzikp d/ w[Zy wzsoh uoBihs f;zx s'A n;shck fdZs/ eJh fdB phs ikD d/ jB. nkgD/ c?;fbnK B{z uzBh B/ f;ZX{ d/
uzBh th fJ; g{o/ wkwb/ ftu f;ZX{ d/ pkti{d eJh fdBK se gkoNh jkJhewkB
rqhB ekov gqfefonk u d/oh Bkb BfiZmDku d/oh Bkb BfiZmDk
rqhB ekov gqfefonk 'u d/oh Bkb BfiZmDku d/oh Bkb BfiZmDk
rqhB ekov gqfefonk
rqhB ekov gqfefonk u d/oh Bkb BfiZmDk
n;shc/ s'A dpkn d/ pkti{d gbfNnk rqhB ekov gqfefonk
w[ekpb/ fJZeh ;kps j'J/, fiBQK B{z okj[b B/ T[BQK B{z wBkT[D dh e'fSS se BjhA
BjhA j?. Bti's f;ZX{ dh nkgDh ;oeko
rKXh nkgD/ Bkb byhwg[o b? e/ rJ/ ehsh. nbpsk johS u"Xoh B{z G/i e/ ftu dybnzdkzh uzBh fe;/ th ehws
;B. f;ZX{ d/ eohph e?pfBN wzsoh gorN w[Zy wzsoh uzBh Bkb f;ZX{ dh p?me zo{o 's/ podkSs eoB B{z fsnko BjhA fd;d/
ukj[zd/ jB pkJhv/BL tQkJhN jkT{;
ukj[zd/ jB pkJhv/BL tQkJhN jkT{;
ukj[zd/ jB pkJhv/BL tQkJhN jkT{;
ukj[zd/ jB pkJhv/BL tQkJhN jkT{;
f;zx dk dkntk j? fe f;ZX{ 1000 eok fdZsh sK fe d't/A fwb p?me/ fJ; ukj[zd/ jB pkJhv/BL tQkJhN jkT{;
. fJ; ftukb/ gkoNh dh e/Adoh bhvofSg
rZvhnK dk ekfcbk b? e/ byhwg[o yhoh w;b/ B{z ;[bMkT[D.
dk nShotkd uzBh d/ f;o 's/ jh Bzo
bJh otkBk j'J/ jB. fJ; xNBk d/ zohJ/ fJj d/yfdnK f;ZX{ B/ fgq:zek-okj[b nkT[Adk j?.
f;ZX{ seVk Sesh-gqdoSB eoB ftu rKXh d/ e;hd/ eZYD tkb/ fJZe s'A pknd pfjojkb j[D id'A f;ZX{ B{z tkg;
ekw:kp sK oj/ jh jB, fJ; Bkb T[BQK fJZe NthN eo e/ T[BQK dk wB d[pkok gzikp eKro; dh gqXkBrh fwb rJh
dh gkoNh ftu ;ky pjkb j'D ftu th fiZsD dhnK e'fSSK S[o{ ehshnK. gfjbK
j? sK ikfjo s"o s/ fJ; tko T[BQK
wdd fwb/rh. gqXkB d/ nj[d/ s'A 2 fbfynk fe e'Jh nj[dk j't/ iK Bk j't/,
d/ p'b BjhA ftrVDr/ fJj nk;
wjhfBnK pknd jh n;shck d/D ekoB okj[b rKXh ns/ fgq:zek rKXh Bkb yVQk ehsh ik ;edh j?.
w[Zy wzsoh uzBh dk tZvk n?bkB, bkb beho
w[Zy wzsoh uzBh dk tZvk n?bkB, bkb beho
w[Zy wzsoh uzBh dk tZvk n?bkB, bkb beho
w[Zy wzsoh uzBh dk tZvk n?bkB, bkb beho
w[Zy wzsoh uzBh dk tZvk n?bkB, bkb beho
tkb/ xoK u tZ;d/ b'eK B{z fwb/rh wkbeh
tkb/ xoK
tkb/ xoK u tZ;d/ b'eK B{z fwb/rh wkbehu tZ;d/ b'eK B{z fwb/rh wkbeh
tkb/ xoK
tkb/ xoK 'u tZ;d/ b'eK B{z fwb/rh wkbehu tZ;d/ b'eK B{z fwb/rh wkbeh
T[BQK fejk fe fJj bkG fgzvK ns/ SfjoK
d/ b'eK B{z fdZsk ikt/rk. w[Zy wzsoh uzBh
B/ fejk fe i/eo fe;/ B{z fJ; ;pzXh e'Jh
fdZes j't/rh sK T[j 15 fdBK d/ nzdo
nkgDh doyk;s iwQK eotk ;edk j?.
w[Zy wzsoh uzBh B/ fejk fe n?ZBH nkoH
nkJhz dh ikfJdkd dh okyh bJh ekB{zB
tkfSzrNB L tQkJhN jkT{; B/ fejk j? fe nwoheh okSNogsh i'n pkJhv/B rqhB
pDkfJnk ikt/rk.
ekov ikoh eoB Bkb i[Vh gqDkbh ftu d/oh dh ;wZf;nk B{z d{o eoBk ukj[zd/ jB.
fpibh fpZbK d/ pekJ/ pko/ ejh fJj
fpibh fpZbK d/ pekJ/ pko/ ejh fJj
fpibh fpZbK d/ pekJ/ pko/ ejh fJj
fpibh fpZbK d/ pekJ/ pko/ ejh fJj
fpibh fpZbK d/ pekJ/ pko/ ejh fJj
jzkoK gqfsGkSkbh Gkosh seBkb"ih g/S/toK B{z rqhB ekov d/D ftu pj[s fznkdk
rZb
rZb
rZb
rZb
rZb
d/oh Gkosh-nwohehnK ns/ fJZE/ ofjD tkb/ T[BQK d/ fBoGo pZfunK dh fuzsk dk
w[Zy wzsoh uoBihs f;zx uzBh B/
w[Zy ekoB j?. nfij/ b'eK B{z rqhB ekov ikoh eoB dh gqfefonk ftu ed/-ed/
fpibh fpZbK d/ pekJ/ pko/ p'bfdnK
djke/ bZr iKd/ jB. tQkJhN jkT{; dh gq?; ;eZso i/B ;keh B/ S[Zeotko B{z nkgD/
fejk fe fgzvK 'u fiBQK b'eK e'b 2
o'zkBk gZsoeko ;zw/bB ftu fejk, 'okSNoggsh fBSfus s"o 's/ rqhB ekov ikoh
feZb'tkN dh ;woZEk tkbk e[B?eSB j?,
eoB dh gqfefonk ftu d/oh B{z th d{o eoBk ukj[zd/ jB.' ;keh 1 Btzpo B{z bZrGr
T[BQK d/ fpibh fpZb w[nkc ehs/ rJ/
80,000 Bk tos/ rJ/ o[zrko-nkXkfos rqhB ekovK dh popkdh 's/ fJe ;tkb dk
jB fco Gkt/A T[es b'e fe;/ th iksh,
itkp d/ ojh ;h, fi; B{z nfXekos s"o 's/ ekB{zBh ;EkJh fBtk; fejk iKdk j?.
Xow nkfd Bkb ;pzX oZyd/ j'D.
fJj popkdh fJ; bJh j'Jh, feT[Afe :{Hn?;H f;NhiBfSg n?Av fJwhrq/SB ;oth;i
T[BQK fejk fe fJ; dk bkG 52 bZy
(:{Hn?;H;hHnkJhHn?;H) rqhB ekov dh T[vhe eo oj/ eJh bZyK b'eK B{z fJBQK B{z
uzvhrVQ L gzikp d/ w[Zy wzsoh g[okDh nkpkdh p?mh j'Jh j?, T[BQK ;G B{z d/ eohp gfotkoK B{z fwb/rk. T[BQK fejk
uoBihs f;zx uzBh B/ tZvk n?bkB eod/ wkbekBk jZe fdZs/ ikDr/. T[BQK fejk fe fpibh fpZb w[nkc eoB bJh b'eK tzvD ftu n;woE j?. Gkosh seBkb"ih g/S/toK B/ pkJhv/B gqSk;B ns/ nwoheh
j'J/ fejk fe bkb beho nzdo tZ;D fe fJ; ;pzXh g{ok f;;Nw fsnko ehsk B{z fJe ckow GoBk gt/rk ns/ T[BQK d/ eKro; B{z T[BQK rqhB ekov ;bkN B{z ;wkgs Bk j'D d/D bJh zo{oh ftXkBe
tkb/ b'eK B{z T[BQK d/ xoK d/ wkbekBk ikt/rk. fJ; w"e/ w[Zy wzsoh uoBihs pdbkn eoB dh nghb ehsh ;h, fJBQK ftu'A jzkoK bJh fJj fJzszko djkfenK dk
fgSb/ fpZb 'u nkfJnk pekfJnk w[nkc
jZe fdZs/ ikDr/. w[Zy wzsoh uzBh B/ f;zx uzBh tZb'A 'w/ok xo w/o/ Bkw' ;ehw eo fdZsk ikt/rk. nc;oSkjh pko/ j?. fJ; jcs/ dh S[o{nks ftu eKro; w?Apo w?ohJ/B/N fwbo-whe; B/ o[zrko thzk
;[oZfynk fpZb g/S ehsk, i' :{Hn?;H;hHnkJhHn?;H B{z ftZsh ;kb 2020 ns/ 2021
fejk fe gzikp d/ fgzvK ns/ SfjoK 'u th bKu ehsh rJh. p'bfdnK w[Zy wzsoh uzBh B/ fejk fe
fijV/ b'e bkb bkJhB d/ nzdo ofjzd/ T[BQK fejk fe ;oeko tZb'A bkb T[BQK B{z nc;oSkjh s'A uzrh soQK ezw ftu tos'A bJh Bk tos/ rJ/ o[zrko-nkXkfos thzk B{z ;[oZfyns eoB dh fJikzs
jB, T[BQK e'b wkbeh d/ jZe BjhA jB. beho nzdo ikfJdkd dh ofi;Noh b?Dk nkT[Adk j?, fJ; bJh b'e fe;/ soQK d/t/rk. fJ; s'A gfjbK ftZsh ;kb 2020 ftu e[Zb 1,22,000 gfotkoe soihj
T[BQK fejk fe bkb v'o/ nzdo fizBh fsnko eotk e/ b'eK B{z fdZsh ikt/rh. tkb/ thzk nDtos/ ofj rJ/ ;B.
dh e'Jh fceo Bk eoB.

19
19
19 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 2 2121
19 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2 21
19 gzikp NkJhwz, f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 202121
e?B/vk-:{e/ g[Zik byhwg[o xNBk dk ;/e, 9 9 9 9 90 ;kbk ftnesh B/ g[bkV dh ;kbk ftnesh B/ g[bkV dh
e?B/vk-:{e/ g[Zik byhwg[o xNBk dk ;/e,
e?B/vk-:{e/ g[Zik byhwg[o xNBk dk ;/e,
e?B/vk-:{e/ g[Zik byhwg[o xNBk dk ;/e,
e?B/vk-:{e/ g[Zik byhwg[o xNBk dk ;/e,
;kbk ftnesh B/ g[bkV dh
;kbk ftnesh B/ g[bkV dh
;kbk ftnesh B/ g[bkV dh
gzikph w{b d/ ;K;dK B/ gqrNkfJnk d[Zy
gzikph w{b d/ ;K;dK B/ gqrNkfJnk d[Zy
gzikph w{b d/ ;K;dK B/ gqrNkfJnk d[Zy
gzikph w{b d/ ;K;dK B/ gqrNkfJnk d[Zy
gzikph w{b d/ ;K;dK B/ gqrNkfJnk d[Zy
:ksok eo ofunk fJfsjk;
:ksok eo ofunk fJfsjk;
:ksok eo ofunk fJfsjk;
:ksok eo ofunk fJfsjk;
:ksok eo ofunk fJfsjk;
g[bkV dh :ksok eoB tkbh ;G s'A
pz[or g[bkV :ksoh pDh ;h. j[D fJj
fyskp 90 ;kb d/ ftbhnw S?NBo B/
nkgD/ Bkw eo fbnk j?. 60 d/ djke/
ftu wSj{o Nhth ;hohz ;Nko Nq?e ftu
T[jBK B/ e?gNB i/wz Nh eoe dk o'b
fBGkfJnk ;h. g[bkV ftu ikD tkb/
nopgshnK ftu i?c p/z'; d/ fJbktk
tofzB r?b/efNe d/ wkbe fouov pq/
B;B th Skwb jB. Gkt/Afe e[M b'eK
dk soe j? fe T[jBK dh T[vkD ;g/;
dh ;hwk sZe ;h sK fJ; B{z ;g/; dh
T[vkD efjDk rbs BjhA j't/rk.
UNtk (fpT{o') e?B/vk ns/ :{e/ d/ gzikph w{b d/ ;z;d w?ApoK B/ byhwg[o yhoh Xosh s'A 351,186 c[ZN T[Zgo g[bkV
ftu tkgoh fjz;k dh ;ys SpdK ftu fBzdk ehsh j?. fJ; d/ Bkb jh T[jBK B/ :ksohnK B/ zho' rq?ftNh ftu fszB fwzN
fe;kBK B{z nkgDk ;woEB fdZsk j?. e?B/vk d/ gzikph w{b d/ ;z;d w?ApoK wfBzdo fpskJ/ ns/ GkojhDsk dk nB[Gt ehsk.
f;ZX{, ouBk f;zx, oDdhg n?Z;H ;jkJ/, ;'Bhnk f;ZX{ ns/ fJeftzdo f;zx rjho B/ AS18 oke/N B/ Gkosh ;w/A w[skpe oks
byhwg[o xNBk dh fBzdk eofdnK ghVsK bJh ibdh fBnK dh wzr ehsh. T[ZXo 8L20 ti/ T[vkD Goh ns/ fJ; dk bkJht
:{e/ ftu ;z;d w?Apo sBwBihs f;zx Y/;h B/ th fJ; xNBk dh ;ys SpdK ftu gq;koD pb{ UohzB dh t?p;kJhN 's/
fBzdk ehsh j?. ehsk frnk. Gkt/Afe fJj :ksok f;oc
e?B/vhnB n?ZwH ghH wfBzdo f;ZX{ B/ byhwg[o yhoh ftu j'Jh fjz;k 's/ NthN 10 fwzN 17 ;fezN dh ;h go ukbe db
eofdnK ghVsK ns/ zywhnK gqsh nkgDh jwdodh gqrN ehsh ns/ Bkb jh T[jBK bJh fJj nB[Gt ed/ Bk G[ZbD tkbk
bJh fBnK dh wzr ehsh. ;h. pb{ UohzB dh ;g/; cbkJhN dh
fJ; xNBk wro'A e?B/vk d/ fpqfNS e'bzphnk d/ ;{p/ s'A n?ZwHn?ZbHJ/H ouBk f;zx B/ fNeN dh ehws dk y[bk;k jkb/ sZe
th NthN eo nkgDh Bkokzrh ikjo ehsh. nkgD/ NthN ftu T[jBK B/ fbfynk fe BjhA ehsk frnk j?.
fe;kBK B{z nkgD/ nfXekoK bJh SKsg{oB fto'X gqrN eoB dk nfXeko j?.'' i?c p/z'; gfjbh T[vkD ftu j'J/
e?B/vhnB n?ZwHghH oDdhg n?Z;H ;okJ/ B/ fejk fe fJj fjz;k fdb dfjbk d/D Skwb
tkbh ;h. fJ; fjz;k ftu uko fe;kBK ;w/s e[Zb 8 b'eK dh w"s j' rJh. fJ; fjz;k g[bkV :ksok d/ pknd Xosh d/
d/ fzzw/tko b'eK B{z s[ozs fBnK d/ x/o/ ftZu fbnKdk ikt/.'' pkjo nkgD/ szop/ B{z ;KMk eod/ j'J/
fJe j'o e?B/vhnB n?ZwHghH ;'Bhnk f;ZX{ B/ NthN eo e/ byhwg[o fjz;k 's/ NthN ezgBh d/ wkbe i?c p/z'; th ukbe db
eo e/ ghVsK gqsh nkgDh jwdodh gqrN ehsh. d/ Bkb w"i{d ;B. ezgBh B/ 20 i[bkJh
e?B/vhnB n?Zw ghH fJeftdzo f;zx rjho B/ th fJ; xNBk dh fBzdk ehsh. tkfSzrNB (fpT{o')L e?B/vk d/ n?eNo ftbhnw d/ fJbktk pb{ UohzB dh Uvo/ B{z gfjbh g[bkV T[vkD bKu ehsh ;h.
fJzrb?Av d/ w?Apo gkobhw?AN sBwBihs f;zx Y/;h B/ fJ; xNBk dh ;ys SpdK ftbhnw S?NBo 90 ;kb dh T[wo ftu gkto;, cqK;h;h ezgBh v?;' f;;Nwz d/ ezgBh d/ wkbe i?c p/z'; B/ y[d pb{
ftu fBzdk ehsh j?.T[jBK B/ thvhU ekBcof;zr zohJ/ fJ; xNBk bJh fzzw/tko g[bkV dh :ksok eoB tkb/ ;G s'A pz[or rb/B v/ oh; ns/ noE nkpozot/SB UohzB d/ gfjb/ wB[Zyh g[bkV fwSB
d'ShnK B{z ;zk d/D dh wzr ehsh. ftnesh pD rJ/ jB. i?c p/z'; dh pb{ ezgBh d/ ;fj-;z;Ekge feq; p'S[Jhi/B ftZu fjZ;k fbnk ;h.H T[BQK d/ Bkb T[BQK
byhwg[o yhoh ftu wko/ rJ/ fe;kBK ns/ gZsoekoK d/ gfotkoK bJh gzikp UohzB d/ fBT{ S/cov oke/N dh d{ih B/ th g[bkV bJh T[vkD Goh. d/ Gok wkoe p/z';, Bk;k d/ 82 ;kbk
;oeko tZb'A w[Zy wzsoh uoBihs f;zx uzBh B/ 50-50 bZy o[gJ/ d/D dk n?bkB ;g/; T[vkD th ;cbskg{ote g{oh j' ftbhnw S?NBo pD/ ;g/; ftu ikD t"bh cze ns/ 18 ;kbk vZu ftfdnkoEh
ehsk.gzikp ;oeko tZb'A fJj okSh fwqseK d/ gfotkoK B{z fdZsh ikt/rh. d{i/ gk;/ u[Zeh j?. fJ; T[vkD ftu ftbhnw ;w/ tkb/ ;G s'A pz[or ftnesh Ubhto v?wB th ;B, fiBQK B/ Bhbkwh
SZsh;rVQ ;oeko tZb'A th 50 bZy o[gJ/ d/D dk n?bkB ehsk frnk. s uko b'eK B/ fjZ;k fbnk. 90 ;kb d/ gfjb/ ;g/; fwSB d/ pknd t'bh bJh fNeN yohdh ;h.


;[bskBg[o b'Xh d/ fgzv fNZpk d/
;[bskBg[o b'Xh d/ fgzv fNZpk d/
;[bskBg[o b'Xh d/ fgzv fNZpk d/
;[bskBg[o b'Xh d/ fgzv fNZpk d/
;[bskBg[o b'Xh d/ fgzv fNZpk d/
B"itkB dh ;oh u w"s
B"itkB dh ;oh u w"s
B"itkB dh ;oh u w"s
B"itkB dh ;oh 'u w"su w"s
B"itkB dh ;oh






BSK FABRICATION
































;[bskBg[o b'Xh (fpT{o') ;p fvthzB ;[bskBg[o b'Xh d/ fgzv fNZpk d/ ;oh (e?B/vk) 'u ofjzd/
B"itkB ;[ygkb f;zx fEzd ;g[Zso Xow f;zx dh nukBe w"s j' rJh. T[BQK d/ S'N/ Gok G[fgzdo f;zx B/
dZf;nk fe ;[ygkb f;zx B/ nrb/ d;zpo wjhB/ 'u nkgD/ fgzv nkT[Dk ;h go j'Dh B{z fJj wBz{o BjhA
;h.
T[BQK dZf;nk fe ;[ygkb dh w"s dk ekoB fdb dk d"ok g?Dk dZf;nk ik fojk j?. T[BQK dh w"s dh
ypo ;[Dd/ ;ko jh fJbke/ ftu ;'r dh bfjo d"V rJh j?. ;[ygkb fEzd nkgD/ fgZS/ fJe bVek ns/
bVeh SZv rJ/ jB. dZf;nk iKdk j? fe T[j fgSb/ 20 ;kbK s'A nkgD/ gfotko ;w/s e?B/vk ftu ofj
oj/ ;B ns/ nkgDk uzrk eko'pko ubk oj/ ;B.

gzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2 21
2 2 2 2 20 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 202121
gzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 2 2121
gzikp NkJhw
;zgkdeh
;zgkdeh
;zgkdeh
;zgkdeh
;zgkdeh
f;js bJh jkBhekoe j? vZpkpzd G'iB
f;js bJh jkBhekoe j? vZpkpzd G'iB
f;js bJh jkBhekoe j? vZpkpzd G'iB
f;js bJh jkBhekoe j? vZpkpzd G'iB
f;js bJh jkBhekoe j? vZpkpzd G'iB
gzikp NkJhwz
gzikp NkJhw
gzikp NkJhw d/ fvZpkpzd G'iB dk ;tkd j[D T[BQK fgSb/ d; ;kbK ftZu fJzBh s/ih Bkb dh wksok dk T[fus fXnkB BjhA oZfynk
gzikp NkJhw
pZfunK dh z[pkB s/ uVQd/ pkzko
gzikp NkJhw
c?fbnk j? fe j[D fJ;B{z nkw ihtB ftZu
iKdk. T[BQK B{z bzp/ ;w/A sZe fNekT{ oZyD
dh f;js T[Zs/ n;o gkT[D bZfrnk j?. ;fji ;theko eo fbnk frnk j?. fJBQK bJh eJh B[e;kBdkfJe o;kfJDK dk
jkbKfe fgSb/ eJh ;kbK s'A eJh dk ;tkd pZfunK dh ipkB s/ fJ; th fJ;s/wkb ehsk iKdk j?. T[BQK dk
nfXn?B fusktBh fdzd/ nk oj/ jB fe edo ou-p; frnk j? fe T[BQK B{z xo f;js T[Zs/ wkVk n;o g?Adk jh j?.
fvZpkpzd nkjko dh tiQk Bkb pZfunK dk pfDnk G'iB g;zd jh BjhA nkT[Adk. Gkt/A wkg/ wzr eo oj/ j'D fe
eo'Bk d/ 1 eo'V Nhe/ brkT[D i eo'V Nhe/ brkT[D i B wBkT[D dh EKB wBkT[D dh EK
eo'Bk d/ 1 ftZu w'Nkgk, ;[;sh, p/u?Bh, fJekrosk fco id'A s'A o/;soK ns/ j'NbK s'A xo - fvZpkpzd s[ozsk nkjko s/ T[; ftZu
eo'Bk d/ 1
eo'Bk d/ 100 eo'V Nhe/ brkT[D i eo'V Nhe/ brkT[D iSB wBkT[D dh EKB wBkT[D dh EK
eo'Bk d/ 1 eo'V Nhe/ brkT[D i B wBkT[D dh EK
dh ewh, fdb ns/ r[od/ ;pzXh gq/SkBhnK xo G'iB gj[zukT[D tkbhnK ezgBhnK Skfwb gdkoEK dk ;gZSN t/otk fdZsk
tZX ojhnK jB. skzk nfXn?B ftZu dk eko'pko c?fbnk j?, j[D pj[s ;ko/ ikDk ukjhdk j?. go fJ; B{z ;wZf;nk
n;bhns s/ fXnkB d/D Gkosh gqXkB wzsoh T[ikro j'fJnk j? fe nfijhnK Sfjoh b'e pkzko dk G'iB finkdk dk e'Jh jZb BjhA wzfBnk ik ;edk.
n;bhns s/ fXnkB d/D Gkosh gqXkB wzsoh
n;bhns s/ fXnkB d/D Gkosh gqXkB wzsoh
n;bhns s/ fXnkB d/D Gkosh gqXkB wzsoh
n;bhns s/ fXnkB d/D Gkosh gqXkB wzsoh
gq/SkBhnK fuzskiBe gZXo s/ gj[zu g;zd eoB bZr/ jB. gfjbK o/;soK ik j[D sK d{o - doki d/ fgzvK sZe ftZu
u[ZehnK jB. ;[Gkfte jh fJ; B{z b? e/ e/ ykDk g?Adk ;h, j[D T[jh G'iB xo fvZpkpzd nkjko fJ; soQK Gfonk fgnk
wkg/ gq/SkB jB. p?m/ i' fwb iKdk j?. j? fe b'eK dh otkfJsh G'iB S?bh jh
Gkos d/ gqXkB wzsoh e'o'Bk d/ wkwb/ ftu 100 eo'V t?e;hB
finkdkso wkfgnK B/ wzr ehsh j? yk; eoe/ pj[s ;ko/ nfij/ B"itkB, ftrVdh ik ojh j?. nfij/ ftZu fezB/
fe fvZpkpzd nkjko d/ g?e/NK s/ uhBh, i' SfjoK ftZu fJeZb/ ofj e/ gVkJh - b'e fvZfpnK T[Zs/ doi ikDekohnK gV
brD s/ iSB wBk oj/ jB. 20 fwzN d/ GkSD ftu 10 fwzN
b{D, uoph nkfd dh wksok dk ;gZSN fbykJh iK B"eoh eod/ jB, T[j nkw e/ u/szB j' ;eDr/. pZfunK ftZu tZXdh
f;oc nkgD/ fto'XhnK d/ fybkc p'bd/ jB. go fJj ;wM t/otk fdZsk ikt/, sK fe wkg/ nfij/ s"o s/ pkjo s'A jh ykDk wzrk e/ yKd/ f;js ;pzXh ;wf;nktK dk jZb fJjh j?
nkjko dh u'D eoB ftZu ;ktXkBh jB. fJj sK ;gZSN j? fe pkjo dk G'iB fe T[BQK B{z xo d/ G'iB dh nkds gkJh
BjhA nkT[Adk fe iSB fe; rZb dk wBkfJnk ik fojk j?. uhB
tos ;eD. Gkos ftZu j'D tkbhnK ukj/ fizBh tZvh d[ekB dk feT[A Bk j't/ ikt/. go i' wksk - fgsk y[d nkgD/
B/ sK ;szpo 2021 se jh 200 eo'V y[okeK e'o'Bk dhnK e[b w"sK ftZu'A eohp 17 ch;dh fdb d/ T[; ftZu ;tkd tXkT[D bJh eJh uhiK pZfunK B{z nfijk G'iB ytkT[D ftZu
o'rK dh tiQk Bkb j[zdhnK jB. j[D p/b'Vhnk gkJhnK iKdhnK jB, fiBQK wkD wfj;{; eod/ iK nkgDh ftn;s
brk fdZshnK ;B. pZfunK ns/ feS'oK ftZu th fdb ;pzXh dk f;js T[Zs/ wkVk gqGkt g?Adk j?. fco o{NhB ftZu fJ;B{z nk;kB jZb wzBd/ jB,
gq/SkBhnK tXD bZrhnK jB, id'Afe fvZpkpzd G'iB, i' ekoykfBnK ftZu T[j feZE/ sZe pZfunK d/ ;zs[fbs nkjko
d/S ftu eo'Bk d/ ekoB bZyK b'eK dh w"s j'Jh fi; d/ nKeV/
gfjbK gzikj gko d/ T[wo d/ b'eK ftZu tZv/ gZXo s/ fsnko ehsk iKdk j?, s/ fXnkB d/ ;eDr/, d/yD dh rZb j?.
th Gkos ;oeko mhe Yzr Bkb Bk d/ ;eh. j'o sK j'o nke;hiB nfijhnK fSekfJsK t/yhnK iKdhnK fit/A fug;, BwehB, B{vb;, d[rX fpBK wkfgnK dh ikro{esk d/, G'iB
;B. T[sgkd, e'bv fvqze nkfde, T[BQK ftZu Bkb j'D tkbhnK f;js ;pzXh gq/SkBhnK
dh E[VQ ekoB wo/ b'eK B{z SoXKibh sK eh d/Dh ;h, Gkos dh
go fvZpkpzd G'iB dk eko'pko uoph, ekop'jkfJvo/N, b{D, uhBh nkfd s'A gko gkT[Dk u[D"sh pfDnk oj/rk.
gkobhw?AN ftu fJj efj fdZsk frnk fe nke;hiB dh E[VQ
e[dosh nkcsK s'A pukU bJh m'; Bhsh pDkJh ikt/
e[dosh nkcsK s'A pukU bJh m'; Bhsh pDkJh ikt/
e[dosh nkcsK s'A pukU bJh m'; Bhsh pDkJh ikt/
e[dosh nkcsK s'A pukU bJh m'; Bhsh pDkJh ikt/
e[dosh nkcsK s'A pukU bJh m'; Bhsh pDkJh ikt/
ekoB sK fe;/ dh w"s jh BjhA j'Jh.
g{o/ w[be ftu eo'Bk ekoB jkjkeko wuh. gotk;h wid{o e/ob ns/ T[sokyzv ;w/s d/S d/ eJh oj/ jB. ;z;kfoe skgwkB tXD Bkb jB. T[sokyzv ns/ fjwkub gqd/S tor/
okiK s'A e[dosh efjo dhnK i' s;thoK w";w uZeo th rVpVk frnk j?. fgSb/ gjkVh okiK ftZu fi; soQK fBowkD
SfjoK s'A nkgD/ xoK B{z g?db iKd/ j'J/ okj ftu wo rJ/. T[BQK B{z
;kjwD/ nk ojhnK jB, T[j o'ArN/ yV/ e[ZM ;kbK ftZu sK Gkoh whAj B/ eJh rshftXhnK tXhnK jB, T[; Bkb
eo fdzdhnK jB. Gkoh whAj Bkb jVQ, d/SK ftZu spkjh wukJh j?. coK;, th ;zeN tfXnk j?. gjkVK ftZu
eJh fdBK pknd id'A Nq/BK okjhA xo SZvD dh rZb uZbh sK fJ;
zwhB fy;eD ns/ iwhB XZ;D torhnK iowBh ;w/s eJh :{ogh d/SK ftZu jkb yBB ns/ eNkJh s'A b? e/ d{ihnK
ftu th Y/o e'skjh j'Jh. d{ih bfjo d/ d"okB rzrk ftu tfjzdhnK xNBktK j' ojhnK jB. wekB ns/ ftZu fi; soQK dh po;ks ns/ jVQ nkJ/ wShBh rshftXhnK wko{ jh ;kps
rZvhnK vZphnK dh soQK tfj ojhnK jB. T[; B/ ;dhnK g[okD/ foekov s'V fds/. j'JhnK jB.
;?AeV/ bkSK B/ ;ko/ w[be d/ b'eK d/ fjod/ tb{zXo fdZs/. go d/S d/
T[sokyzv ftZu fgSb/ fszB fdBK ftZu fjwkub gqd/S ns/ T[sokyzv ftZu gjkVh fJbkfenK ftZu jVQ ns/
d' doiB s'A fznkdk b'eK d/ wko/ ikD pZdb cZND dhnK xNBktK fi; s/ih BdhnK d/ T[SbD dhnK xNBktK d/
gqXkB wzsoh Bfozdo w'dh T[d'A fJe nZyo th BjhA ;h p'bd/ i'
dh ypo j?. nopK dh ikfJdkd dk Bkb tXhnK jB, T[j yso/ dh xzNh j?. fgZS/ tZvk ekoB BdhnK dk tjkU o[e
nZi iSB wBk oj/ jB. fJzM ikgdk j? fe Gkos ;oeko B/ eo'Bk B[e;kB j'fJnk, T[j tZyok. fJ; bJh io{oh j? fe n;hA fJjBK e[dosh ikDk j?. gjkVK T[Zs/ pj[wzfibk fJwkosK
nfijk th BjhA j? fe fJ; soQK dh xNBktK B{z jkd;/ s'A fznkdk ;pe d/ pDkT[Dk fezBk ysoBke f;ZX j'fJnk
T[Zs/ fJe soQK Bkb ekp{ jh gk fbnk ikgdk j? id'A fe pkeh
e[dosh nkcs dk ;kwQDk gfjbh tko o{g ftZu bJhJ/A, T[d'A fJBQK s'A gko gk j?, fJj n;hA t/y jh fbnk. e/ob tor/
w[be eo'Bk dh shih bfjo ekoB g{oh fuzsk ftu jB ns/ nkg' eoBk g? fojk j?. coe j[D f;oc fJj ;eKr/. Xosh dk tksktoD p/jZd yokp sZNh okiK ftZu ;w[zdoh sZNK d/ ezY/
nkfJnk j? fe gfjbK d/ w[ekpb/ j' u[Zfenk j?. Xosh B{z pukT[D bJh tXdk T[bzxD ;zeN dk ekoB pDdk
nkgDhnK fsnkohnK eo oj/ jB. nfijhnk xNBktK dh shtosk eJh tksktoD ftfrnkBh fusktBhnK ikoh ik fojk j?. ;tkb fJj j? fe nyho b'eK
r[Dk tZX rJh j?. fJ; bJh fJj fznkdk eo oj/ jB. izrbK ftZu tkgodhnK B{z BdhnK d/ feBko/ tZvhnK tZvhnK
fdZbh ftZu e'o'Bk d/ e/; xZN oj/ jB. jkbs j"bh-j"bh nkw
wko{ ;kps j' ojhnK jB. fuzsk dh rZb xNBktK s'A b? e/ rb/ShnoK d/ y[oB dh T[;kohnK eoB jh feT[A fdZshnK iKdhnK
j' ojh j?. j[D e'Jh ysok BjhA j?. fJj ;kohnK rZbK f;oc ezBK sK fJj j? fe id'A ;kv/ e'b w";w dh do ;kfonK B{z vok ojh j?. nfij/ ftZu jB. nfijhnK nkcsK dk jZb f;oc
fusktBh d/D tkbk ;zg{oD ns/ g[ysk tZvk ;tkb fJjh j? fe n;hA e[dosh w[nktik tzvD Bkb BjhA j[zdk, fJj sK
B{z ;[e{B ns/ fdb B{z s;Zbh d/D tkbhnK jB. ;ZukJh fJj j? fe ftfrnkBh szso j?, T[d'A th n;hA spkjh nkcsK s'A fBiks fet/A gk ;eKr/< fJZe c"oh wdd Go j[zdh j?. e[dos d/
dk wzio d/yD bJh wip{o jK. fJ; s'A th finkdk rzGho ;zeN fJj efjo s'A w[esh gkT[D bJh nfijhnK
j[D/ ysok Nfbnk BjhA j?. nfij/ ftZu b'eK dk p/fceo j' ikDk
Gkos jh BjhA, d[BhnK d/ yVk j' frnk j? fe wB[Zy tb'A g?dk m'; BhshnK T[Zs/ ezw j'Dk ukjhdk j?,
uzrk BjhA j?. SkfJd fJjh tiQk j? fe fdZbh dh e/iohtkb ;oeko finkdkso d/S ibtk:{ ;zeN Bkb i{M ;wZf;nktK fJBQK B{z j'o wko{ pDk ojhnK i' b'eK B{z woB s'A puk ;eD.
B/ Sm g{ik wBkT[D B{z b? e/ d{odoSskg{oD edw u[ZeD dh
BZp/ d/ djke/ d/ jkbks tZb w[V fojk j? e
e'fSS ehsh ;h. go T[;dk wsbp rbs eZfYnk frnk ns/ BZp/ d/ djke/ d/ jkbks tZb w[V fojk j? eBZp/ d/ djke/ d/ jkbks tZb w[V fojk j? eSwhowho whowho
BZp/ d/ djke/ d/ jkbks tZb w[V fojk j? e
BZp/ d/ djke/ d/ jkbks tZb w[V fojk j? e who
eSwho ftZu nkw BkrfoeK s/ fe xkNh ftZu nZstkdh ;zrmBK dk ekfwnK B{z th xkNh SZvD B{z wip{o Bk
u"sock fto'X j'D bZfrnk. Bshik fJj j'fJnk fe fdZbh
brksko j' oj/ nZstkdh jwfbnK B/ ikb gfjbK d/ w[ekpb/ fes/ fznkdk j'Dk g? ikt/.
;oeko B{z fdZbh d/ T[g-okigkb B{z gZso fby e/ Sm g{ik fJZe tko fco ;oeko d/ ;[oZfynk wip{s j'fJnk j?. xkNh ftZu eohp gzi bZy gqtk;h
dknftnK s/ ;tkbhnk fBSkB brk jkbKfe e/Ado ;oeko dkntk eodh wid{o jB i' fBowkD ;pzXh rshftXhnK
wBkT[D dh nkfrnk wzrDh gJh fi; s'A pknd d{i/ eJh
fdZsk j?. nZstkdh ;zrmBK B/ fJ; nkJh j? fe nr;s 2019 ftZu izw{ - s'A b? e/ y/sh ns/ j'o ;EkBe T[d:'rK
okiK B{z th e'ftv-19 gq'N'ekb d/ sfjs iBse Sm g{ik B{z wjhB/ fi; soQK nkw BkrfoeK, yk; eSwho s'A Xkok 370 B{z fB;gqGkte eo ftZu ezw eod/ jB. o/jVh - gNoh tkb/
s"o s/ gqtk;h ekfwnK B{z fBSkBk fdZs/ ikD pknd s'A T[ZE/ nZstkd s/ ezw- XzfdnK ftZu bZr/ gqtk;hnK dh
fB:wK d/ sfjs fJikis fwbh. wjkokSNo d/ fJZe wzsoh B/ pDkfJnk j?, T[; Bkb sK bZr fojk j? brkw bZrh j? ns/ nZstkdh ;zrmBK frDsh th xZN BjhA j?. nfij/ ftZu i/
fe xkNh BZp/ d/ djke/ tkb/ jkbks tZb dh ewo N[ZNh j?. pu/-y[u/ nZstkdhnK eo tZvh frDsh ftZu ekwrko nkgD/
u/skfJnk j? fe j[D/ e'o'Bk ysw BjhA j'fJnk j?, wjkokSNo
gos ojh j?. xkNh d/ toswkB jkbks d/ yksw/ bJh c"i ns/ ;[oZfynk pb okiK ftZu gosD bZr/ sK eSwho dh
ns/ e/ob fJ;d/ gqw[Zy T[dkjoD jB. dh rzGhosk dk nzdkik fJ; Bkb nfGnkB ubk oj/ jB. go fi; soQK noE ftt;Ek gqGkfts j' ;edh j?.
brkfJnk ik ;edk j? fe f;oc fgSb/ nZstkdh ;zrmB f;o u[Ze oj/ jB, eSwho dh noE ftt;Ek N{foiw s/ fNeh
shih bfjo dh ydS/ B{z b? e/ i' GftZytkDhnK ehshnK
e[M fdBK ftZu doiB Go b'e nZstkdh T[;B{z t/y e/ e"D ej/rk fe nZstkdh j?.
jwfbnK ftZu wko/ ik u[Ze/ jB, fiBQK ;zrmBK dh ewo N[ZN u[Zeh j?< fJj BjhA i/eo fJ;/ soQK nZstkdh jwb/ j[zd/
rJhnK ;B, T[BQK B{z th M[mbkfJnk BjhA ik ;edk. swkw T[gknK
ftZu 10 r?o - w[;fbw jB. id'A fe G[ZbDk ukjhdk j? fe fgSb/ ;kb th oj/ sK b'e feT[A ikB i'yw ftZu gk e/
ns/ NhekeoD d/ pkti{d j[D/ th vo pDk j'fJnk j? fe fes/ fJ; ;kb iBtoh s'A ;szpo sZe thj xkNh ftZu nZstkdhnK B/ okiBhse eSwho x[zwD ikDr/ < xkNh ftZu
nkw Bkrfoe nZstkdh jwfbnK d/ dbK d/ ;EkBe B/sktK ns/ eowukohnK brksko j' oj/ nZstkdh jwfbnK B{z
shih bfjo u[ge/ Bkb nk e/ ;kB{z dp'u Bk bt/. fco s'A e'o'Bk
fSeko j'J/ ;B. wsbp fJ; wjhB/ B{z u[D-u[D e/ fBSkBk pDkfJnk ;h . jskSk ftZu ehs/ rJ/ jwb/ dZ; e/ iK
nZstkdh xNBktK ftZu nukBe s/ih T[d'A th vo d/ wko/ eJh b'eK B/ okiBhsh f;oc gkfe;skB s/ mheo/ c'V e/ gZbk
Bk tZX gkJ/.
nkJh j?. s'A s"pk eo bJh ;h. BjhA MkfVnk ik ;edk. i/eo c"i d/
;ZukJh fJj j? fe Gkos ftu nB[SkfSs sohe/ Bkb e'o'Bk e[brkw ftZu d' j'o wid{oK dh fJ; tko nZstkdh ;zrmBK B/ nkw nZstkd fBo'Xh nfGnkBK d/ pkti{d
jZfsnk eo fdZsh rJh. fJj d't/A fpjko b'eK B{z wko e/ dfjSs c?bkT[D dh nZstkdh ;o/nkw jZfsnktK eoB ftZu
gq'N'ekb d/ fB:wK dk gkbD BjhA ehsk frnk sK rzGho Bshi/
s'A ezw - XzX/ bJh fJZE/ nkJ/ ;B. fJ; d/ oDBhsh ngBkJh j?. fi; soQK b'eK d/ ekw:kp j' oj/ jB, sK fJj fes/ Bk
G[rsD/ g? ;ed/ jB. mhe fJZe fdB gfjbK th nZstkdhnK gfjukD gZso t/y e/ T[BQK B{z wkfonk fes/ ;[oZfynk ;pzXh oDBhsh s/ ;tkb
B/ d' ekfwnK B{z wko fdZsk ;h. fJj th ik fojk j?, T[;dk we;d r?o - yV/ eoB tkbh rZb j?. fJ; tes ;G
T[Zso gqd/S ns/ fpjko d/ ofjD tkb/ eSwhohnK ns/ r?o - w[;fbwK d/ nzdo s'A io{oh j? fe ;oeko sZsekb nfij/
gzikp NkJhw ftZu Sg/ fJ ftZu Sg/ fJ fsjkoK bJh fJfsjkoK bJh fJ fsjko d/D tkb/ y[dfsjko d/D tkb/ y[d
gzikp NkJhw
gzikp NkJhwz ftZu Sg/ fJ ftZu Sg/ fJSfsjkoK bJh fJfsjkoK bJh fJSfsjko d/D tkb/ y[dfsjko d/D tkb/ y[d
gzikp NkJhw
gzikp NkJhw ftZu Sg/ fJ fsjkoK bJh fJ fsjko d/D tkb/ y[d
;B. fJjBK jfsnktK dh fzzw/tkoh y"c g?dk eoBk j?. fJ; Bkb sK bZr edw u[Ze/ fi;d/ Bkb gqtk;hnK d/ nzdo
fizw/tko jB ns/ SghnK ouBktK d/ gkso ekbgfBe jB i' nkw fizdrh
fizw/tko jB ns/ SghnK ouBktK d/ gkso ekbgfBe jB i' nkw fizdrh
fizw/tko jB ns/ SghnK ouBktK d/ gkso ekbgfBe jB i' nkw fizdrh
fizw/tko jB ns/ SghnK ouBktK d/ gkso ekbgfBe jB i' nkw fizdrh
fizw/tko jB ns/ SghnK ouBktK d/ gkso ekbgfBe jB i' nkw fizdrh
:{BkfJN/v fbpo/SB cozN (:{n?bn?c) fojk j? fe fit/A BZp/ d/ djke/ ftZu g?dk j'fJnk n;[oZfynk dk Gkt ysw
d/ ftZu fe;/ Bk fe;/ Bkb fwbd/ i[bd/ j' ;ed/ jB. b/yeK dhnK nkgDhnK
d/ ftZu fe;/ Bk fe;/ Bkb fwbd/ i[bd/ j' ;ed/ jB. b/yeK dhnK nkgDhnK
d/ ftZu fe;/ Bk fe;/ Bkb fwbd/ i[bd/ j' ;ed/ jB. b/yeK dhnK nkgDhnK
d/ ftZu fe;/ Bk fe;/ Bkb fwbd/ i[bd/ j' ;ed/ jB. b/yeK dhnK nkgDhnK
d/ ftZu fe;/ Bk fe;/ Bkb fwbd/ i[bd/ j' ;ed/ jB. b/yeK dhnK nkgDhnK
Bkw d/ nZstkdh ;zrmB B/ bJh j?. eSwhoh gzvsK B{z xkNh SZvD B{z wip{o j't/ ns/ T[BQK B{z xo gosD B{z wip{o
ouBktK T[jBK dh ebgBk s/ nkXkfos jB ns/ b/ye nkgDhnK ouBktK
ouBktK T[jBK dh ebgBk s/ nkXkfos jB ns/ b/ye nkgDhnK ouBktK
ouBktK T[jBK dh ebgBk s/ nkXkfos jB ns/ b/ye nkgDhnK ouBktK
ouBktK T[jBK dh ebgBk s/ nkXkfos jB ns/ b/ye nkgDhnK ouBktK
ouBktK T[jBK dh ebgBk s/ nkXkfos jB ns/ b/ye nkgDhnK ouBktK
tZXd/ nZstkdh jwb/ dZ; oj/ jB j'Dk g? frnk ;h, T[AM jh j[D fes/ gqtk;h Bk j'Dk gt/.
bJh y[d fizw/tko jB.
bJh y[d fizw/tko jB.
bJh y[d fizw/tko jB.
bJh y[d fizw/tko jB.
bJh y[d fizw/tko jB.

21
21
21 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 2 2121
21 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2 21
21 gzikp NkJhwz, f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 202121

















































































MICHELLE ROWLAND

22
22
22 gzikp NkJhwz, f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 202121
22 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2 21
22 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 2 2121
w[Zy wzsoh tZb'A ghHn?uHvhH u?Apo B{z nzfwqs;o fty/ 2 s'A 6 nk;Nq/bhnk s'A pkjo c;/ n;EkJh rq?i{J/N
w[Zy wzsoh tZb'A ghHn?uHvhH u?Apo B{z nzfwqs;o fty/ 2 s'A 6
w[Zy wzsoh tZb'A ghHn?uHvhH u?Apo B{z nzfwqs;o fty/ 2 s'A 6
w[Zy wzsoh tZb'A ghHn?uHvhH u?Apo B{z nzfwqs;o fty/ 2 s'A 6
w[Zy wzsoh tZb'A ghHn?uHvhH u?Apo B{z nzfwqs;o fty/ 2 s'A 6
nk;Nq/bhnk s'A pkjo c;/ n;EkJh rq?i{J/N
nk;Nq/bhnk s'A pkjo c;/ n;EkJh rq?i{J/N
nk;Nq/bhnk s'A pkjo c;/ n;EkJh rq?i{J/N
nk;Nq/bhnk s'A pkjo c;/ n;EkJh rq?i{J/N
d;zpo sZe gkJhN?e;-2021 eotkT[D dh gqtkBrh21 eotkT[D dh gqtkBrh
d;zpo sZe gkJhN?e;-2 21 eotkT[D dh gqtkBrh21 eotkT[D dh gqtkBrh
d;zpo sZe gkJhN?e;-2 21 eotkT[D dh gqtkBrh
d;zpo sZe gkJhN?e;-2
d;zpo sZe gkJhN?e;-2
k XkoeK dh tkg;h dh ikrh T[whd
k XkoeK dh tkg;h dh ikrh T[whd
k XkoeK dh tkg;h dh ikrh T[whd
th th th th thzk XkoeK dh tkg;h dh ikrh T[whdk XkoeK dh tkg;h dh ikrh T[whd
bJh j[zdk j?, fiBQK B/ nk;Nq/bhnk ftZu
d' ;kbK dh gVQkJh g{oh eo bJh j? ns/
fiBQK B{z 18 wjhfBnK s'A uko ;kbK d/
ftueko n;EkJh s"o 's/ nk;Nq/bhnk
ftZu ofjD, ezw eoB ns/ gVQkJh eoB
dh fJikzs j[zdh j?.
gqXkB wzsoh ;e"N w"oh;B B/ th fejk
fe j[Bowzd gqtk; dh w[V S[o{nks nk;Nq/
bhnk dh nkofEesk B{z w[V T[GkoB dk
fJZe wjZstg{oD fjZ;k j?. ftd/SK 'u
c;/ j'J/ b'eK B{z tkg;h dk Go';k fdzd/
j'J/ w"oh;B B/ fejk fe T[j nk;Nq/bhnB
Bkrfoe ns/ ;EkJh fBtk;h fiBQK B/
ftd/S wkwfbnK ns/ tgko ftGkr Bkb
ofi;Nov eotkfJnk j? ns/ i' e'ftv-
fpq;p/B (fpT{o') fJzwhrq/SB wzsoh rq?i{J/N thzk XkoeK bJh thzk tXkT[D 19 Nhek brtk u[Ze/ jB B{z xo tkg;h
nb?e; jke B/ nk;Nq/bhnk s'A pkjo c;/ bJh Bt/A ekB{zB dh wzr ehsh j?. ftZu soihj fdZsh ikt/rh. w"oh;B B/
jzkoK n;EkJh rq?i{J/N w"i{dk 485 thzk rqfj ftGkr d/ nzefVnK d/ nB[;ko fejk fe id'A ;ko/ nk;Nq/bhnB Bkrfoe
XkoeK B{z Go';k fdZsk j? fe ;oeko fJ; ;w/A brGr 14,000 n;EkJh rq?i{J/ tkfg; nk ikDr/ sK ;oeko j[Bowzd
nkT[D tkb/ jcfsnK ftZu T[BQK d/ thzk N thzk Xkoe nk;Nq/bhnk s'A pkjo c;/ gqtk;hnK B{z tkg; nkT[D dh fJikzs
uzvhrVQ L ghHn?uHvhH u?Apo nkc ekwo; n?Av fJzv;Noh (ghH n?uH vhH ;hH ;hH
'u e[M fonkfJsK dk n?bkB eo/rh. j'J/ jB. dZ;D:'r j? fe thzk ;pebk; d/t/rh fi; s'A pknd jh nzsookSNoh
nkJhH) dh p/Bsh B{z ;fteko eofdnK gzikp d/ w[Zy wzsoh uoBihs f;zx uzBh B/ 2-
rqhBz gkoNh B/ th ;oeko s'A n;EkJh 485 T[BQK nzsookSNoh ftfdnkoEhnK ftfdnkoEhnK dh tkg;h j't/rh.
6 d;zpo, 2021 B{z nzfwqs;o fty/ gkJhN?e; (gzikp fJzNoB?SBb No/v n?e;g')
eotkT[D bJh gqtkBrh d/ fdZsh j?. w[Zy wzsoh B/ fJ; nzsookSNoh gqdoSBh dk
T[dxkNB eoB bJh fdZs/ rJ/ ;Zd/ B{z ep{b eo fbnk ns/ fJj gqdoSBh ;{pk Go 3 nk;Nq/bhnkJh BkrfoeK B{z wkoB tkb/
3 nk;Nq/bhnkJh BkrfoeK B{z wkoB tkb/
3 nk;Nq/bhnkJh BkrfoeK B{z wkoB tkb/
3 nk;Nq/bhnkJh BkrfoeK B{z wkoB tkb/
ftu ;?o-;gkN/ B{z gqc[Zbs eoB T[s/ nXkfos j't/rh. 3 nk;Nq/bhnkJh BkrfoeK B{z wkoB tkb/
w[Zy wzsoh B/ tcd dh nghb T[s/ T[d:'r ns/ ;?o-;gkNk ftGkrK B{z nrkT{A jh
m'; fJzszkw eoB d/ nkd/S fdZs/ sK fe fJ; ftSkb gqdoSBh B{z Y[et/A sohe/ Bkb
ncrkB ;?fBe B{z eso B/ ehsk fojkn
ncrkB ;?fBe B{z eso B/ ehsk fojkn
ncrkB ;?fBe B{z eso B/ ehsk fojkn
ncrkB ;?fBe B{z eso B/ ehsk fojkn
eotkfJnk ik ;e/. ncrkB ;?fBe B{z eso B/ ehsk fojkn
fJ; s'A gfjbK T[d:'r s/ tgko wzsoh r[oehos f;zx e'Nbh fiBQK Bkb
ghHn?uHvhH;hH;hHnkJhH d/ u/now?B eoB frbj'sok dh nrtkJh ftu tcd th
oZfynk c'o; d/ w[yh iBob n?Ar;
jkzo ;h, B/ w[Zy wzsoh B{z T[BQK d/ dcso fty/ fJ; e"wKsoh gqdoSBh bJh ;Zdk
e?Agp?b B/ ;?B/N dh fJZe ew/Nh B{z dZf;nk
fdZsk. fJ;/ d"okB ;qh e'Nbh B/ w[Zy wzsoh B{z ikDekoh fdZsh fe gkJhN?e; 5-6
fe ;?fBeK d/ gfotkoK B{z j/ews[Zbk dh
w[beK s'A eko'pkohnK ns/ fBowksktK B{z nkgD/ T[sgkdK dh gqdoSBh eoB bJh
fojkJh pko/ ;{fus eo fdZsk frnk
f;jswzd wzu w[jZJhnk eotkJ/rk fi; Bkb fyZs/ ftu nkofEe rshftXhnK B{z
;h.oZfynk ftGkr d/ nzsookSNoh Bhsh
j[bkok fwb/rk.
wkjo fjT{r i?coh B/ ew/Nh B{z dZf;nk
fJ; w"e/ ghHn?uHvhH;hH;hHnkJhH d/ gzikp u?gNo dh gqpzXeh ew/Nh d/ w?Apo
fe nk;Nq/bhnk B/ gsk brkfJnk j? fe
nkoHn?;H ;Zud/tk, y/soh vkfJo?eNo wX{ fgbZJh, No/v c/noz d/ w[yh jodhg f;zx
j/ews[Zbk B{z @pj[s jh ;zt/dBShb
ns/ o?zhv?AN vkfJo?eNo gqdhg osB f;zx th jkzo ;B.
y[chnk ikDekoh d/ wkfXnw Bkb eso
s'A fojkn ehsk frnk ;h.@ i?coh B{z
fwjBs dh w[;ekB fojkJh d/ jkbks dk gsk BjhA ;h.
fwjBs dh w[;ekB
fwjBs dh w[;ekB
fwjBs dh w[;ekB
fwjBs dh w[;ekB
eso ;oeko B/ fNZgDh dh p/Bsh
dk s[ozs itkp BjhA
fdZsk.ncrkfB;skB ns/ skfbpkB
e?Bpok (fpT{o') fszB nk;Nq/bhnkJh zywh eoB d/ pknd GZi frnk ;h ns/ ftukb/ SKsh tkosk s'A gfjbK ;z:[es
;?fBeK dk esb eoB tkb/ ncrkB 2013 ftZu T[;B{z w"s dh ;zk ;[DkJh oki d[nkok ehs/ ;wM"s/ d/ sfjs fgSb/
c"i d/ fJZe Gr'V/ B{z eso B/ fjok;s s'A rJh ;h.nk;Nq/bhnk ;oeko d/ fJZe ;kb ;szpo ftZu j/ews[Zbk B{z
fojkn eo fdZsk j?. fcbjkb T[; d/ fpnkB ftZu fejk frnk j?,@;oeko dh ncrkfB;skB s'A eso NoK;co eo
fNekD/ pko/ e'Jh ikDekoh BjhA jw/Sk s'A fJj e'fSS ojh j? fe j/ fdZsk frnk ;h. T{oik Bkb Gog{o nop
j?.nfXekohnK B/ fJj ikDekoh fdZsh. ews[Zbkj B{z T[;d/ ngokXK d/ bJh d/S nwohek ns/ skfbpkB dofwnkB
j/ews[Zbk d/ BK Bkb ikfDnk ikD Y[ethA ns/ fBnKg{oB ;zk fwb/ ns/ T[; rZbpks dk e/Ado fojk j? ns/ fJ; ;w{j
tkbk ;?fBe 2012 ftZu nk;Nq/bhnkJh B{z S/sh fojkJh iK w[nkch BjhA fdZsh bJh fJZe dcso dh w/zpkBh ehsh j? i'
;?fBeK B{z r'bh wkoB ns/ d' j'oBK B{z ikDh ukjhdh.@ j[D ncrkfB;skB B{z ezNo'b eodk j?.
skfJtkB d"o/ B{z b?e/ uhB B/ nk;Nq/bhnk d/ ;kpek
skfJtkB d"o/ B{z b?e/ uhB B/ nk;Nq/bhnk d/ ;kpek
skfJtkB d"o/ B{z b?e/ uhB B/ nk;Nq/bhnk d/ ;kpek
skfJtkB d"o/ B{z b?e/ uhB B/ nk;Nq/bhnk d/ ;kpek
skfJtkB d"o/ B{z b?e/ uhB B/ nk;Nq/bhnk d/ ;kpek
gqXkB wzsoh N'Bh n?p'N s/ ftzfBQnk fBSkBkkBk kBkkBk kBk
gqXkB wzsoh N'Bh n?p'N s/ ftzfBQnk fB
gqXkB wzsoh N'Bh n?p'N s/ ftzfBQnk fB
gqXkB wzsoh N'Bh n?p'N s/ ftzfBQnk fB
gqXkB wzsoh N'Bh n?p'N s/ ftzfBQnk fB
;kJhpo ik;{;h B{z tXktk fdZsk j?, bkb
;wokN d/ gzE d/ gZy ftZu gqf;ZX
Sy;hnsK B{z oZd eo fdZsk j?,
fjwkfbnk ftZu Gkosh ;?fBeK 's/ p/
ofjwh ehsh j?, j'o dknt/dkoK B{z nkgD/
g{oph ;w[zdoK ftZu wip{o ehsk j? ns/
skfJtkB fto[ZX j'o vokT[DhnK
ekotkJhnK ehshnK jB.@
T[ZXo phfizr skfJtkB 's/ g{oB
gqG{;Zsk dk dkntk eodk j?. w[Zy G{wh
uhB d/ dZyD-g{oph sZN d/ B/V/ ;fEs
brGr 24 fwbhnB b'eK dk b'eszso
j?, fJ; sZE d/ pkti{d fe d't/A fXoK
;Zs djkfenK s'A tZX ;w/A s'A tZyo/ s"o
's/ Sk;B eo ojhnK jB. d{i/ gk;/,
f;vBh (fpT{o') uhB B/ nk;Nq/bhnk ftZu uhBh d{sxo B/ nkgDh t?p;kJhN
skfJg/ B/ nwohek ;w/s b'eszsoK Bkb
d/ ;kpek gqXkB wzsoh N'Bh n?p'N dh 's/ fJZe fpnkB g';N eofdnK
oDBhse ;pzX tXk e/ uhBh jwbktosk
skfJtkB :ksok B{z b? e/ T[BQK 's/ fejk,@N'Bh n?p'N fJZe n;cb ns/
dk w[ekpbk ehsk j?, fi;dk phfizr
fBSkBk ftzfBQnk ns/ T[BQK fto[ZX ;ys so;:'r f;nk;sdkB jB.@ skfJtkB
d[nkok tko-tko fto'X ehsk ik fojk
fpnkB ikoh ehsk. fJe fog'oN w[skpe fBT{z dh fog'oN w[skpe skfJg/ ftZu
j?. uhB B/ Xweh fdZsh j? fe @skfJtkB
n?p'N, i' nk;Nq/bhnk d/ ;td/Sh y/soh ekBcoz; ftZu p'bfdnK, n?p'N dh nkzkdh@ dk wsbp :[ZX j?. 1 i{B
n?sehA fdtkbh s/ o"De dh nk; L
n?sehA fdtkbh s/ o"De dh nk; L s/ o"De dh nk; L wkwfbnK d/ ftS/S d{s jB, B/ fgSb/ B/ uhBh efwT{fB;N gkoNh (SSc) Bkb B{z uhBh okSNogsh Sh fiBfgzr B/ ;t?-
n?sehA fdtkbh
n?sehA fdtkbh
n?sehA fdtkbh 's/ o"De dh nk; L s/ o"De dh nk; L e'o'Bk
Bkb ;G s'A tZX Mzp/ rJ/ ewz'o tor d/ fsUjko th fgSb/ d' ;kbK ftu o[bd/ jh jcs/ skfJtkB dk d"ok ehsk ;h ns/ nkgD/ ;pzXK ftZu nzsookSNoh Sk;s skfJtkB Bkb w[V J/eheoB dk
oj/ jB. fJ; tko rohp fwjBseSK B{z th nk; j? fe fdtkbh nkt/rh s/ o"De j'o ;oekoh nfXekohnK Bkb okSNogsh GkJhuko/ ;kjwD/ nkT[D tkbhnK tkndk ehsk ns/ fJ; Nkg{ dh o;wh
s;kJh fJzr-t/B Bkb w[bkeks ehsh.
fbnkt/rh. fJ;/ nk; ftu fJ; fwjBsh pZu/ dhnK nZyK ftu th o"De j? i' ukJhA fuzsktK pko/ jZb dZf;nk ;h.@ n?p'N B/ nkzkdh dhnK e'fSSK B{z Bkekw eoB
ukJhA dhftnK B{z ozr eo fojk j?. n?p'N d/ d"o/ d/ itkp ftZu e?Bpok fejk,''fJ; B/ nkgD/ jh BkrfoeK dh dh ;j[z ykXh.

23
23
23 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 2 2121
23 gzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2 21
23 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 202121
;[Bhb ikyV B/ ehsk NthN L nkgDh jh ;oeko
;[Bhb ikyV B/ ehsk NthN L nkgDh jh ;oeko
;[Bhb ikyV B/ ehsk NthN L nkgDh jh ;oeko
;[Bhb ikyV B/ ehsk NthN L nkgDh jh ;oeko
;[Bhb ikyV B/ ehsk NthN L nkgDh jh ;oeko
nk;Nq/bhnk B/ n?;Nok /B/ek e'ftv-/B/ek e'ftv-
nk;Nq/bhnk B/ n?;Nok
nk;Nq/bhnk B/ n?;Nokz/B/ek e'ftv-/B/ek e'ftv-
nk;Nq/bhnk B/ n?;Nok
nk;Nq/bhnk B/ n?;Nok /B/ek e'ftv-
s/ u[Ze/ ;tkb, w[Zy wzsoh s/ th ftzfBQnk fBs/ th ftzfBQnk fB
s/ u[Ze/ ;tkb, w[Zy wzsoh
s/ u[Ze/ ;tkb, w[Zy wzsoh s/ th ftzfBQnk fB
's/ u[Ze/ ;tkb, w[Zy wzsoh s/ u[Ze/ ;tkb, w[Zy wzsoh 's/ th ftzfBQnk fBs/ th ftzfBQnk fBSkBkkBk kBkkBk kBk 19 Nhek pDkT[D s/ bkJh o'e
19 Nhek pDkT[D s/ bkJh o'e
19 Nhek pDkT[D s/ bkJh o'e
19 Nhek pDkT[D s/ bkJh o'e
19 Nhek pDkT[D s/ bkJh o'e
fejk,šfJ; Nhe/ dh nkb'uBk d/
pkti{d, n;hA fJ; rZb 's/ wkD BjhA
eo ;ed/ fe n?;Nokz/B/ek Nhe/ B/ bZyK
nk;Nq/bhnkJh b'eK B{z ;[oZfynk fdZsh
j?.@
e[JhBzb?Av :{Bhtof;Nh d/ n?;';hJ/
N gq'c?;o gkb frqfcB B/ 9 fBT{z B{z
dZf;nk,š;gZSN j? fe n;hA nfijh uhz
dk fBowkD BjhA eoBk ukj[zd/ fi; dh
tos'A BjhA ehsh ik ojh j? ns/ ;kv/
e'b GftZy ftu pj[s ;ko/ ftebg j'Dr/
.@ T[jBK w[skpe,šfJ; B{z pj[s ;ko/
Bekokswe t'N fwb/ jB ns/ fJj fJZe
nfijk Nhek j? i' pj[s gqGktSkbh ns/
pj[s ;[oZfyns ;kps j'fJnk j?.@
ckJhzo dhnK 18H6 fwbhnB
f;vBh (fpT{o') ckJhzo ns/ w'voBk B/ek Nhek Bk b?D bJh fejk, jkbKfe (18,591,613) ShShnK ns/ w'voBk
dh wzr d/ ekoB n?;Nq/zkB/ek e'ftv- fJ;B{z nmnxh d[nkok tos'A bJh wBz{o d/ 335,378 NhfenK d/ w[ekpb/,
19 Nhek j[D nk;Nq/bhnk ftZu BjhA ehsk frnk ;h. nk;Nq/bhnkJh b'eK B{z n?;Nokz/B/ek
pDkfJnk ikt/rk.E/o/g{fNe r[vz fJj Nhek pkfJUseBkb"ih ezgBh dhnK brGr 12H5 fwbhnB
n?vwfB;Nq/SB (NhihJ/) d[nkok ;hn?;n?b d[nkok pDkfJnk frnk j?. (12,431,618) y[okeK fdZshnK
uzvhrVQ L gzikp eKro; d/ ;kpek gqXkB ;[Bhb e[wko ikyV B/ nkgDh jh
wBz{oS[dk j'D d/ pkti{d ;[oZfyns fJZe tko id'A T[j w"i{dk nkd/S B{z g{ok rJhnK jB.cotoh ftZu, gqXkB wzsoh
;oeko 's/ ;tkb u[Ze/ jB. ikyV B/ nkfynk j? fe nZX/ gzikp B{z e/Ado ;oeko d/
ns/ gqGktSkbh Nhe/ dh pj[s nkb'uBk eo b?Ad/ jB sK fJj T[sgkdB pzd eo ;e"N w"oh;B B/ x'SDk ehsh ;h fe
jtkb/ eo fdZsk frnk j?. ikyV B/ NthN eod/ j'J/ w[Zy wzsoh uoBihs uzBh 's/
j'Jh j?.fJZe gVkn 's/ e[JhBzb?Av dh d/t/rk ns/ c?vob ;oeko d[nkok ;EkBe s"o 's/ pDkJh rJh t?e;hB
nBikD/ ftu nZX/ gzikp B{z e/Ado d/ jtkb/ eoB dh rZb nkyh j?. ikyV B/ fejk
w[Zy f;js nfXekoh ihB/N :zr B/ 40 fJeokoBkwk tXkT[D dh ;zGktBk BjhA fJZe w?bp"oB c?eNoh s'A pkjo fbnKdh
fe gzikp d/ e[Zb 50000 tor feZb' whNo fjZ;/ ftu'A 25000 tor feb'whNo B{z j[D
;kb s'A xZN T[wo d/ b'eK B{z n?;Nokz/ j?. ;hn?;n?b d/ u/now?B B/ fBt/SeK B{z ikt/rh.
phH n?Z;H n?ZcH d/ nfXeko y/so ftu eo fdZsk frnk j?. fJ; d/ Bkb jh ikyV B/
nkfynk j? fe fJ; Bkb gzikp g[b; d/ ;BwkB B{z m/; gj[zuh j?. n;hA j'o fezBh e[
;{p/ dh y[dw[yfsnkoh ukj[zd/ jK.
N'oKN'
N'oKN' u Gkosh tDi d{sxo e'b fwfbnk pzp,
fJE/ jh p; BjhA nkgD/ NthN d/ Bkb ikyV B/ T[j ypo th ;KMh ehsh j?, fi; N'oKN' N'oKN' u Gkosh tDi d{sxo e'b fwfbnk pzp,u Gkosh tDi d{sxo e'b fwfbnk pzp,
N'oKN' 'u Gkosh tDi d{sxo e'b fwfbnk pzp,u Gkosh tDi d{sxo e'b fwfbnk pzp,
ftu w[Zy wzsoh uoBihs f;zx uzBh e/Adoh rqfj wzsoh nfws Skj Bkb w[bkeks
eoe/ nkJ/ ;B. fJ; ;w/A uzBh B/ nkfynk ;h fe gzikp ;ojZdh ;{pk j'D eoe/ T[BQK
g[b; B/ fJe y; B{z ehsk frqcsko
g[b; B/ fJe
g[b; B/ fJe
g[b; B/ fJe y; B{z ehsk frqcskoy; B{z ehsk frqcsko
e/Ado ;oeko B{z gzikp dhnK ;ojZdK ;hb eoB dh nghb ehsh ;h. g[b; B/ fJe Sy; B{z ehsk frqcskoy; B{z ehsk frqcsko
don;b e/Adoh rqfj wzsokbk B/ pkovo ;[oZfynk c'o; (phH n?Z;H n?ZcH) d/
nfXeko y/so B{z tXk fdZsk j?. nZstkd ns/ ;ojZd gko ngokXK fybkc 'zho'
N"bo?A;' pDk e/ oZyD bJh phH n?Z;H n?ZcH B{z sbkSh b?D, SZehnK B{z frqcsko eoB fi; 'u pzp j'D dh rZb ejh ik ojh
ns/ r?o-ekB{zBh t;s{nK B{z zps eoB dk nfXeko fdZsk j?. nkd/S w[skpe phH j?. g[b; B/ ;w/A ofjzd/ T[; g?e/i B{z d{o
n?Z;H n?ZcH d/ nfXeko y/so B{z gzikp, gZSwh pzrkb ns/ nk;kw ;{fpnK 'u tXk fbik e/ Bekok eo fdZsk. SZeh g?e/i
S/op'oB ;NohN e'b pbo ;NohN dh
fdZsk j?. :kBh fe 50 feb'whNo d/ dkfJo ftu j[D phH n?Z;H n?ZcH d/ nfXeko g[b;
d/ bZrGr pokpo j' ikDr/. gfjbK gzikp, gZSwh pzrkb ns/ nk;kw 'u phH n?Z;H fJwkos e'b fwfbnk. fi; fJwkos e'b
n?ZcH dk y/so nfXeko ;ojZd s'A 15 feb'whNo nzdo sZe ;hws ;h. j[D fJ; B{z pzp oZfynk frnk ;h, T[; fpbfvzr 'u
tXk e/ 50 feb'whNo eo fdZsk frnk j?. Gkosh tDi d{sxo s'A fJbktk j'o th
eJh d{sxo jB ns/ Bkb jh N'oKN'
;B ns/ B?SBb g';N ;wkuko gZsoK
ftnkj eotkT[D bJh d[pJh s'A gos/
ftnkj eotkT[D bJh d[pJh s'A gos/ d/ dcso, g';N whvhnk gb/; th jB.
ftnkj eotkT[D bJh d[pJh s'A gos/
ftnkj eotkT[D bJh d[pJh s'A gos/
ftnkj eotkT[D bJh d[pJh s'A gos/
;EkBe whvhnk nB[;ko ;Ve
ftueko fJe ;{Ne/; fgnk j'fJnk ;h,
B"itkB dh Zeh jkbks Zeh jkbks u w"su w"s
B"itkB dh Zeh jkbks u w"s id'A g[b; B{z fJ; dh ikDekoh fwbh
B"itkB dh
B"itkB dh
B"itkB dh SZeh jkbks Zeh jkbks 'u w"su w"s
sK T[; B/ T[ZE'A o'v pbke eo fdZsk
ns/ b'eK B{z T[ZE'A nkT[D-ikD s'A o'e
fdZsk. fJ; s'A pknd pzp Bekok Nhw
B{z p[bkfJnk frnk ns/ T[BQK B/ fJ; B{z
BSN eo fdZsk. g[b; B/ wzrbtko oks
NthN ehsk fe Gkosh tDi d{sxo
dh fJwkos e'b pzp oZyD tkb/ Sy; B{z
N'oKN' (fpT{o') N'oKN' 'u Gkosh B{z frqcsko eo fbnk j?. dZf;nk ik frqcsko eo fbnk frnk. jkbKfe T[;
tDi d{sxo dh fJwkos e'b pzp fojk j? fe Gkosh tDi d{sxo dh Sy; pko/ g[b; B/ fznkdk ikDekoh
fwfbnk j?. g[b; B/ pzp oZyD tkb/ Sy; fJwkos e'b fJe SZeh g?e/i fwfbnk, BjhA fdZsh j?.
e?B/vk s'A nkJh p[oh ypo, 2 pZ;K ftueko doV/
e?B/vk s'A nkJh p[oh ypo, 2 pZ;K ftueko doV/
e?B/vk s'A nkJh p[oh ypo, 2 pZ;K ftueko doV/
e?B/vk s'A nkJh p[oh ypo, 2 pZ;K ftueko doV/
e?B/vk s'A nkJh p[oh ypo, 2 pZ;K ftueko doV/
ikD ekoB gzikph vokfJto dh w"s
ikD ekoB gzikph vokfJto dh w"s
ikD ekoB gzikph vokfJto dh w"s
ikD ekoB gzikph vokfJto dh w"s
ikD ekoB gzikph vokfJto dh w"s
t?Be{to (fpT{o') e?B/vk d/ t?Be{to 'u tkgo/ ;Ve
jkd;/ ftu fJe gzikph vokfJto uoBihs gojko (T[wo
r[odk;g[o L fszB fdB gfjbK d[pJh s'A nkJ/ r[odk;g[o d/ fgzv G{b/ uZe d/
64) ;kb dh w"s j' ikD dk ;wkuko gqkgs j'fJnk j?.
ofjD tkb/ fJe 29 ;kbk n?ZBHnkoHnkJhH B"itkB dh SZeh jkbks 'u w"s j' ikD
uoBihs fgSb/ 20 ;kbK s'A tZX ;w/A s'A e';N wkT{AN/B
dk wkwbk ;kjwD/ nkfJnk j?. B"itkB dh gSkD ox[pho f;zx ti'A j'Jh j?, fi; dh
pZ; ezgBh dk eowukoh ;h. T[; dh w"s 's/ ;kohnK pZ;K
w"s dk gsk bZrD 's/ g{o/ fgzv ftZu ;fjw dk wkj"b j?. d{i/ gk;/ fwqse B"itkB d/
ns/ ;h-pZ;K d/ vokfJtoK B/ d[gfjo 3 ti/ fJe gb dk
gfotkoe w?poK B/ fgzv d/ jh e[M B"itkBK 's/ esb d/ d'S bkJ/ jB.
w"B oZfynk. dZf;nk ik fojk j? fe uoBihs nkgDh pZ;
fJ; ;zpzXh ikDekoh fdzfdnK fwqse B"itkB dh wksk ns/ Gok B/ dZf;nk fe
ftu e'Jh yokph nkT[D wro'A fit/A jh pkjo fBefbnk,
T[BQK dk g[Zso oxpho f;zx d[pJh ftZu ezw eodk ;h ns/ fszB fdB gfjbK jh T[j
fJ;/ d"okB d{ih pZ; e'b'A bzxh T[; B/ T[; B{z doV fdZsk.
tkfg; nkgD/ xo nkfJnk ;h. 11 Btzpo B{z T[j nkgD/ d';sK Bkb xo s'A pkjo
fJ; jkd;/ wro'A uoBihs B{z j;gskb fty/ dkyb
x[zwD frnk ;h go tkfg; BjhA gofsnk. 12 Btzpo dh ;t/o T[BQK B{z fe;/ B/
eotkfJnk frnk, fiZE/ T[; dh w"s j' rJh.
dZf;nk fe T[BQK dk g[Zso zywh jkbs ftZu fgzv dh jh fJe rokT{Av ftu p/;[ZX
NqK;fbze d/ ;hHJhHUH e/ftB e[fJB B/ fejk fe w?A fJ;
fgnk j'fJnk j?. T[; dh fe;/ B/ p[oh soQK Bkb wkoe[ZN ehsh j'Jh ;h ns/ T[;dhnK
w[Seb ;w/A d"okB eowukoh d/ ;fj-eowukohnK, d';sK
bZsK s'V fdZshnK rJhnK ;B. zywh jkbs 'u n;hA T[; B{z r[odk;g[o d/ fJZe
ns/ nzhzK gqsh nkgDh v{zxh jwdodh gqrN eodk jK.
fBih j;gskb dkyb eotkfJnk, fiE/ eZbQ T[; dh w"s j' rJh.
:{Bhc'o b'eb 111 d/ gqXkB pbpho wkB B/ fejk fe
d{i/ gk;/ gfotko B/ d'S bkT[Ad/ j'J/ fejk fe fgzv d/ jh e[M B"itkBK B/ T[; dk
:{BhnB tZb'A fe;/ th ftnesh B{z ;jkfJsk T[gbpX j?,
esb ehsk j?. T[; d/ e'b'A ftd/Sh eoz;h ns/ T[; B/ ;'Bk gkfJnk j'fJnk ;h. g?;/
fi;B{z fJ; dh b'V j?. T[; B{z fJe fdnkb{ ftnesh dZ;d/
y'jD eoe/ jh T[; dk esb ehsk j?. ghVs gfotko B/ wzr ehsh fe fJ; wkwb/ dh
j'J/ p[ZXtko B{z SoXKibh fdZsh rJh. e';N wkT{N/B pZ;
iKu eoe/ d'ShnK fybkc ;ys ekotkJh ehsh ikt/. EkDk fsZpV d/ n?Z;n?ZuU
ezgBh d/ gqXkB wkJheb w?evkfBJ/b B/ fejk fe T[; dh
jofwzdo f;zx B/ dZf;nk fe gfotko tZb'A fdZs/ fpnkBK d/ nXko 's/ pDdh ekotkJh
w"s ekoB ;koh ezgBh ;'r ftZu j?.
ehsh ik ojh j?.

24
24
24 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 202121
24 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 2 2121
24 gzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2 21
fJ; wjhB/ dk s[jkvk ok hcb
fJ; wjhB/ dk s[jkvk ok
fJ; wjhB/ dk s[jkvk ok
fJ; wjhB/ dk s[jkvk ok hcbhcb
fJ; wjhB/ dk s[jkvk okShcbhcb
w/y - whB-whB-wjhB/ d/ S[o{
w/y -
w/y - whB- eoe - s[bk-
w/y - whB-whB-
w/y -
s[bk- wjhB/ d/ S[o{ ftu
s[bk-
s[bk-
eoe -
eoe -
eoe -
eoe - wjhB/ d/ S[o{ ftu
s[bk-
weo -
weo -
weo - wjhB/ d/ S[o{
weo -
weo -
ftu ;wkfie wkD :[ZS tX/rk fe;/ nS[ZG xNBk d/ tkgoB dk ;[Zy ;kXBK T[Zs/ youk tX/rk
ftu ;G ezw ;fji/ jh
gozs{ Gok, G?DK nkfd dk s[jkv/ ;ze/s j/. s[jkBz{ ;ktXkB ofjDk gozs{ fco th s[jkvh ekwBk
j' ikDr/. ezwK ftu
gqsh ftjko e'Jh tXhnk BjhA ukjhdk j?. fe;h soQK d/ fttkd g{oh j't/rh. xo/b{ ihtB
nk; nB[;ko bkG fwb/
j't/rk. ;zskB dh f;js Bz{ b? s'A d{o jh oj'. nkgD/ b'e th ftu sBkn d/ jkbks pD
rk ns/ ;cbsk dk ;kE oj/rk.
e/ fuzsk j' ;edh j?. ns/ fJBQK gokfJnK tork fttjko ;ed/ jB, ;[u/s oj'. pDd/-
B"eoh ftZu soZeh th fwb ;edh j?.
d/ GftZy dh fuzsk oj/rh. bzwh eoBr/. nkgD/ d[nkok pDkJ/ xo dk ;[Zy th pDd/ ezw ftrV th ;edk j?. fJ; soQK go/
wkD-:[ZS dh gqkgsh j't/rh ns/ wB
:ksok j' ;edh j?. ftfdnkoEhnK bJh ;wK gqkgs BjhA j't/rk. Xkofwe ezwK tZb o[uh tX/rh. SkBh ekoB ezwkeko ftu wB xZN bZr/rk.
-fuZs gq;zB oj/rk. ezwkekoK d/ uzr/
nB[e{b ns/ bkGekoh j?. T[j T[Zu ftZfdnk bJh fe;/ Xkofwe ;EkB s/ s[;hA zo{o ikUr/ gozs{ fco ekjbh ezw ftrkV th ;edh j?. u"e; oj'.
Bshi/ fBebDr/. wjhB/ d/ nzs
dkybk b? ;eDr/ ns/ y'i d/ ezw ftu ;cbsk th wB T[dk; jh oj/rk. wjhB/ d/ nyho ftu wjhB/ d/ nzs ftu ftnkj ;zpzXh gq;skt nk
ftu fYZbkgB wfj;{; eo'r/.
jkf;b j't/rh. eko'pko mhe oj/rk. wkD-fJZzs tX/rh ns/ ezwK ftu ;cbsk fwb/ ;ed/ jB ns/ rZbpks nZr/ tZX ;edh j?.
e[zG-
e[zG-
e[zG-
e[zG- wjhB/ d/ w[ZYb/
e[zG-
ue-
rh. fpq fpq fpq fpq fpqSue-ue- wjhB/ d/ S[o{ ftu
ue-
ue-
fdBK ftu eko'pko nkw
fpqy-
fpqy- f;zx- wjhB/ d/ S[o{ ftu ekBz{B fwZsoK ns/ foSs/dkoK tZb'A
fpqy- wjhB/ d/ S[o{ ftu
fpqy-
fpqy-
f;zx-
f;zx-
f;zx-
f;zx-
tKr oj/rk gozs{ fJBQK
gfotkfoe fttkd ekoB dk tksktoD e[M gqshe{b jh oj/ ;fj:'r ns/ fgnko fwb/rk.
fdBK ftu fto'XhnK T[Zs/
wkBf;e sBkn g?dk j't/rk. rk. e'Jh SZe g?dk j't/rk ns/ fXnkB oZy', fJZe fwZso tZb'A
Bzo oZyDh nfs zo{oh j?.
gsBh Bkb th B'e-M"Ae dh xo/b{ tksktoD nSKsh tZb b? s[jkBz{ go/SkBh th MbDh g?
Gkt/A bkG dh wksok mhe
;zGtBk j?. f;js tZb ftS/S ikt/rk. :ksok sK j't/rh gozs{ ;edh j?. o[zrko ;zpzXh e'Jh
jh oj/rh. fco th s[;hA ;zsSN BjhA
fXnkB d/D dh b'V j? wekB T[;koh dh :'iBk bkG dh ;zGktBk xZN jh j?. b?D-d/D d/ wkwb/ :'iBk ;cb j't/rh. e'Jh S[ZG ;wkuko th
j't/r/. GftZy dh fuzsk bZrh oj/rh.
ni/ mZg jh oj/rh. wjhB/ d/ nzs ftu Xkofwe o[uh ftu ;[u/s oj', s[jkv/ Bkb e'Jh X'yk th eo fwbD dh ;zGktBk j? fi; eoe/ wB gq;zB j't/
g/N fteko j' ;edk j?. yofunk
tX/rh. d{o B/V/ dh :ksok eoBh g? ;edh j? ns/ ;edk j?. ezwK ftu ;zxoS eoB Bkb zo{o rk. xo ftu e'Jh S[ZG ekoi j' ;edk j?. gq/
ftu tkXk j't/rk. wjhB/ d/ nzsb/
ftd/S :ksok dk okj y[bQ ;edk j?. ftfdnkoEh ;cbsk fwb/rh. wjhB/ d/ nzs ftu wB-fuZs whnK bJh tXhnk ;wK j?. jkbks T[sko-
fdBK ftu ihtB ftu d[ftXk pD/
tor T[Zu ftZfdnk bJh dkybk b? ;eDr/. pus nf;Eo ofj ;edk j? ns/ T[bMD torh ;fEsh uVkn tkb/ ofjDr/.
rh i' go/SkB eo/rh
BjhA d/ pokpo oj/rh. j'o jkbks nkw tKr pD ;edh j?. XB[-
XB[-
XB[-
XB[- wjhB/ d/ w[ZYb/
XB[-
whB -
whB -
whB - wjhB/ d/ S[o{
whB -
whB -
ofjDr/. ezfBnk- gVkn ftu fwjBs T[gozs
ezfBnk-
ezfBnk-
ezfBnk- wjhB/ d/ S[o{ ftu
ezfBnk-
ftu xo ftu e'Jh S[ZG
fwE[B -wjhB/ d/ w[YZb/
fwE[B -
fwE[B - d[ftXk ns/ wkBf;e n;fEosk jh bkG ns/ ;cbsk dh
fwE[B -
fwE[B -
ezw j' ;edk j?. fe;/ S[ZG
gVkn ftu b'VhAdh fwjBs ekoB ezwK ftu wB BjhA bZr/rk. nk; ehsh ik ;edh j?.
;wkuko fwbD Bkb y[Sh
eoB Bkb o[zrko $B"eoh fwbD wB-fuZs T[dk; oj/rk. e[M eko'pko ftu soZeh ns/
fwb/rh ns/ bkG gqkgs
dh ;zGktBk tZX ;edh j?. soZeh gfotkfoe fzzw/tkohnK fBGkT[D y[Sh d/ w"e/ th gqkgs j'Dr/
j't/rk. :ksok d[nkok
dk w"ek th bZr ;edk j?. d?fBe ykso youk eoBk gt/rk. . B/V/ d{o dh :ksok bkG d/
bkG gqkgs j't/rk. fe;h fJ;soh s'A
ekoi rsh nB[e{b oj/rh gozs{ BZm-GZi sK ftZfdnk gqkgsh fjZs ;ys fwjBs eoB T[gozs t/rh. BthnK BthnK :'iBktK pDBrhnK.
th wdd fwb/rh. fe;/ ftS/S ezw
bZrh jh oj/rh. fe;/ BthA :'iBk s'A bkG dk ;ze/ jh g{oh ;cbsk dh T[whd ehsh ik ;edh j?. Bt/ fe;/ gqGktSkbh ftnesh Bkb ;gzoe pDBr/
;zpzXh fuzsk oj/rh. wjhB/ d/ nzs
s j?, i/ s[;hA nkgD/ ftjko ftu e[M spdhbh th A ezw e[M fdBK bJh s[jkBz{ nZr/ gk d/D/ ukjhd/ , fijV/ GftZy ftu bkGekoh ofjDr/. nBikD
ftu tDi- tgko ftu bkG oj/rk.
eo b?Ad/ j?. xo ftu fe;/ d/ nkT[D Bkb tksktoD jB. tk;fse ;fEsh d/yd/ jh e'Jh c?;bk b?Dk ftneshnK s'A ;ktXkB oj'. d?fBe ekoirsh
gozs{ fco th s[;hA ;zs[SN BjhA
;[Zyd pD/rk. wjhB/ d/ nzsb/ gVkn ftu B"eoh mhe oj/rk. wjhB/ d/ nzs ftu fe;/ gq/wh ;ZiD mhe oj/rh. wjhB/ d/ nzsb/ gVkn ftu
oj'r/. e'Jh BtK ezw nkozG eoB
d/ Mw/b/ ;fjD/ g?Dr/. ezw ftu wB xZN bZr/rk. Bkb wB-w[Nkt j' ;edk j?. nkgfDnK dk ;fj:'r fwb/rk.
Bkb go/SkBh j' ;edh j?.
d';sK tb'A fdZsh B
d';sK tb'A fdZsh B uzBh s/ e/Ado u eh ;?fNzr, ;kvhu eh ;?fNzr, ;kvh
d';sK tb'A fdZsh B / dh Utov'/ dh Utov' ekoB ekoB
d';sK tb'A fdZsh B / dh Utov' ekoB
uzBh s/ e/Ado
uzBh s/ e/Ado u eh ;?fNzr, ;kvh
uzBh s/ e/Ado 'u eh ;?fNzr, ;kvhu eh ;?fNzr, ;kvh
d';sK tb'A fdZsh BS/ dh Utov'/ dh Utov'z ekoB ekoB
uzBh s/ e/Ado
B"itkB dh w"s, fgU B/ ;[DkJh jZvphsh ;wM s'A pkjo L wBh f;;'dhnk f;;'dhnk
B"itkB dh w"s, fgU B/ ;[DkJh jZvphsh
B"itkB dh w"s, fgU B/ ;[DkJh jZvphsh
;wM s'A pkjo L wBh
B"itkB dh w"s, fgU B/ ;[DkJh jZvphsh
;wM s'A pkjo L wBhS f;;'dhnk f;;'dhnk
B"itkB dh w"s, fgU B/ ;[DkJh jZvphsh
;wM s'A pkjo L wBh
;wM s'A pkjo L wBh f;;'dhnk
nzfwqs;o (fpT{o') 'nkg' d/ okSNoh f;zx{ pkovo 's/ phs/ fdBhA j'Jh B"itkB
B/sk ns/ fdZbh d/ T[g w[Zy wzsoh wBhS dh jZfsnk dh fBzdk eod/ j'J/ fejk fe
f;;'dhnk B/ fJZE/ gZsoekoK Bkb fdZbh ;oeko th fJ; B{z T[; BzohJ/ Bkb
rZbpks d"okB phH n?Z;H n?ZcH dk d/ydh j?, fit/A fJe nkw nkdwh d/ydk
dkfJok 15 s'A tXk e/ 50 feb'whNo eoB j?. f;;'dhnk fJZE/ Sqh tkbwhfe shoE
d/ e/Ado ;oeko d/ c?;b/ B{z rbs eoko fty/ Bsw;se j'D nkJ/ ;B.
fdzd/ j'J/ fJ; ftu gzikp d/ w[Zy wzsoh fJ; w"e/ gzikp s'A gkoNh d/ ;hBhno
dh G{fwek 's/ th ;tkb yVQ/ ehs/ jB. B/sk jogkb f;zx uhwk, ;kpek vhH
T[BQK d'S bkfJnk fe w[Zy wzsoh uoBihs nkJhH ihH e[zto fti/ gqskg f;zx, gqd/S
f;zx uzBh ns/ e/Ado ftu eh ;?fNzr j?, iBob ;eZso jouzd f;zx po;N,
T[; dh ;wM s'A pkjo j? go fJ; c?;b/ nzfwqs;o Sfjoh gqXkB ihtB i's e"o
Bkb gzikp d/ fe;kBK dhnK w[SebK ns/ gqd/S ;z:[es ;eZso nS'e sbtkV
tX ;edhnK jB. B/ wBhS f;;'dhnk dk ;tkrs ehsk.
T[BQK fiE/, gzikp d/ f;Zy ;hH n?ZwH fJ; d/ pknd f;;'dhnk Sqh okw shoE
dk fujok ibd jh n?bkB eoB dk Xkw gj[zu/ ns/ GrtkB tkbwhfe ih dh
ofNnk oNkfJnk itkp fdZsk, T[ZE/ w{osh d/ ;kjwD/ Bsw;se j' e/ gzikp
ftXkB ;Gk u'DK ftu gkoNh dh g{oh fsnkoh dh th rZb d[jokJh. T[BQK B/ dh ;[Zy SKsh bJh nodk; ehsh.
sgk wzvh (fpT{o') d';sK tZb'A d';s B{z BS/ d/ Utov'i d/D Bkb w"s j'D dk
;wkuko gqkgs j'fJnk j?. fJ; ;zpzXh fwqse B"itkB Xowgqhs f;zx T[oc Xowh d/
, gzikp ;D/ 5 ;{fpnK
, gzikp ;D/ 5 ;{fpnK u j'D tkbhnK 2 22 dhnK u'DK B{z
, gzikp ;D/ 5 ;{fpnK u j'D tkbhnK 2u j'D tkbhnK 2 22 dhnK u'DK B{z22 dhnK u'DK B{z
fgsk joB/e f;zx g[Zso dhtkB f;zx tk;h ;odkok gZsh johrVQ B/ sgk g[b; gk; UP, gzikp ;D/ 5 ;{fpnK , gzikp ;D/ 5 ;{fpnK 'u j'D tkbhnK 2u j'D tkbhnK 2022 dhnK u'DK B{z22 dhnK u'DK B{z
fpnkB doi eotkJ/ jB fe T[;dh e[Vh gVQkJh eoB bJh e?B/vk rJh j'Jh j? ns/
w[zvk Xowgqhs f;zx T[oc Xowh (23) i' NokJhv?AN X'bk 'u ezw eodk ;h. T[;B/ fejk b? e/ u'D efwSB B/ ikoh ehs/ Bt/A fdB B/ ikoh ehs/ Bt/A fdSk-fBod/k-fBod/S
b? e/ u'D efw
b? e/ u'D efw B B/ ikoh ehs/ Bt/A fd k-fBod/
b? e/ u'D efw
fe fgzv d/ jh jogqhs f;zx T[oc e?vh g[Zso fgqsgkb f;zx i' NokJhv?AN c?eNoh 'u b? e/ u'D efw B B/ ikoh ehs/ Bt/A fdB B/ ikoh ehs/ Bt/A fd k-fBod/k-fBod/
ezw eodk ;h, jo o'z dh soQK ezw s'A xo nk frnk ;h. ;wK 5 ti/ dk j't/rk ;kv/
BthA fdZbh L 2022 'u 5 ;{fpnK- r'nk, wDhg[o, gzikp, T[sokyzv
xo jogqhs f;zx ns/ gqrN f;zx i' BSk eoB d/ nkdh jB nkgD/ w'No;kfJeb s/
ns/ T[Zso-gqd/S ftXkB ;Gk u'DK j'DhnK jB. T[; s'A gfjbK u'D
fpmk e/ b? rJ/. oks B{z 9 ti/ d/ eohp w/o/ w[zv/ B{z c'B eoe/ g[fSnK sK j'o ftnesh
efwSB B/ nfXekohnK dh fvT{Nh ns/ T[BQK dh fB:[esh B{z b? e/ fdSk-
p'b fojk ;h B/ fejk fe Xowgqhs dk n?e;hv?AN j'D ekoB e[M ;ZNK bZrhnK jB.
fBod/S ikoh ehs/ jB. fJb?eSB efwSB nkc fJzvhnk B/ jdkfJsK
fJbki eotk oj/ jK, id nZi ;t/o/ 5 ti/ fco c'B ehsk sK nZr'A p'bD tkb/
ikoh eod/ j'J/ fvN/b ohftT{ eoB bJh fejk j?. T[BQK dk efjDk j? fe
ftnesh B/ nkgD/ nkg B{z jogqhs f;zx T[oc e?vh dZf;nk ns/ fejk fe T[j ;[yu?B
;ko/ fzfbQnK 'u fJb?eSB j'D s'A gfjbK fvN/b ohftT{ ehsk ikt/rk
f;zx tk;h sgk d/ xo jB. Xowgqhs f;zx dh jkbs yokp j' rJh j?, gfNnkbk b?
ns/ fiBQK nc;oK B{z T[BQK d/ nkgD/ fzbQ/ 'u g';N ehsk frnk j? iK fco
e/ ikDk j?. T[;B/ fejk fe T[j ;w/s bytho f;zx gzu, irsko f;zx,ntsko f;zx
fiE/ T[BQK B{z 3 s'A 4 ;kb j' rJ/ jB, T[BQK 's/ n?eSB b?D dh b'V j?.
;ko/ gj[zu rJ/ sK b'eK dk fJeZm j' frnk, fiZE/ Xowgqhs f;zx p/j'Sh dh jkbs 'u
fJBQK b'eK ekoB fJb?eSB ns/ fJ; Bkb i[V/ ezwK 'u o[ektN g?dk j'
fgnk ;h sK T[; B{z u[Ze e/ j;gskb sgk s'A pknd poBkbk j;gskb b? rJ/. fiE/
;edk j?. fJ; s'A fJbktk fJj th fejk frnk j? fe fJb?eSB efwSB B/
vkeNoK B/ Xowgqhs f;zx B{z fwqse x'fSs eo fdZsk.
fiBQK b'eK B{z NoK;co ehsk j? T[BQK B{z th fe;/ fJb?eSB fob/fNv fvT{Nh
T[BQK SZe ikjo ehsk fe jogqhs f;zx ns/ gqrN f;zx B/ Xowgqhs B{z e'Jh
's/ BjhA brkfJnk ikt/rk. wzfBnk ik fojk j? fe fJBQK b'eK B{z j[D/
fznkdk wksok 'u BSk d/ e/ wko fdZsk j?. fwqse Xowgqhs f;zx G?D dk fJeb"sk
NoK;co ehsk ikt/rk. ikDekoh bJh dZ; d/JhJ/ fe efwSB B{z gfjbK
Gok ;h i' e?B/vk gVQB bJh rJh j'Jh j?.
e[M fSekfJsK fwbhnK ;B i' fe f;nk;h gkoNh ns/ b'eK d[nkok ehshnK
fwqse d/ fgsk joB/e f;zx d/ fpnkBK 's/ jogqhs f;zx ns/ gqrN f;zx fybkc
rJhnK ;B. fSekfJsK 'u fejk frnk ;h fe e[M w?Apo chbv 's/ mhe
304, 34 nkJhHghH;hH sfjs wkwbk doi eo fbnk frnk j? ns/ pkeh xNBk pko/
Yzr Bkb ezw BjhA eo oj/ ns/ T[BQK B{z g{oh ikDekoh th BjhA j?.
g';NwkoNw dh fog'oN s'A pknd gsk bZr/rk.

25
25
25 gzikp NkJhw gzikp NkJhwz, f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 202121
25 gzikp NkJhw gzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 2 2121
25 gzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2 21
e?B/vk ftu fco' g[o d/ B"itkB dhg[o d/ B"itkB dh
e?B/vk ftu fco'zg[o d/ B"itkB dhg[o d/ B"itkB dh
e?B/vk ftu fco'
e?B/vk ftu fco' g[o d/ B"itkB dh
fdZbh jtkJh nZv/ sZe gzikp oki pZ; ;/tk w[V ubkT[D
fdZbh jtkJh nZv/ sZe gzikp oki pZ; ;/tk w[V ubkT[D e?B/vk ftu fco'
fdZbh jtkJh nZv/ sZe gzikp oki pZ; ;/tk w[V ubkT[D
fdZbh jtkJh nZv/ sZe gzikp oki pZ; ;/tk w[V ubkT[D
fdZbh jtkJh nZv/ sZe gzikp oki pZ; ;/tk w[V ubkT[D
G/sGoh jkbs u w"su w"s
G/sGoh jkbs
G/sGoh jkbs u w"s
G/sGoh jkbs
G/sGoh jkbs 'u w"su w"s
bJh okik tfVzr B/ e/iohtkb B{z fbyh fuZmh
bJh okik tfVzr B/ e/iohtkb B{z fbyh fuZmh
bJh okik tfVzr B/ e/iohtkb B{z fbyh fuZmh
bJh okik tfVzr B/ e/iohtkb B{z fbyh fuZmh
bJh okik tfVzr B/ e/iohtkb B{z fbyh fuZmh
j' rJ/. fBfsB d/ fgsk B/ dZf;nk fe
e?B/vk 'u ofjzd/ e[M bVe/, i' gfjbK-
wzfrnk j? sK i' gzikp s'A fdZbh e"wKsoh
gfjbK seohpB 3 wjhB/ T[; d/ Bkb
jtkJh nZv/ sZe ;oekoh pZ; ;/tk pzd
fJe jh ewo/ 'u oj/, T[BQK B/ fBfsB
eoB d/ fdZbh ;oeko d/ c?;b/ B{z oZd
Bkb e[ZNwko ehsh ;h s/ T[; d/ xo ftu
eotk ;eK.
T[; B{z j/mK p[bk e/ jfEnkoK Bkb ikBb/
T[BQK dZf;nk fe fJ; ;pzXh gzikp
tk jwbk ehsk ;h. fJj bVe/ sbtkoK
NoK;g'oN ftGkr tZb'A gfjbK th fdZbh
fdyk e/ fBfsB s'A g?;/ wzrd/ ;B ns/
NoK;g'oN nEkoNh Bkb eJh whfNzrK
T[; B{z w'pkfJb c'B iK gk;tov d/D
ehshnK ik u[ZehnK jB ns/ w[Zy wzsoh
bJh wip{o eod/ ;B.
ns/ NoK;g'oN wzsoh B{z eJh gZso fbyD
T[; ;w/A zywh j'J/ fBfsB B{z fNqbhnw
;w/s eJh tko p/BshnK th ehshnK ik
j?bE gkoNBo; fw;h;krk 'u dkyb
u[ZehnK jB go e'Jh bkG BjhA j'fJnk.
eotkfJnk frnk ;h ns/ fJbki s'A
okik tfVzr B/ ftGkr d/ gZsoK dk
pknd T[; B{z S[ZNh d/ fdZsh rJh ;h.
w[ezwb t/otk ;KMk eofdnK dZf;nk fe
nS'e Sowk B/ dZf;nk fe S[ZNh fwbD
gzikp NoK;g'oN ftGkr B/
s'A pknd th fBfsB dk f;odod j[zdk
29H11H2019 ns/ 16H03H2020 B{z
ofjzdk ;h ns/ id'A T[j d[pkok u?Zeng
fdZbh d/ w[Zy wzsoh ns/ 24H09H2019 fco'zg[o L fco'zg[o Sfjo d/ fJZS/tkbk
bJh j;gskb frnk sK vkeNoK B/ T[;
o'v (B/V/ pZ; ;N?Av) tk;h seohpB 22
ns/ 24H02H2021 B{z fdZbh d/ NoK;g'oN
B{z dZf;nk fe f;o 'u ;ZN bZrh j'D
;kbk B"itkB fBfsB Sowk g[Zso nS'e
wzsoh e?bkS rfjb's B{z gZso fby/ ;B.
ekoB T[; d/ pq/B 'u w[Sfeb g/S nk
fJ; s'A fJbktk fdZbh NoK;g'oN Sowk dh e?B/vk d/ fJe j;gskb 'u G/
uzvhrVQ L gzikp d/ NoK;g'oN wzsoh T[BQK fejk fe fdZbh ;oeko dh nkw ojh j?. fwqse B"itkB d/ fgsk d/ nB[;ko
ftGkr d/ nfXekohnK Bkb eJh whfNzrK sGoh jkbs 'u w"s j'D dh wzdGkrh
nwfozdo f;zx okik tfVzr B/ nZi fdZbh b'eK gqsh p/o[yh dk gsk fJ; rZb s'A
ypo ;kjwD/ nkJh j?. fBfsB dh bkS jwbk eoB tkb/ fJj bVe/ fBfsB B{z
ehshnK rJhnK ns/ eJh p/BshnK th
d/ w[Zy wzsoh noftzd e/iohtkb B{z gZso brkfJnk ik ;edk j? fe fdZbh
szr-gq/SkB eod/ ;B s/ T[; B{z e[M fdBK
fNqbhnw j?bE gkoNBo; j;gskb
G/ihnK rJhnK. NoK;g'oN wzsoh B/ fiZE/
fby e/ fdZbh e"wKsoh jtkJh nZv/ sZe NoK;g'oN ftGkr B/ fBZih pZ; nkgq/NoK
fw;h;krk 'u oZyh rJh j?. T[; dh bkS s'A XwehnK fdZshnK ik ojhnK ;B, fi;
b'eK B{z nghb ehsh fe T[j fJ; b'e-
gzikp oki pZ; ;/tk w[V S[o{ eoB dh B{z fdZbh e"wKsoh jtkJh nZv/ sZe pZ;K
ekoB T[j gq/SkB ofjzdk ;h.
gZyh ekoi B{z B/go/ ukVQB bJh T[BQK fco'zg[o fbnkT[D bJh seohpB 22
wzr ehsh. T[BQK B/ bzp/ ;w/A s'A bNed/ ubkT[D dh wBz{oh fdZsh j'Jh j?. okik T[; B/ dZf;nk fe j[D id'A fBfsB
Bkb yVQB ns/ fBozso ;fj:'r eod/ jzko vkbo iwQk j'D/ jB s/ T[; d/
fJ; w;b/ d/ S/sh jZb bJh whfNzr dk tfVzr B/ fejk fe ;{p/ dk NoK;g'oN B{z fco s'A j;gskb 'u dkyb eotkfJnk
ofjD, T[ZE/ okik tfVzr B/ w[Zy wzsoh e/ d';s g?;/ fJeZm/ eo e/ bkS fco'zg[o
;wK th wzfrnk j?. fdZbh NoK;g'oN wzsoh j'D d/ Bks/ b'eK B{z ;;sk ns/
frnk sK T[; dh n?ZwHnkoHnkJhH j'Jh
wzrtkT[D dh fsnkoh eo oj/ jB. 22
ftGkr B/ Btzpo-2018 ftZu gzikp tXhnk ;/tktK d/Dk w/ok w[ZYbk coz iohtkb B{z nghb ehsh fe T[BQK B{z fBZih
ns/ T[; d/ pq/B dh ;oioh eoBh gJh.
jzko vkbo iwQk eotkT[D 'u e?B/vk
s"o 's/ fwbD dk ;wK fdZsk ikt/ sK i'
;oeko dhnK pZ;K d/ jtkJh nZv/ sZe pDdk j? ns/ w?A gfjb/ fdB s'A fJ; fdSk
T[BQK B/ d'S brkT[AfdnK fejk fe T[BQK
;{pk tk;hnK bJh ;;shnK doK 's/ ;co ftu ofjzd/ Gkosh ns/ yk; eoe/
ikD 's/ o'e bk fdZsh ;h, i' ;{p/ d/ ftZu ezw eo fojk jK. T[BQK fejk fe w?A d/ p/N/ d/ f;o 'u bZrhnK ;ZNK ekoB
w[jZJhnk eotkT[Adh gzikp oki pZ; ;/ gzikph ;fj:'r d/ oj/ jB. T[; d/ d';sK
tZy-tZy SfjoK s'A jtkJh nZv/ ikD fdZbh ;oeko tZb'A bzp/ ;w/A s'A bNekJ/ w"s j'Jh j? ns/ jwbk eoB tkb/ T[j
tk B{z fdZbh e"wKsoh jtkJh nZv/ sZe B/ fJe g/i pDkfJnk j?, fi; 'u b'eK
tkb/ w[;kcoK B{z feckfJsh doK 's/ ik oj/ fJ; w[Zd/ d/ jZb bJh w[Zy wzsoh
;ko/ bVe/ fBfsB dh w"s bJh fzzw/tko
s'A bkS Gkos 'u G/iD bJh wdd wzrh
w[V ubkT[D d/ w[Zd/ dk S/sh jZb eZfYnk
;co w[jZJhnk eokT[D bJh ubkJh ik noftzd e/iohtkb ih s'A fBZih s"o 's/
jB s/ fJj ;ko/ bVe/ fco'zg[o d/ ofjD
ik ojh j?.
ik ;e/.
ojh ;h. fwbD bJh Y[ZethA skohy ns/ ;wK
tkb/ jB, i' fJ; ;w/A e?B/vk 'u jB.
fBfsB d/ fgsk nS'e Sowk (i' fJZS/
T[BQK fejk fe T[BQK B/ nkgD/ p/N/ dk
tkbk o'v 's/ xo d/ j/mK d[ekB eod/
GftZy T[itb pDkT[D bJh pVhnK
jB) d/ xo 'u id'A fJ; rZb dk gsk
w[Zy wzsoh B/
w[Zy wzsoh B/ jhd f;gkjh rZiD f;zx d/ iZdh fgzv
w[Zy wzsoh B/
w[Zy wzsoh B/ jhd f;gkjh rZiD f;zx d/ iZdh fgzvjhd f;gkjh rZiD f;zx d/ iZdh fgzv bZrk sK gfotkoe w?ApoK 'u uhe- w[SfebK dk ;kjwDk eofdnK T[; B{z
w[Zy wzsoh B/ Sjhd f;gkjh rZiD f;zx d/ iZdh fgzvjhd f;gkjh rZiD f;zx d/ iZdh fgzv
e?B/vk G/fink ;h go nZi p/tZ; j' e/
fujkVk g? frnk ns/ nkgD/ pZu/ B{z e?B/
T[j fBfsB dh bkS d/ nkT[D dh T[vhe
vk G/id/ ;w/A fJ; gfotko B/ i' ;[cB/ d/
eo oj/ jB.
y/ ;B, T[j ;ko/ fJe jh gb 'u ueBku{o
guozvk fty/ gj[zu e/ gfotko Bkb d[Zy ;KMk ehsk
guozvk fty/ gj[zu e/ gfotko Bkb d[Zy ;KMk ehsk
guozvk fty/ gj[zu e/ gfotko Bkb d[Zy ;KMk ehsk
guozvk fty/ gj[zu e/ gfotko Bkb d[Zy ;KMk ehsk
guozvk fty/ gj[zu e/ gfotko Bkb d[Zy ;KMk ehsk
rhfsek r'fJb d/ esb d/ d'
rhfsek r'fJb d/ esb d/ d'
rhfsek r'fJb d/ esb d/ d' j/m gsh
rhfsek r'fJb d/ esb d/ d' j/m gsh j/m gsh
rhfsek r'fJb d/ esb d/ d'S j/m gsh j/m gsh
ftu T[BK d/ iZdh fgzv guozvk fty/ g{o/
c"ih ;BwkBK Bkb ehsk.
w[Zy wzsoh B/ Sjhd dh noEh B{z w'Yk
nrotkb B{z j' ;edh j? T[wo e?d
nrotkb B{z j' ;edh j? T[wo e?d
ef ef ef ef efSS nrotkb B{z j' ;edh j? T[wo e?d nrotkb B{z j' ;edh j? T[wo e?d
fdZsk fiBK Bkb fJ; w"e/ gzikp ftXkB nrotkb B{z j' ;edh j? T[wo e?d
;Gk d/ ;gheo okDk e/HghH f;zx th
Skwb j'J/. fJ; d"okB w[Zy wzsoh B/ c[Zb
wkbktK G/N ehshnK ns/ nodk; ftu
th Skwb j'J/. T[BK B/ Sjhd d/ fgsk
ns/ Gshi/ Bkb ;{opho ;?fBe dh fuyk
B{z nrBh th fdykJh. Sjhd rZiD f;zx
B/ 11 Btzpo B{z izw{ eSwho d/ g[zS ;?eNo
ftu nZstkdhnK Bkb b'jk b?AfdnK
bk;kBh e[opkBh d/ fdZsh.
d[yh gfotko d/ w?ApoK Bkb fdbh
jwdodh zkjo eod/ j'J/ w[Zy wzsoh B/
fejk fe Sjhd rZiD f;zx dh bkfw;kb
e[opkBh pkeh ;?fBeK B{z d/S dh J/esk
s/ nyzvsk dh okyh bJh nkgDh fvT{Nh
j'o th ;wofgs GktBk ns/ tuBpZXsk
guozvk (o{gBro) L gzikp d/ w[Zy f;gkjh rZiD f;zx B{z SoXKibh G/N Bkb fBGkT[D bJh ;dk gq/fos eodh
wzsoh uoBihs f;zx uzBh B/ Sjhd ehsh fiBK dk ;;eko o{gBro fzb/ oj/rh.
bzvB L :{e/ d/ b?;No 'u ftBNo;v/b o'v, EoBe'oN Bkb ;pzfXs Gkosh w{b
dk ftnesh efSS nrotkb nkgDh 29 ;kbk gsBh rhfsek r'fJb dh jZfsnk d/
ubdh eko B{z nZr bZr rJh, gsh ns/ gsBh B/ pZu/ d/ Bkb
ubdh eko B{z nZr bZr rJh, gsh ns/ gsBh B/ pZu/ d/ Bkb d'S ftZu T[wo e?d dh ;ik dk ;kjwDk eo fojk j?. 28 ;kbk efSS nrotkb B{z
ubdh eko B{z nZr bZr rJh, gsh ns/ gsBh B/ pZu/ d/ Bkb
ubdh eko B{z nZr bZr rJh, gsh ns/ gsBh B/ pZu/ d/ Bkb
ubdh eko B{z nZr bZr rJh, gsh ns/ gsBh B/ pZu/ d/ Bkb
S[Zeotko B{z b?;No eqkT{B e'oN ftZu g/S ehsk frnk, fiZE/ T[; B/ fJ; ;kb wkou
ftZu fJZe xNBk d/ pknd nkgDh gsBh rhfsek r'fJb (29) d/ esb dh rZb
fwb e/ ;w/A f;o Skb wko e/ nkgDh ikB pukJh
fwb e/ ;w/A f;o Skb wko e/ nkgDh ikB pukJh ep{b ehsh.
fwb e/ ;w/A f;o Skb wko e/ nkgDh ikB pukJh
fwb e/ ;w/A f;o Skb wko e/ nkgDh ikB pukJh
fwb e/ ;w/A f;o Skb wko e/ nkgDh ikB pukJh
fJ; T[gozs T[;B{z fjok;s ftZu G/i fdZsk frnk j? ns/ fJ; d'S bJh ;'wtko
eko s'A Skb wko e/ nkgDh ikB pukJh. ikB pukJh. fJ; s'A pknd nZr B/ 18 Btzpo B{z ;zk ;[DkJh ikt/rh. fJ; wkwb/ ftZu rhfsek r'fJb d/ Gok B/ 3
eko ftZu fJZe ezgBh fcZN ;hn?Bih feZN fGnkBe o{g XkoB eo fbnk ns/ eko wkou B{z oks 9 ti/ s'A gfjbK g[b; B{z nkgDh G?D d/ bkgsk j'D dh fog'oN fdZsh
brkJh rJh ;h. jkd;/ dh ;{uBk ckfJo ;V e/ ;[nkj j' rJh. fi;d/ pknd T[BQK ;h ns/ g[b; B/ xo gj[zu e/ g[ZSfrZS S[o{ ehsh ;h. fJ;dh nrbh ;t/o seohpB
ftGkr B{z fdZsh rJh fiBQK B/ w"e/ 's/ B/ nkgD/ gZXo s/ nZr s/ ekp{ gkT[D 2H25 ti/, g[b; B{z nfgzrw eb'z d/ c[ZNgkE 's/ fJZe n"os dh bkS j'D pko/ ;{uBk
gj[zu e/ nZr 's/ ekp{ gkfJnk. dh e'fSS ehsh ns/ nZr p[Mk e/ ftGkr fwbh. eotkJh eoB 's/ g[b; B{z rhfsek r'fJb rodB, w'Y/, Sksh ns/ pKj 's/
ikDekoh nB[;ko r[bkprVQ o'v 's/ B{z th ;{fus ehsk fi;B/ nZr T[Zs/ ekp{ uke{ d/ eJh zywK ;w/s fwbh, fi;B{z Jh;N fwvb?Avz n?Ap{b?A; ;/tk B/ xNBk ;EkB
rbh Bzpo 11 dk t;Bhe ni/ e[wko gkfJnk. fJj S[eo j? fe gfotko 's/ jh fwqse n?bkB d/ fdZsk.
nkgDh gsBh ns/ pZu/ Bkb dtkJh b? ;[oZfyns pu frnk. g/S/ s'A N?e;h g[b; B/ fJ; esb dh iKu nozG ehsh ns/ nrotkb B{z S[o{ ftZu fJZe
e/ nkgD/ xo ik fojk ;h. T[j j[D/ vokJhto ni/ B/ dZf;nk fe fJj j[zvJh wjZstg{oD rtkj wzfBnk frnk go w[ZYbh g[ZSfrZS s'A pknd T[;B{z esb d/ SZe
r[bkprVQ o'v 's/ rqhB ;thN dh d[ekB n?e;?AN eko 2018 wkvb j? fi; B{z fJZe d/ nXko 's/ frqcsko eo fbnk frnk. nrotkb 's/ SBhtko 6 wkou B{z r'fJb d/
v/okpZ;h (u"jkB) r[bkprVQ o'v 's/ 's/ gj[zu/ jh ;B fe T[BQK B/ eko ftZu'A ezgBh tZb'A fcZN ehsh rJh ;hn?Bih feZN esb dk d'S brkfJnk frnk ns/ fjok;s ftZu G/i fdZsk frnk. fJ; wkwb/ dh
uZbdh rZvh B{z nZr bZr rJh. T[; X{znK fBebdk t/fynk, fi; s'A pknd brkJh rJh ;h ns/ SkfJd fe;/ sko d/ S[Zeotko B{z g/Sh d"okB T[;B/ esb dh rZb ep{bh ns/ esb ;w/A tofsnk jfEnko
;w/A gsh, gsBh ns/ fJZe fszB ;kbk nukBe nZr bZr rJh. T[BQK B/ fpBK SkoN ;oeN ekoB nZr bZrh j?. eko (uke{) th ndkbs ftZu g/S ehsk frnk. fJ; wkwb/ dh nrbh ;zk ;[DtkJh dh g/
pZuk eko ftZu ;B fiBQK B/ ;w/A f;o d/o ehs/ eko s'A Skb wko e/ nkgDh g{oh soQK ;V e/ ;[nkj j' rJh. Sh 's/ iZi B/ T[wo e?d dh ;zk dk ;ze/s fdZsk j?.

26
26
26 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2 21
26 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 2 2121
26 gzikp NkJhwz, f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 202121
'ow d/ wzsoh B/ 15 pZu/ g?dk eoB tkbh
'ow d/ wzsoh B/ 15 pZu/ g?dk eoB tkbh
nk;Nq/bhnk B/ e'ftv-19 d/ fJbki dh dtkJh fw fw fw fw fwz'ow d/ wzsoh B/ 15 pZu/ g?dk eoB tkbh'ow d/ wzsoh B/ 15 pZu/ g?dk eoB tkbh
nk;Nq/bhnk B/ e'ftv-19 d/ fJbki dh dtkJh
nk;Nq/bhnk B/ e'ftv-19 d/ fJbki dh dtkJh
nk;Nq/bhnk B/ e'ftv-19 d/ fJbki dh dtkJh
'ow d/ wzsoh B/ 15 pZu/ g?dk eoB tkbh
nk;Nq/bhnk B/ e'ftv-19 d/ fJbki dh dtkJh
o'Bkgq/t dhnK 15, y[okeK bJh ehsk ;"dk y[okeK bJh ehsk ;"dk
o'Bkgq/t dhnK 15,000 y[okeK bJh ehsk ;"dk y[okeK bJh ehsk ;"dk
o'Bkgq/t dhnK 15,
o'Bkgq/t dhnK 15, y[okeK bJh ehsk ;"dk
o'Bkgq/t dhnK 15,
n"os B{z fdZsk 1 bZy o[gJ/ dk fJBkw
n"os B{z fdZsk 1 bZy o[gJ/ dk fJBkw
n"os B{z fdZsk 1 bZy o[gJ/ dk fJBkw
n"os B{z fdZsk 1 bZy o[gJ/ dk fJBkw
n"os B{z fdZsk 1 bZy o[gJ/ dk fJBkw
tXdh frDsh dk w[ekpbk eoB bJh
;EkBe nkpkdh B{z tXkT[Dk. gfjbK
fJBkw jk;b eoB tkbh n"os
Bzr[okT[th j?. T[; d/ 15 pZfunK ftu'A
8 p/N/ s/ 7 p/NhnK jB. T[; B{z 1 bZy
o[gJ/ dk fJBkw fwfbnk j?. d{ik fJBkw
fbnkBEKrh B{z fwfbnk, fi; d/ 13 pZu/
jB. T[; B{z 30 jzko o[gJ/ fwb/. j'oBK
n"osK B{z th Bed fJBkw fwfbnk. d'
n"osK ns/ fJe g[oS B{z shik ;EkB
fwfbnk. fJBQK ;kfonK d/ 12-12 pZu/
;B. fJBQK ;kfonK B{z 20-20 jzko o[gJ/
fwb/. 12 d{ihnK n"osK fiBQK d/ 8-8
f;vBh (fpT{o')L nk;Nq/bhnk B/ o'Bkgq/t BK dh fJZe e'ftv-19 dtkJh dhnK
pZu/ ;B, T[BQK jwdodh g[o;eko d/ s"o
15,000 y[okeK gqkgs eoB dk ;"dk ehsk j?, i' rzGho fpwkohnK tkb/ wohzK d/
's/ 5-5 jzko o[gJ/ fwb/.
fJbki ftZu j;gskbK dh ;jkfJsk eo/rk. o?r{b/Noh dh gqtkBrh g?Afvzr j'D
:zr fwz' n?;';hJ/SB tb'A fejk
ekoB o'u/ T[sgkdK s'A n?ANhpkvh-nXkfos E?o/gh wjhB/ d/ nzs sZe T[gbpX j'D dh
frnk fe j[D ;w/A dh wzr j? fe fwz'
T[whd j?.
nkJhz'b (fpT{o') fwz'ow ;oeko d/ d/ 13 pZu/ ;B. fJj gq'rokw nkJhz'b iBiksh dh j'Ad B{z pukT[D bJh fJ;
o'Bkgq/t dh tos'A e'ftv-19 ;ekokswe wohzK d/ fJbki ftZu ;jkfJsk bJh
y/v wzsoh okpoN o'wkthnk o'ts/ fJBQhA Jh;N-2 b'e ;Gk jbe/ 'u nk:'fis ;w/A s/zh Bkb nkpkdh tXkJh ikt/.
ehsh iKdh j?, fiBQK dh e'Jh gqGkth gqsho'Xh gqDkbh BjhA j[zdh. fJj dtkJh T[BQK
fdBhA uouk ftu jB. okpoN B/ 17 ehsk frnk. wzsoh B/ fJ; w"e/ 's/ fejk uou ns/ f;tb ;[;kfJNh d/ b'e fJ;
b'eK dh ;jkfJsk eo/rh i' fpBK NhekeoD d/ tkfJo; Bkb ;zeofws j[zd/ jB.
n"osK B{z 2H5 bZy o[gJ/ tzv/. fJBQK ;G fe fJj fJBkw 'tX/o/ pZu/ g?dk eo'' rZb s'A go/SkB ;B fe fwz' dh nkpkdh
f;js wzsoh rq/r jzN B/ fejk fe okSNoh gZXo 's/ nk;Nq/bhnk dh gfjbh-y[oke
n"osK B{z fJj oew tX/o/ pZu/ g?dk eoB w[fjzw nXhB fdZsk frnk j?. tkXk do pj[s xZN j' rJh j?. fwzo'w
NhekeoD dh do 84H6 gqshSs 's/ gj[zu rJh j?.okSNoh gZXo 's/ g{oh soQK NhekeoD
bJh fdZsh rJh ;h. gfjbK fJBkw fi; fJj w[fjzw :zr fwz' n?;';hJ/SB ns/ dh nkpkdh xDsk okSNoh n";s 382
dh do j[D 67H8 gqshSs j?.
n"os B{z fdZsk frnk, T[; d/ 15 pZu/ eJh uou ;zrmB ubk oj/ jB. fJ; ftnesh gqsh feb'whNo s'A pj[s xZN
w[Zy w?vheb nc;o gq'c?;o gkb e?bh B/ fejk fe wzrbtko 19 Btzpo dh nZXh
;B. d{ik fJBkw jk;b eoB tkbh n"os dk we;d j? r?o-ekB{zBh gqtk;hnK dh wfji 52 j?.
oks s'A, fBT{zhb?Av d/ dZyDh Nkg{ s'A nbZr-nbZr nzsookSNoh :ksok d[pkok S[o{
j' rJh j?. d/S d/ T[Zsoh Nkg{ bJh e'Jh skohy fBoXkos BjhA ehsh rJh j?.
pkjo jtk uZbD Bkb th tX ;ed?
pkjo jtk uZbD Bkb th tX ;ed?
pkjo jtk uZbD Bkb th tX ;ed?
pkjo jtk uZbD Bkb th tX ;ed?
pkjo jtk uZbD Bkb th tX ;ed?
r[oBkw uY{Bh dh ;oeko B{z fusktBh-
r[oBkw uY{Bh dh ;oeko B{z fusktBh-
r[oBkw uY{Bh dh ;oeko B{z fusktBh-
r[oBkw uY{Bh dh ;oeko B{z fusktBh- ';kv/;kv/ ;kv/;kv/ ;kv/
r[oBkw uY{Bh dh ;oeko B{z fusktBh-
e'o'Bk tkfJo; dk
e'o'Bk tkfJo; dk 'yw L nfXn?B'yw L nfXn?B
e'o'Bk tkfJo; dk
e'o'Bk tkfJo; dk 'yw L nfXn?B
e'o'Bk tkfJo; dk z'yw L nfXn?B'yw L nfXn?B
;po dk fJwfsjkB Bk bt''
;po dk fJwfsjkB Bk bt'
;po dk fJwfsjkB Bk bt'
;po dk fJwfsjkB Bk bt'
;po dk fJwfsjkB Bk bt'
BthA fdZbh (fpT{o') Gkosh
seBkb'ih ;z;Ek, pzpJh d/ y'ieosktK
tb'A ehs/ rJ/ nfXn?B nB[;ko jbeh
jtk 'u th ;ko;-;hUth2 ;zeowD dk
ysok tX iKdk j?. y'ieosktK B/ xo'A
pkjo ftS/S o{g Bkb jbeh jtk uZbD
's/ wk;e gfjBD dh f;ckfoS ehsh j?.
w?rzhB 'fczhe; nkc cb[Jhv;' 'u
gqekfSs y'i 'u ;kjwD/ nkfJnk fe id'A
e'Jh ftnesh y[ZbQ/ 'u yzxdk j? sK T[;
fdSk s'A jtk uZbD Bkb tkfJo; s/zh
Bkb bzph d{oh sZe gj[zu ;edk j?.
nkJhHnkJhHNhH pzpJh d/ ;fj-
nfXn?Beosk nfws nrotkb B/ fejk,
''fJj nfXn?B jtk dh fdSk 'u yzxD
Bkb ;zeowD dk z'yw tZX j'D tZb
fJSkok eodk j?. fJ; d/ Bshi/ nB[;ko
n;hA pkjo, yk; s"o 's/ jbeh jtk
uZbD dh ;fEsh 'u wk;e gfjBD dh
f;ckfoS eod/ jK.'' y'ieosktK B/ fejk
fe yzxd/ ;w/A e'jDh dk fJ;s/wkb eoBk
iK fujok d{i/ gk;/ w'VB tor/ j'o fdSk-
fBod/SK dk gkbD j'Dk ukjhdk sK fe
pkjo b'eK B{z fwbd/ ;w/A ;zeowD dk
gqe'g xZN ehsk ik ;e/.
bx{ ebkeko dh y{p;{os ebkekoh, 275 nkJh;eqhw
bx{ ebkeko dh y{p;{os ebkekoh, 275 nkJh;eqhw
bx{ ebkeko dh y{p;{os ebkekoh, 275 nkJh;eqhw
bx{ ebkeko dh y{p;{os ebkekoh, 275 nkJh;eqhw
bx{ ebkeko dh y{p;{os ebkekoh, 275 nkJh;eqhw
o'jse (fpT{o') f;zx{ ;ojZd 's/ bypho f;zx d/ esb B{z b? e/ fttkd GZydk ik
fojk j?. e/Ado ;oeko d/ fszB y/sh ekB{zBK d/ fto'X 'u fdZbh dhnK ;ojZdK 's/
fe;kB vN/ j'J/ jB. fJ; dofwnkB Gkosh fe;kB :{BhnB (jfonkDk) w[yh r[oBkw
;fNe Bkb pDkJh 'd/th d[orkd/th d[ork' dh w{osh dh w{osh
;fNe Bkb pDkJh d/th d[ork dh w{osh
;fNe Bkb pDkJh d/th d[orkd/th d[ork dh w{osh dh w{osh
;fNe Bkb pDkJh
;fNe Bkb pDkJh
f;zx uY{Bh e/Ado ;oeko 's/ toQd/ j'J/ Bzo nkJ/. jfonkDk d/ o'jse 'u phs/ eZbQ
fe;kB wjkgzukfJs B{z ;zp'fXs eofdnK uY{Bh B/ fejk fe ;kv/ ;po dk fJwfsjkB
Bk bt'. uY{Bh B/ fJe thvhU NftZNo 's/ ;KMh eod/ j'J/ fejk fe ;oeko ;'u ojh UvhSk (fpT{o') ebkeko nkgDh
j? fe n;hA vo e/ XoB/ 's/ p?m/ jK, n;hA ;fjD eo oj/ jK go ;fjDShbsk dh th ebkekoh Bkb e[M tZyok jh pDkT[Ad/ jB.
fJe jZd j[zdh j?. ;kv/ ;po dk fJwfsjkB Bk bt'. jkbKfe w?A nkgD/ GoktK B{z e'Jh o/s Bkb ebkekoh eo fojk j? ns/
efjDk ukj[zdk jK fe ;kB{z fjz;k BjhA eoBh ukjhdh. ;oeko vzv/ wko/rh, i/bQK 'u e'Jh e[M tZyo/ Yzr Bkb y{p;{os uhzK B{z
th G/i/rh. ;oeko dk jo z[bw ;jKr/, ;kB{z jZE BjhA u[ZeDk j?. ;oeko e'b ni/ th pDk fojk j?. o/s ebkeko ;[doSB
fJ; w[Zd/ B{z ;[bMkT[D dk ;wK j?. gNBkfJe dh o/s ebkfeqsh fe;/ s'A b[Zeh
uY{Bh B/ jfonkDk ;oeko 's/ th fBSkBk ftzfBQnk. T[BQK fejk fe jfonkDk BjhA j?. j[D T[BQK Bkb fJe j'o ebkeko
;oeko B/ eJh b'eK d/ f;o gkV fdZs/. Bkb jh d'S bkfJnk fe ;oeko eJh ;" b'eK dk BK th i[V frnk j?.
's/ w[eZdw/ doi eo u[Zeh j?. dZ; d/JhJ/ fe r[oBkw f;zx uY{Bh Gkosh fe;kB BokfsnK w"e/ g[oh d/ fJe bx{ ebkeko
:{BhnB dh jfonkDk :{fBN d/ w[yh jB. T[j fe;kB nzd'bB dk nfjw fujok jB. B/ 275 nkJh;eqhw ;fNe d/ fJ;s/wkb Bkb
y/sh ekB{zBK fybkc id'A nzd'bB nkgDhnK iVQK wzp{s eoB 'u i[ZfNnk ;h sK d/th d[ork dh fJe w{osh pDkJh j?. UvhSk
r[oBkw f;zx B/ jh jfonkDk d/ fgZgbh fgzv 'u gfjbh ;Gk dk nk:'iB ehsk ;h. d/ g[oh 'u ofjD tkb/ ebkeko fp;tkihs
fJj j? bypho d/ esb dk wkwbk
fJj j? bypho d/ esb dk wkwbk BkfJe B/ dZf;nk fe fJ; ebkfeqsh B{z g{ok
fJj j? bypho d/ esb dk wkwbk
fJj j? bypho d/ esb dk wkwbk
fJj j? bypho d/ esb dk wkwbk
f;zx{ ;ojZd 's/ fe;kB nzd'bB d/ wzu e'b 15 Btzpo B{z sVe;ko bypho f;zx eoB 'u w?B{z 6 fdB bZr/.
dh bkS p?ohe/v Bkb bNeh j'Jh fwbh ;h. fwqse dh gfjukD gzikp d/ soBskoB fp;tkihs BkfJe B/ 275 nkJh;eqhw
fzbQ/ d/ uhwk y[od fgzv d/ ofjD tkb/ bypho f;zx ti'A j'Jh. bypho f;zx 's/ p/ ;fNe Bkb wK d[ork d/ fujo/ dk ne;
ndph eoB dk d'S ;h, fi; s'A wro'A fBjzrK tb'A T[; B{z w"s d/ xkN T[sko fdZsk pDkfJnk j?. g[oh e[w[sh gNBk d/ pbokw
frnk. ;z:[es fe;kB w'ouk ns/ fe;kB nkr{nK B/ esb dh fJ; xNBk s'A gZbk BkfJe d/ g[Zso fp;tkihs BkfJe gfjbK
MkV fbnk ;h ns/ pknd ftu fBjzr f;zxK B/ wkwb/ dh fzzw/tkoh bJh ;h. fJ; th nfij/ ezwK bJh eJh g[o;eko fiZs
wkwb/ ftu j[D se 4 fBjzr f;zxK B{z frqcsko ehsk ik u[Zek j?. u[Ze/ jB.

27
27
27 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2 21
27 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 2 2121
27 gzikp NkJhwz, f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 202121
wwsk p?Boih dh '55 55 50 dh y/v dh y/v'
okwbhbk d"okB d/ ftS'V/ B/ wzu wwsk p?Boih dh dh y/v
okwbhbk d"okB
d/ ftS'V/
B/ wzu
B/ wzu
d/ ftS'V/
okwbhbk d"okB
okwbhbk d"okB 'Sqhokwqhokw qhokwqhokw qhokw' d/ ftS'V/ d/ ftS'V/ 'u u u u u 'dd dd dSoEoE oEoE oE' B/ wzu B/ wzu 's/s/ s/s/ s/
okwbhbk d"okB
wwsk p?Boih dh
wwsk p?Boih dh
dh y/v
dh y/v
wwsk p?Boih dh
fsnkr/ gqkD, b'e ;wMd/ oj/ n?efNzr
fsnkr/ gqkD, b'e ;wMd/ oj/ n?efNzr dh f;nk;s ftu T[;dh e'Jh ftS/S
fsnkr/ gqkD, b'e ;wMd/ oj/ n?efNzr
fsnkr/ gqkD, b'e ;wMd/ oj/ n?efNzr
fsnkr/ gqkD, b'e ;wMd/ oj/ n?efNzr
G{fwek BjhA j?, fJ; bJh T[j fJ; ;pzXh
p/gqtkj j?. eKro; Bkb T[; dh B/Vsk
j[D fJfsjk; pD u[Zeh j?. j[D T[j u'DK
B{z b? e/ nkgDh jh y/v ftu o[Mh j'Jh
j?, fi; ftu u'D oDBhsheko gqSKs
feS'o ekch ;orow j' e/ nkgDh ;bkj
d/ oj/ jB.
y[chnk ;{soK dk efjDk j? fe
2024 dhnK b'e ;Gk u'DK ftu wwsk
dk fBSkBk b'e ;Gk dhnK 50 ;hNK
jk;b eoB dk j? sK i' T[j r?o-Gkigk
;oeko pDkT[D ftu gqw[Zy G{fwek
fBGkn ;e/. wwsk dk feqSwk gZSwh
pzrkb dhnK 42 b'e ;Gk ;hNK sZe
ni/ ;hws j?. fJ;B{z t/yfdnK T[BQK dk
50 dk fBSkBk ekch tZvk j?. T[j ;{p/
dk T[;/ soQK Xo[theoB eoBk ukj[zdh
j?, fit/A 2014 ns/ 2019 dhnK u'DK
ftu w'dh B/ ehsk ;h. fJ; tko T[BQK
e'b b'eK B{z b[GkT[D bJh fJe BtK
Bknok j' ;edk j?, 's[;hA w?B{z t'N fdU
feT[Afe w?A pzrkb dh p/Nh gqXkB wzsoh
BthA fdZbh (fpT{o') b'e ;Gk dhnK eoBh ibdpkzh j't/rh. fJj u'DK pD ;edh jK.'
u'DK bJh 'y/v 2024' gfjbK jh S[o{ j' ;wkitkdh gkoNh (;gk) ns/ pj[iB 2024 ftu wwsk B{z 34 s'A 37
fpiB"o (fpT{o') fJB;kB B{z w"s ed'A ns/ feZE/ nkT[Dh fJ; dh ezB'A-ezB fe;/ B{z
u[Zeh j?. fiE/ fJe gk;/ eKro; y[d B{z ;wki gkoNh (p;gk) torhnK y/soh b'e ;Gk dhnK ;hNK fwb ;edhnK jB
ypo sZe BjhA j[zdh. e[M nfijk tkfenk tkgfonk T[Zso gqd/S 'u. T[Zso gqd/S d/
w[V fzzdk eoB d/ :sB eo ojh j?, gkoNhnK bJh th nfjw jB. T[es d't/ go tkX{ 23 ftu'A 15 ;hNK jk;b eoBk
fpiB"o ftu d{o-d[okv/ d/ fJbke/ 'u okwbhbk 'u okik dSoE pD/ 62 ;kb d/
T[E/ d{i/ gk;/ Gkigk 4 ;{fpnK T[Zso A gkoNhnK fgSb/ 7 ;kb s'A :{H ghH ftu n"yk ezw j't/rk. T[j T[Zso-g{op ftu
ebkeko dh fdb dk d"ok g?D Bkb w"s j' rJh. Sqh okw d/ ftS'V/ ftu dSoE dh
gqd/S, T[Zsokyzv, r'nk ns/ wDhg[o Gkigk d/ jwb/ ;fj ojhnK jB go g{op, eKro; dh EK b?D bJh :sBShb j?,
G{fwek fBGkn oj/ okfizdo f;zx B/ n;b 'u gqkD fsnkr fdZs/. nfXekohnK B/ fJj
ftu nkgD/ rVQ B{z pukT[D bJh gZSw ns/ dZyD dhnK tX/o/ y/soh fiE/ e[Zb 22 ;hNK jB. wwsk UfvSk,
ikDekoh fdZsh.
:sBShb j?. fJ; d"okB gzikp 's/ th gkoNhnK bJh fJBQK n;?Apbh u'DK dh Mkoyzv ns/ fpjko ftu th e[M ;hNK
nfXekos ikDekoh w[skpe fzbQk j?Zve[nkoNo s'A bZrGr 65 feb'whNo d{o
;G dhnK BzoK fNehnK j'JhnK jB e'Jh yk; nfjwhns BjhA. jk;b eoB bJh oDBhsh pDk ojh j?
nczbrVQ d/ j;Bg[o fgzv ftu okwbhbk wzuB d"okB id'A okw B{z pBtk; bJh G/
fiE/ eJh f;nk;h wkjo fJj wzB oj/ gZSwh pzrkb dh w[Zy wzsoh wwsk ns/ T[BQK ;{fpnK bJh th oDBhse gqpzX
i/ ikD d/ fdqS 'u okik dSoE pD/ 62 ;kb d/ ebkeko okfizdo f;zx ftS'V/ 'u
jB fe fJE/ nkw nkdwh gkoNh dh fiZs p?Boih eKro; d/ ewz'o j'D dh T[vhe eo ojh j?, fiE/ pzrkbh t'NoK dh
okw-okw efj e/ ftobkg eoB bZr/ sK T[BQK B{z fdb dk d"ok fgnk ns/ T[j
j' ;edh j?. T[AM ni/ nfijh GftZypkDh ftu j?. T[j ikDdh j? fe T[Zsoh Gkos frDsh tX/o/ j?.
nukBe wzu 's/ fvZr rJ/.
jkbKfe doSeK B{z fJj ;G okfizdo d/ nfGB? dk fjZ;k bZrk ns/ T[j skVhnK
Xkok 37 oZd eoB d/ pkti{d izw{-e who dh
Xkok 37 oZd eoB d/ pkti{d izw{-e oZd eoB d/ pkti{d izw{-e who dhwho dh
Xkok 37
Xkok 37
Xkok 370 oZd eoB d/ pkti{d izw{-e oZd eoB d/ pkti{d izw{-eSwho dhwho dh
tikT[Ad/ oj/. fdqS dh ;wkgsh 's/ godk fvZr frnk. okfizdo B{z wzu s'A T[m e/ ub/
ikDk ukjhdk ;h go nfijk BjhA j'fJnk. id'A ;kEh ebkekoK B/ T[BQK B{z u[ZeDk
ukfjnk sK okfizdo gqkD fsnkr u[Ze/ ;B. fJ; xNBk s'A pknd okwbhbk 'u ;'r
Sk frnk. okwbhbk t/yD gj[zu/ doSeK dhnK nZyK 'u jzM{ nk rJ/. dZ; d/JhJ/ fe
;wZf;nk dk BjhA j'fJnk jZbL Gkrts
;wZf;nk dk BjhA j'fJnk jZbL Gkrts
;wZf;nk dk BjhA j'fJnk jZbL Gkrts
;wZf;nk dk BjhA j'fJnk jZbL Gkrts
okfizdo fgSb/ 20 ;kbK s'A dSoE dk feodko fBGkT[Ad/ nk oj/ ;B. ;wZf;nk dk BjhA j'fJnk jZbL Gkrts
Bkrg[o (fpT{o') nkoHn?Z;Hn?Z;H
dodBke! j;gskb dh nDrfjbh ekoB pkEo{w
dodBke! j;gskb dh nDrfjbh ekoB pkEo{w
dodBke! j;gskb dh nDrfjbh ekoB pkEo{w gqw[Zy w'jB Gkrts B/ fejk j? fe izw{
dodBke! j;gskb dh nDrfjbh ekoB pkEo{w
dodBke! j;gskb dh nDrfjbh ekoB pkEo{w
-eSwho B{z ftS/S doik d/D tkbh Xkok
370 dhnK fznkdkso ftt;EktK B{z
oZd eoB d/ pkti{d ;wZf;nk dk g{oh
u j'Jh fvfbtoh, NkfJbN ;hN u c;/ pZu/ dh w"s
u j'Jh fvfbtoh, NkfJbN ;hN u c;/ pZu/ dh w"su c;/ pZu/ dh w"s
u j'Jh fvfbtoh, NkfJbN ;hN
'u j'Jh fvfbtoh, NkfJbN ;hN u j'Jh fvfbtoh, NkfJbN ;hN 'u c;/ pZu/ dh w"su c;/ pZu/ dh w"s soQK jZb BjhA j'fJnk j? ns/ j[D th
T[ZE/ dh nkpkdh dk fJZe fjZ;k nkzkdh
dh rZb eodk j?.
Bkrg[o ftu fJe feskp dh x[zv
u[ekJh gq'rokw d"okB Gkrts B/ fejk
fe ;wki B{z nkpkdh d/ fJ; fjZ;/ sZe
g[ZiDk ukjhdk j?, sK fe T[BQK B{z Gkos
d/ Bkb i'fVnk ik ;e/. Gkrts B/
fejk fe T[BQK B/ jkb jh ftu izw{-
eSwho d/ d"o/ d"okB d/fynk fe Xkok
370 dhnK ftt;EktK B{z oZd ehs/ ikD
Bkb ftek; dk o;sk ;kc j'fJnk j?.
fgSb/ wjhB/ w[zpJh ftu fJe gq'rokw
d"okB T[BQK t/fynk fe izw{-eSwho d/
w[;bwkB ftfdnkoEhnK dk efjDk ;h
fe T[j Gkos dk fjZ;k pD/ ofjDk
ukj[zd/ jB ns/ j[D T[j fpBK fe;/
nVuB d/ Gkosh pD/ ofj ;ed/ jB.
b'e ukj[zd/ jB fe eKro; iBsk bJh
b'e ukj[zd/ jB fe eKro; iBsk bJh
b'e ukj[zd/ jB fe eKro; iBsk bJh
b'e ukj[zd/ jB fe eKro; iBsk bJh
b'e ukj[zd/ jB fe eKro; iBsk bJh
bV/, nkg; ftZu BjhAL okj[b
bV/, nkg; ftZu BjhAL okj[b
bV/, nkg; ftZu BjhAL okj[b
bV/, nkg; ftZu BjhAL okj[b
bV/, nkg; ftZu BjhAL okj[b
ekBg[o (fpT{o') T[Zso gqd/S d/ ekBg[o d/ j?bN j;gskb s'A bkgotkjh dh
xNBk ;kjwD/ nkJh j?. fJZE/ fJe roGtsh iBkBh dh fvfbtoh NkfJbN 'u j' rJh BthA fdZbh (fpT{o') eKro; d/ ;kpek gqXkB okj[b
ns/ T[; d/ Btizw/ pZu/ dh NkfJbN ;hN 'u cZ; e/ w"s j' rJh. gsh dk d'S j? fe rKXh B/ fejk j? fe d/S d/ b'e ukj[zd/ jB fe eKro;
oks B{z gsBh B{z dodK j'JhnK go vkeNo iK Bo; B/ fXnkB BjhA fdZsk, id'A T[j gkoNh T[BQK d/ fjZsK bJh bVkJh bV/, nkg; ftZu BjhA.
NkfJbN rJh sK T[ZE/ T[; dh fvfbtoh j' rJh. ;{soK w[skpe, eKro; ekoi ew/Nh dh p?me ftZu okj[b
don;b w'fpB dh gsBh j;hBk pkB' B{z p[yko ekoB j?bN j;gskb 'u dkyb rKXh B/ fJj fNZgDh ehsh. fJZe ;{so B/ dZf;nk fe okj[b
eotkfJnk frnk ;h. j;hBk 8 wjhB/ dh roGtsh ;h. oks B{z T[; B{z dodK S[o{ rKXh B/ fejk fe fJj wkfJB/ BjhA oZydk fe e"D fe;
j'JhnK go tkov dhnK Bo;K B/ fJj efj e/ fvfbtoh tkov 'u dkyb eoB s'A wBQk nj[d/ 's/ j?, ;r'A b'e ukj[zd/ jB fe eKro; fJZei[N j' e/
eo fdZsk fe fJj ;kvk wkwbk BjhA j?, id'A fe gfotko tkb/ T[BQK s'A r[jko bkT[Ad/ b'eszso ns/ ;zftXkB B{z pukT[D, tKM/ torK d/ nfXeko
oj/. dh bVkJh bV/. ;{soK w[skpe, okj[b rKXh B/ uoDihs
fJ; d"okB j;hBk NkfJbN uZbh rJh, fiZE/ NkfJbN ;hN 's/ jh T[; dh fvfbtoh f;zx uzBh d/ gzikp dk w[Zy wzsoh pDB dh uouk ehsh
j' rJh ns/ T[; dk Btizfwnk pZuk ;hto bkJhB 'u c; frnk. w'fpB dk d'S j? fe ns/ fejk fe id'A eKro; gqXkB B/ fJ; pko/ uzBh B{z c'B
iBw ;w/A T[; dk pZuk fiT{Adk ;h id'A sZe n?woi?A;h s'A vkeNo ns/ ;Nkc B/ nk 's/ ikDekoh fdZsh, sK T[j Gkt[e j' rJ/ ;B. pknd ftZu
e/ ShN s'V e/ pZu/ B{z eZfYnk, T[; dh w"s j' rJh. fJ; xNBk dk ;G s'A dodBke uzBh B/ ;hHvpfbT{H;hH dh p?me ftZu fejk fe nB[;{fus
gfjb{ fJj ;h fe w'fpB fJ; d"okB pZu/ dhnK bZsK cV e/ ShN d/ T[Zgo yVQk j' e/ iksh ;w[dkJ/ d/ fJZe ftnesh B{z fJzBh tZvh fzzw/dkoh
T[; B{z pukT[D bJh o'Adk fojk go pZuk fco th BjhA pukfJnk ik ;fenk. w'fpB dk f;oc eKro; ns/ rKXh gfotko jh d/ ;ed/ jB. okj[b
d'S j? fe NkfJbN ShN 'u pZuk w{zj Gko cf;nk ;h, id'A fe j/mK ;hto dk gkDh rKXh B/ fejk fe d/S dh iBsk ukj[zdh j? fe eKro; T[BQK
Gfonk ;h. fi; ekoB pZuk eZYD 'u d/oh j' rJh ns/ T[; dh w"s j' rJh. d/ fjZsK dh bVkJh bV/.

28
28
28 gzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2 21
28 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 2 2121
28 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 202121
ncrkfB;skB d/ f;ZyK d/ wddrko dbhg f;zx ;/mh BjhA oj/
ncrkfB;skB d/ f;ZyK d/ wddrko dbhg f;zx ;/mh BjhA oj/
Gkosh w{b dh pZuh B/ f;zrkg[o
Gkosh w{b dh pZuh B/ f;zrkg[o u pDkfJnku pDkfJnk ncrkfB;skB d/ f;ZyK d/ wddrko dbhg f;zx ;/mh BjhA oj/
Gkosh w{b dh pZuh B/ f;zrkg[o u pDkfJnk
Gkosh w{b dh pZuh B/ f;zrkg[o
Gkosh w{b dh pZuh B/ f;zrkg[o 'u pDkfJnku pDkfJnk
ncrkfB;skB d/ f;ZyK d/ wddrko dbhg f;zx ;/mh BjhA oj/
ncrkfB;skB d/ f;ZyK d/ wddrko dbhg f;zx ;/mh BjhA oj/
;jkfJsk ehsh ;h, fJ; ckBh d[Bhnk B{z
foekov, p'b/ gkJh d/ 1,56 nbftdk nky rJ/ jB. ;/mh B/ 25
foekov, p'b/ gkJh d/ 1,56
foekov, p'b/ gkJh d/ 1,560 nze nze nze nze nze
foekov, p'b/ gkJh d/ 1,56
foekov, p'b/ gkJh d/ 1,56
wkou, 2020 B{z ekp[b d/ r[od[nko/ 's/
j'J/ jwb/ s'A pknd fJBQK ncrkB
gfotkoK B{z Gkos gotk; eoB ftZu
wdd eoB bJh @w/ok gfotko, w/oh fzzw/
tkoh@ d/ gq'rokw B{z T[bhe e/ gfjbedwh
S[o{ ehsh ;h ns/ nkgD/ gfotko ns/
d';sK dh wdd Bkb fJj ekoi f;o/
ukfVQnk. ;/mh fgSb/ e[M ;w/A s'A e?A;o
d/ fGnkBe fpwkoh d/ Bkb bV oj/ ;B.
T[j e?bhc'oBhnk ftufJ; ckBh ;z;ko
B{z nbftdk efj rJ/.
;tL ;/mh ftu ncrkBh f;Zy
gfotkoK dh wdd eoB dk pj[s jh
iB{zB ;h, i' T[jBK nkgD/ nkyoh ;kjK
sZe ikoh oZfynk. ;tL dbhg f;zx ;/mh
B/ b"ArnkJhb?Av, fBT{:koe d/ f;Zy
gowihs f;zx p/dh ns/ BthA fdZbh d/
fteowihs f;zx ;kjBh d/ Bkb fwb e/
fJj ;[fBSfus ehsk fe fJj ncrkB
f;Zy ns/ fjzd{ gfotko ;[oZfyns Yzr
Bkb ncrkfB;skB s'A fJzvhnk nk ikD.
pj[s/ gfotko 2020 d/ jwb/ s'A pknd
nkJ/ ns/ T[BQK dh d/yGkb ehsh ik ojh
j? sK i' T[j fdZbh ftZu ;BwkBiBe
ihtB S[o{ eo ;eD. jo/e gfotko B{z
fojkfJS ns/ p[fBnkdh ;j{bsK d/ Bkb
:ksok d/ gqpzX gqdkB ehs/ rJ/ ;B.
fBT{:koe (fpT{o') nwohek d/ ;{p/ fiBQK B{z b'V ;h T[BQK B{z nkgDh BthA
s'A eohp 100 f;Zy gfotkoK B{z ;gK;o
e?bhc'oBhnk ftu ofjzd/ ;wki ;/th fzzdrh S[o{ eoB bJh ftZsh ;jkfJsk
eoB ftZu nfjw G{fwek fBGkJh ;h ns/
dbhg f;zx ;/mh, fiBQk B/ ncrkfB;skB th fdZsh rJh.
T[BQK B{z Gkos ftZu t;kT[D ftZu
f;zrkg[o (fpT{o') Gkosh w{b dh 6 ;kb dh JhSkBh SBw[rw B/ 'gkJh' d/ ;G s'A
id'A S'Nh fijh pZuh B/ jtkJh nZv/ s/ ;[oZfynk rkov s'A wzrh fJik
id'A S'Nh fijh pZuh B/ jtkJh nZv/ s/ ;[oZfynk rkov s'A wzrh fJikzs, thvhU tkfJobs, thvhU tkfJob
id'A S'Nh fijh pZuh B/ jtkJh nZv/ s/ ;[oZfynk rkov s'A wzrh fJik s, thvhU tkfJob
id'A S'Nh fijh pZuh B/ jtkJh nZv/ s/ ;[oZfynk rkov s'A wzrh fJik s, thvhU tkfJobs, thvhU tkfJob
id'A S'Nh fijh pZuh B/ jtkJh nZv/ s/ ;[oZfynk rkov s'A wzrh fJik
tZX nzeK B{z :kd oZyD dk f;zrkg[o dk BtK okSNoh foekov pDkfJnk j?. 13
Btzpo B{z nkgD/ xo ftu p?m/ j'J/ JhSkBh B/ eohp 10 fwzN sZe nze p'b/, fijBK
ftu 1,560 dSwbt nze ;B. f;zrkg[o p[Ze nkc foekov d/ nfXekohnK B/ ;ko/
fjzd[;skB Bkw d/ fJe :{zo B/ NftZNo
nzeK dh s;dhe ehsh.
's/ S/no ehsk j?. thvhU d/ e?gSB ftu
JhSkBh dh wK t/fBbk w[B[;tkwh (36) B/ dZf;nk, ''n;hA xpok oj/ ;h go T[j
fbfynk ;h fe pZuh B/ jtkJh nZv/ 's/
SKs ;h. nfXekohnK B/ T[; s'A g[ZfSnk eh T[j xpokJh j'Jh j? sK T[; B/ fejk fe
nkgDh nKNh B{z r[ZvpkJ/ efjD bJh
w?A pj[s T[sSkfjs jK.'' fgSb/ ;kb ;szpo sZe JhSkBh gkJh d/ 409 nzeK B{z :kd
nc;o s'A fJikzs wzrh. thvhU ftu
oZy gkT[Adh ;h go T[; B/ nkgD/ wksk-fgsk B{z fejk fe T[j j'o nze :kd eoBk
bkb ozr d/ c[ZbK tkbh vo?Z; ftu fJe
ukj[zdh j?. T[; d/ fgsk SBw[rB th n?Z; B/ dZf;nk fe fJ; wro'A T[jBK B/ ngq?b s'A
pZuh jtkJh nZv/ d/ nfXekoh ;kjwD/
JhSkBh B{z o'z Bt/A nze f;ykT[D dh S[o{nks ehsh. T[jBK B/ fejk, '';kB{z JhSkBh 's/
yVQh Bzo nk ojh j?. fco T[j nkgDh
wkD j?. ;kB{z nk; BjhA ;h fe T[j gfjbh jh tko ftu jo/e nze B{z :kd oZy bt/rh
nKNh B{z fwbD bJh nc;o s'A fJikzs
go T[; B/ foekov s'V fdZsk.''
wzrdh j?.
t/fBbk B/ fejk, ''T[j gkJh d/ j'o nze :kd eoBk ukj[zdh j?.'' fJ; s'A gfjbK
id'A nfXekoh B/ pZuh B{z fwbD dh
w?w'oh Nq/Bo ;?A;h ;{oi B/ 2018 ftu gkJh d/ 1,505 nzeK B{z :kd eoB dk foekov
fJikzs d/ fdZsh, T[d'A fJj fgnkoh pZuh
pDkfJnk ;h, fi; B{z JhSkBh B/ s'V fdZsk. frBhz tobv foekov okitho whBk d/
nkgDh nKNh tZb d"V e/ rJh. pZuh dh
Bkw 's/ j? fijBK B/ 2015 ftu Gkos ftu thnkJhNh :{Bhtof;Nh ftu 70,000
nKNh B/ id'A T[; B{z d/fynk sK T[j th
nze p'b e/ fdykJ/ ;B.
T[; tZb GZih ns/ T[; B{z rb/ brk
fbnk. Gkt/Afe fJj ;gSZN BjhA j? fe
thvhU ed'A ns/ feZE/ pDkfJnk frnk,
nwohek dk uhB B{z MNek, uhBh GkSk gq'rokwk gq'rokw
nwohek dk uhB B{z MNek, uhBh Gk
nwohek dk uhB B{z MNek, uhBh Gk k gq'rokw fco th ;'Sb whvhnk 's/ fJ; B/ bZyK
nwohek dk uhB B{z MNek, uhBh Gk
nwohek dk uhB B{z MNek, uhBh Gk k gq'rokwk gq'rokw
b'eK dk fdb fiZfsnk j?.
tZvh frDsh ftu b'eK B/ d/fynk
tZvh frDsh ftu b'eK B/ d/fynk
phfizr s'A jNk e/ skJhtkB ehsk NoK;co
phfizr s'A jNk e/ skJhtkB ehsk NoK;co
phfizr s'A jNk e/ skJhtkB ehsk NoK;co
phfizr s'A jNk e/ skJhtkB ehsk NoK;co
tZvh frDsh ftu b'eK B/ d/fynk
tZvh frDsh ftu b'eK B/ d/fynk
phfizr s'A jNk e/ skJhtkB ehsk NoK;co tZvh frDsh ftu b'eK B/ d/fynk
thvhU
thvhU
thvhU
thvhU
thvhU
S/no eoB d/ pknd thvhU B{z 6H32
d'jk (fpT{o') fJj ;Zu j? fe pZu/ nkgDh nKNh B{z fwbD bJh fJikzs bZy s'A tZX b'e d/y u[Ze/ jB. fJzBk jh
wk;{w j[zd/ jB. ne;o T[jBK dh wzrdh Bzo nk ojh j?. T[; dh nKNh BjhA fJ; thvhU B{z g;zd eoB tkfbnK
wk;{whns jo fe;/ dk wB w'j b?Adh j?. jtkJh nZv/ 's/ f;eUfoNh u?Ze g[nkfJzN dh frDsh brksko tZXdh ik ojh j?.
fJjBhA fdBhA ;'Sb whvhnk 's/ fJe S'Nh s'A T[; gko ubh rJh ;h. fJ; thvhU B{z fJ; B{z 68H9 jzko s'A tZX b'eK B/ bkJhe
pZuh dk fgnkok fijk thvhU tkfJob j[D sZe ;kY/ 6 bZy s'A tZX b'e d/y ehsk j?. fJzBk jh BjhA bZrGr 20 jzko
j' fojk j?. fJj thvhU eso d/ jwd u[Ze/ jB. b'e fJ; B{z ohNthN eo u[Ze/ jB. e[w?AN
pZuh B/ ;[oZfynk rkov s'A wzrh
pZuh B/ ;[oZfynk rkov s'A wzrh
fJzNoB?SBb jtkJh nZv/ dk dZf;nk ik pZuh B/ ;[oZfynk rkov s'A wzrh ftu b'eK B/ dZf;nk fe fijVh irQk 's/
pZuh B/ ;[oZfynk rkov s'A wzrh
pZuh B/ ;[oZfynk rkov s'A wzrh
fJik
fojk j?. fJ; thvhU ftu fJe S'Nh fijh fJik fJj xNBk tkgoh T[j eso dk jwd
fJikzss ss s
fJik
fJik
pZuh jtkJh nZv/ d/ ;[oZfynk rkov s'A fJ; fgnkoh efbg B{z egskB nzsookSNoh jtkJh nZvk j' ;edk j?.
nwohek-w?e;he' ;ojZd s/ nfXekohnK B{z fwbhnK
nwohek-w?e;he' ;ojZd s/ nfXekohnK B{z fwbhnK
nwohek-w?e;he' ;ojZd s/ nfXekohnK B{z fwbhnK
nwohek-w?e;he' ;ojZd s/ nfXekohnK B{z fwbhnK
nwohek-w?e;he' ;ojZd s/ nfXekohnK B{z fwbhnK
4 ns/ 6 ;kb dhnK d' fJeZbhnK pZuhnK
4 ns/ 6 ;kb dhnK d' fJeZbhnK pZuhnK
4 ns/ 6 ;kb dhnK d' fJeZbhnK pZuhnK
4 ns/ 6 ;kb dhnK d' fJeZbhnK pZuhnK
4 ns/ 6 ;kb dhnK d' fJeZbhnK pZuhnK
e?bhc'oBhnk (fpT{o') nwohek d/ pkovo g'No'b J/izNK B{z w?e;he'
tkfSzrNB (fpT{o') nwohek B/ fJe tko fco uhB B{z nkJhBk fdykT[Ad/ j'J/ ;ojZd 's/ 4 ns/ 6 ;kb dhnK d' fJeZbhnK pZuhnK fwbhnK jB.
skJhtkB d/ gZy 'u tZvk edw u[Zfenk j?. fJ; tko nwohek dh jkotov nfXekohnK B/ dZf;nk fe pkovo g?No'fbzr J/izNK B{z j'Av{o; dhnK 4 ns/
:{Bhtof;Nh B/ uhB B{z tZvk MNek fdZdk j?. jkotov :{Bhtof;Nh B/ uhBh GkSk 6 ;kb dhnK d' G?DK nohz'Bk d/ wko{Eb ftZu fJeZbhnK GNedhnK
d/ gq'rokw B{z phfizr s'A jNk e/ skJhtkB NoK;co eo fdZsk j?. fJj wkwbk bZGhnK. pZuhnK e'b T[BQK dh wk;h d/ Bkw ns/ gs/ d/ B'N s'A fJbktk j'o
fttkd dk ftSk pD ;edk j? feT[Afe skJhtkB B{z uhB nkgDk y/so j'D dk e[ZM th BjhA ;h.
dkntk eodk j?. jkotov-phfizr dh fBod/Se i/Bhnc fbT{ B/ dZf;nk dh pkovo g?No'fbzr d/ :[wk ;?eNo dh fJZe c/;p[Ze g';N d/ nB[;ko,
uhBh GkSk gq'rokw B{z phfizr s'A jNkT[D dk ;G s'A tZvk ekoB T[ZE'A d/ ndko/ fJBQK bVehnK B{z :{Hn?Z;H-w?e;he' ;ojZd 's/ w'o/b'; v?w d/ dZyD ftZu
dk r?o-d';skBk fttjko j?. fJZe dbdbh y/so ftZu t/fynk frnk ;h. J/iz;h d[nkok ikoh ehshnK
fJj gq'rokw phfizr b?Art/i s/ ebuo :{Bhtof;Nh 'u ubkfJnk iKdk ;h. j[D c'N'nK ftZu G?DK B{z r[bkph N'ghnK ns/ SoNK ftZu t/fynk frnk.
fJj gq'rokw skJhtkB dh Jhth bhr nwoheB :{Bhtof;Nh d/ bJh NoK;co eo nfXekohnK d[nkok pZuhnK B{z ;[oZfyns nkgDh fjok;s ftZu b?
fdZsk frnk j?. fbT{ B/ dZf;nk fe fgSb/ eJh ;kbK s'A jkotov dk gq'rokw phfizr fbnk frnk j? ns/ T[BQK B{z gfotko Bkb d[pkok fwbkT[D dh e'fSS ehsh
iwksK s/ j';Nb d/ ekoB gqGkfts j' fojk ;h. fJe th ftfdnkoEh d/ bJh ofjD ikt/rh. nzefVnK nB[;ko pkovo g?No'fbzr J/izNK B/ Btzpo 2020 ns/
dk fJzszkw Bk j'D ekoB fJ; gq'rokw Bkb i[V/ ftfdnkoEhnK B{z j'Nb 'u oZyDk fJ; ;kb 31 nr;s d/ ftueko dZyDh ;ojZd e'b seohpB 130,710
g? fojk ;h. jkotov feqw; dh fog'oN d/ w[skpe Sh fiBfgzr d/ ;Zsk 'u nkT[D d/ r?o-ekB{zBh fJeZb/ gqtk;h pZfunK dk ;kjwDk ehsk j?.
pknd uhB 'u nwoheh ndkfonK d/ gqsh fttjko yokp j'fJnk j?.

29
29
29 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 202121
29 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 2 2121
29 gzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2 21
nwohek L ;kb 2 :{e/L gqd{
nwohek L ;kb 2 2 dh r[nkuh2 dh r[nkuh
nwohek L ;kb 2
nwohek L ;kb 2 2 dh r[nkuh
nwohek L ;kb 2002 dh r[nkuh2 dh r[nkuh
:{e/L gqd{
:{e/L gqd{SD dk gZXo tXD ekoB ;VeD dk gZXo tXD ekoB ;Ve
:{e/L gqd{ D dk gZXo tXD ekoB ;Ve
:{e/L gqd{ D dk gZXo tXD ekoB ;VeD dk gZXo tXD ekoB ;Ve
ezY/ pD/ 23 xoK B{z Ykfjnk frnk
ezY/ pD/ 23 xoK B{z Ykfjnk frnk
eko UjhU Bdh
ezY/ pD/ 23 xoK B{z Ykfjnk frnk
eko UjhU Bdh
eko UjhU Bdh u'A j'Jh pokwdu'A j'Jh pokwd ezY/ pD/ 23 xoK B{z Ykfjnk frnk
eko UjhU Bdh u'A j'Jh pokwd
ezY/ pD/ 23 xoK B{z Ykfjnk frnk
eko UjhU Bdh 'u'A j'Jh pokwdu'A j'Jh pokwd
Ykj/ ikD ekoB T[dk; ;B go T[j
nkgDh f;js bJh th fuzss ;B. t?bz
;oeko tZb'A t;BheK Bkb T[BQK d/ xo
SZvD bJh 6 fwbhnB g"Av dk ;wM"sk
ehsk frnk j?.
nfXekohnK nB[;ko fJ; ;Ve 's/
jo o'z seohpB 21,000 tkjBK r[zod/
;B ns/ T[jBK d/ X{zJ/A ekoB gqd{SB dk
gZXo tZX frnk ;h, i' fe f;js bJh
jkBhekoe ;h. idfe fJjBK xoK ftu
ofj oj/ b'e ;kj ns/ j'o ;wZf;nktK
dk th ;kjwDk eo oj/ jB. wkjoK B{z
T[whd j? fe xo Ykj[D Bkb ;Ve dk
fJe gk;k y[ZbQ ikt/rk, fi; Bkb gqd{SD
bzvB (fpT{o') ;?ANob bzvB d/ pkjo vkJhnke;kJhv dk gZXo tXD ekoB dh xZN g?dktko j't/rh. fJj xo Ykj[D
t/bz dh fJe ;Ve d/ ezY/ pD/ 23 xoK Ykj fdZsk frnk j?. fJjBK xoK ftu dk ezw wJh ftu S[o{ j'Dk ;h go e'ftv
B{z gqd{SD yk; eoe/ BkJhNq'iB ;kbK s'A ofjzd/ t;Bhe nkgD/ xoK d/ wjkwkoh eoe/ fJ; ftu d/oh j' rJh.
e?B/vk u irsko e"o frZb esb wkwb/
e?B/vk
e?B/vk u irsko e"o frZb esb wkwb/u irsko e"o frZb esb wkwb/
e?B/vk
e?B/vk 'u irsko e"o frZb esb wkwb/u irsko e"o frZb esb wkwb/
u gsh s/ gq/fwek B{z j'Jh T[woe?d
u gsh s/ gq/fwek B{z j'Jh T[woe?d
u gsh s/ gq/fwek B{z j'Jh T[woe?d
'u gsh s/ gq/fwek B{z j'Jh T[woe?du gsh s/ gq/fwek B{z j'Jh T[woe?d
UNktk (fpT{o') e?B/vk 'u 29 iBtoh 2014 B{z irsko
e"o frZb d/ j'J/ esb d/ d'S 'u frZb d/ gsh G[fgzdo frZb
ns/ T[; dh gq/fwek r[ogqhs o'Bkbv B{z phs/ fdBhA e'oN B/
cfozB' (fpT{o') nwohek 'u seohpB d' djkfenK gfjbK ;kb 2002 'u fJZe
T[woe?d dh ;zk ;[DkJh. e'oN B/ ;ys j[ew ikoh eofdnK
wK ns/ d' pZfunK ;w/s r[nkuh j'Jh fJe eko B{z UjhU Bdh 'u'A pokwd ehsk frnk
fejk fe ;zk G[rsD d"okB 25 ;kb sZe T[BQK B{z e'Jh th
j?. fJ; pko/ ikDekoh fdzfdnK nfXekohnK B/ dZf;nk fe fJzvhnkBk 'u UjhU Bdh
g?o'b BjhA fwb/rh. ndkbs B/ bzx/ nr;s wjhB/ 'u G[fgzdo
'u'A fwbh eko fJe wK dh j? i' nkgD/ d' pZfunK ;w/s bkgsk j' rJh ;h.
frZb s/ T[; dh gq/fwek r[ogqhs o'Bkbv B{z irsko e"o frZb
r'sky'oK B/ ;kJhv ;'Bko ;e?B seBkb'ih dh tos'A eoe/ 1997 dh fJ; fB;kB
d/ esb dk fzzw/tko mfjokT[AfdnK T[BQK 's/ c;N fvroh
eko B{z Bdh dh ;sQk s'A 50 c[ZN s'A j/mK bZfGnk. fJj rZvh ;N?cBh t?B Br[J/B d/
esb d/ d'S nkfJd ehs/ ;B.
Bkw 's/ ofi;Nov eotkJh rJh ;h, i' fe 2002 'u nkgDh 4 ;kbk Xh feq;NhBk
e'oN B/ fJ; gq/wh i'V/ B{z 2016 'u th d'Sh mfjokfJnk ;h
ns/ 3 ;kb d/ p/N/ i"B Bkb rkfJp j' rJh ;h.
go fJe nghb s'A pknd BtK w[eZdwk ubkfJnk frnk ;h.
g[b; B/ dZf;nk fe T[; t/b/ 26 ;kbk Br[J/B B/ fJe B'N SZfvnk fe T[j UjhU
fJE/ fzeo:'r j? fe fszB pZfunK dh wK irsko e"o frZb
Bdh 'u rZvh ;[ZND ik ojh j?, go T[; ;w/A T[; dh rZvh Bdh 'u BjhA fwbh ;h.
(43) dk T[; d/ ftnkj dh 17thA toQ/rzY w"e/ 29 iBtoh
pokwdh T[gozs fJ; eko B{z fJe ;[oZfyns ;EkB s/ fbikfJnk frnk fiZE/ fJzvhnkBk
2014 B{z pVh p/ofjwh Bkb esb eo fdZsk frnk ;h. UNktk
;N/N g[b; iKueosk tkjB dh iKu eoe/ fJj fBoXkos eoBr/ fe Br[J/B iK
d/ poj?tB 'u ;fEs T[; d/ xo 'u'A jh y{B Bkb bZEgE j'Jh
T[; d/ d' pZu/ eko 'u w"i{d ;B iK BjhA.
T[; dh bkS pokwd j'Jh ;h.
e?bhc'oBhnk d/ fJe xo
e?bhc'oBhnk d/ fJe xo
e?bhc'oBhnk d/ fJe xo
e?bhc'oBhnk d/ fJe xo
e?bhc'oBhnk d/ fJe xo
u'A fwb/ 9 s'A tZX ;Zg
u'A fwb/ 9
u'A fwb/ 9 s'A tZX ;Zg s'A tZX ;Zg
'u'A fwb/ 9u'A fwb/ 90 s'A tZX ;Zg s'A tZX ;Zg
GLENWOOD MEDICAL CENTRE



























e?bhc'oBhnk (fpT{o') e?bhc'oBhnk ;N/N d/ fJe xo 'u'A fJe o?gNkJhb o?;feT{ ;z;Ek d/ nfXekoh B/
90 s'A fznkdk ;Zg cV/ jB. ;'B'wk ekT[ANh o/gNkJhb o?;feT{ d/ vkfJo?eNo, t[bc B/ dZf;nk fe T[; B{z
e?bhc'oBhnk d/ ;?ANk o'zk 'u fJe wfjbk d[nkok ;Zg t/yD s'A pknd p[bkfJnk frnk.
fJ; T[gozs t[bc tZb'A ekotkJh eoB 's/ gZEoK j/m'A 90 s'A tZX ;Zg cV/ rJ/. t[bc B/ gjkVK ftub/
fJ; xo dk d"ok eoe/ 22 tZv/ o?Nb;B/e ns/ 59 pZfunK B{z jNkT[D bJh 24 fJzu (60 ;?ANhwhNo) d/ g'b
dh tos'A ehsh ;h. fJ; fdB d/ pknd th t[bc tZb'A 11 j'o ;Zg cV/ rJ/.
T[; B/ dZf;nk fe ;ko/ ;Zg o?Nb;B/e ;B, i' T[Zsoh e?bhc'oBhnk 'u gkfJnk ikD tkbk fJe'-fJe
zfjohbk ;Zg j?. o?Nb;B/e nkw s"o 's/ Btzpo s'A ngq?b sZe j/mK ns/ row EktK 's/ b[eD bJh uZNkBK
dh Gkb eod/ jB ns/ ;kb-do-;kb T[;/ irQk tkg; nkT[Ad/ jB. t[bc B/ fejk fe xo d/ wkbeK B/ xo
pDkT[D t/b/ e'Jh gZEo BjhA jNkfJnk, fi; Bkb fJj ;ZgK bJh fJZe nkeoSe irQk pD rJh ;h.

gzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2 21
gzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 2 2121
3 3 3 3 30 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 202121
gzikp NkJhw
jzN;w?AB s/ Bt?vk ;N/N ;hBhno T[bzfge
jzN;w?AB s/ Bt?vk ;N/N ;hBhno T[bzfge
jzN;w?AB s/ Bt?vk ;N/N ;hBhno T[bzfge
jzN;w?AB s/ Bt?vk ;N/N ;hBhno T[bzfge
jzN;w?AB s/ Bt?vk ;N/N ;hBhno T[bzfge
e/Ado d/ gzikp
e/Ado d/ gzikp s/ jZb/ fybkc fJei[ZN j' e/ jzGbk wkoB bJh nkg;hs/ jZb/ fybkc fJei[ZN j' e/ jzGbk wkoB bJh nkg;h
e/Ado d/ gzikp
e/Ado d/ gzikp s/ jZb/ fybkc fJei[ZN j' e/ jzGbk wkoB bJh nkg;h
e/Ado d/ gzikp 's/ jZb/ fybkc fJei[ZN j' e/ jzGbk wkoB bJh nkg;hs/ jZb/ fybkc fJei[ZN j' e/ jzGbk wkoB bJh nkg;h
u gzi gzikphnK B/ fiZs/ w?vb
u gzi gzikphnK B/ fiZs/ w?vb
u gzi gzikphnK B/ fiZs/ w?vb
'u gzi gzikphnK B/ fiZs/ w?vbu gzi gzikphnK B/ fiZs/ w?vb
wsG/d G[bkU L pkdb B/ f;nk;h gkoNhnK B{z ehsh nghb
wsG/d G[bkU L pkdb B/ f;nk;h gkoNhnK B{z ehsh nghb
wsG/d G[bkU L pkdb B/ f;nk;h gkoNhnK B{z ehsh nghb
wsG/d G[bkU L pkdb B/ f;nk;h gkoNhnK B{z ehsh nghb
wsG/d G[bkU L pkdb B/ f;nk;h gkoNhnK B{z ehsh nghb
seohpB nZX/ gzikp B[z ph n?; n?c
nXhB fbnkT[D B[z ysoBke ekotkJh
eoko fdzfdnK ;odko pkdb B/ fejk
fe fJ; Bkb gzikp ftu T[j d"o S[o{
j' ikt/rk id'A gzikp B{z rVQpVQ rq;s
fJbkek n?bkfBnk frnk ;h. T[jBK
fejk fe ph n?; n?c B[z y[ZbQhnK skesK
d/ e/ e/Ado ;oeko B/ gzikp g[fb; B{z
p/s[eh pDk fdZsk j?. T[jBK fejk fe
w?B[z vo j? fe T[j d"o w[V Bk S[o{ j'
ikt/ id'A nZXh oks B{z ;[oZfynk pb
fpBK fe;/ tkip j[ewK iK B'fN; d/
xoK d/ e[zY/ yVekT[Ad/ ;B s/ b'eK e'b
okjs jk;b eoB tk;s/ e'Jh c'ow th
BjhA ofjzdh ;h feT[Afe ;EkBe nkr{
iK nc;oK e'b s[jkvhnK w[SfebK jZb
eoB dh skes BjhA ojh ;h.
;odko pkdb B/ fejk fe fJ; s'A
e?b/c'oBhnk (fpT{o') jo ;kb Btzpo 'u nwohek d/ :{Nk ;{p/ ftu jzN;w?AN
fJbktk e/hdo B/ ;qh dopko ;kfjp,
tobv ;hBhno y/vK s/ Bt?vk ;{p/ ftu Bt?vk ;N/N ;hBhno T[bzfge r/wK eotkJhnK
;qh d[ofrnkDk wzfdo, okw shoE ;EkB iKdhnK jB. fJBQK y/vK 'u jo ;kb ;hBhno gzikph ne;o Gkr b?Ad/ jB s/ w?vb
;w/s nB/eK gftZso EktK dh fiZs e/ gzikph GkJhuko/ dk Bkb nwohek dh Xosh s/ T[Zuk eod/ jB. fJ; ;kb
gftZsosk Gzr eo e/ fJjBK ftu
fJBQK y/vK ftu cfoiB' Sfjo d/ fszB gzikph ;hBhno fyvkohnK s/ ohB' Bt?vk s'A d'
dkyb j'D bJh nkg w[jkoh SeshnK gzikph ;hBhno fyvkohnk B/ Gkr fbnk ns/ Bt?vk ;hBhno T[bzfge ftu r[opyS
th b? bJhnK jB. T[jBK fejk fe n;hA
f;zx f;ZX{ B/ fv;e; Eo' ftu ;'B srwK, j?Awo Eo' ftZu uKdh dk srwK, Gko ;[ZND
;ko/ ikDd/ jK fe fJ; nfs ;zt/dBShb ns/ SkNg[ZN ftu eK;h dk srwk fiZse/ gzikph GkJhuko/ dk wkD tXkfJnk id'A
wkwb/ dk Bshik eh j' ;edk j?. T[jBK fe i?tfbB Eo' ftu T[BQK B{z u"Ek ;EkB jk;b ehsk. fJBQK y/vK ftu fJ; tko
uzvhrVQ L gzi tko gzikp d/ w[Zy ;odko pkdb B/ fejk fe fJj fejk fe gzikp d/ b'eK B[z fJei[ZN j'
;[yB?AD f;zx f;js yokp j'D ekoB Gkr b?D s' n;woE oj/. ohB' fBtk;h irsko
wzsoh oj/ ;odko gqekS f;zx pkdb B/ wzBD dk th wzp{s nkXko w"i{d j? e/ ;zftXkB ftu fdZsh rozNh nB[;ko
f;zx B/ fBtkvk ;N/N r/wK ftu SkNg[ZN,fv;e; ns/ j?Awo Eo' ftu r'bv w?vb
;{p/ dhnK ;kohnk f;nk;h gkoNhnK fe e/Ado ;oeko SkfJd ;[p/ s'A nkgD/ wkD ;fseko s/ nkzkdh dh
nkgD/ Bkw ehs/ s/ ohB' fBtk;h oDXho f;zx B/ j?Awo Eo' ftu r'bv s/ fv;e; Eo'
B[z nghb ehsh j? fe T[j nkg;h bVkJh dfonkJh gkDhnK 's/ fJ;dk pDdk ;[oZfynk bJh bVBk ukjhdk j?. ftu f;bto w?vb jk;b ehs/. fJZE/ th dZ; d/JhJ/ fe Bt?vk ;N/N ;hBhno T[bzfge
pzd eo e/ e/Ado tZb'A gzikp B{z fgSb/ jZe y'jD dh fsnkoh ftu j?. T[jBK ;odko pkdb B/ gqXkB wzsoh Bo/ ftu seohpB 300 d/ eohp fyvkohnK B/ Gkr fbnk.
dotkz/ okjhA ph n?; n?c tor/ e/Adoh fejk fe fJj th ;zGt j? fe T[j fJ; Ado w'dh B[z th nghb ehsh fe T[j
fJ;/ soK jzN;w?AB tobv ;hBhno y/vK ftu g{oh d[BhnK d/ 70 d/SK d/ n?EbhNK
;[oZfynk pbK jtkb/ eoe/ e/Ado Sk;s Bt/A edw Bkb fe;kB nzd'bB B[z gzikph B{ B[z b'eszsoh s/ ;zxh nfXekoK B/ fjZ;k fbnk ns/ fJBQK y/vK ftu Gkr b?D bJh ft;N fJzvhz nkJhb?Av d/ d/S
gqd/S ftu pdbD d/ :sB fto[ZX e[ubD dk th :sB eo/rh. sfjs nkgDh u[Dh j'Jh ;oeko okjhA
pkopkv'; s'A th fyvkoh gj[zu/ j'J/ ;B. fJBQK y/vK ftu fiZE/ ewbihs p?Bhgkb B/
fJei[ZN j' e/ jzGbk wkoB. e/Ado d/ ;kpek w[Zy wzsoh, i' nekbh db nkgDk Sk;B ubkT[D d/ jZe s'A tKMk 800 $ 1500 whNo o/; ftu uKdh dk srwk fiZfsnk, T[ZE/ jh jodhg f;zx ;zx/Vk
fJ; edw Bkb gfjbK jh yso/ ftu d/ ;ogq;s th jB, B/ fejk fe T[jBK eo e/ gzikphnK B{z zbhb Bk eB s/ B/ ;'B srwk nkgD/ Bkw ehsk. r[opyS f;zx f;ZX{ B{z T[Zuh Skb ftu S/tK ;EkB
fgnk d/S dk ;zxh YKuk j'o ewz'o j' dh gkoNh nVh BjhA oj/rh s/ fJ; T[jBK d/ gfjbK jh v{zx/ zywK 's/ j'o
jkSb j'fJnk id'A fe 200 whNo d"V ftu jodhg f;zx ;zx/Vk B{z 5tK ;EkB
ikt/rk s/ fJ; Bkb ;{pk ;oeko bVkJh ftu fe;/ th rmi'V ftu b{D Bk fSVeD. T[jBK fejk fe
fwfbnk. fJ;/ sohe/ SNg[ZN ftu r[opyS f;ZX{ B{z ;ZstK ;EkB jk;b j'fJnk. fJZE/
fwT[A;g?bNh pD e/ ofj ikt/rh. fJj Skwb j' e/ fJj bVkJh bVB B[z fsnko seohpB 15 ;kbK sZe e/Ado ;oeko
fJj rZb th fzeo:'r j? fe fJj 40thA Bt?vk ;N/N r/wK ;B s/ jzN;w?AB tobv
gzikphnK d/ wkD s/ ;fseko bJh tZvk j? feT[Afe ;zxoS eoBk ;kvk jZe j?. B/ gzikp B{z e/Adoh oki nXhB oZfynk ;hBhno r/wK 34thA ;B. fJj gzikph ;hBhno fyvkoh nkgD/ you/ s/ nwohek ftu
MNek j?. T[jBK fejk fe nekbh db f;nk;h s/ c"i d/ okiekb d/ rzGho Bshi/ th pj[s ;kohnK y/vK 'u Gkr b?Ad/ B/ 's/ gZrK pzBe/ gzikph GkJhuko/ dk Bkw uwekT[Ad/
nZi fJE/ ikoh ehs/ fJe fpnkB bkjk BjhA ukj[zdk s/ fJj j'o gkoNhnK fBeb/. T[jBK fejk fe w?A nk; eodk
B/. fJBQK d/ fJ; T[gokb/ Bkb ftd/SK ftu f;Zy gfjukD B{z th j[bkok fwbdk j?.
ftu ;odko pkdb B/ fejk fe i/eo B{z gzikp d/ fjZsK dh okyh dh ;KMh jK fe fdZbh d/ w"i{dk Sk;e fJfsjk;
fJBQK dh fiZs ;de/ nwohek d/ ;w[Zu/ gzikph GkJhuko/ ftu y[Sh dh bfjo j?.
n;hA ;"V/ fjZsK bJh nkg;h bVkJh pzd bvkJh ftu ;fj:'r bJh fBwkDk j' s'A ;pe f;ZyDr/ ns/ phs/ ;w/A dh sqk;dh
Bk ehsh sK fco e/Ado ;oeko ;kvh e/ nghb eodk j?. T[jBK fejk fe tkbhnK rbshnK BjhA d[jokT[Dr/.
ewz'oh dk bkjk bt/rh. eZbQ B[z n;hA ;ZukJh fJj j? fe gzikp d/ fjZsK dh T[jBK fejk fe gqXkB wzsoh B[z g[oz'o
uzBh s/ f;ZX{ ftukb/ oki GtB
uzBh s/ f;ZX{ ftukb/ oki GtB
uzBh s/ f;ZX{ ftukb/ oki GtB
gSsktKr/ s/ ;kv/ e'b b'eK dhnK okyh d/S d/ fjZsK ftu j? feT[Afe n;hA nghb eodk jK fe gzikp s/ ;ko/ d/S d/ CM uzBh s/ f;ZX{ ftukb/ oki GtB uzBh s/ f;ZX{ ftukb/ oki GtB 'uu uu u
w[SfebK jZb eoB tk;s/ e'Jh skes d/S dh sbtko G[ik jK :kBh w[Zy jZe ftu T[j phs/ ;w/A dhnK sqk;dhnK
BjhA ofj ikt/rh. jfEnko jK. B{z d[jokT[D Bk d/D.
whfNzr, eh d{o j't/rh f;ZX{ dh Bkok
whfNzr, eh d{o j't/rh f;ZX{ dh Bkokzrhrh rhrh rh
whfNzr, eh d{o j't/rh f;ZX{ dh Bkok
whfNzr, eh d{o j't/rh f;ZX{ dh Bkok
whfNzr, eh d{o j't/rh f;ZX{ dh Bkok
oDihs ;kro v?w
oDihs ;kro v?w u eq? j'J/ Xo[Zt j?bhekgNo d/ d{i/
oDihs ;kro v?w u eq?u eq? j'J/ Xo[Zt j?bhekgNo d/ d{i/ j'J/ Xo[Zt j?bhekgNo d/ d{i/
oDihs ;kro v?w 'u eq?u eq?S j'J/ Xo[Zt j?bhekgNo d/ d{i/ j'J/ Xo[Zt j?bhekgNo d/ d{i/
oDihs ;kro v?w
gkfJbN dh YkJh wjhfBnK pknd fwbh bkS
gkfJbN dh YkJh wjhfBnK pknd fwbh bk
gkfJbN dh YkJh wjhfBnK pknd fwbh bk
gkfJbN dh YkJh wjhfBnK pknd fwbh bk
gkfJbN dh YkJh wjhfBnK pknd fwbh bk
3 nr;s B{z eq?S j'J/ j?bhekgNo d/
oDihs ;kro v?w gqki?eN dh Mhb 'u
i/H n?AvH e/H d/ fgzv g[oE{ d/ Bzdeh
fvZrD Bkb j?bhekgNo 'u ;tko d't/A
gkfJbNK dh w"s j' rJh ;h, T[E/ jh 3
nr;s s'A brksko Mhb 'u v[Zp u[Ze/
gkfJbNK, fiBQK 'u'A b?cNhB?AN eoBb J/
H n?Z;H pkm ns/ e?gNB i?:zs i'Sh Skwb
;B, B{z bZGD 'u ;cbsk gqkgs ehsh.
T[E/ jh c"i d/ ;{soK s'A fwbh ikDekoh
nB[;ko c"i d/ T[es nfXekohnK tZb'A
brksko ;fNZwoK ns/ j'o wShBoh d/
;fj:'r Bkb bkgsk gkfJbNK B{z bZfGnk
frnk, fi; sfjs 16 nr;s B{z
b?cNhB?AN eoBb J/H n?Z;H pkm dh bkS uzvhrVQ (fpT{o') Bti's f;ZX{ dh Bkokzrh d{o eoB ns/ gzikp d/ w;fbnK 's/
fwbh. nrbh oDBhsh fsnko eoB bJh w[Zy wzsoh uoBihs f;zx uzBh, Bti's f;zx f;ZX{
T[BQK dZf;nk fe T[BQK B{z T[; ;w/A ns/ johS u"Xoh ftueko d/o oks sZe oki GtB 'u whfNzr j' ojh j?. dZ; d/JhJ/
g{ok ftStk; j' frnk ;h fe d{;o/ fe Bti's f;ZX{ brksko gzikp eKro; dh ekor[zkoh s'A Bkokz Bzo nk oj/ jB
gkfJbN e?gNB i?:zs i'Sh dh bkS th ns/ T[j fes/ Bk fes/ y[d B{z dofeBko j[zdk d/y oj/ jB. Bti's f;ZX{ J/H ihH,
T[E/ jh fuZeV 'u gJh j't/rh, fi;d/ vhHihHghH ns/ uhc ;?eNoh dh fB:[esh 's/ Bkokz jB, ydSk gqrNkfJnk ik fojk
bJh c"i B/ brksko :sB ikoh oZy/, j? fe fJ; whfNzr 'u Bti's f;ZX{ dh Bkokzrh ns/ gzikp d/ w;fbnK 's/ e[M nfjw
T[d'A c"i B/ nkgD/ d{;o/ bkgsk gkfJbN c?;b/ ehs/ ik ;ed/ jB.
e?gNB i?:zs i'Sh dh bkS B{z eZY fbnk dZ; d/JhJ/ fe fJ; s'A gfjbK Bti's f;ZX{ tZb'A eKro; gqXkB ;'Bhnk rKXh B{z
gmkBe'N (fpT{o') YkJh wjhfBnK dh ;jkfJsk Bkb c"i d/ wkfjo r'sky'o j?. fJ; g{o/ nkgq/SB 'u oDihs ;kro fJe fuZmh fbyh rJh, fi; 'u gzikp d/ 13 tknfdnK B{z gfjb d/ nkXko 's/ g{ok
pknd oDihs ;kro v?w gqki?eN dh e?gNB i?:zs i'Sh dh fwqsed/j B{z bZGD v?w gqSk;B tZb'A g{ok ;fj:'r fdZsk eoB dh rZb ejh rJh ;h. fJBQK 'u'A 7 w;b/ nfjw dZ;/ ik oj/ jB.
Mhb 'u Xo[t j?bhekgNo d/ eq?S j'D Bkb 'u bZr/ j'J/ ;B ns/ T[BQK B{z nzs frnk j?, fi; bJh c"i d/ nfXekohnK nfjw 7 w;b/-
v[Zp/ e?gNB i?:zs i'Sh dh bkS pokwd ekw:kph fwb rJh. B/ v?w gqSk;B d/ nfXekohnK ns/ T[BQK p/ndph dk fJB;kc, BS/, y/sh, fpibh, fpibh yohd ;wM"s/, nB[;{fus
j' rJh. nkoH UH phH (gBv[phB[wk :zso) nkyoeko wkfjo r'sky'oK B/ phsh dh Nhw dh gqSz;k ehsh j?. ns/ gZSVhnK ikshnK dh GbkJh, o[zrko

31
31
31 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2 21
31 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 2 2121
31 gzikp NkJhwz, f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 202121
f;zx{ pkovo s/ tkgoh xNBk s'A pknd iE/dko Gkosh w{b dh fB k mke[o B/ fJNbh k mke[o B/ fJNbh u Bro
f;zx{ pkovo s/ tkgoh xNBk s'A pknd iE/dko
f;zx{ pkovo s/ tkgoh xNBk s'A pknd iE/dko
f;zx{ pkovo
f;zx{ pkovo 's/ tkgoh xNBk s'A pknd iE/dkos/ tkgoh xNBk s'A pknd iE/dko
Gkosh w{b dh fB
Gkosh w{b dh fB
u Bro
Gkosh w{b dh fB k mke[o B/ fJNbh u Bro
Gkosh w{b dh fBSk mke[o B/ fJNbh k mke[o B/ fJNbh 'u Brou Bro
frnkBh jogqhs f;zx dk tZvk fpnkB
frnkBh jogqhs f;zx dk tZvk fpnkB e"A;b dhnK u'DK u rZv/ fiZs d/ Mzv/u rZv/ fiZs d/ Mzv/
frnkBh jogqhs f;zx dk tZvk fpnkB
frnkBh jogqhs f;zx dk tZvk fpnkB
frnkBh jogqhs f;zx dk tZvk fpnkB
e"A;b dhnK u'DK
e"A;b dhnK u'DK
e"A;b dhnK u'DK u rZv/ fiZs d/ Mzv/
e"A;b dhnK u'DK 'u rZv/ fiZs d/ Mzv/u rZv/ fiZs d/ Mzv/
nzfwqs;o (fpT{o') ;qh nekb sys ndph dhnK xNBktK tkgo u[ZehnK jB
;kfjp d/ iE/dko f;zx ;kfjp frnkBh fiBQK d/ fe;/ th d'Sh B{z ekB{zB fw;kbh
jogqhs f;zx B/ phs/ fdBhA f;zx{ pkovo ;zk BjhA d/ ;fenk i' f;ZyK d/ zywK
's/ tkgoh xNBk B{z ekB{zB d/ oki dh 's/ wbQw brkT[D dk ezw eodh. pbfe
n;cbsk dk f;ZNk eoko fdZsk j?. T[BQK d'ShnK B{z wkBf;e o'rh efj e/ g{oh
fJ; xNBk d/ ft;fsqs gfjb{nK 's/ ;kfzS B{z Bzrk eoB s'A ekB{zB ftt;Ek
fgS'eV dh rzGhosk Bkb iKu eoe/ n;woZEk iskT[Adh nk ojh j?, fi; Bkb
;koh ;ZukJh ;kjwD/ fbnkT[D dh wzr f;ZyK dh ekB{zB gqsh Go';/ dh GktBk B{z
ehsh j? sK i' d[BhnK ;kjwD/ f;Zy e"w Gkoh m/; gj[zuh j?.
dk ;jh gZy g/S ehsk ik ;e/. fJ; d/ T[BQK fejk fe ;z:[es okSNo ;zx
Bkb jh T[BQK ;oeko s/ g[b; B{z fejk j? tZb'A pDkJ/ wB[Zyh jZeK d/ nkbwh
fe f;zx{ pkovo xNBk dh Xkofwe ;zt/ n?bkBBkw/ dh w[ZYbh G{fwek ftu th
dBShbsk ns/ GktBksfwe rzGhosk B{z fbfynk j? fe e'Jh th wB[Zy fjz;e o;s/
t/yfdnK fJ;B{z f;oc nwB ns/ ekB{zB 's/ T[d'A jh s[odk j?, i/eo ekB{zB dk
d/ w;b/ ti'A Bk fbnk ikt/. oki T[; d/ wB[Zyh jZeK B{z ;[oZfyns
T[BQK whvhnk B{z th f;zx{ pkovo dh oZyD 'u n;cb j' iKdk j?. T[BQK
xNBk d/ nX{o/ gZy fdyk e/ f;ZyK dk fe y[d jh iZi pD e/ c?;bk ;[BkT[Dk. jfonkDk s/ gzikp g[b; B{z nghb
ne; yokp eoB s'A r[o/z eoB dh T[BQK fejk fe f;zx{ pkovo 's/ 15 Btzpo eofdnK fejk fe T[j fBogZysk Bkb
B;hjs fdzfdnK nkfynk fe whvhnk dk B{z sVe/ tkgoh xNBk d/ fgS'eV ftu fJ; xNBk dh iKu zo{o eo/ go fe;/
ezw jo/e gZy B{z g/S eoe/ f;ZNk eZYD fgSb/ gzi S/ ;kbK d"okB gzikp ftu th p/e;{o f;Zy B{z szr gq/SkB eoB s'A
dk c?;bk gkmeK 's/ SZvDk j[zdk j? Bk 400 s'A tZX ;qh r[o{ rqzE ;kfjp ih dh p/ r[o/z ehsk ikt/.
np'jo o'w (fpT{o') ftd/SK 'u t;dk Gkosh GkJhukok nkJ/ fdB p[bzdhnK B{z S{j fojk
np'jo u tZvh tkodks, Bt/A ftnkj/ i'V/ dk s/u tZvh tkodks, Bt/A ftnkj/ i'V/ dk s/ Xko jfEnkoK Bkb esbXko jfEnkoK Bkb esb
np'jo u tZvh tkodks, Bt/A ftnkj/ i'V/ dk s/ Xko jfEnkoK Bkb esb
np'jo 'u tZvh tkodks, Bt/A ftnkj/ i'V/ dk s/u tZvh tkodks, Bt/A ftnkj/ i'V/ dk s/zXko jfEnkoK Bkb esbXko jfEnkoK Bkb esb
np'jo
j? ns/ Gkosh GkJhuko/ dk Bkw o"SB eo fojk j?, fJ;/ soQK eo fdykfJnk j? fJNbh
d/ wkBs'tk dh fBSk mke[o B/. fi; B/ wkBs'tk d/ e;pk g'ihU o';e' dh efwT{B/ d/
np'jo (fpT{o') T[g-wzvb d/ fgzv ;ZgKtkbh 'u bVeh gZy d/
w?Apo dh u'D (Bro e"A;b u'DK) 'u fiZs gqkgs eoe/ nkgD/ wksk-fgsk, Gkosh
b'eK B/ Bt/A ftnkj/ i'V/ B{z wko e/ T[BQK dhnK bkSK fgzv d/ ftu'-
GkJhuko/ dk BK o"SB ehsk j?.
ftu u"okj/ 'u ;[ZN fdZshnK. fJ; ;pzXh ;{uBk fwbD 's/ Gkoh g[b;
gzikp d/ fgzv s'rK fzbQk w[jkbh Bkb ;pzXs fBSk mke[o i' fe fgSb/ 16 ;kbK
c'o; w"e/ 's/ gj[zu rJh. bVek s/ bVeh d't/A tZy-tZy pokdohnK
s'A fJNbh d/ fzbQk wkBs'tk d/ e;pk g'ihnk o{;e' 'u ofj ojh j?, T[; B/ pkfJUw?vheb
d/ dZ;/ ik oj/ jB. fJj d't/A fJeZm/ gVQd/ ;B s/ fgSb/ wjhB/ xo'A
dh fvroh 100 nzeK Bkb gqkgs ehsh j'Jh j? ns/ j[D w?vheb pkfJUN?eBkb'ih dh
GZi e/ fdZbh 'u e'oN w?foi eotkJh ;h go nZi bVeh d/ foSs/dko
fvroh cokok :{Bhtof;Nh s'A eo ojh j?. fBSk mke[o i' fe wbNhB?SBb pkfJU
B/ d'tK B{z cV fbnk s/ T[BQK dk esb eo e/ bkSK B{z fgzv d/ u"okj/
w?vheb ezgBh 'u B"eoh eodh j? ns/ fgSb/ 7 ;kbk s'A g'ihU o{;e' 'u jh tZy-tZy
'u ;[ZN fdZsk. EkDk y{JhnK g[b; ;w/s np'jo d/ vhH n?Z;H ghH
;wkfie ;z;EktK Bkb i[Ve/ ;wki GbkJh d/ ezw eo ojh j?.
okj[b Gkodtki, pZb{nkDk d/ vhH n?Z;H ghH ntsko f;zx ;w/s
ew{B/ d/ w?Apo dh u'D fiZsD s'A pknd fBSk mke[o B/ Gkosh GkJhuko/ d/ b'eK
Gkoh g[b; c'o; w"e/ 's/ gj[zu/ s/ nk;-gk; bZr/ ;hH ;hH NhH thH
B{z fJNbh 'u tZX s'A tZX gV fby e/ ns/ fwjBs eoe/ nZr/ tXD dh nghb ehsh
e?wfonK dh ;jkfJsk Bkb iKu S[o{ eo fdZsh. fwqse bVe/ d/
sK i' nkgD/ d/S ns/ GkJhuko/ dk Bkw o"SB ehsk ik ;e/. T[whd gqrNkJh ik ojh
foSs/dkoK B/ g[b; B{z bkS T[mkT[D s'A wBQk eo fdZsk j? s/ wzr
j? fe fJNbh 'u Gkosh GkJhuko/ d/ B"itkBK dh ;oeko/ dopko/ j' ojh Sw{bhns
ehsh j? fe id'A se bVeh gZy d/ b'eK 's/ wkwbk doi eo e/ T[BQK
Gkosh ekfwnK d/ S'SD B{z th mZb gkT[D 'u ;jkfJe f;ZX j't/rh.
B{z frqcsko BjhA ehsk iKdk, T[BQK B{z bkS BjhA T[mkT[D d/Dr/.
iksh;{ue
iksh;{ue Spd p'bD d/ wkwb/ pd p'bD d/ wkwb/ 'uu uu u
iksh;{ue
iksh;{ue pd p'bD d/ wkwb/ pd p'bD d/ wkwb/
iksh;{ue pd p'bD d/ wkwb/
:[toki f;zx frqcsko, fwbh wkBs
:[toki f;zx frqcsko, fwbh
:[toki f;zx frqcsko, fwbh wkBswkBs
:[toki f;zx frqcsko, fwbh
:[toki f;zx frqcsko, fwbh zwkBswkBs
TANDA PEST CONTROL

















BthA fdZbh (fpT{o') fJz;Nkrqkw bkJht 's/ ;kEh fyvkohnK Bkb rZbpks d"okB iksh;{ue SpdK dh
tos'A eoB tkb/ Gkosh feqeNo :[toki f;zx 's/ e'oN B/ ;ysh fdykJh j?. jK;h 'u doi j'J/ e/; s'A pknd
:[toki f;zx iKu 'u Skwb j' rJ/. g[b; B/ T[BQK dh frqcskoh fdyk e/ iKu nZr/ tXk fdZsh j?. :[toki
f;zx fJ; wkwb/ 'u gfjbK jh jkJhe'oN s'A nrkT{A zwkBs b? u[Ze/ jB. ndkbs B/ :[toki f;zx B{z jK;h
'u doi wkwb/ dh iKu bJh g[b; B{z ;fj:'r d/D d/ nkd/S fdZs/ ;B. :[toki fJ; d/ bJh gzikp ns/
jfonkDk jkJhe'oN d/ nkd/S 's/ fj;ko d/ ihU w?; gj[zu/ ;B. T[BQK d/ Bkb ;[oZfynk eowukohnK ;w/s
uko-gzi b'eK dk ;Nkc uzvhrVQ s'A fj;ko gj[zfunk.
:[toki f;zx B/ y[d jkJhe'oN 'u nB[;{fus ikshnK Bkb ;pzXs fNZgDhnK B{z ;theko ehsk ;h go
fejk ;h fe T[BQK B{z gsk BjhA ;h fe fJj Spd efjDk rbs j?. fJj fe;/ dhnK GktBktK B{z m/; gj[zukT[D
bJh BjhA fejk. g[ZSfrZS s'A pknd :[toki f;zx B{z jkJhe'oN d/ nkd/SK 's/ o;wh zwkBs 's/ fojkn eo
fdZsk frnk. j[D fJj wkwbk ndkbs 'u ftuko-nXhB j?.
fJj j? wkwbk
fJj j? wkwbk
fJj j? wkwbk
fJj j? wkwbk
fJj j? wkwbk
jK;h d/ tehb ois eb;B B/ ndkbs 'u gNhSB dkfJo ehsh ;h fe :[toki f;zx B/ nkgD/ ;kEhnK
Bkb fJz;Nkrqkw bkJht 's/ n?Z;H;hH GkJhuko/ 's/ fNZgDh ehsh ;h. fJ; s'A pknd :[toki f;zx 's/ Xkok
153 J/ sfjs wkwbk doi ehsk frnk. :[toki f;zx B/ fJ; wkwb/ B{z ykfoi eotkT[D bJh jkJh e'oN
ftZu gNhSB dkfJo ehsh ;h, fi; 's/ jkJhe'oN B/ :[toki B{z nrkT{A zwkBs d/ j[ew fdZs/ ;B.

32
32
32 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 2 2121
32 gzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2 21
32 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 202121
d[;fjo/ d/ w/b/ s/ wkvb B{z wkoh ;h r'bh,s/ wkvb B{z wkoh ;h r'bh,
d[;fjo/ d/ w/b/ s/ wkvb B{z wkoh ;h r'bh, nk;Nq/bhnk
d[;fjo/ d/ w/b/
d[;fjo/ d/ w/b/
d[;fjo/ d/ w/b/ 's/ wkvb B{z wkoh ;h r'bh,s/ wkvb B{z wkoh ;h r'bh,
nk;Nq/bhnk u fdf;nk nihp ;w[zdohu fdf;nk nihp ;w[zdoh
nk;Nq/bhnk
nk;Nq/bhnk u fdf;nk nihp ;w[zdoh
nk;Nq/bhnk 'u fdf;nk nihp ;w[zdohu fdf;nk nihp ;w[zdoh
j;gskb u s'fVnk dw iht, ftfrnkBh th j'J/ j?okB
j;gskb
j;gskb u s'fVnk dwu s'fVnk dw
j;gskb
j;gskb 'u s'fVnk dwu s'fVnk dw
iht, ftfrnkBh th j'J/ j?okB
iht, ftfrnkBh th j'J/ j?okB
iht, ftfrnkBh th j'J/ j?okB
iht, ftfrnkBh th j'J/ j?okB
n?wporqh; fJe nihp ns/ ehwsh t;s{
j?. fJe feb' n?wporqh; dh ehws bZyK
ftu j[zdh j?. Gkt/Afe eJh b'eK B/ fJ;
dknt/ B{z ykfoi eofdnK fejk j? fe
n?wporqh; fJe ;ys gdkoE j[zdk j?
idfe s;tho ftu fd; fojk j? fe iht
gkDh tork jbek gkodoSh ns/
p[bp[bk fijk bZr fojk j?.
Bb ihUrqkfce B/ ejh fJj rZb
Bb ihUrqkfce B/ ejh fJj rZb
Bb ihUrqkfce B/ ejh fJj rZb
B? B? B? B? B?SBb ihUrqkfce B/ ejh fJj rZbBb ihUrqkfce B/ ejh fJj rZb
pj[s ;ko/ c/;p[Ze :{zoK B/ fejk j?
fe fJj r[bkph ozr dk J/bhnB tork
iht tQ/b iK Skoe d/ ;oho dk fjZ;k j'
;edk j?. B?SBb ihUrqkfce B/ fejk
fe J/bhnB tork fJj iht fJZe
B[vhpqKu j?. B{vhpq?Au fJZe i?bh-pkvh j?
i' ;w[zdo d/ sb ftZu ofjzdh j?. B?SBb
ihUrqkch dh fNZgDh w[skpe, j[D sZe
B{vhpq?Au dhnK 2,000 s'A tZX fe;wK
y'ihnK rJhnK jB ns/ brGr jo o'z
e?Bpok (fpT{o') nk;Nq/bhnk d/ nk;Nq/bhnk d/ e[JhBzb?Av d/ jot/ p/n
;w[zdoh sZN 's/ J/bhnB fijk fJe nihp d/ T[orB phu 's/ efbZe ehsh rJh. BthnK fe;wK T[Go ojhnK jB.
iht fdykJh fdZsk j?. fJ; iht dh ;w[zdo ezY/ o/s ftu dZp/ fJ; iht dh ftfrnkBh ni/ sZe fJj fBoXkos BjhA
s;tho ;'Sb whvhnk 's/ ekch tkfJob s;tho nk;Nq/bhnk d/ b'eK ftu uouk eo ;e/ jB fe fJj fe; gqiksh Bkb
j' ojh j?. nk;Nq/bhnkJh ;w[zdoh iht dk e/Ado pDh j'Jh j?.j[D sZe e'Jh th ;pzXs j?.
nk;Nq/bhnB fwT{ hnw B/ fdZsk hnw B/ fdZsk
nk;Nq/bhnB fwT{zhnw B/ fdZsk hnw B/ fdZsk 'w/w/ w/w/ w/
nk;Nq/bhnB fwT{
nk;Nq/bhnB fwT{ hnw B/ fdZsk
ftfrnkBh th fJ; iht B{z gSkBD ftu iht dh gSkD BjhA eo ;fenk j?. eJh nk;Nq/bhnB fwT{
bhp/ ikg'fBek
bhp/ ikg'fBek Bkw
bhp/ ikg'fBek' Bkw Bkw
bhp/ ikg'fBek
n;cb oj/ jB. T[jBK dk efjDk j?fe b'e nB[wkB brk oj/ jB fe iht fJe bhp/ ikg'fBek Bkw Bkw
nfijk iht gfjbK ed/ BjhA d/fynk i?bhfcS j? idfe d{finK dk wzBDk j? nk;Nq/bhnB fwT{zhnw B{vhpq?Au dh
frnk j?. ;'Sb whvhnk 's/ e[M :{zo; fe fJj fJe ;w[zdoh ;bZr j?. y'i pko/ B{z b?e/ pj[s T[sSkfjs j?. fJ;
fJ; iht B{z i?bhfcS gqiksh Bkb ;pzXs :{ :{ :{ :{ :{zoK B/ ejh fJj rZboK B/ ejh fJj rZb bJh, T[jBK B/ fJe Nhw B{z e[JhBzb?Av
oK B/ ejh fJj rZb
oK B/ ejh fJj rZb
oK B/ ejh fJj rZb
w[zpJh (fpT{o') wSj{o wkvb nBhsk d/th T[oc w'Bk dh fJbki d"okB j;gskb
dZ; oj/ jB. Gkt/Afe j[D sZe ;'Sb whvhnk 's/ eJh b'eK B/ e[w?AN G/iD dk n?bkB ehsk j?. fwT{zhnw B/
'u w"s j' rJh j?. T[; B{z okiht Bro EkDk y/so d/ nXhB nkT[Ad/ okwBroh ;?eNo
ftfrnkBhnK B/ fJ; dh g[SNh BjhA ehsh ftu dkntk ehsk j? fe r[bkph J/bhnB fJ; iht dh gSkD w/bhp/ ikg'fBek ti'A
2 ;fEs xo d/ ;kjwD/ ngokXhnK B/ r'bh wko fdZsh ;h. fJj xNBk d[;fjo/ w/b/
j?. fijk fd;D tkbk iht n?wporqh; ehsh j?. fJj nk;Nq/bhnk ftZu fJZe ;kb
d"okB oks ;w/A tkgoh. dZf;nk ik fojk ;h fe w/b/ s'A tkg; nkT[Ad/ ;w/A w'Bk Bkb
e[JhB
e[JhB
e[JhB b?Av ftu fyZuh rJh ;h fJjb?Av ftu fyZuh rJh ;h fJj bZrdk j?. fJ; B{z tQ/b dh T[bNh th fejk d/ nzdo t/fynk frnk d{ik nihp iht
e[JhB b?Av ftu fyZuh rJh ;h fJj
e[JhBzb?Av ftu fyZuh rJh ;h fJjb?Av ftu fyZuh rJh ;h fJj
pd;b{eh ehsh rJh. r'bh g/N d/ fjZ;/ 's/ bZrh ;h, fi; ekoB fdb s/ r[od/ B{z
s;tho
s;tho ik fojk j?, fi; dh tos'A ;?AN d/ j?. nfijk jh iht gfjbK powr[Jh d/
s;tho
s;tho
s;tho
B[e;kB j'fJnk ;h.
r[bkph ozr d/ fJ; iht dh s;tho T[sgkdB ftu ehsh iKdh j?. phu 's/ d/fynk frnk ;h.
fJ; xNBk 'u gzi fdB phs ikD d/ pkti{d th g[b; fe;/ B{z th frqcsko BjhA
eo ;eh j?. zywh w'Bk B{z okiht Bro d/ fJe fBZih j;gskb 'u dkyb eotkfJnk
frnk. id'A jkbs ftrV rJh sK wkvb B{z nkJhH ihH nkJhH n?ZwH n?Z;H 'u spdhb
u 12 fdB {fNzr eo o{;h{fNzr eo o{;h
g[bkV ;N/
g[bkV ;N/ u 12 fdB {fNzr eo o{;h
g[bkV ;N/
u 12 fdB
g[bkV ;N/SB B B B B 'u 12 fdB u 12 fdB S{fNzr eo o{;h{fNzr eo o{;h
g[bkV ;N/
eo fdZsk frnk. okiht Bro EkD/ d/ fJzukoi ;o'i e[wko B/ dZf;nk fe w'Bk dh
n?stko B{z uko ti/ w"s j' rJh.
dZf;nk ik fojk j? fe w'Bk nkgDh S'Nh p/Nh d/ Bkb wzdo 'u g{ik eoB rJh
fcbw fBowksk Xosh s/ ;[oZfyns gos/
fcbw fBowksk Xosh 's/ ;[oZfyns gos/s/ ;[oZfyns gos/
fcbw fBowksk Xosh s/ ;[oZfyns gos/s/ ;[oZfyns gos/
fcbw fBowksk Xosh
fcbw fBowksk Xosh
;h. T[; B/ BokfsnK d/ tos oZy/ j'J/ ;B. wzdo s'A tkg; nk e/ T[; B/ nkgD/ xo
dk dotkzk y'fbQnk s/ ;e{No B{z xo d/ nzdo dkyb eo ojh ;h. fJ; d"okB pkJhe
s'A pknd ezky;skB 'u T[sfonk.
's/ ;tko d' pdwkSK B/ T[; B{z r'bh wko fdZsh. d'tK d/ j?bw/N gfjfBnk j'D ekoB
g[bkV dh :ksok eoB tkb/ fszB'A b'e
T[BQK dh gSkD BjhA j' ;eh ;h.
bkb ns/ fuZNhnK XkohnK tkb/ g?okS{N
g[b; B/ wkvb d/ ;zgoe 'u oj/ fJe fpbvo d/ fNekD/ 's/ Skg/wkoh ehsh ;h.
dh wdd Bkb T[so/. g?okS{N okjhA pkjo
jkbKfe T[BQK dh Sw{bhns dk e'Jh ;[okr g[b; B{z j[D se BjhA fwfbnk j?. fpbvo
nkT[D s'A pknd fszBK B{z vkeNoh iKu
d/ fNekD/ 's/ Sokp fwbD s'A pknd T[; B{z frqcsko ehsk frnk ;h. wkvb dh
bJh fbikfJnk frnk.
jZfsnk d/ wkwb/ 'u g[b; d/ jZE j[D se ykbh jB. okiht Bro EkDk fJzukoi
fJ; oke/N 'u Ub/r B'fts;eh,
wB'i e[wko B/ dZf;nk fe j[D fJ; wkwb/ 'u jZfsnk dh Xkok d/ sfjs iKu ehsh
:{bhnk g/o/f;bv ns/ efbw fSg/Ae' ;tko
ikt/rh.
;B. nfGB/soh g/o/f;bv ns/ fcbw
fBod/Se fSg/Ae' 5 Btzpo B{z 'u?bzi' f;ob/
:{H e/H L ebkeko p?Ae;h dh g/AfNzr 18
:{H e/H L ebkeko p?Ae;h dh g/AfNzr 18
:{H e/H L ebkeko p?Ae;h dh g/AfNzr 18 y tkbh fcbw d/ e[M fjZf;nK dh S{fNzr
:{H e/H L ebkeko p?Ae;h dh g/AfNzr 18
:{H e/H L ebkeko p?Ae;h dh g/AfNzr 18
eoB bJh g[bkV e/Ado gj[zu/ ;B ns/
12 fdB T[ZE/ oj/. fJ; fcbw 'u ;oiB
fwbhnB g"Av s'A tZX dh G{fwek fBGk ojh g/o/f;bv B{z fJe
fwbhnB g"Av s'A tZX u j'Jh Bhbkwu j'Jh Bhbkw
fwbhnB g"Av s'A tZX
fwbhnB g"Av s'A tZX 'u j'Jh Bhbkwu j'Jh Bhbkw
fwbhnB g"Av s'A tZX u j'Jh Bhbkw
ukbe db B{z pukT[D bJh fJe g[bkV
;N/SB ikDk g?Adk j?, fi; B{z g[bkV dh
nkofpN 'u s[ozs ;oioh dh b'V j[zdh
j?. g[bkV ;N/SB 'u S/ wjhfBnK s'A tZX
;wK fpskT[D tkb/ B'fts;eh B/ fcbw
wk;e' (fpT{o') fJe g[bkV :ksoh g[bkV e/Ado s'A T[vkD GoB s'A ;kY/ fszB
'u fJe phwko g[bkV :ksoh dh G{fwek
ns/ o{; d/ d' fcbw fBowksktK B{z b? e/ xzfNnK pknd Xosh T[Zs/ T[Zsoh. fJj
fBGkJh j?.
nk fojk ;':[z g[bkV rZvh nzsookSNoh e?g;{b Xosh d/ tk:{wzvb 'u dkyb j'D
NSW 'u NhekeoD 8u NhekeoD 80 gqsh gqshSs s'A gko, t?e;hB/s s'A gko, t?e;hB/
u NhekeoD 8 gqsh s s'A gko, t?e;hB/
u NhekeoD 8
u NhekeoD 8 gqsh gqsh s s'A gko, t?e;hB/s s'A gko, t?e;hB/
fNv b'eK bJh y[ZbQhnK fJj rshftXhnK
fNv b'eK bJh y[ZbQhnK fJj rshftXhnK
fNv b'eK bJh y[ZbQhnK fJj rshftXhnK
fNv b'eK bJh y[ZbQhnK fJj rshftXhnK
fNv b'eK bJh y[ZbQhnK fJj rshftXhnK
f;vBh (fpT{o') nk;Nq/bhnk d/ ;G s'A tZX nkpkdh tkb/ oki
fBT{ ;kT{E t/bz (n?BHn?;Hvpb:{H) B/ nkgDh nkpkdh d/ NhekeoD
dk 80 gqshSs dk whb gZEo gko eo fbnk. fJ; d/ Bkb jh oki
;oeko B/ ;'wtko s'A gkpzdhnK ftZu j'o fYZb d/D dk n?bkB
bzvB (fpT{o') :{H e/H d/ fJe ebkeko p?Ae;h dh g/AfNzr B{z Bhbkwh 'u e[b 18H5 ehsk. 18 Btzpo s'A g{oh soQK NhekeoD tkb/ t;BheK B{z efwT{fBNh
fwbhnB g"Av 'u yohfdnk frnk j?. :{He/H d/ fJ; ebkeko dh fJj g/AfNzr, fi; B{z y/vK ftZu fjZ;k b?D dh fJikzs fdZsh ikt/rh, T[BQK d/ xoK ftZu
'bt fJz fJB fd fpB' fejk iKdk j?, B{z ;'Eph tZb'A 16 fwbhnB g"Av 'u t/funk 20 wfjwkB nk ;eDr/ ns/ dcsoK ftu wk;e gkT[D dh zo{os
frnk ns/ gqhwhnw ;w/s yohddko B/ fJ; bJh e[b 18H5 fwbhnB g"Av dk G[rskB BjhA oj/rh. fJ; s'A fJbktk nzsw ;z;eko ns/ ftnkjK dhnK
ehsk. Bhbkwh xo nB[;ko fJj ehws p?Ae;h bJh fJe foekov j?, i' d[Bhnk Go ;hwktK jNk fdZshnK rJhnK jB ns/ oki d/ ebZpK s/ gZpK ftZu
dhnK ezXK 's/ s;thoK pDkT[D bJh ikfDnk iKdk j?. T[; dh g/AfNzr, n;b 'u BZuD ns/ ghD dh fJikzs j't/rh. n?Bn?;vpb:{ d/ gqhwhno
fi; dk f;ob/y 'rob ftd p?b{B' ;h, fJ;/ Bhbkwh xo 'u 2018 ftZu 1H1 fwbhnB v'fwfBe g?o'N/N B/ gq?; ekBcoz; d"okB fejk fe n?BHn?;Hvpb:{H
g"Av 'u t/uh rJh ;h. B/ fJ; y/so ftZu nrtkJh ehsh j? ns/ tZvh frDsh ftu fJZE'A d/
fJ; e?Bt; g/AfNzr 'u fJe S'Nk pZuk fdb d/ nkeko d/ bkb r[pko/ tZb tXdk t;Bhe okSNo B{z fJ; wjkwkoh ftZu'A pkjo eZY oj/ jB. fJZE/
fdykfJnk frnk j?. fJj fJe s;tho ;h, i' n;b 'u 2002 ftu g{oph bzvB dh e'o'Bk wkwfbnK ftu froktN ikoh j?.
fJe ezX T[Zs/ bZrh j'Jh ;h, fi; 'u p?Ae;h tZb'A e[M pdbkn eo e/ fJ; B{z Bt/A BK fJ; d"okB, nk;Nq/bhnk d/ fteN'ohnk oki ftZu wkwfbnK d/
j/m d[pkok Bhbkw ehsk frnk j?. tkX/ B/ xZN j'D d/ e[M ;ze/s fdykJ/ jB.

33
33
33 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 2 2121
33 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2 21
33 gzikp NkJhwz, f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 202121
phn?;n?c d/ nfXeko y/so tXkT[D tkbk w'dh dk edw
phn?;n?c d/ nfXeko y/so tXkT[D tkbk w'dh dk edw fpqfN fpqfN fpqfN fpqfN fpqfNS n?wHghH v/ftv n?w/; s/ eksbkBk jwbk, j'Jh w"s n?wHghH v/ftv n?w/; s/ eksbkBk jwbk, j'Jh w"s
phn?;n?c d/ nfXeko y/so tXkT[D tkbk w'dh dk edw
n?wHghH v/ftv n?w/; s/ eksbkBk jwbk, j'Jh w"s
n?wHghH v/ftv n?w/; s/ eksbkBk jwbk, j'Jh w"s
n?wHghH v/ftv n?w/; s/ eksbkBk jwbk, j'Jh w"s
phn?;n?c d/ nfXeko y/so tXkT[D tkbk w'dh dk edw
phn?;n?c d/ nfXeko y/so tXkT[D tkbk w'dh dk edw
ftnesh dh w"s j' rJh j?. jkbKfe
bzvB (fpT{o') fpqN/B 'u gqXkB
gzikp dh nkofEe y[ wzsoh p'fo; ikB;B dh ezzot/fNt fwqse d/ BK dk y[bk;k BjhA ehsk frnk
gzikp dh nkofEe y[ jkbh B{z Ykj bkt/rkL okDkjkbh B{z Ykj bkt/rkL okDk
gzikp dh nkofEe y[
gzikp dh nkofEe y[ jkbh B{z Ykj bkt/rkL okDk
gzikp dh nkofEe y[Sjkbh B{z Ykj bkt/rkL okDkjkbh B{z Ykj bkt/rkL okDk
gkoNh d/ fJe ;z;d w?Apo v/ftv n?w/ j?.
; 's/ eksbkBk jwbk ehsk frnk g[b; B/ fejk fe d'Sh B{z esb
feb'whNo sZe xNk fdZsk frnk j?
d/ SZe 'u frqcsko ehsk frnk j?.
fi; d"okB T[j rzGho s"o 's/ zywh
fijBK dk nfXeko y/so 80 feb'whNo
fJe ypo w[skpe ezzot/fNt ;z;d
j'J/ rJ/ ;B. 69 ;kbk d/ ;z;d w?Apo
;h. r[ioks ftZu fJ; B{z 80 s'A xNk e/
B{z J/no n?Ap{b?A; okjhA j;gskb 'u w?Apo v/ftv n?w/; 's/ T[; ;w/A jwbk
50 eo fdZsk frnk j?. T[jBK nZr/ fejk
dkyb eotkfJnk frnk, fi; fJbki ehsk frnk id T[j bh-nkB-;h
fe fJj n;zs[bB e/Adoh ns/ oki
d"okB T[BQK dh w"s j' rJh. Sfjo ;fEs p/bc/no; w?Efv;N uou
J/iz;hnK ftZu sDkn th g?dk eo/rk.
'u nkgD/ ;fj:'rhnK Bkb p?me eo
g[b; B/ 25 ;kbk jwbkto B{z
okDk r[oihs B/ fejk fe eDe ns/
oj/ ;B. n?w/; d/ bzvB dcso B/
frqcsko eo fbnk j?. g[b; B/ fejk fe
u"bK dh Bwh tkbh g?dktko ekoB gzikp
nfXekohnK B{z bh-nkB-;h 'u uke{ Bkb g[b; ns/ n?Ap{b?A; dh g[SNh ehsh
gfjbK jh nkofEe ;zeNK dk ;kjwDk
jwbk ehs/ ikD d/ ;zpzX 'u ;{uBk fwbh go e'Jh j'o t/otk ;KMk BjhA ehsk.
eo fojk j?, c;bK dh ftfGzBsk, t?b:{
;h. T[BQK B/ fejk fe fJe d'Sh B{z frqcsko fog'oN w[skpe, xNBk tkbh EK e'b
n?vhSB bJh c{v gq';?f;zr, pkrpkBh ns/
eJh n?Ap{b?A; d/yhnK rJhnK ns/
eo e/ T[; e'b'A uke{ pokwd ehsk frnk.
izrbks ftZu th e'Jh yk; ;cbsk BjhA
uou B/V/ jh fJe J/no n?Ap{b?A; B{z
g[b; B/ dZf;nk fe n;hA fJ; wkwb/ 'u
fwb ojh. gkDh d/ brksko xZN oj/
j[D sZe fe;/ j'o dh sbkSh BjhA bJh j? fsnko oZfynk frnk. fJe ;EkBe
uzvhrVQ L gzikp ftZu phn?;n?c d/ gZXo Bkb gzikp fJZe wko{Eb ;{pk pD
ns/ ;kvk wzBDk j? fe iBsk bJh yso/ e"A;bo i"B bKp B/ fejk fe jwb/ d/
nfXeko y/so B{z tXkT[D ;pzXh e/Ado ikt/rk. gzikp pk;wsh uktb ns/
dh e'Jh rZb BjhA j?. pknd 'u g[b; B/ d' xzN/ pknd sZe n?w/; B{z j;gskb
;oeko d/ c?;b/ dk fto'X eofdnK fwnkoh ;pzhnK dk gqw[Zy T[sgkde j?
BjhA fbikfJnk ik ;fenk.
fejk fe jwb/ dh xNBk 'u fJe
seBheh f;Zfynk ns/ T[d:'fre s/ fJj ;w/A dh b'V j? fe fJ; z'B s'A
f;ybkJh, o'zrko T[sgsh ns/ f;ybkJh, pk;wsh u"bK d/ fBo:ks dh fJikzs
pkrpkBh ns/ G{wh s/ ib ;zGkb wzsoh fdZsh ikt/ ns/ ;pzhnK bJh gq';?f;zr
ekp[b r[od[nko/
ekp[b r[od[nko/
ekp[b r[od[nko/ u w[V dkyb j'J/ jfEnkopzd ftnesh, f;Zy GkJhuko/ B{z fdZsh Xweh
ekp[b r[od[nko/ u w[V dkyb j'J/ jfEnkopzd ftnesh, f;Zy GkJhuko/ B{z fdZsh Xwehu w[V dkyb j'J/ jfEnkopzd ftnesh, f;Zy GkJhuko/ B{z fdZsh Xweh
ekp[b r[od[nko/ 'u w[V dkyb j'J/ jfEnkopzd ftnesh, f;Zy GkJhuko/ B{z fdZsh Xwehu w[V dkyb j'J/ jfEnkopzd ftnesh, f;Zy GkJhuko/ B{z fdZsh Xweh
okDk r[oihs f;zx B/ fejk fe ;ojZdh :{fBNK B{z ;Ekgs ehsk ikt/ sK i'
;{p/ gzikp B{z Bzo nzdkz ehsk frnk, fe;kB nkgDh T[gi B{z bkGdkfJe pDk
r[od[nko/ Bkb i[V/ efwT{fBNh ;e{b dh
fjwkub gqd/S tor/ r[nKYh ;{fpnK B{z ;eD.
g{zih fBt/S ;pf;vh bJh e?pfBN wzsoh B/ fejk fe yk; eoe/ ;koh fJwkos' s/ Skg/wkoh ehsh.
r[od[nko/ d/ gqkJht/N ;[oZfynk rkovK
ftS/S g?e/i fdZsk frnk idfe gzikp ;ojZdh y/so ftZu y/shpkVh y/so gfjbK
B/ gfjbK T[BQK B{z nzdo ikD s'A o'fenk
ftZu phn?;n?c d/ nfXeko y/so B{z 15 jh sDkn ftZu j? ns/ phn?;n?c d/
go T[BQK B{z rzGho Bshi/ G[rsD dh
feb'whNo s'A 50 feb'whNo sZe tXk e/ nfXeko y/so dk ft;Eko T[BQK dhnK
Xweh fdZsh rJh ns/ T[jBK Bkb
fJZe j'o tZvk MNek fdZsk frnk j?. w[SebK ftZu j'o tkXk eo/rk. T[BQK e/
jZE'gkJh th ehsh rJh. fJBQK
fJ; Bkb fBt/SeK ftZu fJZe vo ns/ Ado ;oeko B{z fejk fe gzikp B{z tX/o/
ftneshnK B/ r[od[nko/ d/ Bkb bZrd/
n;[oZfynk dh GktBk g?dk j[zdh j?. okDk gq's;kjB fdZs/ ikD dh b'V j?. e/Ado
r[oihs B/ g[ZfSnk fe fBt/Se 25,000 ;oeko B{z T[dkoheoB ns/ gq's;kjB ;z;d w?Apo Bfozdo f;zx ykb;k dh
g[okDh fojkfJS ns/ dcso 's/ th Skgk
tor feb'whNo ;ojZdh gZNh (e[Zb :'iBktK g/S eoBhnK ukjhdhnK jB.
wkfonk. fJ; xNBk wro'A GkJhuko/ B/
50,000 ftZu'A) ftZu fBt/S feT[A eo/rk T[BQK ;[Mkn fdZsk fe ;ojZdh y/so d/
rzGho fuzsktK zkjo ehshnK jB ns/
id'A fJj y/so ;[oZfynk pb d/ nfXeko fe;kBK B{z s[gek f;zukJh gqDkbh bJh
nkgD/ ihtB B{z yso/ dk ydSk
y/so nXhB j?. fJZE'A sZe fe xo/b{ T[ZBs e/Adoh :'iBktK sfjs 90 ch;d
iskfJnk j?. uzv'e B/ fejk fe GkJhuko/
T[d:'rK d/ Bkb bZrdhnK T[d:'fre ;pf;vhnK fdZshnK ikDhnK ukjhdhnK
d/ brGr 20 w?Apo r[od[nko/ d/ nzdo
fJekJhnK th ;[oZfyns EktK 's/ ikD jB.
w"i{d jB. uzv'e B/ Gkos ;oeko B{z
pko/ ftuko eo ojhnK jB. T[BQK fejk fe T[j w[Zy wzsoh B{z p/
nghb ehsh fe T[j ncrkfB;skB ftZu
gq?; ekBcoz; B{z ;zp'XB eod/ j'J/ Bsh eoBr/ fe T[j wsk gk; eoB bJh
w'dh ;oeko 's/ toQfdnK, okDk r[oihs ftXkB ;Gk dk fJZe fdB dk ftS/S ofj oj/ fjzd{ ns/ f;Zy GkJhuko/ dhnK
fuzsktK B{z ekp[b ftZu nkgD/ jwo[spk
f;zx B/ fejk fe 5 T[Zso g{oph ;{fpnK ;?SB p[bkT[D ns/ Gkos d/ gqXkB wzsoh ekp[b (fpT{o') ncrkfB;skB ftu XwekfJnk frnk j?. uzv'e B/ fejk fe
d/ Bkb T[Zu gZXo 's/ s[ozs u[Ze/. fJ; d/
wBhg[o, fwz'ow, fsqg[ok, Bkrkb?Av ns/ Bkb whfNzr bJh ;ko/ GkJhtkbK d/ tcd f;Zy GkJhukok ;[oZfyns BjhA j?. skzk T[BQK B{z ekp[b d/ ncrkB f;Zy GkJhuko/
w/xkfbnk ftZu nfXeko y/so 20 dh nrtkJh eoB. ikDekoh w[skpe 10 fdBK ftZu tkgoh tZb'A fJ; xNBk pko/ d[ydkJh ekbK Bkb jh, ncrkfB;skB dh w"i{dk
;oeko B{z ;z:[es okSNo d/ ukoNo ns/
d{ih xNBk ftZu ncrkfB;skB d/ nkJhnK ;B. T[jBK w[skpe
T[ZE/ ofj oj/ xZN frDshnK dh GbkJh
fJ;bkfwe nwhoks dh ftS/S fJekJh ncrkfB;skB d/ fJ;bkfwe nwhoks
B{z :ehBh pDkT[Dk ukjhdk j?. T[jBK
s'A j'D dk dkntk eoB tkb/ Gkoh dh ftS/S fJekJh s'A j'D dk dkntk
;[ypho f;zx pkdb B/ ehsk gkoNh d/ 4 j'o
;[ypho f;zx pkdb B/ ehsk gkoNh d/ 4 j'o jfEnkopzd ftnesh ekp[b d/ ekos/ eoB tkb/ Gkoh jfEnkopzd nfXekoh B/ fejk fe fJ; soQK dh fJj d{ih xNBk
;[ypho f;zx pkdb B/ ehsk gkoNh d/ 4 j'o
;[ypho f;zx pkdb B/ ehsk gkoNh d/ 4 j'o
;[ypho f;zx pkdb B/ ehsk gkoNh d/ 4 j'o
gotkB r[od[nko/ ftZu dkyb j'J/ ns/ zpod;sh ekp[b d/ ekos/ gotkB j?. fJ; s'A gfjbK 5 Btzpo B{z, Gkoh
jfEnkopzd ftneshnK dk fJZe ;w{j
T[jBK B/ ncrkB f;ZyK B{z XwekfJnk. ;fEs r[od[nkok d;w/S fgsk ftZu
skfbpkB Sk;s ekp[b d/ r[od[nkok
fJzvhnB tobv c'ow d/ gqXkB g[Bhs dkyb j'J/. T[BQK B/ r[od[nko/ d/ nzdo
nfXekos T[whdtkoK dk n?bkB
nfXekos T[whdtkoK dk n?bkB f;zx uzv'e B/ fJj ikDekoh fdZsh. w"i{d GkJhuko/ B{z XwekfJnk ns/ eos/ gotkB ftZu dkyb j'fJnk ns/
nfXekos T[whdtkoK dk n?bkB
nfXekos T[whdtkoK dk n?bkB
nfXekos T[whdtkoK dk n?bkB
fJzvhnB tobv c'ow d/ gqXkB gftZso ;EkB dh wfo:kdk Gzr ehsh. T[ZE/ fszB rkovK B{z fjok;s ftZu b?
fbnk. pkjo fBebD s'A gfjbK T[jBK
g[Bhs f;zx uzv'e B/ fejk fe T[E/ w"i{d uzv'e B/ dZf;nk fe T[BQK B/ Bk f;oc
B/ e[M ;h;hNhth e?wo/ s'V fdZs/ ;B.
ncrkB f;Zy GkJhuko/ d/ w?ApoK B{z r[od[nko/ 's/ Skgk wkfonk ;r'A
ozXktk B{z f;zx{ jZfsnkeKv fgZS/ rfjoh ;kf
ozXktk B{z f;zx{ jZfsnkeKv fgZS/ rfjoh ;kf j'D dk j'D dk
ozXktk B{z f;zx{ jZfsnkeKv fgZS/ rfjoh ;kf
ozXktk B{z f;zx{ jZfsnkeKv fgZS/ rfjoh ;kf j'D dk
ozXktk B{z f;zx{ jZfsnkeKv fgZS/ rfjoh ;kfzS j'D dk j'D dk
Zel T[g w[Zy wzsoh B/ fBnK fdtkT[D dk ehsk tkndk
Zel T[g w[Zy wzsoh B/ fBnK fdtkT[D dk ehsk tkndk
Zel T[g w[Zy wzsoh B/ fBnK fdtkT[D dk ehsk tkndk
SZel T[g w[Zy wzsoh B/ fBnK fdtkT[D dk ehsk tkndkZel T[g w[Zy wzsoh B/ fBnK fdtkT[D dk ehsk tkndk
uzvhrVQ L gzikp d/ T[g w[Zy wzsoh dh jdkfJs ehsh fiBQK ekoBK eoe/
;H ;[yfizdo f;zx ozXktk B/ nZi fejk bytho uhwk ebK fgzv s'A f;zx{ pkovo
fe f;zx{ jZfsnkeKv fe;kBK d/ ;zxoS frnk ;h.
B{z Ykj bkT[D dh fJZe v{zxh ;kfzS jkb jh ftZu ;kjwD/ nkJhnK skzk
ikgdh j?. s;thoK d/ wZd/Bzo ;H ozXktk B/ fejk
soBskoB d/ fJZe nB[;{fus iksh fe fBjzr nkr{ B{z e/Ado y/shpkVh wzsoh
Bkb ;pzXs wzd{o d/ esb dh w"i{dk Bfozdo f;zx s'wo Bkb nkgDh w[bkeks
xNBk ns/ whvhnk ftZu j'J/ skzk dk ekoB dZ;D dh zo{os j't/rh ns/
y[bkf;nK dk fzeo eofdnK T[g w[Zy fJj th dZ;Dk j't/rk fe eh T[BQK B{z
wzsoh, fiBQK e'b rqfj ftGkr j?, B/ g{oB fszB ekb/ y/sh ekB{zB fto[ZX w[fjzw dh
fBnK dk tkndk eofdnK fejk fe nrtkJh eo oj/ fe;kB :{BhnBK tZb'A
;oeko wkwb/ dh v{zxkJh sZe gj[zu/rh nfijk eoB dk nkd/S fdZsk frnk ;h.
ns/ fJ; xNBk d/ n;b ;kfzSeosktK T[g w[Zy wzsoh B/ fejk fe fBjzr
B{z p/Bekp eo/rh. nkr{nK tZb'A f;zx{ pkovo 's/ v/o/ ns/
fBjzr nkr{nK ftZu'A fJZe fBjzr XoB/ tkb/ ;EkB dh wjZssk B{z t/yfdnK
uzvhrVQ 19 Btzpo-- Sq'wDh nekbh db d/ gqXkB ;H ;[ypho f;zx pkdb B/
nkr{ d/ Gkos ;oeko, yk; eoe/ e/Adoh iksh gfotko Bkb ;pzXs bypho f;zx fBjzr nkr{nK bJh fe;kB :{BhnBK B{z
2022 ftZu j'D ik ojhnK gzikp ftXkB ;Gk dhnK u'DK bJh gkoNh d/ 4 j'o
fgzv uhwk ebK dk ofjD tkbk ;h ns/
y/shpkVh wzsoh Bfozdo f;zx s'wo Bkb ;{fus eoBk ns/ e/Adoh wzsoh Bkb T[BQK
nfXekos T[whdtkoK dk n?bkB eo fdZsk. gkoNh dh e'o ew/Nh d/ w?Apo ns/
pj[s rohp ;h. T[BQK nZr/ fejk fe ;kB{z
;pzX j'D pko/ jkb jh ftZu j'J/ y[bkf;nK dhnK whfNzrK pko/ ngv/N d/Dk bkzwh
;kpek wzsoh ;H pbd/t f;zx wkB ftXkB ;Gk jbek ;[Bkw s'A, n?;HihHghH;h d/
fJj gsk brkT[D dh zo{os j? fe T[;B{z
d/ wZd/Bzo, T[BQK fejk fe fJ; ;h. T[BQK fejk fe fJ; Bkb b'eK d/ wBK
;kpek gqXkB ns/ ;kpek wzsoh ;H r'fpzd f;zx b'Ar'tkb bfjokrkrk s'A, Sqh
jZfsnkeKv B/ j[D fpbe[b tZyok w'V f;zx{ ;ojZd 's/ e"D b? e/ frnk ;h ns/ ftZu Sze/ ns/ SZe g?dk j'J/ jB fiBQK B{z
jogkb i[B/ik gfNnkbk (Sfjoh) s'A ns/ ;H jod/t f;zx w/x r'fpzdrVQ jbek
b? fbnk j?. T[jh fBjzr nkr{ j[D fe;B/ fdbh sZe T[;dh :ksok dk you d{o eoB dh zo{os j? ns/ gzikp ;oeko
pZb{nkDk (okytK) s'A gkoNh d/ T[whdtko j'Dr/. nZi n?bkB/ 4 T[whdtkoK ;w/s
ehsk ;h feT[Afe T[; e'b nkgDh o'Nh
bypho f;zx dh jZfsnk d/ w[Zy d'Sh B{z ;kfzS dh iVQ sZe gj[zuD ns/ d'ShnK
gkoNh j[D sZe 74 T[whdtkoK dk n?bkB eo u[Zeh j?. fJj ikDekoh nZi gkoNh
bJh th g?;/ BjhA ;B. T[BQK B/ ;EkBe
pukT[D dhnK e'fSSK eo oj/ jB. B{z p/Bekp eoB ns/ ;zk d/D bJh jo
d/ w[Zy dcso s'A gkoNh d/ ;hBhno whs gqXkB ns/ p[bko/ vkH dbihs f;zx uhwk
gqSk;B B{z T[BQK ekoBK dh iKu eoB
T[g w[Zy wzsoh B/ fejk fe nB[;{fus ;zGt :sB eo/rh.
B/ fdZsh.

34
34
34 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 2 2121
34 gzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2 21
34 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 202121
e?gNB tZb'A BthA gkoNh d/ n?bkB s/ fto'XhnK B/
e?gNB tZb'A BthA gkoNh d/ n?bkB s/ fto'XhnK B/
e?gNB tZb'A BthA gkoNh d/ n?bkB s/ fto'XhnK B/
e?gNB tZb'A BthA gkoNh d/ n?bkB s/ fto'XhnK B/
e?gNB tZb'A BthA gkoNh d/ n?bkB s/ fto'XhnK B/
;ojZdh fJbkfenK ftu phHn?;Hn?cH dk nfXeko y/so tXkT[D
;ojZdh fJbkfenK ftu phHn?;Hn?cH dk nfXeko y/so tXkT[D
;ojZdh fJbkfenK ftu phHn?;Hn?cH dk nfXeko y/so tXkT[D
;ojZdh fJbkfenK ftu phHn?;Hn?cH dk nfXeko y/so tXkT[D
;ojZdh fJbkfenK ftu phHn?;Hn?cH dk nfXeko y/so tXkT[D
eZ;/ szi, w'dh Bkb u'D o?bh dh ;[rp[rkjN
eZ;/ szi, w'dh Bkb u'D o?bh dh ;[rp[rkjN
eZ;/ szi, w'dh Bkb u'D o?bh dh ;[rp[rkjN
eZ;/ szi, w'dh Bkb u'D o?bh dh ;[rp[rkjN
eZ;/ szi, w'dh Bkb u'D o?bh dh ;[rp[rkjN
pko/ e/Ado dk c?;bk gqtkB BjhA eoKr/-uzBh
pko/ e/Ado dk c?;bk gqtkB BjhA eoKr/-uzBh
pko/ e/Ado dk c?;bk gqtkB BjhA eoKr/-uzBh
pko/ e/Ado dk c?;bk gqtkB BjhA eoKr/-uzBh
pko/ e/Ado dk c?;bk gqtkB BjhA eoKr/-uzBh
bJh fJZe ftnkge Bhsh xVh ikt/ fi;
bJh ;{pkJh e?pfBN dh fJZe ftS/S
whfNzr S/sh jh ;Zdh ikt/rh ns/ i/eo
b'V gJh sK fJj w[Zdk ;op gkoNh whfNzr
ftu th v{zxkJh Bkb ftukfonk ikt/
rk, go i/eo fJj w[Zdk fco th BjhA
;[bMdk sK gzikp ftXkB ;Gk dk fJZe
ftS/S fJibk; ;Zfdnk ikt/rk.
j'o ikDekoh fdzd/ j'J/ w[Zy wzsoh B/
fejk fe fe;kBK s'A zwhB n?e[nkfJo
eoe/ ns/ T[BQK B{z pDdk w[nktzk d/ e/
b'VhAdh zwhB S/sh jh e/Ado ;oeko B{z
d/ fdZsh ikt/rh i' fe gZNh-wZy{ o/b fbze
fte;s eoB bJh j't/rh ns/ fJ; Bkb
fyZs/ ftu nkofEe rshftXhnK B{z
j[bkok fwb/rk.
uzvhrVQ L gzikp d/ w[Zy wzsoh b'eK dhnK Xkofwe GktBktK GVekT[D
gzikp gqd/S eKro; ew/Nh d/ gqXkB
uoBihs f;zx uzBh B/ nZi ;gZSN SpdK bJh Sq'wDh nekbh db d/ gqXkB ;[ypho
Bti's f;zx f;ZX{ tZb'A 13 ;{soh J/izv/
ftu fejk fe phHn?;Hn?cH dk nfXeko f;zx pkdb dh nkb'uBk eofdnK uzBh
;pzXh eKro; gqXkB ;'Bhnk rKXh B{z
y/so w"i{dk 15 feb'whNo s'A tXk e/ 50 B/ T[BQK B{z e/Adoh pbK dk ;qh jfowzdo
fuZmh fby/ ikD d/ w[Zd/ pko/ w[Zy wzsoh
feb'whNo eoB dh fJikzs d/D pko/ e/ ;kfjp ns/ j'o Xkofwe n;EkBK ftu
uzvhrVQ (fpT{o') gzikp d/ ;kpek w[Zy wzsoh e?gNB nwfozdo f;zx tZb'A BthA B/ ikDekoh fdZsh fe ;{pk ;oeko tZb'A
Ado d/ c?;b/ B{z T[BQK dh ;oeko gqtkB gqt/S eoB dh GVekjN Goh fpnkBpkzh
gkoNh pDkT[D d/ n?bkB Bkb jh fto'XhnK B/ T[BQK 's/ szi eZ;D/ S[o{ eo fdZs/ jB. b'eK Bkb ehs/ j'J/ tknd/ g{o/ eoB bJh
BjhA eo/rh feT[A i' fJj edw ;zxh YKu/ s'A r[o/z eoB dh nghb ehsh j?. T[BQK
wzsoh gorN f;zx B/ fejk fe T[j sK ekch ;w/A s'A efj oj/ jB fe e?gNB, pkdb gfjbK jh z'o-S'o Bkb ezw ehsk ik
dh GktBk d/ fybkc j?. fejk fe nekbh db d/ gqXkB
ns/ Gkigk d/ Bkb fwb/ j'J/ jB. e?gNB nwfozdo f;zx Gkigk d/ J/izv/ 's/ jh ezw fojk j? ns/ T[BQK fJj :ehB th
wzsoh wzvb dh whfNzr s'A s[ozs phHn?;Hn?cH d/ w[Zd/ dh nkV ftu b'eK
eo oj/ ;B. T[ZE/ jh ;kpek e/Adoh wzsoh jof;wos e"o pkdb B/ e?gNB nwfozdo fdtkfJnk fe jo/e tkndk g{oB o{g
pknd gZsoekoK Bkb rZbpks eod/ dhnK Xkofwe GktBktK B{z m/; gj[zuk
f;zx dh BthA gkoNh B{z Gkosh iBsk gkoNh dh ph Nhw eoko fdZsk. T[BQK fejk fe ftu bkr{ ehsk ikt/rk. T[BQK fJj th
j'J/ w[Zy wzsoh B/ fejk fe nwB-ekB{zB e/ gzikp B{z w[V nZstkd d/ ekb/ d"o
e?gNB nwfozdo f;zx brksko Gkigk dh p'bh p'b oj/ ;B ns/ j[D BthA gkoNh dk fejk fe fJj ;{pkJh gkoNh gqXkB dk
dh ftt;Ek ;{p/ dk w[Zdk j? ns/ gzikp ftu Bk XZeD feT[A i' nekbh db jh
n?bkB eo e/ T[BQK B/ fJ; B{z ;gZSN th eo fdZsk j?. coz j? fe T[j gkoNh dh jkJhewKv B{z
B{z Go';/ ftu bJ/ fpBK ;{p/ T[s/ fJj ;{p/ d/ B"itkBK B{z r[zwokj eoe/
e?gNB dh gqXkB wzsoh w'dh Bkb gfNnkbk 'u u'D o?bh dh ;[rp[rkjNu u'D o?bh dh ;[rp[rkjN
e?gNB dh gqXkB wzsoh w'dh Bkb gfNnkbk u u'D o?bh dh ;[rp[rkjN
e?gNB dh gqXkB wzsoh w'dh Bkb gfNnkbk ;{p/ Bkb ;pzXs wkwfbnK pko/ ikD{z
e?gNB dh gqXkB wzsoh w'dh Bkb gfNnkbk u u'D o?bh dh ;[rp[rkjNu u'D o?bh dh ;[rp[rkjN
e?gNB dh gqXkB wzsoh w'dh Bkb gfNnkbk
c?;bk E'g d/D dk e/Ado ;oeko dk nZstkd d/ okj tZb s'oB bJh fzzw/
e?gNB nwfozdo f;zx tZb'A BthA gkoNh dk n?bkB j[zd/ jh gzikp 'u T[BQK dhnK eotkJ/ go fJ; dk wsbp fJj BjhA fe
e'Jh nkXko BjhA pDdk. w[Zy wzsoh B/ tko j?.
f;nk;h o?bhnK B{z b? e/ th ;[rp[rkjN S[o{ j' rJh j?. fejk ik fojk j? fe e?gNB gkoNh ns/ ;oeko dofwnkB e'Jh
;gZSN s"o T[s/ fejk fe T[BQK dh fJ; ;pzXh ;[ypho pkdb tZb'A
gqXkB wzsoh Bfozdo w'dh d/ Bkb gfNnkbk 'u fJe tZvh o?bh eoB dh fsnkoh eo wsG/d jB.
;oeko ;{p/ ftu nkgDh g[bh; c'o; GVekT{ fpnkBpkzh ehs/ ikD bJh
oj/ jB. jkbKfe e?gNB nwfozdo f;zx tZb'A fJ; 's/ ni/ sZe e'Jh iBse fpnkB m/ek nXkos w[bkzwK pko/ g[ZS/ rJ/
Bkb nwB-ekB{zB dh ;fEsh B{z Sq'wDh nekbh db gqXkB T[Zs/ nf;ZX/
ikoh BjhA ehsk frnk j?. fJZe ;tkb dk itkp fdzd/ j'J/ uzBh B/
BfiZmD ftu g{oB s"o T[s/ ;woZE j?. o{g ftu jwbk eod/ j'J/ uzBh B/ fejk
gzikp ghg[b; eKro; gkoNh ;w/s gzikp ftek; gkoNh fij/ BktK dh uouk
gzikp ghg[b; eKro; gkoNh ;w/s gzikp ftek; gkoNh fij/ BktK dh uouk fejk fe ;{pk ;oeko tZb'A nfijh Bhsh
gzikp ghg[b; eKro; gkoNh ;w/s gzikp ftek; gkoNh fij/ BktK dh uouk
gzikp ghg[b; eKro; gkoNh ;w/s gzikp ftek; gkoNh fij/ BktK dh uouk
gzikp ghg[b; eKro; gkoNh ;w/s gzikp ftek; gkoNh fij/ BktK dh uouk
T[BQK fejk fe g[bh; dh ekpbhns ns/ fe i' e'Jh th nfij/ ;zt/dBShb w[Zd/
e?gNB d/ n?bkB s'A pknd BthA gkoNh d/ Bkw B{z b? e/ th uouktK dk pkzko fsnko ehsh ik ojh j? i' fe nfij/
;woZEk ;dek jh ;{p/ ftu djkek bzw/ f;oc nkgD/ ;tkoEK dh g{osh eoB
row j' frnk j?. f;nk;h rfbnkfonK 'u eJh soQK d/ BktK dh uouk j?. fJBQK 'u w[bkzwK d/ fjZsK dh okyh eo/rh.
nZstkd B{z mZbQ gkJh rJh ;h fi; bJh u[Zedk j?, T[j gzikp ns/ d/S dk
gzikp ghg[b; eKro; gkoNh s'A b? e/ gzikp ftek; gkoNh fij/ BktK dk fenk; fJ; w"e/ jkzo j'oBK ftu T[g w[Zy
Bkb nwB-SKsh, ;dGktBk ns/ ;G s'A tZvk d[SwD j?.
brkfJnk ik fojk j?. wzsoh ;[yfizdo f;zx ozXktk ns/ UHghH
GkJhukoe ;KM pjkb j'Jh. uzBh B/ nZr/ fejk fe j[D ;fEsh
gzikp ftek; gkoNh d/ Bkw B{z b? e/ gfjbK th uouk ojh j?. T[ZE/ jh ghg[b; ;'Bh s'A fJbktk e?pfBN wzsoh wBgqhs
phHn?;Hn?cH dk nfXeko y/so dh wzr fJj j? fe fJ; Bkz[e w[Zd/ ;pzXh
gkoNh tkbk Bkw ghg[b; gkoNh nkc gzikp (ghH ghH ghH) Bkb i'V e/ t/fynk ik f;zx pkdb, no[Dk u"Xoh, fti/ fJzdo
tXkT[D d/ ;zt/dBShb w[Zd/ B{z s{b d/ e/ b'eK d/ wBK ftub/ Gow-G[b/y/ d{o eoB
fojk j?. ghg[b; gkoNh nkc gzikp (ghH ghH ghH) dk rmB wBgqhs f;zx pkdb B/ f;zrbk ns/ gorN f;zx th Skfwb ;B.
ehsk ;h. jkbKfe pknd 'u T[BQK B/ fJ; gkoNh d/ eKro; 'u ob/t/A dk n?bkB eo
fdZsk ;h.
gzikp ftZu phHn?;Hn?cH dk nfXeko y/so tXkT[D fto[ZX
gzikp ftZu phHn?;Hn?cH dk nfXeko y/so tXkT[D fto[ZX
gzikp ftZu phHn?;Hn?cH dk nfXeko y/so tXkT[D fto[ZX 'nkgnkg nkgnkg nkg' B/ B/ B/ B/ B/
gzikp ftZu phHn?;Hn?cH dk nfXeko y/so tXkT[D fto[ZX
gzikp ftZu phHn?;Hn?cH dk nfXeko y/so tXkT[D fto[ZX
eKr'
eKr' u j[D fJp'bk p[yko B/u j[D fJp'bk p[yko B/
eKr'
eKr' 'u j[D fJp'bk p[yko B/u j[D fJp'bk p[yko B/
eKr' u j[D fJp'bk p[yko B/
gzikp Go u w'dh ns/ nfws u w'dh ns/ nfws kj d/ g[sb/ c{e/kj d/ g[sb/ c{e/
gzikp Go
gzikp Go
gzikp Go 'u w'dh ns/ nfws u w'dh ns/ nfws Skj d/ g[sb/ c{e/kj d/ g[sb/ c{e/
gzikp Go u w'dh ns/ nfws kj d/ g[sb/ c{e/
fdZsh d;se, 3 b'eK dh w"s
fdZsh d;se, 3 b'eK dh w"s
fdZsh d;se, 3 b'eK dh w"s
fdZsh d;se, 3 b'eK dh w"s
fdZsh d;se, 3 b'eK dh w"s
-e/Ado d/ c?;b/ B{z oZd eoB bJh s[ozs ;Zfdnk ikt/ gzikp ftXkB ;Gk dk ftS/////S fJibk; fJibk;
-e/Ado d/ c?;b/ B{z oZd eoB bJh s[ozs ;Zfdnk ikt/ gzikp ftXkB ;Gk dk ft fJibk; fJibk;
-e/Ado d/ c?;b/ B{z oZd eoB bJh s[ozs ;Zfdnk ikt/ gzikp ftXkB ;Gk dk ft fJibk;
-e/Ado d/ c?;b/ B{z oZd eoB bJh s[ozs ;Zfdnk ikt/ gzikp ftXkB ;Gk dk ft
-e/Ado d/ c?;b/ B{z oZd eoB bJh s[ozs ;Zfdnk ikt/ gzikp ftXkB ;Gk dk ft
j?.''
uhwk B/ dZf;nk fe phHn?;Hn?c j[D
gzikp g[bh; s'A fpBK jh gk;g'oN s/ ;hwk
S[be dh iKu, n?BHvhHghHn?; ekB{zBK
sfjs xoK dh sbkSh ns/ frqcskohnK
th eo ;e/rh. fJ; c?;b/ Bkb oki d/
e[Zb 50,632 tor feZb'whNo y/so ftu'A
eohp 27,600 tor feZb'whNo y/so
phHn?;Hn?c d/ nfXeko y/so ftZu nk
ikt/rk.
fto'Xh fXo d/ nkr{ B/ e/Ado ;oeko
dh nb'uBk eofdnK fejk fe w'dh
uzvhrVQ L e/Ado ;oeko tZb'A gzikp fto[ZX nkw nkdwh gkoNh d/ nkr{nK ;oeko B/ gfjbK th ekb/ y/sh ekB{zB
ftZu ;hwk ;[oZfynk pb (phHn?;Hn?c) d/ ns/ toeoK B/ w[jkbh, nzfwqs;o, okiK dh ;fjwsh s'A fpBK pDkJ/ jB
nfXeko y/so B{z nzsookSNoh ;ojZd ibzXo, pfmzvk, b[fXnkDk, ckfzbek, ns/ j[D okiK s'A nzdo{Bh ;[oZfynk d/
s'A 15 feZb'whNo s'A tXk e/ 50 feZb'whNo fco'zg[o ;w/s ;ko/ fzfbnK ftZu o'; nfXeko th y'j/ ik oj/ jB. phHn?;Hn?c
sZe eoB d/ c?;b/ dk fto'X eofdnK gqrNkt/ eoe/ gqXkB wzsoh Bfozdo w'dh d/ nfXekoK ftZu tkXk eoe/ nf;ZX/ s"o
nkw nkdwh gkoNh (nkg) gzikp B/ ;{pk ns/ rqfj wzsoh nfws Skj d/ g[sb/ c{e/ 's/ gzikp B{z b[ZND d/ :sB ehs/ ik oj/
Go 'u e/Ado ;oeko fybkc o'; gqrNktk ns/ phHn?;Hn?c B{z fdZs/ tkX{ nfXeko jB. jogkb f;zx uhwk B/ wzr ehsh fe
ehsk ns/ w'dh ;oeko d/ g[sb/ c{e/. tkg; b?D dh wzr ehsh. w[Zy wzsoh uoBihs f;zx uzBh e/Ado
'nkg' toeoK ns/ nkr{nK B/ phn?;n?c uhwk B/ fejk, ''gqXkB wzsoh Bfozdo ;oeko d/ c?;b/ fto[ZX gzikp dhnK
eKr' (fpT{o') ncoheh d/S eKr' ftu fJp'bk p[yko d/ wkwb/ tZX e/ 5 j' rJ/ d/ nfXeko y/so ftZu tkXk eoB fto[ZX w'dh dh nrtkJh tkbh e/Ado ;oeko ;kohnK f;nk;h gkoNhnK dh whfNzr
fiZE/ Bfozdo w'dh ;oeko fto[ZX Bkno/ fJZe tZvh ;kfzS d/ sfjs okiK d/
jB. ftSt f;js ;zrmB (vpb:{Hn?uHUH) d/ y/soh dcso w[skpe ;zeowD dh ;ZdD ns/ ;kohnK gkoNhnK dk fJZe
pkzh ehsh, T[ZE/ jh gzikp dh uzBh nfXekoK 's/ vke/ wko ojh j?. skzk
S[o{nks s'A j[D sZe fJ; Bkb 3 b'eK dh w"s j' rJh j?. fJp'bk p[yko dk BtK ;KMk tcd e/Ado ;oeko e'b'A c?;bk
;oeko 's/ gzikp d/ nfXekoK dh oZfynk c?;bk gzikp d/ nfXekoK 's/ wkfonk
wkwbk B"oE fet[ ;{p/ d/ p/Bh Sfjo ftu Btzpo dh S[o{nks ftu ;kjwD/ nkfJnk. tkg; eokT[D bJh fJZei[ZN ns/
d/S ftu fJp'bk NhekeoB dh S[o{nks e[M ;wK gfjbK j'Jh j?. vpb:{Hn?uHUH eoB ftZu c/bQ j'D dk d'S bkfJnk j?. frnk vkek ns/ d/S d/ ;zxh YKu/ 's/ fJe;ko dpkn pDkt/. fJ; d/ Bkb jh
d/ y/soh dcso B/ NthN ehsk, 'eKr' ftu fJp'bk dh ;fEsh 's/ fog'oNL 5 wkwfbnK ;'wtko B{z gkoNh w[Zy dcso s'A ikoh tZvk jwbk j?, fi; B{z gzikp d/ Bkrfoe uhwk B/ gzikp ftXkB ;Gk dk fJZe ftS/
fpnkB okjhA fto'Xh fXo d/ B/sk jogkb ed/ th ;fjD BjhA eoBr/. fJ;/ bJh
dh g[SNh j'Jh j? ns/ 3 b'eK dh w"s j'Jh j?. ghVs d/ ;zgoe ftu nkT[D tkb/ 386 S fJibk; ;ZdD dh wzr ehsh sK i' e/
f;zx uhwk B/ ikDekoh fdZsh fe e/Ado 'nkg' toeoK tZb'A ;{pk Go 'u e/Ado
b'eK dh gSkD ehsh rJh j?.' vpb:{Hn?uHUH w[skpe d/S ftu j[D sZe 116 b'eK Ado ;oeko d/ c?;b/ B{z ;op;zwsh Bkb
d/ fJ; skBkSkjh ns/ ;kfzSh c?;b/ ;oeko fto[ZX o'; gqrNktk ehsk frnk
dk fJp'bk fybkc NhekeoB ehsk frnk j?, fiBQK ftu 24 f;js eowh Skwb jB. oZd ehsk ikt/.

35
35
35 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 2 2121
35 gzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2 21
35 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 202121
ibtk:{ gfotosB bJh wB[Zyh
ibtk:{ gfotosB bJh wB[Zyh fpb r/N; B/ n"os w[bk
ibtk:{ gfotosB bJh wB[Zyh
ibtk:{ gfotosB bJh wB[Zyh
ibtk:{ gfotosB bJh wB[Zyh
fpb r/N; B/ n"os w[bk w B{z v/N bJh G/ihnK ;B Jhw/b
fpb r/N; B/ n"os w[bk w B{z v/N bJh G/ihnK ;B Jhw/bw B{z v/N bJh G/ihnK ;B Jhw/b
fpb r/N; B/ n"os w[bk
fpb r/N; B/ n"os w[bkzw B{z v/N bJh G/ihnK ;B Jhw/bw B{z v/N bJh G/ihnK ;B Jhw/b
eo'V o[gJ/ s'A fznkdk you ehs/ jB.
rshftXhnK f zw/tko L nfXn?Bzw/tko L nfXn?B
rshftXhnK f dZ; dJhJ/ fe ;kb 2020 ftu fpb r/
rshftXhnK fzzw/tko L nfXn?Bzw/tko L nfXn?B
rshftXhnK f zw/tko L nfXn?B
rshftXhnK f
N; B/ wkJheq';kcN ns/ poeSkfJo j?Et/
d/ p'ov s'A n;shck d/ fdZsk ;h.
poeSkfJo j?Et/ fpb r/N; d/ d';s ns/
d[Bhnk d/ ;G s'A wSj{o fJBt?;No tko/
B pc/N ubkT[Ad/ jB. fpb r/N; B/
n;shck d/D s'A pknd fejk ;h fe T[j
;fs: Bv/bk d/ N/e n?vtkJhio pD/
ofjDr/.
gsBh s'A tZy j'D
gsBh s'A tZy j'D s/ ;kjwD/s/ ;kjwD/
gsBh s'A tZy j'D s/ ;kjwD/
gsBh s'A tZy j'D
gsBh s'A tZy j'D 's/ ;kjwD/s/ ;kjwD/
nkfJnk wkwbk
nkfJnk wkwbk
nkfJnk wkwbk
nkfJnk wkwbk
nkfJnk wkwbk
fJ;/ soQK dk efEs fttjko fJe
djke/ s'A fznkdk ;wK gfjbK 2008 ftu
fog'oN ehsk frnk ;h. fJ;/ ekoB N/e
ezgBh B/ 2019 ftu fJe ekB{zBh cow
B{z fB:[es ehsk. fi;B/ fJe wfjbk
fJzihBhno d/ fJe gZso dh iKu S[o{
ehsh ;h. fJ; gZso ftu fejk frnk ;h
fBT{:koe (fpT{o') wkJheq';kcN 1994 ftu ftnkj j'fJnk ;h. fJ;/ ;kb fe r/N; Bkb T[;d/ eJh ;kbK sZe
;z;Ekge ns/ d[Bhnk dh ;G s'A nwho nr;s ftu fpb r/N; ns/ w/fbzvk co/ ;?e; ;pzX ;B. fJ; iKu ekoB r/N;
j;shnK ftu Skwb fpb r/N; d/ gsBh Au r/N; d/ ftukb/ o;wh s"o 's/ sbke B{z fgSb/ ;kb wkJheq';cN d/ p'ov s'A
w/fbzvk r/N Bkb sbke b?D dh ypo j' frnk. 27 ;kbK d/ ftnkj[sk ihtB pkjo fBebDk fgnk ;h.
s'A pknd ezgBh ftu feodko
s'A pknd ezgBh ftu feodko
2 2 2 2 2000 s'A pknd ezgBh ftu feodko s'A pknd ezgBh ftu feodko
s'A pknd ezgBh ftu feodko
nkT[D s'A pknd T[BQK dh fBZih fzzdrh s'A pknd d'BK B/ fszB wJh B{z sbke
xNkfJnk
xNkfJnk
xNkfJnk
xNkfJnk
Bkb i[VhnK eJh ikDekohnK ;kjwD/ bJh nozh dkyb ehsh ;h. xNkfJnk
ftu wkJheq';kcN s'A fdZsk
ftu wkJheq';kcN s'A fdZsk
ftu wkJheq';kcN s'A fdZsk
nkT[D bZrhnK jB. fpb r/N; B/ 2008 2 2 2 2 2022 22 20 ftu wkJheq';kcN s'A fdZsk ftu wkJheq';kcN s'A fdZsk fpb r/N; ns/ w/fbzvk co/Au dk
tkfSzrNB (fpT{o') ibtk:{ gfotosB bJh wB[Zyh rshftXhnK fzzw/tko jB ftu ezgBh dh fJe n"os w[bkzw B{z Jhw/ n;shck nr;s ftu sbke j' frnk j?.
n;shck
n;shck
n;shck
n;shck
ns/ fJ; B{z rZb B{z 99H9 ch;dh ftfrnkBe d;skt/zK 'u wzfBnk frnk j?. fJj b G/i e/ v/N 's/ uZbD B{z fejk ;h. fJ; fpb ns/ w/fbzvk r/N; d[Bhnk d/ jkbKfe d'B'A jh b'e ni/ th ;z:[es
sZE 88,000 s'A fznkdk nfXn?BK dh ;whfynk 'u ;kjwD/ nkfJnk j?. w?rzhB w/b pko/ gsk bZrD 's/ ezgBh d/ ;hBhno ;G s'A tZv/ fBZih efbnkDekoh No;NK s"o 's/ 'fpb n?Av w/fbzvk r/N;
'n?BtkfJoBw?Nb fo;ou b/No;' 'u gqekfSs nfXn?B fog'oN 'u 2013 s'A nkJ/ nfXekohnK B/ r/N; B{z fusktBh fdZsh ftu'A fJe fpb n?Av w/fbzvk r/N; ckT{Av/ ckT{Av/SB' ubkT[Ad/ jB. r/N; ;kb
nfij/ jh fJe y'i gZso d/ BshfinK B{z ngv/N ehsk frnk j? fi; 'u fejk ;h. wkJheq';kcN d/ p[bko/ B/ fJj w/b G/ SB d/ ;fj-;z;Ekge th jB. f;J/Nb 2000 sZe ezgBh d/ ;hH JhH UH pD/
frnk ;h fe 1991 s'A 2021 dofwnkB ehs/ rJ/ 97 ch;dh nfXn?BK 'u fJ; i/ T[; ;w/A T[j ezgBh ftu c[Zb NkJhw ;fEs fJ; ckT{Av/SB B/ fgSb/ d' oj/, go fJ; s'A pknd j"bh-j"bh
rZb B{z wzfBnk frnk ;h fe Xosh d/ skgwkB 'u tkX/ bJh wB[Zyh rshftXhnK w[bkzw ns/ ezgBh d/ u/now?B ;B. dZ; djkfenK d"okB rb'pb f;js ns/ j'o T[BQK B/ ezgBh ftu nkgD/ feodko
fzzw/tko jB. dJhJ/ fe fpb r/N; ns/ w/fbzvk dk ;kb efbnkDekoh ekozK 's/ ;kY/ fszB bZy B{z xZN eo fbnk j?.
w"i{dk ;ot/yD 'u 2012 s'A Btzpo 2020 sZe ehs/ rJ/ T[BQK nfXn?BK dh
;whfynk ehsh rJh i' fJj ikDB bJh ehs/ rJ/ fe w[ZfdnK 's/ fes/ ftfrnkBhnK
uhB u wK-fgU B{z fwb/rh pZfunK dh rbshu wK-fgU B{z fwb/rh pZfunK dh rbsh
dofwnkB ;fjwsh 'u ehs/ e'Jh pdbkn sK BjhA j'fJnk j?. nwohek ;fEs e'Bo/b uhB uhB 'u wK-fgU B{z fwb/rh pZfunK dh rbshu wK-fgU B{z fwb/rh pZfunK dh rbsh
uhB u wK-fgU B{z fwb/rh pZfunK dh rbsh
uhB
:{Bhtof;Nh d/ ftfiNzr c/b' ns/ nfXn?B gZso d/ gfjb/ b/ye wkoe fbBk; B/
fejk fe w[Zd/ 's/ 99 ch;dh s'A fznkdk ;fjwsh j[D th fJj j? fe ibtk:{ gfotosB
dh ; k, pDkfJnk ik foj? BtK ekB{zB
dh ;
dh ; k, pDkfJnk ik foj? BtK ekB{zBk, pDkfJnk ik foj? BtK ekB{zB
dh ;
dh ;zk, pDkfJnk ik foj? BtK ekB{zBk, pDkfJnk ik foj? BtK ekB{zB
bJh wB[Zyh rshftXhnK fzzw/tko jB.
f;Zfynk fJ;dk w[Zy ekoB j?. 'c?fwbh
Gkos, fJ
Gkos, fJ
Gkos, fJ okJhb, nwohek s/ :{ J/ Jh ;z:[esokJhb, nwohek s/ :{ J/ Jh ;z:[es n?i{e/SB gqw'SB bkn' dk w;"d/ dh fJ;
Gkos, fJ okJhb, nwohek s/ :{ J/ Jh ;z:[es
Gkos, fJzokJhb, nwohek s/ :{ J/ Jh ;z:[esokJhb, nwohek s/ :{ J/ Jh ;z:[es
jcs/ n?ZBH ghH ;hH dh ;N/Afvzr ew/Nh
tb'A ;whfynk ehsh ikJ/rh. n?ZBH ghH
;hH B/ wK-fgU B{z p/Bsh ehsh j? fe T[j
nkofEe wzu pDkT[D bJh ;fjws
nkofEe wzu pDkT[D bJh ;fjws nkgD/ pZfunK d/ nkokw eoB, y/vD
nkofEe wzu pDkT[D bJh ;fjws
nkofEe wzu pDkT[D bJh ;fjws
nkofEe wzu pDkT[D bJh ;fjws
ns/ n?e;o;kJhi eoB bJh ;wK
fBoXkfos eoB. phfizr B/ fJ; ;kb
fznkdk w[yo sohe/ Bkb pZfunK Bkb
i[V/ w;fbnK 's/ ekotkJh ehsh j?.
nkfyo fJ; Bt/A ekB{zB ftu eh j't/
nkfyo fJ; Bt/A ekB{zB ftu eh j't/
nkfyo fJ; Bt/A ekB{zB ftu eh j't/
nkfyo fJ; Bt/A ekB{zB ftu eh j't/
nkfyo fJ; Bt/A ekB{zB ftu eh j't/
rk
rk
rk
rk
rk
Bt/A ekB{zB d/ w;"d/ d/ sfjs i/eo
pZfunK B/ ekB{zBh T[wo s'A xZN T[wo
ftu e'Jh ngokX ehsk j?, sK T[BQK d/
wK-fgU B{z nfXekohnK tb'A ;zk fdZsh
ikJ/rh. uhB ftu fznkdkso ngokXK
phfizr (fpT{o') uhB ftu j[D iK ngokfXe gqftosh gkJh ik ojh j? bJh ekB{zBh T[wo 16 j?. i/eo gfotko
pZfunK dh rbsh dh ;zk wK-fgU B{z sK wK-fgU B{z cNeko brkJh ikJ/rh. fB:wK dh gkbDk BjhA eodk j? sK T[BQK
fusktBh fdZsh ikJ/rh. ngokX dh
G[rsBh gt/rh. fJ; d/ bJh pekfJdk fJ; s'A fJbktk gfotkoe f;Zfynk
rzGhosk d/ nkXko 's/ wK-fgU 's/ 1000
uhBh ;z;d ftu ekB{zB pDkfJnk ik wkordoSB gq'rowK ftu ikD dk j[ew
:[nkB (brGr 11 jzko o[gJ/) dk
fojk j?. fJ;d/ sfjs pZfunK tb'A fe;/ fdZsk ikJ/rk.
ngokX B{z nzzkw d/D iK p[ok fttjko c?fwbh n?i{e/ ckJhB brkfJnk ikJ/rk iK T[BQK B{z 5
c?fwbh n?i{e/ B gqw' B bkn
c?fwbh n?i{e/
c?fwbh n?i{e/ B gqw'B gqw' B bknB bkn
c?fwbh n?i{e/SB gqw'B gqw'SB bknB bkn
eoB 's/ wK-fgU B{z ;zk fdZsh ikJ/rh. B?SBb ghg[b; eKro; (n?ZBH ghH fdBK sZe fjok;s ftu oZfynk ikJ/
rk. uhB dk efjDk j? fe fJ; ekB{zB
'c?fwbh n?i{e/SB gqw'SB bkn' d/ w;"d/ ;hH) d/ sfjs ftXkBe wkwfbnK d/
dk we;d g{o/ d/S ftu gkbD-g'SD
d/ sfjs fsnko ehs/ ik oj/ fJ; ekB{zB efwSB d/ p[bko/ iKr fst/Jhe B/ fejk
e"Sb, B?fsesk ns/ ;wkitkd dhnK
ftu i/eo e'oN B{z bZr/rk fe wK-fgU fe pkbrK d/ d[ofttjko eoB d/ eJh
dh d/yGkb ftu pZfunK ftu pj[s p[ok ekoB j[zd/ jB ns/ p/b'Vh gfotkoe w{b ehwsK B{z pVQktk d/Dk j?.
6 ;kb gfjbK yohd/ wekB u'A pokwd j'J/ s'g d/u'A pokwd j'J/ s'g d/
6 ;kb gfjbK yohd/ wekB u'A pokwd j'J/ s'g d/
6 ;kb gfjbK yohd/ wekB
:/o{S/bw (fpT{o') ftd/S wzsoh n?Z;H i?Szeo ns/ fJzokJhb, nwohek ns/ ;z:[es 6 ;kb gfjbK yohd/ wekB 6 ;kb gfjbK yohd/ wekB 'u'A pokwd j'J/ s'g d/u'A pokwd j'J/ s'g d/
nop nwhoks (:{HJ/HJhH) d/ T[BQK d/ jwo[spk fJe p?me 'u nkofEe ;fj:'r bJh
fJe wzu pDkT[D 's/ ;fjws j'J/ jB. p?me d"okB T[BQK B/ nktkikJh, seBkb'ih,
2 r'b/, g[b; B/ ep
2 r'b/, g[b; B/ ep
u bJ/
u bJ/
2 r'b/, g[b; B/ ep u bJ/
2 r'b/, g[b; B/ ep
2 r'b/, g[b; B/ epz/ / / / / 'u bJ/u bJ/
;w[zdoh ;[oZfynk ns/ noEftt;Ek ns/ tgko d/ y/so 'u ;z:[es p[fBnkdh YKu/
gq'i?eN dhnK ;zGktBktK 's/ uouk ehsh. gZNh (fpT{o') - gZNh d/ xkNh pkzko ;fEs u'gVk iBob
fvihNb wkfXnw okjhA j'Jh p?me 'u T[BQK Bkb fJzokJhb d/ ftd/S wzsoh ;N'o d/ Bkb bZrd/ g[okD/ wekB d/ fJe ewo/ 'u'A s'g d/ 2 r'b/
:kfJo bkfgs th ;B. nwoheh ftd/S wzsoh n?ANBh pfbzeB ns/ ;z:[es nop pokwd j'D dk wkwbk ;kjwD/ nkfJnk j?. fJ; ;pzXh ikDekoh
nwhoks d/ ftd/S wzsoh S/y npd[Zbk fpB ikfJd nb Bkj:kB B/ p?me 'u fvihNb fdzd/ j'J/ d[ekBdko ;[yd/t oki u'gVk B/ dZf;nk fe T[; B/
wkfXnw okjhA fjZ;k fbnk. uko'A B/sktK B/ y/so 'u ;KM/ fuzs/ d/ ftfSnK 's/ uouk d[ekB d/ Bkb bZrdk wekB 6 ;kb gfjbk yohfdnk ;h ns/
ehsh. p?me s'A pknd ftd/S wzsokbk B/ fJe fpnkB 'u fejk frnk, 'wzsohnK B/ T[j ed/ xo dh SZs 's/ BjhA ;h frnk.
nkofEe ;fj:'r bJh fJe nzsookSNoh wzu pDkT[D dk c?;bk ehsk. T[; B/ dZf;nk fe xo dh SZs 's/ ckbs{ ;kwkB ;[ZN fdZsk
fpnkB w[skpe uko'A wzsohnK B/ nktkikJh, seBkb'ih, ;w[zdoh ;[oZfynk ns/ iKdk ;h. nZi id'A T[; B/ ckbs{ ;kwkB B{z t/uD bJh eZfYnk
noEftt;EktK ns/ tgko d/ y/so 'u ;z:[es p[fBnkdh YKuK gq'i?eNK bJh sK T[; B{z fJe ;kJhv 's/ 2 r'b/ fdykJh fdZs/, fi; s'A pknd
;zGktBktK ns/ tkX{ ;z:[es gq'i?eNK bJh uouk ehsh. rZbpks d/ nkfyo 'u fJj T[; B/ g[b; B{z ;{fus ehsk. w"e/ 's/ EkDk w[yh gbftzdo f;zx
c?;bk fbnk frnk fe jo/e wzsoh ;z:[es ekoi ;w{j 'u ;hBhno gZXo dk fJe B/ dZf;nk fe fJj s'g d/ r'b/ jB, i' pj[s g[okD/ fdykJh d/
ftS/S fB:[es eoBr/. i?Szeo B/ p?me B{z ;koEe dZf;nk ns/ fejk fe T[BQK B/ oj/ jB. T[BQK dZf;nk fe fJ; ;pzXh T[Zu nfXekohnK B{z ikD{
nkofEe tkX/ ns/ rb'pb w[ZfdnK Bkb fwb e/ ezw eoB 's/ uouk ehsh. eotk fdZsk frnk j?.

36
36
36 gzikp NkJhwz, f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 202121
36 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2 21
36 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 2 2121


ed'A w[es j'DrhnK e'MhnK gozgoktK s'A n"osK<
ed'A w[es j'DrhnK e'MhnK gozgoktK s'A n"osK<
ed'A w[es j'DrhnK e'MhnK gozgoktK s'A n"osK<
ed'A w[es j'DrhnK e'MhnK gozgoktK s'A n"osK<
ed'A w[es j'DrhnK e'MhnK gozgoktK s'A n"osK<




pj[s ;ko/ :sB ehs/ rJ/, fizBk dk pj[s sok;dh t/y' fe fJZe wod n"os T[Zgo o{gh s'jck e[dos tZb'A fwfbnk j?, fe;/ ;edk.
;kohnK n"osK B/ bkG th T[mkfJnk. ukj/ fe;/ th soQK z[bw eo/, fezBk th d{;o/ ftnesh B{z fe;/ fJZe dh fizdrh i/eo n"os ukj[zdh j? fe T[j th y[Zb/
fszB sbke s/ th d/S dh fBnkgkfbek sSZdd eo/, pV/ jZe Bkb n"os B{z fJ; yokp eoB dk e'Jh nfXeko BjhA j?. n;wkB ftZu nikd gzSh tKr T[vkoh
B/ fJ; nDwB[Zyh gqEk B{z ysw eoB d/ rZb dk nfj;k; eotkT[D dk :sB jo fJZe B{z nkgDh fizdrh fiT{D dk Go ;e/, T[j ;"Vh ;'u d/ pzXBK s'A w[es
Bkb Bkb nfijk ngokX eoB tkfbnK ehsk iKdk j? fe fit/ T[;B/ n"os pD jZe j?. ;Z;K, BBkDK, B{zjK d/ o{g ftZu j't/ sK n"os B{z y[d jzGbk wkoBk gt/
fto[ZX ;zk dh ftt;Ek th ehsh. fJ; e/ e'Jh gkg ehsk j't/. xo d/ ;ko/ eko p?mhnK n"osK B{z ukjhdk j? fe xZN' xZN rk. nkgD/ bJh ntkz T[mkT[Dh gt/
s'A fJbktk n;h d/yd/ jK fe nZi n"os ftjko ;zGkbfdnK th n"os B{z ;Z;, ;j[o/ s[;hA fJZe d{;o/ dh skes pD'. fJZe rh. Bkb dh Bkb fJj th fXnkB ftZu
B/ jo y/so ftZu wZbK wkohnK jB . , gsh dhnK tXhehnK dk fSeko j'Dk n"os d{;oh n"os dk ;kE d/t/ sK ;wki oZyDk gt/rk nzkdh dk noE yo{d
f;Zfynk, f;js,;[oZfynk, y/v, ftfrnkB g?Adk j?. fijVh n"os fJjBK tXhehnK ftZu n"osK dh ;fEsh e[M jZd sZe ;jh gkT[Dk ed/ BjhA j[zdk, nzkdh s'A Gkt
e'Jh th y/so j't/ e[M n"osK B/ nkgDh dk u[Zg ukg ;kjwDk eodh oj/, d[Zy ehsh ik ;edh j?. pj[s ;kohnK n"osK jZeK dh nzkdh, fBoGT[ j'e/ T[vkD
j'Ad B{z d[BhnK ;kjwD/ g/S ehsk j?. go dod, ftseo/ nkgD/ nkg T[Zgo nfijhnK jB i' f;Zfyns j'e/ th nkgD/ GoB dh y[bQ j?.
fJj ejkDh e[M e[ n"osK dh j?, i' jzYkT[Adh oj/ fco sK n"os pj[s wjkB c?;b/ y[d BjhA eo ;edhnK. d/S dhnK ;wki ftZu pDhnK fJj e'MhnK
whvhnk dh s/z nZy d/ nZr/ nk rJhnK. j?, ;kT{ j?, T[Zu/ nkuoD tkbh j?, go f;Zfyns n"osK th ykw'S feT[A ofjzdhnK gzogoktK i' n"osK dk rbk x[ZNdhnK
fJZe ejkDh e?wo/ s'A fgZS/ dh th j?, i/ fes/ T[;B/ fjzws eoe/ i[bw d/ fto[ZX jB< i/eo n"osK nkgD/ c?;b/ nkg BjhA jB, ;G n"osK d/ ;kM/A ;fj:'r Bkb jh
T[j ejkDh T[jBK n"osK dh j? fizBk ntkz T[mkT[D dk :sB ehsk, nkgDh eoBrhnK, i[bw fto[ZX ntkz BjhA d{o j' ;edhnK jB. pugB s'A nkgD/
sZe Bk sK ;oekoK tZb'A w[jZJhnk fizdrh B{z bhj/ gkT[D bJh edw u[Zfenk T[mkT[D rhnK sK T[jBK e'b e'Jh jZe p/fNnK B{z n"osK dh fJZzs eoBh f;ykT[.
Bkoh ;[SesheoB d/ Bkw T[Zgo
eotkJhnK iKdhnK ;j{bsK iK w"e/ sK ;kv/ ;wki tZb'A T[;/ n"os B{z BjhA fe T[j nkgD/ jbksK B{z e';D . i/ xo ftZu B{zj g[Zs dh ejk;[Dh ftZu B{zj
fgSb/ e[M ;w/A s'A gsk BjhA fezB/ e[
gj[zu/, Bk whvhnk d/ e?wo/ dhnK nZyK. ;tkbhnK BzoK Bkb t/fynk iKdk j?. eo n;hA ;woZE j'D d/ pkti{d th d/ Bkb ;kj; Bkb yV' s/ T[;dk ;kE
gq'rokw, ;wkrw, ;orowhnK dk
pj[sks n"osK fizBk ftu'A finkdkso gsk BjhA ;kv/ ;wki ftZu fezBhnK jh rbs fto[ZX ntkz p[bzd BjhA eodhnK fdU sK i' fJZe n"os d{;oh n"os d/
nk:'iB ehsk ik fojk j?. d/S dhnK
Btftnkj[sk itkB bVehnK jB, dh nfijhnK n"osK jB i' ;wki d/ ;tkbK sK ;wki ftZu n"os dh jkbs ed/ th w'Y/ Bkb w'Yk i'V ;wki ftZu n"osK
;oekoK B/ :sB ehsk fe n"osK d/
jkbs pj[s so;:'r j?. nkgD/ jh xoK s'A vodhnK z[bw ;fjzdhnK ofjzdhnK jB BjhA ;[Xo ;e/rh. dh ;[oZfynk B{z :ehBh pDk ;e/. ;oekoK
ihtB gZXo B{z T[Zuk u[ZeD bJh nfij/
ftZu fjz;k dhnK fSeko j[zdhnK n"osK ns/ Boe Goh fizdrh ihn ojhnK fJj pj[s ;kohnK n"osK dh ejkDh dk :sB j'Dk ukjhdk j? fe n"os dh
edw u[Ze/ ikD fizBk Bkb n"osK nksw
p/p; jB, gfjbK g/e/ xo ftseo/ dk jB.pj[s ;kohnK n"os gkmeK j? i' xo/b{ fjz;k dk, d[ofttjko dk ;[oZfynk bJh w[jZJhnk eotkJhnK ikD
fBoGo j' ;eD, nkofEe gZy'A wzp{s j'
;kjwDk eoB, gVB d/ ;jh w"e/ Bk nkgDhnK w[SfebK id ;KMhnK fSeko j[zdhnK jB. fizBk sZe e'Jh tkbhnK ;j{bsK d/S dh jo n"os sZe
;eD . tZy tZy sohfenK Bkb n"osK
fwbD eoe/ nkgD/ ;[gfBnK B{z nzdo'A eodhnK jB sK wB ;'uD bJh wzp{o ;j{bs BjhA g[zjudh , go fJZe rZb g[Zidh j't/. jo n"os n?Bh ekfpb j't/
B{z seBheh s/ fwnkoh f;Zfynk d/D d/
nzdoh x[ZN e/ ftnkj[sk ihtB dh j' iKdk j? fe fe;/ fJZe fJB;kB dh ;kohnK n"osK B{z ;wMDh gt/rh fe fe nkgD/ ihtB fBopkj bJh fe;/ T[Zgo
th :'r gqpzX ehs/ rJ/. n"osK B{z
S[o{nks eodhnK jB fco T[ZE/ th ik e/ fizdrh B{z ezNo'b eoB dk nfXeko fe;/ fijVk y[d pzfdSk s'A w[es BjhA j'Dk fBoGo Bk j'Dk gt/.
pokposk d/ w"e/ gqdkB eoB bJh th
sSZdd ;fjDk g?Adk j?, ;kv/ ;wki dh d{;o/ fJB;kB B{z fet/A j' ;edk j?. ihtB ukj[zdk T[;B{z oZp th w[es BjhA eo
joehos e"o
joehos e"o
joehos e"o
joehos e"o
joehos e"o
B"itkBK dh ftd/ K tZb d"V d/ ekoBK tZb d"V d/ ekoB
B"itkBK dh ftd/
B"itkBK dh ftd/
B"itkBK dh ftd/ K tZb d"V d/ ekoB
B"itkBK dh ftd/SK tZb d"V d/ ekoBK tZb d"V d/ ekoB
nZi gzikp dh nkofEesk s/ itkBh pkehnK e'b t;hbk f;oc ftnkj dk popkd ehsk. i/ pZu/ dh e[M f;ZyD dh tkfbnK dh Mke Bjh iKdh. T[jBK
B{z fJe tZvk y'ok bZr fojk fJ; dk jh ofj iKdk j? i' fdB pfdB mZrh dk o[Zuh Bjh sK s[;h f;oc ch; ykso T[; w[beK ftZu N/b/AN ns/ j[Bo dh edo j?,
fJe w[Zy ekoB j? fe gzikphnK ftZu tgko pD fojk j?. nZi i/ s[;h e'Jh th B{z fpmkJh oZfynk. j[Bo nEkoNh d/ d{ik ;kfonK B{z fJe ;wkB ;wfMnk
tZX ojh pkjo ikD dh bkb;k. jkbKfe gzikph d/ nypko ftZu ftnkj d/ wskpe 57Ü ch;dh b'e :'rsk g{oh Bjh iKdk j?. ;kv/ w[be ftZu Gkt/ e'Jh
gzikphnK dk pkjo ikDk e'Jh BthA rZb ftfrnkgB d/y' sK T[; ftZu ;gSN eod/. fJE' sZe e/ ;kvh fe;/ th fezBk th N/b/fNv j't/ pj[fsnK B{z w'ek
Bjh fJj nzkdh s'A gfjbK th iKd/ oj/ fbfynk j[zdk j? e/ pkjo ikD bJh g/go :{Bhtof;Nh dh g';N rq?i{J/SB B{z j[D jh Bjh fwbdk.
jB ns/ nikdh s'A pknd fJ; o[MkB w?foi eotkT[. ftnkj s/ e[Vh B{z pkjo eB/vk ftZu g';N rq?i{J/N fvgb'wk jh ekB{zB ftt;Ek -pkjob/ w[beK
ftZu tkXk jh j'fJnk j?. nZi jkbks G/iD dk youk w[zv/ tkb/ eoBr/. e[Vhnk wzBd/ jB. fJ; eoe/ wK pkg pZfunK B{z ftZu ;G s' tZvh rb j? fe rohp nwho
fJj jB e/ ;Bnsh Sfjo ejkT[D tkbk dh :'rsk (E[TbfvfuTNf'B) w'Nh eoe/ pkothA s' pknd jh pkjo G/iD br ;G bJh fJZe ekB{zB dk oki j?. ;kv/
b[fXnkDk th fJ;dh ug/N ftZu nk hUbmS d/ p?Av fby/ j[zd/ jB. gJ/ jB. w[be ftZu ekB{zB sK fJZe jh j?, go
frnk j?. s[;h fe;/ Bkb rZb eo e/ d/y jkbKfe t/b/ t/b/ f;o jo sohe/ Bkb p/o[irkoh L gfjbk sK b'e fgzvK dh buehbk fJjBk j? ;oeko fiXo B{z
bT fi; dk pZuk 18 ;kb s'A T[Zs/ j? sK ;kv/ w[be ftZu'A pkjo ikD tkfbnK p/o[irkoh eoe/ pkjo ik oj/ ;B. go w'VBk ukj/ w[V iKdk j?. pkjo fe;/ ezw
T[;dk fJe' itkp fwbdk e/ pZu/ B{z pkjo bJh mZrh dk fSeko j'D dk vo bfrnk nZi SfjoK dh p/o[irkoh do T[;B{z gko bJh s[jkv/ e'b d;skt/i jB sK s[jkB{z
G/iDk j?. fJZe dw eh j'fJnk fe fgSb/ ofjzdk j?. go fijV/ B"itkB fe;/ ekoB eo rJh fJe tes ;kv/ d/S dh p/ fe;/ f;cko; iK foSts dh b'V Bjh.
iKd/ feT[Afe T[;B{z b?D ftZu eJh tkoh
6-7 ;kbk ftZu b'e nkgDh Xosh SZvD eoe/ nkgD/ pb s/ Bjh ik ;ed/ T[j o[irkoh do 14H1Ü s/ ;h. fJ; tes ;kv/ w[be ftZu pj[sh t/o fJjBk s'
T[; s' finkdk youk j' iKdk j? ¢:kBh
bJh wip{o j' oj/ jB. fNqfpT{B dh ypo wip{oh tZ; fo;e b?D bJh fsnko j' ;oekoh B"eohnK dk jkb sK SZv jh fpBK ezw j[zdk jh Bjh. rb'pb e[oZgSB
dkVh Bkb' w[ZSK tZX iKdhnK jBš, fJj
w[skpe jo ;kb seohpB 1H5 bZy pZuk iKd/ jB feT[Afe nkb/ d[nkb/ fJj' fijh fdT[ feT[Afe gfjbk sK B"eohnK eZvhnk p?o'whNo J/ShnK d/ ;ot/yD w[skpe 39Ü
jh jkb p[Ykgk g?BSB dk j?. w?vheb
gVQkJh bJh pkjo ik fojk j?. fJ; s' T[dkjoB fwb iKdh j? fiBQK dk ;[gBk jh Bjh iKdhnk i/ fBebdhnK jB sK b'e wzBd/ jB e/ T[jBK B/ foSts d/ e/
d/ Bkw s/ ;oekoh j;gskb s/ jB, go
fJbktk fijV/ b'e ftnkj d/ p/; s/ iK ;[yh ;Kdh g{ok j' frnk ns/ T[j mhe m/e/ s/ jh Gohnk iKdhnK jB. fszB ;kb ezw eokJ/ jB ns/ 46Ü b'eK B/ fBZih
vkeNo fwbDr/ e/ Bjh fJj s[jkvh
fco j[Bowzd ekfwnK dh Sq/Dh mke pkjo nkgDk ihtB pshs eo oj/ m/e/ s/ w[Ybh sBykj s/ ezw eo' c/o T[; ;zgoe tos e/ ezw eokJ/ jB. fJ; dh
fe;ws, c/o Bk e'Jh ;j{bs Bk ;kc
(SefbbJd k'oeJo uTNJr'o/) ftZu jB. fJjBk fo;e uZeD tkfbnK ftu' B{z tXk e/ 5 ;kb sZe th eo fdsk fiT[Adh ikrdh s;tho nkw b'eK B{z d/
;ckJh.
gowkB?AN o/ihv/B;h (cq) b?e/ pkjo ik e[M Bkb X'yk Gh j' iKdk j?. ikdK j?.fJ; ;G d/ pkti{d gNtkohnK yD B{z fwb iKdh j? id' fe;/ ;oekoh
oj/ jB, T[j tZyo/ jB. pkehnK B{z fJjBk ;G w[SebK d/ pkti{d Gh dhnK 1100 B"eohnK bJh 1H5 bZy s'A dcso ezw g?Adk j?. go g?;K iK f;ckfoS ;oekoh szso L ;oeko u[DB dk
sohek sK fJe' jh j? go u'DK s' gfjbk
SZvhJ/ fijV/ pZu/ gVQkJh bJh pkjo ik b'e pkjo ikD B{z so; oj/ jB, eh T[go noihnK nkJhnK jB. gqkJht/N d/ Bjh bZfrnk sK 2-3 uZeo ckbs{ bZr
:K d"okB, ;oeko B{z ;tkb ehs/ iKd/
oj/ jB, T[j seohpB 27000 eo'V Bkb ekoB jB nkU fJ;dh ;fwfynk eod/ ftZu B"eohnK xZN ojhnk jB. gfjbk jh ikDr/. fJ; s' pknd wkchnk oki
jB, nkb'uBk th j[zdh j?. go fco Gh
b? e/ iKd/ jB :kBh fe ;kvh fJe c;b jK L- nkN'w/SB eoe/ j[D wjKwkoh B/ MNek th ;kv/ d/S ftZu g{o/ g?o g;koh p?mk j?
pfj; j[zdh j? ns/ itkp b'eK B{z fds/
i' seohpB 25000 s'A 30000 eo'V dh f;Zfynk d/ fwnko ftZu coeL ;kvh bkfJnk. eko'pkoh sK nkg d/S uZv e/ ns/ ;oekoK d/ tZ; s' pkjo j[zdk iKdk
iKd/ jB, b'eK B{z e[ZN e/ nzdo Bjh
j[zdh j?, T[j ubh iKdh j?.fJ; d/ Bkb f;Zfynk gqDkbh dk sK oZp jh okyk j?, pkjo nkgD/ ezw ubk oj/ jB. 29 jiko j?. nZi eZb sK eJh tkoh brdk j?
ehsk iKdk. T[ZE/ th nkJh gh ebuo
hUbmS dk eko'pko i' fJ; tes 1100 ;e{bK sZe sK gqkJht/N ;e{bK dh nwho b'eK B/ b'evkT{B s' gfjbk 5 g[fb; tkb/ ftuko/ nkg jh ;[Zofyns
BjhA ns/ wzsoh Gh bkJhB ftZu br e/
eo'V o[gJ/ dk j? ns/ jo ;kb tZXdk jh f;Zfynk pj[s tXhnk go T[jBk dh ch; ;kbk ftZu d/S SZv e/ pkjo eko'pko BjhA, b'eK B{z fet/A pukT[Dr/.
ezw eokT[Ad/ jB, bkJhB eZNd/ Bjh.
Bio nkT[Adk j?. nZi nkw spZe/ dh gj[zu s' pkjo j?. y'b/. b'evkT{B d/ d"okB 155 ezgBhnK ;wkfie ;[ofynkL- fijVk ftnesh
fJ; ;ko/ d/ nzs ftZu w/oh b'eK B{z
j[D ;tkb g?dk j[zdk e/ b'e fJB/ ;oekoh ;e{bK ftZu sK wk;No jh Gosh B/ nwohek ftZu fBt/S ehsk ns/ T[E/ pkjo iKdk T[E/ fizBk fuo T[; B{z ezw
;bkj j? e/ nkgD/ dw s/ pkjo ikD sK
g?;/ feT[A pkjo ikD fgS/ you oj/ B/, Bjh ehs/ iKd/ s/ fijV/ m/e/ s/ Gosh fJe bZy B"eoh g?dk eoB dk fbysh Bjh fwbdk T[BQK fuo T[;B{z p/o[irkoh
i' mZrhnK s' pZfunK ik ;e/. jo w[be
feT[A ;kv/ ftZu n?Bh shposk tXh j? fe ehs/ iKd/ jB T[jBk dh T[ios ;XkoB tkfJdk ehsk j?. GZsk fwbdk j?. i/ ftu' th ezw ubk
dh nfXekos t?p;kJhN ("vvfufTb
nZi ;G pkjo ikD B{z ekjb/ jB Gkt/ wid{o s' Gh xZN j?. fJ; wkj'b ftu ;wkfie ;fEshL ;kv/ d/S ftZu ikt/ sK T[d'A Gh fJj GZsk fwbdk j?
kJp;fNJ) s/ ;G e[ZM fgnk j?, E'Vk gVQ
fe;/ sohe/ b? ikT[. fJ; tes uko sohe/ gVQkJh dk gZXo fvrdk j? fJe fog'oN fijVk pzdk N?e;h NoZe ubke/ iK fizBk fuo ezw d[pkok Bjh fwbdk. s[;h
e/ nkg Gh ;[u/s j't'. fJ; d/ Bkb ;oeko
w[Zy s'o s/ tos/ ik oj/ ;G s' gfjbK w[skpe gzikp d/ ;oekoh ;e{bK dh ;feT[foNh ftZu ezw eoe/ r[ikok eodk B"eoh gqkJht/N eo' iK ;oekoh g?BSB
s/ okiBhshe gkoNhnK B{z p/Bsh j?, yk;
ftfdnkoEh Sq?Dh, j[Bowzd ekfwnK dh gVQkJh dk fwnko d/S ftu' 27tA/ Bzpo j? sK n;h fJjBk B"eohnK B{z Bht/ doi/ ;G B{z fwbdh s/ T[j th fi; B"eoh s'
eoe/ gzikp dhnK B{z ni/ th t/bk j?
Sq/Dh (SefbbJd k'oeJo uTNJr'o/), b/ s/ j?. fJ; s' pknd T[ZZu f;Zfynk dk dhnK B"eohnK ;wMd/ jK. go id' T[jh T[j foNkfJo j'fJnk T[; s/ T[; B/
;oekoh szso ftZu ;[Xko fbnk e/ puk
po wkoehN fJwg?eN n;?;w?AN (bzhn) jkb fdB p-fdB pd s' pZdso j' fojk pzdk pkjo ik e/ fJj' ezw eoe/ fwbD nyhobh sBykj fezBh bJh j? T[; fj;kp
bT[ gzikp B{z Bjh sK nkT[D tkb/ ;w/A
fi; B{z nkw s"o s/ toe gofwN ;wfMnk j?. j[D fJe pZu/ B{z 15 ;kbK dh gVkJh frbD Gkos nkT[Adk j? sK T[; dk o[spk Bkb T[;B{z g?BSB fwb{rh. ;G b'e i'
ftZu t'No gzikph Bjh j'Dr/. i/ t'No
ikdk j? iK fco ftnkj dk o;sk. ;G s' pknd fJj efj fdsk ikt/ fe s{z pj[s T[s/ ubk iKdk j? ns/ Skdh ftnkj eB/vk d/ Bkrfoe jB iK gh nko jB
gzikph Bjh sK ;oeko Gh gzikphnK dh
s' gfjbk b'e ftfdnkoEh s/ ;febv Sq/ fe;/ B"eoh d/ ekpb jh Bjh, s?B{z e[M bJh edo tZX iKdh j? ns/ T[jBk d/ T[jBK dk w?vheb coh j?. :kBh fJbki
Bjh pD/rh.
Dh B{z soihj fdzd/ jB. i/ T[jBK dk nkT[Adk jh Bjh. iok ;'u' fJ; ftZu e;{o pZfunK d/ foSs/ th tXhnk xoK ftZu dh Gh e'Jh fuzsk Bjh. fJE/ ;kv/ w[be
fJ; ftZu BzpoK eoe/ iK hUbmS d/ fe; dk j? pZu/ dk iK T[jBK ;e{bK j' iKd/ jB. ;G s'A tZvh rZb b?D d/D ftZu p/o[irkoh GZsk sK j? ekriK ftZu
vkH nwBgqhs f;zx pokV
vkH nwBgqhs f;zx pokV
vkH nwBgqhs f;zx pokV
vkH nwBgqhs f;zx pokV
vkH nwBgqhs f;zx pokV
p?Av Bjh nkT[Ad/ sK T[j toe gofwN ekbiK dk fijBk B/ T[; s' 15 ;kb dh ohs th eZNh iKdh j?, Bjh sK fJE/ go T[j BK sK wfjzrkJh do Bkb i[fVnk
9653790000
bJh Gid/ jB i' e'Jh ;'yk Bjh j?. c/o ch;K bJhnk ns/ T[;dk ehwsh ;wK bVeh Gkt/ fizBh woih gVQh j't/ go w[zv/ j? s/ j? Gh pj[s E'Vk e/ b'e b?D jh Bjh

37
37
37 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 202121
37 gzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2 21
37 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 2 2121
Environmental pollution; the



biggest problem of mankind today





" Pawan guru panni pitta explosion our universe and solar unusual crops like rice and environmental pollution. discussion. This is why the
matta darat mahat" guru baba system came into existence wheat.we have scratched the Germany is doing good in this environmental pollution is the
nanakji put these holi verses in billion of years ago, after earth surface in many ways. direction. It has involved people biggest problem of the mankind
gurbani to instruct the mankind millions of years, the sign's of The absorption capacity of earth at council level to cooperate in today. Along with governments,
to preserve the life appreared on earth and has reduced tremendously by this regard. India and Australia we have to work at our level for
environment,but niether we the after more millions of years full the unlimited use of fertilizers. are still using coal as main this and for our children's. We
followers of babaji, nor any human life, creatures flora and The man has spoilt atmosphere source of energy .these will have to cooperate the
other in the world followed founa appeared on earth. Every by carbon emissions and countries are still considering governments and even force
guruji instructions about one of the earth system is nuclear explosions. Threre are the coal mining as the back bone them to take appropriate steps
environment. The situation on dependent on each other and so many atmospheric snobs. of their economies. Right wing in this direction.
the subject has gone grim to no one is allowed to disturb the The ultraviolet rays from sun are of politics and media have made Harbans Singh Sandhu
such extent that we are not system. This natural system of coming directly to the earth and the climate change as the Melbourne Australia
getting pure water to drink, pure food chain of running from causing so many problems of world's biggest uganda for Mob-0452640039
air to breathe and pure food to millions of years. The most the mankind. Australia, which
eat.Due to environmental developed creature of the earth was selling it's clean air in
pollution the average age of ' the human, disturbed the cylinders to other countries, is dkdh wK dk t/bk
dkdh wK dk t/bk
dkdh wK dk t/bk
dkdh wK dk t/bk
dkdh wK dk t/bk
man has decreased by nine natural balance of earth now facing the maximum
years.According to very ignoring all the natural laws.The problem of skin cancer
balanced reportof 3900 pages human polluted the environment throughout the world. T[j t/bk ;h id
by IPCC(inter governmental and earth to make man's life Earth, sea and plants are the rktK wZMhnK d/ r'j/ Bkb
penal on climate changes)the easy and comfortable .He used biggest source of obsorption of t/jVk fbZgDk,
temperature of earth will science and technology in the carbon. We have polluted earth r'j/ dhnK gkEhnK EZgDk
increase one and half degree in name of development .He used and sea and their absorption c/o T[BQK gkEhnK Bkb
the next twenty years .we will it for the distruction of mankind capacity has reduced. We have o;'Jh dk u[ZbQk ibkT[Dk .
eh fJj rohph ;h iK nwhoh<
not be able to breathe in istead of using it for its welfare. uprooted the major areas of
w?B{z e[ZM BjhA gsk
open.we have to use artificial Industrialisation, modern forests.we can increase our
go T[j ;G w?A
means for breathing. Due to agriculture,our fashion average life by seven years nkgDh nZyh fvZmk
global warming, many of our brands,prepration of war after planting ten trees in our pugB cehoh dk ;h
cities will be submerged under materials, cosmetics, cement home.A tree observes 20 kg of s/ y/vDk g{oh nwhoh Bkb ;h.
water, unseasonable rainfall and industry, drug industry, plastic dust,70 kg of carbon and85 kg r[Zbh vzvk, fgZm{, pzN/
storms,forest fires,and industry, new modes of of mercury, lithium,nickel, s/ edh jkD dhnK e[VhnK Bkb
epidemics will become the transportation and many other cadmium and silicone particles SNkg{ th.
common feature. Temperature modes of modernization all moreover plants absorb carbon feZE/ r[zw j' rJhnK
fJj ;XoK GohnK y/vK.
rise upto fifty will become these things destroyed dioxide released by all animals S'N/ j[zd/ w?A
Skw d/ t/b/
common. Due to these factors environment. All this was in the and convert it into oxygen which sZfenk eodk ;K
w[jZb/ d/ jkD d/
our earth will not be the suitable benifit of the few and masses is base of life. Atmospheric nkgDh dkdh B{z w[zfvnK B/ b[eD whNh y/vDk
pB/o/ s/ p?m/
place for human beings and were suffering the results. pollution will lead us back to ice ;G B/ fwT[Af;gbNh d/ BbfenK s'A
eK B{z u{ohnK gKd/.
other creatures.According to These all things resulted in more age. Sulphur and nitrogen gkDh gh e/ fgnk; p[MkT[Dh.
fJ; gqkj[Dkukoh dk b[sc b?D bJh
great scientist stifen Hawkins carbon emissions. Carbon particles suspended in the air eJh j'o fuVhnK p'sb dk gkDh Bk d/fynk
the age of the earth is not more emissions increased global mix with water particles and th nk iKdhnK. Bk ;[fDnk ;h.
than one thousands years more. temperature , more snow form acids. Which in the form ep{so s/ x[ZrhnK sK
Generally it takes one million melting and environmental of acdic rains destroys nkw jh T{AxdhnK fd; iKdhnK. w?B{z :kd j? pzN/ tkbh p'sb,
dtkBh dh p'sb B{z
years for one degree increase pollution. UN organizes vegetation and causes skin fJ; ftZu w/ok eh e;{o
d[ekBdko ukph wkoe/
of global temperature, but due conferences at world level diseases in man and animals. i' nZi s[;hA BjhA d/y oj/ .
mkn eoe/ y'bdk ;h,
to pollution it is increasing regularly and fixes zero carbon A few years ago level of carbon gsk BjhA j[D r[ZN r[ZN eoe/ p'sb
T[j eK s/ fuVhnK
tremendously. Once in society emission targets for every particles in air was311ppm gh iKd/ ;h.
feE/ ubhnK rJhnK.
of brilliants,i asked about the country.world's main and most which is now388ppm and it will cb{dk, fyZb', rZue s/
n;wkB ftZu gszr dh soK
biggest problem of the mankind carbon producing countries soon reach470ppm in next T[vdhnK fJbQK ;hb dhnK fgzBhnK sK
today. To my surprise the including india always urged for time. feE/ ubhnK rJhnK. j[D BwkfJS dh soQK
answers were arouding about increasing the dead line of time European countries are d/yD B{z fwbdhnK B/.
poverty, illiteracy, for reducing carbon emissions. mostly deciding to drive electric wK ne;o efjzdh ;h go fJj ;G e[M w?A d/fynk
S/ djke/ gfjbK.
unemployment,world wars,and 86% of carbon is emitted by rich cars in future. The main agenda fJj fuZN/ dkr tkbk eK
politics etc. We are not serious and developed countries and of joe bidan election was to id'A f;o fjbk fjbk e/
g[okD/ tes i/ e'Jh e[Vh iK w[zvk
about environmental pollution 14%by all other poor and work to reduce carbon eK eK eodk j? sK fJZe d{;o/ Bkb ;o;oh
Skw se e'Jh Bk e'Jh
therefore we cannot except developing countries. Role of emissions, but the time will tell rb th eo bt/ sK
wfjwkB Nge g?Adk.
from governments to take India and Australia is not the results. Renewable sources Skw se fJj ejkDh
e"D wzB/rk nZi
appropriate steps in this appreciable at world level. of energy should be utilized .A T[; ;Zu d/ ti{d B{z, pD e/ w[jZb/ ftZu x[zw ikDh.
regard. corporates has Germany has spent 57billion lobby of countries is working i' w?A nkgDh nZyhA fvZmk. go T[j ;h G'bkgB, Sow
concised our thoughts upto dollars in this regard and against fixing carbon emission gfjbK xoK ftZu s/ u[g ukg ;fj ikDk.
fashion, films, sources of Australia has spent only two deadlines. They are always rktK wZMhnK oZyd/ ;B, go i/ d'jK B/ fjzws eoe/
rb nZr/ tXkJh sK
recreations and politics and billion dollars. Australia is least praying to increase their gZm/ e[so e/ gkT[Dk
ftnkj ouk e/
materialism.It is first and interested in this regard in deadlines time world November d[ZX u'Dk s/ fco BjkT[Dk,
dkdh o'z ;[yh gfotko t;kT[Dk.
foremost duty of the comparison with other rich and conference will reveal their ehwsK edoK dh okyh eoBk.
fJZe tZvh GV'bh ftZu
governments to lead and take developed countries. Australia actual actions.it is expected T[wo Go dhnK e;wK fBGkT[DhnK.
d[ZX row eoB oZy fdzdh,
suitable steps in this direction. is the second major country for that none of the countries will
wbkJhdko d[ZX B{z
Religious people should also mining and exporting fulfill the conditions of carbon ikr brk e/ s/ j[D
help to awaken the people. Only of coal.it should shift to the emissions in time. nrbh ;t/o foVedh. w'pkfJb s/ nkJh g?v ftZu
government steps will fail renewable sources of energy at Poor countries will be the wZyD d/ g/V/ eYdh d[BhnK j? w;s,
without the proper contribution the earliest. worst sufferer. Children of these s/ bZ;h fgbkT[Adh. BthA NeBkb'ih B/ ehsk
;G B{z g;s,
of people. The man has polluted the countries will have to live j[D fJj ;G e[ZM
foSs/ Bks/ pD rJ/
Pious gurbani verses "arbad sea water in many ways and harder lives as compared to ;[gBk j' rJ/.
f;oc v;N.
narbad dandukara,gagan harmed sea life to great extent. their forefathers. Children of the
e?A;o dhnK s/
na........" and scientific theory of We have drawn unlimited world are agitating against their
jow'jB f;zx tkbhnk
jow'jB f;zx tkbhnk
jow'jB f;zx tkbhnk
jow'jB f;zx tkbhnk
eJh j'o fpwkohnK nk rJhnK, jow'jB f;zx tkbhnk
Big bang,after the black hole ground water for growing countries to reduce
e"D fe; B{z g[S/ < f;vBh
f;vBh
f;vBh
f;vBh
f;vBh

38
38
38 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 2 2121
38 gzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2 21
38 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 202121
e/iohtkb dk
e/iohtkb dk fdZbh wkvbfdZbh wkvb Gkigk Gkigk
e/iohtkb dk fdZbh wkvb Gkigk f;ZX{ w[Zy wzsoh pD ikD, 2 wjhB/
e/iohtkb dk
e/iohtkb dk 'fdZbh wkvbfdZbh wkvb' Gkigk Gkigk
f;ZX{ w[Zy wzsoh pD ikD, 2 wjhB/
f;ZX{ w[Zy wzsoh pD ikD, 2 wjhB/ 'uu uu u
f;ZX{ w[Zy wzsoh pD ikD, 2 wjhB/
f;ZX{ w[Zy wzsoh pD ikD, 2 wjhB/
bJh pfDnk tZvh u[D"sh
bJh pfDnk tZvh u[D"sh
bJh pfDnk tZvh u[D"sh fdyk d/D gqckow?A; L uzBh
bJh pfDnk tZvh u[D"sh
bJh pfDnk tZvh u[D"sh
fdyk d/D gqckow?A; L uzBh
fdyk d/D gqckow?A; L uzBh
fdyk d/D gqckow?A; L uzBh
fdyk d/D gqckow?A; L uzBh
B{z Gkigk Bkb fwbk fbnk ns/ fJj
nk ojh j?.
:ehBh ehsk fe w'dh B{z u[D"sh d/D bJh
;{soK dh wzBhJ/ sK pzd ewo/ 'u
T[Zsoh Gkos ftu e'Jh tZvh f;nk;h
j'Jh p?me d"okB f;ZX{ dk otZJhnk d/y
Sesh Bk pu/. fJE'A sZe fe Gkigk
e/ uzBh B/ ;hH n?ZwH nj[dk SZvD dh
wjkokSNo ftu T{Xt mkeo/ dh
rZb sZe efj fdZsh. T[BQK fejk fe w?A
nrtkJh tkbh wjkftek; nxkVh (n?ZwH
w[Zy wzsoh nj[dk SZvDk ukj[zdk jK.
thH J/H) ;oeko B{z th e'Jh rzGho u[D"sh
Bti's f;ZX{ ;hH n?ZwH pD ikD ns/ 2
BjhA wzBdh.
wjhB/ 'u gqckow eo e/ fdyk d/D. fJ;
wwsk p?Boih d/ uou/
wwsk p?Boih d/ uou/
wwsk p?Boih d/ uou/
wwsk p?Boih d/ uou/
wwsk p?Boih d/ uou/
p?me 'u eKro; nkpzoto johS
fiE'A sZe wwsk p?Boih dh rZb j?,
u"Xoh, okj[b rKXh d/ eohph feqSDk
gZSwh pzrkb ftu T[BQK B{z fwbh Gkoh
nZbkto{ ns/ wzsoh gorN f;zx th
fiZs d/ pkti{d xZN'-xZN fJ; ;w/A sK
w"i{d ;B. jkbKfe eKro;h ni/ y[bQ e/
g{o/ d/S ftu T[BQK dh fyZu ;hws j?.
fJ; 's/ e[ZM BjhA efj oj/. p?me 'u j'Jh
BthA fdZbh (fpT{o') i/ Bfozdo w'dh fJ; ;zdoG ftu e/iohtkb dk T[GoBk
B'eM'e j[D pkjo Bzo nkT[D bZrh j?.
d/ 'r[ioks wkvb' B/ b'eK B{z b[Gk e/ Gkigk bJh u[D"sh j?. Gkt/A Gkigk dh
fJ; d/ nrb/ fdB ;hH n?ZwH uzBh B/
bhvofSg B/ T[BQK B{z fJe S'N/ e/Ado Skf;s
2014 dhnK b'e ;Gk dhnK u'DK ftu
gq?Z; ekBcoz; ehsh, T[; 'u f;ZX{ pko/
y/so dk B/sk efj e/ oZd eo fdZsk j?
Gkigk B{z SkBdko fiZs fdtkJh ;h sK
g[ZfSnk frnk sK T[j efj T[m/ fe
j[D noftzd e/iohtkb dk 'fdZbh wkvb' go nzdoyks/ Gkigk ikDdh j? fe T[BQK
f;ZX{ B{z fJE/ fpmk d/Dr/. ;{soK
th u[Zgukg b'eK d/ fdbK ftu EK pDk d/ fdZbh wkvb B{z b? e/ eJh ;{fpnK yk;
w[skfpe n?stko B{z ;hH n?ZwH Bkb
fojk j?. i/ w'dh dh Sy;hns B/ b'eK B{z eo e/ gzikp, T[Zsokyzv ns/ r'nk ftu
p?me 'u f;ZX{ B/ eKro; gqXkB
pj[s uouk j' ojh j?, fiZE/ cotoh-
wzso-w[rX eoBk ikoh oZfynk ns/ T[BQK
;'Bhnk rKXh B{z G/i/ 13 ;{soh J/
wkou 2022 ftu n;?Apbh u'DK j'DhnK
B{z 2 tko Gkoh b'e cstk fdZsk sK e/
izv/ dk w[Zdk u[Zfenk. f;ZX{ B/ ;hH
iohtkb 2015 ftu fdZbh ftXkB ;Gk jB.
n?ZwH s'A g[ZfSnk fe T[j T[BQK
e/iohtkb dk gbkB
e/iohtkb dk gbkB
e/iohtkb dk gbkB
e/iohtkb dk gbkB
dhnK u'DK ftu eKro; ns/ Gkigk e/iohtkb dk gbkB uzvhrVQ (fpT{o') gzikp 'u e?H j'JhnK jB. ;hH n?ZwH pDB bJh Bti's tknfdnK B{z feT[A g{ok BjhA eo oj/
d'tK B{z jokT[D ftu ;cb oj/ jB. e/ fJZE/ fJj :kd oZyD tkbh rZb j?
nwfozdo f;zx dh ftdkfJrh s'A pknd f;ZX{ ns/ w[Zy wzsoh uoBihs f;zx uzBh , fiBQK bJh gzikp 'u e?H nwfozdo
fe nkJhH nkJhH NhH s'A rq?i{J/N e/iohtkb
iohtkb dk 2020 ftu nkgDh fiZs
th eKro; dhnK w[SfebK xZN BjhA ftueko dh p?me 'u tZvh rZb ;kjwD/ f;zx B{z jNk e/ T[BQK B{z ;hH n?ZwH
d/ wB ftu okSNoh nkr{ pDB dh fJZSk
dk f;bf;bk d[jokT[Dk p/fw;kb ;h.
pDkfJnk frnk.
fBshS e[wko B/ th 2017 ftu j?. fJ; rZb dk ;ze/s T[j 2014 ftu
fpjko ftu Gkigk dk 'nStw/X oZE' brGr 450 b'e ;Gk dhnK ;hNK 's/ f f f f fSo'wDh nekbh db (;z:[es) 5o'wDh nekbh db (;z:[es) 50
o'wDh nekbh db (;z:[es) 5
o'wDh nekbh db (;z:[es) 5
o'e fdZsk ;h go T[j okid d/ bkb{ u'D bV e/ d/ u[Ze/ jB. Gkigk fdZbh s'A o'wDh nekbh db (;z:[es) 5
pkjo e/iohtkb d/ nZr/ tXD B{z o'eD
gq;kd :kdt dh wdd Bkb jh nfijk
bJh jo ;zGt :sB eo ojh j? feT[Afe
gokeow eoB ftu ;cb j' ;e/ ;B.
;hNK
;hNK s/ u'DK bV/rk L YhAv;k
;hNK 's/ u'DK bV/rk L YhAv;ks/ u'DK bV/rk L YhAv;k
;hNK
fJj th ftvzpBk j? fe w'dh-nfws Skj T[j fdZbh ftu w'dh bJh fJe'-fJe tZvk ;hNK s/ u'DK bV/rk L YhAv;ks/ u'DK bV/rk L YhAv;k
dh i'Vh ns/ ;tH no[D i/sbh B/ fBshS ysok pD rJ/ jB.
db (;z:[es) nkT[D tkbhnK ftXkB
Jhe'f;Zy d/ u/now?B vkeNo okitzs f;zx ;Gk dhnK 50 ;hNK 's/ u'D bV/rh. T[BQK
Jhe'f;Zy d/ u/now?B vkeNo okitzs f;zx
Jhe'f;Zy d/ u/now?B vkeNo okitzs f;zx
Jhe'f;Zy d/ u/now?B vkeNo okitzs f;zx
Jhe'f;Zy d/ u/now?B vkeNo okitzs f;zx
fejk fe ;kvh gkoNh tZb'A jw fynkb
gkoNhnK Bkb ;wM"sk th ehsk ik
;edk j?.YhAv;k B/ fejk fe pkeh
tkskotB ekBcoz; ofjzdhnK ;hNK T[BQK oki;h gkoNhnK bJh
tkskotB ekBcoz; u j'J/ u j'J/
tkskotB ekBcoz; u j'J/
tkskotB ekBcoz;
tkskotB ekBcoz; 'u j'J/ u j'J/ Skwbkwb kwbkwb kwb
SZvhnK ikDrhnK fiBQK gkoNhnK Bkb
;kvk rmi'V j't/rk. fJe ;tkb d/
itkp 'u T[BQK fejk fe ;wK nkT[D 's/
jh dZf;nk ikt/rk fe Sq'wDh nekbh
db (;z:[es) B/ fe; gkoNh Bkb u'D
;wM"sk eoBk j?.
nkw nkdwh gkoNh d/ Bkb rmi'V
tkb/ ;tkb d/ itkp 'u YhAv;k B/
;gZSN ehsk fe T[BQK dk nkw nkdwh
gkoNh Bkb f;nk;h rmi'V eoB dk
e'Jh fJokdk BjhA. T[BQK fejk fe T[BQK
dh gkoNh tZb'A ;kc ;[Eo/ neS tkb/
TwhdtkoK B{z jh fNeNK fdZshnK
ikDrhnK fiBQK dh fBSkBd/jh ehsh ik
ojh j?. ;kpek e/Adoh wzsoh ;[yd/t
YhAv;k dk fJj th efjDk j? fe T[BQK
sgk wzvh (fpT{o') nkT[D tkbhnK nekbh db (;z:[es) d/ gqXkB ;[yd/t dh gkoNh Sq'wDh nekbh db dhnK u'DK
2022 dhnK ftXkB ;Gk dhnK u'DK B{z f;zx YhAv;k, w?Apo oki ;Gk tZb'A tZvk 'u th Gkr bt/rh ns/ Sq'wDh ew/Nh T[go
b? e/ f;nk;h gkoNhnK ;orow j' n?bkB ehsk frnk j?. T[BQK tZb'A fejk fJe gfotko dh fJiko/dkoh d/ yksw/
rJhnK jB. fJ;/ dofwnkB Sq'wDh frnk j? fe ;kvh gkoNh Sq'wDh nekbh bJh iZd'-ifjd eo/rh.
d[ekB b[ZND nkJ/ b[N/fonK s'A ;[fBnko/ B/
d[ekB b[ZND nkJ/ b[N/fonK s'A ;[fBnko/ B/
d[ekB b[ZND nkJ/ b[N/fonK s'A ;[fBnko/ B/
d[ekB b[ZND nkJ/ b[N/fonK s'A ;[fBnko/ B/
tkfSzrNB vhH;h (fpT{o') phs/ fdBh Jhe'f;Zy B/ nwoheh ;N/N fvgkoNw?AN d/
d[ekB b[ZND nkJ/ b[N/fonK s'A ;[fBnko/ B/
B[wkfJzd/ Bkb gj[zu ehsh sK i' gq?zhv?AN pkJhv/B Xosh d/ tZX oj/ skgwkB pko/
;z;ko Go d/ B/sktK Bkb j'D ik ojh ftSt ekBcoz; w"e/ m/; edw u[ZeD. tZy-
y'jh d/;h fg;s"b, GZifdnK B{z okj Bk bZGk
y'jh d/;h fg;s"b, GZifdnK B{z okj Bk bZGk
y'jh d/;h fg;s"b, GZifdnK B{z okj Bk bZGk
y'jh d/;h fg;s"b, GZifdnK B{z okj Bk bZGk
tZy XowK d/ ;KM/ tcd B/ f;Zy Xow dh B[wkfJzdrh ehsh. fJ; o?bh ftu g'g y'jh d/;h fg;s"b, GZifdnK B{z okj Bk bZGk
coKf;; tb'A phs/ fdBhA tZy-tZy XowK d/ B[wkfJzfdnK tb'A tksktoB ;zGkb bJh
t?NheB ftu eotkJ/ rJ/ fJeZm d/ ;zd/S B{z d[pkok fdqV eotkfJnk frnk.
b[fXnkDk (fpT{o') b[fXnkDk d/ skig[o o'v 's/
t?NheB dh whfNzr ftu th Jhe'f;Zy Skfwb ;h. i?;h :"Ar, i'jB e?oh d/ w[Zy
d/;h eZNk b? e/ d[ekB b[ZND nkJ/ b[N/fonK B{z T[;
;bkjeko B/ fJ; w"e/ ;N/N fvgkoNw?AN d/ B[wkfJzd/ B/ fJjBK B/sktK s'A gZso
t/b/ GkiVK g? rJhnK, id'A ;[fBnko/ B/ db/oh
jkf;b ehsk i' fe pkJhv/B ns/ i'jB e?oh B{z ;"AfgnK ikt/rk. nwoheh okSNogsh
fdykT[Ad/ j'J/ T[BQK e'b'A d/;h fg;s"b y'j bJh.
i'n pkJhv/B tb'A skgwkB bJh yk; d{s i"B e?oh B{z fB:[es ehsk frnk j?. :{Hn?B
fJ; xNBk pko/ ikDekoh fdzfdnK d[ekB d/
tkskotB ekBcoz; fijVh fe 12 Btzpo sZe ;ekNb?Av d/ rbk;r'n Sfjo ftZu
wkbe ntsko f;zx g[Zso e[bftzdo f;zx B/ dZf;nk
j't/rh fJj Xosh d/ tZXd/ iKd/ skgwkB B{z YZbQ gkT[D bJh nkyoh nk; dh feoB
fe w'No;kJheb 's/ nkJ/ fszB B"itkB T[; dh d[ekB
j?.
'u tV rJ/. T[es B"itkBK B/ w{zj 's/ wk;e ns/
fJ; w"e/ Jhe'f;Zy d/ gqXkB vkH okitzs f;zx B/ fejk fe @fJj ;kv/ ;kfonK dh
jZEK 'u d;skB/ gkJ/ j'J/ ;B. B"itkBK B/ b[ZN dh
fzzw/tkoh pDdh j? fe n;hA w"i{dk ;zeN d/ jZb bJh ekoi eohJ/, fJj zo{oh j? fe
:'iBk sfjs ntsko f;zx 's/ d/;h fg;s"b skD
n;hA f;nk;h nkr{nK dh tksktoB d/ w;b/ B{z b? e/ itkpd/jh :ehBh pDkJhJ/@.
bJh go ntsko f;zx B/ db/oh fdykJh. T[; dh b[N/
vkeNo f;zx i' fe g'g coKf;; tb'A ikoh ehsh rJh nghb ftZu Skwb ;B, B/ nZr/
fonK Bkb jZE'gkJh j' rJh. fJ; d"okB T[; B/ b[N/
fejk,@ ;z;ko d/ XowK B{z jkb/ nkgDh ;woZEk dk nfj;k; BjhA j?, fJj ;wkrw
fonK jZE'A fg;s"b y'j bJh. fJ; s'A pknd b[N/o/
fJ; gqsh fJZe uzrh gfjb j?.
fpBK e'Jh tkodks ehs/ d[ekB 'u'A GZi rJ/ ns/
fJ; o?bh ftZu tZy tZy XowK d/ 2 doiB s'A tZX Xkofwe nkr{nK ns/ 40 iE/
nkgDk w'No;kJheb th T[ZE/ jh SZv rJ/.
pzdhnK B/ fjZ;k fbnk.T[jBK nwoheh ;N/N fvgkoNw?AN ns/ ftSt d/ okiBhse
ntsko f;zx d/ o"bk gkT[D 's/ wkoehN d/ ;ko/
nkr{nK B{z nghb ehsh e/ T[j ;z;ko B{z tksktoB ;zeN ftu'A eZYD bJh m'; edw
b'e fJeZm/ j' rJ/ ns/ e[ZM jh d/o pknd g[b; th
u[ZeD. T[jBK tko' tkoh @Xow ns/ ftfrnkBL tkskotoB ekBcoz; bJh nghb@
gj[zu rJh. g[b; B/ d[ekB 'u bZr/ ;hH ;hH NhH thH
d;skt/z ftZu'A tko'-tkoh w[Zy ftuko gVQ/. fJj d;skt/z g'g coKf;; tb'A phs/
e?wfonK dh th iKu ehsh.
fdBhA ikoh ehsk frnk ;h.

39
39
39 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2 21
39 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 2 2121
39 gzikp NkJhwz, f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 202121
BkBe Uj[ ngo;[ ;rb fB;sko? ..¡..
BkBe Uj[ ngo;[ ;rb fB;sko? ..¡..
BkBe Uj[ ngo;[ ;rb fB;sko? ..¡..
BkBe Uj[ ngo;[ ;rb fB;sko? ..¡..
BkBe Uj[ ngo;[ ;rb fB;sko? ..¡..
(rT[Vh ;[ywBh wjbk Ø, B"thA
(rT[Vh ;[ywBh wjbk Ø, B"thA r[opkDh fe;/ ftnesh B{z ;zs BjhA ;kEhnK B{z Gh v'p fdzd/ jB. go rZb nyoh nB[;ko T[j gqkDh jh ;[zdo, j/s-fgnkol eoB-ezBK Bkbl ekj{ eh-
(rT[Vh ;[ywBh wjbk Ø, B"thA
(rT[Vh ;[ywBh wjbk Ø, B"thA
(rT[Vh ;[ywBh wjbk Ø, B"thA
Ngdh)
n n n n nSNgdh)Ngdh) wzBdh . i/ e'Jh ftnesh ;zs nytkT[D fJj iht d/ tZ; BjhA. fi; gk;/ gqwkswk f;nkDk, frnkBtkB, XBtkB ns/ fe;/ dh Ghl fpfynk-wkfJnkl gojo?-
Ngdh)
Ngdh)
nkw b'e pqjw frnkBh, ;kX, ;kX{, dk jZedko j? sK T[j r[o{ BkBe ;kfjp B/ iht B{z bkfJnk j? T[j T[; gk;/ jh ngo; fejk ik ;edk j? fijVk fsnkr d/t/l pk;Bk-tkSBkl No?-Nb
;zs, ngo; nkfd B{z fJBQK d/ G/y iK s'A b? e/ r[o{ r'fpzd f;zx ;kfjp sZe ns/ bZrk j'fJnk j? ns/ T[j' fij/ jh T[j gowkswk ns/ T[; dh b'ekJh B{z fgnko ikt/l fJzdqh fis-frnkB-fJzfdqnK B{z
gfjokt/ Bkb i'VQ b?Ad/ jB . r[opkDh ¢© wjK g[oy jh jB, fiBQK dh pkDh ezw eodk j?. eodk j?l fiZsD tkbkl d'y-ftekol gzu d'y-gzi
ftZu pqjw frnkBh, ;kX, ;kX{, ;zs r[o{ rqzE ;kfjp ftZu doz j?. fJ; bJh j/ epho ! ;Zu sK fJj j? fe fi; ¡H ý ;fsr[o gq;kfd .. ftekol ekw, eq'X, b'G, w'j, jzekol
nkfd B{z r[DK Bkb i'fVQnk frnk j?. ;kB{z ukjhdk j? fe n;hA fe;/ ;oho Bkb iht B{z r[o{ fwb iKdk j?, T[j fco iBw- rT[Vh pktB nyoh wjbk • .. e'fN-eo'Vl wX/- ftZul e'-e'Jh ftobk .
fJBQK dk ;zy/g t/otk fJ; b/y fdZsk Bk i[VhJ/ . ;kB{z e/tb r[opkDh Bkb jh woB d/ r/V ftZu BjhA nkT[Adk . ;b'e[ ..
noEL i' gqkDh ihG Bkb M{m B{z
frnk j? ns/ ngo; tko/ y[Zb e/ thuko i[VBk ukjhdk j? . vH ngo;L šngo;[@ dk noE ;[Zuw nfs ;[zdo e[bhB us[o w[fy fCnkBh
S'jD BjhA fdzdk, wB ftZu nekb g[oy
ehsh rJh j? . GZN fGyk ihL nkg ih nkgD/ ns/ gftsqZsk j? . XBtzs ..
d/ dhdko dh sKx oZydk j?l
i. pqjw frnkBhL pqjw frnkBh d/ ;tJhnK dZ;d/ jB fe pj[s/ jm Xowh 1H GkJh ekjB f;zx BkGkL wjkB fwose ejhnfj BkBek fij gqhfs
i' gqkDh gokJh fJ;sqh d/ j[;B B{z
bZSD rT[Vh ;[ywBh dh nmthA G/yh jh jBl e'S d/ gzBk ¦¦ s/ GkJh ekjB f;zx BkGk Bjh Grtzs ..¡..
nkgDhnK nZyK Bkb BjhA d/ydk, Gb/
nSNgdh Bkb nkJ/ ;b'e ftZu fdZs/ ofjU ;zs jT[ N'fb ;kX pj[s/o/ B/ 'ngo;' d/ j/m fby/ noE ehs/ jBl gT[Vh ..
ihtK dh Njb-;/tk eodk ns/ ;zsK dh
rJ/ jB, i' fJ; soQK jBl fvm/.. ¡H T[j gqkDh i' ;goS BjhA eodk CzCk yN[ ;k;sq j'fJ fCnksk ..
;zrs ftZu gqhs oZydk j?l
;b'e[.. ;zfBnk;h sg;hnj w[yj[ J/ gzfvs Gkt fi; ftnesh B/ fe;/ t;s{, Xks g{oe[ e[zGe o/ue eowksk ..
i' gqkDh ezBK Bkb fe;/ dh Gh
wfB ;kuk w[fy ;kuk ;'fJ.. fwm/.. nkfd B{z Bk S[jD dk tqs Xkfonk j? . fCnkB fXnkB shoE fJ;BkBh ..
fBzfdnk BjhA ;[Ddk ns/ ;kfonK Bkb'A
nto[ B g/y? J/e;[ fpB[ e'fJ.. po;[ J/e[ jT[ fcfoU feB? Bj[ gouT[ š;'wgke ngo; T[fdnkBh..@ rT[Vh ;'wgke ngo; T[fdnkBh ..
nkgD/ nkg B{z wkVk ;wMdk j?l
BkBe fJj bSD pqjw frnkBh bk:T[ .. pktB nyoh gzBk ¢•£ okw Bkw ;zfr wfB Bjh j/sk ..
i' gqkDh r[o{ dh w/jo ;dek wkfJnk
j'fJ ..¡.. gzBK ¢§¢ ejfsnj ejsh ;[Dh ojs e' y[;h ¢H i' nkgD/ wB B{z ftekoK d/ ;zr i' eS[ ehB' ;'T{ nB/sk ..
dk gqGkt go/ jNk fdzdk j? ns/ fi;
noEL fi; gqkDh d/ wB ftZu ;dk- B nk:T[ .. s'A nZbr oydk j? Gkt i' e[eowK B{z T[nk s/ T{sw[ rBT[ uzvkbk ..
gqkDh d/ wB dh tkSBk wB s'A Nb iKdh
fEo ofjD tkbk gqG{ tZ;dk j?, i' w{zj'A S{zjdk BjhA . BkBe e'fN wX/ e' n?;k BkBe fij wfB p;fj r[gkbk
j?l
pbfpzdo f;zx
Gh T[; gqG{ B{z jh igdk j?, i' gqkDh fJZe pbfpzdo f;zx ngo; ..¡.. gzBk ¢§¤ ..¡¦.. gzBk ¢•£
pbfpzdo f;zx
pbfpzdo f;zx
pbfpzdo f;zx
i' gqkDh nkgD/ frnkB-fJzfdqnK B{z
nekb g[oy s'A fpBQK fes/ Gh fe;/ j'o B{z £H Bk S{jD :'r.š gdnoEL w[fy-wzB/-gowzB/l fwose-
tZ; ftZu oZy e/ ekwkfde gzi/ ftekoK
BjhA wzBdk, j/ BkBe ! T[j gqkDh fJBQK jfo Bkw[ S'fv d{i? br/ fsBQ e/ r[D fjzd{ ;kX{nK dk fJZe nfijk tor w[od/l yN[-S/l yN[ ;k;sq-;Ky, fBnkfJ,
s'A pfunk ofjzdk j?l
r[DK d/ ;dek 'pqjwfrnkBh' j' iKdk jT[ fenk ejT[.. j? i' fe;/ Bkb S{jzd/ BjhA, yk; eoe/ t?S/fSe, whwK;k, :'r, t/dKsl g{oe[-
j? . r[o[ df: fwbk:T[ fGfynk fit s{ XksK B{z S{jD s'A pud/ ofjzd/ jB . gqkD T[sKj ukVQB/l e[zGe-gqkD o'e j/ BkBe ! eo'VK ftZu'A e'Jh fJj'
ii. ;kXL wjkB e'S d/ gzBK ¡®£ s/ oyfj fst ojT[ ..¢..¢0.. nZi fjzd{ ;kX{nK s'A fJbktk fJj oZyD/l o/ue-gqkD pkjo eZYD/l ;'w fijk ftobk gqkDh jh šngo;@ fejk
GkJh ekBQ f;zx BkGk B/ ';kX' d/ noE, gzBk ¡£©•- ©¦ fposh eJh fjzd{ frq;shnK ftZu th d/yh gke-nkgDh jZEhA o'Nh gekT[D tkbkl ik ;edk j? .
'i' gokJ/ ekoi B{z f;ZX eo/, T[gekoh, noEL w?A ;zsK B{z N'bdk N'bdk EZe ik ;edh j? . ngo;-i' fe;/ S{do nkfd Bkb Bk p?;B' ;' fi;[ T{gfo ;[gq;zB ..
T[Zsw, Sq/SN, Gbk, B/e, wB'jo, ;[zdo, frnk jK, w?A eJh ;kX, ;zfBnk;h, f;ZyK ftZu fJ; soQK d/ ngo; d/ S[j/l nB/sk- ftnoEl rBT[- w?A ;wMdk fp;B eh wkfJnk s/ j'fJ fGzB ..
e[bhB, :'r:, bkfJe, 'T[sw ;b'e ;kX[ sgZ;th ns/ w{zj'A-fwZm/ gzfvs Gh t/y/ Gow iK tfjw B{z e'Jh wjZssk BjhA jK . eow eos j't? fBjeow ..
e/ tuB' nkfd ehs/ jB . jB. fdZsh rJh . r[ows nB[;ko n;bh ;[Zuk noEL i/ e'Jh gqkDh pj[s ;[zdo, uzrh fs;[ p?;B' ek fBowb Xow ..
iii. ;kX{L GkJh ekBQ f;zx BkGk w?A fJZe ;kb fcodk fojk jK, fJBQK T[j gqkDh jh j? i' jo t/b/ gqG{ d/ Bkw B{z e[b tkb/, f;nkD/, frnkBtkB ns/ ekj{ cb eh fJSk Bjh pkS? ..
nB[;ko ';kX{' fjzdh GkSk dk Spd j?, ftZu'A e'Jh fBSk BjhA eotk ;fenkl ;ko/ fjod/ ftZu gq' e/ oZydk j? . XBtkB Gh j'D, go, j/ BkBe ! i/ T[BQK e/tb Grfs ehosB ;zfr oku? ..
fi; d/ noE, 'Xow d/ o;s/ s[oB tkb/ w{zj'A nkyd/ jh ;[D/ jB Gkt, T[j j'oK B{z r[opkDh nB[;ko ;Zu/ noEK ftZu d/ nzdo GrtkB dh gqhs BjhA sK T[j wB sB nzsfo f;woB r'gkb ..
Gb/ g[oS' jB. ;kX th Gb/ ns/ Xowkswk jh T[gd/S eod/ ;[D/ jB, go fe;/ dh T[j gqkDh ngo; j? i' nkgDhnK fJzdqhnK w[od/ jh nky/ iKd/ jB Gkt, ftekoK ;G T{gfo j'ts feogkb ..
g[oS B{z fejk iKdk j? . ojs t/y e/ w?B{z nkBzd BjhA nkfJnk . B{z ftekoK s' pukT[Adk j? ns/ nkgD/- ftZu woh j'Jh nkswk tkb/ jB . nkfg fdqV? ntoj Bkw[ igkt? ..
(wjkB e'S gzBK ¡®£) T[BQK b'eK d/ r[D w?A eh nkyK, fijV/ nkg B{z gkgkuko s'A d{o oZydk j? . r[o{ gT[VhL e'Jh gqkDh S/ Sk;sqK dk
BkBe Uj[ p?;B' gow rfs gkt?..¢..
r[o{ nwo dk; ;kfjp joh d/ Bkw B{z SZv e/ d{i/ Gkt, wkfJnk noiB ;kfjp B/ rT[Vh ;[ywBh ftZu ikDB tkbk j't/, gqkDk:kw d/ nZfGnk;
gzBk ¢§¤
;' ;kX{ p?okrh ;'Jh fjod? Bkw[ d/ fgnko ftZu bZr/ j'J/ jB < nfij/ ngo; d/ ;jh o{g B{z ;wMkT[AfdnK ftZu, ;[nk; T[go ukVQB, o'e oZyD ns/
gdnoEL p?;B'-ftSB{ dk g[ikohl
t;kJ/.. j/ r[o{ nwodk; ! fgnko/ joh B/ dZf;nk j? fe nfijk ngo; eo'VK ftZu'A j/mK T[skoB d/ eow eodk j't/, Xkowe
fp;B irs-gkbel fBjeow-ehs/ j'J/
nzsfo bkfr B skw;[ w{b/ ftuj[ nkg[ w?B{z, fGy/ B{z, s{z fwbk fdZsk j?, j[D fit/ e'Jh fJZe j[zdk j?, šBkBe e'fN wX/ e' uouk eodk j't/, ;wkXhnK bkT[Adk
ezwK d/ cb dh fJZSk BjhA oZydk j'fJnkl
rtkJ/.. A s{z oZy/Ark w?A T[;/ soQK jh ojKrk . n?;k ngo; ..¡..'' gzBk ¢§¤ j't/, ;[Zu dh ykso nkgDh jZEhA o'Nh
pkS?-ukj[zdk j?l fdqV?-uzrh soQK wB
Bkw[ fBXkB[ ;sr[o{ fdykfbnk jfo Grs epho ihL Grs epho ih B/ 2H GkJh r[odk; ihL ¡¢thA tko dh gekT[Adk j't/, izrbK ftZu ofjzdk j't/,
ftZu fNekT[Adk j? .
o;[ ghnk nxkJ/ ..£.. gzBK ¢© G/yhnK B{z pBko; d/ mZr nkfynk j?l u"Eh gT[Vh ftZu, GkJh r[odk; B/ go i/ T[; d/ wB ftZu gowkswk d/ Bkw
noEL i' gqkDh gqG{ dh wkfJnk d/
noEL T[j gqkDh n;b ;kX{ j?, T[jh nk;k .. šngo;@ dh ftnkfynk fJ; soQK ehsh Bkb fgnko BjhA, sK T[; B/ i' e[ZM th
n;o s'A p/-dkr j? ns/ fi; gqkDh T[Zs/
gqkDh p?okrh j? fijVk nkgD/ fjod/ ri ;kY/ s? s? X'shnk fsjo/ gkfJfB j?l ehsk T[j ftnoE jh j? .
gqG{ nkg sq[mdk j?, T[j jh n;bh t?SB'
ftZu gqG{ dk Bkw t;kT[Adk j?. T[; d/ sr .. jT[ fs;[ x'fb x[wkfJnk r[owfs fod? j/ BkBe ! nky fi; gqkDh d/ wB
j? .
nzdo ftekoK dh ekby ed/ Gh e'Jh n;o rbh fiBQk igwkbhnk b'N/ jfE rohph nkt?.. ftZu gqG{ BjhA tZ;dk, T[; Bkb'A w?A fJZe
T[; t?SB' dk Xow Gh gftZsq j? i'
BjhA eo ;edh . T[j nkgD/ nzdo'A jzeko fBpr .. jT[ fs;[ x'fb x[wkfJnk go Bkoh BhthA iks d/ pzd/ B{z uzrk ;wMdk jK .
Xow d/ ezw eodk j'fJnk fJBQK ezwK d/
rtkJh oZydk j?. ;fsr[o{ B/ T[; gqkDh UfJ jfo e/ ;zs B nkyhnfj d/ B/fV B ikt?.. ¢H rT[Vh ;[ywBhL nzs ftZu n;hA
cb dh fJZSk BjhA oZydk .
B{z gqwkswk dk Bkw-yzkBk pyS fdZsk pkBkof; e/ mr ..¡.. jT[ fs;[ x'fb x[wkfJnk godop? B' nZmthA nSNgdh ns/ T[; Bkb nkJ/
i' gqkDh e/tb Grsh ns/ ehosB
j[zdk j? ns/ T[j oZi-oZi e/ Bkw dk o; n?;/ ;zs B w' eT[ Gktfj .. jE[ B bkt?.. ;b'e ftZu šngo;[@ dh y[Zb e/ ehsh
ftZu w;s ofjzdk j? ns/ fe;/ cb dh
ghAdk j? . vkbk f;T[ g/vk rNektfj ..¡.. jT[ fs;[ x'fb x[wkfJnk go fBzdk j'Jh ftnkfynk d/ oj/ jKl
iv. ;zsL gzBk ¢¤£, wjkB e'S ojkT[ .. ;[fD nkg[ jNkt?.. ;b'e[ .. ykjS BjhA eodkl
nB[;ko, ;zs T[j j?, šwB, fJzfdqnK B{z pk;B wKfi uoktfj T{gfo ekmh jT[ fs;[ x'fb x[wkfJnk ;fsr[o dk T[fo Xko? i' nzsfo Bkw[ .. fi; gqkDh d/ wB sB ftZu gqG{ dk
fi; B/ fNekfJnk j?, ;zskswK@ (;zs e? X'fJ ibktfj .. T[gd/; ewkt?.. ;op w? g/y? GrtkB[ .. f;woB tZ; fojk j?, T[j gqG{ i' ;G ihtK
T{gfo d/fJ gqG[ jkE gzBk ®¦§) p;[Xk y'fd eofj d[fJ u{bQ/ ;ko/ jT[ fs;[ x'fb x[wkfJnk E'Vk ;t? fBwy fBwy mke[o Bw;eko? .. T[s/ dfJnk eodk j?l
;kB{z fJe rZb jw/Sk :kd oZyDh wkD; yktfj ..¢.. E'Vk jh ykt?.. BkBe Uj[ ngo;[ ;rb fB;sko? T[j gqkDh i' nkg gqG{ d/ Bkw B{z
ukjhdh j? fe f;Zy Xow ftZu ;zs e'Jh UfJ gkgh ;dk fcofj ngokXh w[yj[ r[ow[fy ;'Jh ;jfi ;wkt? ..¤.. ..¡.. gzBk ¢§¤ nkgD/ wB ftZu fNekT[Adk j? ns/ j'oK
yk; iwks iK gzE BjhA j? ns/ Bk T[; ngo; ejktfj.. GkJh r[odk; L tko ¡¢ gT[Vh ¤ gdnoEL T[fo-fjod/ ftZul nzsfo- B{z igkT[Adk j?, j/ BkBe ! T[j t?SB'
bJh e'Jh yk; fbpk; Bh:s ehsk j'fJnk ;dk ;dk fcofj nfGwkBh ;rb gd noEL x'fb x[wkfJnk - e[opkB wB ftZul Xko?-fNekJ/l w?-fwfbnk T[Zuk dozk jk;b eodk j? .
j?. e[Nzp v[pktfj ..£.. ikDk . j'fJnkl ;op w?-;kfonK ftZu ftnkgel GrT[sh Grtzs Grfs ek ozr[ ..
fe;/ yk; fe;w dk G/y pDk e/ e'Jh fis[ e' bkfJnk fss jh bkrk s?;/ noEL w?A T[BQK gqkDhnK s' e[opkB fBwy-nZy dk coeDkl ngo;[-i' fe;/ ;rb fsnkr? d[;N ek ;zr[ ..
gqkDh ;zs BjhA pD iKdk feT[Afe ;Zuk eow ewkt? .. iKdk jK i' r[o{ dh ws b? e/ nkgD/ Bkb Bk S'j/. wB s/ fpB;? ;rbk Gow[ ..
;zs pDBk n;zGt j? ns/ ;Zu/ ;zs tkb/ ej[ epho fi;[ ;fsr[o[ G/N? g[Bofg fdb ftZu rohph-Gkt XkoB eoB Gkt noEL i' gqkDh ;dk nkgD/ fjod/ efo g{i? ;rb gkopqjw[ ..
ezw eoB/ j'o th n;zGt jB . iBfw B nkt? ..¤..¢.. gzBK ¤§¦ i' jzeko BjhA eod/ . ftZu nekb g[oy dk Bkw fNek e/ oZydk ;kX;zfr gkgk wb[ y't? ..
r[o{ noiB ;kfjpL T[BQK nB[;ko ;zs noEL w?B{z nfij/ ;zs uzr/ BjhA w?A T[BQK gqkDhnK s' e[opkB iKdk j? ns/ GrtkB B{z ;GBK ftZu ftnkge
fs;[ GrT[sh eh wfs T{sw j't? ..
dh gqhGkSk ns/ wfjwk fJ; soQK j?l bZrd/, i' doys B{z NfjDhnK ;w/s yk jK i' gokJh fJ;soh dk ;zr BjhA d/ydk j?, i' jo ;w/A nkgD/ gqG{ B{z
Grtzs eh Njb eo? fBs Bhfs ..
;b'e w • .. ikD Gkt i' wkfJnk dh ykso ihtK B{z eod/. f;wodk j?l j/ BkBe ! T[j n;bh ngo;
wB[ sB[ nog? fp;B gohfs ..
fiBk ;kf; frokf; B ft;o? jfo ikB'A wkoB'A Gh ;ze'u Bk eoB.¡. ojkT[. w?A T[BQK gqkDhnK s' e[opkB iKdk j? ns/ T[j ;G ihtK B{z ;z;ko-;w[zdo s'A
jfo e/ uoB fjod? p;kt? ..
BkwK wfB wzs[.. i' gqkDh ;kY/ fszB-fszB rz bzwhnK jK i' gokJ/ XB B{z jE BjhA bkT[Ad/ ns/ sko b?Adk j? .
BkBe n?;k GrT[sh Grtzs eT[
XzB[ f; ;/Jh BkBek g{oB[ ;'Jh X'shnK gfjBd/ jB ns/ fsjohnK szdK b'G BjhA eod/ . n;Ngdh ..
gkt? ..£.. gzBk ¢§¤
;zs[..¡.. gzBK £¡© tkb/ iB/T{ gKd/ jB, fiBQK d/ rbK ftZu w?A T[BQK gqkDhnK s' e[opkB iKdk fwfEnk Bkjh o;Bk go; ..
gdnoEL GrT[sh-GrtkB dk
noEL j/ BkBe ! fi; gqkDh B{z ;kj wkbK jB ns/ jZE ftZu fbSed/ b'N/ jK i' gokJh fBzdk ;[DB s'A nkgD/-nkg wB wfj gqhfs fBoziB do; ..
T[gkSe iK gftsq-nkswkl efo ;rb-
b?AfdnK ns/ ykDk yKfdnK ed/ oZp BjhA jB, e/tb fJj G/y d/y e/ T[j gqkDh B{z jNk bt/ . go fsqn o{g[ B g/y? B/sq ..
;G EkJhA ftnkge ikD e/l nog?-
G[Zbdk, fi; d/ wB ftZu gqwkswk dk gqwkswk d/ Grs BjhA ej/ ikD/ w?A T[BQK gqkDhnK s' e[opkB iKdk ;kX eh Njb ;zs;zfr j/s..
e[opkB eodk j? .
Bkw-o{g wzsq tZ; fojk j?l T[j jh gqkDh ukjhd/, T[j sK pBko; d/ mZr jB. jK i' ;fsr[o d/ T[gd/S B{z wzB e/ T[; eoB B ;[B? ekj{ eh fBzdk ..
B'NL r[o{ rqzE ;kfjp ftZu GrT[sh
w[pkoe:'r j? ns/ T[j jh gqkDh g{oB T[BQK dh ;[Zu sK fJj' fijh j? fe T[j w[skpe nkgDk ihtB pshsh eod/ jB. ;G s/ ikB? nkg; eT[ wzdk ..
dk noE ed/ th sbtko iK oZp BjhA
;zs j? . r[opkDh s'A ;gZSN j? fe 'jfo Xosh g[ZN e/ d' u[ZbQ/ pDkT[d/ jB, GKv/ w?A T[BQK gqkDhnK s' e[opkB iKdk r[o gq;kfd fpfynk gojo? ..
nkfJnk . GrT[sh dk noE oZp dk
ek ;zs' Gkt gqwkswk dk ;zs ';sr[o[ wKi e/ u[ZfbQnK T[Zs/ oZyd/ jB, j/mK jK i' ;ziw tkbk ihtB fiT[Ad/ ns/ ;ziw wB eh pk;Bk wB s/ No? ..
T[gkSe j? .
;sg[oyk' Gkt ;Zuk r[o{-wjKg[oy T[j bZeVhnK th X' e/ pkbd/ jB go ihtK Bkb G'iB yk e/ r[zkok eod/ jB . fJzdqh fis gzu d'y s/ ojs ..
j? i' gqwkswk dh f;cs-;kbkj dh pkDh B{z yk iKd/ jB. fJj' fij/ wzd-eowh b'e f;ZNkL T[j iht jh ;ji tkbk BkBe e'fN wX/ e' n?;k ngo; ..¡.. noEL GrtkB dk n;bh T[gkSe
jh T[ukodk j? . r[of;ZyK tk;s/ r[opkDh ;dk ftekoK ftZu jh yfus ofjzd/ jB ihtB pshs eo ;edk j? i' T[go fdZsh gzBk ¢§¤ T[j j? fi; d/ fdb ftZu gqG{-Grsh dk
jh ;zs j? . r[of;ZyK B{z nkgDk ihtB go efjzd/ jB fe T[j wkfJnk B{z BjhA r[o{ dh f;Zfynk w[skpe nkgDk ihtB gdnoEL fwfEnk-M{ml go;-S'jl fgnko j? ns/ i' ;ko/ wzd-eowhnK dh
r[opkDh nB[;ko fpskT[Dk ukjhdk S'Ajd/. ;dk jzeko ftZu GZi/ fcod/ jB. pskT[Adk j? . gqhfs fBoziB do;-ekby-ofjs gqG{ d/ ;[jps SZv fdzdk j?l
pkeh ;ck 40 s/ s/
pkeh ;ck 4 s/
pkeh ;ck 4 s/ s/
j? . fJj b'e nkg sK v[Zpd/ jh jB go ;ko/ 3H r[o{ noiB ;kfjpL rT[Vh pktB doSB dh gqhsl fsqn o{g[-fJ;sqh dk o{gl pkeh ;ck 4
pkeh ;ck 4

gzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 2 2121
gzikp NkJhw
gzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2 21
4 4 4 4 40 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 202121
frnkBh fwjo f;zx
frnkBh fwjo f;zx
frnkBh fwjo f;zx
frnkBh fwjo f;zx
frnkBh fwjo f;zx
pkpk ihtB f;zx ih
pkpk ihtB f;zx ih
pkpk ihtB f;zx ih
pkpk ihtB f;zx ih
pkpk ihtB f;zx ih
T[j e"wK jw/Sk uVQdh ebk ftZu ofjzdhnK py;h;.. r[o{ ih ikDd/ ;B r[bkwh dk ihtB T[u B/ f;ZyK d/ wBK s/ rfjok n;o ehsk. oks d/ ;'yk ezw BjhA ;h. je{ws B{z id'A fJ; xNBk dk
jB i' ngD/ SjhdK B{z :kd oZydhnK jB. iks-gks ftZu tzv/ j'J/ ;wki ftZu iksh ftZu'A j'D d/ pkti{d th rbkBh Gfonk ;w/A fdZbh tkb/ f;ZyK B/ J/e d{i/ e' p[bkJ/ gsk bZfrnk sK T[BQK B/ r[o{ ih dk ;h; ns/
Sjhd jh e"w dk fto;k j[zd/ jB. fuVhT[A ;/ ;wkfie T[EkB bJh fdqVsk ns/ fBSmk dh j?. fJ; rbkBh ftZu'A pkjo nkT[D ns/ nDy GkJh BkB{ okJ/ ;hg/ s/ xo fJeZm/ j'J/. ftuko XV pokwd eoB bJh pj[s s/zh Bkb :sB
pkz s[VkT{. ;tk bky ;/ J/e bVkT{. sp/ r'fpzd xkN jw/Sk pDh ofjzdh j?. ;wki dk jo fJe ns/ ;t?wkB dh okyh bJh T[BQK B/ ;wki d/ jo eoB bZr/ jw/ fenk eoBk ukjhdk. GkJh nozG eo fdZs/ ;B. GkJh i?sk ih s/ T[;d/
f;zx Bkw XokT[. nDyhbh GktBk Bkb f;oi/ tor ns/ ezw s'A fJbktk d{ik ezw BjhA ;h eo tor B{z nZr/ nkT[D bJh fejk frnk. Bhu s[b;h ih B/ fejk wjkoki ih dh bkS s/ ;h; ;kEhnK B/ brksko gzX w[ekT[Ad/ j'J/ fi; ;EkB
ykb;k gzE d/ wjkB :'X/ pkpk ihtB f;zx ih ;edk. fJ;d/ f;ZN/ ti'A ;w[Zu/ ;wki dh jkbs tor bJh ;dhnK dh r[bkwh s'A w[es j'Dk uKdBh u"Ae w/ gV/ j?A e?;/ T[mkfJnk ikJ/. s/ ngDk gfjbk gVkn ehsk ;h T[j ;'Bhgs
nzfwqs SeD s'A gfjbK GkJh i?sk f;zx d/ Bkw N[ZNh j'Jh wkbk d/ wDfenK tKr j' rJh ;h. ns/ T[Zu ikshnK tZb'A Bhu ;wM/ iKd/ wB[ZyK BkB{ okJ/ ;hg/ B/ fejk BkfJe byh dk; ;/ d/ e'b fgzv y[;nkb rVh ;h. fgzv dk u"Xoh
Bkb wSj{o ;B. fiBQK dk iBw 1655 JhH B{z fi;d/ w'sh eJh fdSktK ftZu c?b rJ/ j'D. B{z ;theko eoBk e'Jh ;"yk ekoi BjhA ;h. ;?eV/ g{ShJ/ T[;ek NKvk nkg jh BkoB'b ;/ nkfJnk y[;nkbk ;h T[;B/ GkJh i?sk ih dh pj[s
GkJh ;dk Bzd ih d/ xo wksk gq/w' dh e[Zy'A fgzv pkjoh jwbktoK B/ Gkosh ;wki dh fJ; jkbs ;kbK s'A fijV/ ;z;eko wB ftZu gogZe j' u[Ze/ j?. GkJh nkfrnk okw nkfd ;ko/ f;Zy wdd ehsh. id GkJh i?sk ih dk fgZSk
Mzv/ okwdk;g[o (nzfwqs;o) ftZu j'fJnk. Gkos dk ckfJdk T[mkfJnk ns/ brksko jwb/ j'D ;B T[BQK s'A w[es j'Dk n;zGt bZrdk ;h. fdbtkbh w[jb/ ;/ ube/ nkr/ ghS/ iwBk eodhnK c"iK fJ; fgzv fty/ g[ZihnK sK u"Xoh
ftZu iks-gks d/ ftseo/ B/ b'eK B{z T[go s'A bZr/. pqkjwD dk ezw ;h wzsoK dk ikg eoBk. r[o{ ih B/ fJ; wkor B{z XkoB eoB tkfbnK sZN feBko/ byh Skj d/ v/o/ nk rJ/. fJB?
B/ fJe e/;kXkoh dk f;o eZN e/ f;gkjhnK d/ g/
b? e/ j/mK sZe tzv fdZsk ;h ns/ ;wki ftZu t?S dk ezw ;h tgko iK y/sh eoBk ;h. S{do dk B{z Skwb j'D s'A gfjbK fJj ;gZSN eo fdZsk ikfJ eo r[o{ ih s/ fszB f;Zy'A eh Sjkds dk S ehsk s/ f;gkjh ngDh ekotkJh gk e/ fdZbh
fJe Sq/Dh nfijh g?dk j' rJh fi; bJh Xow ezw ;h d{finK dh ;hL ;kok jkb Skj B{z ;[DkfJnk. byh dk; B/
B{z w[V rJ/. fco fe;/ ;?fBe B/ f;ZyK dk fgZSk
rqzEK d/ wzso ;[DB/ ngokX ;B. toD ftt;Ek ;/tk eoBk, yZsohnK dk ezw ;h d{finK dh iT[ sT[ gq/w y/bD ek ukT[.. nkfynk nki jh Bko B'b ;/ ebh u[Bk b/ eo
BjhA ehsk. y[;nkb rVQh dk BK pdb e/ pVk
d/ u"E/ g"V d/ ftZu wzB/ iKd/ fJBQK b'eK B{z S{do oZfynk eoBk ns/ T[j oki-Gkr d/ wkbe f;o Xfo sbh rbh w/oh nkT[.. nkfJ ojk j{z.
ykb;k fgnk. GkJh i?sk ih fJ; ;EkB s'A
fejk iKdk ;h. ngD/ s'A T[u/ wzB/ iKd/ pqkjwD ;B. fJe sK ;wki ftZu fJj u"EkJh ;B d{ik fJs wkor g?o Xohi?.. GkJh bZyh dk; r[o{ ih ek nfBzB f;Zy
b[e-b[e e/ ubdk j'fJnk eJh ;EkBK s/ o[edk
yZsoh ns/ t?SK dh ;/tk eoBk fJBQK dk ezw oki-Gkr d/ wkbe ;B. fJe sK ;wki ftZu f;o[ dhi? ekfD Bk ehi?.. ;h. fJ;B/ jkE i'V eo ejk nkg i?;/ ej' w? ;/
j'fJnk nBzdg[o ;kfjp g[Zik. okj ftZu fiBQK
;h. fJ; s'A fJbktk T[BQK B{z T[j ;ko/ ezw eoB fJj u"EkJh ;B d{ik oki jk;b eoB eoe/ r[o{ BkBe d/t ih s'A b? e/ r[o{ r'fpzd f;zx tk eoB/ e/ bhJ/ fsnko j{z. fJ;h soQK pks/
;EkBK s/ GkJh i?sk ih d/ o[eD dk fzeo
bJh wzp{o ehsk iKdk ;h fijV/ fxqDs ;wM/ T[BQK ftZu'A n:kSh dk ihtB p;o eo oj/ ;B. sZe fJ; wkor s/ uZbD tkfbnK dh frDsh eos/ eos/ nZXh oks j' rJh. byh dk; ek
fwbdk j? T[BQK ftZu'A sokT[Vh, nzpkbk, BkGk
iKd/ ;B. fjzd{ Xow Sk;so dk nXko wzB{ Gkos T[Zs/ brksko jwfbnK B/ fJE/ d/ b'eK fdB'A-fdB tXdh ik ojh ;h. iks-gks, T{u- NKvk feb/ ;/ e'stkbh eh soc nkfJnk. GkJh
;kfjp nkfd ;EkB wjZstg{oB jB. fJBQK
f;wosh B{z wzfBnk iKdk ;h fi; ftZu fejk d/ wBK ftZu nDy dh GktBk B{z ysw eo Bhu nkfd d/ ftseo/ s'A T[go T[m e/ ;w{j BkB{ okJ/, nkfrnk okw, i?sk ih, GkJh T[X/
;EkBK 's/ r[o{ ih dh :kd ftZu r[od[nko/ pD/
frnk j? fe uzvkb ns/ ;thgo fgzv s'A pkjo fdZsk ;h. pkpo d/ J/wBkpkd d/ j'J/ jwb/ B{z tor Bkb ;zpzfXs b'e r[o{ xo Bkb i[VB fJj uko/ f;Zy NKv/ e/ phu uKdBh u"Ae gj[zu
j'J/ jB.
v/o/ bkT[D, fJBQK dh ikfJdkd e[Zs/ rX/ j'D. r[o{ BkBe d/t ih B/ t/fynk ;h fi; ftu b'eK bZr/ ;B. r[o{ BkBe d/t ih B/ rohp ns/ Bhu r[o{ ih dk ;h; T[mk bkJ/. GkJh bZyh Skj
11Btzpo 1675 B{z r[o{ ih dk ;h; uKdBh
ecB fJBQK d/ eZgV/, o'Nh N[ZN/ j'J/ GKv/ ftZu dh fBZxo u[Zeh jkbs B{z wfj;{; ehsk s/ ;wM/ iKd/ b'eK B{z pokpoh dk nfXeko fdZsk. r[o{ ih ek XV b?e/ S/sh Bkb ngD/ xo tZb
u"Ae ftZu'A T[mk e/ L
ykD, b'j/ d/ rfjD/ gfjBD ns/ jw/Sk fJe EK fejk L go r[o{ r'fpzd f;zx ih B/ fJBQK B{z gksSkjhnK B{z uZb fgnk ns/ gsk bZr ikD d/ vo'A
11 Btzpo B{z ;co ehsk 52 feb'whNo
s'A d{ih EK x[zwd/ ofjDk . Xowkswk wB[Zy e'Jh j{ gho tofi ojkJ/ ikwho ;[fDnk d/D dk n?bkB eo fdZsk. r[o{ r'fpzd f;zx ih B/ T[;B/ ngD/ xo fty/ r[o{ ih dk ;;eko eo
12 Btzpo B{z ;co ehsk 85 feb'whNo
T[go'es uzvkb ns/ ;thgo Bkb rZb Bk eo/ XkfJnk.. T[es BhthnK iksK ftZu'A f;zx ;ZiD tkb/ fdZsk. frnkBh frnkB f;zx ih dZ;d/ jB
13 Btzpo B{z ;co ehsk 63 feb'whNo
ns/ Bk jh fJBQK tZb d/y/. fJBK dk b?D-d/D pkB ;[ekw ib/ fpi wzdo w[fS w[fS e[fJo b'eK d/ ihtB dh fdSk fJZe' fdB jh pdb fe fgzv'A pkjo i' p?bK tk;s/ eJh e'm/ SZgo
14 Btzpo B{z ;co ehsk 31 feb'whNo
th ngDh iks pokdoh Bkb j'Dk ukjhdk j?. obkfJnk.. fdZsh. GkJh i?sk nfij/ r[of;ZyK ftu'A fJe ;h bZyh Skj B/ pDk oZy/ ;B T[E/ d/j T[sko
15 Btzpo B{z ;co ehsk 82 feb'whNo.
fJBQK dk G'iB d{;fonK d/ nXhB j't/. B"eoK e'Jh w[rb Bk j'nk nzXk feB/ Bk gouk i' f;zx ;ZiD s'A pknd GkJh ihtB f;zx fJSBkB eok BthB p;so gfjBk fJe SZgo
fdZbh s'A ;co eoe/ pkb r'fpzd okJ/ d/
d[nkok N[ZN/-c[ZN/ GKv/ ftZu fJBQK B{z nzB fdZsk bkfJnk.. pfDnk. fJj fJe nfijk f;oVh f;Zy ;h fi;B/ nzdo ekm d/ Y/o T[s/ Xoe/ MZNgN uzvh d/
gk; ehosg[o ;kfjp gj[zukfJnk. T[E'A gkbeh
ikt/. oks t/b/ fgzv iK SfjoK ftZu fJBQK B{z b'eK ftZu nDy ns/ r?os g?dk eoB r[o{ gq/w fjs ngDk ;w[Zuk ihtB e[opkB eo G/Nk eo fdZsk. SZgo B{z nZr bZrh d/y e/
ftZu ;h; gke/ gkbeh B{z ;ik e/ nBzdg[o
x[zwD Bk fdZsk ikt/. okik d/ j[ew nB[;ko jh bJh zo{oh ;h, ;G s'A gfjbK T[BQK B{z fJe ;{so fdZsk ;h. GkJh i?sk f;zx r[owfs GktBk ns/ b'e nZr p[MkT[D bJh nk fJeZm/
;kfjp fbnKdk, fiE/ g{ohnK o;wK nB[;ko
fJj fdB t/b/ ezweki bJh J/Xo T[Xo x[zwD, ftZu go'fJnk ikt/. Bhu ;wM/ iKd/ b'eK d/ r[o{ SoXk ftZu g{oh soQK fGZfink r[of;Zy ;h. j'J/. T[Xo ;ko/ p?b bzfxnK wro'A id r[o{ ih
;;eko ehsk frnk. d;w fgsk pkb r'fpzd
btkfo; bkSK B{z fJj fgzv s'A pkjo SwSkB wBK ftZu'A fJj GktBk pkjo eZYD dh b'V T[;d/ ihtB dh ;G s'A gqw[Zy xNBk Xow dh dk XV Bk d/fynk sK e'stkb X'; b? e/ bZyh
okJ/ B/ Sksh Bkb bk e/ 'ozxo/Nk r[o{ ek p/Nk'
G{wh ftZu b? ikD. cK;h :'r wB[ZyK B{z fJj ;h. . T[BQK dk ;wki ftZu e'Jh :'r ;EkB BjhA nzkdh bJh r[o{ s/r pjkdo ih d[nkok fdZs/ d/ fgzv gj[zfunk go T[;dk xo ;Vdk s/ T[;B{z
okik d/ j[ew nB[;ko cK;h s/ uVkT[D Gkt ;h. d{ik ;wki d/ jo tor Bkb ;zpzXs wB[Zy ;h; B{z zkbwK d/ jZE'A puk e/ fdZbh s'A nBzdg[o uheK wko-wko e/ o'Ad/ B{z d/fynk sK w[V dk fyskp fdZsk. pknd ftZu nzfwqs Se e/
ibkdK dk ezw eoB. cK;h 's/ uVQ/ b'eK d/ d/ wB ftZu'A fJj G?n d{o eoB dh b'V ;h fe fbnkT[D tkbh wzBh iKdh j?. fJj ekoi T[jh nkfJnk. pkdSkj B{z ypo ehsh T[;B/ c"i ihtB f;zx ;i rJ/. GkJh ihtB f;zx B{z 100
eZgV/ ns/ rfjD/ nkfd gqkgs eoB. Bhu ;wM/ pkjoh jwbkto T[BQK s'A tX/o/ skesto jB. wB[Zy eo ;edk j? fi;d/ wB ftZu w"s dk G?n uVQkJh ;GBh okjhA n;tko d"V/ go jB/oh f;zx d/ e/ byhnk o/bs/ iEk ;o;k Bdh d/
iKd/ fJBQK b'eK B{z ;wki ftZu pokpoh dk r[o{ BkBe d/t ih B/ ;wki d/ ;w{j b'eK B{z fBeb u[Zfenk j't/. w"s d/ G?n s'A ;fsr[o{ jh oks ftZu e'Jh gsk Bk bZrk. jko e/ w[V nkJ/ feBko/ e'b fB:[es ehsk. GkJh T[X/ f;zx B{z
;EkB fdtkT[D bJh r[o{ BkBe d/t ih B/ fJe' gowkswk dh nz; ;wM e/ jo fJe wB[Zy w[es eo ;edk j?. wzp{s je{ws B{z j?okBh go rkfJp j'D dh niws r[o{ ih dh pj[fsnK 50 f;zx d/ e/ Skjh fNZp/ s/ ;kfJnk GkJh T[X/
fejk L Bkb fJe' fijk ftjko eoB s/ z'o fdZsk ;h. ftZu gk fdZsk. r[o{ ih d/ ;h; B{z T[E'A u[ZeD dh B/ wzBh. fdZbh fJ; ;EkB s/ r[od[nkok f;zx ih fNZph s/ Sjhd j' rJ/, fiE/ GkJh T[X/
Bhuk nzdfo Bhu ikfs Bhuh j{z nfs Bhu[.. r[o{ ih B/ iBw dh EK eow B{z tor tzv dk xNBk dk toBD ehsk frnk j?. fJj fdZbh w/ oekprzi ;[S'fGs j?. GkJh i?s/ s/ T[;d/ f;zx ih dh :kd ftZu Sjhdh :kdrko pDh
BkBe fsBe? ;zfr ;kfE tfvnk f;U fenk nXko pDkfJnk. fi;dk Gkt ;h fe nB?fse j{nk ;kek GkJh i?sk ih r[opyS nkfd f;ZyK B/ ;kEhnK B/ r[o{ ih dk ;h; b? e/ nBzdg[o j'Jh j?. pkpk ihtB f;zx ih B/ w[rbK Bkb
oh;.. ekoi eoB tkbk wB[Zy Bhu ns/ ;q/SN eoB ngDh nZyK Bkb d/fynk. XzB r[o{ ih XzB r[o{ fbikD dk c?;bk ehsk. go fdZbh s'A :[ZX pVh pjkdoh Bkb ehsk s/ uwe"o d/ :[ZX
fiE/ Bhu ;wkbhnB fsE? Bdo s/oh tkbk wB[Zy ;o'psw j?. ih nkgD/ xoK B{z nkJ/. fszB f;ZyK dh Sjkds nBzdg[o sZe r[o{ ih dk ;h; b? e/ ikDk e'Jh
ftZu Sjhd j'J/.
BkBe Uj[ ngo;[ ;rb fB;sko? ..¡..
BkBe Uj[ ngo;[ ;rb fB;sko? ..¡..
BkBe Uj[ ngo;[ ;rb fB;sko? ..¡..
BkBe Uj[ ngo;[ ;rb fB;sko? ..¡..
BkBe Uj[ ngo;[ ;rb fB;sko? ..¡..
;ck 39 dk pkeh
;ck 39 dk pkeh
;ck 39 dk pkeh
;ck 39 dk pkeh nkT[Adk, i' nekb g[oy dh f;cs-;kbkj r[D rkT[D/ uzr/ GkrK ns/ ;[y dk o{g j? . ihtB w[efs ;'T{ ejkt? .. g;foU nkfg j'fJ nBs sozr ..
;ck 39 dk pkeh
fi; gqkDh d/ wB ftZu'A jo soQK dk tfjw dhnK rZbK nkgD/ fjod/ ftZu t;kT[Adk j? . go fJj Bkw j'o fe;/ Yzr Bkb iK fe;/ s?;k joy[ s?;k T[;[ ;'r[ .. by/ B ikfj gkopqjw e/ ozr ..
fwN iKdk j?, i' nekb g[oy B{z jo EK w"i{d i' t/d, g[okD, f;fwqshnK nkfd ;G Xow- Xkowe o;w fotki d/ eoB Bkb BjhA fwbdkl ;dk nBzd[ sj Bjh fpUr[ .. i?;h wfs d/fJ s?;k gork; ..
ikD e/ g{idk j?l g[;seK dk w[ZY gqG{ B{z ;wMdk j?, j/ BkBe ! fJj Bkw T[; gqkDh B{z fwbdk j? s?;k ;[toB[ s?;h T[;[ wkNh .. gkopqjw[ eosk nfpBk; ..
T[; GrT[sh dh ws T[Zuh j[zdh j?, i' i' fJj ikDdk j? fe fJj ;kok fdZ;dk fi; d/ wZE/ s/ X[o'A gqG{ dh w/jo nB[;ko fbfynk s?;k nzfwqs[ s?;h fpy[ ykNh .. ;dk ;dk ;dk dfJnkb ..
r[ow[yK dh ;zrs ftZu ofj e/ gkgK dh w?b wB ;z;ko nfdqSN gqG{ d/ jh nk;o/ j?l iKdk j? . s?;k wkB[ s?;k nfGwkB[ .. f;wfo f;wfo BkBe GJ/ fBjkb ..®..©..
s'A d{o eo b?Adk j?l i' pqkjwD, ysqh, t?S, S{do uko/ jh fi; e? wfB gkopqjw ek fBtk;[.. s?;k oze[ s?;k okikB[ .. gzBk ¢§•
i' gqkDh fBZs GrtkB dk f;woB eodk ikshnK B{z f;Zfynk fdzdk j?l fs; ek Bkw[ ;fs okwdk;[ .. i' toskJ/ ;kJh i[rfs ..
gd noEL ;rb/-;ko/l fis[-fi; ftZul
j?, i' gqG{-fgnko s'A nkgDk wB ns/ sB e[opkB j/ BkBe ! nky T[; gzfvs nZr/ n;hA nksw okw[ fs;[ Bdoh nkfJnk .. BkBe Uj[ g[oy[ ejhn? ihtB w[efs ..§,,
fis[ xfo-fi; xo ftZul i'r[-skes tkbkl
eo fdzdk j?l ;dk f;o fBtkT[Ad/ jK . dk; d;zsD GkfJ fsfB gkfJnk .. gzBk ¢§•
g;foU-ftnkge j?l nBs-p/nzsl sozr-
i' gqkDh gqG{ d/ uoB ;dk nkgD/ fjod/ phi wzsq[ ;op e' frnkB[ .. ;dk fBefN fBefN jfo ikB[ .. gd noEL nkfrnk-ozkl nksw-nkgD/
bfjoKl j'fJ nBs sozr-p/nzs bfjoK j' e/l
ftZu t;kT[Adk j?l uj[ toBk wfj ig? e'T{ Bkw[ .. ;' dk;[ dorj gotkB[ .. nzdol fjskt?-fwZmh eo e/
by/ B ikfj-fpnkB BjhA ehs/ ik ;ed/l
j/ BkBe ! nfijk GrT[sh GrtkB B{z i' i' ig? fs; eh rfs j'fJ .. ng[B/ dk; eT[ nkfg feogk eo? .. wzB/l ihtB w[efs-T[j gqkDh fi; B{z fiT{AfdnK
gork;-ukBD, zj{ol nfpBk;-BkS-ofjsl
bZG b?Adk j? . ;kX;zfr gkt? iB[ e'fJ .. fs;[ dk; eT[ ;G ;'Mh go? .. jh wkfJnk d/ pzXBK s'A ybk;h fwb rJh j?l
GJ/ fBjkb- ;[rzXh d/D tkb/, fyV/ j'J/ c[Zb
;' gzfvs[ i' wB[ gop'X? .. efo feogk nzsfo T[o Xko? .. ;rb ;zfr nksw T[dk;[ .. joy[-y[Shl fpUr[-ftS'Vkl ;[toB[-;'Bkl
tKr iht fBjkb j' iKd/ jB .
okw Bkw[ nksw wfj ;'X? .. g;[ gq/s w[xd gkEo eT[ sko? .. n?;h i[rfs BkBe okwdk;[ ..¦.. gzBk ykNh-jkBhekoel wkB[-nkdol i[rfs-okj,
noEL ;ko/ EK, ;oho-o{g xo, nekb g[oy
okw Bkw ;ko[ o;[ ght? .. ;op o'r ek nT[yd[ Bkw[ .. ¢§• o;sk, sohek .
d/ jh jB. fi;-fi; EK ihtK B{z oZydk j?, T[j'
T[;[ gzfvs e? T[gd/f; ir[ iht? .. efbnkD o{g wzrb r[D rkw .. gd noEL ;fs-n;bhl okwdk;[-gqG{ dk noEL i' gqkDh gqG{ dh ozk B{z wB ftZu
fijk T[BQK dk BkT[A g? iKdk j? .
jfo eh eEk fjod? p;kt? .. ekj{ i[rfs fes? B gkJhn? Xofw .. ;/tel nksw okw[-;G ftZu ftnkge gqG{l fwZmh eo e/ wzBdk j?, T[j jh ihT{Adk w[es
;' gzfvs[ fcfo i'fB B nkt? .. BkBe fs;[ fwb? fi;[ fbfynk X[fo eofw GkfJ-;[GkT[ dh okjhAl dk; d;zsD GkfJ-dk;K nytkT[Adk j?l gqG{ nkg jh ;G e[ZM eoB dh ns/ ihtK
p/d g[okB f;fwqfs p{M? w{b .. ..•.. gzBk ¢§¤ dk dk; j'D dh GktBk Bkbl fsfB-T[; gqkDh T[; B{z y[Sh ns/ rwh fJZe' fijh j?, T[; e'b'A eokT[D dh skes oZydk j?l i' gqG{ B{z
;{yw wfj ikB? n;E{b[ .. gd noEL phi wzsq[-;G wzsqK dk w[ZY wzsql B/l ikB[-i' ikDdk j?l ;'Mh-;wMl go?-g?Adh j?l B{z ;dk nkBzd j? feT[Afe UE/ Gkt, T[; d/ uzrk bZrdk j? T[j jh j[zdk j?.
uj[ toBk eT[ d/ T[gd/;[ .. nzsfo T[o-fjod/ ftul w[xd-w{oyl gq/s-uzdoh nksw T[dk;[-nzdo'A fBow'j . fjod/ ftZu gqG{-uoBK s'A ftS'Vk BjhA j? . fzzdrh dhnK p/nzs bfjoK pD e/ nekb
BkBe T[;[ gzfvs eT[ ;dk nd/;[ ..¤.. o{jl nT[yd[-dtkJhl efbnkD-;[yl wzrb- noEL fi; d/ wB ftZu nekb g[oy tZ;dk ;'Bk ns/ fwZNh Gh T[; gqkDh tk;s/ pokpo g[oy nkg ;G EkJhA w"z{d j?, nekb g[oy d/ y/
gzBk ¢§¤ uzr/ Gkrl rkw-rkT[D/l ekj{ Xofw-fe;/ Gh j?, T[; gqkDh dk Bkw n;bh noEK ftZu j? Gkt ;'Bk t/y e/ T[j b'G ftZu BjhA c;dk,
b fpnkB BjhA ehs/ ik ;ed/ .
gd noEL gop'X?-irkT[Adk j?l nksw Xkofwe o;w fotki d/ eoB Bkbl X[fo-oZp 'okwdk;[' gqG{ dk ;/te j?l nzfwqs ns/ eT[Vh ftj[ Gh T[; bJh fJZe
fij' fijh neb fdzdk j?, T[j' fijk zj{o
wfj-nkgD/ nkswk ftZul ;'X?-ikudk j?l tb'Al eofw-w/jo nB[;ko . T[; B{z ;op-ftnkgh gqG{ fdZ; g?Adk j?, i?;h j? . fe;/ tb'A nkdo dk toskT[ j't/ iK
iht d/ nzdo j[zdk j?l nekb g[oy nkg ;G
;ko[-;q/SNl iht?-o{jkBh fzzdrh jk;b eodk noEL pqkjwD, ysqh, t?S, S{do uko/ jh dk;K dk dk; j'D d/ ;[GkT[ Bkb T[; B/ gqG{ B{z jzeko dk T[; gqkDh tk;s/ fJZe ;wkB j?,
e[ZM eoB tkbk j? ns/ ed/ wodk BjhA .
j?l w{b-w[ZYl g[okB-ftnk; foSh d/ fby/ j'J/ ikshnK ftZu'A e'Jh Gh gqkDh gqG{ dk Bkw ig bZGk j? . ezrkb ns/ SjBSkj Gh T[; dh Bzo ftZu
gqG{ ;dk w/jo eoB tkbk j?,
18 Xow g[;sel ;{yw-nfdqSN Gkt Bk fdZ;D e/ t/y bt/, Bkw j'o ;G wzsqK dk w[ZY wzsq j? i' gqkDh ;dk gqG{ B{z B/V/ ikDdk j?, T[j ;/ pokpo j? .
j/ BkBe ! iht T[; B{z ;dk f;wo e/ c[Zb
tkbk gqG{l n;E{b[-fdqSNwkB ;z;kol nd/;[- ns/ ;G dk frnkB dksk j? . te dorkj ftZu ep{b j[zdk j? . ozk gqG{ toskT[Adk j?, T[j ozk s/ uZbDk
tKr fyV/ ofjzd/ jB .®.©.
gqDkw. i' i' gqkDh Bkw igdk j? T[; dh T[Zuh gqG{ T[; ;/te T[Zs/ nkg w/jo eodk j? ns/ jh gqkDh tk;s/ fzzdrh dk rkvh-okj j?l
nkU nkgK th r[opkDh B{z ;wM e/
noEL n;bh gzfvs T[j j? i' nkgD/ wB fzzdrh pD iKdh j?, go e'Jh ftobk gqkDh T[; ;/te B{z ;koh ;wM nk iKdh j? . fJ; soQK j/ BkBe ! T[j gqkDh fiT[Adk
gVQD dk :sB eohJ/ ns/ r[opkDh ftZu
B{z f;Zfynk fdzdk j? ns/ gqG{ d/ Bkw B{z nkgD/ ;kX ;zrs ftZu ofj e/ fJ; B{z jk;b eodk j? ;ko/ gotko ftZu ofjzdk j'fJnk Gh T[j w[es fejk ik ;edk j? .
fdZsh f;Zfynk s/ uZb e/ nkgDk ihtB
wB ftZu Gkbdk j? . . nzdo'A fBow'j j[zdk j?l gkopqjw e/ ;rb/ mkT[ ..
;cb eohJ/ .
T[; gzfvs d/ T[gd/S Bkb ;kok ;z;ko gS{, uzdoh o{j, w{oy, gZEo-fdb e'Jh Gh j/ BkBe ! fJj' fijh ihtB-i[rsh Bkb fis[ fis[ xfo oky? s?;k fsB
o{jkBh fzzdrh jk;b eodk j?, i' gqG{-Bkw dk j't/ ;G, B{z Bkw sko fdzdk j? i/ gqG{ w/jo eo e/ T[j n;bh šokwdk;@ okw dk dk; pD iKdk j? BkT[ ..
tkfj r[o{ ih ek ykb;k ..
tkfj r[o{ ih ek ykb;k ..
tkfj r[o{ ih ek ykb;k ..
tkfj r[o{ ih ek ykb;k ..
tkfj r[o{ ih ek ykb;k ..
fwZmk ;[nkd uZydk j?. T[; d/ fjod/ ftZu Bkw fNek d/t/ . . nkg/ eoB eoktB i'r[ ..
tkfj r[o{ ih eh csfj ..
tkfj r[o{ ih eh csfj ..
tkfj r[o{ ih eh csfj ..
tkfj r[o{ ih eh csfj ..
T[j gzfvs w[V iBw woB ftZu BjhA gqG{ dk Bkw ;ko/ o'rK dh dtkJh j?, gqG{ d/ gqG eh nkfrnk nksw fjskt? .. gqG Gkt? ;'Jh c[fB j'r[ .. tkfj r[o{ ih eh csfj ..

gzikp NkJhw
gzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 2 2121
4 4 4 4 41 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 202121
gzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2 21
ejkDh
ejkDh
ejkDh
ejkDh
ejkDh
fdb dk fo
fdb dk fo n?;H ;keh
fdb dk fo
fdb dk fo
fdb dk foSsksk sksk sk
n?;H ;keh
n?;H ;keh
n?;H ;keh
n?;H ;keh
tZrk xo'A BZ; frnk. gq'c?;o ;'Yh nfij/ b'eK bJh feE/ EK. e'Jh g[ZS/ pbftzdo B{z ;'jo/ xo nk e/ T[j T[; B{z gkb e/ tZvk ehsk ;h T[; s'A
dk S'Nk g[Zso oth tZrk. pj[s j/mh Bk. ;G e[M Bk fwfbnk fi; d/ ;[jD/ ;[gB/ nZr/ tX e/ T[j j'o e[M th Bk eo
j'Jh p/uko/ dh. n?Bh Bw'Sh fe eJh fdB go S'Nk pj[s s/z soko ;h. phH T[j p[Ddh nkJh ;h. gsh n?t/A fYZbk ;fenk ;h. c/o tZr/ dk wB eodk fe
BhtK fijk j' e/ th xo'A pkjo fBeb J/H sK T[;B/ th Gkt/A d{ih So/Dh ftu fijk wkV/ ftZs dk fJe wod ;h. T[; e[M nfijk j' ikt/ fi; Bkb T[jdh
ekfbi Bk frnk. jh gk; ehsh ;h go T[;d/ fwZsoK dk ftu T[j ;G e[M G'ok th Bk ;h fi; Gkph y[Sh y[Sh ofjD bZr/. T[jd/ Gok
pJh rZb th mhe ;h. fezBh fJZzs fJe ;oeb ;h. T[; d/ xo jo t/b/ dh T[whd jo fJe ftnkjh e[Vh dh Bkb N[ZNdh iKdh c/o T[; Bkb i[V
;h T[;dh ekfbi d/ w[zfvnK ftu. d{i/ e'Jh Bk e'Jh nkfJnk jh ofjzdk iK fJZSk j[zdh j?. T[j sK wK fgU d/ nky/ ikt/.
fJzM th b/ye ;h. fJe tZvk dkfJok T[j fe;/ d/ xo ufbnk iKdk. T[j ftu ofjD tkbk, T[jBK d/ ej/ s/ N[oB SkfJd tZr/ dh J/; ;'u d/ Bkb jh
;h gkmeK ns/ ikBD tkfbnK dk. Gkt/A wB s'A fgU dh pj[s fJzs eodk tkbk fJe iht ;h. wK fgU dh jo T[; e'b'A fJe G[Zb j' rJh. T[j dcso
fe;/ B{z w{zj fdykD i'rk Bk fojk. eh ;h, go sK th T[j eJh tkoh nkgD/ fJe rZb ftu jK fwbkD tkbk. T[j ftu ;kok fdB fit/A go/SkB fijk
fJj dZ;/ fe g[Zso xo'A BZ; frnk< T[; nkg B{z Bk o'e gKdk ns/ fgU w{jo/ fsnko j' e/ ;t/o/ dcso ufbnk iKdk fojk. c/o id'A Skwh S[ZNh eoe/ xo
Bz{ sK nkg th fJj gsk BjhA ;h fe T[Zuk p'b g?Adk, Gkt/A T[j pknd ftu ns/ SkwhA xo w[V g?Adk. Bk iKdk nkT[D bZrk sK ;kVQhnK dh fJe tZvh
nfijk feT[A j'fJnk. gq'c?;o sK fJzB/ jzko pko gSsKdk. j'fJnk T[j nkgD/ Bkb e'Jh ukn b? ;koh d[ekB w{jo/ T[jd/ g?o o[e rJ/.
Shb ;[Gkn dk ;h fe T[; B/ nZi she tZv/ B{z w;K efj ejk e/ fgU B/ e/ iKdk ;h ns/ SkwhA xo w[Vdk T[j e[M fuo fJe' EK yV'sk gsk BjhA
n?;H ;keh
n?;H ;keh
n?;H ;keh
n?;H ;keh
n?;H ;keh
fe;/ pkjo tkb/ w{jo/ T[Zuk BjhA ;h fJe dcso ftu :{HvhH;hH j'fJnk th T[j T[BQK uknK e'b'A ;ZyDk eh ;'udk fojk. T[j fJj' c?;bk Bk eo
Gkph B{z e'Jh y[Sh sK fwbh go fJj
p'fbnk. c/o xofdnK B{z sK T[; eh brtkfJnk. T[j th 'uzrk j'fJnk jh j[zdk ;h, p; fJe' tkoh ykbh ykbh gkfJnk fe d[ekB nzdo ikt/ iK Bk
efjDk ;h. Bkb/ xo 'u fejVk n?vk dcso dk tZvk nc;o T[;dk ;N{v?AN fijk, fit/A :{HvhH;hH dh e[o;h Bkb ikt/. go c/o T[;d/ g?o nkg/ d[ekB tZb eh HHH< j"b/ j"b/ tes NZgdk frnk
tZvk NZpo ;h. b? d/ e/ e[b uko ihn ofj u[ek ;h. T[;B/ jh nZr/ i[rs brk pzfBQnk j't/ ns/ T[j e[o;h ns/ B"eoh B{z T[Zm gJ/. T[; B{z Gkt/A ;kVQhnK go T[;dh Gkph ;kVQh pzBQ e/ Bk w[Vh.
;B. ;'Yh nkg, gsBh, fJZe tZvk g[Zso e/ ;b?eSB ew/Nh B{z fejk, BjhA sK jh T[jdk ;z;ko j't/. yohdD dh e'Jh iku Bk go sK th gzi fwBN, d; fwBN, c/o gzdoK fwBN
joihs s/ S'Nk tZrk :kBh oth tZrk. SkfJd tZv/ B{z fJj :{HvhH;hH dh B"eoh S[o{ ftu sK Gkt/A pbftzdo dk J/; T[; nkgDh Gkph bJh gzdoK ;" o[gJ/ bzx rJ/. tZr/ dk fdb gsk BjhA feT[A
c/o fgSb/ toQ/ T[; B/ nkgD/ tZv/ g[Zso th B;hp Bk j[zdh. ns/ fJe S'Nk tZrk wkj"b ftu ;kj x[ZfNnk go j"b/ j"b/ dh fJe ;kVQh g;zd eo bJh. nfijk j'o jh soQK dk j'D bZrk. T[; B{z fJ;
B{z ftnkj fbnk ;h ns/ fJe toQ/ ftu :kBh oth tZrk, nkg/ ckow Gfonk, T[; B/ nkgD/ nkg B{z fJ; ;z;ko ftu eoe/ fit/A T[jd/ wB dk fJe Gko fijk soQK ikfgnk fit/A T[;B/ ;kVQh d/ e/
jh T[j fJ; e[Vh dk fgU pD frnk nkg/ N?;N fdsk ns/ nkg/ fJBew N?e; n?vi;N eo fbnk ;h. fJ; B{z j'Dh bZE frnk, fJj' fe ub' T[;d/ fJzM uzrk BjhA ehsk ns/ T[; dh Gkph T[;
;h. j[D xo ftu S/ ihn j' rJ/ ;B. d/ wfjew/ ftu ik bZrk. tZvk fgU wzB e/ u[Zg eo ikDk jh p/jso eoB Bkb T[;dh Gkph B{z e[M fuo sK dh nfijh d/D s/ Bky[S j' rJh ;h.
tZrk j"bh j"bh g'b/ g'b/ g?o Xodk
xo dk tksktoD pVk SKs ;h. dhnK B;hjsK s/ nwb eodk ;wfMnk. wkBf;e ;[Zy
wikb BjhA e'Jh fJe d{i/ Bkb ed/ nkfJnk. JhwkBdkoh dk gkm o'z c/o J/; N[o/ iKd/ ihtB ftu fJe fwb/rk. T[;d/ Gok ns/ Gkph ftueko p?Zvo{w tZb N[o fgnk. go T[; d/ p{j/
T[bNk p'fbnk j't/. d/t/ g[Zso wK fgU gVQdk ns/ T[; s/ nwb eodk, go wkVh rZb j' rJh. gsk BjhA fet/A eo tXdh ik ojh d{oh e[M sK xZN B/V/ gj[zufdnK T[; B{z fJt/A bZrk
d/ nky/ 'u ;B. gsBh dh gq'c?;o Bkb S'Nk fJjd/ fpbe[b T[bN fBefbnk. eok e/ tZr/ B{z B"eoh fwb rJh ns/ j't/rh. fit/A p?Zvo{w nzdo'A T[;dh Gkph d/ o'D
uzrh pDdh ;h. gq'c?;o ;'Yh B/ nkg pj[s T[j eJh tkoh fit/A gq'c?;o bZr/ fgU T[j th fJBew N?e; d/ wfjew/ ftu. ;kVQh g?e eotk tZrk ukJhA ukJhA dh ns/ e[M p'bD dh nktkz nk ojh
xkbDk xkb e/ ihtB pDkfJnk ;h. Bkb cbk;ch dhnK rZbK eoB brdk. T[; B/ fgU dhnK ;kohnK B;hjsK fJe d[ekB'A pkjo fBefbnk. T[; fdB T[; ;h. T[;d/ g?o fJe' EK o[e rJ/. p{j/ B/V/
T[j fJe fgzv dk ofjD tkbk ;h. fJe' špJh i/ n;hA fe;/ dk d; jzko gk;/ eo fdshnK ns/ bZrk y[ZbQ/ jZE B/ p; th Bk cVh. fit/A T[j T[Zv e/ yV/ T[j ezBK s/ z'o gk e/ nzdo dh
tkoh nBgVQ NZpo 'u'A. fgU y/sh eodk dk ckfJdk eoe/ T[; ftu'A d' jzko b? wkoB. go fJj ;G e[M j'D d/ pkti{d nkgDh Gkph e'b gj[zu ikDk ukj[zdk nktkz ;[BD bZrk.
;h. c/o gsk BjhA gq'c?;o ;'Yh B{z nfijh bJhJ/ sK ;kbh ekjdh p/JhwkBh j'Jh! th T[; ftu fe;/ th G?Vh nkds B/ ;h. Eqh tQhbo eoe/ T[j xo she šw?B{z eh fwfbnk J/; xo 'u nk
brB bZrh fe gVQkJh dh ;Ve s/ N[odk nrb/ dk sK Gbk jh ehsk. pkeh i/ iBw Bk fbnk. nkgDh Gkph pbftzdo nkfJnk pzd p{j/ s/ Ekg fdsh. dotkzk e/, pZ; fJe :{HvhH;hH eboe, fijVk
T[j jo fJe whb gko eodk frnk. ej/ ;oeko B{z xkNk fgnk sK w?A sK dk T[j pj[s fynkb oydk. T[; d/ wB T[;dh Gkph B/ jh y'fbQnk. tZr/ B/ ;kVQh nkgDk Gko th u[ZeD i'rk BjhA. c/o
T[j w?B{z eh ;[Zy d/ ;ed?< eh eo ;edk
ni/ phHJ/H gk; ehsh ;h fe fgU B/ fJe rZb ikDdk. i/ n;hA fJj g?;k dhnK nZyK ftu jo t/b/ nkgDh Gkph tkbk g?eN fgZS/ fSgk fbnk. xo ftu
T[j w/o/ bJh< fezBk e[M ;'funk ;h w?A!
ftnkj d/ oZ;/ Bkb B{V fdsk. T[j wzfBnk ;oeko B{z d/ th dJhJ/ sK e'Jh bJh fJZzs ns/ Sow Goh ofjzdh. f;tkJ/ T[;dh Gkph d/ j'o e'Jh Bk ;h.
zwkBk pj[s uzrk ;h. w[zv/ dh fJzBh d{ik yk ikT{. nyho sK fJj g?;k fe;/ 'tZv/ sK tZv/ jh j[zd/ B/. T[BQK dk pbftzdo p{jk y'bQ o;'Jh 'u ubh fej/ xo'A nkJh ;K, goHHH
fjzws Bk ;h fe fgU w{jo/ fJj efj B/ ykDk jh j?. c/o T[BQK ykXk iK n;hA nkdo sK j'Dk jh ukjhdk j?.' T[j fgU rJh, fiE/ T[j o'z ;zM bJh o'Nh fsnko go s/ nk e/ T[;dh Gkph d/ G[ZpK
;e/ fe T[;B/ e[Vh d/yDh j? iK e[Vh B{z sK eh coe fgnk. e'b'A ;[Dh fJj rZb ed/ Bk G[Zbdk. eodh ;h. wko e/ o'D dh nktkz tZr/ B{z ;[DkJh
g;zd eoB?. fJeZbh wK e[Vh B{z t/yD cbk;ch gVQKd/ gq'c?;o B{z T[jdh rZb xo ftu ofjzd/ d' ihnK, joihs Gkph d/y w?A s/o/ bJh fJe uhz b? fdZsh. T[; dk wB ehsk T[j p?Zvo{w
ubh iKdh ;h. pj[s j'fJnk T[j Bkb ;wM Bk nkT[Adh. eJh tkoh sK T[j ns/ pbftzdo ftu j"b/ j"b/ d{oh tXdh e/ nkfJnK.@ ftZu ik e/ T[; B{z ;jkok d/t/. T[; dh
fJe nZX r[nKYD B{z b? iKdh ;h. th fJj ;'uD bJh wip{o j' iKdk fe jh rJh. fi; dk joihs B{z gsk Bk T[; B/ vokfJzr o{w ftu yb'fsnK Gkph d/ p'bK s/ fit/A T[; dk wB wkVk
gq'c?;o d/ ftnkj t/b/ th fJzM jh SkfJd tZrk mhe jh efjzd?. T[; B{z bZrk feT[Afe fJj d{oh fJe gk;/ dh nktkz brkJh. wkVk j' frnk. ni/ T[j fJj ;'u jh
fojk ;h fe G[ZpK wkodh T[;dh Gkph
j'fJnk. fijVh e[Vh wK B/ t/yh T[;/ eJh tkoh tZrk pj[s uzrk w[zvk brdk. ;h. pbftzdo eJh tkoh fJZebh p?mh šs{z fJE/ jh nk ik. w?A ;pzh ukVQ
J/; tkoh c/o T[Zuk T[Zuk p'bD bZrh.
bJh ;'Yh B/ jkwh Go fdZsh. ;'Yh dk c/o T[j uzrk ;h th. Gkt/A T[j fezBk nkgD/ gsh dh s[bBk fdUo Bkb eoB ojh jK.@
ftnkj j' frnk ns/ fszB ;kbK ftu jh s/z soko ;h go T[; ftu e'Jh y'N brdh. nkgDk gsh T[; B{z T[wo ftu BjhA Gkph s?B{z pkjo nkT[Dk gT{ w?B{z feT[A Bk tZr/ fijk wod
T[j d/ g[ZsoK dk fgU pD frnk. g[ZsoK BjhA ;h. Bk sK T[j dko{ ghAdk ns/ Bk tZvk j'D s/ th jo gk;/ s'A S'Nk fd;D sK jh sK fJj uhz w?A s?B{z d/tKrk.@ fwfbnk fijVk w/o/ fpBK fejK gzdoK
ftu'A S'N/ dk BkT[A tZrk ;h. ns/ tZvk jh fe;/ e[Vh d/ fgS/ x[zwdk. fJBQK rZbK bZrdk. c/o fJe fdB T[jd/ wB B/ tZr/ B/ nkgDh EK s/ yb'fsnK ;" o[gJ/ dh ;kVQh yohd fbnkfJnk,
joihs f;zx ;'Yh ;h. d'jK dhnK T[woK eoe/ jh gq'c?;o nkgD/ tZr/ dk ekfJb fit/A prkts eofdnK efj jh fdZskL fejk. E'V/ fuo pknd pbftzdo fi; ftu ;ko/ ;z;ko B{z fiZs b?D dh
ftu pZ; e'Jh v/Y e[ ;kb dk coe ;h. ;h. w?B{z nfijk gsh BjhA ukjhdk, w?B{z vokfJzr o{w tZb nkT[Adh fdZ;h. skes j?. w?A T[; wod Bkb Bk ofj e/
tZr/ fij/HHH<''
;'Yh B/ d't/A g[ZsoK B{z nkgD/ jh j[D nkJh tZv/ dh tkoh. B"eoh BjhA b'VhAdk nfijk wod fijVk d/y Gkph nZi w?A s/o/ bJh fJe
Yzr Bkb gkfbnk. n;b 'u sK ;'Yh bZfrnK ni/ uko fdB th BjhA j'J/ nkgDk p'Mk BjhA Y'n ;edk. w?B{z sK ;kVQh yohd e/ fbnkfJnK g{oh gzdoK J/; s'A nZr/ fit/A tZr/ B{z e[M ;[DkJh
nkgD/ g[ZsoK tZb pj[sk fXnkB Bk d/ ;B fe gq'c?;o dh tj[Nh sK bZrh nfijk gsh ukjhd? fijVkHHH.'' ;" o[gJ/ dh j?. gsk BjhA s?B{z g;zd Bk fdsk, iK T[; B/ ;[BD dh e'fSS
Bk ehsh. ;Zuw[Zu jh T[j ;ko/ ;z;ko B{z
;fenk. T[j fJe JhwkBdko pzdk ;h. nkgD/ joihs d/ ftnkj dhnK rZbK T[;B/ w;K jh fJ; s'A nr/ N[oh nkt/rh iK BjhA< j[D s{z fJ; B{z S/sh
fiZs ;edk ;h. ;G e[M eoB dh Sesh
c/o fbNo/oh ;h. ekfbi t/b/ s'A fbyD eoB. fJe fdB sK T[;B/ gsh B{z efj iKdh ;'u B{z o'fenk. T[; dk wB ehsk Bkb pzBQ e/ fdyk sK jh w?B{z gsk bZr{
bZrk ;h. n;b ftu sK T[jd/ ihtB th fdsk, xo ofjzd/ ;ko/ ihnK B{z nkgD/ nzdo fe s{z J/; ftu fej' fijh fd;dh J/A. '' oZydk ;h, go T[j nkgDh Gkph Bkb .
dk pj[sk tes gVQB ns/ fbyD ftu ''w?A fejk ih j[D sK ;kvk joihs dh rZb efj d/t/ go T[; gk;'A fJj ;G tZr/ dh rZb ;[D pbftzdo B/ fJe fJ; ;'u d/ Bkb jh fi; soQK T[j vo
jh phfsnk ;h. T[j nkgDh gsBh ns/ ;[Zy Bkb ewkT{ j' frnk. T[; bJh Bk j'fJnk. tkoh gfjbK ;kVQh tZb d/fynk ns/ frnk, ezp fijk frnk. p{j/ B{z SZv
g[ZsoK B{z T[j ;G Bk d/ ;fenk i' xo e'Jh e[Vh feT[A BjhA bZG b?Ad/. Bkb/ c/o ni . rZb th pj[s S'Nh fijh c/o T[;dh Bzo tZr/ d/ fujo/ s/ ubh c/o vokfJzr o{w ftu nk e/ T[; B{z fJ;
d/ fJe w'Yh dk coi j[zd?. Bkb/ T[jdk j[D w/o/ e'b'A fJj o'NhnK th BjhA ;h. ;ko/ iD/ nkgD/ nkgD/ ezwK s/ ub/ rJh. T[; B{z fJt/A bZrk fit/A nfijk soQK bZrk fit/A T[j fiT[Adk jh bZN
fJj fynkb ;h fe T[; B{z fejVk fgU gedhnK.'' rJ/ ;B. gq'c?;o ;'Yh ekfbi, tZrk j'D s/ T[;dk rohpVk fijk wod tZr/ bZN eoe/ pb fgnk j't/. T[; B{z fJt/A
B/ pDkfJnk. fiE/ she th T[j fJ; s'A pknd sK T[; B/ e[VhnK fJBew N?e; d/ nkfc; ns/ :{HvhH;hH Bkb nk yV'sk j't/ ns/ c/o T[j d'jK wfj;{; j'fJnk fe i/ T[j j[D J/; xo
gj[zfunk nkg N[o e/ gj[zfunk. i/ g[ZsoK dh fJe bzph fb;N gq'c?;o w{jo/ Xo joihs nkgDh B"eoh s/. xo ftu dh s[bBk eoB bZrh. gbK ftu jh ftu fojk sK T[; B{z jo o'z fJ;/ soQK
e[M pBDk j't/rk sK nkgD/ pb p{s/ fdsh. c/o gq'c?;o B/ th gsBh d/ pko fJeZbh pbftzdo ofj rJh ;h. fwf;z T[; B{z fJ; soQK bZrk fit/A T[; dhnK bZN bZN eoe/ pbDk gT{.
c/o fJ; ;G ek;/ s'A S[Nekok gkT[D
s/ jh pBDr/. T[jBK pBDk th ekjdk pko efjD s/ fJe e[Vh ;b?eN eo jh ;'Yh th fszB uko fdBK dh nkgD/ Gok nZyK Go nkT[DrhnK.
bJh tZrk :kBh oth tZrk xo'A BZ;
j'fJnk. tZv/ B/ sK w;K wo yg e/ Eov bJh. go T[; ftu fJe wkVh rZb j' d/ xo rJh j'Jh ;h. fgSb/ e[M fdBK @Gkph s{z eh d/y ojh j?A w/o/ fujo/
vthzB Bkb phHJ/H gk; ehsh ns/ rJh. e[Vh nwho xo dh ;h ns/ s'A tZr/ B{z fJt/A wfj;{; j'D bZrk ;h tZb< ik S/sh Bkb fJj ;kVQh pzBQ e/ frnk. tZvh Bw'Sh j'Jh p/uko/ gq'c?;o
fJe dcso ftu :{HvhH;hH bZr frnk. joihs tKr f;ZXh ;kXh th BjhA. fit/A T[; dh Gkph e[M u[Zg u[Zg fijh fdyk c/o d/yhA w/ok ukn fet/A d{Dk j' ;'Yh dh. fe;/ B{z w{zj fdykD i'rk Bk
S'Nk T[;d/ fpbe[b T[bN pbftzdo B/ fdZbh d/ woKvk ofjD bZrh ;h. fit/A T[; B{z fe;/ uhz ikT{.'' fojk. fJj ;kok e[M tZr/ ekoB jh
fBefbnk. i/ ;Zu g[ZS' tZvk sK ekfbi'A phHJ/H gk; ehsh ;h. T[; dk dh xkN ;h, e[M nfijh E[V fijVh tZr/ dh rZb ;[D e/ pbftzdo B{z j'fJnk, T[j tZrk fijVk nkgD/ fgT[
fpbe[b rT{ fijk ;h. fJe' tkoh fgU fgU ns/ gq'c?;o fJe' ekfbi ftu ofj T[j fe;/ w{jo/ zkfjo th BjhA eodh fJzM bZrk fit/A T[; dhnK nZyK ftu B{z pj[s fgnko eodk ;h. fi; ftu
's/ frnk. fJj sK brdk jh BjhA ;h u[e/ ;B. Gkt/A d'jK B{z sBykj sK pokpo ;h. fJeZmk j'fJnk gkDh pkjo T[; dhnK fit/A ;ko/ ;z;ko B{z fiZs b?D dh skes
fe T[; B/ ekbi'A phHJ/H gk; ehsh j?. jh fwbdh ;h go pbftzdo d/ fgU e'b fJzM sK tZrk pj[s ;wMdko ;h e{bhnK rbQK s/ tr N[o/rk. nfijk ;h, go T[j nkgD/ tZv/ Gok dh tj[Nh
d/yD ftu f;ZXV fijk. fgU dh jK fgS/ ekch zwhB ;h. B"eoh sK fJ; ns/ T[; B{z e[M e[M SZe th ;h fe T[jdh j'D s'A gfjbK jh T[j jZEhA cVh ;kVQh fi; B{z T[j pj[s nkdo dh Bzo Bkb
d/ydk ;h, T[; Bkb fdb dk ;Zuk ;[Zuk
ftu jK fwbkD tkbk. ed/ T[Zuk Bk bJh eodk ;h fe T[j pj[sk gVQ frnk Gkph nkgD/ gsh e'b'A fJzBh y[S BjhA b? S/sh Bkb p?Zvo{w tZb ubh rJh.
foSsk s'V e/ nfijk foSsk i'VD B{z
p'b/. eh xo eh pkjo jo fJe Bkb ;h. c/o T[;B/ nkgDh gVQkJh B{z yk; ;h, go tZrk nkgD/ Gok dh wip{oh nkgDh Ekt/A yV'sk tZrk nzdo'A nzdo
pDk e/ oZy/. go nZi d/ :[Zr ftu EK s/ youD dk c?;bk eo fbnk ;h. th ;wMdk ;h. fij' fijk wkfgnK B/ pj[s y[S ;h fe ub' T[; okjhA T[;dh esJh th fsnko Bk ;h.

42
42
42 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 2 2121
42 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2 21
42 gzikp NkJhwz, f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 202121
eh
eh jhdK d/ fJj ;gB/ ;BHHHH<jhdK d/ fJj ;gB/ ;BHHHH<
eh jhdK d/ fJj ;gB/ ;BHHHH<
eh
eh SjhdK d/ fJj ;gB/ ;BHHHH<jhdK d/ fJj ;gB/ ;BHHHH<

* fe wzsoh d/ p/N/ tb'A d/
* fe wzsoh d/ p/N/ tb'A d/
* fe wzsoh d/ p/N/ tb'A d/ d/ nkw-b'eK B{z rZvhnK j/m dofVnk ikt/<
* fe wzsoh d/ p/N/ tb'A d/ d/ nkw-b'eK B{z rZvhnK j/m dofVnk ikt/< d/ nkw-b'eK B{z rZvhnK j/m dofVnk ikt/<
* fe wzsoh d/ p/N/ tb'A d/S d/ nkw-b'eK B{z rZvhnK j/m dofVnk ikt/< d/ nkw-b'eK B{z rZvhnK j/m dofVnk ikt/<
* wzsoh tb'A gqKs ftZu'A jh pkjo eZYD d/ vokt/ fdZs/ ikD,w[Zy-wzsoh tb'A bkmhnK dh e[ZN tko/ dZf;nk ikt/<
* wzsoh tb'A gqKs ftZu'A jh pkjo eZYD d/ vokt/ fdZs/ ikD,w[Zy-wzsoh tb'A bkmhnK dh e[ZN tko/ dZf;nk ikt/<
* wzsoh tb'A gqKs ftZu'A jh pkjo eZYD d/ vokt/ fdZs/ ikD,w[Zy-wzsoh tb'A bkmhnK dh e[ZN tko/ dZf;nk ikt/<
* wzsoh tb'A gqKs ftZu'A jh pkjo eZYD d/ vokt/ fdZs/ ikD,w[Zy-wzsoh tb'A bkmhnK dh e[ZN tko/ dZf;nk ikt/<
* wzsoh tb'A gqKs ftZu'A jh pkjo eZYD d/ vokt/ fdZs/ ikD,w[Zy-wzsoh tb'A bkmhnK dh e[ZN tko/ dZf;nk ikt/<
Gkos toS B{z r'fonK s'A nikd .eh fJj fe;/ r?o d/S d/ Bkrfoe fojk j? fe vzv/ ;'N/ bZmK bkmhnK Bkb ;kbK d/ E'V/ fij/ ;w/A nzdo jh n;Nq/
eotkT[D ykso nzdkiB guk;h jB<pj[s d[Zy tkbh ns/ Sow tkbh b/; j' e/ fJBQK nkw b'eK B{z f;ZX/ eo' bhnk d/S B{z fpqfNS r'fonK B/ d/S d/
gqshSs SjhdhnK gkT[D tkb/ gzikphnK rZb j? fe fi; Gkos d/S d/ b'eszso fJ; soQK s[;hA tZv/ B/sk pD ikUr/.fJBQK BkrfoeK d/ ;fj:'r Bkb d[BhnK dh
;w/s d/S Bkb fgnko eoB tkbhnK j'o tko/ d[BhnK ftZu fejk iKdk ;h fe d'tK ni/ fwSok oki rqfj wzsoh ns/ gfjbh esko ftZu ofjD tkb/ d/SK dh
e"wK d/ b'eK B/ th g{o/ f;de ns/ f;oV šGkos toS b'eszso dh wK j?' nZi fJ; w[Zy wzsoh yZNV jfonkDk fybkc fb;N ftZu doi eotk fbnk j?.d/S dk
Bkb nkg'-nkgDk pDdk :'rdkB T[;/ d/S d/ rqfj oki wzsoh d/S d/ nkw B?fsesk d/ nXko 's/ Bk jh T[BQK dh ;oekoh c?vob YKuk J/Bk tZXhnk j?
gkfJnk ;h.fJBQK ;kfonK dk fJZe' y[nkp BkrfoeK B{z efj fojk j? fe š w?A n?w nkgDh gkoNh B/ e'Jh n?eSB fbnk ns/ fe p/SZe ;ko/ okiK dhnK ;oekoK gk;
;h fe pj[ B;bh, pj[ e"wh, pj[ n?b J/,n?w gh, wzsoh s'A fJbktk j'o th Bk jh fe;/ ;oeko B/ e'Jh n?eSB b? e/ nkg'-nkgD/ tZy'-tZyo/ nfXeko th
GSkJh,pj[ XowhA, pj[ iksK tkb/ fJ; eJh e[ZM jK.s[jkB{z ;kfonK B{z w/o/ tko/ nkgDk coi fBGkfJnk.fJ; s'A fJbktk jB.go d/S dh nyzvsk ns/ jo Bkrfoe
d/S d/ fJj tZy'-tZyo/ c[ZbK B{z fJZe gsk j't/rk fe w?A eh uhi jK.i/ w?A b'eK tb'A ehs/ iKd/ fto'X ekoB T[BQK dhnK io{osK dk g{oK fynkb oZfynk
y{p;{os r[bd;s/ d/ o{g ftZu go' e/ ;ZG nkgDh nkJh ls/ nk frnk sK byhwg[o nkg dh iwho th ;[Zsh j'Jh j?.fJzM ikg iKdk j?.d/S dk yikBk Gfonk oZyD
d/ Gb/ bJh ;ZG d/ jZeK dh okyh eoB y/Vh s'A fJbktk g{o/ T[Zso gqd/S s'A pkjo fojk Gkos ftZu b'eoki b'eszso Bkw bJh ftsh f;;Nw do[;s oZyD bJh jo
tkbk ;ops dk Gbk eoB tkbk eZY d/tKrk.T[; s'A pknd pj[s jh tZvh dh e'Jh uhi j? jh Bjh.b'eszso ysw fJZe ezw eoB tkb/ ekw/ dk N?e;
b'eszso g?dk eoBk j?.fJ; y[nkp B{z ns/ xNhnK joes Bkb rZvh ftZu'A ik j' frnk j?.bZr foj? fe j[D BkdoSkjh eZfNnk iKdk j?.jo fJZe ezw Bk eoB
g{ok eoB ykso ;kv/ SjhdK B/ pj[s jh fojk nkw b'eK B{z fuVkT[D bJh 's/ ns/ r[zvkszso dk oki uZb fojk tkb/ p/o[irko B{z th ezw bJh gq/oB d/
fdb dfjbk ikD tkb/ s;hj/ MZb e/ d/ SKswJh o'; eod/ b'eK B{z BhtK ftykT[D j?.b'eoki dk wsbt ;h b'eK tb'A b'eK Bkb Bkb T[; dh wkfJe wds th ehsh
S d/ b'eK okjhA b'eK bJh b'eK dk oki bJh ngD/ jZE dh w[Zmh pzd eoe/ tko d[nkok b'eK bJh pDkfJnk frnk oki;h iKdh j?.id fe ;kv/ wjkB Gkos ftZu
pDkU.b'eszso ns/ okiBhse
g?dk eotkT[D ykso nkgDhnK ehwsh tkonkgD/ nzr{m/ B{z T[Zgo EZb/ eoe/ m/ f;;Nw.fJZE/ b'e ;oeko pDkT[Ad/ ns/ fiBQK B{z N?e; d/Dk ukjhdk j? T[j d/ jh
fGqSNkuko d't/A Bkb'-Bkb BjhA uZb
ikBK d/S ykso tkohnK ;B.T[BQK B{z rK ftyk fojk j?.d{i/ gk;/ SKswJh o'; u[Dd/ io{o jB go ;oeko j'Ad ftZu Bjh oj/.finkdkso N?e; w[bkiw jh d/
;ed/.i/ eo n;hA d/S tk;hnK B/ fJBQK
fJj BjhA ;h gsk fe T[BQK d[nkok ysw eoe/ xoK B{z tkfg; ik oj/ fe;kB nkT[D pknd T[BQK nkw b'eK bJh BjhA oj/ jB feT[A fe w[bkiwK dh sBykj
B{z fJZefmnK ubd/ ofjD fdZsk sK fJBQK
nkgDhnK e[opkBhnK d/ e/ g?dk ehshnK wid{oK d/ fgSb/ gkf;UA fotkbtoK ns/ ;ZG e[ZM nkgD/ bJh ns/ nkgD/ yk;w tko/ ;kok foekov ;oeko gk; j[zdk
ftZu'A fJZe dk BSN j'Dk io{oh j?.j[D
;Zsk dhnK e[o;hnK 's/ p?mD tkb/ n;b/ Bkb b/; r[zfvnK Bkb GohnK fszB yk;K bJh jh eoB tkbk f;;Nw j?.eJh tko fJj th N?e; Bk d/D d/
fJj Gkos tk;hnK dh fJZSk's/ fBoGo
Skso fdwkr b'e, SjhdK d/ ;[gfBnK uko rZvhnK d/ ekcb/ B{z nZ;h BZp/ dh pDkT[Adh j?.;oeko pBkT[D tkfbnK B{z okj bZG b?Ad/ jB.id fe jo fJZe dk
eodk j? fe ;kvh gfjbh g;zd ;kv/ d/S
tkb/ b'eszso B{z nkgD/ fBZiK ykso jkJh ;whv eoe/ ni/ fwSok rqfj oki G[bk fdZsk iKdk j?.id fe d[BhnK d/ N?e; efNnk ikDk bkiwh j'Dk ukjhdk
ykso SjhdK d/ ;[gfBnK tkbk b'eszso
bho' bho eoe/ sfjS BfjS eo d/Dr/ wzsoh Gkos ;oeko dk p/Nk fpBk fe;/ j'o d{i/ d/SK ftZu fi; th gqXkB-wzsoh j?.fi; Bkb d/S d/ jo Bkrfoe B{z jo
pBkT[Dk j? iK fJj fGqSNkuko tkb/
.SkswJh sohfenK Bkb ;VeK 's/ ;kbK G?n y"c s'A rZvhnK j/m doVdk j'fJnK w[Zy-wzsoh iK wzsoh fybkc e'Jh soQK g{ohnK ;j{bEK fwbD ns/ d/S dk
r[zvkrodh eoB tkb/ d/S d/ e/Adoh rqfj
pZXh p?m e/ o'; ikjo eoB tkb/ nkgD/ r'bhnK ubkT[Adk j'fJnK So/nkw ;oeko fGqSNkuko dk fJbikw bZr ikt/ T[j ;otgZyh ftek; j't/.
ftGkr Bkb ;pzX oZyD tkb/ wzsoh ni/
SjhdK d/ ;gfBnK tkb/ b'eoki tkbhnK 's/ g[bh; dh g[Sg gBkjh ns/ SZso nkgDh B?fse i[zw/tkoh ;wM e/ T[;/ t/b/ go w/o/ Gkos wjkB ftZu B?fsesk
fwSok i' b'eK B{z Xwek e/ b'eK B{z dZ;
;j{bsK wzrD tkb/ fe;kBK 's/ wid{oK SkfJnk j/m ;[ofyns fBeb frnk.fJj nkgD/ nkj[Zd/ s'A n;shck d/ e/ gk;/ j' Bk j'D eoe/ y[Zdroih g?dk j' e/ g?;k
fojk fe w?B{z s[;hA ikDd/ BjhA tor/ B{z
B{z rqfj oki tiho d/ ;fjikd/ tb'A ;kok ekok e?wfonK ftZu e?d j' frnk iKdk j?.j[D/ jh e[ZM e[ fdB gfjbK n;Nq/ gqXkB pD frnk j? 's/ d/S fgnko GktBk
pBkT[Dk j? < fi; dk g[Zso jfEnkoK
;oekoh skes d/ BS/ 'u n;b/ Bkb b/ go ;oeko tb'A fJBQK ngokXhnK fybkc bhnk dh ;N/N (fBT{ ;kT{E t/bi) d/ ysw j' ojh j?.fJ;/ eoe/ fGqSNkuko gBg
dhnK r'bhnK dh tkSV eodk j'fJnk
; j' e/ rZvhnK j/m dofVnk frnk. c'oh s"o 's/ e'Jh ekotkJh tkbk n?eSB w[Zy-wzsoh (gqhwhno) TZs/ T[; d/ fe;/ e/ d/S dh ;dhnK s'A ubh nk ojh
fe;kBK 's/ wid{oK B{z fgSb/ gkf;UA
pj[s jh Sow tkbh rZb j? fe b'eK fi; soQK dk j'Dk ukjhdk ;h BjhA wzsoh tb'A ehsh e[okgSB d/ d'S bZr/ wjkBsk B{z Ykj bZr e/ d[BhnK ftZu
rZvhnK j/m doVdk j'fJnK r[zvkrodh
dhnK t'NK b? e/ pBD tkbh ;oeko j'fJnk.fJ; rZb s'A brdk j? fe fi; d/ ;B.;{p/ dh w[Zy-wzsoh B/ nkgDh B?fse pdBkwh dk ekoB pDdk ik fojk j?.w/
's/ skBkSkjh d/ fBSkB SZvdk j?.fJZe
e[o;hnK 's/ p?md/ ;ko jh nkw b'eK S B{z nikd eotkT[D bJh nkw b'eK B/ fiw/Atkoh ;wMfdnK j'fJnK T[;/ t/b/ o/ d/S d/ p[ZXhihthU T[Zm' ikr' jzGbk
;N/N dk w[Zy-wzsoh bkmhnK d/ i'o dhnK
dhnK io{oh b'VK B{z jh G[Zb skBkSkj pj[s ;ko/ y{B Bkb f;zfinK ;h ftZu nkgDk n;shck d/ e/ ;oeko s'A tZy j' wko' d/S d/ BkrfoeK B{z irkU ;{MtkB
XwehnK fdzdk j?.j[D fJj Gkos d/
otJhnk ngDk e/ fe;/ d[SwD d/S dh d'joh fe;w d/ d' eB{zB jB.brd? fe rJh.go w/o/ Gkos toS ftZu e'oN e/; pDkU.nkgD/ SjhdK dhnK ehshnK
BkrfoeK dh fJZSk 's/ fBoGo eodk j?
;ojZd Bkb brd/ fJbke/ d/ b'e ;wM nkw b'eK bJh eB{zB ;Zys s'A th ;Zys j' ikD s'A pknd th e[o;h Bkb fuge/ ehwsh e[opkBhnK :kd eok e/ T[BQK tb'A
fe ;kvh gfjbh g;zd ;kv/ SjhdK d/
ojh j?.SKswJh sohfenK Bkb o'; ikjo ns/ tZyok j?.fiBQK B{z shj g?Ash ;kb ofjD dh bkb;k ysw BjhA j[zdh.w/o/ d/ f;oi/ rJ/ ;[gfBnK tko/ ikD{
;[gfBnK tkbk b'eszso pBkT[Dk j? iK
eod/ d/S d/ fe;kB, wid{o, w[bkiw, sZe th fJB;kc b?D bJh XZe/ ykD/ g?Ad/ S Gkos dk sK j[D T[j T[go tkbk jh eotkU.fJj ;kok e[ZM n;hA skjhUA eo
skBkSkjh jZEK ftZu ;Zsk ;"Ag e/
S'N/ tgkohnK, ebkekoK nkfd B{z d[SwD jB.d{i/ pzB/ r[zvk fe;w d/ f;nk;h b'eK p/bh j?.fe;/ th f;nk;h gkoNh e'b'A nk; ;eKr/ i/ n;hA T[BQK tb'A dZ;/ o;fsnK
fGqSNkuko dk p'bpkbk eotkT[Dk
d/S d/ t;Bhe ;wM e/ o;fsnK ftZu ns/ T[BQK d/ gqhtkoK tk;s/ T[BQK B{z BjhA j? fe T[j ;[Xko eo ;eDr/ fJ; s'A 's/ ubKr/ ns/ coi gSkDkr/.d/S dh
j?.fBju? jh SjhdK d/ ;[gfBnK d/ fybkc
b'j/ d/ tZv/ tZv/ izrb/ yVQ/ eoe/ ns/ pukT[D tkbk ;ik Bk j'D d/D tkbk sK pfjso ;h fe d/S B{z nikd ;Zsk 's/ ekpi j'D bJh f;nk;h fXoK
fGqSNkuko B{z Sfj d/Dh ;kvh gfjbh g;zX
tZv/ tZv/ ;hfwzN d/ pD/ EwV/ ;VeK 's/ ns/ g[bh; nc;oK tb'A fJBQK dh nkU eotkfJnk jh Bk iKdk sK tZXhnk tb'A BkrfoeK B{z t'NK ykso fdZs/ ikD
Bjh j' ;deh.fi; B{z iV'A ysw eoB
;[ZN e/ ns/ b'j/ dhnK febK rZv e/ o'eK Grs eoB tkbk ns/ o'Nh ukj e"ch dh ;h.fit/A fe n;Nq/bhnk UpfoiBb tkb/ g?;/ ns/ BfSnK d/ bkbu fsnkr
bJh feT[A Bk ;ko/ d/S tk;h fwb e/ fJZe
bkT[D d/ Bkb gkDh dhnK p[SkVK wkoB ;/tk d/D tkbk eB{zB j'o j?.nkw b'eK w{btk;hnK dk jh d/S ;h.fi; B{z fe e/ gVQ/ fby/ :'r T[whdtko bZG'. i' ;wki
wjK nfGnkB ubkJhJ/ <fi; Bkb n;hA
s'A fJbktk nEo{ r?; dhnK s'gK okjh B{z xzfNnK ftZu jh frqcsko eoe/ pDdh fJzrb?Av d/ r'oh uwVh tkb/ e?gNB e[Ze ns/ d/S dk Gbk eoB tkb/ j'D T[BQK B{z
;ko/ d/S tk;h ;Zu w[Zu Sjhd j'J/ SjhdK
nzBQ/ eoe/ T[go'A vkrK toQkJhnK ik ekotkJh j' iKdh j?.d{i/ pzB/ fJBQK B/ 1770 ftZu bZfGnk ;h.g{oB s"o 's/ nkgD/ t'N Bkb u[D e/ SjhdK d/ ynkpK
d/ ;[gfBnK B{z g{ok eoB bJh nkg'-
ojhnK jB.fJZE'A sZe fe ;VeK 's/ pj[s f;nk;h b'eK B{z ;[ofynk epu d/D d/ fpqfNS r'fonK B/ fJ; d/S 's/ 1788 tkbk b'eszso fbnkT[D bJh T[gokbk
nkgDk :'rdkB gk ;ehJ/.
tZv/ tZv/ fwZNh d/ Y/o bkJ/ rJ/ ns/ g{o/ w"e/ fdZs/ iKd/ jB. ftZu nkgDk Mzvk rZv e/ fJ; d/S B{z eo'.bkbu tZ; j'e/ rZbs pzfdnK B{z
wBw'jB f;zx y/bk (f;vBh)
wBw'jB f;zx y/bk (f;vBh)
wBw'jB f;zx y/bk (f;vBh)
;VeK ftZu pj[s tZv/ tZv/ N'J/ g[ZN/ rJ/ jfonkDk dk w[Zy wzsoh So/nkw efj nkgD/ epi/ ftZu fbnk ;h.fJ; 233 t'NK gke/ fGqSN ;oeko Bk wBw'jB f;zx y/bk (f;vBh) wBw'jB f;zx y/bk (f;vBh)
f;vBh d/ t'b'Ar"r fJbke/ u tkgfonk fGnkBe o/b jkd;ku tkgfonk fGnkBe o/b jkd;k
wjkokDh n?fb f;vBh d/ t'b'Ar"r fJbke/
wjkokDh n?fb kp?E B/ Ubvh nkc fdkp?E B/ Ubvh nkc fd
wjkokDh n?fb kp?E B/ Ubvh nkc fd
wjkokDh n?fbzkp?E B/ Ubvh nkc fdkp?E B/ Ubvh nkc fd
wjkokDh n?fb
f;vBh d/ t'b'Ar"r fJbke/ 'u tkgfonk fGnkBe o/b jkd;ku tkgfonk fGnkBe o/b jkd;k
f;vBh d/ t'b'Ar"r fJbke/
f;vBh d/ t'b'Ar"r fJbke/ u tkgfonk fGnkBe o/b jkd;k
;B. fJ; B/ Utoj?Zv skoK B{z th ekch
Jhno g[o;eko b?D s'A ehsk fJBeko B[e;kB gj[zukfJnk. fJZe rtkj B/
Jhno g[o;eko b?D s'A ehsk fJBeko
Jhno g[o;eko b?D s'A ehsk fJBeko
Jhno g[o;eko b?D s'A ehsk fJBeko
Jhno g[o;eko b?D s'A ehsk fJBeko
iKueosktK B{z dZf;nk fe T[BQK B/ fe;/
B{z jkd;/ s'A pknd y/so ftZu'A GZid/
n?fbzkp?E B/ fdqVQsk Bkb go fBwosk j'J/ BjhA t/fynk. fJ; jkd;/ ftZu
Bkb g[o;eko b?D s'A fJBeko eo fdZsk. uko b'eK B{z wkw{bh ;ZNK bZrhnK,
fJj g[o;eko n?fbzkp?E B{z pz[orK fiBQK ftZu d' :ksoh ns/ No/B dk
d/ iBse ihtB ftZu T[BQK d/ :'rdkB vokJhto ns/ rkov Skwb jB.
bJh j'D tkb/ ;kbkBk ;wko'j ftZu w[;kcoK B{z yo'uK ns/ ;ZNK dk
fdZsk ikDk ;h. T[jBK B/ ;wkrw d/ ;kjwDk eoBk fgnk ns/ vokJhto
gqpzXeK B{z fdb'A tXkJh ;zd/S G/fink j?. dh fgZm ns/ g/N ftZu dod ;h.
j[D Ubvh nkc fd Jhno dk id'A jkd;k tkgfonk sK o/b :ksoh
g[o;eko n?fbzkp?E s'A gzi ;kb S'Nh ns/ rkov d/ Bkb 9 :ksoh ;tko ;B.
T[wo d/ cq?Au-nwoheh ndkeko ns/ n?woi?A;h eowukohnK B{z e?fpB ftZu
vK;o b/;bh e?o'B (90) B{z fdZsk frnk c;/ o/b rZvh d/ vokJhto B{z pukfJnk.
j?. fJ; d"okB, fJzrb?Av d/ 79 ;kbk Nq/B B/ fpibh dhnK bkJhBK B{z j/mK
c[ZNpkbo ;o fiUc j[;No B{z Ubvh nkc fbnKdk ;h i' fe rZvhnK d/ T[Zgo bg/
pZN ns/ 80 ;kbk e[Ze ns/ Nhth g/Seko f;vBh (fpT{o') n?B n?; vpbT{ d/ j'Jh eko ikDp[ZM e/ fJZe o/bt/ eokf;zr NhnK j'JhnK ;B.
v/bhnk ;fwE B{z No{bh nkT[N;N?Afvzr t'b'Ar"Ar fJbke/ B/V/ fGnkBe o/b jkd;k 's/ feT[A SZv fdZsh rJh ;h. f;vBh Nq/BK d/ w[Zy ekoiekoh
bzvB (fpT{o') fpqN/B dh wjkokDh Ubvh ntkov Bkb ;BwkfBs ehsk tkgfonk. fJ; fGnkBe jkd;/ ftu o/ fJ; jkd;/ B/ o/brZvh B{z tkX{ w?N b"Arb?Av B/ ;BokJhz B{z dZf;nk
n?fbzkp?E II B/ 'Ubvh nkc fd Jhno' frnk j?. fzeo:'r j? fe ;kb 2011 brZvh d/ e[M vZp/ gZNVh s'A T[so rJ/. B[e;kB gj[zukfJnk. ;kjwD/ tkbh rZvh fe fJj fJZe wjZstg{oD gNVh s'A
g[o;eko b?D s'A fJBeko eo fdZsk j?. ftZu woj{w fgqz; fcfbg, fvT{e nkc J/ n?B n?; vpbT{ g[b; fJ; rZb dh iKu nkgD/ gk;/ ns/ pkeh Nq/BK s'A whNo d{o T[soBk ;h ns/ fJj nzdkzk
wjkokDh B/ fejk j? fe id'A s[;hA wfj;{; eo ojh j? fe t'b'Ar"Ar d/ e'b fJZe tZvh ik e/ o[eh. j'o rZvhnK ;N/SB gb/
fbBpor B{z Ubvh nkc dk :hno brkT[Dk pj[s ibdh ;h fe eko B{z
eod/ j' T[d'A s[;hA p[ZY/ j[zd/ j'. 95 ;kbk o/b gNVh s'A T[soB s'A gfjbK fJZe u'oh Nckow d/ Bkb gk;/ tZb M[ehnK j'JhnK
g[o;eko fdZsk frnk ;h. gNVhnK 's/ feT[A SZfvnk frnk.

43
43
43 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 2 2121
43 gzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2 21
43 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 202121
2 ;kbk pZu/ dk ;Zg Bkb y/vd/ j'J/ dk
2 ;kbk pZu/ dk ;Zg Bkb y/vd/ j'J/ dk
gzikp dh Xh f;o ;fink fw;
gzikp dh Xh f;o ;fink fw; 2 ;kbk pZu/ dk ;Zg Bkb y/vd/ j'J/ dk
2 ;kbk pZu/ dk ;Zg Bkb y/vd/ j'J/ dk
2 ;kbk pZu/ dk ;Zg Bkb y/vd/ j'J/ dk
gzikp dh Xh f;o ;fink fw;
gzikp dh Xh f;o ;fink fw;
gzikp dh Xh f;o ;fink fw;
thvhU ;' b whvhnk s/ j'fJnk tkfJobb whvhnk s/ j'fJnk tkfJob
thvhU ;' b whvhnk s/ j'fJnk tkfJob
thvhU ;'
thvhU ;'Sb whvhnk s/ j'fJnk tkfJobb whvhnk s/ j'fJnk tkfJob
tobv nwohek 2 thvhU ;'
tobv nwohek 2 21 dk ski21 dk ski
tobv nwohek 2
tobv nwohek 2021 dk ski21 dk ski
tobv nwohek 2 21 dk ski
cV b?Adk j? ;r'A T[; B{z x[zwk e/ fJt/A
;[ZNdk j? fit/A T[; bJh fJj fJe y/v
j't/. pZu/ d/ fgsk B/ y[d fJ; xNBk dk
fJe thvhU nkgD/ fJz;Nkrqkw nekT{AN
's/ S/no ehsk j? fi; ftu pZuk
j?okBhiBe Yzr Bkb ;Zg B{z ekp{ eodk
Bzo nkT[Adk j?. nfij/ ftu n;hA s[jkB{z
fJ; pjkdo pZu/ pko/ dZ; oj/ jK.
fJe fog'oN w[skpe fJj pZuk
nk;Nq/bhnk d/ wSj{o ftnesh w?N okJhN
dk p/Nk j?. w?N izrbh ikBtoK B{z
pukT[D bJh ikD/ iKd/ jB. yk; eo
e/ wrowZSK B{z. fgSb/ 20 ;kbK s'A T[j
T[Zsoh y/so ftu wrowZSK B{z cV e/
fJe irQk s'A d{ih irQk G/i oj/ jB.
w?N okJhN B/ jkb jh ftu nkgD/
fJz;Nkrqkw nekT{AN 's/ fJe thvhU
ngb'v ehsk j?. fJ; thvhU ftu T[jBK
d/ xo d/ pkr ftu fJe bzpk ;Zg fdykJh
tkfSzrNB L nwohek d/ bk; J/Aib; 'u fw; tobv nwohek d/ j'J/ w[ekpb/ d/ fojk j?. fJj ;Zg pj[s ysoBke ns/
d"okB fw; tobv nwohek dk ski Gkosh w{b dh Sqh ;?Dh d/ f;o ;fink ns/ T[; tZvk j?. ;Zg B{z w?N d/ 2 ;kb d/ p/N/ B/
B{z fJj ski vkfJBk j/vB B/ gfjBkfJnk. fJj w[ekpbk nwohek d/ bk; J/Aib; cfVnk j'fJnk j?.
ftu fw; tobv nwohek d/ w[Zy dcso ftZu nk:'fis ehsk frnk ;h. nwohek d/ g{o/ nkswftStk; Bkb fJj pZuk
tkfSzrNB dh ofjD tkbh Sqh ;?Dh fw; tobv nwohek 2021 dk fyskp fiZsD d'jK jZEK Bkb fJ; tZv/ ;Zg dh g{S
tkbh gfjbh Gkosh nwoheh pD rJh j?. fzeo:'r j? fe 1996 'u iBwh (25)
fyZudk j'fJnk fdZ; fojk j?. thvhU ftu
;kbk ;?Dh dk fgS'eV Gkos d/ ;{p/ gzikp Bkb ;pzX oZydh j?.
w?N p'bd/ jB-'T[; B{z pkjo fyZu' d/;s,
;?Dh j[D rb'pb wzu 's/ nwohek dh B[wkfJzdrh eoB tkbh gfjbh Gkosh
T[; B{z pkjo fyZu'. T[; B{z MkVhnK tZb
nwoheh gqsh:'rh j?. T[; B/ nkgDh skig'Sh d/ gb s'A pknd fejk, 'w?A pj[s y[S jK
fyZu'.' thvhU ftu w?N nkgD/ pZu/ B{z
ns/ pj[s xpok th rJh jK ns/ w?A nkgDhnK GktBktK B{z nkgD/ SpdK ftu
;Zg B{z cVB d/ Yzr f;ykT[Ad/ j'J/ Bzo
fpnkB BjhA eo ;edh. w/oh ;cbsk dk ;kok f;jok w/o/ wkfgnK B{z iKdk j?, yk;
nk oj/ jB. pZuk th pj[s pjkdoh Bkb
eoe/ w/oh wK B{z fiBQK B/ jw/Sk w/ok ;kE fdZsk j?. w?A fJ; ;BwkB bJh fw; tobv
;Zg B{z xVh; e/ pkr s'A pkjo fbikD
nwohek dk XzBtkd eoBk ukjKrh.' fw; tobv nwohek dh fJ; ypo B{z nfXekos
dh e'fSS eodk Bzo nkT[Adk j?. fJ;
fJz;Nkrqkw j?Avb B/ th ;KMk ehsk j?, fi; ftu fbfynk j?L @Sqh ;?Dh i' fJ; t/b/
thvhU B{z j[D sZe bZyK b'e d/y u[Ze/
fw; tobv nwohek tkfSzrNB j? ns/ n?ZwHvpb:{HJ/H B?SBb fpT{Nh ftd J/ gogz
jB. :{zo; eJh soQK d/ e[w?AN; eo oj/
nzp?;vo' d/ tZekoh nj[d/ 's/ j?, fJj T[gbZpXh ;?Dh B/ ;ys fwjBs eoe/ gqkgs
jB. fe;/ B/ T[; B{z 'pjkdo pZuk' dZf;nk
ehsh j?.' fJ; s'A gfjbK ;?Dh tkfSzrNB ;{p/ bJh 'fw; tobv'ns/ nwohek d/ f;vBh L ;Zg pko/ ;[D e/ iK T[; B{z pZu/ B/ ;Zg Bkb nfijk e[M ehsk fi;
sK fe;/ B{z T[; B{z ;Zg Bkb Bk y/vD dh
fBT{io;h ;{p/ d/ c'ov; f;Nh ftu nk:'fis j'J/ fJe w[ekpb/ ftu fw; fJzvhnk d/y e/ b'eK dh jkbs ne;o yokp j' B{z d/y e/ jo e'Jh j?okB j?. pZuk eohp
;bkj fdZsh.
tobvtkJhv 2018 dk fyskp th fiZs u[Zeh j?. iKdh j? go nk;Nq/bhnk ftu 2 ;kb d/ 2 whNo bzp/ ;Zg B{z Bk f;oc jZE Bkb
ftzBhg?r f;Nh e"A;b tZb'A vkH r[b ko uhwk d/ Bkw ;NohNko uhwk d/ Bkw ;NohN
ftzBhg?r f;Nh e"A;b tZb'A vkH r[b ko uhwk d/ Bkw ;NohN
ftzBhg?r f;Nh e"A;b tZb'A vkH r[b
ftzBhg?r f;Nh e"A;b tZb'A vkH r[b
ftzBhg?r f;Nh e"A;b tZb'A vkH r[bzko uhwk d/ Bkw ;NohNko uhwk d/ Bkw ;NohN
e?B/vk u f;Zy B"itkBK B/ g/u f;Zy B"itkBK B/ g/ ehsh fw;kb, ehsh fw;kb,
e?B/vk
e?B/vk u f;Zy B"itkBK B/ g/ ehsh fw;kb,
e?B/vk
e?B/vk 'u f;Zy B"itkBK B/ g/u f;Zy B"itkBK B/ g/S ehsh fw;kb, ehsh fw;kb,
gZr dh wdd Bkb pukJh ftnesh dh ikB
gZr dh wdd Bkb pukJh ftnesh dh ikB
gZr dh wdd Bkb pukJh ftnesh dh ikB
gZr dh wdd Bkb pukJh ftnesh dh ikB
gZr dh wdd Bkb pukJh ftnesh dh ikB
pukT[D bJh 5 f;ZyK B/ i' ehsk,
T[; dh ;'Sb whvhnk 's/ ekch skohc
j' ojh j?. don;b Nq?fezr bJh frnk
ftnesh uZNkB s'A fsbe e/ fJe
nfijh irQk 's/ c; frnk ;h, fiZE'A
pkjo fBebDk T[; bJh w[wfeB BjhA
;h. T[E/ jh B/V/ dh gkoe ftu ;?o
eo oj/ 5 f;Zy B"itkBK B/ nkgDh
gZr dh oZ;h pDk e/ T[; B{z T[go
fyZfunk ns/ pukn fbnk. fJ; g{oh
xNBk dh fJe thvhU th ekch
tkfJob j' ojh j?.
;EkBe whvhnk fog'oN w[skpe
'foi whv'i ;ou n?Av o?;feT{' B{z
c'B nkfJnk fe 2 jkJheo r'bvB
J/o; ;{pkJh gkoe ftu b'no ckb;
B/V/ c;/ j'J/ jB. fJe ftnesh fsbe
e/ j/mK ubk frnk j? ns/ pkjo
fBebD ftu T[; B{z w[Seb j' ojh
j?. jkbKfe fJ; s'A gfjbK fe o?;feT{
Nhw T[; B{z pkjo eZYdh, T[E/ jh B/
V/ fJe gkoe ftu ;?o eo oj/ 5 f;Zy
UNktk (fpT{o') ftzBhg?r f;Nh e"A;b tb'A w?BhN'pk, e?B/vk ftu u[D/ ikD tkb/
B"itkBK B/ nkgDhnK gZrK
Gkosh w{b d/ gfjb/ n?w n?b J/ vkeNo r[bzko f;zx uhwk d/ Bkw 's/ Sfjo dh fJe
T[skohnK ns/ oZ;h pDk e/ T[; B{z
;Ve dk Bkw 'vkeNo r[bzko uhwk ;NohN' oZfynk frnk j?. ftzBhg?r f;Nh e"A;b
T[go fyfunK ns/ pukn fbnk.
dh ;gheo d/th Sowk s'A gqkgs fJe ikDekoh w[skpe vkH r[bzko f;zx uhwk dhnK
foi whv'i ;ou n?Av o?;feT{ d/
ftzBhg?r Sfjo ns/ efwT{fBNh gqsh SkBdko ;/tktK B{z fXnkB ftu oZyfdnK T[es
w?B/io foe b?Ar B/ dZf;nk fe
c?;bk ehsk frnk.
ftnesh B{z ;[oZfyns pkjo eZYD
fJ; ;pzXh f;Nh tb'A ;NohN BkweoD ;wkrw ewoShnb n?tfBT{- uhwk
bJh T[BQK B/ nkgDh gZr T[sko e/
vokJht (t?;N nkc n?vtov ;NohN) 's/ oZfynk frnk. fzeo:'r j? fe vkH r[bzko
fJe bzph oZ;h pDkJh, fi; B{z cV
f;zx uhwk i' fe nZiebQ ;oh (ph ;h) fty/ ofj oj/ jB, bzpk ;wK ftzBhg?r Sfjo
e/ ftnesh pkjo fBeb ;fenk.
ftu nkgD/ gfotko ;w/s oj/ jB. T[j fJE'A d/ febv'BB jbe/ s'A gfjbh tko
T[BQK fejk f;ZyK B/ i' ehsk T[; dh
1988 ftu fbpob ftXkfJe u[D/ rJ/ ;B. T[j e?B/vk dh fe;/ b?fi;b/uo ftu
fizBh skohc ehsh ikJ/, xZN j?. i/
g[ZiD tkb/ gfjb/ ftXkfJe pD/ ;B. pknd ftu T[j ph ;h ub/ rJ/, fiZE/ T[j
eo T[j ;w/A 's/ Bk gj[zud/ sK e'Jh
2001 ftu w[V ftXkfJe s/ f;js wzsoh pD/. T[j fJ; ;w/ th c?vob fbpob gkoNh
t?Be{to (fpT{o') e?B/vk d/ t?Be{to ftu ftnesh dh ikB nBj'Dh j' ;edh ;h.
Bkb i[V/ j'J/ jB s/ gqXkB wzsoh i;fNB No{v' d/ B/Vb/ ;kEhnK ftu S[wko jB.

44
44
44 gzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2 21
44 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 202121
44 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 2 2121


fdwkrh e;os
gtB e[wko
gtB e[wko
fdwkrh e;os
gtB e[wko
gtB e[wko
gtB e[wko
fdwkrh e;os
fdwkrh e;os
ozr Go'
ozr Go' fdwkrh e;os
ozr Go'
ozr Go'
ozr Go'









































pZfuU\ nkgDhnK ozrdko g?A;bK u[Ze'
pZfuU\ nkgDhnK ozrdko g?A;bK u[Ze'
pZfuU\ nkgDhnK ozrdko g?A;bK u[Ze'
pZfuU\ nkgDhnK ozrdko g?A;bK u[Ze'
pZfuU\ nkgDhnK ozrdko g?A;bK u[Ze'
pZfuU, T[Zgo fdZs/ fpzd{ fwbkT[ d/y' eh pDdk
pZfuU, T[Zgo fdZs/ fpzd{ fwbkT[ d/y' eh pDdk
pZfuU, T[Zgo fdZs/ fpzd{ fwbkT[ d/y' eh pDdk
pZfuU, T[Zgo fdZs/ fpzd{ fwbkT[ d/y' eh pDdk
pZfuU, T[Zgo fdZs/ fpzd{ fwbkT[ d/y' eh pDdk
ns/ ozr Go'.
ns/ ozr Go'.
ns/ ozr Go'.
ns/ ozr Go'.
ns/ ozr Go'.
j?.
j?. j?.
j?.
j?.
pkb
pkb
pkb
pkb
pkb
ikd{ d/ r'b/
ikd{ d/ r'b/
ikd{ d/ r'b/
ikd{ d/ r'b/
ikd{ d/ r'b/
ejkDh
ejkDh
ejkDh
ejkDh
ejkDh
;/m pBtkoh bkb fJe pVk tZvk ehsh go id'A sebhcK z'o cVB bZrhnK soQK g;hBk BjhA nk iKdk. g;hBk bZr ojh W. T[ZgoFEZb/, nZr/FfgZS/ eoBk SZv
fzzwhdko ;h. T[; dh Bkb brd/ sK T[; B/ nkgD/ fJbke/ d/ ;G s'A tZv/ nkT[D s'A pknd jh fJBQK ikd{ d/ r'fbnK e[M fdB j'o bzx rJ/ sK ;/m j'ohA fdZsk, T[;/ fdB s[;hA fpwko g?
fszBFuko fgzvK ftu pj[s fznkdk zwhB t?d (jehw) B{z p[bkfJnk. B/ n;o eoBk W.@ fpbe[b szdo[;s wfj;{; eoB bZr ikUr/.@
;h. pj[sh zwhB T[j m/e/ s/ d/ d/Adk go T[; tZv/ t?d B{z gsk ;h fe fJj pzdk ;/m B/ t?d ih d/ efjD w[skfpe gJ/. T[j t?d ih d/ ikd{ d/ r'fbnK s'A ;/m pBtkoh bkb nZi nkgD/ fgzv
e[M zwhB T[Zgo T[;d/ ezw eoB tkb/ ykDFghD dk S"ehB W go fJ; B/ edh T[BQK vzpbK B{z T[ZgoFEZb/, nZr/FfgZS/ pVk gqGkfts j'J/. T[BQK B/ t?d B{z p[bk ftu ;G s'A bzwh T[go d/ szdo[;s pz[or
w[zkjo/ tkjh eod/. eZy GzB e/ d{jok BjhA ehsk. t?d d/ eoBK S[o{ eo fdZsk. gfjb/ e[M fdB e/ fJBkw fdZsk ns/ r'fbnK dk ojZ; jB. T[j nZi th ikd{ d/ r'fbnK dh
;/m pBtkoh bkb pj[s nwho j'D fynkb ftu T[; B{z dtkJh dh BjhA ;r'A s K g[ZfSnk. T[;/ soQK tos'A eod/ jB fi; soQK t?d
d/ BkbFBkb fdb dk th uzrk nkdwh nkgDk ;oho fjbkT[D :kBh e;os eoB ;/m j'ohA pV/ n"y/ j'J/, T[BQK B{z ;kj uVQ t?d ih B/ fejk, '';/m ih, fJj ih B/ T[BQK B{z pj[s ;kb gfjbK dZ;h
;h. T[j nkgD/ ekfwnK B{z fe;/ fe;w dh zo{os W. frnk ns/ pj[s fznkdk EektN j' rJh ikd{ d/ r'b/ jB. s[;hA fJBQK dh ;h.
dh szrh BjhA ;h nkT[D d/Adk. ;/m ftu t?d B/ ;/m pBtkoh bkb dk uzrh go e[M fdBK pknd jh T[BQK B{z bZrk tos'A, fit/A s[jkB{z gfjbK dZf;nk ;' i/ n;hA szdo[;s ofjDk W sK ;kB{z
fJe pVh tZvh ewz'oh ;h. T[j pVk soQK w[nkfJBk ehsk ns/ nrb/ fdB fJe fe ikd{ d/ r'fbnK B/ n;o eoBk S[o{ W, i/ o'z eoh uZb'r/ sK s[jkv/ B/V/ ;kfonK B{z o'z e;os ns/ ;?o eoBh
;[;s, nkb;h go ykDFghD dk S"ehB ikd{ dh dtkJh d/D dk tkfJdk ehsk. eo fdZsk W. T[BQK B/ wfj;{; ehsk fe e'Jh th fpwkoh BjhA nkJ/rh. fi; ukjhdh W.
vka e[bpho f;zx ;{oh
vka e[bpho f;zx ;{oh
vka e[bpho f;zx ;{oh
vka e[bpho f;zx ;{oh
;h. T[j yk gh e/ ;kok fdB b/fNnk nrb/ fdB t?d, ;/m e'b nkfJnk. t?d ;oho ftu c[osh nk ojh W, G[Zy fznkdk fdB s[;hA fJBQK ikd{ d/ r'fbnK B{z vka e[bpho f;zx ;{oh
ofjzdk. B/ d' vzpb u[Ze/ j'J/ ;B. t?d B/ fejk,
itkBh d/ fdB sK T[; d/ uzr/ fBeb '';/m ;kfjp, fJj d' ikd{ d/ r'bFr'b
c"ih wkwk
c"ih wkwk
c"ih wkwk
c"ih wkwk
rJ/. id'A T[j E'Vk tv/oh T[wo ftu g?o r'b/ jB. fJj s[jkB{z fpbe[b szdo[;s c"ih wkwk
nkU pZfuU ;[gB/ bJhJ/
nkU pZfuU ;[gB/ bJhJ/
nkU pZfuU ;[gB/ bJhJ/
nkU pZfuU ;[gB/ bJhJ/
nkU pZfuU ;[gB/ bJhJ/
oZyD bZrk sK pdjzwh eoe/ T[; B{z eo d/Dr/. s[;hA fJBQK d'jK r'fbnK B{z
c"ih wkwk nkfJnk W.
eJh soQK dhnK sebhcK ofjDhnK S[o{ T[ZgoFEZb/, nZr/ fgZS/ T[sBh
bweD id'A yi{ohA yZr/, y[ShnK d/ Y/o fbnkfJnk W.
j' rJhnK. gfjbK sK T[; B/ gotkj Bk d/o eoh ikDk W, fizBh d/o s[jkB{z uzrh
T[j o[Zs ;[jDh ;[jDh bZr/.
T[Zuh p'b/ y[ZbQ e/ jZ;/.
p?m fijdh r'dh ftu ejhJ/, fzzdrh d/ eJh G/d th dZ;/.
nkU pZfuU ;[gB/ bJhJ/. T[; dhnK rZgK ;[D ;[D e/,
fuZs ftu ;'BF;t/ok oZyhJ/, nBzd ;GBK B/ gkfJnk Waaa
YZ[etkBk BK gops fiZvk i/ok oZyhJ/, youk th T[j y[ZbQk eodk.
YZ[etkBk BK
YZ[etkBk BK
YZ[etkBk BK
YZ[etkBk BK
ftu dfonktK tKr{z tjhJ/, ;w';/, fNZehnK fbnk e/ Xodk.
nkU pZfuU ;[gB/ bJhJ/. nkg/ ukj pDk fbnkT[Adk.
ih n/seh sK dhtkbh s/ ;Nhb dhnK gb/NK zo{o b? d/DhnK. b/ye dh gsBh
poch g/Vk th toskfJnk Waaa
;[gB/ bU fJziBhno wjkB d/,
efjzdh j?.
ed/ ed/ go/v eokT[Adk.
iK bU fco ;kfJz;dkB d/
'b? fdnKr/, i/ e'b g?;/ j'J/ sK Bk' b/ye efjzdk j?
SokoshnK B{z uzv th bkT[Adk.
y'i nkgDh dh X[zB ftu bjhJ/,
s[;hA jo tkoh fJzi jh efjzd/ j'< gsBh fco fBj'ok eodh j?.
T[Ai SkpkS ;G B{z nkyh ikt/,
nkU pZfuU ;[gB/ bJhJ/.
dhtkbh s'A e[M fdB gfjbK b/ye Bz{ fJe wkf;e gso ftu Sgh ouBk dk ;/
Xhoz pVk tXkfJnk Waaa
fJj fezB{nK dk pkr i' W Bk,
tk cb fwbdk j?.
T[Zuk bzwk wkwk w/ok.
pD ubhJ/ ub s'skFw?Bk.
j[D gsBh d/ jZp wzp{s j' iKd/ jB s/ T[j nkgDh wzr wBtk b?Adh j?. GKfvnK bZrd? T[; ftu z'o pE/ok.
t/JhA eb eb trdh gJh J/,
dh d[ekB s'A d't/ iD/ ;Nhb dhnK gb/NK yohd b?Ad/ jB. id'A T[j ezw B{z bZr ikt/,
nkU pZfuU ;[gB/ bJhJ/.
Gok ih j[D BK th fby fdU. b/ye dh gsBh d[ekBdko Bz{ efjzdh j?. fco ezw B{z r/V/ gkfJnk Waaa
skB id'A ;[gB/ dh ;[DhJ/,
d;' eh BK fbyDk j?< d[ekBdko BK fbyD tkbh wShB jZE ftu cV e/ T[BPK T[;d/ j[zfdnK o"De ofjzdh.
eo dJhJ/ nZyo ftu r[DhJ/.
tb t/ydk j?. fzzdrh ;wM' v[ZbQ v[ZbQ g?Adh.
'uoB' eth fco pD pD pjhJ/,
fbyd/ 'iB ;kfjs' b/ye d[ekBdko Bz{ efjzdk j?. ''wkth'' B{z j[D vo Bk bZr/
nkU pZfuU ;[gB/ bJhJ/. 'S/o' efj e/ id'A p[bkfJnk Waaa
d[ekBdko ed/ jZE ftu cVh wShB tb s/ ed/ d'jK ihnK tb d/ydk j?.
r[odo B f;zx wkthgooB f;zx wkthgoo
uoB ;hu/tkbth
uoB ;hu/tkbth
uoB ;hu/tkbth
uoB ;hu/tkbth
uoB ;hu/tkbth r[odo
r[odo
r[odo B f;zx wkthgoo
r[odoSB f;zx wkthgooB f;zx wkthgoo
dbhg f;zx i[B/ik
dbhg f;zx i[B/ik
dbhg f;zx i[B/ik
dbhg f;zx i[B/ik
dbhg f;zx i[B/ik

gzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 2 2121
4 4 4 4 45 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 202121
gzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2 21
gzikp NkJhw
Bktb
Bktb ;skothA fe
Bktb
Bktb
Bktb
;skothA feSss ss s
;skothA fe
;skothA fe
;skothA fe
fJe skok uwfenk
fJe skok uwfenk n?;H ;keh
fJe skok uwfenk
fJe skok uwfenk
fJe skok uwfenk
n?;H ;keh
n?;H ;keh
n?;H ;keh
n?;H ;keh
w?B{z gs? e[Vh d/ wkfgnK bJh fJ; ;h . j't/rk, e'Jh eZi j't/rk . j' ;edk w[zvk ;kc-;ckJh ;h uko/ gk;/ . c/o e[M fuo
soQK eoBk pj[s n"yk j[zd? go T[; ftu šGoikJh w?A fJzdo jKHHHdhge dk ekbk-eb{Nk jh j't/ fijVk fJe pknd ;kohnK rZvhnK fJe tZvh
w?A fJe pdbkt b? nKdk j? fi; bJh d';s. T[; B/ jh w?B{z G/fink. w?A s?B{z ;kXkoB fijh e[Vh Bkb ftnkj ;koh fpbfvzr B/V/ ik o[e rJhnK . g/
w?A dhge B{z th okzh eo btKrk. s[;hA b?D nkfJnk jK . s{z fsnko p?mh j?A eotkT[D bJh okzh j' frnk.@ wk B/ eko d/ pzd ShS/ okjhA T[;
T[j ;G ;kVQhnK fijVhnK Xh bJh Bk< uZb GoikJh T[m c/o d/o ekjdh < irs okw dh xo'A N[oD dh rZb fpbfvzr tZb t/fynk, fi; d/ r/N B{z
fsnko ehshnK B/, T[; B{z d/ d/Dk. T[E/ dhge sK s/o/ fpBK fJeZbk pj[s ;[DfdnK jh xo ftu fit/A jbub c[ZbK Bkb ;ikfJnk j'fJnk ;h . ni/
fJ; s'A fJbktk j'o e'Jh th uhz ;kB{z jh ekjbk fgnk j'fJnk . p/;poh Bkb fijh g?dk j' rJh ;h . ;ko/ nkgDhnK- g/wK T[Xo t/y jh ojh ;h fe fe;/ B/
;theko BjhA j't/rh fijVh th s[;hA s/ok fJzszko eo fojk.@ nkgDhnK uhzK ;KGD bZr rJ/ ;B . eko dk fgSbk dotkzk y'fbQnk. eko
Xh B{z d/t'r/. fJzdo dh rZb ;[D ;kohnK n"osK go sd/ fJe tkoh c/o fJzdo xo nzdo dk dotkzk y'bQD tkbk j'o e'Jh BjhA
;kfonK ob e/ ukj ghsh. ykD T[; tZb t/ydhnK ofj rJhnK. g/wK dkyb j'fJnk gqzs{ fJ; tkoh T[j dhge nkg ;h, fi; B/ ftnkj
bJh fezBhnK jh uhzK ;B. T[j ;G B/ th fJe tkoh nZyK u[Ze T[; tZb fJeZbk BjhA ;h ;r'A T[; Bkb c"ih eotkT[D bJh c"ih todh dh EK
fJZXo-T[Xo dhnK ns/ ftnkj dhnK t/y c/o Bzo BhthA eo bJh . todh tkb/ d' i[nkB th ;B . ;[Bfjo/ ozr dh nueB gfjB oZyh ;h .
rZbK eod/ oj/. nyho T[j ftdk b?D fJ; s'A gfjbK fe e'Jh n"os fJzdo špkT{ ih fJj d' i[nkB nkgD/ jh T[; Bkb szr w{joh dk gikwk ;h. rb
N[odk j'fJnk fit/A ;N/i s/ gj[zuD bJh
bJh T[Zm yV's/. B{z e[M efjzdh T[j T[; Ekt/A jN e/ gzvs pzd/ B/ . e'Jh Gkoh uhz pkjo rZvh ftu eYkJh tkbk egVk ;h .
T[BQK B{z okj fdyk fojk ;h.
ftfdnk B/ g/wK B{z fgnko ehsk irs okw e'b nk frnk fijVk she gj[zukDh j't/, fJj b? ikDr/ .@ g/wK B/ fJe gb bJh dhge tZb
ns/ N[oD s'A gfjbK T[; d/ rb ftu nkgD/ Gok Xow dZs Bkb rZbK eo @BjhA g[Zs nfijh e'Jh yk; uhz t/fynk ns/ c/o nZyK BhthnK eo ;N/i s/ gj[zu e[M fuo bJh T[j
d't/A u[Zg yV/ oj/. c/o g/wK dhge Bkb
;'B/ dh u/B gkJh. T[j ;ko/ c/o pkjob/ fojk ;h . gsk BjhA fJzdo B/ fet/A gzvs BjhA j? . fJj E'VQk ;wkB j? n;hA nkg/ bJhnK. dhge B/ nkgDk ;Zik jZE eko
bkb ozr dh e[o;h s/ pfj rJh.
p{j/ tZb N[o gJ/ . okw SoB ns/ irs okw B{z gfjukD fbnk ;h fe b? iktKr/.@ 'u p?mh nkgDh j'D tkbh gsBh tZb
ftfdnk fJ; foSs/ bJh pj[s y[S ;B T[j g/wK dk fgsk ;h. pkT{ ihHHH!'' tXkfJnk ns/ g/wK dk jZE cV T[; B{z g/wK B/ Bzo u[Ze e/ ;kwQD/ d{o she
tZv/ jkb tZb t/fynk . fi; ftu fdB
fJj' ;'u fe T[BQK B{z T[; soQK dk xo T[BQK e'b nk T[; B/ gzvs irs fJj nky fJzdo B/ d' S'N/ ;{Ne/;, j/mK T[sko fbnk . c/o T[; Bkb
t/b/ th fezB/ jh pbp ir oj/ ;B .
fwfbnk fijk T[j ukj[zd/ ;B ns/ okw s/ Xow dZs d/ g?o S{j/. c/o T[j e[M ftnkj d/ SrBK dk ;wkB T[BQK d' ebeZs/ tkbh e[Vh ns/ okiokDh th
;ko/ gk;/ gqekS c?fbnk j'fJnk ;h
fijVk T[BQK d/ pokpo dk th j? . fJzBk jh p'fbnk, i[nkBK B{z cVk fdZsk . c/o j"b/-j"b/ pkjo nk rJhnK.
fit/A jkb o'SBh ftu Bjk fojk ;h .
gos{ T[BQK ftu'A okw ;oB dk tZvk @pkT ih w?A fJzdo jK. dhge dk ;ko/ xo'A pkjo fBeb rbh d/ f;o/ s/ ebeZs/ tkbh e[Vh sK dhge B{z
g/wk B{z bZrk fit/A T[j nkgDh
g[Zs esZJh th y[S BjhA ;h. T[; B{z sK d';s. T[; B/ nkg ns/ gfotko bJh yVhnK rZvhnK tZb N[o gJ/. t/ydh jh ofj rJh . fJ; s'A gfjbK
fgSbh d[BhnK SZv e/ fJe Bt/A ;z;ko
fJ; rZb dk th wbkb ;h fe dhge B/ rZvhnK G/ihnK B/ ebZp b? ikD bJh g/wk ikDdh ;h ebeZs/ s'A nkJh sK T[; B/ ed/ fJsBk y{p;{os wod t/
ftu nk rJh ;h . T[; dk nshs sK
fJ; xo ftu eh t/fynk fe T[j fJZE/ . T[whd j? nkg ;ko/ fsnko j't'r/ . ukuh dh Xh T[BQK B{z pj[s g;zd BjhA fynk jh BjhA ;h. T[j ebeZs/ s'A i'
pj[s fgZS/ ofj frnk ;h fiZE/ T[j
ftnkj eotkT[D bJh okzh j' frnk. rZvhnK rbh d/ f;o/ s/ yVhnK B/ . eodh go sK th b'ekukoh bJh g/wK e[M ;'u ns/ t/yD bJh nkJh ;h T[j
GhVh fijh rbh d/ fJe S'N/ fij/ xo
xo s'A pkjo tZb iKd/ okw SoB nkg ;kfonK B{z Bkb b? e/ gj[zu' . brd? nkgDh EK s'A T[Zm T[; e[Vh ns/ Bkb sK M{m ;h. T[E/ sK nfijk wkVk e[M
;kB{z gfjbK jh d/o j' rJh j? .'' dhnK e[M n"osK Bkb pkjo yVhnK th BjhA fdf;nk. T[; B/ sK ed/ ftu ofjzdh ;h. T[j sK T[; B{z pj[s
ns/ ftfdnk T[; d/ wB dh rZb BjhA
d{o SZv nkJh ;h .
p[ZM gk oj/ ;B . fJzBk nky fJzdo ekjbk-ekjbk rZvhnK tZb N[o gJh. g/wK B/ ftnkj ;'funk th BjhA ;h fe T[j g/wK fi; B{z
T[; B/ fJe tkoh c/o ;Zi/ gk;/
T[j ukj[zdk ;h T[; dk Gok gkfJbN ni/ pkjo ikD B{z j'fJnk jh ;h fe bJh ;[uZi/ Yzr Bkb fSzrko ehsk T[j fJe f;ZXh fijh e[Vh ;wMdh nkJh
gzvs irs okw dh fgZS'A wkoh nktkz j'fJnk ;h. ;h, T[; B{z fJsBk y{p;{os gsh th t/fynk fiE/ eJh c"ih nc;o fwbNoh
j?, fwbNoh dk tZvk nc;o j?, T[; B{z
dh todh gfjDh jZEK ftu Sokp d/
tZv/ s'A tZv/ xo dk foSsk pj[s ;[D e/ T[; d/ N[o/ iKd/ edw e[M gbK ã ä T[; d/ eko she gj[zuD s'A fwb ikt/rk . Bk sK T[j ekbk-eb{Nk
frbk; cVh rZbK eo oj/ ;B . fJe
nk;kBh Bkb fwb ;edk ;h ns/ Bkb bJh o[e rJ/ . gfjbK jh ftnkj ftu Skwb j'D bJh ;h ns/ Bk jh T[; ftu e'Jh eZi ;h,
gk;/ T[; d/ xo d/ ;i/-;zto/ b'e p?m/
pj[s ;kok dj/i thHHHb/feBHHH! @g[Zs s{z gfjbh tko ;kv/ xo ;ko/ iD/ rZvhnK ftu p?m rJ/ ;B, y'N ;h.
;B . T[BQK ftu T[; d/ pkT{ ih th ;B
T[j sK xo'A pkjo fBebD t/b/ nkfJnK ns/ T[j th w/oh Xh d/ ftnkj go T[; EK r[bkp d/ c[ZbK Bkb ;ih fi; EK nk e/ eko o[eh, ebZp dk
fijV/ pj[s y[S fdZ; oj/ ;B. T[j ;ko/
irs okw ns/ wj/S Bkb uzrh soQK ftu . c/o s{z ;kv/ dhge dk d';s th fJe eko yVh ;h, fi; d/ pzd dotkz/ dotkzk T[E'A E'VQh d{oh s/ jh ;h . T[;
sK fit/A g/wK B{z ftdk eo BthA d[BhnK
p'fbnk th BjhA p; w{zj ;[ikJh irs j?A . g[Zs ftnkj tkb/ xo'A ;[Zuk w{zj b? e'b yV'sk fJzdo g/wK dh T[vhe eo EK gj[zuD tkb/ o;s/ d/ d'thA gk;hA c"ih
she SZvD nkJ/ ;B . T[BQK B{z t/y g/
okw d/ fgZS/-fgZS/ rbh s'A pkjo tZb e/ Bk ik, fJ; B{z fwZmk yk e/ i{mk eo fojk ;h. i[nkB bkJhB pDkJh yV's/ ;B . fJe
N[o fgnk. b? .'' @Gkph ih, dhge GkJh ;kfjp B/ gk;/ B{z eoe/ fwbNoh p?Av d/ shj pzd/ wK dk nzdo th y[Sh Bkb Go frnk
;h.
gzvs irs okw d/ xo dk pkjobk šBjhA pkT{ ih w?B{z dhge B/ pj[s s[jkv/ bJh fJj eko G/ih j? ns/ w/oh fsnko yV/ ;B . g/wK d/ eko 'u'A pkjo
T[BQK ftu ebeZs/ s'A nkJh T[;
p{jk y[ZbQk ;h . nzdo'A rhs rkT[D dhnK tZvh fzzw/tkoh ;"Ag oZyh j? . fJj ezw fvT{Nh bkJh j? fe w?A s[jkB{z pj[s nkT[AfdnK ;ko T[BQK fJSkok fwbD s/
dh ukuh s/ T[; dh Xh th ;h . T[j d't/
ntkzK nk ojhnK ;B . pkjo rbh gfjbK f;o/ uVQ ikt/ . c/o ed/ s[jkv/ fXnkB Bkb fJ; ftu fpmk b? e/ fJe y{p;{os X[B S/V fdZsh ;h . T[j
A u[Zg fdZ; ojhnK ;B. fe;/ Bkb rZb
ftu fJe rZGo{ yV'sk ;h . T[j j'o xo nk ukj ghtKrk, w{zj th fwZmk nktK. p?Av tiKd/ j'J/ BZu th oj/ ;B .
BjhA ;B eo ojhnK . T[j sK nkg;
e'Jh BjhA ;r'A fJzdo ;h, dhge dk eoKrk. nkg ;ko/ fsnko j' ikt' w?A šnkU Gkph ihHHH!@ ekoK 'u'A ;G pkjo fBeb nkJ/ .
ftu th BjhA ;B p'b ojhnK. T[BQK d/
firoh d';s fijVk T[; dh :{fBN j[D/ nk fojK.@ fJj nkyfdnK fJzdo B/ eko dk ebZp dh fpbfvzr sZe ikD bJh ;G
fujo/ T[so/ j'J/ ;B fit/A T[j fe;/ rZb
ftu gkfJbN ;h. fJzBk nky fJzdo w[V pkjo y[ZbQ/ fgSbk dotkzk y'bQ fdZsk ns/ fJ; s'A w{jo/ g/wK ns/ dhge ;B . dhge B/
dk nc;'; eo ojhnK j'D . fiBQK B{z
e[M fuo bJh T[j pkjo yVk fojk p{j/ tZb N[o fgnk fi; Ekt/A T[j e[M soQK fJe gk;/ B{z j' yVk j' frnk fit/ ni/ th g/wK dk jZE cV oZfynk ;h .
:ehB jh BjhA ;h j' fojk fe ed/ fJ;
. c/o T[; B/ sK xzNh th tikDh fuo gfjbK fe;/ ihn d/ g[ZS/ fpBK A T[j g/wK dk ;/te ;h ns/ T[; dk Sow Bkb g/wK dhnK d't/A nZyK M[ehnK
soQK th j' ;edk. n;b ftu T[j i'
w[Bkf;p BjhA ;wMh . T[j y[ZbQ/ p{j/ okjhA xo nzdo dkyb j'fJnk ;h . irs fynkb oZyDk T[; dh fvT{Nh ;h . j'JhnK ;B . T[j dhge Bkb j"b/-j"b/
e[M ebeZs/ s'A ;'u e/ nkJhnK ;B T[j
nzdo dkyb j'fJnk . xo ftnkj s/ okw ns/ Xow dZs nkgDh EK p?m/ j'J/ eko dh fgSbh ;hN s/ g/wK ebeZs/ S'N/-S'N/ edw g[ZNdh N[o ojh ;h .
BjhA ;h j'fJnk . ftnkj eotkT[D
nkJ/ wfjwkBK Bkb Gfonk j'fJnk ;h T[; N[o/ iKd/ rZGo{ dh fgZm tZb t/yd/ s'A nkJh e[Vh ns/ nkgDh phih Bkb fit/A-fit/A T[j ebZp d/ ;i/ j'J/ r/N
tkb/ w[zv/ ftu sK e'Jh th y'N BjhA ;h
. ;ko/ ebZp ikD dh fsnkoh 'u ;B jh ofj rJ/. p?m rJh . eko dk dotkzk y'bQ nrbh tZb tZX oj/ ;B, o;s/ d/ d't/A gk;/
. T[j sK r'ok-fuZNk fwbNoh dk fJe
fiZE/ g/wK dk ftnkj j'Dk ;h. špJh ;ko/ ezw SZv' ns/ ubD dh ;hN s/ fJzdo p?m frnk . eko fpbe[b yV/ c"ih i[nkB T[BQK s/ c[Zb ;[ZN oj/
y{p;{os gkfJbN ;h . fijVk ijkz
fJzdo B{z g/wK dh gfjukD eoB fsnkoh eo' . rZvhnK pkjo rbh f;o/ BthA ;h ns/ T[; B{z ubkD tkbk fJe ;B . fJzM bZr fojk ;h fit/A nkekS
T[vk nkekS ftu b? iKdk fiZE/ T[;
ftu pj[sk tes BjhA bZfrnk. s/ Bk s/ nk e/ yVhnK j' rJhnK B/ . w[zvk c"ih rZGo{ ;h fijVk gfjbK s'A jh s'A c[ZbK dh toyk j' ojh ;h.
dh nkgDh jh d[BhnK j[zdh j? . T[go
jh e'Jh fdZes g/S nkJh . g/wK nkgD/ j[D/ dZ; e/ frnk.@ vokfJto tkbh ;hN s/ p?mk ;h . id'A ebZp dh fpbfvzr 'u dkyb j' g/
nkekS 'u T[vdk j'fJnk T[j sK fit/
xo dhnK ns/ gV'; dhnK n"osK ftu irs okw B/ nkgDh EK s'A T[m ;ko/ wfjwkB rZvhnK ftu p?m rJ/ sK wK B/ t/fynk fe fJe pj[s tZvk
A j/mK d/ ;z;ko s'A fJe' tkoh N[ZN iKdk
fxoh j'Jh ;h. T[; B/ ftnkj tkbk E'VQh T[Zuh nktkz Bkb ;kfonK B{z ;[u/ fJzdo B/ ekoK B{z ebZp tZb N[oD dk wfjwkBK Bkb Gfonk ;fink j'fJnk
. j/mK ofjzd/ ihtK Bkb T[; dk e'Jh
i'Vk gfjB oZfynk ;h. pkjK ftu s ehsk. foSs/dkoK ftu fJzi sK eJh ;ze/s fdZsk . uko'A rZvhnK ebZp tZb jkb ;h, fi; d/ fJe gk;/ eoe/ nkJ/
th ;zpzX BjhA ofjzdk.
SrBK dk u{Vk ;h . jZEK s/ wfjzdh iD/ ;B go T[BQK ftu ebeZs/ s'A nkJh uZb gJhnK. wfjwkBK bJh ;'c/ ns/ rZd/dko
j/mK fd;d/ tZv/-tZv/ xo,
bZrh j'Jh ;h . pkjK ftu ebhV/ pzBQ/ Xow dZs dh gsBh wkbsh ns/ T[; e'Jh nZXk xzNk bZr frnk T[BQK e[o;hnK bZrhnK j'JhnK ;B . jkb d/
tZvhnK-tZvhnK e'mhnK, tZv/-tZv/
j'J/ ;B . fszB uko n"osK nktkz fwbk dh i[nkB j' uZbh Xh th ;h. Gkt/A B{z ebZp she gj[zufdnK . fit/A-fit/ d{i/ gk;/ wfjwkBK d/ ykD bJh w/z ns/
b'e fit/A ;ko/ jh T[; bJh S'N/ pD e/
e/ SrBK d/ rhs rk ojhnK ;B fiBQK T[BQK B/ ;kfonK Bkb'A nZv soQK d/ egV/ A ebZp B/V/ nkT[Adk ik fojk ;h g/wK e[o;hnK gJhnK ;B fiBQK s/ ;c/d
ofj iKd/ B/.
dh nktkz fJe ;[to 'u BjhA ;h. ;ko/ gfjB oZy/ ;B s/ nkgD/-nkg B{z dk fdb s/z-s/z XVeD bZrk ;h . egV/ ftS/ j'J/ ;B.
gqzs{ ebeZs/ s'A nkfJnk Xow dZs
xo ftu wfjwkBK dh GhV ;h. ;ikD-;ztkoB dh g{oh e'fSS th ehsh T[; B{z e[M ;wM BjhA ;h nk fojk fe jkb d/ nzdo dkyb j[zfdnK ;Zi/
fJj ;G j[zdk t/y pj[s y[S j?. T[j sK
ftjV/ ftu N[odk fJzdo fe;/ Bkb ;h go sK th wkbsh dh Xh g/wK Bkb'A fJj ;kok e[M y[Sh eoe/ ;h iK fe;/ gk;/ fJe T[Zuh ;N/i pDh j'Jh ;h fi;
ebeZs/ s'A nk e/ gfjb/ fdB s'A jh
BjhA p'fbnk. T[; B/ sK fJe gk;/ yVQ/ fes/ fgZS/ ;h. vo eoe/. T[j ;ko/ okj e[M BjhA p'bh . s/ pj[s y{p;{os ;'ckB[wk bkb ozr
fJj y[Sh nkgD/ tZv/ GkJh irs okw
gzvs irs okw ns/ Xow dZs dh th g/wK s/ ftnkj dk o{g fJzBk ufVQnk Bk ebeZs/ s'A nkJh ukuh ih dh Xh dhnK d' tZvhnK e[o;hnK gJhnK ;B.
Bkb tzvdk nk fojk . T[; B{z sK fJj
gotkj BjhA ehsh . T[j f;ZXk n"osK ;h fe t/fynK pDdk ;h . fe;/ gk;/ s'A Bkb ns/ Bk jh nkgDh phih Bkb. ;N/i B/V/ gj[zu dhge B/ g/wK dk jZE
th gsk BjhA fe T[; dh gsBh ns/ Xh
ftu fxoh p?mh g/wK B/V/ gj[zu frnk. th E'VQh fijh ewh BjhA ;h . fJe T[; d/ wB ftu T[; t/b/ fejh ;'u ;h j'o x[ZN e/ cV fbnk feT[Afe ;N/i s/
fJ; xo pko/ eh ;'udhnK B/ .
T[; B{z t/y fJe tkoh sK ;kohnK wkbsh ;h fi; d/ wB ftu fJe rZb T[; B{z nkg gsk BjhA ;h bZr fojk. gj[zuD bJh T[BQK d'-fszB g"VhnK
pkeh nrb/ nze ftu
pkeh nrb/ nze ftu
pkeh nrb/ nze ftu
pkeh nrb/ nze ftu
n"osK fit/A ntke j' e/ ofj rJhnK . ni/ th p?mh j'Jh ;h fe, N[odhnK rZvhnK fwbNoh J/ohJ/ uVQDhnK ;B . dhge s/ g/wK Bkb j'o pkeh nrb/ nze ftu
n?;H ;keh
n?;H ;keh
n?;H ;keh
n?;H ;keh
T[BQK ;kjwD/ Ugok pzdk i' nk frnk šgkfJbN w[zv/ ftu zo{o e'Jh B[e; ftu dkyb j' rJhnK ;B . pj[s jh e'Jh BjhA ;h. pZ; fJzdo ;h fijVk nZr/ n?;H ;keh

46
46
46 gzikp NkJhwz, f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 202121
46 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2 21
46 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 2 2121
ejkDh
ejkDh
ejkDh
ejkDh
ejkDh
foe eoB?b f;zx tihokpkd
foe / tkbk w'dB/ tkbk w'dB
foe / tkbk w'dB
foe
foeS/ tkbk w'dB/ tkbk w'dB
eoB?b f;zx tihokpkd
eoB?b f;zx tihokpkd
eoB?b f;zx tihokpkd
eoB?b f;zx tihokpkd
wJh dk wjhBk, b'VQ/ dh rowh. rowh ftu j[zd/ B/. oZp E'B{z s/ E'v/ gfotko B{z ;"y/ j' e/ p?m rJ/. T[BQK d/ Noze th w?A b?AfdnK fejk.
ekoD uko/ gk;/ jkjkeko wuh gJh ;h. uVQdhnK ebk ftu oZy/.@ foeS/ tkb/ B/ fgS/ Xo bJ/. w?A T[BQK Bkb feokfJnk štXhnk eh wsbp.@
b'e rowh s'A puD bJh GZi GZi SktK phph d/ gfotko bJh n;h; fdZsh. Bk y'fbQnk. thj gZuh fwzN 'u w?A T[BQK špZ;! nZS/ fdb tkbhnK ;B. ihn
dh UN b? oj/ ;B. fJzBh rowh 'u ezw šg[Zs s/ok BK eh J/ s/ feZE'A dk ofjD dh e'mh nZr/ foeSk o'e fbnk. w?B{z eodk ;h pJh T[BQK Bkb jh rZbK eodk
sK xZN jh j[zdk fojk. wkbe ezw ukj[zd/ tkbk J/A<@ efjzdk Noze th nzdo eo d/. ebQ th ojK. w/o/ Bkb T[j nkgD/ xo tKr rZbK
go fdjkVh tkb/ nkgD/ ;oho d/ pukU ših-phph ih, w/ok BK w'dB J/ w'dB rowh nZi tKr g? ojh ;h. w?B{z bkbk eod/ oj/ ;h.''
bJh ed/ gkDh ghD dk, ed/ fgSkp f;zx.@ efjzdk, jK pJh fezB/ g?;/ d/tK. w?A T[; šnZSk.@ fJj efj fGzd' T[; dh foeS/
eoB dk pjkBk, e'Jh f;orN phVh ghD ''nZSk BK oZfynk J/ s/o/ wK pkg B{z shj o[gJ/ dZ;/. T[jB/ w/o/ jZE 's/ 10 ftu'A o'NhnK tkbk vZpk b?D ubh rJh
dk pjkBk bk e/ fpzd xVh nokw eoBk B/.'' o[gJ/ Xo e/ fejk fe s[;hA sK b[ZN wukJh fi; B{z T[j w'dB d/ ;t/o/ ikD bZfrnK
ukj[zd/. gS{nK-gzShnK dk th p[ok jkb šf;oc w/oh eowK tkbh wK B/ jh j'Jh J/. n?t/A b'eK d/ i/pK 'u'A g?;/ eZYD foeS/ d/ fgSb/ gk;/ fJZe egV/ d/ M'b/
;h. b'e xoK 'u jh ofjDk ukj[zd/ ;B. oZfynk J/.@ dk okj bZG b?Ad/ j'. fco T[; B/ fejk fe ftu gk e/ pzBQ fdzdh j[zdh ;h.
pZ;K s'A T[so ojhnK ;tkohnK GZi GZi šfeT[A < s/o/ pkg B/ BjhA oZfynk <'' uZb fJE'A s[odk pD, w?A rbh 'u yVQ e/ šGkJh w[zfvnk, nZi s?A o'Nh feT[A
SK bZG ojhnK ;B. fiBQK B{z S/sh xo w'dB BhthA gk e/ u[Zg j' frnk. S'o wukT[Dk S[o{ eo fdZsk. w/ok S'o BjhA ykXh<''
ikD dh sKx j[zdh T[j MZN foeSk cV šphph ih, fJj s/oh e[Vh wsbp Xh ;[D e/ nKY r[nKY d/ pzd/ pkjo nk šp/p/ s?B{z dZf;nk ;h Bk pJh nZi
xo gj[zu iKd/. pj[s/ gVQ/ fby/ nkgDhnK J/ iK B{zj okDh J/<@ rJ/ s/ w?B{z g[ZSD bZr/. w?A feokJ/ pko/ fijVhnK ;tkohnK fwbhnK ;B, T[BQK
nkgDhnK SZsohnK skD xoK B{z iK šg[Zso, fJj w/oh B{zj okDh J/ s/ nkj ;Zu dZ; fdZsk. ;kfonK B/ fejk fe fJj B/ w?B{z d[gfjok eok fdZsk ;h.@
dcsoK B{z iKd/. pZuk w/ok g'sk J/, ;[Zy Bkb d' ;kb dk sK p/JhwkB pzdk J/, jo foeS/ tkb/ Bkb šuZb uzrk fijVk s?B{z fgnko b'V g?D 's/ ;N't th tos b?Adh ;h. T[BQK
d[gfjo dk fJZe tfink ;h. d' j' frnk J/.@ fJ; soQK jh o"bk gk b?Adk J/. phph ih, d/t/, ;fseko d/t/ T[; B{z s{z ;fseko dh foeS/ d/ feokJ/ Bkb nkJh ubkJh
iBkBhnK ;tkohnK pZ; ftu'A T[so e/ šnkg dk fJZe' g[Zso J/ iK e'Jh j'o fJsB/ B{z T[; tkov dk n?wH;hH nk frnk. d/Dk. jK ;Zu fJj' fijhnK ;tkohnK s'A ubdh.
foeS/ tkb/ B{z ;?Bs Bkb ibdh nkT[D th Xh okDh J/ <@ fJeZm d/y e/ T[; B/ w/o/ e'b'A g[ZfSnk. w?A s{z g?;/ BjhA wzrD/ ;wfMnk.'' št/ w'dBk, ;[Zy Bkb s{z pkJh s/Jh
bJh fejk. foeS/ tkb/ B/ MZN nkgD/ šBjhA fJZe' jh g[Zso i' nZi ebQ phph ih ;Zu ;Zu dZ; fdZsk. n?wH;hH B/ šp/p/ T[BQK B/ sK d[ZrDk feokfJnk ;kb dk j' frnk J/A, s{z j[D ftnkj eok
foeS/ 's/ p?m/ ;tkohnK gk; gj[zu e/ jtkJh c"i dh B"eoh eo fojk J/ pzp/ nkgDh i/p ftu'A w?B{z shj o[gJ/ d/ e/ fdZsk ;h, efjzd/ GkJh rowh ftu s/ok b?. nkgDh r[nKYD g[ZSdh ;h fe i/
p'fbnk, šphph ih, feZE/ ikDk J/<'' ftu.'' s'o fdZsk s/ gsk bZfrnk fe n?wH;hH B/ i'o fznkdk bZfrnk. p/p/ tZvh wksk s[;hA nkgDk w[zvk ftnkj[Dk J/ sK w?A
šGkJh, r[o{ BkBe Bro ikDk J/.@ T[j šnkg g[Zsok feZE'A d/ ofjD tkb/ j' w[jZb/ dk fJeZm eoe/ T[;dh seVh p/ ih sK w?B{z pj[s jh fgnkoh bZrh fit/A nkgD/ g/fenK s'A foSsk b? nkT[Adh nK.
MZN foeS/ T[go p?m rJhnK. Bk foeS/ s/ wK eh ezw eodh J/<@ fJzsh ehsh. phph ih feZE/ ebQ dk T[j T[j w/o/ fgSb/ iBw dh dkdh brdh j[D s{z jh dZ; d/.''
tkb/ B/ ns/ Bk jh phphnK B/ feokJ/ šphph ih, fgSbk fJbkek ;kvk bkbk s/ feZE/ nZi s[;hA w/o/ bJh gfotko j't/.@ šp/p/ foSs/ tkb/ foSsk eoB t/b/
pko/ g[ZfSnk. phphnK gk; fJZe d' ;kb b[fXnkD/ dk J/ s/ j[D n;hA gfNnkb/ w?Apo pD e/ w/oh g{oh ;/tk ehsh. w?A nZi šw'dBk, jo pz[or fijVk fgnko pj[s rZbK g[ZSd/ j[zd/ B/. pkg eh ezw
dk pZuk th ;h fi; dk rowh ekoD ofjzd/ jK. w/ok iBw th gfNnkb/ ftu dh fznkdk rowh ftu s[jkv/gfotko d/ fdzdk J/ nkgDk jh brdk j[zdk J/. uZb eodk J/ s/ E'v/ BkBe/ feZE/ B/. s{z sK
jkb p/jkb j'fJnk fgnk ;h. T[BQK gk; j'fJnk ;h.@ ;[GknK B{z BjhA G[ZbKrk.@ T[m Bbek r/V e/ mzv/ gkDh Bkb Bjk w?B{z e[M th Bh dZf;nk p/p/.@
uko p?r th ;B fiBQK B{z foeS/ tkb/ B/ šs/ fco s/ok pkg feZE/ n? < šg[Zsok fJB;kB B{z fJB;kB pDBk b? Ee/tK T[so ikt/rk. pkeh Skw B{z šg[Zso, fJj rZbK w?A nkg/ dZ;
nkg u[Ze e/ oZfynk. šT[j sK phph ih w/o/ iBw s'A gfjbK ukjhdk J/. fJjh r[o{nK dh f;Zfynk nkgK pkeh dhnK rZbK eoKr/ s/oh dkdh fdnKrh pZ; s{z fJZe tko jK eo d/. w/o/
št/ GkJh, foeS/ dh SZsoh skD d/, jh wo frnk ;h. w/oh wK B/ f;oc fJzBk efjzdh J/.@ dhnK s/ pkeh dhnK ;tkohnK dhnK.@ jZv ;[ykb/ eo d/.@
pZu/ dk rowh eoe/ p[ok jkb j' frnk jh dZf;nk j'fJnk j?.@ ''phph ih E'vh j'o th e'Jh g[Zso Xh w'dB oks dk ykDk yk e/ e'm/ 's/ šp/p/, gfjbK w?B{z dZ; d/ fe w/ok
J/. n;hA sK GkJh n"y/ ;"y/ j' e/ p?mhnK phph ih dh B{zj Sops dk iZr Go J/@ gJ/ pkD d/ wzi/ 's/ ik e/ g? frnk. T[j pkg e"D ;h s/ j[D T[j feZE/ frnk
ojKrhnK.@ f;nkDh n"os B/ foeS/ tkb/ e/ b? nkJh. T[; B/ gfjbK w'dB d/ rbk; šBjhA f;oc fJZe g[Zso ofj frnk nkgD/ Bkb fJZe g[okDh doh, fJZe j'fJnk J/<@
B{z fejk. foeS/ tkb/ B/ fpBK d/oh ehfsnK ftu gkfJnk. w'dB B/ gh fbnk fJZe J/<'' gq/w e"o B/ nkgDhnK nZyK Go e/ ukdo s/ ;oQkDk ns/ T[go bJh vZph šw?A BjhAU dZ;Dk fe s/ok pkg e"D
foeSk o'e SZsoh skD fdZsh s/ fco ub j'o rbk; th T[; B/ gh fbnk s/ shi/ B{z fejk. y/;h skD e/ g? frnk. T[j fJ; soQK u[g ;h s/ j[D T[j fejV/ y{j 'u frnk j'fJnk
fgnk. w'dB B/ itkp d/ fdZsk. nkgD/ goB/ d/ šphph ih, w?A g[ZS ;edk jK fe s[;hA ughs/ ed/ th BjhA fgnk. g?D bZfrnK J/.@ w'dB dh wK B/ iok sbyh 'u fJe
foeS/ 's/ p?mhnK ;tkohnK 'u'A tZvh bV Bkb nkgDk w{zj ;kc eoe/ fejk, nZyK feT[A GohnK B/ <@ sK nkgDh wK Bkb fdB Go dhnK gk;/ w{zj eoe/ fejk.
T[wo dh 60-62 ;kb brdh ;h s/ itkB šphph ih s[;hA B/e fdb tkb/ fJB;kB šg[Zs fJZe w/ok j'o g[Zso ;h, Y'JhnK ;tkohnK dhnK rZbK ne;o šfco p/p/ w/oh th fJZe rZb ;[D b?
e[Vh 30-31 dh j'Dh J/. pZuk T[BQK dk j'.'' ftnkfjnk j'fJnk ;h go B{zj w/oh ;KMh eodk ofjzdk go nZi T[; B/ e'Jh ezB eoe/, fizBk fuo s{z w/o/ pkg pko/ s/
jh ;h. foeS/ tkb/ dh T[wo w;K pkJh s/ šg[Zso fezB/ g?;/ pDd/ B/ eokJ/ e[bSDh ;h. T[; dh fe;/ j'o pzd/ Bkb rZb Bk ehsh. i/ ehsh sK wkVh fijh. nkgD/ pko/ BjhA dZ;/rh, w?A ftnkj BjhA
Jh e[ ;kb dh ;h. f;js gZy'A ewz'o d/ <@ p'bukb ;h. T[; B/ ftnkj s'A fJZe ;kb T[; dh wK EZb/ ftjV/ 'u g? rJh. T[;B/ eokT[Dk, ;koh T[wo e[nkok jh ofj e/
fijk brdk ;h. f;o d/ tkb eZN/ j'J/ ''phph ih, s[;hA i' woih d/ fdU b? pknd w/o/ g[Zs B{z ifjo d/ e/ wko fdZsk ;'funk fe w/o/ w[zv/ B{z fznkdk jh Ee/tK wo iktKrk. p/p/, fJj rZbK w?B{z pj[s
go goBk pzfBQnk j'fJnk ;h. nZX' okDk btKrk.'' s/ nkg T[j xo'A GZi rJh. ;kvk pZuk j' frnk j'Dk J/. J/;/ eoe/ T[j S/sh ;"A gq/SkB eo ojhnK B/. w?A foeSk BjhA
e[Vsk gikwk gkfJnk j'fJnk ;h. nzdo š;[fozdo, fJj w[zv/ B{z w/o/ go; ftu'A th T[j nkgD/ g/N 'u b? rJh. n;hA th ikDk ukj[zdk ;h. ubkT[Adk fJZe fuzsk dk Gfonk o/VQk fyZu
pB?D T[jB/ e'Jh Bh gkJh, T[; dk ;oho gzikj o[gJ/ eZY e/ cVk d/.@ T[; dk fgZSk BjhA ehsk.@ gq/w e"o B/ gfjbK sK w'dB B{z S/sh jh BhAd nk fojk j[zdk jK.@
rowh Bkb w[Ve' w[VQeh j'fJnk fgnk šBjhA phph ih, f;oc shj o[gJ/ jh fco nZyK Go bJhnK. rJh fco d' xzN/ pknd T[; dh nukBe š;wK nkT[D s/ w'dBk w?A ;G e[M
;h s/ ewhi T[;d/ fgZS/ Bkb fuzwVh j'Jh pDdk J/ feokfJnk. w?A fznkdk BjhA šphph ih, fJj sK pj[s wkVh ;h nZy y[bQ rJh. e'fmnK 's/ uko/ gk;/ u[Zg ;Zu ;Zu dZ; fdnKrh j[D s{z fJZe tko
;h. T[j pko pko nkgD/ goB/ d/ bV b?D/.@ T[j n"os.'' SkJh j'Jh J/. fes/ d{o T[Zb{ p'bD dh iK ftnkj bJh sK jK eo d/. s{z w?B{z fJj
Bkb nkgDk g;hBk g{zM b?Adk. št/A g[Zsok, fJj gzikj fznkdk E'VQ/ šuZb g[Zso, nkgK B/ eh b?Dk. ed/ ed/ e[Zs/ G"AeD dh ntki ;[DkJh d/ rZbK g[ZS e/ d[yh Bk eo w'dBk.@ fJj
pZ; ;N?Av s'A ;tkohnK dk xo v/Y B/. s{z fJzBh rowh ftu ;kB{z gj[zukfJnk fiZXo frnk pkDhnk T[Xo jh frnk ojh. T[go n;wkB s/ uzB d;thA dk efje/ fGzd' o'D bZr gJh.
e[ feb'whNo d{o ;h. ed/ eZuk o;sk th J/. Gbk i/ e'Jh foeSk Bk fwbdk sK piko. i/ g[Zs jh Bk fojk fco w?A T[; ufVQnk j'fJnk. w'N/ w'N/ sko/ fNwfNwk šp/p/, s/o/ o'D Bkb w?B{z w/o/ ;tkbK
nkT[Adk, ed/ uVQkJh th nk iKdh. n;hA fJZe ;" o[gJ/ ftu N?e;h eoe/ xo BkrDh dk eh eoBk ;h fco T[j j'o oj/ B/. w'dB ikr fojk ;h iK sko/ ikr d/ itkp Bh fwb ikDr/. s/o/ Bkb'A tZX
uVQkJh t/b/ foeS/ tkbk g?db jh foeS/ gj[zud/. fco s{z jh dZ; fJj gzikj fe;/ B{z vZ; ;edh ;h.@ e/ w'dB d/ wB dh rZb dk j[zrkok d/ w?A d[yh jK. d[yh B{z d[yh eoBk o'Dk j'o
B{z s'o b?Adk. o;s/ ftu fe;/ B/ e'Jh rZb fznkdk fet/A j' rJ/<@ fJj rZb ;[De/ w'dB th nc;'; 'u oj/ B/. w'dB d/ wB 'u eJh soQK d/ tZX ikt/rk s/ok p/p/.@ fJj efje/ w'dB
pks BjhA S/Vh. fJj' fijh rowh dh sg; šphph ih, woih J/ fco E'vh, w?B{z v[Zp frnk. fco T[;B/ phph ih d/ g?ohA fynkb T[gi oj/ ;B i' T[; B/ nZi d' th o' fgnk.
ftu Gbk fet/A fe;/ B{z e'Jh rZb n"Vdh nkgDh wK dZ;dh j[zdh J/ pJh fJ; ;z;ko jZE bk ;[fozdo B{z d't/A jZE i'V pkjo ;tkohnK Bkb ;KM/ ehs/ ;B. T[BQK dh HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH
J/. fJZe' jh swzBk j[zdh J/ pJh S/sh xo ftu uzr/ pzfdnK dh e'Jh ewh BjhA j?.@ fBeb e/ foeS/ 's/ p?m e/ pZ; nZv/ tZb fgnko Goh ;/tk T[;B/ fzzdrh ftu fes/ rowh dhnK MzphnK ;Z; B{zj Skw d/
gj[zu e/ nokw eohJ/. w'dB T[ZmD jh bZfrnk ;h fe frnk. BjhA bJh. T[; B{z tko tko fynkb nk gzi ti/ T[mhnK. d'jK B/ jZE w{zj X'sk
thj fwzN fgS'A foeS/ tkbk ;tkohnK nukBe o;'Jh ftu'A ;[fozdo e"o dh jo gk;k nZr dh GZmh tKr sg fojk ;h fe w?A fJZe rohp fijk foeSk s/ ;[fozdo ukj pDkT[D bZr gJh ns/
B{z b? e/ T[BQK d/ fNekD/ gj[zu frnk. T[; ntkz nkJh, šp/ ih, fJjB{z ej' fe ukj fojk ;h. pZ; ;N?Av 's/ NKth NKth ;tkoh ukbe s/ T[j ;Z; B{zj fiBQK d/ wB 'u w/ gq/w e[o nkgD/ g's/ B{z d[ZX mzvk eoe/
B/ foeSk o'fenk s/ T[BQK d/ Gko/ p?r gh e/ ikt/, w?A ukj Xo fdZsh J/. d[gfjo uVQB B{z fdy ojh ;h. pj[s ;ko/ d{o o/ gqsh wZb' wZbh fgnko nk frnk j't/. fgbk ojh ;h. d't/A iDhnK gZy/ EZb/ wzi/
bkj[D bZr fgnk. tZvh wksk B/ nkgD/ dk t/bk J/.@ doZysK dh SK ftu yVQ/ ;B. id'A e'Jh w'dB d/ wB 'u fJZe ipod;s 's/ pfj e/ ukj ghD bZr gJhnK ns/
go; ftu'A tZv/ r/N dh ukph eZY e/ šg[Zso ;[fozdo d' bZv{ th fbnk d/ ;tkoh pZ; 'u'A T[sodh T[;h tes tkoh fynkb B/ T[ZEb-g[Eb wuk fdZsh fe gb/N ftu gJh ftnkj dh Gkih th yk
gfjbK tZvk r/N y'fbQnk fco nzdobh e"bh ftu gk e/ feZE/ ftukok fJj o'Nh f;o foeS/ pZ; ;N?Av tZb d"V iKd/. wksk B/ nZyK Go e/ fejk ;h fe w/o/ ojhnK.
bkB dk dotkik y'bQe/ w[V p?r u[ZeD yKdk fco/rk.@ tZvh phph B/ fejk. N?e;hnK tkb/ N?e;hnK ftu tV e/ tZv/ w[zv/ B{z w/oh e[bZSDh B{zj B/ wko šphph ih, foeS/ tkbk w[zvk E'B{z
pkjo nkT[Dk ukfjnk. foeS/ tkbk d'jK ;[fozdo B/ fJZe tZvh gb/N ftu uko nokw eo oj/ ;B. pkjo fBebD B{z fdZsk s/ T[j nkg fes/ GZi rJh ;h. fznkdk jh fgnkok bfrnk.@ ;[fozdo B/
jZEK ftu p?r u[Ze e/ nzdo nk frnk. bZv{ y[ow/, wZmhnK s/ ge"VhnK fbnk e/ fe;/ dk fdb ;h BjhA eodk. pikoK 'u T[j fJj efj ojh fe ;kvk tko; T[j ukj dk x[ZN ysw eoe/ g[ZfSnk.
p[ZYh wK B/ T[;dk feokfJnk d/D s'A ;N{b T[Zs/ oZy fdZshnK. fJZe rbk; ftu u[Zg SkJh j'Jh ;h. nkgD/ g/N ftu b? rJh ;h. fiT[A fiT[A šjK, ;[fozdo, gsk Bh w?B{z T[jd/ Bkb
gfjbK fejk, št/ GkJh, nk ik nzdo ukj Xo fdZsh. w'dB B{z fJZe r/Vk j'o fwb frnk T[j nkgD/ gfotko dhnK rZbK d; ojh feT[A fyZu fijh bZrh. ikDh w?A T[;
mzvk gkDh gh e/ zo{o ikthA. nZi sK šfJj GkJh phph pkjbk jh ;wkB ;h. pZ; ;N?Av s'A o/bt/ ;N/SB se dk. ;h w/o/ wB 'u eJh soQK d/ ;tkb g?dk j' ftuko/ Bkb xo/b{ rZbK eodh ojK.''
GkJh rowh B/ b'jVk jh mkfbnk j'fJnk J/, w?A fJzBk ;wkB fet/A yktKrk. gfjbK eVedh X[Zg ftu T[; B{z uko g?;/ pD oj/ ;B. T[j T[Zm e/ p?m frnk. ;'funk šfeT[A phph ih<@
J/, Bkb/ fpzd xVh nokw fwb jh Sops d/ d' rbk; nzdo rJ/ j'J/ rJ/. Skw B{z T[j e[S okSB pr?ok b? e/ fe w?A j[D/ j/mK ik nkgDh wK s'A g[ZSK šT[; w[zv/ d/ B?D BeS nkgD/
ikt/rk<@ foeS/ tkb/ d/ wB nzdo d' B/. s[;hA sK pj[sk Jh goT[geko eo oj/ nkgD/ xo gj[zu frnk. T[; dh wK fSzd' fe w/ok pkg feZE/ j?< T[j fJ; d[BhnK ykBdkB Bkb ikDh s/o/ ;j[o/ Bkb s/
x[ZN mzvk gkDh ghD dh swzBk pD rJh j' w/o/ T[go.@ p/;poh Bkb T[; dh T[vhe eo ojh ;h. 'u j? BjhA sK T[j fet/A wo frnk. w/o/ s/o/ i/m Bkb fwbd/ i[bd/ brd/ ;h. w/
;h. štho/, ebQ w/o/ skJ/ d/ w[zv/ dk ftnkj T[j nkgD/ g[Zs bJh dkb pr?ok pDk e/ iBw s'A gfjbK wfonk ;h iK fgS'A < ok sK T[; B{z tko-tko d/yD B{z ihn
šg[Zso ;[fozdo fJZe iZr Sops dk ;h. fJjd/ 'u s/ok fjZ;k th ofbnk oZy SZvdh ;h. w'dB B/ nkgDh foeSk fJj ;'udk j'fJnk T[j fco b/N frnk s/ eodk ;h. pVk jh Xhwk w[zvk bZfrnk
jh pDk bJhA, Bkb/ nkgK th gh j'fJnk ;h.@ ;[fozdo B/ o;'Jh 'u iKfdnK ftjV/ 'u yVQh eoe/ Nkjbh j/mK gJh fco r{VQh BhAd ;"A frnk. w?B{z.@ gq/w e"o foeS/ tkb/ dhnK rZbK
btKrhnK, Bkb/ GkJh B{z thHHH.@ tZvh fejk. wzih 's/ b/N frnk. T[; dh wK th T[; dh w'dB dk d' ftSt/ 'u xo f;oc fJZe eodh ojh.
phph B/ o;'Jh ftu yVQh nkgDh B{zj B{z šphph ih, ebQ dh w?A E'B{z rZb dZ;D wzih d/ g?Adh pfj e/ g[ZfSnk, šw'dB, ewok o;'Jh pDh j'Jh ;h. r/N w{jo/ šT[; B{z j'o e[S g[ZS b?Dk ;h. T[;
fejk. bZrk. ebQ pZ; ftu fJZe Gkoh fijk nZi s{z GkJh pkjbk jh EZe frnk Bbek s/ Bkb brdk pkpo{w s/ gykBk d/ ykBdkB pko/ T[; d/ fgSb/ fgzv
št/ g[Zso, pfj ik fJ; wzi/ 's/. pzdk s/ UBhA jh Gkoh T[;dh shthA Bkb j't/Ark feT[Afe nZi sK rowh B/ ;kok ;h. ftjV/ ftu Nkjbh dk S'Nk p{Nk ;h pko/.@ ;[fozdo B/ nkgDh ;Z; B{z fejk.
foeSk ubkT[Dk th fJe soQK Bkb g[zB d' 10-12 ;kb d/ pZu/. fco T[BQK d/ e'b fdB nZr jh toQkJh J/. fco sK s/ok f;oc fJe wzih dh SK d/D i'rh. fGzdh šuZb SZv g[Zs, fiZXo frnk
dk jh ezw j[zdk J/.@ Gkoh Noze ;B. w?B{z fJSko/ Bkb fejk fuZs ;tkoh b?D B{z th BjhA ehsk j'Dk.'' B/ o;'Jh s'A pkjo fJZe UNk pDk e/ u[ZbQk pkDhnk UXo frnk piko.
pkeh ;ck 47 s/
šphph ih s[;hA fezB/ B/e fdb fe n;hA SKsh Bro ikDk J/, b? uZb. BjhA p/p/, nZi sK ;tkohnK pj[s fsnko ehsk j'fJnk ;h. ;zM ;t/o T[j pkeh ;ck 47 s/
pkeh ;ck 47 s/
pkeh ;ck 47 s/
pkeh ;ck 47 s/
fJB;kB j'. fJj ftuko fe;/ fe;/ d/ fdb w?A th fejk ub' uZbhJ/. T[j uko/ n"y' tXhnk fwb rJhnK ;B.@ w'dB B/ gk;k bZeVK Bkb pkjobk u[ZbQk sgkT[Adh.

47
47
47 gzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2 21
47 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 202121
47 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 2 2121
r[og[op s/ ft
r[og[op s/ ft
r[og[op s/ ft L r[o{ BkBe d/t ih dhnK e[M gqw[Zy ;kyhnK
r[og[op s/ ft L r[o{ BkBe d/t ih dhnK e[M gqw[Zy ;kyhnK L r[o{ BkBe d/t ih dhnK e[M gqw[Zy ;kyhnK
r[og[op s/ ftS/////S L r[o{ BkBe d/t ih dhnK e[M gqw[Zy ;kyhnK L r[o{ BkBe d/t ih dhnK e[M gqw[Zy ;kyhnK
r[o{ BkBe d/t ih f;y Xow d/ pkBh ;[ZfNnk gkDh n?vh d{o fe; soQK nZgV/ sK wzdo d/ nzdo j' ojh ;h.@ jkew T[E/ jkio ;h. tZvk ekih ;?eV/ jB. s[;hA nkfynk j? fe fJj Xkrk T[Zuh
;B. T[BQK dk iBw okfJ G'fJ dh sbtzvh rk< gkDh sK fJE/ jh fvZr fojk j? <@ r[o{ ih B/ dZf;nk, širs d/ wkbe w[;bwkBK ;w/s fBwki ftu ;kwb ;h. iks dh fB;kBh j?, w?A sK fJj rZb BjhA
(BBekDk ;kfjp) ftZu j'fJnk. T[BQK r[o{ ih B/ T[Zso fdZsk, @fit/A s[jkvk dh ;Zuh nkosh jo ;w/A, jo irQK j' ojh fJj r[o{ ih tor/ ;{ow/ dk jh ezw ;h fe wzBdk. T[Zuh iks tkbk T[j j? i' T[Zu/
d/ fgsk wfjsk efbnkD dk; p/dh ;[ZfNnk gkDh, s[jkv/ tZv/ tv/fonK B{z j?. fJj puB efj e/ r[o{ ih B/ GkJh fBwki gVQd/ ekih gk; yb' e/ T[; dk s/ B/e ezw eo/. ;[Zuk T[j j? fi; d/ ezw
(wfjsk ekb{) ns/ wksk fsqgsk ih ;B. ngV/rk, T[t/A jh w/ok gkDh sbtzvh g[Zi wodkBk ih B{z fJ;kok ehsk. GkJh jk;k T[vkT[D. r[o{ ih sK ;Zu B{z ;Zu ;[Zu/ jB. uzr/ wzd/ ezw jh T[Zuh BhthA
T[BQK dh tZvh G?D phph BkBeh ih ;B. ikt/rk. i/ w/ok ;[ZfNnk gkDh Xosh d/ wodkBk ih B/ opkp tikJh. r[o{ ih B/ efjDk ikDd/ ;B. yoh yoh rZb efj iks dh gZeh fB;kBh j[zd/ jB. Bkb/ fJj
T[BQK dk ftnkj wksk ;[bZyDh ih Bkb ;kY/ fszB ;" whb dh ftZE s/ BjhA gj[zu XBk;oh okr ftu fJj ;pd T[ukfonkL d/D s'A T[j vod/ BjhA ;B. vo T[jBK d/ Xkrk sK eZuk j?. fJj w?bk j' ikt/rk.
j'fJnk. T[BQK d/ d' g[Zso pkpk ;qh uzd ;edk sK s[jkvk ;[ZfNnk gkDh eo'VK rrB w? Ekb[ oft uzd[ dhge pB/ ihtB ftu j? jh BjhA ;h. g[okDk j' e/ N[ZN ikt/rk. c/o j'o BtK
ih ns/ pkpk bywh dk; ih ;B. T[BQK whbK s/ ;{oi s'A nZr/ ej/ iKd/ fgZso skfoek wzvb iBe w'sh.. ekih fet/A ;jko ;edk ;h fe e'Jh gkT{Dk gt/rk. fJ; Xkr/ B/ fe;/ B{z eh
B/ Gkos ;w/s d[BhnK d/ eJh d/SK dhnK b'e se fet/A gj[zu ;e/rk <@ X{g[ wbnkBb' gtD[ uto' eo/ ;rb T[; dk jk;k T[vkJ/. T[; B/ fBwki ysw tfvnkJh d/Dh j? < n;bh wkD sK B/eh
uko bzphnK :ksoktK (T[dk;hnK) th j[D b'ehA u[Zg ;B. T[jBK B{z nkgDh pBokfJ c{bzs i'sh ..¡.. j'D s/ Btkp nZr/ frbk ehsk. id'A tkb/ ihtB s'A jh fwb ;edk j?. Bkb/
ehshnK. T[BQK B/ e[b 947 SpdK dh rbsh dh ;wM nk rJh ;h. e?;h nkosh j'fJ Gt yzvBk s/oh r[o{ ih B{z g[ZfSnk frnk fe s[;hA fBwki s[;hA nkyd/ j' fe fJj Xkrk pzd/ dh
nkosh irBBkE g[oh L
nkosh irBBkE g[oh L
nkosh irBBkE g[oh L
nkosh irBBkE g[oh L
ouBk ehsh. T[BQK dhnK gqw[Zy ouBktK nkosh irBBkE g[oh L nkosh.. feT[A BjhA gVQh s/ jZ;D dk ekoB eh nrb/ ijkB ;jkfJsk eodk j?, T[j
ig[ ih ;kfjp, f;X r';fN, nk;k dh r[o{ BkBe d/t ih irBBkE g[oh ehosB eoB wro'A r[o{ ih B/ T[; ;h, sK r[o{ ih B/ T[so fdZsk, @w?A fBwki fe; soQK < fJj Xkrk sK ;oho d/ Bkb
tko, dyDh Unzeko nkfd jB. ik gj[zu/. fJE/ fjzd{nK dk tZvk shoE d/ noE ;wMkJ/. r[o{ ih B/ dZf;nk fe fe; d/ Bkb gVQdk. ekih ;kfjp w{zj'A fJZE/, fJ; ijkB ftu jh ofj ikt/rk.
;kyhnK L j?. fJe wzdo d/ nzdo irBBkE dh n;wkB fJe Ekb j?. ;{oi ns/ uzd T[; sK fBwki gVQ oj/ ;B, go fJjBK dk fJ; B/ nkswk Bkb sK ikDk BjhA. id'A
fgZsoK B{z gkDh L r[o{ BkBe d/t ih w{osh j?, fi; dh pVh g{ik j[zdh j?. Ekb ftu wkB' dht/ jB, sko/ w'sh jB. wB fBwki ftu BjhA ;h fJjBK dk wB ;oho nzs ;w/ ;V ikt/rk, fJj Xkrk
jfod[nko g[Zi/. fjzd{ b'e wo/ j'J/ gqkDhnK r[o{ ih wzdo s'A e[M ftZE s/ ik e/ ;[rzXh tkb/ c[Zb s/ uzdB d/ o[Zy X{g jB, sK xo g[Zik j'fJnk ;h fe feXo/ BtK Bkb jh ;V ikt/rk. fJ; bJh w?B{z T[j
dhnK jZvhnK rzrk ftu gkT[Ad/ jB. pfj rJ/ GkJh wodkBk ih opkp tr ojh jtk u'o eo ojh j?. tkfjr[o{ izfwnk tS/ok ftjV/ ftubh y{jh ftu Xkrk gkU fijVk w?B{z G?V/ ezwK s'A o'e/
T[j ;wMd/ jB fe fJ; s'A fpBK w[esh tikT[D bZr/. b'e T[dkb/ nk i[V/. fJj nkosh jo ;w/A nkg t/y fojk j? Bk fvZr gt/.@ ns/ B/e ezw eoB bJh gq/oBk d/t/.
BjhA j' ;edh, go fJj T[jBK dk G[b/yk ehosB ;[D e/ w'j/ rJ/. b'eK B/ r[o{ ih ns/ y[; j' fojk j?. fJj nkosh jo ;w/ fJj rZb ;G dh ;wM ftu nk rJh. fijVk nrb/ ijkB th w/o/ Bkb ikt/
;Zuk iB/T{
s/ tfjw jh j?. s'A oZp pko/, rZbK g[ZShnK. r[o{ ih B/ A j[zdh ofjzdh j?. s[;hA th ;ko/ n?;h ;Zuh ;Zuk iB/T{ ns/ T[ZE/ w/oh ;jkfJsk eo/. i/ fJj' fijk
;Zuk iB/T{
;Zuk iB/T{
;Zuk iB/T{
r[o{ ih fJE/ g[Zi/ sK ft;kyh dk w/ ;G ;tkbK d/ T[Zso fds/. fsoekbK g? nkosh ftu ;kwb j't/. gqG{ dh nkosh fjzd{nK ftu fotki j? fe id'A bVek iB/T{ s[jkv/ gk; j? sK fbnkT[, w/o/ rb
bk bZrk j'fJnk ;h. pj[s ;ko/ b'e rJhnK. pqkjDK s/ g[ikohnK B/ fejk fJjBK EkbK Bkb BjhA T[skoh ik ;edh d; pkoQk ;kb dk j' ikt/ sK T[; B{z iB/ gk fdT[. r[opkDh ftu nkg ih dk
dfonk ftu yVQ/ j' e/ uVQd/ gk;/ (g{op širBBkE dh nkosh j'D bZrh j?, s[;hA s/ Bk jh e'Jh wB[Zy iK T[; dh w{osh T{ gkfJnk iKdk j?. iB/T{ ;{so d/ Xkr/ c[owkB fJ; gqeko j? L-
tZb) ;{oi tZb gkDh d/ p[Ze ;[ZN oj/ th ;kwb j't'.@ irBBkE gqG{ j' ;edh j?. ;G B{z ;Zuh B{z tZN d/ e/ pDkfJnk iKdk j?. iB/T{ dfJnk egkj ;zs'y[ ;{s[ is[ rzYh
;B. b'e ;wMd/ ;B fe fJ; soQK ;[fNnk r[o{ ih irBBkE d/ wzdo g[Zi/. T[j nkosh dk gsk bZrk. b'eK B{z ;wM nkJh gkT[D bJh fdB fwfEnk iKdk j?. T[; ;s[ tN[..
j'fJnk gkDh T[jBK d/ wo u[Ze/ tZv/ tv/ eh t/yd/ jB fe fJe tZv/ ;ko/ ;[Bfjoh fe w{osh g{ik dk e'Jh bkG BjhA. ;kB{z fdB ;ko/ ;zpzXh, nzr-;ke fJeZm/ jzd/ J/j[ iB/T{ ihn ek jJh s gkv/ xs[..
fonK B{z fgZso b'e ftZu gj[zu fojk j?. Ekb ftu jho/ w'sh ns/ bkb iV/ j'J/ irs d/ ;Zu/ wkbe gqwkswk dh pzdrh jB. iB/T{ gkT[D dh ohsh gzvs d[nkok Bk J/j[ s[N? B wb[ br? Bk J/j[ ib?
r[o{ ih th rzrk ftu yVQ/ j' e/ bfjzd/ jB. fJ; ftu fJe tZvk ;kok uj[z eoBh ukjhdh j?. ehsh iKdh j?. r[o{ BkBe d/t ih dk B ikfJ..
Bk e'Jh fjzd{ Bk w[;bwkB
gk;/ (gZSw tZb) gkDh d/ p[Ze ;[ZND tZfNnK tkbk dhtk j?. dht/ dhnK uko/ Bk e'Jh fjzd{ Bk w[;bwkB iBw feT[Afe yZsoh iks dh p/dh e[b XzB[ ;[ wkD; BkBek i' rfb ub/
Bk e'Jh fjzd{ Bk w[;bwkB
Bk e'Jh fjzd{ Bk w[;bwkB
Bk e'Jh fjzd{ Bk w[;bwkB
bZr/. b'eK tk;s/ fJj fJe BthA s/ tZNhnK pb ojhnK jB. dht/ d/ bkr/ id'A r[o{ BkBe d/t ih t/JhA Bdh s'A ftu j'fJnk ;h, fJ; bJh r[o{ ih d/ fgsk gkfJ..
nB'yh rZb ;h. b'e r[o{ ih d/ d[nkb/ Ekb ftu X{g X[y ojh j?. fJe gk;/ uKdh pkjo nkJ/ sK T[jBK B/ ;G s'A gfjbK wfjsk ekb{ ih B/ nkgD/ g[Zso B{z iB/T{ uT[efV w[fb nDkfJnk pfj uT[e?
nk fJeZm/ j'J/ s/ g[ZfSnk @s[;hA fJj eh dh Ekbh ftu ;zdb dk p{o fgnk j?. T[; fJj Bkok bkfJnk, @Bk e'Jh fjzd{, Bk gkT[D dh o;w g{oh eoB dk c?;bk gkfJnk..
eod/ j'< s[;hA bfjzd/ tZb gkDh feT[A T[go w[;e ekc{o dh vbh oZyh j'Jh j?, w[;bwkB.@ r[o{ ih B/ ;wMkfJnk fe ehsk. xo d/ go'fjs jofdnkb dh ;bkj f;yk ezfB uVkJhnk r[o[ pqkjwD[
;[ZNd/ j'<@ fJe nkdwh B/ nrKj j' e/ fi; B{z nZr bkJh j'Jh j?, w{osh B{z u"o fjzd{ w[;bwkB tkb/ ftseo/ SZv fdT[. Bkb fdB fwfEnk frnk. ;koh pokdoh fEnk..
r[o{ ih dh pKj cV bJh. j' fojk j?. Y'behnK, S?D/ tZi oj/ jB. gqwkswk B{z ;koh b'ekJh ftu d/y'. fJe nzr-;ke fJeZmk j'fJnk. go'fjs B/ Uj[ w[nk Uj[ MfV gfJnk t/srk
r[o{ ih B/ ;kfonK tZb t/fynk s/ w{osh dh nkosh j' ojh j?. Ekb B{z j/ nekbg[oy B{z jh :kd eo' i' ;G nzdo ;k;soK d/ fwE/ j'J/ wzso gVQ/ s/ j'o o;wh rfJnk ..¡.. (471)
g[ZfSnk, @s[;hA ;ko/ feXo ;[ZN oj/ j'<@ mK-T[go ns/ r'b uZeo ftu x[wkfJnk t; fojk j?. id'A ;[bskBg[o d/ Btkp ekotkJh ehsh. ;fsr[o{ ih gzvs dk r[o{ ih d/ puB pV/ ;gSN ;B. ;G
b'e efjD bZr/, @n;hA sK uVQd/ ik fojk j?. Bkb Bkb pqkjwD s/ j'o d'bs ykB ns/ ekih B/ r[o{ ih dh fJj swk;k t/yd/ oj/. gzvs B/ r[o{ ih B{z dh ;wM ftu nk rJ/, go ;ko/ pV/ j?okB
tZb (;{oi tZb) w{zj eoe/ nkgD/ wo b'e GiB rk oj/ jB. rZb ;[Dh sK efjD bZr/, @r[o{ ih i/ iB/T{ gkT{D bJh pKj T[sKj ehsh sK ;B fe nZi se fe;/ B/ fJj' ijh rZb
u[Ze/ tZv/ tv/fonK B{z gkDh d/ oj/ jK.@ r[o{ ih u[Zg ehs/ pkjo nk rJ/. s[jkB{z fjzd{nK s/ w[;bwkBK nzdo fJe' ro{ ih B/ Goh ;Gk d/ ftu gzvs dk jZE BjhA ehsh i' d;K tfoQnK d/ r[o{ BkBe
r[o{ eh B/ g[ZfSnk, @ T[j tZv/ tv/o/ nkg skfonK Bkb iVQs Bhb/ n;wkB oZp fd;dk j? sK nkT[ ;kv/ Bkb ob e/ cV fbnk s/ efjD bZr/, @ gzvs ih, B/ eo ftykJh j?. wkfgnK B/ pV/ bkv
feE/ jB s/ fJE'A fezBh d{o jB <@ B{z t/yd/ oj/ s/ oZp dh e[dos B{z t/y e/ fBwki gVQ'.@ ;fsr[o{ Btkp s/ ekih fJj eh j? < fJj Xkrk fijk w/o/ rb Bkb ;wMkfJnk. gzvs B/ pV/ fwZm/ bci
b'eK B/ i[nkp fdZsk, @pVh d{o! T[; dk i; eod/ oj/. id'A b'eh nkosh Bkb s[o gJ/. feT[A gkT[D bZr/ j' <@ tos/ fe ;k;soK dk T[bzxDk eoBk
bZyK eo'VK whb d{o.@ eoe/ pkjo nkJ/ sK T[jBK B/ r[o{ ih B{z w;fid ftu ;ko/ w[;bwkB fJeZm/ gzvs ih B/ T[Zso fdZsk, @fJj Xkrk mhe BjhA go r[o{ BkBe d/t ih nkgD/
r[o{ ih B/ fejk @w/oh y/sh sbtzvh g[ZfSnk, šs[;hA nkosh ftu Skwb feT[A j'J/. ;G d/ nZr/ yb' e/ ekih B/ fBwki BjhA j?, gftZso iB/T{ j?. fJj T[uh iks fJokd/ T[Zs/ fdqV oj/. T[jBK dh wzr fJjh
ftu ;[Ze ojh j?. T[j EK fJE'A e/tb ;kY/ Bjh j'J/ <@ r[o{ ih B/ pV/ Xhoi Bkb gVQBh ;[o{ ehsh. r[o{ ih th T[; d/ e'b d/ fjzd{nK dh fB;kBh j?. fJ; s'A pr?o ;h fe nkswe ihtB tk;s/ nkswe
fszB ;" whb dh ftZE s/ j?. whAj i[ BjhA T[Zso fdZsk, šw?A sK irs d/ wkbe yVQ/ j' rJ/, s/ bZr/ ekih d/ fujo/ B{z pzdk ;{do d/ pokpo j[zdk j?. i/ s[;hA gk iB/T{ dh b'V j?. go gzvs ih e'b n?;k
fgnk, w?A T[; B{z gkDh d/ fojk jK.@ fJj gqwkswk dh ;Zuh nkosh eo fojk ;K. gVQB. ;fsr[o{ B/ ekih tZb sZfenk, bT[r/ sK s[;h T[Zu/ frD/ ikT[r/. fJj iB/T{ j? jh BjhA ;h. c/o r[o{ ih B/ dZf;nk
efj e/ T[j c/o bfjzd/ tZb gkDh ;[ZND s[;hA nkg T[; ;Zuh nkosh ftu ;kwb sZe e/ jZ; gJ/. T[BQK B{z ;kc fd; fojk iB/T{, nrb/ ijkB ftu th s[jkvh fe fJ; iB/T{ dk wsbp sK f;oc
bZr gJ/. BjhA j'J/.@ ;h fe ekih dk wB T[E/ jkio BjhA ;h. ;jkfJsk eo/rk. @ gzvs dh rZb ;[D pqkjwD dk nkgD/ nkg B{z r[o{
b'ehA fyV-fyV e/ jZ;/ s/ efjD fJe pqkjwD B/ g[ZfSnk, šs[;hA fJZE/ w[;bwkBh oki ;h, T[jBK dk Xow e/ r[o{ ih efjD bZr/, @ gzvs ih, pV/ nytkT[Dk s/ b'eK e'b'A nkgDh wkBsk
bZr/, @s[jkvh y/sh sbtzvh ftu j?. fJE'A p?m/ fejVh nkosh eod/ oj/ j' < nkosh n;EkB ;h. ;[bskBg[o dk ;G s'A tZvk r[D dZ;/ jB, s[;hA iB/T{ d/ go e[M ;ze/ eotkT[Dk j?.




foe / tkbk w'dB/ tkbk w'dB
foe
foe
foe / tkbk w'dB
foeS/ tkbk w'dB/ tkbk w'dB
;ck 46 dk pkeh š;[fozdo, T[j tko tko efjzdk ;h šfGzdh B/ w'dB B{z T[; dhnK d[gfjo fGzdh mmzpo rJh. T[j th Bkb jh yVQh w{zj Bkb w/o/ Bkb rZb BjhA eodk ;h.
;ck 46 dk pkeh
;ck 46 dk pkeh
;ck 46 dk pkeh
;ck 46 dk pkeh
rJ/ pzd/ ed/ w[Ve/ BjhA nkT[Ad/. pVk Bk fe w/o/ iBw s'A gfjbK jh w/ok pkg t/b/ dhnK o'NhnK vZp/ tkbhnK d/ j' e/ w'dB dh pKj cV e/ wzi/ 's/ w?A jo gb x[ZNh x[Nh ofjD bZr gJh.
;[BZyk s/ rZGo{ ;h s/ok i/m. yk fbnk wo frnk ;h. T[;B/ fJj th dZf;nk ;h fdZshnK s/ nkg th d' puhnK j'JhnK fpmkT[AfdnK fejk, št/ w'dBk, fJj s{z s/ok fgU th w/o/ Bkb xZN jh rZb eodk.
wkVhnK BzoK B/.@ fJj efj T[j fco fe w?A s/ w/oh wK jh ofjzd/ jKHHHHH.@ o'NhnK T[Zs/ nuko oZy e/ fe;/ d/ xo'A fej' iyw T[u/VB bZr fgnk J/A. s?B{z T[j oks B{z pkjo ofjD bZr fgnk. s/oh
nZyK ;kc eoB bZr gJh. HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH fbnKdh bZ;h Bkb yk bJhnK. w'dB ehjB/ T[bNh gZNh gVQk fdZsh J/. t/ w?A dkdh B/ foSs/dkoK Bkb ;bkj pDkJh
šphph ih, E'B{z fet/A brdk J/ fe d{i/ fdB w'dB dk wB foeS/ B{z ;'udk fojk fe nkgDh wK s'A fet/A g[ZSK ;G e[M ;Zu ;Zu dZ; d/tKrh. gfjbK fe fGzd' B{z ykD/ 'u e[M fwbk e/ wko
T[j foeS/ tkbk w'dB nkgD/ ykBdkB ubkT[D B{z BjhA ehsk. T[;B/ ;t/o/ fe w/ok pkg fet/A< feT[A< feZE/ s/ ekjs'A< w?B{z fJj dZ; fe nZi ebQ s?B{z fejVh fdZsk ikt/. Xow f;zx dk d{ik ftnkj
ftu'A jh j?<@ ;[fozdo B/ rzGho j' e/ fJSBkB zo{o ehsk, BkSsk th eo nyho T[; B/ j";bk eoe/ nkgdh wK s'A ;tkoh fwbh J/ fi; B/ s?B{z fJj rZbK eo fdZsk ikt/. fJj ;G s/o/ fgU s'A
g[ZfSnk. fbnk. fGzd' fJj ;wM e/ fe;/ d/ xo dk g[ZS jh fbnk, šp/p/, w?A gfjbK th nkgD/ dZ; fdZshnK B/<@ u'oh j'D bZr fgnk. s{z w/o/ g/N nzdo
šp/Nk, fJ; bVe/ B{z w?A foeS/ 's/ ezw eoB ubh rJh fe w'dB nkgD/ nkg pkg{ pko/ g[ZfSnk ;h s/ j[D fco g[ZS w'dB wzi/ 's/ p?mfdnK, šp/p/ fgSb/ S/ wjhB/ dk ;h. Skw B{z foSs/dkoK dh
p?md/ ;ko jh goy fbnk ;h. T[jh s/o/ foeSk u[Ze bt/rk. d[gfjo sZe w'dB fojk jK fe w/ok pkg ed'A wfonk, feT[A fdB w?A d' ;tkohnK ;Z; B{zj b? e/ T[BQK fJZe iBkBh B/ w?B{z o'Nh gk fdZsh s/
;j[o/ tKr nZyK B/, ;Zi/ jZE dh uhuh xo jh fgnk fojk. T[; dk ihn ekjbk wfonk, feZE/ wfonk s/ ehjB/ wkfonk, d/ xo SZvD frnk ;h. T[BQK B/ rowh nkg T[j nzdo ubh rJh. s/ok pkg
T[Arbh pj[s S'Nh ;h. dzd th s/o/ i/m fgnk j'fJnk ;h fe nkgD/ pkg dk gsk w?B{z fJ;h t/b/ ;ko/ ;tkbK dk itkp eoe/ w?B{z nokw eoB bJh gkDh fdZsk nukBe nk frnk s/ efjD bZfrnk
tKr B/. id'A T[j E'VQk fijk jZf;nk ;h bkfJnk ikt/HHHHHHT[j fJ; tes feZE/ j?< ukjhdk J/HHHHHH.@ rZbK-rZbK ftu T[j wK B/ nkgD/ tZv/ fe nZi w?B{z pj[s G[Zy bZrh j'Jh J/
w?B{z bZfrnk fit/A w/ok Xow f;j[z jZf;nk. ed/ ;'udk ;Z; B{zj d/ xo ik e/ ;koh šw'dBk s?B{z eh j' frnk J/ nZi, g[Zso d/ wko/ ikD dh th rZb dZ; fdZsh . gfjbK o'Nh w?B{z yk b?D d/. T[;B/
rZb eoB dk ;bhek th Xow f;j[z tKr rZb g[ZS btK s/ ed/ T[j nkgDh wK dh s/ok vwke th mhe J/< s?B{z ehjB/ e[M- s/ fejk w/oh e[bZSDh pj{ ;kvk pZuk jZE X' e/ ykDk yk fbnk. E'VQh d/o
Sowhbk fijk ;h. ;[fozdo w/ok gZek T[vhe eoB bZrk. i'o d/ e/ iK r[Z;/ j' efjsk fe s{z w[V w[V fJZe' ;tkb g[ZSh nkgD/ g/N 'u b? e/ ubh rJh. w[V tkg; pknd s/o/ fgU B{z g/N dk dod S[o{
:ehB J/ pJh fJj bVek w/ok jh g'sk e/ g[ZSK fe w/ok pkg feZE/ j? < ikBk J/A < ikj w?A BjhA dZ;Dk, eo b? BjhA nkJh.@ j' frnk. pZ; nZX/ xzN/ ftu s/ok
brdk J/, pkeh oZp ikD/ T[j e"D j' d' ti/ T[; dh wK eJh xoK dk ezw s?A i' e[S eoBk.@ šUj ! fJj rZb J/. p/Nk, n;b ftu fgU ub tf;nk go xofdnK B/
;edk J/.@ eoe/ tkg; nk rJh. xo ftZu wzi/ 's/ šp/p/, i/ s?A BjhA dZ;Dk w?A j[D/ jh rZb j'o j?. s/ok pkg w?A BjhA wkfonk. T[bNk w/o/ 's/ s/o/ fgU B{z wkoB dk
;Z; B{zj d'B'A ekch d/o foeS/ tkb/ gJ/ w'dB B{z d/y e/ g[ZfSnk, šw'dBk, fJj xo SZv e/ ubk iktKrk, s{z ofj rZb fJj n? w'dB, w/ok s/ s/o/ pkg dk fJbikw brkT[Dk S[o{ eo fdZsk. s/o/
w'dB dhnK rZbK eoe/ nkgD/ wB B{z nZi s{z w[zfvnk mhe th j?A< foeSk b? e/ ikJhA fJeZbh. w?A fJj ;wMKrk fe fiXo ftnkj s/o/ iBw s'A d' ;kb gfjbK fgU d/ ;z;eko s'A pknd w?B{z XZe/ wko
Yko; d/ ojhnK ;B. ekjs'A Bh frnk<@ w/ok pkg frnk T[Xo/ jh w/oh wK s[o rJh. j'fJnk ;h. xo ftu eb/S g? frnk e/ xo'A eZY fdZsk s/ w?A fJZE/ nk t;h,
šphph ih, i/ c/o fwfbnk nkgK fpBk šw/ok ;oho mhe BjhA p/p/.' w?A fJ; d[BhnK 'u fJeZbk jh ofj feT[Afe w?A pj[sh ;'jDh BjhA ;h. w/o/ fwjBs wzd{oh eoe/ s?B{z gkfbnk. j[D
fMie s'A g[ZS btKr/.@ še'Jh r'bh pr?ok b? b?Adk. n?t/A E'VQk btKrk.@ fJsBk efj w'dB nkGdh wzih u/jo/ 's/ wksk d/ dkr ;B, BZe chBk s{z jh dZ; s/ok fgU ehjB/ feT[A s/
šj[D ftuko/ B/ fco eZd nkT[Dk J/ gJhdk ftjbk xo 'u. ;oho B{z seVk s'A T[Zm yVQk j' frnk. J/. ozr eDe tzBk J/ s/ w/o/ dzd th T[Zu/ ed'A wkfonk.@ fJj jZv phsh xNBk
Gbk.@ eoBk g?Adk J/.@ T[; d/ fJ; soQK d/ tsho/ B{z d/y B/. ;G B/ w?B{z Bk g;zd ehsk. e'Jh f;ZX/ dZ; e/ fGzd' o'D bZr gJh.

48
48
48 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 2 2121
48 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2 21
48 gzikp NkJhwz, f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 202121
f;js
f;js
f;js
f;js
f;js
d[BhnK Go ftZu fJZe nop b'e jkJh pbZv gq?
d[BhnK Go ftZu fJZe nop b'e jkJh pbZv gq? o d/ f
d[BhnK Go ftZu fJZe nop b'e jkJh pbZv gq?
d[BhnK Go ftZu fJZe nop b'e jkJh pbZv gq?So d/ fo d/ fSekoeko ekoeko eko pj[s r[Dekoh j? jbdh
pj[s r[Dekoh j? jbdh
d[BhnK Go ftZu fJZe nop b'e jkJh pbZv gq? o d/ fo d/ f
pj[s r[Dekoh j? jbdh
pj[s r[Dekoh j? jbdh
pj[s r[Dekoh j? jbdh
gzg Bk eo gkt/ sK fdb ezw eoBk pzd
eo ;edk j?. fdb B{z y{B dh g[osh ftZu
o[ektN nkT[D Bkb s/ fdb d/ ;?bK B{z
nke;hiB xZN fwbD Bkb jkoN nN?e
th j' ;edk j?. y{B d/ pjkt ftZu fizBh
finkdk o[ektB j't/ fdb B{z B[e;kB
th T[BQK jh finkdk j[zdk j?. jkJh pbZv
gq?So Bkb fdwkr B{z y{B s/ nke;hiB
dh g[osh ftZu th o[ektN j' ;edh j?
fi; Bkb ;No'e dk ysok j' ;edk j?.
roGtsh n"osK bJh th jkJh pbv
gq?So ysoBke j?. jkJh pbv gq?So dhnK
fSeko wfjbktK th fpBK fe;/ yk;
sebhc d/ szdo[;s pZu/ B{z iBw fdzdhnK
jB go i/eo fXnkB Bk fdZsk ikt/ sK
fJj iZuk s/ pZuk d'jK dh fizdrh bJh
ysok j' ;edk j?. fijBK n"osK B{z
gfjbK s'A jh jkJh pbv gq?So dh
nZi dh GZi d"V Goh fizdrh Bkb ftZu pbv g?So tZXD d/ yso/ B{z tXk
fSekfJs j't/ T[jBK B{z roGekb d/
wB[Zy d/ wkBf;e sBkt ftZu ekch fdzdk j?. ykD/ ftZu finkdk Bwe
d"okB go/SkBh j' ;edh j? go eJh n"osK
tkXk j'fJnk j? fi; Bkb T[;B{z eJh (;'vhnw) s/ xZN g'NkShnw (cbK s/
B{z f;oc roGekb d"okB jh jkJh pbv
fpwkohnK S'Nh T[wo ftZu jh x/o b?AdhnK ;pihnK) ykD Bkb pbv gq?So dk ysok
gq?So dh fSekfJs j' iKdh j?. fJ; dk
jB. nZi dh s/i fizdrh dk tZvk tZX iKdk j?. finkdk w'Nkgk j'Dk, jbdh d/ r[D nBzs jB. jbdh s/ u{fjnK s/ ehs/ rJ/ gq:'r ftZu
gqGkn tZy tZy j' ;edk j?. fJj fiZE/
Bshik pbv gq?So d/ o{g ftZu ;kwD/ e;os Bk eoBk, f;ro/N s/ Sokp th o'i BthnK y'iK j' ojhnK jB. Gkosh gkfJnk frnk j? fe jbdh wbNhgb
wK dhnK fevBhnK iK j'o nzrK s/ wkVk
nkfJnk j?. fJ; fpwkoh B/ jo tor s/ w[Zy ekoBK ftZu'A fJZe jB. 60 fc;dh nkjko S?bh ftZu fJj nkfd ekb s'A ;eb?o'f;; dh o'eEkw eoB ftZu ;woE
n;o gk ;edk j? T[E/ jh pZu/ d/ ibdh
jo T[wo d/ b'eK B{z nkgDh ug/N ftZu S[ro d/ o'rhnK B{z pbv gq?So dh sebhc Skfwb ojh j?. fe;/ ;w/A fJ;B{z ozr d/ s"o j?.
iBw ns/ iBw ;w/A pZu/ d/ Gko xZN
b? fbnk j?. tobv j?bE d/ uK; tZX iKd/ jB. pbv gq?So dk s/ th fJ;s/wkb ehsk iKdk ;h. fJj fJj Gko xZN eoB d/ Bb c?N
j'D dk ekoB j' ;edk j?.
nkorBkJhz/SB w[skpe d[BhnK Go o'r ykBdkBh th j?. i/eo xo d/ pi[orK fJZe ;otr[D ;zgzB n?ANhpkfJUfNe; w?Nkpkfbiw ftZu wdd fdzdh j?.
jkJh pbv gq?So dk ysok fJzBQK tZvk
ftZu fJZe nop b'e jkJh pbZv gq?So B{z fJj o'r j't/ sK nrbhnK ghVhnK B{z sK j? jh, e[dosh uwseko d/ o{g ftZu ;kbK s'A fJ; B{z sBkU d{o eoB
th BjhA fe fJ; s'A pfunk Bk ik ;e/.
d/ fSeko jB, fijBK ftZu'A d' fsjkJh th fJ; dk ysok ofjzdk j?. go i/ Bkb th fJ;dh gqf;ZXh j?. fJj e?A;o s'A b? e/ bJh fJ;s/wkb ehsk iKdk j?.
S[o{nksh gZXo s/ jh nkgD/ o'iwoK d/
ftek;Shb d/SK ftZu jB. jkJh pbZv jh ykD ghD s/ ofjD ;fjD dhnK nbikJhwo; sZe eJh phwkohnK B{z jbdh noEokJhfN; ns/ foT[w/NkJh
ihtB ftZu E"Vk fijk pdbkt eoe/
gq?So d[BhnK Go ftZu iBw s'A gfjbK nkdsK th mhe Bk j'D s/ fJ;dk ysok mhe eoB bJh fJ;s/wkb ehsh iKdh j?. noEokJhfN; dk e[dosh fBo'Xe j?.
fJ; o'r s'A ekch jZd sZe pukn ehsk
w"s d/ ekoBK ftZu'A ;G s'A gw[Zy ekoB j'o th tZX iKdk j?. e[ZM ekoDK eoe/ jbdh B{z nkgD/ ykD/ jbeh ehw'Eo?gh ftZu fJ;s/wkb
ik ;edk j?. ;G s'A io{oh j? wkBf;e
ftZu' j? s/ fJj ;wf;nk xZNB dh pikJ/ pbv gq?So B{z ykw'S jfsnkok th ftZu io{o Skfwb eoDk ukjhdk j?. ehsh ikD tkbh dtkJh g?febN/e;/b d/
sBkt B{z xNkT[Dk fi; bJh :'rk,
nkJ/ fdB tZX ojh j?. tobv j?bE fejk iKdk j? feT[Afe fJ;d/ e'Jh jbdh d/ e[ZM ckfJd/ gqGkt B{z tXk fdzdh j? ns/ T[; d/ ;kJhv
fXnkB iK j'o T[gkn ehs/ ik ;ed/ jB.
nkorBkJhz/SB d/ nzdki/ d/ w[skpe u/skT[D tkb/ ;ze/s iK bZSD BjhA jB fJj fJZe e[dosh n?ANh;?gfNe ns/ fJc?eN B{z xZN eo fdzdh j?.
;pihnK s/ cbK Bkb Gog{o f;jswzd
2025 sZe 1H56 nop b'e pbv gq?So s/ fJ;d/ finkdkso o'rhnK B{z sK gsk n?ANhp?eN/ohnb J/i/AN j?. jbdh dk fe;/ th rqzEh ftZu BthnK y{B
G'iB eoBk ukjhdk j? sK i' g'NkfSnw
dh sebhc d/ fSeko j'Dr/. jkJh pbZv th BjhA j[zdk fe T[jBK B{z fJj o'r j? gkT{vo ;V/ ns/ eN/ nzr s/ brkT[D BfbektK d/ fBowkD B[z jbdh
s/ ckJhpo Gog{o fwb ;e/. ;'vhnw dh
gq?So nkJ/ ;kb d[Bhnk Go ftZu 80 th. fJ; bJh fJj io{oh j? fe ;w/A ;w/A s/ Bkb fJBc?eSB dk i'yw xZN j' iKdk ;cbskg{ote o'e fdzdh j?.
xZN wksok dk ;/tB eoBk ukjhdk j?.
bZy w"sK dk ekoB pDdk j? s/ fJZeb/ pbv gq?So dh iKu eotkT[Ad/ ofjDk j?. zyw B{z ibdh GoB d/ Bkb fJj
fJ; tk;s/ ykB/ ftZu Bwe dh xZN tos'A
dZyD g[op J/ShnK ftZu jh fJ; Bkb ukjhdk j?. jbdh B{z c[Zbr'Gh d/ Bkb fwbk e/ B[e;krq;s uwVh B{z th mhe eodh j?.
eoBh ukjhdh j?. g{o/ fdB ftZu ;ko/ ykB/
15 bZy w"sK j' iKdhnK jB. finkdkso fJ;d/ e'Jh bZSD BjhA ykD Bkb gq';N/N e?A;o dk ydSk iKdk ;'okJhf;; ;w/s uwVh dhnK eJh
ftZu e[Zb fwbk e/ fJZe uwZu s'A tZX
pbv gq?So s'A wsbp j? y{B d/ Soho j[zd/ go e[M ekoBK B{z fJ; Bkb i'fVnk ofjzdk j?. fJ; s'A fJbktk i/eo gq';N/N fpwkohnK d/ fJbki ftZu jbdh s'A
Bwe dk ;/tB BjhA eoBk ukjhdk.
ftZu pfjD ;w/A y{B dh Bbh dhnK iKdk j? fe fJ; Bkb pbv gq/So tZXB e?A;o j't/ sK T[;dk tXDk o[e iKdk j?. wdd fwbdh j?.
fXnkB d/D :'r rZbQ j? fe gq';?;v
dhtkoK s/ y{B dk dpkn. jkJh pbv ik xZNB d/ e[M bZSB gsk brd/ jB u{fjnK s/ j'J/ gq:'r Bkb gsk eZuh jbdh s/ j'J/ gq:'rK Bkb gsk
ykfBnK ftZu ;'vhnw dh wksok finkdk
gq?So wsbp y{B dk BkVhnK ftZu fit/A fJ;d/ o'rh B{z ;t/o t/b/ f;o dod, bZfrnk j? fe jbdh Sksh d/ e?A;o B{z bZrdk j? fe fJ; Bkb SokpB'Sh d/
j[zdh j? fit/Afe nuko, gkgV s/
finkdk dpkn Bkb ubDk. pbv gq?So BZe u'A y{B nkT[Dk, fdb dh XVeB dk c/cfVnK ftZu ikD s'A o'e fdzdh j?. ekoB B[e;kB/ j'J/ fbto B{z mhe eoB
uNBhnK. fJ; bJh fJjBK dk ;/tB xZN
B{z d' BzpoK ftZu fbfynk iKdk j?. tZXBk xZNBk iK ezBK ftZu ;K ;K j' jbdh Bkb w/bkB'wk wsbp ekb/ ftZu wdd fwbdh j?.
eoBk ukjhdk j?. Soho d/ Gko s/ ekp{
gfjbk f;;N'fbe Bzpo fijVk fe fdb ;edh j?. fJ; s'A fJbktk fJ;d/ o'rh B{z fsZb T[GoBk o[e ;edk j?. fJ; s'A jbdh eZuh ns/ ;[Zek e/ pDkJ/ rJ/
oZyDk ukjhdk j?. Sohoe s'o s/ finkdk
d/ XVeB s/ y{B dhnK BkVK s/ dpkn EekB, T[pekJh nkBk, ih eZuk j'Dk, fJbktk w"i{d w/bkB'wk ;/b; nkgD/ gkT{vo d/ o{g ftZu pkiko ftZu T[gbpX
u[;sh pbv gq?So xNkT[D ftZu wdd
B{z dZ;dk j? s/ d{;ok vkJh;N'fbe Bzpo T[bNh nkT[Dk, xpokjN, p/u?Bh, T[s/ nkg ysw j' iKd/ jB. jbdh uwVh dk j?. fJ; s'A fJbktk 250F500 fwbhrqkw
eodh j?. jo o'i xZN' xZN 30 fwBN
fijVk fe d' XVeBK d/ nzsokb d/ iBk, Sksh ftZu dod iK B;K ftZu o{g fBykoB bJh ;dhnK s'A Gkos ftZu Sesh dh jbeh d/ e?g;{b pkiko ftZu
e;os eoBh ukjhdh j? s/ xZN t;k tkb/
d"okB BkVhnK s/ dpkn B{z doSkT[Adk eKpk j' ;edk j?. fJ;B{z ikBD dk fJ;s/wkb ehsh iKdh ojh j?. fwbd/ jB.
G'iB dk ;/tB eoBk ukjhdk j?. szpke[
j?. 120$80 B{z ;jh pbv gq?So wzfBnk fJZewkso sohek j? vkeNo s'A fJ;dh pugB ftZu j'D tkb/ fbT{e/fwnk ;ktXkBhnK
;ktXkBhnK
;ktXkBhnK
;ktXkBhnK
;ktXkBhnK
iKdk j? s/ fJ;d/ 140$90 j' ikD s/ iKu eotkT[Dh. fJj pj[s jh n;kB s/ s/ Sokp d/ ;/tB s'A puBk ukjhdk j?. wsbp y{B d/ e?A;o dk i'yw xZN j' fgZs/ dh gZEoh ns/ fgZs dh o[ektN
fJ;B{z tfXnk j'fJnk frfDnk iKdk j?. dod ofjs iKu j[zdh j?. pbv gq?So dh fB:ws vkeNoh iKu iKdk j? . d/ wohiK B{z jbdh dh tos'A BjhA eoBh
fJ;/ soQK i/ fe;/ dk pbv gq?So 90$60 jkJh pbv gq?So wB[y dh f;js s/ eotkT[Dh ukjhdh j?. fJj o'r j' ikD bhto S[ZXh bJh fJj fJZe e[dosh ukjhdh. roGtsh n"osK jbdh dh y{p
s/ gj[zu ikt/ sK T[;B{z b'n pbv gq?So wkVk n;o gkT[Adk j?. fJ; Bkb y{B s/ ykB ghD ftZu pdbkt d/ Bkb Bkb SkDBh j?. tos'A eodhnK jB go fJ; Bkb
dk wohi efjzd/ jB. dhnK BkVK s/ wkVk n;o g?Adk j? fi; vkeNoh ;bkj Bkb dtkJh th b?Dh jbdh fdwkr ftZu pBD tkb/ roGkS/ dh gqfeqnk th s/i j'D
pbv gq?So tZXD d/ eJh ekoB jB. Bkb fdb tZb y{B ns/ nke;hiB dk ukjhdh j?. S[ro d/ wohiK B{z pbv gq?So n?wb'fJv gbke dk tkXk ns/ fBowkD bZrdh j? fJ; bJh fe;/ fJ;soh o'r
T[wo d/ tZXD Bkb pbv gq?So tZXD pjkt xZN iKdk j?. fi; Bkb fe Sksh dk ysok finkdk j[zdk j? fJ; bJh o'e e/ nbikJhwo; d/ tkX/ s/ o'e wkfjo dh ;bkj Bkb fJ;B{z fJ;s/
dk ysok th tZX iKdk j?. fJB;kB dk ftZu dod j' ;edk j?. i/ fdb Soho d/ f;jswzd G'iB yk e/ fJ; o'r s'A th brkT[Adh j?. wkb eoBk ukjhdk j?.
toskU s/ T[;dk ofjD ;fjD th T[; pkeh nzrK B{z mhe soQK y{B s/ nke;hiB pukn oZfynk ik ;edk j?. fJj e[dosh dod fBtkoe j?. vkH ;zrhsk wkb{
vkH ;zrhsk wkb{
vkH ;zrhsk wkb{
vkH ;zrhsk wkb{
vkH ;zrhsk wkb{
bzwh T[wo dk oki
bzwh T[wo dk oki
bzwh T[wo dk oki
bzwh T[wo dk oki
ngu s'A puD d/ e[ZM xo/b{ B[;y/
ngu s'A puD d/ e[ZM xo/b{ B[;y/ bzwh T[wo dk oki
ngu s'A puD d/ e[ZM xo/b{ B[;y/
ngu s'A puD d/ e[ZM xo/b{ B[;y/
ngu s'A puD d/ e[ZM xo/b{ B[;y/
okpB' h ns/ f;roN s'A eo' s"pk
okpB' h ns/ f;roN s'A eo' s"pkh ns/ f;roN s'A eo' s"pk
bzwh T[wo dk oki j? uzrh f;js. SokpB'okpB'Sh ns/ f;roN s'A eo' s"pkh ns/ f;roN s'A eo' s"pk
okpB'
ngu gkuB szso dh nfB:fwssk fBzp{ dk o; ns/ ekbk Bwe fwbk e/ ghU. fJZe u[Neh fjzr B{z nZX/ eZg e';/ fJ;d/ bJh jw/Sk Gog/N Bk ykU. jw/Sk f;roN, SokpB'Sh iK j'o BShb/
d/ ekoB j[zdh j?. i/ ;ko/ gkue o;kfJD fJZe eZg e';/ gkDh ftZu nZXk uwu gkDh ftZu fwbk e/ ghD Bkb r?; dh
fYZv dk fJZe fjZ;k ykbh oZy'. xZN gdkoEK dk ;/tB s[jkvh T[wo s/ih
(n?AikfJw;) nkgDk ezw mhe soQK Bk ihok ns/ fJZe u"EkJh uwu ;"Av dk ;wZf;nk d{o j[zdh j?.
c?N:[es G'iB eo' ns/ Sokp-f;roN s'A Bkb xNkT[Adk j?. f;roN ghD tkbk
eoB sK fJ; Bkb ngu dh ;wZf;nk j' gkT{vo fwbk e/ ghU. 1$4 uwuw ;[zY, 1 u[Neh Bwe s"pk eo bU. ftnesh jo nZm fdB pknd nkgDh
iKdh j? i' pj[s jh n;[ftXkiBe j[zdh ndoe d/ pohe ;bkJh; eZN e/ fJ; ns/ 1 u[Neh fjzr d/ fwSoB B{z 1 eZg xZN eb'oh dk G'iB bU T[wo dk fJZe fdB xZN eo b?Adk j?.
xZN eb'oh dk G'iB bU
xZN eb'oh dk G'iB bU
xZN eb'oh dk G'iB bU
xZN eb'oh dk G'iB bU
j?. r?; pDBk, g/N ftZu ibB, s/ Bwe p[oe e/ w{zj ftZu oZy'. ee';/ gkDh d/ Bkb bU. nkgD/ G'iB ftZu cb, johnK f;ro/N ghD tkb/ dhnK fdb dhnK
n?;hfvNh, fJj ;ko/ ngu d/ bZSD j[zd/ fJZe tZvk uwu XBhJ/ d/ o; ftZu 1 tZvk uwu g[dhB/ d/ o; ftZu
;pihnK ns/ ;bkd B{z Skfwb io{o eo'. B;K ;ys j' e/ T[BQK dk buhbkgB
jB. fJjBK B{z d{o eoB bJh eJh fJZe u[Neh Bwe gk e/ bU. fJZe u[Neh ;/AXk Bwe fwbk e/ bU.
wbkJh ofjs d[ZX bU. Gko xZN eoB ysw j' iKdk j?. f;roN, phVh iK
xo/b{ B[;fynK B{z ngDk ;ed/ j'. fJZe u"EkJh uwu nitkfJB B{z ;/e ykDk jVpVh ftZu ykD Bkb bJh eq?S vkfJfNzr Bk eo'. nfijh szwke{ dk fe;/ th o{g ftZu ;/tB eoB
ykDk ykD s'A pknd nZXk rbk; e/ fJ; ftZu fJZe u[Neh ekbk Bwe n?;hfvNh dh ;wZf;nk j[zdh j? fJ; bJh ihtBS?bh ngBkU, fi; B{z s[;hA ihtBGo tkb/ B{z e?A;o, fdb dk d"ok g?Dk, jkJh
nBkBk; dk o; iK e[ZM N[eV/ b?D Bkb fwbkU. fwSoB B{z fJZe eZg e';/ gkDh d/ j"bh j"bh uzrh soQK upk e/ ykDk ykU. fBGk ;e'. uoph:[es G'iB, ;B?e; pbZv gq?So j'Dk, nb;o j'Dk pj[s
ngu d{o j[zdh j?. nzr{o ns/ ;zso/ tor/ Bkb ghU. B[;yk r?; dh ;wZf;nk bJh i/ r?; dh ;wZf;nk ne;o ofjzdh
ns/ fwZm/ v/ioN s'A pu'. G'iB d/ nkw rZb j?. fJ;/ soQK SokpB'Sh fdb
cbK Bkb th gkuB ;pzXh rVpVhnK bkGekoh j?. j't/ sK T[jBK uhiK s'A goj/i eo' fiBQK
;w/A B{z Bk Nkb', feT[Afe fJ; Bkb s[;h d/ nkeko B{z tZvk eo fdzdh j?. fJ; s'A
d{o j[zdhnK jB. n?;hfvNh ns/ ngu dh 2 uwu Sfjd ftZu 1 uwu fBzp{ ns/ Bkb r?; fznkdk pDdh j? fit/A c[Zbr'Gh, fznkdk G[Zy/ j' ikUr/ ns/ finkdk fJbktk fB:fws ns/ y{p Sokp ghD
;wZf;nk ofjzdh j't/ sK ykD/ s'A 15F20 1 uwu ndoe dk o; fJZe eZg e';/ gZskr'Gh, S'b/ nkfd. G'iB eo'r/ . y{p uzrk pq/eck;N eo' ns/ tkb/ nkdsB MrVkb{ j[zd/ jB.
oziBk
oziBk
oziBk
oziBk
fwzN gfjbK fJZe eZg e';/ gkDh ftZu gkDh ftZu fwbk e/ ghU. oziBk d/o oks B{z ;B?e; ykDk Nkb'. w[e/S
w[e/
w[e/
w[e/
w[e/

49
49
49 gzikp NkJhwz, f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 202121
49 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2 21
49 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 2 2121























































SUBHA RAO 49 th Page Full Page

gzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2 21
gzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 2 2121
5 5 5 5 50 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, Btzpo 2, f;vBh, Btzpo 202121
gzikp NkJhw
































































































HINDU COUNCIL DIWALI 50 th Page Full Page


Click to View FlipBook Version