The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.
Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search
Published by Punjab Times, 2018-12-31 21:42:18

Punjab Times January 2019 Edition

FOR
gzikp NkJhwz
gzikp NkJhw
gzikp NkJhw BETTER RESPONSE,
gzikp NkJhw
gzikp NkJhw
gzikp NkJhw
gzikp NkJhw
gzikp NkJhw
gzikp NkJhw
gzikp NkJhwz ADVERTISE
PUNJAB TIMES
s[jkB{z fej' IN
s[jkB{z fej'
s[jkB{z fej'
s[jkB{z fej'
s[jkB{z fej'
fijk bZfrnk.
fijk bZfrnk.
fijk bZfrnk.
fijk bZfrnk. Monthly
fijk bZfrnk.
f;vBh s'A gqekf PUNJAB TIMES
f;vBh s'A gqekf s gfjbk gzikph wjhBktkoh nypkos gfjbk gzikph wjhBktkoh nypko
f;vBh s'A gqekfSs gfjbk gzikph wjhBktkoh nypkos gfjbk gzikph wjhBktkoh nypko
f;vBh s'A gqekf s gfjbk gzikph wjhBktkoh nypko
f;vBh s'A gqekf
THE FIRST PUNJABI INDIAN MONTHLY PUBLISHED FROM SYDNEY, AUSTRALIA
nkgD/ ;[MkU
nkgD/ ;[MkU
nkgD/ ;[MkU
nkgD/ ;[MkU
nkgD/ ;[MkU
P O Box 8055, Glenmore Park, NSW 2745, Sydney, Australia This is its 18th successful
MOBILE: 0431 377 716 www.punjabtimes.com.au
;kB{z io{o G/i'
;kB{z io{o G/i'
;kB{z io{o G/i'
;kB{z io{o G/i'
;kB{z io{o G/i' year in the market
Editor: Harpreet Singh, E-mail: [email protected]
Year 18, Edition 7, Australia's Top Leading, Most Popular, Reliable & Successful free copy
Sydney, January 2019 Punjabi Indian Newspaper


















HAPPY




DIWALI




























































Punjab Times Pty Ltd. Trading as Punjab Times ACN No. 110 708 579

2 2 2 2 2 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, iBtoh , f;vBh, iBtoh 2019
gzikp NkJhw
gzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh , f;vBh, iBtoh
gzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh
ehVh B/ u'oh ehsh nfijh uhi, fi;d/ fJZE/ j[zdh j? ;ZgK dh y/sh, jo
ehVh B/ u'oh ehsh nfijh uhi, fi;d/
ehVh B/ u'oh ehsh nfijh uhi, fi;d/
ehVh B/ u'oh ehsh nfijh uhi, fi;d/
ehVh B/ u'oh ehsh nfijh uhi, fi;d/
fJZE/ j[zdh j? ;ZgK dh y/sh, jo
fJZE/ j[zdh j? ;ZgK dh y/sh, jo
fJZE/ j[zdh j? ;ZgK dh y/sh, jo
fJZE/ j[zdh j? ;ZgK dh y/sh, jo
Bkb fwzNK ftZu pD frnk eo'Vgsh
Bkb fwzNK ftZu pD frnk eo'Vgsh ftnesh e'b jB j koK ;ZgkoK ;Zg
Bkb fwzNK ftZu pD frnk eo'Vgsh
Bkb fwzNK ftZu pD frnk eo'Vgsh
Bkb fwzNK ftZu pD frnk eo'Vgsh
ftnesh e'b jB j
ftnesh e'b jB j koK ;Zg
ftnesh e'b jB jzkoK ;ZgkoK ;Zg
ftnesh e'b jB j
don;b, fJj g{oh xNBk ;{os dh j?
fiZE/ fJZe ehVh d[nko/ jhok u'oh
eoB dk fJZe thvhU ekch s/ih
Bkb tkfJob j' fojk j?. s[jkB{z dZ;
d/JhJ/ fe j[D/ sZe fJ; rZb dh e'Jh
ikDekoh BjhA fwbh j? fe fJ; ehVh
d[nkok u[okfJnk frnk jhok T[;d/
wkfbe B{z d/ fdZsk frnk j? iK BjhA.
;{os dh jhfonK dh fJe c?eNoh
ftZu fJj ehVh jhok u[oke/ b? iKdh
e?wo/ ftZu e?d j' rJh. fi; ;w/A fJj
ehVh jhfonk u[ok ojh ;h T[; ;w/A
ekohro T[ZE/ ezw eo oj/ ;B go T[j
nkgD/ ezw ftZu fJzB/ ftn;s ;B
fe T[BQK dk fXnkB T[; T[Zs/ BjhA
fe;kB dh rZb ehsh ikt/ sK ni'ek fe;kB tZy tZy soQK dh y/sh
fgnk. T[d'A nukBe fJZe ekohro dh
eoe/ nkgD/ bJh uzrh fJBew i[Nk b?Adk j?. go nZi n;hA s[jkB{z nfijh
Bzo fJ; T[Zs/ gJh ns/ T[;B/ fJ;dk
y/sh pko/ dZ; oj/ jK fi;d/ pko/ ;[D e/ s[;hA th ;'uD bJh wip{o j' ikUr/
thvhU pDk fbnk. fJ; thvhU B{z
nZi sZe s[;hA eJh nfijhnK s[;hA, go nZi n;hA s[jkB{z fJZe ;'Sb whfvnk T[Zs/ ftykT[D s'A . uhB d/ M/finKr ;{p/ ftZu fJZe fgzv ftu ;ZgK dh y/sh ehsh iKdh j?.
u'ohnK pko/ ;[fDnk j't/rk i' fe ekch nfijh u'o ehVh pko/ dZ;D ik oj/ pknd eJh b'eK B/ fJ; pko/ tZy tZy fJZE/ tZv/ gZXo 's/ ;ZgK B{z gkfbnk iKdk j?. fJ; fgzv dk Bkw ih;hfenkU
nihp'rohp j[zdhnK j' go eh s[;hA jK fi;B/ fJZe jho/ dh u'oh ehsh. gqshfefonk fdZsh. eJh b'eK B/ fJ; j?.
ed/ ;'funk j? fe e'Jh ehVh th u'oh fJ; xNBk s'A pknd fJj ehVh ehVh B{z eo'Vgsh ehVh dk th Bkw fJ; fgzv d/ finkdkso b'e fJjh ezw eod/ jB. i/eo fJ; fgzv dh
eo ;edh j?. ;[D e/ j?okB j' rJ/ Bk ;'Sb whfvnk T[Zs/ Sk rJh. fdZsk j?. nkpkdh dh rZb eohJ/ sK eohp fJZe jiko j?. efjzd/ jB fe fJ; fgzv
ftZu jo ;kb eohp shj bZy ;Zg cV/ iKd/ jB. b'eK dk efjDk j? fe
fJBQK dk fJ;s/wkb ykDk pDkT[D s'A b? e/ dtkJhnK sZe ftZu ehsk
fJj j? d[Bhnk dk ;G s'A tfuZso
fJj j? d[Bhnk dk ;G s'A tfuZso iKdk j?. fJZE'A d/ b'eK dk ewkJh dk iohnk e/tb ;Zg gkbDk jh j?.
fJj j? d[Bhnk dk ;G s'A tfuZso
fJj j? d[Bhnk dk ;G s'A tfuZso
fJj j? d[Bhnk dk ;G s'A tfuZso
fJ; ezw B{z b'e tZv/ gZXo T[Zs/ th eoB bZr/ jB.
fJBQK ftZu'A eJh ;Zg sK pj[s jh zfjohb/ j[zd/ jB. ikDekoh nB[;ko
fJ; fgzv d/ jo fJZe fJz;kB e'b eohp fszB jiko ;Zg jB. dZf;nk iKdk
iht, t/ye/ j' ikUr/ j?okB
iht, t/ye/ j' ikUr/ j?okB j? fe fJZE/ ;Zg gkbD d/ eohp 100 ckow jB. fJbkek fBtk;h B/ ikDekoh
iht, t/ye/ j' ikUr/ j?okB
iht, t/ye/ j' ikUr/ j?okB
iht, t/ye/ j' ikUr/ j?okB
fdzd/ j'J/ fejk fe fJBQK ;ZgK s'A b'e eo'VK o[gJ/ sZe ewkT[Ad/ jB.
dZf;nk iKdk j? fe fJ; fgzv ftZu ;Zg B{z gkbD dk ezw ;kb 80 d/
T[BQK pko/ ikDd/ j'tKr/ . go fco
djke/ ftZu S[o{ j'fJnk ;h. b'eK B{z ekch ckfJdk j'D brk ns/ j"bh- j"bh
th T[BQK dk ti{d fJ; d[Bhnk ftZu
b'eK dk fpiB; fJzBk tZX frnk fe b'e tZv/ gZXo T[Zs/ fJj ezw eoB
ekfJw j?.
bZr/.
nZi n;hA s[jkB{z fJZe nfij/ jh
iht pko/ dZ;D ik oj/ jK i' fe
fJ; N?bhc'B p{E s'A jikoK b'e eo u[Ze/ jB nkgD/ wo/
fJ; N?bhc'B p{E s'A jikoK b'e eo u[Ze/ jB nkgD/ wo/
fJ; N?bhc'B p{E s'A jikoK b'e eo u[Ze/ jB nkgD/ wo/
fJ; N?bhc'B p{E s'A jikoK b'e eo u[Ze/ jB nkgD/ wo/
fJ; N?bhc'B p{E s'A jikoK b'e eo u[Ze/ jB nkgD/ wo/
d[Bhnk dk ;G s'A tfuZso iht j?.
dZf;nk ik fojk j? fe fJ; iht dk
fJZe thvhU nZieZbQ ;'Sb whfvnk
gfotkoe w?ApoK BKb rZb, j?okB eoB tkbh j? ;ZukJh
gfotkoe w?ApoK BKb rZb, j?okB eoB tkbh j? ;ZukJh
gfotkoe w?ApoK BKb rZb, j?okB eoB tkbh j? ;ZukJh
gfotkoe w?ApoK BKb rZb, j?okB eoB tkbh j? ;ZukJh
gfotkoe w?ApoK BKb rZb, j?okB eoB tkbh j? ;ZukJh
T[Zs/ ekch tkfJob j' fojk j?.
fJj iht n?ANkoefNek d/ ;w[zdo
ftZu fdykJh fdZsk j? fi;dk Bkw
j?vb?; fueBfcS j?. dZf;nk ik
fojk j? fe fJj iht e[ZM j'o BjhA
;r'A fJZe soQK dh wZSh j?, fi;dk
ozr ns/ T[;dh pDktN jh nfijh j?
;kvh d[Bhnk ftZu gsk BjhA B{z Bk sK nZi sZe n;hA t/fynk fe fJj nihp fijk j?. fJ;dk ;oho
fezB/ jh nfij/ nB'y/ iht jB fiBQK j't/rk ns/ Bk jh nZi sZe n;hA finkdkso gkodoSh j[zdk j?.
fJ; Bdh ftZu jZE gKd/ jh fBebdk j? ;'Bk,
fJ; Bdh ftZu jZE gKd/ jh fBebdk j? ;'Bk,
fJ; Bdh ftZu jZE gKd/ jh fBebdk j? ;'Bk,
fJ; Bdh ftZu jZE gKd/ jh fBebdk j? ;'Bk,
fJ; Bdh ftZu jZE gKd/ jh fBebdk j? ;'Bk,
Gkos d/ fJ; oki ftZu trdh j? fJj Bdh
Gkos d/ fJ; oki ftZu trdh j? fJj Bdh fJj ;ZukJh j? fe i' iht Xosh T[Zs/ iBw b?Adk j? T[;dh w"s fBSfus
Gkos d/ fJ; oki ftZu trdh j? fJj Bdh
Gkos d/ fJ; oki ftZu trdh j? fJj Bdh
Gkos d/ fJ; oki ftZu trdh j? fJj Bdh
j?. fJj fizdrh dk ;G s'A tZvk e"Vk ;Zu j?. fJ; s'A e'Jh th iht pZu BjhA
;edk j?. fJe fBSfus fwnkd s'A pknd fJz;kB B{z d[Bhnk s'A ikDk j[zdk
T[rbdh j?. Mkoyzv dh okiXkBh
j?. go b'e nkgD/ fgnko ns/ w'j d/ ubd/ nkgD/ gfotkoe w?ApoK B{z
oKuh s'A eohp 15 feb'whNo d{o
r[nkT[Dk BjhA ukj[zd/. id'A fe;/ dh w"s j' iKdh j? sK T[; Bkb ed/ rZb
osBroGk ftZu o[VQB tkbh ;'Bk o/
BjhA ehsh ik ;edhm b'e f;oc T[BQK dhnK :kdK d/ Bkb jh fiT[Ad/ jB.
yk Bdh e'Jh nkw Bdh Bjh j?.
go fJe nfijk N?bhc'B p{E j?, fi;d/ d[nkok s[;hA nkgDh rZb B{z
fJ; Bdh ftZu ;'B/ dk fJzBk tZvk
nkgD/ fwqse gfotkoe w?Apo sZe gj[zuk ;ed/ j'. d; jiko s'A th finkdk
Gzvko ;wkfJnk j'fJnk j? fi;dk s[;h
b'eK B/ fJ;dk fJ;s/wkb ehsk j?.
nzdkik th BjhA brk ;ed/. sb B{z
fJj p{E ;kv/ d/S ftZu BjhA ;r'A ikgkB d/ Us;[uh Sfjo ftZu gqSKs
SkDe/ fJZE'A d/ nkfdtk;h ;'b/ d/ eDK
wjk;kro d/ ezY/ T[Zs/ j?. fJ;B{z fJsko[ ;k;keh BK d/ ftnesh B/ pDkfJnk
B{z fJeZmk eod/ jB ns/ ;'B/ dk tgko
;h. fJj fJZe epfo;skB ftZu pfDnk j'fJnk j? fi;dh d/yGkb th fJjh
eoB tkfbnK B{z t/ud/ jB.
ftnesh eodk j?. fJZE/ gfjbK fJZe pZuk o'i nkgD/ wo/ j'J/ dkd/ Bkb rZb
fJ; Bkb jh fJj nkgDh r[io
eodk ;h. dZ; d/JhJ/ fe ;kb 2015 ftZu nkJh ;[Bkwh ftZu T[;d/ dkdk dh
p;o eod/ jB. fJZE'A d/ b'eK dk
w"s j' rJh ;h.
efjDk j? fe fJ; Bdh T[Zs/ nZi sZe
go pZu/ dk efjDk j? fe T[j fJ; seBhe d/ iohJ/ nkgD/ dkd/ Bkb
fezBhnK jh ;oekoh wShBK d[nkok
rZb eodk j?. fJj rZb j"bh-j"bh g{o/ fJbke/ ftZu c?b rJh. j[D fJZE/
eJh tko fo;ou ehsh ik u[Zeh j?.
nke/ eJh b'e nkgD/ fwqse gfotkoe w?ApoK Bkb rZb eod/ j?. T[BQK dk
fJ; ftZu ;'B/ d/ eD fet/A nkT[Ad/
efjDk j? fe T[BQK B{z nfijk bZrdk j? fit/A T[BQK d/ fgnko/ T[BQK BKb rZb
;'B/ dh ehws sK fdB'AfdB s[jkB{z gsk j? fe Gkos ftZu jh jB fJj j[D/ th G/s pfDnk j'fJnk
eo oj/ jB.
n;wkB S{zjdh ik ojh j?. go eh fJZe nfijh Bdh th j? i' ;'Bk j?.

3 3 3 3 3 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh 2019
gzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh
gzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh
gzikp NkJhw

4 4 4 4 4 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh 2019
gzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh
gzikp NkJhw
gzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh
fJ; Sy; B/ f;oc 1y; B/ f;oc 10,, ,, ,000
fJ;
fJ; y; B/ f;oc 1y; B/ f;oc 1
fJ;
fJ; y; B/ f;oc 1
f;oc 4 fdB eo' dcso
f;oc 4 fdB eo' dcso u ezw ns/
f;oc 4 fdB eo' dcso u ezw ns/
f;oc 4 fdB eo' dcso u ezw ns/
f;oc 4 fdB eo' dcso 'u ezw ns/u ezw ns/
o[gJ/ u ehsk kjh ftnkjkjh ftnkj
o[gJ/ u ehsk
o[gJ/ u ehsk
o[gJ/ u ehsk Skjh ftnkjkjh ftnkj
o[gJ/ u ehsk kjh ftnkj
gkU 5 fdB dh ;?boh!
gkU 5 fdB dh ;?boh!
gkU 5 fdB dh ;?boh!
gkU 5 fdB dh ;?boh!
gkU 5 fdB dh ;?boh!
fdB tofezr eoB s'A pknd T[BQK d/
fynk fe fJ; eN"sh s'A pknd w[bkzwK
dh ezw gqsh gq'v?eNhftNh tZXdh j?. fJ;
soQK fwbh n?e;Nok S[ZNh ekoB w[bkzw
fznkdk wkNht/fNv wfj;{; eod/ jB
ns/ fJ;/ ekoB fJj ezw B{z 4 fdB 'u
th tZX jKgZyh o{g Bkb eod/ jB.
y'i u wzfBnk j?bdh j? 4 v/u wzfBnk j?bdh j? 4 v/
y'i
y'i u wzfBnk j?bdh j? 4 v/
y'i
y'i 'u wzfBnk j?bdh j? 4 v/u wzfBnk j?bdh j? 4 v/
tofezr-
tofezr-
tofezr-
tofezr-
tofezr-
fJ; wkwb/ 'u j'Jh fo;ou 'u th
fJ; rZb dk y[bk;k j'fJnk j? fe 4 v/
tofezr s'A pknd w[bkzw nkgDk ezw
sBknw[es j' e/ fpjso sohe/ Bkb g{ok
fJ;bkwkpkd (fpT{o') d[Bhnk dk jo i'Vk nkgD/ ftnkj B{z yk; ns/ :kdrko eo ;eD 'u ;woZE j[zd/ jB. iowBh
pDkT[Dk ukj[zdk j?. go fJj zo{oh BjhA fe jzkoK-bZyK o[gJ/ you e/ ehsk ikD dh fJe gq'i?eN w?B/iw?AN ;kcNt/no
tkbk ftnkj jh yk; j[zdk j?. ;kd/ Yzr Bkb ehsk frnk ftnkj th yk; s/ ezgBh gb?fBU d/ ckT{Avo i?B S[bi j'c/
:kdrko j' ;edk j?. gkfe;skB ftu ofjD tkb/ fJe Sy; foztkB B/ ;kd/ Yzr B B/ nkgDh ezgBh 'u gq:'r d/ s"o 's/
Bkb ehs/ nkgD/ ftnkj dh ejkDh B{z NftZNo 's/ S/no ehsk j? i' fJBhA fdBhA ekch 10 w[bkzwK B{z jcs/ 'u f;oc 4 fdB
uouk ftu j?. ftnkj dh fJj ejkDh fJBhA fdBhA ;'Sb whvhnk 's/ tkjtkjh b[ZN ezw eoB dh ;j{bs fdZsh. fJ; pko/
ojh j?. T[BQK fejk fe fJ; soQK dh ftt;Ek ekch
fJ; Skjh ftnkj ftu fueB fNZek, ;hy epkp, ;Nq'p/oh, nkJh;eqhw fij/ j?bdh j? ns/ nfijk eoB Bkb n;hA
getkB Skwb ;B go ftnkj dk you ikD s[;hA j?okB ofj ikUr/. fJ; ftnkj fpjso ezw eod/ jK. T[E/ jh fJ;/ soz
ftu f;oc 10,000 o[gJ/ (20,000 gkfe;skBh o[gJ/) you ehs/ rJ/. y[d bkV/ B/ 's/ fBT{zhb?Av dh NoZ;N ezgBh gog/
NftZNo 's/ fJ; dk fzeo ehsk j?. u[nb rkoihnB B/ th fJj S[o{nks
gkfe;skB d/ ofjD tkb/ foztkB B/ NftZNo 's/ fbfynk j? fe d';s' ftnkjK ehsh. fJ; gq:'r s'A pknd T[BQK dZf;nk
dk w";w j? sK w?A fJ; w"e/ nkgDh ejkDh dZ; fojk jK. fi; B{z nkgDh 'wozh dk fe id'A T[BQK d/ 4 fdB ezw eoB dh
pofbB (fpT[o') d[BhnkGo 'u nkfc; nkfc; 'u sBkn ofjs wkj"b pDkT[D
ftnkj' fejk ik ;edk j?. foztkB B/ nZr/ fbfynk fe w/o/ ftnkj dh wfjwkB BthA ftt;Ek S[o{ j'Jh sK T[BQK d/ dcso
d/ wkj"b B{z j?bdh pDkT[D bJh ns/ bJh 4 v/ the tofezr c'e; eodhnK
fb;N ftu d';sK ns/ wksk-fgsk B{z fwbk e/ 25 Bkw ;B. ftnkj xo dh SZs 's/ d/ w[bkzwK d/ sBkn 'u ewh nkJh ns/
w[bkzwK dh gq'v?eNhftNh B{z tXkT[D bJh Bzo nk ojhnK jB. wsbp jcs/ 'u
ehsk frnk. ftnkj ftu wfjwkBK bJh fueB fNZek, ;hy etkp, jbtk fij/ ;Nkc B/ ekch soZeh ehsh. j[D S/sh jh
nkfc; w?B/iw?AN soQK-soQK d/ gq:'r f;oc 4 fdB ezw eoB 's/ s[jkB{z 5 fdB
getkB Skwb ;B. d[Bhnk Go dhnK eJh tZvhnK ezgBhnK
eodk j?. j[D nfijk jh fJe BtK gq:'r dh g{oh ;?boh fwb/rh. fJj ;[DB 'u sK
T[; B/ dZf;nk fe w? fueB ns/ w;kb/ b? e/ nkfJnk. d';sK B/ T[; B{z pDkfJnk. nkgD/ dcso 'u 4 v/ tofezr dh ;j{bs
d[Bhnk Go dhnK eJh tZvhnK ezgBhnK wzke iK ;[gB/ tork j? go eJh
w/oh gsBh B/ ;NkoNo d/ s"o 's/ yZN/ nkb{ pDkJ/ ns/ fgsk ih SZs ;ikT[D bJh c/ S[o{ eoB d/ gZy 'u jB, fi; Bkb fe
ngDkT[D d/ w{v 'u jB. fJj gq:'r j? ezgBhnK fJ; gqDkbh B{z ngDkT[D 's/
noh bkJhNK fbnkJ/. ftnkj ftu w?A fijV/ eZgV/ gfjB/ ;B T[j w/oh G?D B/ frcN dcso 'u w[bkzwK bJh fJe
dcso 'u f;oc 4 fdB dh tofezr bkr{ ftuko eo ojhnK jB. T[E/ jh g{oh
ehs/ ;B. ftnkj ftu w?A fwZmk fbnkT[Dk G[Zb frnk sK d';sK B/ ;Nqkp/oh ns/ sBknw[es wkj"b pDkfJnk ik ;e/ ns/
eoB dk. d[Bhnk 'u e[M ezgBhnK nfijhnK th
nkJh;eqhw ;ot ehsh. Bkb jh ezw eoB dh gq'v?eNhftNh 'u
d[Bhnk Go dhnK tZvhnK ezgBhnK jB, fiBQK B/ fJ; soz 's/ ezw eoB dh
foztkB d/ fJ; NthN B{z ekch b'e g;zd eo oj/ jB. T[BQK B/ fJ; edw bJh th tkXk j' ;e/.
j[D gq'v?eNhftNh tXkT[D bJh ns/ S[o{nks eo fdZsh j?. jcs/ 'u f;oc 4
foztkB dh ekch gqSz;k ehsh j?.
DESI HATTI

5 5 5 5 5 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh 2019
gzikp NkJhw
gzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh
gzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh
Nozg d/ c?;b/ fto[ZX th k Bhsh pdbkn bJhk Bhsh pdbkn bJh
Nozg d/ c?;b/ fto[ZX th f;ZyK bJh y[
Nozg d/ c?;b/ fto[ZX thzk Bhsh pdbkn bJhk Bhsh pdbkn bJh
Nozg d/ c?;b/ fto[ZX th
Nozg d/ c?;b/ fto[ZX th k Bhsh pdbkn bJh
f;ZyK bJh y[
f;ZyK bJh y[ ypoh, eoskog[o ;kfjp
f;ZyK bJh y[ ypoh, eoskog[o ;kfjpypoh, eoskog[o ;kfjp
f;ZyK bJh y[Sypoh, eoskog[o ;kfjpypoh, eoskog[o ;kfjp
65 :{Bhtof;NhnK g[ZihnK ndkbs bKx/ dk fsnko j'fJnk ykek
65 :{Bhtof;NhnK g[ZihnK ndkbs
65 :{Bhtof;NhnK g[ZihnK ndkbs
65 :{Bhtof;NhnK g[ZihnK ndkbs
65 :{Bhtof;NhnK g[ZihnK ndkbs
bKx/ dk fsnko j'fJnk ykek
bKx/ dk fsnko j'fJnk ykek
bKx/ dk fsnko j'fJnk ykek
bKx/ dk fsnko j'fJnk ykek
se nwohek 'u ofj ;ed/ jB go fJ;
fwnkd wro'A jh ;oeko T[BQK B{z tkg;
T[BQK d/ d/S G/iD d/ Bkb jh T[BQK 's/ 3
;kb dh o'e th brk ;edh j?.
6 wjhB/ dh fJj fwnkd thzk ysw
j'D ;pzXh ;oekoh B'fN; nkT[D d/ nrb/
fdB s'A S[o{ j[zdh j? go gq;skfts Bt/A
fB:wK 'u fvroh g{oh j[zd/ jh iK thzk
fwnkd ysw j[zd/ jh ftd/Sh
ftfdnkoEhnK dk nwohek 'u o[eDk
r?o-ekB{zBh eoko fdZsk ik ;edk j?.
fJ; fB:w dk T[bzxD eoB tkb/ B{z
d'pkok nwohek nkT[D s'A 3 iK 10 ;kbK
se bJh o'fenk ik ;edk j?. :/b ns/
fgqz;NB torhnK :{Btof;NhnK dk
efjDk j? fe fJj fB:w n?Zc, i/ ns/
n?Zw e?Nkfroh 'u nekdfwe thz/ b? e/
nkJ/ ftfdnkoEhnK Bkb jh ftfdne
tkfSzrNB (fpT[o') jkotov ns/ fe tZvh frDsh 'u Gkosh ftfdnkoEh ;z;EktK ns/ d/S d/ fjZs 'u th BjhA j?.
n?ZwH nkJhH NhH ;w/s 65 :{Bhtof;NhnK nwohek 'u gVQd/ jB. ftd/Sh BthA Bhsh dh x'SDk Nozg gqSk;B B/
B/ Nozg tb'A fJ; ;kb nr;s 'u x'fSs ftfdnkoEhnK d/ wkwb/ 'u ;kb 2000 nr;s 'u ehsh ;h.
ehsh BthA thzk Bhsh B{z ndkbs 'u 'u nwohek dh fjZ;/dkoh 23 ch;dh ;h, fJj ftd/Sh ftfdnkoEh nwoheh
u[D"sh fdZsh j?. T[BQK dk efjDk j? fe i' 2012 'u xN e/ 16 ch;dh ofj rJh. noE-ftt;Ek 'u wjZstg{oD :'rdkB
fJ; Bkb nwohek dh T[Zu f;Zfynk nwohek dh :{Bhtof;NhnK dk efjDk fdzd/ jB. okSNoh n?;'f;J/SB nkc ckoB
gqDkbh B{z MNek bZr/rk. uhB, e?B/vk j? fe ftd/Sh ftfdnkoEhnK B{z tX/o/ fdBK ;N{v?AN n?vtkfJzo w[skpe 2017-18
ns/ o{; ekoB gfjbK jh nwohek 'u se nwohek 'u ofjD s'A o'eDk d/S d/ 'u ftd/Sh ftfdnkoEhnK B/ nwoheh
gVQB tkb/ ftd/Sh ftfdnkoEhnK dh fjZs 'u BjhA j?. fJ; ;w/A sK thzk noE-ftt;Ek 'u 39 nop vkbo dk fJ;bkwkpkd (fpT[o') f;ZyK tb'A bzp/ ;w/A s'A eoskog[o ;kfjp bKx/ dh wzr
frDsh xZN ojh j?. s[jkB{z dZ; dJhJ/ fwnkd j'D 's/ th ftfdnkoEh 6 wjhB/ :'rdkB fdZsk ;h. ehsh ik ojh ;h, fi; B{z j[D p{o g? fojk j?. fJ;/ sfjs gkfe;skB tb'A fJe j'o
edw u[Zfenk ik fojk j?. eoskog[o ;kfjp bKx/ dk fBowkD S[o{ j'D s'A pknd
j[D gkfe;skB 'u r[od[nkok ;qh eoskog[o ;kfjp d/ doSBK dk ykek T[bhfenk
fjzd{ oXkb{nK B/ yohfdnk 3oXkb{nK B/ yohfdnk 3 ;kb ;kb
fjzd{ ik fojk j?.
fjzd{ oXkb{nK B/ yohfdnk 3 ;kb
fjzd{ SoXkb{nK B/ yohfdnk 3oXkb{nK B/ yohfdnk 30 ;kb ;kb
fjzd{
ikDekoh w[skpe, gkfe;skBh J/iz;h n?ZcH nkJhH J/H B/ gkfe;skB ;oeko B{z
e[M f;ckoSK G/ihnK jB.fi; 'u fJj Skwb j? fe ;zrsK B{z ed'A fJZE/ nkT[D dh
g[okDk uou, pDkT[Dr/ wzdo fJikzs fdZsh ikDh ukjhdh j? ns/ bKx/ B{z fe; ;w/A y'fbQnk ikDk ukjhdk j?.
g[okDk uou, pDkT[Dr/ wzdo
g[okDk uou, pDkT[Dr/ wzdo
g[okDk uou, pDkT[Dr/ wzdo
g[okDk uou, pDkT[Dr/ wzdo
fog'oNK w[skpe SoXkb{nK bJh jo o'z ;t/o/ 9 s'A Skw 5 ti/ sZe bKxk y'bQD dh
fJikzs fwb ;edh j?.fJ; Bkb o'zkBk 500 d/ eohp f;Zy SoXkb{ r[od[nkok
;kfjp d/ doSB eo ;eDr/.jkbKfe j[D se nfXekos s"o 's/ gkfe;skB tZb'A
toihBhnk s'A gfjbK e?bhc'oBhnk,
e'Jh rZb ;kjwD/ BjhA nkJh j?.
b[fJ;ftb/, g?Bf;bt/Bhnk, bk; J/Aib;,
fog'oNK w[skpe, n?ZcH nkJhH J/H B/ f;ZyK d/ gkfe;skB nkT[D ;pzXh ykek
UjhU ftu uou B{z wzdo ftu spdhb
fsnko eo fbnk j?.eoskog[o ;kfjp dh ;ojZd B/V/ fJwhrq/SB ;?ANo pDkfJnk
ehsk ik u[Zek j?. fJ; soQK fJzrb?Av d/
ikt/rk.gkfe;skB dhnK pZ;K f;Zy SoXkb{nK B{z r[od[nkok ;kfjp sZe b? e/
bzvB s/ p'bNB ftu, Bkb jh e?B/vk d/
ikDrhnK.;ojZd jo o'z 8 xzfNnK bJh y'bQh ikt/rh. fcbjkb T[vhe j? gkfe;skB
N'oKN' ftu th uou B{z pdb e/ wzdo
;oeko tb'A fJ; 's/ wBz{oh fwbD dh.
pDk fdZsk frnk j?. ;z;Ek d/ wjzs
Grtsfgqndk; ;tkwh B/ dZf;nk j? fe
fJz;NhfuT{N d/ o{jkBh w[yh
qhbzek u v/Ar{ ekoB 52 b'eK
qhbzek u v/Ar{ ekoB 52 b'eK
qhbzek u v/Ar{ ekoB 52 b'eK
Sqhbzek u v/Ar{ ekoB 52 b'eKqhbzek u v/Ar{ ekoB 52 b'eK
g[oS'swfgqndk; ;tkwh dh nrtkJh
ftu nwohek d/ 30 ;kb g[okD/ uou B{z
pdb e/ wzdo pDkfJnk ik fojk j?.
dh w"s s/ 48,
dh w"s s/ 48, ghVs
ghVs
dh w"s s/ 48,000 ghVs ghVs
dh w"s s/ 48,
ghVs
dh w"s s/ 48,
;tkwh B/ dZf;nk fe toihBhnk
ftu SoXkb{nK bJh fJj gfjbk wzdo
j't/rk. T[BQK B/ fejk fe fJ; wzdo B{z
pDkT[D ftu fznkdk spdhbh dh b'V
BjhA j't/rh feT[Afe gfjbK s'A jh fJZE/
j'o Xow bJh o{jkBh irQk ;h. ikDekoh
w[skpe ;zGt s"o 's/ toihBhnk ftu
tkfSzrNB (fpT{o') nwohek d/ fJe ikt/rk. fJ; wro'A w{osh ;EkgBk ehsh
10 jzko r[ioksh b'e ofjzd/ jB. fJZE/
30 ;kb g[okD/ uou B{z j[D wzdo ftu ikt/rh. fJe nzro/zh nypko dh fog'oN
fi; uou B{z yohfdnk frnk j? T[j 5 J/
pdfbnk ikt/rk. toihBhnk d/ w[skpe fJj nwohek dk 6tK ns/
eV ftu c?bh j'Jh j? ns/ 18 jzko tor
g'oN;wkT{E ;fEs uou B{z d[Bhnk dk 9tK uou j? fi; B{z
c[ZN ftu pDh j'Jh j?. fJ; B{z eohp 11
;tkwhBkokfJD fjzd{ wzdo pDkT[D bJh nfjwdkpkd d/ ;tkwhBkokfJD rVh
eo'V o[gJ/ d/ nB[wkfBs w[Zb ftu
yohfdnk frnk j?. ;G s'A gfjbK uou fJz;NhfuT{N tZb'A ;tkwhBkokfJD wzdo
yohfdnk frnk j?.
B{z wzdo dh Seb ftu spdhb ehsk ftu spdhb ehsk ik fojk j?.
fsZps u G{ukb s'A pknd j koK b'eKkoK b'eK
fsZps u G{ukb s'A pknd j
fsZps u G{ukb s'A pknd j koK b'eK
fsZps u G{ukb s'A pknd j
fsZps u G{ukb s'A pknd jzkoK b'eKkoK b'eK
B{z xoK u'A eZfYnk pkjo
B{z xoK u'A eZfYnk pkjo
B{z xoK u'A eZfYnk pkjo
B{z xoK u'A eZfYnk pkjo
B{z xoK u'A eZfYnk pkjo
bjk;k (fpT[o') dZyD-gZSwh uhB d/ fsZps ;tk:s
fJbke/ d/ Shrki/ Sfjo 'u 5H8 shposk d/ G{ukb d/
MNfenK s'A pknd xoK 'u c;/ 2100 s'A fznkdk b'eK B{z
pkjo eZfYnk frnk. ;EkBe gqSk;B B/ fJj ikDekoh
fdZsh j?.
e'bzp' (fpT{o') Sqhbzek 'u fJ; ;kb ni/ sZe v/Ar{ ekoB 52 b'eK dh w"s j' u[Zeh
gqSk;B B/ dZf;nk fe fe;/ d/ wko/ ikD dh ni/ sZe
e'Jh ;{uBk BjhA fdZsh j?. iKu nfXekohnK B/ dZf;nk fe j? s/ 48 jzko j'o b'e fJ; Bkb gqGkfts jB. Sqhbzek d/ ;{uBk ftGkr B/ ;'wtko
e[M g/Av{ fJbkfenK 'u xoK 'u dokoK th d/yhnK rJhnK B{z fJ; dh ikDekoh fdZsh j?. wjkwkoh ftfrnkB fJekJh d/ jtkb/ Bkb ikoh
jB s/ g;{nK d/ ofjD tkb/ M'gV/ th B[e;kB/ rJ/ jB. fog'oN w[skpe e'bzp' fzbk v/Ar{ Bkb ;G s'A fznkdk gqGkfts j'fJnk j?. fJ; fzb/
;EkBe gqSk;B gqGkfts b'eK bJh N?AN, ozkJh, e'N, 'u 9500 s'A tXo/ v/Ar{ d/ wkwb/ ;kjwD/ nkJ/ jB.
fJ; s'A pknd rwgjk fzb/ 'u gzi jzko uko ;" wkwb/ doi ehs/ rJ/. shi/
dtkJhnK nkfd ;gbkJh d/ fJzszkw 'u bZrh j?. G{ukb
ekoB nktkikJh s/ d{o;zuko ;/tktK th gqGkfts j'JhnK Bzpo 's/ GZNhekb'nk fzbk j?. fJ; fzb/ 'u v/Ar{ d/ uko jzko wkwb/ ;kjwD/ nkJ/
jB. uhB d/ G{ukb B?ZNtoe e/Ado w[skpe fSN'Arw'Jhw jB. vkeNoK B/ s/z p[yko, brksko T[bNh, g/N dod, uZeo s/ g/Skp dh fSekfJs
ekT[ANh 'u nkJ/ G{ukb dh shposk foeNo g?wkB/ 's/ 5H8 j'D 's/ s[ozs fJbki eotkT[D dh b'eK B{z nghb ehsh j?. wjkwkoh ftfrnkB e/Ado
wkgh rJh. G{ukb d/ e/Ado zwhB s'A 8 feb'whNo dh rfjokJh B/ fejk fe p[yko ghVs ;ko/ wohzK B{z nkokw eoBk ukjhdk j? s/ ezw s/ ekbi
ikD s'A puDk ukjhdk j?.
's/ ;h.

6 6 6 6 6 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh 2019
gzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh
gzikp NkJhw
gzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh
uko Gkosh pZfunK B/ Bk;k u eotkJh pZb/-pZb/ jw
uko Gkosh pZfunK B/ Bk;k u eotkJh pZb/-pZb/
uko Gkosh pZfunK B/ Bk;k u eotkJh pZb/-pZb/
uko Gkosh pZfunK B/ Bk;k u eotkJh pZb/-pZb/
uko Gkosh pZfunK B/ Bk;k u eotkJh pZb/-pZb/
jw eb j'D dh 17 ;kb G[rsh ;eb j'D dh 17 ;kb G[rsh ;
jwSeb j'D dh 17 ;kb G[rsh ;eb j'D dh 17 ;kb G[rsh ;zk,k, k,k, k,
jw
jw eb j'D dh 17 ;kb G[rsh ;
j[D fwb/rk 8 eo'V w[nkt
j[D fwb/rk 8 eo'V w[nkt
j[D fwb/rk 8 eo'V w[nktzkk kk k
j[D fwb/rk 8 eo'V w[nkt
j[D fwb/rk 8 eo'V w[nkt













tkfSzrNB (fpT{o') uko Gkosh pZfunK B/ Bk;k tZb'A eotkJ/ rJ/ w[ekpb/ ftu
fiZs jk;b eo e/ d/S dk Bkw o'SB ehsk j?. j[D fJBQK Gkosh pZfunK tZb'A
pDkJhnK g/AfNzrz Bk;k d/ ;kbkBk e?bzvo 's/ SkJhnK j'JhnK jB. Bk;k tZb'A fJ;
tko ewoShnb eo{ gq'rokw 2019 fubvoB nkoN toe e?bzvo (Commercial
Crew Program 2019 Childrens Art Calendar) bKu ehsk frnk. fJ; d/
eto g/i 's/ T[Zso gqd/S dh 9 ;kbk dhgfSyk dk pDkfJnk fuZso j?. fJ; e?bzvo
ftu ;kb d/ 12 wjhfBnK bJh pZfunK tZb'A fsnko nkoN toe dh tos'A ehsh rJh ez;k; (fpT[o') nwohek d/ ;{p/ ez;k; w[nktz/ dh nghb ehsh ;h. fSwN iBwfdB dh gkoNh 'u ;h. fJ; d/ d{i/
j?. yk; rZb fJj j? fe eto g/i 's/ Gkosh pZuh d/ Bkb fszB j'o pZfunK dk nkoN 'u fJe p/e;{o ftnesh fouov n?AEBh w[skpe- fJj gfjbk wkwbk j? fe fi; fdB i'A; ns/ T[; dh gq/fwek fcbw d/
toe fJ; e?bzvo 's/ j?. i'A; B{z nkgD/ jwSeb d'Sh dh rbsh 'u rbsh Bkb cV/ rJ/ p/e;{o B/ e'Jh yD rJ/ ;B. iKu d"okB i'A; B{z d'Sh
wjkokSNo d/ 10 ;kb d/ fJzdo:[ZX ns/ 8 ;kb d/ SqhjB dk pDkfJnk nkoN ekoB 17 ;kb i/b 'u pshs eoB/ e/; doi BjhA ehsk. wzB e/ T[; B{z 19 ;kb dh ;zk ;[DkJh
toe th fJ; e?bzvo ftu Skwb j?. fJBQK d'jK B/ ;KM/ s"o 's/ fJj nkoN toe gJ/. jkbKfe j[D n;b d'Sh foeh bh n;b 'u 1999 'u fJe ftnesh rJh. i'A; dh nghb th ykoi eo fdZsh
fsnko ehsk. fJ; d/ fJbktk 12 ;kb d/ skfwbBkv{ d/ E/w[fefbwB dk nkoN toe nw'; B/ z[ow ep{b eo fbnk j?. ndkbs B/ o'b?Av gkoe ;fEs tkbwkoN dh rJh. fJ; wro'A i'A; B/ ez;k;
th e?bzvo ftu Skwb j?. 12 wjhfBnK dk fJj e?bzvo fJe Ehw 's/ nkXkfos j? i' B/ i'A; d/ p/e;{o j'D dk ;oNhfce/N ikoh gkofezr s'A fJe n"os dk go; y'jD dh :{Bhtof;Nh d/ 'gq'i?eN nkc fJB'A;?A;'
g[bkV ftfrnkB Bkb ;pzXs j?. jo wjhB/ bJh ;g/; Bkb i[fVnk e'Jh wk;Nogh; eo fdZsk j?. T[; B{z w[nktz/ 'u 1H1 e'fSS ehsh ns/ n"os Bkb T[; dh MVg 'u ngbkJh ehsk. fJ; gq'i?eN okjhA b'eK
Ehw d/ s"o 's/ u[fDnk frnk j?. fwbhnB vkbo (seohpB 7H71 eo'V j' rJh. go; sK pu frnk go u'o B/ B{z fJB;kc fdtkfJnk iKdk j?. gq'i?eN
fJzdo:[ZX ns/ SqhjB d/ pDkJ/ nkoN toe dk Ehw 'fbftzr n?Av tofezr fJB o[gJ/) fwbDr/. T[; dk w'pkfJb u'oh eo fbnk. Nhw B/ n;b ngokXh ns/ i'A; d/
;g/;' j?. E/w[fefbwB dk Ehw ';g/; c{v' j?. e?bzvo bJh Bk;k tZb'A ikoh fpnkB ez;k; d/ nNkoBh iBob v/o/e fSwN uSwdhdK B/ g[b; B{z dZf;nk fe ngokXh jwSeb foeh bh dh Gkb ehsh, fiBQK
ftu fejk frnk,''fijV/ nkoN toe B{z fJ; e?bzvo ftu Skwb ehsk frnk j? T[j B/ fejk-n;hA n;bh ngokXh B{z cVB fj;g?fBe (w?e;heB) iK ncoheB- b'eK B/ gfjbK rtkjh fdZsh ;h, d'pkok
;ko/ fe;/ Bk fe;/ g[bkV ftfrnkB Bkb i[V/ wkwb/ B{z dZ;d/ jB. ;g/; ;N/SB ftu 'u rbsh ehsh go j[D ;jh d'Sh B/ nwoheB j' ;edk j?. b'eK B/ T[; dk g[ZS-gVskb d"okB T[BQK B/ th fejk fe
ofj oj/ g[bkV ftfrnkBhnK dh fzzdrh, ezw nkfd B{z pZfunK B/ ekch uzr/ sohe/ nkgDk e;{o ;fteko eo fbnk j?. fizBk BK foeh dZf;nk. fJe uSwdhd B/ b[N/ T[j :ehBh s"o 's/ BjhA efj ;ed/ fe
Bkb ;wfMnk j?.'' ibdh j' ;e/, n;hA wkwb/ B{z BfiZmD o/ dh eko 's/ fbfynk bkfJ;?A; Bzpo g[b; i'A; fJ; b[ZN wko 'u Skwb BjhA ;h.
Bk;k B/ fejk,''pZfunK ftueko g[bkV ftfrnkB B{z b? e/ T[s;[esk irkT[D dh e'fSS eo oj/ jK. p/e;{o i'A; B{z T[j B{z dZf;nk. iKu S[o{ j'Jh sK fJe ndkbs B/ w[nktz/ dh oew d/D d/ j[ew
bJh fJ; nkoN toe dk nk:'iB ehsk frnk. GftZy d/ g[bkV ftfrnkBh, ;ko/ ckfJd/ fwbDr/ fi; dk T[j jZedko vokJhto B/ i'A; B{z foeh d/ o{g 'u fdZs/ ns/ fJ; d/ fJbktk i'A; d/ g{oh
fJzihBhno, ftfrnkBhnK B{z T[sSkfjs eoB dh fJj ;kvh e'fSS ;h. n;hA T[BQK j?. i'A; B/ y[d d/ p/e;{o f;ZX j'D 's/ gSkfDnk. id fe ;Zu fJj j? fe xNBk soQK p/e;{o j'D dk ;oNhfce/N th ikoh
;ko/ pZfunK d/ nkoN toe dh gqSz;k eod/ jK fiBQK B/ ;kv/ w[ekpb/ ftu fjZ;k fgSb/ ;kb 1H1 fwbhnB vkbo d/ tkb/ fdB i'A; nkgDh gq/fwek Bkb ehsk frnk.
fbnk.''

7 7 7 7 7 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh 2019
gzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh
gzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh
gzikp NkJhw































DYNAMIC LEARNING

8 8 8 8 8 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh 2019
gzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh
gzikp NkJhw
gzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh
ed/ m/b/ tkb/ B/ pukJh ;h e[Vh dh ikB, 23 ;kb
ed/ m/b/ tkb/ B/ pukJh ;h e[Vh dh ikB, 23 ;kb
ed/ m/b/ tkb/ B/ pukJh ;h e[Vh dh ikB, 23 ;kb
ed/ m/b/ tkb/ B/ pukJh ;h e[Vh dh ikB, 23 ;kb
bVehnK B{z fevB?g eoe/ jt/bh ftZu eod/ ;B o/g,
bVehnK B{z fevB?g eoe/ jt/bh ftZu eod/ ;B o/g,
bVehnK B{z fevB?g eoe/ jt/bh ftZu eod/ ;B o/g, ed/ m/b/ tkb/ B/ pukJh ;h e[Vh dh ikB, 23 ;kb
bVehnK B{z fevB?g eoe/ jt/bh ftZu eod/ ;B o/g,
bVehnK B{z fevB?g eoe/ jt/bh ftZu eod/ ;B o/g,
pknd e[Vh B/ fJ; soQK u[ekfJnk nfj;kB
pknd e[Vh B/ fJ; soQK u[ekfJnk nfj;kB
pknd e[Vh B/ fJ; soQK u[ekfJnk nfj;kB
pknd e[Vh B/ fJ; soQK u[ekfJnk nfj;kB
pknd e[Vh B/ fJ; soQK u[ekfJnk nfj;kB
j[D th ;[DkJh fdzdhnK jB y"cBke uheK
j[D th ;[DkJh fdzdhnK jB y"cBke uheK
j[D th ;[DkJh fdzdhnK jB y"cBke uheK
j[D th ;[DkJh fdzdhnK jB y"cBke uheK
j[D th ;[DkJh fdzdhnK jB y"cBke uheK
don;b, nfijk j'D d/ fgZS/
dk ekoB j/o/vhnk gfotko jh ;h.
nfijk wzfBnk iKdk j? fe T[; iwkB/
ftZu T[ZE'A d/ j'o eJh nwho gfotkoK
d/ Bkb fwbe/ j/o/vhnk gfotko 18-
21 ;kb dhnK bVehnK B{z fJZE/
nrtk eoe/ fbnKd/ ;h.
T[gozs ekbk ikd{, N'Bk - N'Nek
;pzXh ezwK B{z eoB s'A pknd T[BQK
bVehnK d/ Bkb o/g ehsk iKdk ;h
ns/ nyho ftZu T[BQK dh jZfsnk fizdrh ed'A fe; w'V T[Zs/ nk e/ yVQh j' ikt/ fJj fe;/ B{z BjhA gsk.
eoe/ T[BQKB{z wekB d/ nzdo jh dcBk fizdrh ed/ e{V/ d/ Y/o ftZu o[bdh j? sK ed/ n;wkB ftZu T[ZvD bZrdh j?.
fdZsk iKdk ;h. d';s' fJz;kB pDkfJnk jh frnk j?, fJz;kB dh ;jkfJsk eoB bJh go e'Jh
j"bh-j"bh tes r[zfonk ns/ ftobk jh nkgDk coz fBGkT[Adk j?. finkdkso b'e sK fgZS/ jh jZN iKd/ jB.
ek;k J/BeKNvk BK dh jt/bh B{z ;?ANo pDkT[D bJh yohfdnk frnk
;kb 1925 ftZu i[okv' gfotko B/ 23 ;kb gfjbK ;'poB BK dk ftnesh nkgDk ;pih dk m/bk b? e/ xo dh
ekofNi' i{okv' d/ Bkw s'A th ;h.
fJ; ikfJdkd B{z yohd fbnk, go soc w[fVnk. E'VQh d{o ubD T[Zs/ MkVhnK s'A fJZe pZu/ dh o'D dh ntki
ikfDnk iKdk j?. fJ;B{z ;g/B ftZu ;zB 1850 ftZu fJZE/ nihp'-
fJZE'A dh vokT[Dh ns/ r?o-wkw{bh ;'poB d/ ezBK ftZu gJh. ;'poB B/ m/bk o'fenk ns/ T[; soc ik e/ MkVhnK
;fEs Sfjo wbkrk d/ j/o/vhnk rohp soQK dhnK xNBktK j'D
ftZu t/fynk sK T[j j?okB ofj frnk. fJZe wk;{w pZuh e{V/ d/ Y/o T[Zs/ gJh
rshftXhnK ysw BjhA j'JhnK. nZi
gfotko d[nkok pDtkfJnk frnk bZrhnK. G/sGo/ ;kJ/ uko/ gk;/ x[zwd/
uheK wko wko e/ o' ojh ;h.
th jo oks T[BQK wk;{w bVehnK
;h. fJj gfotko T[; d"okB ;g/B d/ t/y/ ikD bZr/, fJe ewo/ ftZu o'SBh
;'poB B/ J/Xo T[ZXo t/fynk ns/ id'A e'Jh Bzo BjhA nkfJnk sK T[;B/ fJ;
dhnK nkswktK T[; jt/bh ftZu
J/Avb[;hnk BK d/ y/so d/ ;G s'A XBh ftykJh fdzdh ;h ns/ nukBe rkfJp
pZuh B{z r'd ftZu T[mk fbnk. ;'poB T[;B{z nkgD/ xo b? nkfJnk. ;'poB dh
GNedhnK ofjzdhnK jB ns/ fJz;kc
gfotkoK ftZu'A fJZe ;h. T[; d"okB th j' iKdh ;h. uhiK nkgD/ nkg
T[; ;w/A T[wo 30 ;kb ;h ns/ T[;dk ftnkj th BjhA j'fJnk ;h.
dh wzr eodhnK jB.
fJ; wekB B{z fJZe SkBdko y/shpkVh irQk s'A fjbD-fvZrD bZrhnK ;B.
;'poB T[; pZuh B{z gk e/ pj[s gq;B ;h. T[;B/ pZuh B{z gkbD ns/ ftnkj
Bk eoB dk c?;bk fbnk. fJj xNBk j? oki;EkB d/ fibQ/ phekB/o dh fiZE/
whB T[Zs/ BjhA doysK T[Zs/ ofjzdh j? fJj iBiksh, j[zd/ jB BoGy
whB T[Zs/ BjhA doysK T[Zs/ ofjzdh j? fJj iBiksh, j[zd/ jB BoGy
zwhB T[Zs/ BjhA doysK T[Zs/ ofjzdh j? fJj iBiksh, j[zd/ jB BoGywhB T[Zs/ BjhA doysK T[Zs/ ofjzdh j? fJj iBiksh, j[zd/ jB BoGySh!h! h!h! h! ;'poB o'ih o'Nh bJh nkgDk ;pih dk m/bk ubkT[Adk ;h. T[;h tes fJj e[Vh
whB T[Zs/ BjhA doysK T[Zs/ ofjzdh j? fJj iBiksh, j[zd/ jB BoGy
;'poB B{z fwbh ;h. ;'poB B/ n"yk ;"yk eoe/ T[;B{z nkgDh Xh dh soQK gkfbnk
ns/ T[; pZuh dk Bkw oZfynk i'sh.
iKdk j?. ;kb 1974 ftZu gfjbh
T[j y[d Gkt/A G[Zyk ofj iKdk go nkgDh Xh B{z ed/ fe;/ uhi dhK ewh Bk
tko fJj iBiksh b'eK d/ ;kjwD/
nkT[D fdzdk. ;'poB B/ 2013 ftZu i'sh dk dkybk ezfgT{No ;kfJz; ftu doi
nkJh ;h. fJ; s'A gfjbK e'Jh th
eokfJnk ns/ fJ; s'A pkd i'sh fsnkoh ftZu i[ZN rJh. 2014 ftZu i'sh B/
fJBQK s'A tkec BjhA ;h. fJ; s'A
oki;EkB b'e ;/tk efwSB s'A gh;hn?; dh gqhfynk ftZu ekw:kph jk;b ehsh
pknd fJ; iBiksh B{z d/yD bJh
ns/ T[;B{z fJBew N?e; d/ ;jkfJe efwSBo d/ nj[d/ T[Zs/ fB:[es eo fdZsk
b'e nkT[D bZr/. fi;d/ Bkb t/
frnk.
Stkftqsh B/ iBw b? fbnk. go
;'poB nkgDh Xh dh S'jos t/y e/ jzM{nK Bkb fGZi frnk feT[Afe T[;dh
;kb 1999 sZe fJ; gqiksh B/ b'eK
Xh B/ T[;d/ ;ko/ ;[cB/ g{o/ eo fdZs/. nZi i'sh nkgD/ fgsk B{z Bkb oZydh j?
s'A Bksk s'V fbnk ns/ d{o izrbK ns/ T[BQK dh jo wB'ekwBk B{z g{oh eodh j?. ;'poB efjzdk j? w?A e{V/ s'A e[Vh
ftZu ik e/ doysK T[Zs/ ofjD bZr/ BjhA fJZe jhok bZfGnk ;h i' nZi w/o/ p[Y/g/ ftZu ezw nk frnk.
. fejk iKdk j? fe fJj b'e doys
T[Zs/ nkgD/ nkg B{z pj[s ;[oZfyns
wfj;{; eod/ jB. Bkb jh izrbh
Boe dk dotkik j? fJj wzfdo, ikD tkb/ BjhA gosd/ tkg;
Boe dk dotkik j? fJj wzfdo, ikD tkb/ BjhA gosd/ tkg;
Boe dk dotkik j? fJj wzfdo, ikD tkb/ BjhA gosd/ tkg;
Boe dk dotkik j? fJj wzfdo, ikD tkb/ BjhA gosd/ tkg;
Boe dk dotkik j? fJj wzfdo, ikD tkb/ BjhA gosd/ tkg;
ikBtoK dk fSeko th eod/ jB.
fejk iKdk j? fe gfjbK fJj
iBiksh fJz;kBK B{z wko e. th yk
iKdh ;h. fJBQK b'eK ftZu
nzXftStk; ekch finkdk j[zdk j?,
fi;d/ ubd/ fJj fJz;kB dh th
e[opkBh d/ fdzd/ jB. jkbKfe fJj
iBikshnK (nkfdtk;hnK) jh gozgok j? ns/ nkgDh jh ;z;feqsh ;G gfjbK j[zdk ;h. j[D ;w/A d/ Bkb
dhnK tZy tZy gozgoktK j[zdhnK jB fi;d/ nB[;ko fJj b'e nkgDk fJj gqiksh th pdb rJh j>.
fiBQK d/ nB[;ko T[j nkgDk ihtB ihtB fiT[Ad/ jB. fJ; gqiksh pko/ fejk iKdk j?
fiT[AdhnK jB. go n;hA s[jkB{z fJZe fJj b'e fJzv'B/Shnk d/ gkg[nk fe fJj b'e nkgD/ d/ts/ d/ gqsh
nB'yh ikBiksh pko/ dZ; oj/ jK ;{p/ d/ xD/ izrbK ftZu ofjzd/ jB. ;Zuh SoXk oZyd/ jB, fi;d/ Bkb
fi;Bz{ e'o'tkJh iBiksh d/ Bkw s'A dZ; d/JhJ/ fe ;z;ko dh fJj fJZe' fJe fJjBK ftZu nzXftStk; Gog{o wzfdoK Bkb i[VhnK G/sGohnK ejkDhnK d/ pko/ sK s[;hA eJh tko ;[fDnk
ikfDnk iKdk j?. fJ;dh nkgDh iBiksh j? fi;B{z BoGySh th fejk wksok ftZu t/fynk ik ;edk j?. ns/ gfVQnk j't/rk, go eh ed/ fe;/ nfij/ wzfdo pko/ ;[fDnk j? fi;B{z Boe dk
dotkik fejk iKdk j't/< nfijk jh fJZe wzfdo s[oeh ftZu ;fEs j?. fi;B{z
Boe dk dotkik fejk iKdk j?. fejk iKdk j? fe fJ; wzfdo d/ e'b ikD
fJj j? ojZ;wJh doys, S{zd/ jh fJz;kBK torh eodk j? joes
fJj j? ojZ;wJh doys, S{zd/ jh fJz;kBK torh eodk j? joes
fJj j? ojZ;wJh doys, S{zd/ jh fJz;kBK torh eodk j? joes tkbk ed/ tkg; BjhA gosdk. go eJh y'iK ftZu fJZE/ j'D tkbh w"sK dk G/s
fJj j? ojZ;wJh doys, S{zd/ jh fJz;kBK torh eodk j? joes
fJj j? ojZ;wJh doys, S{zd/ jh fJz;kBK torh eodk j? joes
gqrN eoB dk dkntk ehsk frnk j?.
s[jkB{z T[BQK doysK B{z fJz;kBK tKr don;b, dZyD s[oeh d/ jhokg'fb; Sfjo ftZu fJZe p/jZd gqkuhB wzfdo
jh r[dr[dh eoBh gt/rh. j?. fJ; wzfdo B{z Boe d/ dotki/ dk Bkw fdZsk frnk j?, feT[Afe fgSb/ eJh
don;b, ekbkY{zrh d/ izrbK ;kbK s'A fJZE/ brksko ojZ;wJh sohe/ Bkb b'eK dh w"s j' ojh j?. fJz;kB jh
ftZu fJZe doys j? i' fpbe[b fJz;kBK BjhA ;r'A fJ; wzfdo d/ ;zgoe ftZu nkT[D tkb/ gS{ - gzSh th w"s dk fSeko
tKr jh ftykJh fdzdk j?. fJzBk jh BjhA j' iKd/ jB. nfijk wzfBnk iKdk j? fe T[BQK dh w"s :{BkBh d/tsk d/ ifjohb/
fJ; doys B{z fJz;kBK tKr r[dr[dh ;kj dh tiQk Bkb j' ojh j?. fJ; tiQk ekoB fJ; b'e fJ; wzfdo B{z Boe dk
dotkik efjD bZr/ jB. fJZE'A sZe fe rqhe, o'wB ekb ftZu th wzfdo d/
th j[zdh j?.
nk;gk; ikD tkb/ b'eK dk f;o ebw eo fdZsk iKdk ;h.
s[jkB{z ikD e/ j?okBh j't/rh fe
w"s d/ vo dh tiQk s'A jh T[; ;w/A th b'e fJZE/ ikD s'A vod/ ;B.
fJ; doys d/ sD/ ftZu i/eo T[ArbhnK
ftfrnkBhnK dh y'i s'A pknd fJZE/ j' ojhnK w"sK d/ fgZS/ dh r[ZEh ;[bMk
orVhnK ikD sK fJ;dhnK SkyktK
bJh rJh. y'ieosktK dk efjDk j? fe wzfdo d/ j/mK s'A brksko ekopB vkJh
fjbD bZrdhnK j?. fJjh tiQk j? fe
nke;kJhv r?; bhe j' ojh j?. T[E/ jh fJ; irQk B{z b? e/ iowBh d/ v[fJ;por-
fJ; doys B{z fJB;kBh doys dk Bkw
J/;/B :{Bhtof;Nh d/ gq'c?;o jkovh gcKi B/ dZf;nk fe fJZE/ pj[s fznkdk
fdZsk frnk j?. s[jkB{z dZ; d/JhJ/ fe
wksok ftZu ekopB vkJh nke;kJhv j'D dk gsk ubk j?.
fJ; doys dk p'N?fBeb Bkw o/Avhnk
T[BQK dk efjDk j? fe nfijk j' ;edk j? fe fJj wzfdo nfijh irQk T[Zs/
d[fBnk Go ftZu eJh nfij/ G/s B?Bhskb ftZu fJZe nfijk izrb j? v{whN'ow j?. ;{soK d/ nB[;ko dZf;nk
j't/, fiZE/ Xosh dh sfj s'A ijohbhnK r?;K fBeb ojhnK j'D. fJ; r?; dh
jB fiBQK pko/ fJz;kB nZi sZe BjhA fiZE/ doysK B{z jZE brkT[D T[Zs/ T[j ik fojk j? fe fJ; doys B{z nfijk
tiQk Bkb fJZE/ ikD tkb/ b'e w"s dk fSeko j' iKd/ jB. y'i d/ d"okB gsk
ikDdk fi;d/ ekoB T[j S/s jh pD fJz;kBK dh soQK rZb eod/ jB. i' fe feT[A j[zdk j? fJ;d/ bJh eJh
bZrk fe fJ; gb{N' wzfdo d/ j/mK pDh r[ck ftZu ekopB vkJh nke;kJhv
e/ jh ofj rJ/. n;hA s[jkB{z e[ZM nfijk ;jh ftZu ftZu j?okB eoB tkbk j?. ftfrnkBhnK d[nkok iKu ekoi ehs/
pj[s tZvh wksok ftZu j?. fJj T[ZE/ 91 ch;dh sZe w"i{d j?. j?okBhiBe o{g
jh dZ;D ik oj/ jK. fJzBk jh BjhA fJj doys fJz;kBK dh ik oj/ jB go j[D/ sZe T[BQK B{z e'Jh
Bkb T[ZE'A fBeb ojh Gkc dh tiQk Bkb jh T[ZE/ nkT[D tkb/ ehV/-we'V/ ns/
dZf;nk iKdk j? fe T[Zsokyzv d/ soQK joes eod/ jB. fJ;d/ bJh ekw:kph BjhA fwbh. gS{ - gzSh wko/ iKd/ jB.

9 9 9 9 9 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh 2019
gzikp NkJhw
gzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh
gzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh
gqtk;h ekfwnK bJh nk;Nq/bhnk y'bQ/rk dotk
gqtk;h ekfwnK bJh nk;Nq/bhnk y'bQ/rk dotk
gqtk;h ekfwnK bJh nk;Nq/bhnk y'bQ/rk dotkz/////
gqtk;h ekfwnK bJh nk;Nq/bhnk y'bQ/rk dotk
phu s/ fwbh 9 wjhB/ dh pZuh dh
phu s/ fwbh 9 wjhB/ dh pZuh dh gqtk;h ekfwnK bJh nk;Nq/bhnk y'bQ/rk dotk
phu s/ fwbh 9 wjhB/ dh pZuh dh
phu s/ fwbh 9 wjhB/ dh pZuh dh
phu s/ fwbh 9 wjhB/ dh pZuh dh
w?bp'oB (fpT{o') nk;Nq/bhnkJh ;oeko gqGkfts y/soh
fJbkfenK ftZu wzd{oK dh xkN g{oh eoB bJh gqtk;h ekfwnK
, wK-pkg d'jK s/ gouk
, wK-pkg d'jK s/ gouk
, wK-pkg d'jK s/ gouk
bk bk bk bk bkS, wK-pkg d'jK s/ gouk, wK-pkg d'jK s/ gouk bJh dotkz/ y'bQD ik ojh j?. Bt/A v/zhrB/SB J/ohnk wkJhrq/-
SB ;wM"s/ sfjs nk;Nq/bhnk d/ BkodoB N?ohNoh ns/
fteN'ohnk ;{p/ d/ dZyD-gZSw ftZu ;fEs tkoBkp{b fJbke/
ftZu y/shpkVh, c{v gq';?f;zr, v/noh ns/ j'o ezw XzfdnK ftZu
;jkfJsk bJh ftd/Sh ekfwnK B{z p[bkfJnk ik ;e/rk .
fJj ;wM"sk nzro/zh GkSk ftZu xZN w[jkos oZyD tkb/
ekfwnK bJh bkj/tzd j't/rk go ;EkJh fojkfJS (ghHnko) gqkgs
eoB bJh :'r gqtk;h ekfwnK B{z fJBQK y/soK ftZu fszB s'A gzi
;kb sZe ezw eoB s'A fJbktk j'o zo{oh SosK g{ohnK eoBhnK
g?DrhnK . nk;Nq/bhnk d/ fJwhrq/SB wzsoh w[skpe ;oeko
gqGkfts g/Av{ y/soK ftZu fpjso o[zrko w[jZJhnk eotkT[D
bJh :'iBktK T[bhe ojh j?.
jkbKfe fJ; ;wM"s/ sfjs nk;Nq/bhnkJh ;oeko y/soh
fJbkfenK B{z nkpkd eoB d/ pdb (nkgSB) ti'A th t/y ojh
j?. gqtk;h ekfwnK dh nkwd Bkb fiZE/ ;EkBe eko'pko B{z
j[bkok fwb/rk, T[ZE/ d/S dh noE ftt;Ek B{z j'o wzp{sh
fwb/rh. gZSwh nk;Nq/bhnk d/ fgbpok ns/ ekbr[obh-p'fJbvo
y/so, e[JhBzb?Av d/ e/Bz ns/ fBT{ ;kT{E t/bz ;{p/ d/ UokBk
y/so ftZu th gqtk;h ekfwnK B{z p[bkT[D pko/ ftuko tNKdok
uZb fojk j?.

2 ;kb dh p/p/ B/ 14 c[ZN s'A bkJh SbKr, pDkfJnk foekov c[ZN s'A bkJh SbKr, pDkfJnk foekov
2 ;kb dh p/p/ B/ 14
1 1 1 1 102 ;kb dh p/p/ B/ 142 ;kb dh p/p/ B/ 1400 c[ZN s'A bkJh SbKr, pDkfJnk foekov c[ZN s'A bkJh SbKr, pDkfJnk foekov
2 ;kb dh p/p/ B/ 14 c[ZN s'A bkJh SbKr, pDkfJnk foekov
f;vBh (fpT{o') nk;Nq/bhnk ftu phs/ wjhB/ ;ocoz g?okvkJhz phu 's/ 9 wjhB/
dh pZuh fwqse gkJh rJh ;h. fJ; wkwb/ ftu j[D pZuh dh wK 's/ jZfsnk eoB d/
f;vBh (fpT{o') nk;No/bhnk ftu 102 ;kb dh
d'S brkJ/ rJ/ jB. ekB{zBh ekoBK ekoB 23 ;kbk wfjbk d/ Bkw dk y[bk;k BjhA
fJe n"os B/ 1400 c[ZN dh T[ukJh s'A ijkz s'A SbKr
ehsk frnk. wfjbk B{z e[JhBzb?Av s'A fBT{ ;kT[E t/bz NoK;co ehsk frnk.
bk e/ foekov pDkfJnk j?. wzfBnk ik fojk j? fe
wfjbk 's/ nkgDh pZuh dh oZfynk eoB ftu n;cb ofjD d/ d'S brkJ/ rJ/ jB.
nfijk eo e/ T[j d[Bhnk dh ;G s'A tZX T[wo dh
g[b; B/ dkntk ehsk fe r'bv e';N d/ T[Zso tZb ikD s'A gfjbK wfjbk B/ pZuh
;ekJh vkJhto pD rJh j?. n"os dk BK J/o/B/ j?. J/
B{z Nthv dfonk ftu ;[ZN fdZsk.
o/Bk dk efjDk j? fe T[; d/ bJh 220 feb'whNo dh
g[b; B/ ekch iKu d/ pknd pZuh d/ 47 ;kbk fgsk B{z nkgDh p/Nh dh jZfsnk
ocsko Bkb vkJhftzr eoBk nkw rZb j?. T[; s'A
d/ wkwb/ ftu ukoi ehsk ;h. fi; dh bkS e[M fdB gfjbK ;w[zdoh feBko/ fwbh ;h.
gfjbK T[; B/ nkgD/ 100t/A iBw fdB 's/ vkJhftzr
T[; dk wkwbk th fBT{ ;kT{E t/bz ndkbs ftu gfjbK s'A jh uZb fojk j?. g[b;
ehsh ;h. nk:'ieK B/ dZf;nk fe 102 ;kb ns/ 92
B/ d'S brkfJnk fe fBT{ ;kT{E t/bz d/ Nthv dfonk ftu pZuh B{z ;[ZN fdZsk frnk
fdB dh J/o/B/ B/ fJj ezw eo e/ fJfsjk; ftu nkgDk
;h, fiZE/ T[; dh w"s j' rJh ns/ T[; dh bkS 30 feb'whNo d{o T[Zso ftu o[V rJh.
BK doi eotk fbnk.
e/; ikoh ofjD sZe i'V/ d/ d{i/ 2 ;kbk pZu/ B{z ;oekoh d/yGkb ftu G/i fdZsk
T[; B/ fejk fe T[j jw/Sk y[S ofjD 'u ftStk;
frnk j?. g[b; B/ ;hH;hHNhHthH c[N/i dh wdd Bkb gfotko dhnK joesK B{z B'fN;
eodh j? ns/ fJ; iBw fdB 's/ T[; B/ nfijk eoe/
ehsk. c[N/i w[skpe 4 b'e Nthv dfonk tZb rJ/ go f;oc fszB iD/ jh tkg;
pj[s y[Sh jk;b ehsh j?. T[j j'o pz[orK bJh fJe
e[JhBzb?Av gos/. pZuh dh w"s d/ pknd 23 ;kbk wfjbk e[JhBzb?Av dh wkBf;e
fw;kb pD rJh j? feT[Afe eJh pz[or fJ; T[wo 'u
f;js ;/tktK dh d/yGkb ftu j?.
nfijk eoB pko/ sK ;'ud/ th BjhA. T[BQK d/ foSs/
dkoK B/ fejk fe fJj pj[s y[Sh dh rZb j?.
nk;Nq/bhnk L fteN'ohnk u s/ whAj whAj
nk;Nq/bhnk L fteN'ohnk u s/
nk;Nq/bhnk L fteN'ohnk u s/
nk;Nq/bhnk L fteN'ohnk u s/ whAj
nk;Nq/bhnk L fteN'ohnk u s/z whAj whAj
ekoB pDh jVQ dh ;fEsh
ekoB pDh jVQ dh ;fEsh
ekoB pDh jVQ dh ;fEsh
ekoB pDh jVQ dh ;fEsh
ekoB pDh jVQ dh ;fEsh





























f;vBh (fpT{o') nk;Nq/bhnk d/ g{oph ;{p/ fteN'ohnk 'u s/z toyk ekoB nukBe nkJ/ jVQ 'u eJh b'e
c; rJ/ s/ pukn ekoi 'u bZr/ eowukohnK tb'A c;/ 100 s'A fznkdk b'eK B{z ;[oZfyns puk fbnk frnk
j?, fiBQK 'u'A 17 b'eK B{z j?bhekgNo dh wdd Bkb eZfYnk frnk.
nk;Nq/bhnk d/ w";w ftGkr B/ nT[Ad/ fdBK 'u j'o fznkdk toyk j'D dh fusktBh fdZsh j?. fJ; d"okB
g{oph ;{p/ fteN'ohnnk 'u s/z toyk d/ ekoB nkJ/ jVQ ekoB 100 s'A tX/o/ b'e n;[oZfyns EKtK 's/ c;
rJ/ ;B. fteN'ohnk d/ eJh fjZf;nK 'u fJe xzN/ s'A th xZN ;w/A 'u fJzBh s/z toyk j'Jh i' nkw eoe/ fJe
wjhB/ 'u j[zdh j?. gqSk;B B/ fusktBh ikoh ehsh j? fe nkw Bkrfoe pkjo jVQ d/ gkDh 'u fBebD s'A
goj/z eoB.

1 1 1 1 10 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh 2019
gzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh
gzikp NkJhw
gzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh
nk;Nq/bhnk u o?N j[D nk;Nq/bhnk u wkfgnK B{z oZyDk gt/rk wfjzrk
nk;Nq/bhnk u o?N
j[D nk;Nq/bhnk u wkfgnK B{z oZyDk gt/rk wfjzrk
j[D nk;Nq/bhnk u wkfgnK B{z oZyDk gt/rk wfjzrk
j[D nk;Nq/bhnk u wkfgnK B{z oZyDk gt/rk wfjzrk
j[D nk;Nq/bhnk u wkfgnK B{z oZyDk gt/rk wfjzrk
nk;Nq/bhnk u o?N
nk;Nq/bhnk u o?N
nk;Nq/bhnk u o?N
ftu wkfgnK B{z bzw/ ;w/A bJh mfjokT[D
ezrko{ nb'g j'D d/ ezY/
ezrko{ nb'g j'D d/ ezY/ bJh thz/ dhnK doyk;sK bt/rk.
ezrko{ nb'g j'D d/ ezY/
ezrko{ nb'g j'D d/ ezY/
ezrko{ nb'g j'D d/ ezY/
dZ;D:'r j? fe fJ; BthA Bhsh dk
;w{j gqtk;h GkJhukfonK tb'A fto'X
ehsk ik fojk j?. fJ; Bhsh B{z wB[Zysk
fto'Xh ns/ fJegk;V nwb rodkfBnk
j?. ;oeko dh fJ; Bhsh w[skpe i/ fe;/
B/ wksk-fgsk B{z nk;Nq/bhnk 'u bzw/
;w/A bJh mfjokT[Dk j? sK T[; B{z fpB?-
gZso 'u 3 ;kb d/ thz/ bJh 5000 vkbo
ns/ 5 ;kb bJh 10,000 nk;Nq/bhnkJh
vkbo ch; iwK eotkT[Dh bkzwh j?.
fJ; thz/ nXhB fpB?eko fwE/ ;w/A
w[skpe ofj ;edk j? ns/ thz/ B{z d[pkok
fJe tko bJh tXk th ;edk j? go ch;
dh BthA ndkfJrh eoBh gt/rh.
;oeko dh fJj BthA Bhsh gqtk;h
gfotkoK bJh nkofEe s"o 's/ ekch
youhbh j?.feT[Afe fJj BthA Bhsh
wkfgnK d/ nk;Nq/bhnk 'u bzwk ;wK
mfjokT[D tkb/ thz/ Bkb ;pzXs j?.
fpq;p/B (fpT{o') nk;Nq/bhnkJh wzrtkT[D bJh BthA thzk Bhsh sfjs
fi;d/ sfjs fpB?eko B{z vkeNoh f;js
;oeko tb'A gqtk;hnK d/ wkfgnK B{z bzwk Gkoh nkofEe p'M MZbDk gt/rk. fJj
;j{bsK 's/ j'o fe;/ soQK dh e'Jh th
;wK mfjokT[D bJh BthA thzk Bhsh dh BtK fpZb j/mb/ ;dB 'u gk; j' u[Zek
;j{bs BjhA j't/rh ns/ Bk jh ezw eoB
sithz fbnKdh rJh j?. fi; nXhB j? ns/ ;kb 2019 s'A nwbh o{g 'u ikoh
dh ekB{zBh nkfrnk j't/rh.
gqtk;hnK B{z nkgD/ wksk-fgsk fJZE/ j't/rk. fJzwhrq/SB ftGkr 2019 d/ wZX
f;vBh (fpT{o') nk;Nq/bhnk ftu e[e[ow[sk (ezdw{b) ykD tkb/ 'o?N ezrko{nK'
nk;Nq/bhnk L toeoK s/ fvZrh
nk;Nq/bhnk L toeoK s/ fvZrh
nk;Nq/bhnk L toeoK s/ fvZrh
nk;Nq/bhnk L toeoK s/ fvZrh
dh frDsh ftu ekch ewh nkJh j?. i/ fJ; gqiksh B{z s[ozs Bk pukfJnk frnk sK nk;Nq/bhnk L toeoK s/ fvZrh
fJj nb'g j' ;edh j?. fJe fog'oN ftu fJj fusktBh fdZsh rJh. tobv
tkJhbvbkJhc czv B/ fejk fe T[Zsoh e[JhBzb?Av ;{p/ d/ y[Se ;w[zdoh sNtosh y/
so ftu o?N ezrko{ dhnK f;oc d' gqikshnK puhnK jB.
wDK-w{zjhA Gkoh gkJhg, 3 ywh
wDK-w{zjhA Gkoh gkJhg, 3 ywhywh
wDK-w{zjhA Gkoh gkJhg, 3
wDK-w{zjhA Gkoh gkJhg, 3
wDK-w{zjhA Gkoh gkJhg, 3 zywhywh
ezrko{nK B{z izrbh fpZbhnK, jfonkbh jNkJ/ ikD ns/ izrbK ftu nZr bZrD
ekoB ysok g?dk j' frnk j?. e[JhBzb?Av ftu ibtk:{ spdhbh d/ ekoB ne;o
nfijhnK xNBktK d/yD B{z fwbdhnK jB. nk;Nq/bhnk ftu gqiksh ;[oZfynk bJh f;vBh (fpT{o') nk;Nq/bhnk d/ Sfjo
vpbT{HvpbT{Hn?ZcH d/ ;hBhno gqpzXe fNw eq'fBB B/ fejk,''ibtk:{ spdhbh d/ r'bv e';N ftu fGnkBe jkd;k
ekoB ;kB{z gsk j? fe ibdh jh izrbK ftu tZv/ gZXo 's/ nZr bZr ;edh j?.'' tkgfonk. fJZE/ bZrGr 3 NB tzBh
fJe ;Nhb gkJhg ezX s'A j/mK fvZr gJh,
fi; ekoB 3 toeo zywh j' rJ/.
w?;/iK dh fBrokBh eoB
w?;/iK dh fBrokBh eoB
w?;/iK dh fBrokBh eoB
Whatsapp w?;/iK dh fBrokBh eoB w?;/iK dh fBrokBh eoB ikDekoh w[skpe fJj toeo p[ZXtko
;t/o/ ;ocoz g?okvkJhz ftu it?b T[Zu
gZXoh fJbke/ d/ j/mb/ ekogkoe y/so
tkbk ekB{zB fbnk foj? nk;Nq/bhnk
tkbk ekB{zB fbnk foj? nk;Nq/bhnk ftu ezw eo oj/ ;B. fJ; d"okB fpibh
tkbk ekB{zB fbnk foj? nk;Nq/bhnk
tkbk ekB{zB fbnk foj? nk;Nq/bhnk
tkbk ekB{zB fbnk foj? nk;Nq/bhnk
e/pb bZrh ;Nhb dh gkJhg 3 whNo dh
T[ZukJh s'A fvZr gJh.
fi; ;w/A gkJhg j/mK fvZrh T[;
;w/A 3 toeo j/mK ezw eo oj/ ;B. fJBQK
ftu'A fJe 27 ;kbk toeo fJ; dh ug/N
ftu nk frnk Gkt/Afe T[; d/ ;kEhnK B/
ibdh jh T[; B{z pkjo eZY fbnk. cq?euo
j'D ekoB T[; B{z s[ozs j;gskb
fbikfJnk frnk. pkeh d' 28 ;kbk
toeoK B{z bZsK, w'fYnK s/ rodB 's/
wkw{bh ;ZNK bZrhnK ;B fJ; bJh T[BQK
B{z th j;gskb fbikfJnk frnk. fJbki
wro'A T[BQK dh jkbs ;fEs dZ;h ik ojh
j?. ethBzb?Av n?Ap{b?A; ;oft; ;hBhno
nkgo/SB ;[gotkJhzo r/ftB c[bo B/
fejk fe fszB/ ftnesh y[Sfe;ws ;B
fijV/ fiT[Ad/ pu rJ/ feT[Afe gkJhg
bZrGr 3H6 NB tzBh ;h.
nk;Nq/bhnk L pZ; u ;tko 3 :ksoh fGV/, 1 frqcsko
nk;Nq/bhnk L pZ; u ;tko 3 :ksoh fGV/, 1 frqcsko
nk;Nq/bhnk L pZ; u ;tko 3 :ksoh fGV/, 1 frqcsko
nk;Nq/bhnk L pZ; u ;tko 3 :ksoh fGV/, 1 frqcsko
nk;Nq/bhnk L pZ; u ;tko 3 :ksoh fGV/, 1 frqcsko
f;vBh (fpT{o') nk;Nq/bhnk fJe nfijk ;ys ekB{zB fbnkT[D 's/ ftuko eo
f;vBh (fpT{o') nk;Nq/bhnk d/ Sfjo
fojk j? i' ;oekoh iKu J/iz;hnK B{z tN;-n?g ns/ N?bhrqkw fij/ S'Sb whvhnk gb/ f;vBh d/ T[Zsoh ;w[zdo sZN 's/ ik ojh
NckowK d/ w?;/i 's/ fBrokBh eoB dk nfXeko d/t/rk. fJ; s'A fJbktk fJ; ekB{zB pZ; ftu ;tko :ksohnK ftu'A 3
d/ sfjs n?Av-N{-n?Av fJzfeqgSB ns/ zo{os g?D 's/ :{zoK B{z T[BQK dk ;wokNc'B ftneshnK dk nkg; ftu MrVk j'
fdykT[Dk gt/rk.
frnk. fJ; wkwb/ ftu g[b; B/ fJe
fttkds fJzfeqgSB fpb n?BfeqfgNv gb/NckowK dk fJ;s/wkb nctkjK, GVekU
ftnesh B{z frqcsko ehsk j?. pheB
GkSDK ns/ fJE'A sZe fe pkb sZ;eoh ns/ BShb/ gdkoEK d/ tgko fijhnK ngokfXe fjZb ftu tkfozrj o'v 's/ ik ojh pZ;
rshftXhnK bJh ehsk ik fojk j?. Gkos fij/ d/SK 'u tN; n?g d/ zohJ/ gq;kfos d/ vokJhto B/ n?woi?A;h ;/tktK Bkb
j'J/ w?;/iK s'A jZfsnk d/ eJh wkwb/ ;kjwD/ nkT[D s'A pknd Gkos ;oeko B{z fJBK ;zgoe ehsk ns/ wdd bJh pZ; T[BQK
gb/NckowK s'A T[fus edw u[ZeD bJh efjDk fgnk ;h. go nk;Nq/bhnk d/ Bt/A
tZb w'V fdZsh.
gq;skfts ekB{zBh fBZisk ;pzXh ;wZf;nktK g?dk j'DrhnK. nk;Nq/bhnkJh ;oeko
id'A pZ; o[Zeh sK 3 ftneshnK B/
ezgBhnK B{z ;gkJht/no pDkT[D bJh wzp{o eo ;edh j?. fBT{zH ekwH J/ :{ dh T[Zso e/ d[pkok ;Ve 's/ bVBk S[o{
p[ZXtko dh fog'oN w[skpe gq;skfts ekB{zB ezgBhnK B{z fJb?eNqkfBe gq'N?eSB eo fdZsk. T[Zsoh ;w[zdoh phu d/ g[b;
jNkT[D bJh wzp{o eo ;edk j?, fi; Bkb iKu 'u ;jkfJsk bJh SZeh fvtkJh; y/so ewKvo d/ nc;o w"e/ 's/ gj[zu/
dh ikDekoh ns/ fvzkJhB ;g/;hfce/SB fijhnK seBheh ikDekoh d/D 'u ;oekoh
ns/ T[BQK B/ fJe 22 ;kbk ftnesh B{z
J/iz;hnK dh wdd ehsh ik ;e/. frqcsko eo fbnk. w"e/ 's/ gj[zu/ g?ok
fog'oN 'u nkfynk frnk j? fe nkb'ueK B/ ftnkge, n;gZSN ns/ rb'pb w?vheb nfXekohnK B/ rzGho zywh j'J/
fvihNb noEftt;Ek dh ;[oZfynk B{z B[e;kB gj[zukT[D 'u ;woE dZ;d/ j'J/ fJ; 26 ;kbk ftnesh dk fJbki ehsk.
fpb dh fBzdk ehsh j?. fog'oN w[skpe fJzNhi?A; n?Av ;feUfoNh 's/ ;z:[es ;z;dh g[b; B/ pZ; d/ nzdo fJe ngokX fdqS
ew/Nh fJ; n?eN dk ftSb/SD eo ojh j?. nk;Nq/bhnk d/ nNkoBh iBob feq;N'co
;Ekfgs ehsk j?. j[D g[b; fJ; bVkJh
g'oNo w[skpe, fJ; ekB{zB dh wdd Bkb ;[oZfynk J/iz;hnK B{z nZstkdhnK, pkb ftu Skwb shi/ ftnesh dh sbkS
S'SD d/ ns/ j'o rzGho wkwfbnK d/ d'ShnK B{z cZVD 'u wdd fwb/rh. eo ojh j?.

11
11
11 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh 2019
11 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh
11 gzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh
nk;Nq/bhnk L B / u NZbh vokJhto/ u NZbh vokJhto
nk;Nq/bhnk L B nk;Nq/bhnk u fJ; tko f
nk;Nq/bhnk L B / u NZbh vokJhto
nk;Nq/bhnk L B
nk;Nq/bhnk L BS/ u NZbh vokJhto/ u NZbh vokJhto
nk;Nq/bhnk u fJ; tko f nkdk
nk;Nq/bhnk u fJ; tko f
nk;Nq/bhnk u fJ; tko f nkdknkdk
nk;Nq/bhnk u fJ; tko fznkdknkdk
B/ wkoh NZeo, 1 rzGho
B/ wkoh NZeo, 1 rzGho ywhywh
B/ wkoh NZeo, 1 rzGho zywhywh
B/ wkoh NZeo, 1 rzGho
B/ wkoh NZeo, 1 rzGho ywh
rowh g?D dh ;zGktBk
rowh g?D dh ;zGktBk
rowh g?D dh ;zGktBk
rowh g?D dh ;zGktBk
rowh g?D dh ;zGktBk
f;vBh (fpT{o') nk;Nq/bhnk d/ Sfjo goE ftu
BS/ ftu NZbh vokJhto B/ fJe ftnesh B{z NZeo
wko fdZsh. fi; ;w/A jkd;k tkgfonk T[; ;w/A
ftnesh nkgD/ xo d/ pkjo w/b u?Ze eoB nk
fojk ;h. goE d/ ofjD tkb/ ftnesh B{z fJe Bhbh
c'ov ckbeB Bkb NZeo wkoh rJh.
ikDekoh w[skpe eko dk 22 ;kbk vokJhto
BS/ ftu NZbh ;h fi; ekoB T[; dk eko 's/ ezNo'b
Bk fojk ns/ fJj w"fo; o'v 's/ ;fEs fJBb{ xo ftu
dkyb j' rJh. g[b; B/ d'S brkfJnk fe id'A d'Sh
vokJhto B/ b?No pke; ns/ ezX B{z NZeo wkoh T[;
;w/A T[; B/ ekB{zBh ;hwk s'A fszB r[Dk fznkdk Sokp
ghsh j'Jh ;h ns/ T[; e'b bkfJ;?A; th BjhA ;h.
uSwdhdK B/ dZf;nk fe id'A ftnesh nkgDh
w/b u?Ze eoB bJh pkjo tZb nk fojk ;h T[d'A fJe
eko nukBe w[Vh s/ T[; B{z NZeo wkoh. b?No pke;
B/ eko B{z r?oki tZb ikD s'A puk fbnk go ftnesh
B{z puk BjhA gkfJnk. rzGho zywh j'J/ ftnesh B{z
o'fJb goE j;gskb fbikfJnk frnk. g[b; B{z SZe
j? fe ftnesh dh pKj dh jZvh N[ZN rJh ;h. d'Sh B{z
iBtoh ftu ndkbs ftu g/S ehsk ikt/rk.
nk;Nq/bhnk L 8 ;kbk pZuh B{z eko B/ wkoh NZeo, j'Jh w"s
nk;Nq/bhnk L 8 ;kbk pZuh B{z eko B/ wkoh NZeo, j'Jh w"s
nk;Nq/bhnk L 8 ;kbk pZuh B{z eko B/ wkoh NZeo, j'Jh w"s
nk;Nq/bhnk L 8 ;kbk pZuh B{z eko B/ wkoh NZeo, j'Jh w"s
nk;Nq/bhnk L 8 ;kbk pZuh B{z eko B/ wkoh NZeo, j'Jh w"s
w?bp"oB (fpT{o') nk;Nq/bhnk d/ Sfjo w?bp"oB d/ g{op
fpq;p/B (fpT{o') nk;Nq/bhnB w";w ftGkr w[skpe fJ; ;kb rowh dh o[Zs ftu
ftu fJe jkd;k tkgfonk. fJ; jkd;/ ftu fJe eko B/ 8
d;zpo ns/ cotoh d/ wjhfBnK ftukb/ skgwkB nkw Bkb' tZX ofjD dhnK ;zGktBktK
;kbk pZuh B{z NZeo wkoh, fi; wro'A pZuh dh w"s j' rJh.
d/ Bkb bzph row o[Zs dk th nB[wkB brkfJnk ik fojk j?. w"i{dk ;w/A g{oph
jkd;/ dh fSeko pZuh d/ Bkw dk y[bk;k BjhA ehsk frnk.
nk;Nq/bhnk 'u ;'e/ ns/ rowh dh wko g? ojh j?.e[JhBzb?Av ;{p/ d/ e/Adoh s/ T[Zsoh
fi; ;w/A fJj jkd;k tkgfonk pZuh v'Bek;No ftu
GkrK ftu gfjbK jh row skgwkB nkgDk ;/e brk fojk j? fi; ekoB tzvkpor,
fteN'ohnk ;NqhN B{z gko eo ojh ;h.
o"ej?gNB s/ wekJ/ nkfd y/soK ftu nZr ekoB jzkoK b'e nkgDk xo SZv
jkd;/ wro'A fJe 64 ;kbk v'BekN;o Jh;N wfjbk
;[oZfyns EktK 's/ ikD bJh wip{o j' rJ/ jB. fJ; Bkb nkT[D tkb/ wjhfBnK 'u
vokJhto T[ZE/ o[eh ns/ T[; B/ w"e/ 's/ wdd fdZsh. pZuh B{z
rowh d/ gqe'g ekoB e[dosh nkcsK nkT[D dk nB[wkB brkfJnk ik ;edk j?.
rzGho jkbs ftu o'fJb fubvoB j;gskb fbikfJnk
ftGkr d/ bzp/ ;w/ dh GftZypkDh eoB tkb/ w?B/io vkH n?fvqT{ d/ g{ot nB[wkB
frnk go T[; dh w"s j' rJh.
w[skpe fJ; ;kb pj[s jh s/z row fdB, fuZgfugk w";w, row jtktK, ;'ek,
8 ;kb pZuh d/ foSs/dkoK ns/ d';sK B/ fteN'ohnk
MZyV, s{ckB nkfd dhnK ;zGktBktK pko/ dZf;nk frnk j?. fBT{ ;kT{E t/bz,
;NqhN dk d"ok ehsk. g[b; fJ; jkd;/ d/ uSwdhd dh
e[JhBzb?Av, fteN'ohnk, dZyDh s/ gZSwh nk;Nq/bhnk d/ e[M y/soK ftu nZr p[MkT[
sbkS eo ojh j? sK i' fJ; jkd;/ pko/ ikDekoh jk;b
nwb/ tb'A nrkwh nfjsnksh gqpzX ehs/ rJ/ jB.
ehsh ik ;e/.

12
12
12 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh 2019
12 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh
12 gzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh
nk;Nq/bhnB n"os dk esb,
nk;Nq/bhnB n"os dk esb,
nk;Nq/bhnB n"os dk esb,
nk;Nq/bhnB n"os dk esb,
nk;Nq/bhnB n"os dk esb,
nvkBh e'bk ykB gqki?eN fto[ZX
nvkBh e'bk ykB gqki?eN fto[ZX
nvkBh e'bk ykB gqki?eN fto[ZX
nvkBh e'bk ykB gqki?eN fto[ZX
nvkBh e'bk ykB gqki?eN fto[ZX
Ze dh ;{Jh Gkosh ftnesh s/
Ze dh ;{Jh Gkosh ftnesh s/
Ze dh ;{Jh Gkosh ftnesh s/
SZe dh ;{Jh Gkosh ftnesh s/Ze dh ;{Jh Gkosh ftnesh s/
ftfdnkoEhnK dk gqdo
ftfdnkoEhnK dk gqdoSBB BB B
ftfdnkoEhnK dk gqdo
ftfdnkoEhnK dk gqdo
ftfdnkoEhnK dk gqdo
jK ns/ nZr/ th fJ; fdSk ftu ;kvh
bVkJh ikoh oj/rh. fJj bVkJh f;oc
;kvh BjhA ;r'A nkT[D tkbhnK ghVQhnK
bJh j?.
fJZE/ dZ; dJhJ/ fe nk;Nq/bhnk B/
;kb 2030 sZe ;kb 2005 d/ fBek;h
d/ gZXo s'A 26-28 ch;dh sZe e[Zb
fBek;h ftu ewh fbnkT[D dh
tuBpZXsk zkjo ehsh ;h go ;z:[es
okSNo dh jkb ftu jh nkJh fog'oN
w[skpe d/S dh ibtk:{ Bhsh ftu ;kb
2017 d/ pknd s'A e'Jh spdhbh BjhA
j'Jh j?.
8 ;kbK s'A fttkd
8 ;kbK s'A fttkd
8 ;kbK s'A fttkd
8 ;kbK s'A fttkd 'uu uu u
8 ;kbK s'A fttkd
dZ;D:'r j? fe nvkBh dk fJj
yBB gqki?eN phs/ 8 ;kbK s'A fttkdK
ftu j?. tksktoBtkdhnK B/ fiZE/ fJ;
Bkb eJh Gkoh B[e;kB j'D dh fusktBh
fdZsh ;h. T[ZE/ fJ; gqki?eN B{z ;G s'A
tZvk MNek T[d'A bZrk id'A f;vBh dh
e?Bpok (fpT{o') nk;Nq/bhnk d/ ;{p/ ikDekoh w[skpe fJ; gqdoSB ftu
fJe c?vob e'oN B/ fJ; B{z fwbh
e[JhBzb?Av ftu jzkoK ftfdnkoEhnK d/S Go ftu'A bZrGr 15 jzko b'eK B/
tksktoBh wBz{oh B{z tkg; b?D dk
fpq;p/B (fpT{o') nk;Nq/bhnk d/ e[JhBzb?Av ;{p/ d/ Sfjo e/Bz d/ t?Br?Nh phu
B/ gqdoSB ehsk. ftfdnkoEhnK B/ fJj fjZ;k fbnk idfe nk;Nq/bhnB :{E
c?;bk ;[DkfJnk ;h. T[BQK B/ fejk ;h
's/ nk;Nq/bhnB n"os N'fJnk e"ofvzrbh (24) dk esb eo fdZsk frnk ;h.
gqdoSB Gkosh T[d:'rgsh nvkBh d/ ebkJhw/N e'J/bhJ/SB B/ fejk fe
fe fJ; ekoB eJh nfijhnK gqikshnK
ikDekoh w[skpe T[j nkgD/ e[Zs/ Bkb ;?o eoB rJh ;h ns/ w[V tkg; Bk nkJh.
gq;skfts e'bk ykB fBowkD gqki?eN w?bp"oB ftu fJeZb/ 5,000 b'eK B/
's/ ysok j? i' f;oc nk;Nq/bJhnk ftu
n"os d/ nukBe bkgsk j'D d/ d{;o/ fdB T[; d/ gfotko ns/ g[b; tb'A T[; dh
fto[ZX ehsk. gqdoSBekohnK B/ gqdoSB ftu fjZ;k fbnk.
jh gkJhnK iKdhnK jB. Gkt/Afe pknd
Gkb ehsh rJh . T[BQK B{z n"os dh bkS fwbh , fi; B{z d/y e/ gsk bZr fojk ;h fe
nk;Nq/bhnkJh ;oeko s'A gqki?eN B{z o?bh ftu Skwb fJe pZu/ B/ fJ;
ftu T[BQK B/ tksktoB wkBeK Bkb
esb eoB s'A gfjbK T[; B{z p[oh soQK e[ZfNnk frnk ;h.
o'eD dh wzr ehsh, fi; dk fBowkD pko/ ftu rZb eofdnK fejk fe n;hA
i[VhnK eJh gkpzdhnK ftu ;'X eofdnK
g[b; w[skpe fJ; esb e/; dhnK skoK Gkosh w{b d/ ftnesh Bkb i[VdhnK
ibdh jh S[o{ j'D dh ;zGktBk j?. fJe fpjso GftZy bJh nktkz u[Ze oj/
fJ; B{z joh Mzvh d/ fdZsh ;h.
Bzo nk ojhnK jB. fJ; G/dGo/ esb d/ ;pzX ftZu e[JhBzb?Av g[b;,
nk;Nq/bhnB ;zxh g[b;, fJzNog'b s/ Gkosh iKu J/iz;hnK tb'A SZeh Gkosh ftnesh
B{z bZGD bJh skb-w/b pDkfJnk ik fojk j?. fJj SZeh ftnesh e/Bz d/ fJf;zcb
nk;Nq/bhnk u bkgsk j'J/ coK;
nk;Nq/bhnk u bkgsk j'J/ coK; e;p/ fty/ ps"o Bo; d/ s"o 's/ ezw eo fojk ;h. esb tkb/ fdB fJ; ftnesh tb'A
nk;Nq/bhnk u bkgsk j'J/ coK;
nk;Nq/bhnk u bkgsk j'J/ coK;
nk;Nq/bhnk u bkgsk j'J/ coK;
Gkos bJh ijkz dh fNeN yohdh rJh s/ d{;o/ fdB fJj ftnesh nk;Nq/bhnk SZv
frnk. iKu d"okB dZf;nk frnk j? fe SZeh eksb gzikph s/ fjzdh GkSk 'u w[jkos
g?okrbkJhvo dh fwbh bkS
g?okrbkJhvo dh fwbh bk oZydk j?. T[; d/ fujo/ 's/ e[M fBSkB th jB. g[b; tb'A SZeh eksb d/ Bkw dk
g?okrbkJhvo dh fwbh bk
g?okrbkJhvo dh fwbh bk
g?okrbkJhvo dh fwbh bk
y[bk;k BjhA ehsk frnk. tkodks Bkb i[V/ fe;/ th nfjw ;[okr Bkb ;pzXs
ikDekoh bJh g[b; tb'A b'eK s'A ;fj:'r dh wzr ehsh rJh j?. ;EkBe GkJhuko/ s/
gfotko tb'A ;oeko s'A tZv/ gZXo 's/ fJB;kc dh wzr ehsh rJh j?, fi; d/ uZbfdnK
f;vBh (fpT{o') nk;Nq/bhnk ftu
nkT[D tkb/ fdBK ftZu fJj esb e/; uouk dk ftSk pD ;edk j?.
g?okrbkJhfvzr d"okB bkgsk j'J/ cqK;h;h
g?okrbkJhvo dh bkS fwb rJh j?.
fgJ/o/ Bthb/ (67) B/ nk;Nq/bhnk d/ fBT{
nk;Nq/bhnk L gkoNh u j'Jh voZr dh
nk;Nq/bhnk L gkoNh u j'Jh voZr dh
nk;Nq/bhnk L gkoNh u j'Jh voZr dh
nk;Nq/bhnk L gkoNh u j'Jh voZr dh
;kT{E t/bz ;{p/ d/ ftbe/fBnk Sfjo nk;Nq/bhnk L gkoNh u j'Jh voZr dh
B/V/ jtkJh gZNh s'A 7 g?orbkJhvoK Bkb
T[vkD Goh ;h. fgJ/o/ B{z SZv pkeh ;ko/
dZyD ftu 160 feb'whNo d{o fJe
tos'A, 1 dh w"s s/ eJh rzGho
tos'A, 1 dh w"s s/ eJh rzGho
tos'A, 1 dh w"s s/ eJh rzGho
tos'A, 1 dh w"s s/ eJh rzGho
tos'A, 1 dh w"s s/ eJh rzGho
jkJht/n 's/ T[so rJ/.
fgJ/o/ d/ bkgsk j'D dh ;{uBk
s[ozs n?woi?A;h nfXekohnK B{z fdZsh
rJh. fJ; wro'A n?woi?A;h ;/tktK B/
sbkSh w[fjzw S[o{ ehsh. fBT{ ;kT{E t/
bz ;N/N g[b; B/ dZf;nk fe T[BQK dh
bkS izrbh MkVhnK ftu fwbh.
nfXekoh T[BQK dh bkS eZYD dh e'fSS
ftu bZr/ j'J/ jB. fcbjkb T[BQK dh
w"s d/ ;pzX ftu e'Jh j'o ikDekoh
ikoh BjhA ehsh rJh.
nk;Nq/bhnkJh g[b; ncrkfB;skB
nk;Nq/bhnkJh g[b; ncrkfB;skB
nk;Nq/bhnkJh g[b; ncrkfB;skB
nk;Nq/bhnkJh g[b; ncrkfB;skB
nk;Nq/bhnkJh g[b; ncrkfB;skB
u :[ZX ngokXK dh iKu u
u :[ZX ngokXK dh iKu u kwb
u :[ZX ngokXK dh iKu u kwbkwb
u :[ZX ngokXK dh iKu u
u :[ZX ngokXK dh iKu u Skwbkwb
f;vBh (fpT{o') nk;Nq/bhnk d/ c"ihnK 's/
ncrkfB;skB ftu ;/tk d/D d"okB efEs s"o 's/ :[ZX
ngokXK d/ d'S brkJ/ rJ/ ;B. j[D nk;Nq/bhnkJh g[b;
B/ c"ihnK tZb'A ehs/ rJ/ :[ZX ngokXK dh iKu S[o{ ehsh
j?. nk;Nq/bhnk dh c?vob g[b; (J/Hn?ZcHghH) d/ fJe p[bko/ f;vBh (fpT{o')º phsh oks nk;Nq/bhnk d/ Sfjo f;vBh ftu B"itkBK B/ vK;
B/ dZf;nk fe T[BQK B{z i{B ftu :[ZX ngokX ;pzXh
gkoNh ehsh. fJ; gkoNh ftu voZr dh Utov'z b?D ekoB fJe B"itkB dh w"s j'
ikDekoh fwbh ;h ns/ T[BQK B/ fJ; wkwb/ dh iKu dh
rJh idfe 3 j'o j;gskb ftu fzzdrh s/ w"s dh bVkJh bV oj/ jB. 19 ;kbk
wBz{oh fdZsh ;h.
ftnesh B{z s[ozs eBe'ov j;gskb fbikfJnk frnk go vkeNo T[; B{z puk BjhA
p[bko/ B/ dZf;nk,''fit/A fe jkb/ iKu ikoh j? fJ; gkJ/. B"itkB d/ fJbktk 19 ns/ 25 ;kb dhnK d' n"osK ns/ fJe ftnesh B{z
bJh J/Hn?ZcHghH Bk sK T[BQK yk; xNBktK dh g[SNh eo rzGho jkbs ftu t?;Nwhv j;gskb fbikfJnk frnk.
;edh j? ns/ Bk jh T[BQK s'A fJBeko eo ;edh j?. fJ;
fJj ;ko/ B"itkB f;vBh Ubfgze gkoe ftu B"enkT{N r/wz nkc v?;fNBh
d/ Bkb Bk jh T[j fJ; iKu d/ dkfJo/ ftu nkT[D tkb/
ftu fjZ;k b? oj/ ;B. fJ; B{z dZyDh fjZ;/ ftu ;G s'A tZvk fJBv'o T[s;t wzfBnk
b'eK dh gSkD zkjo eo/rh.'' p[bko/ B/ Bk sK fJ; d/
iKdk j?. g[b; w[skpe fJ; gkoNh ftu Skwb 13 j'o b'eK B{z j;gskb fbikfJnk
pko/ ftu tkX{ ikDekoh fdZsh ns/ Bk jh dZf;nk fe frnk ns/ 130 j'oK B/ vkeNoh fJbki dh wzr ehsh. fJ; wkwb/ ftu j[D sZe 5
fe; B/ fJ; wkwb/ B{z g[b; e'b G/fink. nwoheh nrtkJh b'eK 's/ voZr ;gbkJh eoB d/ d'S brkJ/ jB, fi; ftu 18 ;kbk bVeh e'b'A
tkb/ rmi'V d/ fjZ;/ 's/ s"o 's/ nk;Nq/bhnk d/ ftS/S
bZrGr 400 n?ZwHvhHn?ZwHJ/H e?g;{b fwb/ jB.
pbK B/ ;kb 2001 ns/ ;kb 2004 ftu ncrkfB;skB
dZyDh-gZSwh w?No'gkbhNB y/so ewKvo ;jkfJe efwSBo ghNo EZoNb B/
ftu ;/tk fdZsh ;h ns/ T[BQK tZb'A efEs s"o 's/ ehs/ rJ/
fejk fe phsh oks gkoNh ftu r?o ekB{zBh voZrz b?D ekoB fJj xNBk tkgoh.
ngokX d/ wkwb/ ftu fszB iKu gfjbK jh S[o{ j' u[ZehnK n"poB g[b; j[D Bkpkbr dh w"s d/ ekoBK dh iKu eo ojh j? ns/ e'o'Bo bJh
jB. fJ; xNBk ;pzXh fog'oN fsnko eo/rh.

13
13
13 gzikp NkJhwz, f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh 2019
13 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh
13 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh
p/ekp{ NoZe B/ :ksohnK B{z
p/ekp{ NoZe B/ :ksohnK B{z
nk;Nq/bhnk L kfgzr ;?ANo s'Akfgzr ;?ANo s'A p/ekp{ NoZe B/ :ksohnK B{z
nk;Nq/bhnk L
nk;Nq/bhnk L kfgzr ;?ANo s'A
p/ekp{ NoZe B/ :ksohnK B{z
nk;Nq/bhnk L
p/ekp{ NoZe B/ :ksohnK B{z
nk;Nq/bhnk L Skfgzr ;?ANo s'Akfgzr ;?ANo s'A
dofVnk, 1 dh w"s s/ eJh ywh
dofVnk, 1 dh w"s s/ eJh
dofVnk, 1 dh w"s s/ eJh ywhywh
dofVnk, 1 dh w"s s/ eJh zywhywh
7 ;kbk pZuh j'Jh nrtk
7 ;kbk pZuh j'Jh nrtk dofVnk, 1 dh w"s s/ eJh
7 ;kbk pZuh j'Jh nrtk
7 ;kbk pZuh j'Jh nrtk
7 ;kbk pZuh j'Jh nrtk
n?woi?A;h nfXekoh nb?rz?Avohnk ftu
U foUovB ;NqhN B/V/ gj[zu/.
ikDekoh w[skpe jkd;k j'D s'A
gfjbK ph-vpb NoZe p"NBh o'v 's/
dZyD ftu :ksok eo fojk ;h. ;zs[bB
ftrVB 's/ NoZe T[Zsoh-gZSwh wkor
ftu dkyb j' e/ g?db uZbD tkfbnK,
fJe fpibh d/ yzG/ ns/ fJe fJwkos
Bkb Neok frnk. zywh j'J/ 5 b'eK ftu
g?db :ksoh ;B idfe NoZe dk
vokJhto 45 fwzN sZe wbp/ ftu cf;nk
fojk. n?woi?A;h nfXekohnK B/ T[; B{z
pkjo fBebD ftu wdd ehsh. fco T[;
B{z s[ozs j;gskb b? rJ/.
o?ZvcoB g[b; y/so ewKv d/
;[gov?AN n?AvohT{ j'b?Av B/ fejk fe woB
tkfbnK ftu fJe g?db :ksoh ;h. T[BQK
B/ fJ; rZb dh th g[SNh ehsh fe NoZe
f;vBh (fpT{o') nk;Nq/bhnk d/ Sfjo B/ g?db :ksohnK B{z doV fdZsk. fJ;
dh fe;/ j'o rZvh Bkb NZeo BjhA ;h
f;vBh d/ dZyD ftu pZ; ;Nkg 's/ fJe jkd;/ ftu fJe wfjbk dh w"s j' rJh
j'Jh. jkd;/ wro'A p'NBh o'v 's/ e[M d/o
jkd;k tkgfonk. fJZE/ fJe ph-vpb ns/ eJh b'e rzGho o{g ftu zywh j'
bJh nktkikJh mZg ojh. nfXekoh fJ;
f;vBh (fpT{o') nk;Nq/bhnk ftu fJe ftnesh 's/ e[JhBzb?Av Skfgzr ;?ANo s'A NoZe i' fe fJZNK fbik fojk ;h T[; dk rJ/.
wkwb/ dh iKu ftu i[ZN rJ/ jB.
7 ;kbk bVeh B{z nrtk eoB d/ d'S bZr/ jB. g[b; B/ d'S brkfJnk fe 26 ;kbk ;zs[bB ftrV frnk. p/ekp{ j'J/ NoZe jkd;k j'D dh ;{uBk fwbd/ jh
ftnesh B/ bVeh B{z T[; ;w/A nrtk ehsk id'A T[j nkgDh wK Bkb t?;Nchbv
B"oE b/e; Skfgzr ;?ANo fty/ e/wkoN ;N'o ftu feq;w; dh yohddkoh eo ojh ;h.
vkNk bhe wkwb/ u nwohek dh i[vh hnbhnb
vkNk bhe wkwb/ u nwohek dh i[vh
vkNk bhe wkwb/ u nwohek dh i[vhShnbhnb
vkNk bhe wkwb/ u nwohek dh i[vh hnb
ftnesh 's/ d'S j? fe T[; B/ bVeh B{z nkgDh eko ftu fpmkfJnk ns/ B/V/ vkNk bhe wkwb/ u nwohek dh i[vh
;fEs MkVhnK ftu b? frnk. bZrGr fJe xzN/ s'A tZX ;w/A d/ pknd T[j bVeh B{z
tkg; Skfgzr ;?ANo ftu SZv frnk.
;hH;hHNhHthH c[N/i dh ;whfynk d/ pknd g[b; B/ phsh oks ftnesh B{z frqcsko ew/Nh ;kjwD/ g/S j'J/ r{rb d/ j'J/ r{rb d/ CEO
ew/Nh ;kjwD/ g/
ew/Nh ;kjwD/ g/ j'J/ r{rb d/
ew/Nh ;kjwD/ g/
ehsk. ftnesh 's/ 12 ;kb s'A S'Nh T[wo dh pZuh B{z rbs fJokd/ Bkb fbikD d/ ew/Nh ;kjwD/ g/ j'J/ r{rb d/ j'J/ r{rb d/
d'S brkJ/ rJ/ jB.
fcbjkb g[b; wkwb/ dh iKu ftu i[ZN rJh j?.
dh ;oeko dhnK wzrK B{z wB ;ed/ jB.
fgukJh ;z;d dh i[vhShnb ew/Nh d/
;kjwD/ g/S j'J/. fJ; s'A gfjbK T[BQK B/
nk;Nq/bhnk L p/ekp{ eko ezX nwoheh u'DK B{z gqGkfts eoB 'u d{i/
nk;Nq/bhnk L p/ekp{ eko ezX
nk;Nq/bhnk L p/ekp{ eko ezX
nk;Nq/bhnk L p/ekp{ eko ezX
nk;Nq/bhnk L p/ekp{ eko ezX
d/SK dhnK ;oekoK dh G{fwek B{z b? e/
fpnkB d/D bJh ;hB/N dh fJe ;whsh
d/ ;Zd/ B{z n;theko eo fdZsk ;h.
s'V e/ p?Zvo{w u j'Jh dkyb nes{po 'u r{rb B/ nkgDh ;'Sb
s'V e/ p?Zvo{w u j'Jh dkyb
s'V e/ p?Zvo{w u j'Jh dkyb
s'V e/ p?Zvo{w u j'Jh dkyb
s'V e/ p?Zvo{w u j'Jh dkyb
whvhnk t?Zp;kJhN 'gbZ;' B{z pzd eoB
dk n?bkB ehsk ;h. ezgBh B/ wkou 'u
fJ; t?Zp;kJhN okjhA brGr 5 bZy b'eK
dh fBZih ;{uBk d/ u'oh j'D dh rZb
;kjwD/ nkT[D s'A pknd fJj n?bkB
ehsk ;h. tkb ;NohN iBob dh fJe
ypo 'u fejk frnk j? fe r{rb B/ T[;
t/b/ ikDp{M e/ nzefVnK 'u ;zBQ dh ypo
B{z iBse BjhA ehsk. fJ; d/ fgS/ dk
we;Zd o?r{b/Noh iKu s'A puDk ns/
ezgBh d/ ne; B{z yokp j'D s'A pukT[Dk
j?.
jkbKfe fJj wkwbk ;kjwD/ nkT[D
s'A pknd ;K;d vkNk dh oZfynk 'u
n;cb ofjD B{z b? e/ r{rb dk
;gSNheoD ukj[zd/ ;B. fgukJh B/
tkfSzrNB (fpT{o') d[Bhnk d/ gqw[Zy
fBZih ikDekohnK d/ bhe j'D 's/
;wsh d/ ;kjwD/ nkgD/ fpnkB 'u fejk
;ou fJziD r{rb d/ w[Zy ekoiekoh
ezgBhnK d[nkok u[Ze/ rJ/ edwK d/ pko/
fe n;hA nkgDh T[sgkdK B{z ;[oZfyns
nfXekoh (;hHJhHUH) ;[zdo fgukJh B/
'u dZf;nk.
pDkT[D bJh ;ys fwjBs eod/ jK.
vkNk u'oh ns/ j'o w[ZfdnK B{z b? e/
fJ; s'A fJbktk T[BQK B/ nwoheh
n;hA T[BQK B{z wkBeK 's/ pDkJ/ oZyD
nwohek ;z;dK d/ ;tkbK d/ itkp
;z;d w?ApoK d/ T[BQK ;tkbK d/ itkp
bJh ezNo'b ns/ ;zs[bB ;pzXh eJh edw
fdZs/. fJ; d"okB T[BQK B/ r{rb d/ ;'Sb
fdZs/, fi; 'u g[ZfSnk frnk fe eh T[j
u[Ze/ jB.
B?ZNtofezr g'oNb 'gbZ;' s'A b'eK dh
uhB d/ pkzko 'u fco s'A gqt/S bJh T[E'
nk;Nq/bhnk L NoZe ns/ eko dh
nk;Nq/bhnk L NoZe ns/ eko dh
nk;Nq/bhnk L NoZe ns/ eko dh
nk;Nq/bhnk L NoZe ns/ eko dh
nk;Nq/bhnk L NoZe ns/ eko dh
pod;s NZeo, 1 dh w"s
pod;s NZeo, 1 dh w"s
pod;s NZeo, 1 dh w"s
zpod;s NZeo, 1 dh w"spod;s NZeo, 1 dh w"s
f;vBh (fpT{o') nk;Nq/bhnk d/
Sfjo f;vBh d/ gZSw ftu ;Ve
jkd;k tkgfonk. fJ; ;Ve jkd;/
w?bp"oB (fpT{o') nk;Nq/bhnk d/ Sfjo w?bp"oB d/ g{op ftu fJe jkd;k tkgfonk.
ftu fJe eko s/ NoZe dh zpod;s
n;b ftu 16 ;kbk bVeh dk eko 's/ ezNo'b Bk fojk ns/ fJj p/ekp{ j' e/ fJe
NZeo j' rJh. fJe wfjbk dh eko
xo ftu dkyb j' rJh. jkd;/ wro'A n?woi?A;h ;/tktK B{z wkT{BN/B jkJht/n, p/f;B
;?AN eb/no ftu w?wo/ o'v 's/ NoZe
fty/ p[bkfJnk frnk. eko fJe ezY/ s'A 30 whNo dh d{oh s?n eoB d/ pknd p?Zvo{w
Bkb Neok rJh .
ftu ik e/ o[eh, fiZE/ gsh-gsBh ;[Zs/ gJ/ ;B.
NZeo wro'A eko ftu ;tko
ikDekoh w[skpe 48 ;kbk ftnesh puD ftu ;cb fojk idfe 48 ;kbk
wfjbk dh w"e/ 's/ jh w"s j' rJh.
n"os ns/ bVeh xo d/ nzdo c; rJ/. E'VQh d/o pknd T[j th ibdh pkjo nk
fJ; jkd;/ ftu NoZe vokJhtko B{z
rJhnK. fJbki bJh T[BQK B{z j;gskb fbikfJnk frnk go T[BQK B{z rzGho ;ZNK
wkw{bh ;ZNK bZrhnK go zo{oh N?;NK
BjhA bZrhnK ;B. fteN'ohnk g[b; d/ ;koi?AN feq;NhB o'fpB;B B/ fejk,''uzrh
bJh T[; B[z B?ghnB j;gskb
fe;ws Bkb fJ; jkd;/ ftu e'Jh th rzGho zywh BjhA j'fJnk ns/ Bk jh fe;/ dh
fbikfJnk frnk. jkd;/ ekoB ekch
w"s j'Jh.'' jkd;/ ftu i'V/ d/ gkbs{ e[Zs/ ns/ ;Zg B{z th e'Jh B[e;kB BjhA gj[zfunk.
;w/A sZe nktkikJh mZg ojh. g[b;
nfXekoh fJ; g{o/ wkwb/ dh iKu ftu i[ZN rJ/ jB. bVeh 's/ d'S brkJ/ ikD/ pkeh
jkd;k j'D d/ ekoBK dh iKu eo
jB.
ojh j?.

14
14
14 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh 2019
14 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh
14 gzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh
oBkoEhnK d/ wkwb/ u
oBkoEhnK d/ wkwb/ u
oBkoEhnK d/ wkwb/ u
nk;Nq/bhnk L gb/Nckow s/ 5 ;kbk ;kbk
nk;Nq/bhnk L gb/Nckow s/ 5 SoBkoEhnK d/ wkwb/ uoBkoEhnK d/ wkwb/ u
nk;Nq/bhnk L gb/Nckow s/ 5 ;kbk
nk;Nq/bhnk L gb/Nckow s/ 50 ;kbk ;kbk
nk;Nq/bhnk L gb/Nckow s/ 5
ftnesh fwfbnk p/j'S nk;Nq/bhnk B{z d'jok MNek
nk;Nq/bhnk B{z d'jok MNek
nk;Nq/bhnk B{z d'jok MNek
ftnesh fwfbnk p/j'
nk;Nq/bhnk B{z d'jok MNek
nk;Nq/bhnk B{z d'jok MNek
ftnesh fwfbnk p/j'
ftnesh fwfbnk p/j'
ftnesh fwfbnk p/j'
nkT[D tkb/ gqtk;hnK B{z cV e/ ;w[zdoh
Nkg{ e?Ag ftu fjok;s ftu oZfynk
j'fJnk j?. fJj T[; dh ;ys Bhsh dk
fjZ;k j?, i' gqtk;hnK B{z o'eD bJh
pDkfJnk frnk j?.
BkT[o{ Nkg{ 's/ seohpB 160 b'eK
B{z oZfynk frnk j?. fJBQK ftu n"osK
ns/ pZu/ th Skwb jB ns/ nfijk
wzfBnk ik fojk j? fe wkB[; ftu ni/
th 600 b'e NqKfiSB e/AdoK ftu jB.
nk;Nq/bhnk tb'A ubkJ/ ik oj/ e/Ado
fgSb/ ;kb d/ nyho ftu T[E/ pzd eo
fdZs/ rJ/ jB. nk;Nq/bhnk ftu xZN
frDsh dh ;oeko d/ gqXkB wzsoh ;ekN
wkoh;B pZfunK B{z BkT[o{ s'A jNkT[D 's/
fpbe[b ;fjws jB go fJ; B{z g{oh soQK
pzd eoB dk T[BQK 's/ zpod;s dpkn
j?. vkeNo ns/ nkzkd ;z;d w?Apo e/
foB c/bg; B/ ;'wtko B{z fJe fpZb g/S
ehsk, fi; ftu vkeNo dh b'V tkb/
fe;/ th ftnesh B{z n;EkJh s"o 's/
BkT[o{ iK wkB[; s'A d{ih EK n;EkJh
s"o 's/ NoK;co dh th ftt;Ek j?.
gZsoekoK ns/ j'o gqsZydoShnK B/
dZf;nk fe BkT[o{ ftu ;fEsh yokp j?.
f;vBh (fpT{o') nk;Nq/bhnk ftu efwSBo d/ fJe u'Nh d/ nfXekoh B/ T[E/ b'eK B{z vo j? fe T[; d/ gfotko dk
dpkn dk ;kjwDk eo ojh ;oeko B{z vkeNoK dh nDd/yh eoB ns/ BkT[o{ e'Jh w?Apo y[de[Sh eo ;edk j?. BkT[o{
;w[zdoh Nkg{ e?Ag ftu SoBkoEhnK Bkb ns/ wkB[; 's/ e?AgK ftu SoBkoEhnK B{z d/ pkb vkeNo v/ftv nkJhie; B/ fejk
f;vBh (fpT{o') nk;Nq/bhnk d/ Sfjo goE d/ o/bt/ ;N/SB 's/ fJe ftnesh
j' oj/ z[bw 's/ ;z:[es okSNo ns/ i'yw ftu ofjD bJh wip{o eoB dk fe fe;/ soQK dh vkeNoh iKu w[jZJhnk
p/j'Sh dh jkbs ftu gkfJnk frnk. fteN'ohnk gkoe d/ o/bt/ ;N/SB 's/ p/j'S gkJ/ B"eoSkjK ns/ okiB/sktK 's/ d'S
vkeNoK dh fJe Nhw B{z d'jok MNek eotkT[Dh j? fJ; dk c?;bk fe;/ vkeNo
rJ/ ftnesh dh T[wo 50 ;kb ;h. fi; ;w/A ftnesh B{z gb/Nckow 's/ d/fynk
bZrk j?. fJe nihp xNBkeqw ftu brkfJnk. nk;Nq/bhnk B/ nDnfXekos B{z eotkT[Dk ukjhdk j? Bk fe fe;/
frnk T[; d/ f;o ftu'A y{B tZr fojk ;h. g[b; B/ dZf;nk fe T[; B{z s[ozs o'fJb goE
SoBkoEhnK bJh ;z:[es okSNo jkJh s"o 's/ feSsh d/ ;jko/ fJ; d/S ftu okiB/sk B{z.
j;gskb fbikfJnk frnk fiZE/ gj[zuD d/ E'VQh d/o pknd jh T[; dh w"s j' rJh.
fJe ;wkuko J/iz;h dh ikDekoh w[skpe fJj ;wfMnk iKdk j? fe d' ftnesh
nk;Nq/bhnk L B/sojhB bkVh dh nghb s/ wfjwkBK B/ nZyK s/ pzBQh gZNh
nk;Nq/bhnk L B/sojhB bkVh dh nghb s/ wfjwkBK B/ nZyK s/ pzBQh gZNh
nk;Nq/bhnk L B/sojhB bkVh dh nghb s/ wfjwkBK B/ nZyK s/ pzBQh gZNh
nk;Nq/bhnk L B/sojhB bkVh dh nghb s/ wfjwkBK B/ nZyK s/ pzBQh gZNh
nk;Nq/bhnk L B/sojhB bkVh dh nghb s/ wfjwkBK B/ nZyK s/ pzBQh gZNh
ns/ fJe n"os B{z No/B ;N/SB d/ B/V/ eko gkoe J/ohnk ftu MrVd/ j'J/ d/fynk
frnk ;h. go fJ; rZb dh ikDekoh BjhA j? fe ftnesh dh w"s fet/A j'Jh. iKu
bJh o/bt/ ;N/SB dh x/okpzdh eo fdZsh rJh j?. ik;{; jkd;k ;Eb dk fBohyD
eoB ns/ ;p{s fJeZm/ eoB ftu i[ZN rJ// jB.\ fJ; nghb B{z fe;/ B/ Bzonzdkz BjhA
ehsk ns/ ;ko/ b'e T[; B{z ;g'oN eoB
bJh nZyK 's/ ekbh gZNh pzB e/ gj[zu/.
nk;Nq/bhnk L e{V/dkB u'A
nk;Nq/bhnk L e{V/dkB u'A
nk;Nq/bhnk L e{V/dkB u'A okp B{z ed/ BjhA d/y ;eh ;N/c
nk;Nq/bhnk L e{V/dkB u'A
nk;Nq/bhnk L e{V/dkB u'A
okp B{z ed/ BjhA d/y ;eh ;N/c
okp B{z ed/ BjhA d/y ;eh ;N/c
okp B{z ed/ BjhA d/y ;eh ;N/c
okp B{z ed/ BjhA d/y ;eh ;N/c
25 Btzpo B{z ;N/c B/ okp e?Agp/b
Bkb ftnkj eo fbnk. ;N/cBh B/ ed/
fwbh bk
fwbh bk , iKu ikoh, iKu ikoh
fwbh bk , iKu ikoh okp B{z BjhA d/fynk. e[M ;kb gfjbK
fwbh bk
fwbh bkS, iKu ikoh, iKu ikoh
e'B fv;Nq'ch BK dh phwkoh ekoB T[;
dhnK nZyK dh o"SBh g{oh soQK ubh rJh
;h. r[nKY ftu ofjD tkb/ okp Bkb
T[BQK dh gfjbh w[bkeks fJ; d[Zy Goh
xNBk s'A pknd j'Jh. fJ; d/ pkti{d
fJe ;kb sZe fJeZm/ ofjD s'A pknd
2017 dh feq;w; 's/ okp B/ T[BQK B{z
ftnkj bJh gqg'z eo fdZsk.
c'N'rqkco Bkb whfNzr ftu nkfJnk
c'N'rqkco Bkb whfNzr ftu nkfJnk
c'N'rqkco Bkb whfNzr ftu nkfJnk
c'N'rqkco Bkb whfNzr ftu nkfJnk
c'N'rqkco Bkb whfNzr ftu nkfJnk
nB'yk nkJhvhnk
nB'yk nkJhvhnk
nB'yk nkJhvhnk
nB'yk nkJhvhnk
nB'yk nkJhvhnk
okp B/ ftnkj B{z yk; pDkT[D bJh
c'N'rqkco i/w; v/ ns/ fJe thvhU ezgBh
dh wdd bJh. c?;bk j'fJnk fe
wfjwkBK B{z ftnkj ftu gZNh pzBD bJh
fejk ikt/rk, sK i' T[j th ;N/c tKr
f;vBh (fpT{o') nk;Nq/bhnk d/ don;b nfijk eoB bJh y[d bVeh wfj;{; eo ;eD. c'N'rqkco w[skpe
ethAzb?Av ftu fJe B/sojhB bVeh d/ B/ wfjwkBK B{z nghb ehsh ;h. 32 ;kb wfjwkBK B/ th j'D tkbh bkVh B{z ;g'oN
ftnkj ftu nB'yk Bzkok d/yD B{z dh ;N/c n?rfBT{ ukj[zdh ;h fe T[; d/ ehsk. T[j fozr ;/o/wBh d"okB fpbe[b
fwfbnk. fJE/ ;ko/ wfjwkBK B/ nZyK 's/ ftnkj ftu ;ko/ b'e T[zM jh wfj;{; SKs oj/. ;kfonK B/ nkgD/ w'pkJhb sZe
gZNh pzB e/ ftnkj ftu fjZ;k fbnk. eoB fit/A T[j y[d eo ojh j?. ;N/c dh pzd eo fdZs/ ;B.
nk;Nq/bhnk L ;hto u fvZZfrnk y;, rzGho ywh
nk;Nq/bhnk L ;hto u fvZZfrnk
nk;Nq/bhnk L ;hto u fvZZfrnk y;, rzGho y;, rzGho ywhywh
nk;Nq/bhnk L ;hto u fvZZfrnk
nk;Nq/bhnk L ;hto u fvZZfrnk Sy;, rzGho y;, rzGho zywhywh
w?bp"oB (fpT{o') nk;Nq/bhnk d/ Sfjo
w?bp"oB d/ dZyD-g{op ftu fJe B"itkB
fJwkos d/ pkjo y[ZbQ/ gJ/ ;hto ftu fvZr
fgnk. fJ; jkd;/ dh ikDekoh s[ozs g?ok
w?vheb nfXekohnK B{z fdZsh rJh.
f;vBh (fpT{o') nk;Nq/bhnk d/ Sfjo fpq;p/B d/ fJe ngkoNw?AN ezgb?e; d/
nfXekohnK B/ dZf;nk fe B"itkB bZrGr
pkjo oZy/ e{V/dkB ftu fJe bkS gkJh rJh. g[b; w[skpe fJj bkS fe;/ ftnesh
fJe xzN/ s'A fznkdk ;w/A sZe ;hto ftu cf;nk
dh j?. n;b ftu fJZE/ ofjD tkb/ b'eK B/ g[b; B{z nihp soQK dh pdp{ nkT[D dh
fojk.
fSekfJs ehsh ;h. id'A g[b; B/ w"e/ 's/ gj[zu e/ iKu ehsh sK T[BQK B{z e{V/dkB ftu'A
ikDekoh w[skpe B"itkB vKv/B"Ar o'v,
ftnesh dh bkS fwbh.
w?BN'B 's/ fJe fojkfJSh fJwkos d/ y[ZbQ/ gJ/
g[b; B/ dZf;nk,''nfXekohnK B{z f:o'Brk d/ fJekJh ezgb?e; ftu p[bkfJnk
;hto ftu fvZr fgnk ;h. w"e/ 's/ gj[zu/ g?ok
frnk. fJZE/ T[BQK B{z e{V/dkB ftu ftnesh dh bkS fwbh.''
w?vheb nfXekohnK s/ ckfJo ckJhNozK B/
fcbjkb g[b; B/ iKu bJh T[; irQk dh x/okpzdh eo fdZsh j?. ftnesh dh w"s
pukn w[fjzw zohJ/ B"itkB B{z ;[oZfyns pkjo
d/ ekoBK dk gsk brkT[D dh e'fSS ehsh ik ojh j?.
eZY fbnk. B"itkB dhnK bZsK ns/ ;oho d/
fJ; wkwb/ 'u g[ZSfrZS bJh g[b; B/ uko b'eK dhnK s;thoK ikoh ehshnK
j/mb/ fjZ;/ ftu rzGho ;ZNK bZrhnK ;B. T[;
jB. fJBQK ftu'A d' g[oS 38 ns/ 30 ;kb d/ jB idfe 27 ns/ 23 ;kb dhnK d'
B{z s[ozs n?bcov j;gskb fbikfJnk frnk,
n"osK jB. g[b; B/ nghb ehsh j? fJBQK b'eK pko/ ikDekoh oZyD tkb/ b'e T[;
fiZE/ fJbki wro'A T[; dh jkbs ;fEo j?.
Bkb ;zgoe eoB.

15
15
15 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh 2019
15 gzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh
15 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh
nk;Nq/bhnk L i[VtK pZuhnK dh j'Jh
nk;Nq/bhnk L i[VtK pZuhnK dh j'Jh
nk;Nq/bhnk L i[VtK pZuhnK dh j'Jh
nk;Nq/bhnk L i[VtK pZuhnK dh j'Jh
nk;Nq/bhnk L i[VtK pZuhnK dh j'Jh
nk;Nq/bhnk d/ sZN s/ 28
nk;Nq/bhnk d/ sZN s/ 28
nk;Nq/bhnk d/ sZN s/ 28
nk;Nq/bhnk d/ sZN s/ 28
nk;Nq/bhnk d/ sZN s/ 28
;cb ;oioh, fwbh j;gskb s'A S[ZNh
;cb ;oioh, fwbh j;gskb s'A S[ZNh
;cb ;oioh, fwbh j;gskb s'A S[ZNh
;cb ;oioh, fwbh j;gskb s'A S[ZNh
;cb ;oioh, fwbh j;gskb s'A S[ZNh
tQ/b fwbhnK fwqse
tQ/b fwbhnK fwqse w?bp"oB (fpT{o') nk;Nq/bhnk ftu
tQ/b fwbhnK fwqse
tQ/b fwbhnK fwqse
tQ/b fwbhnK fwqse
fJ; wjhB/ dh S[o{nks ftu vkeNoK B/
;oioh eo e/ G{NkB dhnK d' i[VtK
pZuhnK B{z BthA fzzdrh fdZsh ;h. j[D
g{oh soQK f;jswzd j'D wro'A pZuhnK B{z
j;gskb s'A S[ZNh d/ fdZsh rJh j?. fJj
pZuhnK 15 wjhB/ dhnK ;B ns/ iBw
s'A jh fJe-d{i/ Bkb i[VhnK j'JhnK ;B.
fJBQK pZuhnK d/ Bkw fBwk ns/ dktk
jB. 9 Btzpo B{z 25 vkeNoK dh Nhw B/
6 xzN/ dh ;oioh wro'A d'jK pZuhnK B{z
tZy ehsk ;h.
bhv pkb w?vheb ;oiB i' eq?woh
B/ fejk fe pZuhnK uzr/ sohe/ Bkb mhe
j' ojhnK jB go T[BQK d/ G{NkB gosD
dh e'Jh sohe s?n BjhA j'Jh.
vkeNo eq?woh B/ dZf;nk,''d'jK
pZuhnK B/ SkBdko foetoh ehsh j?.
j[D d't/A ;[szso s"o 's/ ezw eo ojhnK
jB s/ s[odhnK-fcodhnK jB.''
G{NkB d/ ;kpek Sk;e firw/ f;zrJ/
tKru[Ze B/ j;gskb d/ w[Zy ekoiekoh
i' ;N/Bt/n B{z fJe gZso fby e/ XzBtkd
ehsk. gZso ftu T[BQK B/ fbfynk,'';cb
;oioh B/ fBwk ns/ dktk B{z BthA fzzdrh
fdZsh j?. j[D d't/A pZuhnK fzzdrh dk
nkBzd b? ;edhnK jB.''
nk;Nq/bhnk dh fJe fubvoB ckT{Av/
f;vBh (fpT{o') nk;Nq/bhnk d/ d{o-d[okv/ dZyDh-g{oph sZN 's/ 28 tQ/b fwqse SB B/ ;oioh bJh pZuhnK s/ T[; dh wK
gkJhnK rJhnK jB. nfXekohnK B/ fJj ikDekoh fdZsh. fteN'ohnk ;{p/ d/ eq'fizr'bKr G{wu[ zKrw' dh nk;Nq/bhnk nkT[D ftu
B?SBb gkoe ftu fJe fBZih ijkz T[vk oj/ gkfJbN B/ nfijhnK gkfJbN tQ/b ns/ wdd ehsh ;h. T[j nes{po wjhB/ nk;Nq/
fJe jwgp?e tQ/b B{z c;/ j'J/ d/fynk ;h. pknd ftu id'A gkoe d/ nfXekoh T[ZE/ bhnk gj[zu/ go T[; ;w/A pZuhnK ;oioh
gj[zu/ sK T[BQK B/ gkfJnk fe fJBQK ftu'A 8 tQ/b fiT[AdhnK jB go T[BQK dh jkbs d/ bkfJe BjhA ;h. d't/A ;ohoe o{g ftu
rzGho j?. id'A T[j tkg; gj[zu/ sK T[BQK B/ gkfJnk fe ;kfonK tQ/b wo u[ZehnK jB. ewz'o ;B. fJe wjhB/ sZe vkeNoK dh
nfXekohnK tZb'A T[BQK dhnK bkSK d/ Bw{B/ fJeZm/ eo e/ T[BQK dh w"s d/ ekoBK fBrokBh ftu ofjD ns/ ;jh y[oke
dh iKu ehsh ik ojh j?. fJe j'o xNBk ftu fBT{zhb?Av d/ d{o-d[okv/ d/ fJbke/ fwbD wro'A d't/A ;oioh bkfJe pDhnK.
ftu phs/ jcs/ eohp 145 tQ/b dh w"s j' rJh ;h. vkbfcBK ns/ tQ/bK dh w"s feT[A id'A zKrw' nkgDh pZuhnK B{z b? e/
j' ojh j? fJj wkjoK bJh gj/bh pfDnk j'fJnk j?. go wzfBnk iKdk j? fe phwkoh, j;gskb ftu'A pkjo fBeb ojh ;h sK
uZeotks iK fSekohnK tZb'A fgZSk ehs/ ikD s/ yokp w";w ns/ j'o ekoBK ekoB T[; B/ nzro/zh ftu E?Ae :{ efj e/
fJj w"sK j[zdhnK jB. ;kfonK dk XzBtkd ehsk.

nk;Nq/bhnk L nrtk j'fJnk pZuk fwfbnk
nk;Nq/bhnk L nrtk j'fJnk pZuk fwfbnk
nk;Nq/bhnk L nrtk j'fJnk pZuk fwfbnk
nk;Nq/bhnk L nrtk j'fJnk pZuk fwfbnk
nk;Nq/bhnk L nrtk j'fJnk pZuk fwfbnk
;[oZfyns, d' h frqcsko
;[oZfyns, d' h frqcskoh frqcsko
;[oZfyns, d'
;[oZfyns, d'
;[oZfyns, d'Sh frqcskoh frqcsko





































w?bp"oB (fpT{o') nk;Nq/bhnkJh g[b; B/ 10 wjhB/ d/ pZu/ B{z nrtk eoB tkb/ 25 ;kbk ftnesh B{z
fjok;s ftu b? fbnk j?. d'Sh ngokXh B{z v"Bhpo[Ze B/V/ fjT{w jkJht/n 's/ fJe ;oft; ;N/SB s'A cfVnk
frnk. g[b; w[skpe pZuk g{oh soK ;[oZfyns ns/ mhe j?.
g[b; B/ d'S brkfJnk fe d'Sh B/ w?AN'B gZs/ 's/ ofjzdh nkgDh roGtsh ;kEh s/ pZu/ 's/ jwbk ehsk.
T[j pZu/ B{z nkgD/ Bkb b? frnk. jo/ ozr dh n?etk N'fJNk :koh; ftu GZiD s'A gfjbK d'Sh ftnesh B/
pZu/ s/ y[d B{z B[e;kB gj[zukT[D dh Xweh fdZsh. g[b; B/ gfjbK w'BkS cqht/n d/ Bkb ftnesh dh rZvh
dk fgZSk ehsk ;h go T[j Jh;Nfbze B/V/ g[b; B{z X'yk d/ e/ GZiD ftu ;cb fojk.
d'Sh ftnesh B/ E'VQh d{oh 's/ ik e/ nkgDh gfjbh rZvh SZv fdZsh ;h. fco T[; B/ d{ih eko ftu GZiD
dh e'fSS ehsh. T[ZXo g[b; B/ T[; ;pzXh ikDekoh d/ nkXko 's/ T[; dk gsk brkfJnk. d'Sh j[D g[b;
fjok;s ftu j? fcbjkb T[; 's/ d'S brkT[D/ pkeh jB.

16
16
16 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh 2019
16 gzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh
16 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh
nk;Nq/bhnk L wJh 2
nk;Nq/bhnk L wJh 2 1919
nk;Nq/bhnk L wJh 201919
nk;Nq/bhnk L wJh 2 19
nk;Nq/bhnk L wJh 2
;kbk n"os B/ nzNkofNek T[Zgo T[vkD
;kbk n"os B/ nzNkofNek T[Zgo T[vkD
;kbk n"os B/ nzNkofNek T[Zgo T[vkD
5 5 5 5 50 ;kbk n"os B/ nzNkofNek T[Zgo T[vkD ;kbk n"os B/ nzNkofNek T[Zgo T[vkD
u j' ;edhnK jB u'DK
u j' ;edhnK jB u'DK
u j' ;edhnK jB u'DK
u j' ;edhnK jB u'DK
u j' ;edhnK jB u'DK
Go e/ ofunk fJfsjk;, s;thoK
Go e/ ofunk fJfsjk;, s;thoK
Go e/ ofunk fJfsjk;, s;thoK
Go e/ ofunk fJfsjk;, s;thoK
Go e/ ofunk fJfsjk;, s;thoK
jhdo s/ rb/B B/ eohp 12 jzko
c[ZN T[Zgo'A dh Skb wkoh. T[vkD GoB
d"okB T[BQK dh rsh eohp 160 feb'whNo
gqsh xzNk ;h ns/ skgwkB wkJhB; 35
fvroh ;?b;hn; ;h.
Bhb/ nk;wkB ns/ poc dh ;c/d
ukdo ftu T[vkD GoB d/ pko/ ftu
jhdo dZ;dh j?,''fi; Bkb w?A ;G s'A
fznkdk fgnko eodh jK T[; Bkb
nzNkofNek 's/ T[vkD GoBk w/o/ bJh
fznkdk tZvh rZb fojk. nzNkofNek jw/
Sk s'A b'eK bJh ;[gB/ tKr fojk j?.''
jhdo w[skpe,''rb/Shno d/ T[Zgo
T[vkD GoBk SkBdko nB[Gt fojk.
phs/ 18 ;kbK ftu fJj w/oh ;G s'A
SkBdko ;ekJhvkJhftzr ojh.
nzNkofNek d/ nzdo{Bh fJbke/ sZe ekch
xZN b'e gj[zu gkT[Ad/ jB.
w?A ns/ rb/B nfijk eo gkT[D ftu
;cb j'J/. fbjkik w?A pj[s wkD wfj;{;
eo ojh jK.'' fJZE/ dZ; dJhJ/ fe jhdo
phs/ ;kbK ftu fjwkfbnk, nk;Nq/bhnk
f;vBh (fpT{o') nk;Nq/bhnk dh fJe rb/B f;zrbw?B Bkb j'fJnk ;h. fJ;
d/ gjkVh fJbkfenK, nwohek d/ rq?Av
c'N'rqkco jhdo ;tkB (50) B/ ftzr;{N s'A gfjbK jhdo B{z ;ekJhvkJhftzr dk
e?BhnB ;w/s eJh EktK 's/
gfjB e/ nzNkofNek d/ rb/ShnoK d/ e'Jh nB[Gt BjhA ;h. ftnkj d/ 23 ;kb
;ekJhvkJhftzr eo u[Zeh j?.
T[Zgo'A T[vkD Goh. nfijk eoB tkbh pknd T[; B/ ;ekJhvkJhftzr eo e/
j[D jhdo ftzr;{N gfjB e/ wkT{AN
T[j d[Bhnk dh gfjbh wfjbk pD rJh. fJfsjk; ou fdZsk. jhdo Bkb T[; d/
n?to?;N 's/ th T[vkD GoBk ukj[zdh j?.
;kb 1995 ftu jhdo dk ftnkj gsh B/ th nzNkofNek 's/ T[vkD Goh.
f;vBh u s{ckB s/ Gkoh whAj, iB-ihtB gqGkfts
f;vBh u s{ckB s/ Gkoh whAj, iB-ihtB gqGkfts
f;vBh u s{ckB s/ Gkoh whAj, iB-ihtB gqGkfts
f;vBh u s{ckB s/ Gkoh whAj, iB-ihtB gqGkfts
f;vBh (fpT{o') gqXkB wzsoh ;e"N w"oh;B d/ Bt/A ;kb ftu piN dh sohe d/ f;vBh u s{ckB s/ Gkoh whAj, iB-ihtB gqGkfts
n?bkB d/ Bkb jh nk;Nq/bhnk wJh ftu u'DK bJh fsnko j' fojk j?. w"oh;B B/ piN
dh sohe 2 ngq?b n?bkBh j?. fJ; d/ Bkb jh T[BQK B/ nkgDh gkoNh dh gqSz;k ehsh
j?, fi; B{z ;kb 2019 dh u'D w[fjzw dh S[o{nks wzfBnk ik fojk j?. ;z;dh piN
s'A tZvk Sfjo gqGkfts j'fJnk.
fB:w ns/ w[fjzwK d/ pko/ ftu ;zftXkBe gqpzXK dk wsbp fJj fBebdk j? fe j[D
;EkBe w";w ftGkr d/ w[skpe eJh
fJj bZrGr s?n j? fe u'DK wZX wJh sZe j' ;edhnK jB.
EktK 's/ e[M xzfNnK d/ nzdo jh 106
fwbhwhNo s'A tX/o/ dk whAj doi ehsk
frnk. Sfjo ftu g{o/ Btzpo wjhB/ ftu
pr ekoB gqGkfts j'J/
pr ekoB gqGkfts j'J/ n";sB 84 fwbhwhNo whAj g?Adk j?.
pr ekoB gqGkfts j'J/
pr ekoB gqGkfts j'J/
pr ekoB gqGkfts j'J/
s{ckB ekoB tkgo/ ;Ve jkdf;nK
ftu fJe ftnesh d/ wko/ ikD ns/
okjs ezw d"okB o[Zy fvZrD ekoB d'
c/;p[Ze d/ 68 bZy :{
c/;p[Ze d/ 68 bZy :{ g[b; eowukohnK d/ zywh j'D dh ypo
c/;p[Ze d/ 68 bZy :{
c/;p[Ze d/ 68 bZy :{
c/;p[Ze d/ 68 bZy :{zo;o; o;o; o;
j?. fJBQK ftu fJe wfjbk eK;N/pb j?
fi; d/ g?o dh jZvh N[ZN rJh.
n?woi?A;h ;/tktK B/ dZf;nk fe T[BQK
B/ eohp 12 jVQ pukn w[fjzwK
ubkJhnK. ;jkfJe g[b; efwSBo
wkfJeb e"oph B/ dZf;nk fe nZi n;hA
f;vBh (fpT{o') nk;Nq/bhnk d/ Sfjo eJh rZvhnK ;VeK 's/ jh c; rJhnK.
fi; ;fEsh dk ;kjwDk eo oj/ jK T[j
f;vBh ftu Gkoh whAj ekoB jVQ dh n?woi?A;h ;/tktK th ;fEsh s'A BfiZmD
pj[s yokp j?. w?A rZvh 's/ ikD tkfbnK
;fEsh g?dk j' rJh. fJ; ekoB ijkz ftu i[NhnK j'JhnK jB. fGnkBe s{ckB
ns/ g?db uZbD tkb/ ;ko/ b'eK B{z nkgDk
ns/ o/b ;/tktK gqGkfts j'JhnK jB ns/ ns/ Gkoh whAj ekoB nk;Nq/bhnk dk ;G
fXnkB oZyD dh nghb eodk jK.
T[vkD d"okB gkfJbN B{z nkJh BhAd, GNfenk o;sk
T[vkD d"okB gkfJbN B{z nkJh BhAd, GNfenk o;sk
T[vkD d"okB gkfJbN B{z nkJh BhAd, GNfenk o;sk
T[vkD d"okB gkfJbN B{z nkJh BhAd, GNfenk o;sk
T[vkD d"okB gkfJbN B{z nkJh BhAd, GNfenk o;sk
feb'whNo d{o gj[zu frnk.
fJj xNBk ukoNov t'oNe; J/
no cbkJhN ftu j'Jh i' s;wkBhnk
d/ fezr nkJhb?Av s'A v/tBg'oN nk
fojk ;h. fezr nkJhb?Av dk gkJhgo
ghHJ/H-31 ijkz ;h. Gkt/Afe fJj
;kjwD/ nkfJnk j? fe ijkz ftu f;oc
gkfJbN jh w"i{d ;h. nk;Nq/bhnB
NoK;g'oN ;/cNh fpT{o' wkwb/ dh iKu
eo fojk j?. T[BQK w[skpe fJ; wkwb/
B{z b? e/ gkfJbN s'A ;tkb-itkp j'Dr/
ns/ t'oN?e; J/no gq';?;o dh ;whfynk
th j't/rh.
cbkJhN No/fezr w[skpe 46
feb'whNo dk fznkdk o;sk s?n eod/
;?B cqKf;;e' (fpT{o') c/;p[Ze B/ T[; pr bJh w[nkch wzrh j? fi; Bkb j'J/ cbkJhN fezr nkJhb?Av jtkJh
T[gG'rsktK dhnK nfijhnK s;thoK th ;kjwD/ nk ;edhnK ;B fiBQK B{z T[BQK nZv/ 's/ ;[oZfyns b?Av j' rJh. fJ;
B/ ed/ ;KMk BjhA ehsk. fJ; pr Bkb Eov gkoNh n?gbhe/SB d/ zohJ/ 12 fdB ijkz dh :ksoh ;woZEk 5 s'A 7 b'eK
d/ nzdo 68 bZy b'eK d/ nekT{AN gqGkfts j'J/ jB. c/;p[Ze dk efjDk j? fe Eov dh ;h. fJ; NftB fJziD J/noeqkcN
gkoNh n?g B{z T[gG'rsktK dhnK s;thoK se gj[zuD dh wBz{oh d/D d"okB fJj dh eo{fizr ;ghv bZrGr 380
G[Zb 13 ;szpo s'A 25 ;szpo ftukb/ j't/rh. feb'whNo gqsh xzNk ns/ ;hwk (range)
fJzihBhno Nkwo pko B/ fJe ;zd/S 'u fvt?bgo; B{z fejk, 'id'A e'Jh ftnesh 1900 feb'whNo j?. iKu eosktK B/
c/;p[Ze 's/ nkgDh c'N' se gj[zuD bJh fe;/ n?g B{z wBz{oh fdzdk j? sK n;hA fJ; B{z rzGho xNBk dZf;nk j? ns/
f;vBh (fpT{o') nk;Nq/bhnk dk fJe B{z T[vkT[Ad/ ;w/A gkfJbN B{z BhAd nk rJh
ne;o nfij/ n?g; B{z b'eK tZb'A T[BQK dh NkJhw bkJhB 's/ ;KMk ehs/ rJ/ c'N' se ckJhBb fog'oN s'A gfjbK ;p{s fJeZm/
j?okB eo d/D tkbk wkwbk ;kjwD/ ;h. e"efgN ftu gkfJbN d/ ;"A ikD
gj[zuD dh wBz{oh d/ fdzd/ jB.' T[BQK fejk, 'fJ; e/; 'u pr B/ fvt?bgo; B{z ehs/ ik oj/ jB. fog'oN iKu d/ nyho
nkfJnk j?. fJZE/ fJe ijkz jkd;krq;s ekoB ijkz nkgDk o;sk GNe frnk
nfij/ c'N' se gj[zuD dh wBz{oh d/ fdZsh ;h, fiBQK B{z b'eK B/ wkoehN gb/; ftu ikoh ehsh ikt/rh ns/ fJ; d/
j[zd/-j[zd/ pu frnk. n;b ftu ijkz ns/ nkgDh wzfzb s'A bZrGr 46
;N'ohz 's/ ;KMk ehsk ;h. wkou 2019 sZe nkT[D dh T[whd j?.

17
17
17 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh 2019
17 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh
17 gzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh
fJeZbkgD pD ;ed? w"s dk ekoB
fJeZbkgD pD ;ed? w"s dk ekoB
fJeZbkgD pD ;ed? w"s dk ekoB
fJeZbkgD pD ;ed? w"s dk ekoB
bzph f
bzph f zdrh bJhzdrh bJh fJeZbkgD pD ;ed? w"s dk ekoB
bzph f zdrh bJh
bzph f
bzph fzzdrh bJhzdrh bJh
fznkdkso b'eK dh w"s fJeZb/gB Bkb
jh j'Jh j?.
g"VhnK uVQBk o{oho{oh
g"VhnK uVQBk fvgq?
g"VhnK uVQBk o{oh
g"VhnK uVQBk
g"VhnK uVQBk zo{oho{oh
fvgq? B dk ysok th fB dk ysok th f nkdknkdk
fvgq?SB dk ysok th fB dk ysok th fznkdknkdk
fvgq?
fvgq? B dk ysok th f nkdk
y'i w[skpe i' b'e fJeZb/gB d/
fSeko j[zd/ jB, T[BQK B{z eqkfwe fvzhz
dk ysok pj[s fznkdk j[zdk j? ns/
nfij/ b'eK 'u fvgq?SB dk ysok th
fznkdk j' iKdk j?. T[BQK b'eK B{z w"s
dk ysok fznkdk j[zdk j?, i' ;wki s'A
d{o fJeZb/ ofjzd/ jB iK fco xZN b'eK
Bkb w/bi'b oZyD ekoB gfjbK s'A jh
ekovhUt;e[bo phwkoh Bkb ghVs j[zd/
jB. d';sK ns/ c?fwbh ftukb/ ofj e/
s[;hA fJBQK phwkohnK s'A pu ;ed/ j'.
T[gkn
T[gkn
T[gkn
T[gkn
T[gkn
nkgD/ B/Vb/ ns/ yk; d';sK Bkb
;zgoe 'u zo{o oj'. T[AM fJeZb/gB 'u
foSsk pDkJh oZyDk th pj[s w[Seb
fBT{:koe (fpT{o') fJB;kB ;ohoe p[oh ypo j?. fJe y'i dh wzBhJ/ sK fJeZb/ j[zdk j? go nkfyo 'u s[jkB{z ckfJdk th
ns/ wkBf;e o{g Bkb ;wki 'u ofjD gD Bkb jkoN nN?e dk ysok 40 fJ;/ Bkb j[zdk j?.
bJh th pfDnk j?, fJeZb/ ofjDk ;kvk ch;dh sZe tZX iKdk j?. fJ;d/ fJbktk id'A th fJeZbk wfj;{; eo' sK fes/
r[D jh BjhA j?. i/eo s[;hA fJeZb/ T[BQK ;w/A s'A gfjbK woB dh ;zGktBk th 50 fe;/ e'b ub/ ikU, fJ; Bkb s[;hA fJeZb/
b'eK ftu'A j' fiBQK e'b fznkdk d';s ch;dh sZe tZX iKdh j?. fJ; ;NZvh 'u gB s'A pu ;ed/ j'.
BjhA jB iK fco T[BQK ftu'A fiBQK B{z fJe j?okB eoB tkbh rZb th ;kjwD/ foSfsnK B{z ;[XkoB dh e'fSS eo',
d{;fonK Bkb w/bi'b tXkT[D 'u th nkJh j?, fi;d/ w[skpe i' b'e gfjbK fznkdk s'A fznkdk ;wK xotkfbnK ns/
e'Jh yk; o[uh BjhA j?, sK s[jkv/ bJh s'A fdb d/ wohz oj/ jB, T[BQK ftu'A d';sK ftueko fpskU.
bzvB (fpT{o') jo e'Jh nkgDh fzzdrh B{z bzp/ ;w/A sZe ihT{Dk ukj[zdk j?. fJ;
gkfe d;zpo 2 19 sZe brkJ/rk ncrkB ;hwk s/ ezfvnkbh sko19 sZe brkJ/rk ncrkB ;hwk s/ ezfvnkbh sko
gkfe d;zpo 2 19 sZe brkJ/rk ncrkB ;hwk s/ ezfvnkbh sko
gkfe d;zpo 2
bJh fcNB?Z; s'A b? e/ ykD-ghD dk g{ok fXnkB oZfynk iKdk j?. ikDekoK dk th gkfe d;zpo 2gkfe d;zpo 2019 sZe brkJ/rk ncrkB ;hwk s/ ezfvnkbh sko19 sZe brkJ/rk ncrkB ;hwk s/ ezfvnkbh sko
wzBDk j? fe f;jswzd b'e bzph fzzdrh ihn ;ed/ jB. jkb dh fJe ;NZvh 'u T[wo
B{z b? e/ j?okB eoB tkbk y[bk;k ehsk frnk j?. i/eo s[;hA cb'o 's/ ikD bJh fJ;bkwkpkd (fpT{o') gkfe;skBh c"i B/ fejk j? fe
fbcN dk fJ;s/wkb eod/ j' sK s[jkB{z nkgDh fJj nkds pdbD dh b'V j?. 2,600 feb'whNo bzph ncrkB ;ojZd d/ fJe wjZstg{oB
fjZ;/ 's/ ezfvnkbh sko brkT[D dk ezw g{ok j' frnk j? ns/
nfijk eoB Bkb s[jkvh ;ohoe ;woZEk xZN j' iKdh j?. fJ;d/ Bkb jh ;G s'A
pkeh dk ezw nrb/ ;kb d/ nyho sZe g{ok j' ikt/rk.
o'ue rZb fJj j? fe s[jkv/ g"VhnK uVQB Bkb jh dZf;nk ik ;edk j? fe
gkfe;skB B/ y[ZbQh ;ojZd 's/ ezfvnkbh sko brkT[D bJh
s[jkvh T[wo fezBh j?. fJj rZb ;[DB 'u tkeJh pj[s nihp j? go fJe ;NZvh 'u
fJ; rZb dk dkntk ehsk ik fojk j?. :{o'ghnB ;';kfJNh nkc ekovhUbkih B/ nopK o[gJ/ you ehs/ jB. fJwokB ykB dh nrtkJh tkbh
fJ; ;pzX 'u fJe ;NZvh ehsh ;h. gqhyD 'u Skwb y'iekoK w[skpe e[M phwkohnK ;oeko B/ jkb ftu jh ;ojZd 's/ tkV brkT[D d/ ezw ftu
s/zh fbnkT[D bJh 20 nop o[gJ/ ikoh ehs/ ;B. c"i d/
fit/A fe fdb d/ o'r, sDkn ns/ e?A;o nukBe jh eJh tko w"s dh ;zGktBk g?dk
p[bko/ w/io iBob nkf;c rc{o B/ NthN eo e/ fejk fe
eo fdzdhnK jB. fJ; ;NZvh 'u 12000 b'eK B/ fjZ;k fbnk, i' fe yk; soQK d/ fdb
e[Zb 2,611 feb'whNo bzph ;ojZd d/ 802 feb'whNo d/ fjZ;/
d/ o'r Bkb ghVs ;B. fJ; ftu gkfJnk frnk fe i' b'e g"VhnK uVQd/ jB, T[BQK
ftu w"s dk ysok 9 ch;dh sZe xZN j' iKdk j?. y'iekoK dk efjDk j? fe s[jkB{z 's/ tkV brkT[D dk ezw g{ok j' frnk j?. T[BQK B/ dZf;nk fe
g"VhnK 's/ uVQB dh n?e;o;kJhz dh b'V j?. i' ezweki 'u fznkdk o[ZM/ ofjzd/ jB c"i d/ T[d/S d;zpo 2019 sZe ;ojZd 's/ ezfvnkbh sko
brkT[D dk ezw g{ok eo b?D dk j?.
T[BQK bJh e;os bJh ;wK eZYDk pj[s w[Seb j[zdk j?.

18
18
18 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh 2019
18 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh
18 gzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh
nkB N?ofo
nkB N?ofo w Eq/N N{ e?B/vk d/ fto'X u
nkB N?ofo w Eq/N N{ e?B/vk d/ fto'X uw Eq/N N{ e?B/vk d/ fto'X u
nkB N?ofozw Eq/N N{ e?B/vk d/ fto'X uw Eq/N N{ e?B/vk d/ fto'X u
e?A;o d/ BK s/ Gkosh n"os B/ wkoh mZrh, j'Jh e?d nkB N?ofo
e?A;o d/ BK s/ Gkosh n"os B/ wkoh mZrh, j'Jh e?d
e?A;o d/ BK s/ Gkosh n"os B/ wkoh mZrh, j'Jh e?d
e?A;o d/ BK s/ Gkosh n"os B/ wkoh mZrh, j'Jh e?d
e?A;o d/ BK s/ Gkosh n"os B/ wkoh mZrh, j'Jh e?d
'u T[; B/ nkgD/ ;kpek gsh eN/uhnk
fBso/ n?ZBHvhHghH nkr{ irwhs f;zx
fBso/ n?ZBHvhHghH nkr{ irwhs f;zx
fBso/ n?ZBHvhHghH nkr{ irwhs f;zx
fBso/ n?ZBHvhHghH nkr{ irwhs f;zx
B{z fejk fe T[; d/ rzGho fdwkrh e?A;o fBso/ n?ZBHvhHghH nkr{ irwhs f;zx
dk wsbp j? fe T[j f;oc 6 wjhfBnK
dh wfjwkB j?. Bkb jh T[; B/ fJe j'o
cozh ;zd/S th G/fink, fi; 'u fbZfynk
;h fe fJ; dk fJbki nwohek 'u jh j'
;edk j? s/ fJbki 'u 5 bZy gkT[Av dk
you nkt/rk.
eN/uhnk, T[; d/ gfotko s/ j'oK
b'eK B/ 2015-17 d/ ftukb/ fJj ;'u
e/ uzdk fdZsk s/ g?;/ fJeZm/ ehs/ fe T[;
B{z ikB pukT[D bJh fJbki dh b'V j?.
fw;soh d/ gsh B{z T[; t/b/ nkgDh gsBh
's/ SZe j'fJnk id'A T[; d/ fJe d';s B/
T[; d/ pq/B ;e?B dhnK s;thoK d/yhnK.
fw;soh B/ fejk ;h fe T[; B/ vkeNo
Bkb w[bkeks d"okB fJj s;thoK
eotkJhnK ;B. eN/uhnk B/ fJBQK
s;thoK B{z nkgD/ fJe vkeNo d';s B{z
fdykfJnk sK T[; B/ dZf;nk fe T[j
s;thoK r{rb s'A vkT{Bb'v ehshnK
jB, fi; s'A pknd fw;soh dk G/d y[Zb
frnk.
Btzpo 2017 B{z fJ; dh ypo g[b;
bzvB (fpT{o') nkgD/ gfotko s/ nkgD/ gsh fti/ eN/uhnk B{z fejk fe
B{z fdZsh rJh. ndkbs ;kjwD/ g/Sh
d';sK B{z wkBf;e e?A;o Bkb rq;s j'D T[; B{z e?A;o j?. T[; B/ nkgD/ dknt/ d/
d"okB fw;soh B/ nkgDk i[ow ep{b
dh M{mh ;{uBk d/ e/ T[BQK s'A 2H5 bZy ;woEB 'u fJe tN;n?g w?;/i G/fink,
eo fbnk. T[; B/ dZf;nk fe T[; B{z i'
gkT[Av s'A fznkdk mZrD d/ d'S 'u fi; B{z d/y e/ eN/uhnk B{z bZfrnk fe
th g?;/ fwb/ T[; B/ T[BQK Bkb c?A;h
Gkosh w{b dh fJe n"os B{z fpqN/B dh fJj T[; d/ vkeNo dh fog'oN j?. pknd
fvzkfJBo p?r yohd/ ;B. fJ; s'A
fJe ndkbs B/ uko ;kb dh e?d dh 'u iKu s'A y[bk;k j'fJnk fe fw;Noh B/
fJbktk T[; B/ j'o eJh b'eK B{z th
;zk ;[DkJh j?. fJe j'o f;w ekov dh tos'A eoe/ fJj
mZfrnk ;h.
;kb 2013 'u i;whB fw;soh B/ w?;/i G/fink ;h. d;zpo 2014 d/ nyho UNktk (fpT{o') phs/ fdBhA e?B/vhnB ;oeko d/ iBse ;[oZfynk wzsoh okbc
r{vkb/ tb'A gpfbe ;/cNh 2018 dh fog'oN 'nkB N?ofozw Eq/N N{ e?B/vk' g/S ehsh
rJh ;h, fi; 'u ykfb;skB B{z f;Zy (ykfb;skB) n?e;Nqhzw d/ Bkw Bkb nZstkdh
Gkosh nwoheh ysok wzfBnk frnk ;h. fJ; ;G s'A pknd e?B/vk d/ tZy-tZy f;Zy ;w{jK B/ fJ; dk
Gkosh nwoheh qh ;?Bh u[Dh rJhqh ;?Bh u[Dh rJh
Gkosh nwoheh
Gkosh nwoheh qh ;?Bh u[Dh rJh
Gkosh nwoheh Sqh ;?Bh u[Dh rJhqh ;?Bh u[Dh rJh
fto'X ehsk ;h. fJ; ;G s'A pknd e?B/vk 'u n?ZBHvhHghH d/ w[yh ns/ f;Zy nkr{
irwhs f;zx B/ th e?B/vk ;oeko tb'A ykfb;skB ;woEeK B{z nZstkdh dh ;{uh 'u
fw; fJzvhnk tobvtkJhv 2 1818
fw; fJzvhnk tobvtkJhv 2 Skwb ehs/ ikD dk ;ys fto'X ehsk j?.
fw; fJzvhnk tobvtkJhv 201818
fw; fJzvhnk tobvtkJhv 2
fw; fJzvhnk tobvtkJhv 2 18
n?ZBHvhHghH nkr{ B/ fejk fe e?B/vk ;oeko nfijk e'Jh ;p{s fdykt/ fi; ftu
e?B/vhnB f;Zy nZstkdh rshftXhnK ftu Skwb j'J/ j'D. T[BQK d'S brkfJnk fe
u[fDnk. Gkos ;oeko d/ efjD 's/ fJj ;G e?B/vk 'u t;d/ f;ZyK B{z pdBkw eoB bJh fJZE'A
fBT{:koe ;fEs fJzvhnk c?;Nhtb dh fbpob ;oeko tb'A ehsk frnk j?. fJ; fog'oN d/ ;kjwD/ nkT[D s'A pknd f;Zy
ew/Nh tb'A nk:'fis fJ; w[ekpb/ B{z cko i;fN; (n?Z;Hn?ZcHi/H) d/ bhrb n?vtkJhzo r[ogstzs gzB{ B/ fJ; B{z Gkos B{z
gqtk;h Gkosh GkJhuko/ dk ;G s'A g[okDk y[S eoB dk fJe f;nk;h ;NzN dZf;nk ;h.
fJ; s'A fJbktk e?B/vk dhnK j'o eJh f;Zy ew/NhnK B/ fJ; edw dh fBzdk ehsh
s/ tZvk ;[zdosk w[ekpbk wzfBnk iKdk
j?. 22 ;kbk Sqh B{z 12 ;kb dh T[wo 'u ;h. fzeo:'r j? fe fJj fog'oN e?B/vhnB ;oeko dk fJe nfXekoe d;skt/z j?,
vkeNoK B/ fejk ;h fe g/;w/eo brkJ/ fi; 'u ykfb;skB dh rZb eofdnK fejk frnk j? fe e?B/vk 'u e[M b'e f;Zy
ikD s'A pknd T[j ed/ th vK; BjhA (ykfb;skBh) eZNVtkdh ftukoXkoktK ns/ bfjoK dk ;woEB eod/ jB.
eo ;e/rh go w[ekpbk fiZsD tkbh Sqh
B/ fejk fe s[jkB{z ed/ th jko BjhA
bkj"o jkJhe'oN B/ ;opihs
bkj"o jkJhe'oN B/ ;opihs
bkj"o jkJhe'oN B/ ;opihs
bkj"o jkJhe'oN B/ ;opihs
bkj"o jkJhe'oN B/ ;opihs
wzBDh ukjhdh.
15 ;kb dh T[wo 'u nkgDk r?o-
d/ esb d/ d'Sh ehs/ pohh ehs/ poh
;oekoh ;zrmB S[o{ eoB tkbh Sqh B/
d/ esb d/ d'
d/ esb d/ d'
d/ esb d/ d' h ehs/ pohh ehs/ poh
d/ esb d/ d' h ehs/ poh
fejk fe w?A fJ; rZb 'u ftStk; oZydh
jK fe s[jkvh ftok;s fJ; rZb s'A s?n
j[zdh j? fe s[;hA d{finK B{z fet/A dk wfj;{;
eokT[Ad/ j' s/ nkgDh fzzdrh 'u eh
pdbkn fbnkT[Ad/ j'. fJ; ;kbkBk
w[ekpb/ 'u eohp 17 d/SK dhnK Gkosh
;[zdohnK B/ fjZ;k fbnk. Gkos d/
jfonkDk dh ofjD tkbh wzdhg ;zX{ e"o
;zX{ B{z fw;/i fJzvhnk tobvtkJhv
tkfSzrNB (fpT{o') Gkosh w{b dh frnk. Gkosh w{b d/ b'eK B/ 27t/A 2018 u[fDnk frnk. fJe p/N/ dh wK
nwoheh Sqh ;?Bh B{z fBT{io;h d/ c'v; ;kbkBk fpT{Nh w[ekpb/ 'u nk;Nq/bhnk ;zX{ B/ ftnkj d/ gfjb/ ;kb d"okB jh
f;Nh 'u nk:'fis ;wkrw 'u fw; dh ;keSh f;BQk s/ fpqN/B dh nB[Sk fJe ;Ve jkd;/ 'u nkgD/ gsh B{z r[nk
fJzvhnk tobvtkJhv-2018 u[fDnk ;ohB B{z bVhtko gfjbk s/ d{ik oBong fdZsk ;h.
nkb'uBk d/ pknd Nozg B/ fwbNoh epo;skB dk ehsk d"ok
nkb'uBk d/ pknd Nozg B/ fwbNoh epo;skB dk ehsk d"ok
nkb'uBk d/ pknd Nozg B/ fwbNoh epo;skB dk ehsk d"ok
nkb'uBk d/ pknd Nozg B/ fwbNoh epo;skB dk ehsk d"ok
nkb'uBk d/ pknd Nozg B/ fwbNoh epo;skB dk ehsk d"ok
tkfSzrNB (fpT{o') nwoheh okSNogsh v'Bkbv
Nozg SoXKibh G/AN eoB bJh tkfSzrNB B/V/ ;fEs
fJe fwbNoh epo;skB d/ d"o/ 's/ gj[zu/. whAj g?Adk
j'D ekoB Nozg Ssoh b? e/ 'nkofbzrN'B e"wh
bkj"o (fpT{o') gkfe;skB dh ndkbs B/ e'N bygs 'u ;kb 2013 'u Gkosh
epo;skB' (Arlington National Cemetery)
Bkrfoe ;opihs f;zx d/ esb wkwb/ ftu tZvk c?;bk ;[DkfJnk j?. bkj"o jkJhe'oN
gj[zu/. T[BQK B/ t?NoBz v/n (Veterans Day) i' fe
B/ fJ; esbeKv ftu Skwb d' gqw[Zy Sy;hnsK B{z poh eo fdZsk j?. dZf;nk ik
11 Btzpo B{z ;h T[d'A Bk gj[zu ;eD 's/ nc;'; gqrN
fojk j? fe ;p{sK dh xkN ekoB e'oN B/ d'jK B{z poh eo fdZsk.
ehsk. nwoheh okSNogsh B/ fJe ;wkuko J/iz;h B{z
fJj wkwbk gzi ;kb s'A e'oN ftu g?Afvzr ;h, fi; 's/ bkj"o ;?SB e'oN B/ nZi
fdZs/ fJzNoftT{ ftu fejk,''d/S bJh ezw eoB ftu
c?;bk ;[DkfJnk.
fpZih ;h. w?B{z fJZE/ nkT[Dk ukjhdk ;h.'' Nozg B/ B/V/
ndkbs d/ fJe nfXekoh w[skpe, bkj"o dh n?vhSBb fzbk ns/ ;?SB iZi
zwhB yohd e/ nkofbzrN'B dk ft;Eko ehs/ ikD dh
w[jzwd w'fJB y'yo B/ rtkjK d/ w[Zeo ikD s'A pknd w[Zy SZehnK nwho szpk ns/
ikDekoh fdZsh. jkb/ fJZE/ 4,00,000 g[oS ns/ n"osK
w[dk;ko B{z poh eo fdZsk. nfXekoh B/ fejk fe d'jK SZehnK fybkc ndkbs ftu
dcB jB. T[BQK B/ fejk,''n;hA fJ; 's/ ezw eo oj/
fJe th rtkj B/ rtkjh BjhA fdZsh. ndkbs B/ T[BQK B{z T[BQK d/ fybkc ;p{sK dh
jK.''
xkN ekoB poh eo fdZsk. T[BQK B/ dZf;nk fe d'jK SZeh ;[oZfynk fuzsktK ekoB
coK; ftu fJe fwbNoh epo;skB 's/ Bk ikD
e'N bygs i/b s'A jh thvhU ekBcozf;zr okjhA ndkbs ftu g/S j'J/.
ekoB Nozg dh ekch nkb'uBk j'Jh ;h. T[; epo;skB
fzeo:'r j? fe 49 ;kbk ;opihs B{z wJh 2013 ftu bkj"o dh e'N bygs i/
ftu nwoheh c"ih dcB jB. Nozg gfjb/ ftSt :[ZX
b ftu ;kEh e?dhnK tb'A esb eo fdZsk frnk ;h. w"s dh ;zk gqkgs d'jK e?dhnK
d/ ysw j'D d/ 100 ;kb g{o/ j'D 's/ nk:'fis ;wkrw
nkfwo ;ocokz T[oc sKpk ns/ w[dZ;o B/ jh ;opihs 's/ jwbk ehsk ;h ns/
ftu fSoes eoB bJh phs/ wjhB/ coK; rJ/ ;B.
;opihs B{z esb eo fdZsk ;h.

19
19
19 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh 2019
19 gzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh
19 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh
8 ;kbk pZuh dk j";bk tXkT[D
8 ;kbk pZuh dk j";bk tXkT[D
8 ;kbk pZuh dk j";bk tXkT[D
8 ;kbk pZuh dk j";bk tXkT[D
8 ;kbk pZuh dk j";bk tXkT[D
D d/ d' K s'A pknd fvK s'A pknd fv Bh B/ fJ; nfGB/sk B{z fejk nbftdkBh B/ fJ; nfGB/sk B{z fejk nbftdk
D d/ d'
D d/ d' K s'A pknd fv Bh B/ fJ; nfGB/sk B{z fejk nbftdk
:'B :'B :'B :'B :'B S'''''SD d/ d'D d/ d'SK s'A pknd fvK s'A pknd fvzBh B/ fJ; nfGB/sk B{z fejk nbftdkBh B/ fJ; nfGB/sk B{z fejk nbftdk
bJh fjb/oh B/ fbyh fuZmh
bJh fjb/oh B/ fbyh fuZmh
bJh fjb/oh B/ fbyh fuZmh ndkeko ;NkBh t/;Nw'ob?Av B{z nZi
bJh fjb/oh B/ fbyh fuZmh
bJh fjb/oh B/ fbyh fuZmh
;kbN b/e f;Nh ftu frqcsko eo fbnk
frnk. d'SK dh e[dosh ns/ Bkpkbr
w[bkzwK d/ efbnkD gqsh ;kvh fzzw/
tkoh d/ wZd/Bzo, n;hA T[BQK B{z T[BQK dh
G{fwek s'A w[es eo fdZsk j? ns/ T[j
bVhtko ftu nZr/ s'A th ezw BjhA eo
;eDr/. fJ; gq'rokw dh shih bVh dk
gq'veSB nrb/ jcs/ g{ok j' fojk j?.
t?;Nw'ob?Av B{z S[Zeotko B{z :{Nk s'A
frqcsko ehsk frnk j?. NhHthH ;N/SB
e/Hn?;Hn?bH w[skpe ndkbsh d;skt/
z efjzd/ jB fe T[BQK B{z fJzNoB?ZN iK
fbysh ;zd/S okjhA BkpkbrK B{z bkbu
d/D dh iKu d/ f;bf;b/ ftu frqcsko
ehsk frnk. fJ; s'A fJbktk T[; 's/
BkpkbrK bJh B[e;kBd/j ;wZroh dh
tos'A eoB d/ uko d'S th brkJ/ rJ/
jB. ;kbN b/e ftu Eov fv;fNqeN
ndkbs ftu fdZs/ rJ/ jbcBkw/ ftu
;ze/s fdZsk frnk j? fe t?;Nw'ob?Av B/
bk; J/Aib; (fpT{o') fvzBh e/pb w[bkeks j'Jh ;h. v?vbkJhB B/ ypo
fJe nfijh n?g okjhA fJj wzBd/ j'J/
tkfSzrNB (fpT{o') nwoheh okSNogsh u'DK ftu jkoB d/ pkti{d th fjb/oh B?Ntoe B/ 13 ;kb dh fJe bVeh d/ fdZsh j? fe 48 ;kbk t?;Nw'ob?Av fvzBh
bVeh Bkb ;zgoe ;Ekfgs ehsk fe
efbzNB ekch b'efgqn j?. fJe nzro/zh nypko dh ypo w[skpe jkb jh ftu fjb/ :"B S'SD dh e'fSS d/ d'S ftu frqcsko u?Bb d/ gq'rokw 'n?Avh w?e' ftu dkdk
T[j Bkpkbr j?. fJ; n?g dh tos'A v/
oh B/ 8 ;kbk pZuh B{z ;e{b u'DK ftu 1 t'N Bkb fwbh jko d/ pknd fuZmh fby e/ n?Avh w?e d/ nfGB/sk ;NkBh t/;Nw'ob?Av dh G{fwek fBGkT[Adk j?. fvzBh u?Bb d/
fNzr ns/ :"B rshftXhnK bJh b'eK
T[; dk j";bk tXkfJnk. 8 ;kbk wkoEk e?B/vh w'okbz B/ nkgDhnK ;e{b u'DK Bkb nkgD/ foSs/ ysw eo fdZs/ jB. p[bko/ B/ fJe fpnkB ftu fejk fe 'n?Avh
Bkb fwbD bJh ehsk iKdk j?.
bJh izw e/ gquko ehsk ;h. T[; B/ g';No brkJ/ ns/ t'N eoB dh nghb ehsh. fJ; fJ; bVeh Bkb T[; dh nkBbkJh w?e' bVhtko ftu ezw eoB tkb/ fJe
;G d/ pkti{d wkoEk 1 t'N Bkb jko rJh feT[Afe 6 t'NK i' T[; d/ gZy ftu ;B,
tkjBK s'A fBebD tkbk ekbk X{znK tXk fojk rb'pb tkofwzr
tkjBK s'A fBebD tkbk ekbk X{znK tXk fojk rb'pb tkofwzr
tkjBK s'A fBebD tkbk ekbk X{znK tXk fojk rb'pb tkofwzr
T[j oZd eo fdZshnK rJhnK ;B.
wkoEk fJ; jko Bkb ekch d[yh ;h. wkoEk dk gfotko v?w'eq/N ;woEe j?. tkjBK s'A fBebD tkbk ekbk X{znK tXk fojk rb'pb tkofwzrtkjBK s'A fBebD tkbk ekbk X{znK tXk fojk rb'pb tkofwzr
wkoEk B{z fJ; jkbs ftu d/y fjb/oh B{z ikBD tkb/ fJe Sy; B/ T[; dh ejkDh S/
pofbB (fpT{o') ftek;Shb d/SK 'u ;Veh Nq?fce s'A fBebD tkbk
no ehsh. fJ; wro'A fjb/oh efbzNB B/ nkgD/ jZEK Bkb wkoEk B{z fJe fuZmh fbyh.
ekbk X{znK (nS[ZX ekopB eD Gog{o) ekch T[ukJh sZe gj[zu e/ tk:{
fuZmh ftu fjb/oh B/ fbfynk,''w?A th fJj pj[s uzrh soQK ;wMdh jK fe id'A s[;hA
wzvb 'u d{o-d{o sZe fybo ;edk j?, fi; Bkb rb'pb tkofwzr tXdh j?.
fe;/ nfijh G{fwek bJh y[d B{z g/S eod/ j' i' nkws"o 's/ bVfenK bJh s?n j?.
ekch fwjBs d/ pknd th fJ; ftu fwbh jko fdb B{z s'VB tkbh j[zdh j?.'' fJe nfXn?B 'u nfijk d/fynk frnk j?. iowBh dh b/pBhi fJz;NhfuT{N
cko Nq'g';c/foe fo;ou (Nq'g';) d/ y'iekoK B/ dZf;nk fe rb'pb tkofwzr
wkoEk d/ fgsk n?bpoN w'okbz dk efjDk j? fe 1 t'N Bkb fwbh jko Bkb
xNkT[D ns/ ftek;Shb d/SK 'u ftef;s j' oj/ Sfjoh fJbkfenK dh
w/o/ eJh d';s th pj[s d[yh ;B. nfij/ ftu fJe f;nk;h ekoe[zB d';s B/ wkoEk
nkpkdh dh f;js B{z pukJh oZyD bJh vhzb ekoK 'u'A fBebD tkb/ nS[ZX
dh jko c/;p[Ze 's/ S/no ehsh, fi; wro'A fJj g';N tkfJob j' rJh. g';N d/ pko/
ekopB eD tor/ gqd{Se sZsK B{z ;Veh Nq?fce Bkb xZN eoBk u'Nh dh
ftu fjb/oh efbzNB B{z gsk bZrk sK T[BQK B/ fuZmh fby e/ pZuh dk j";bk tXkfJnk.
gfjb 'u Skwb j'Dk ukjhdk j?. nfXn?B w[skpe ibDShb gqfefonktK
nrb/ jcs/ wkoEk nkgD/ 9tK iBwfdB wBkt/rh. iBwfdB wBkT[D dh fsnkoh
s'A fBebD tkb/ nS[ZX ekopB eD jtk gqd{SD bJh nfjw sohe/ Bkb
ftu wkoEk fjb/oh B{z fJe XzBtkd B'N fbyD dh fsnkoh ftu j?. T[ZXo fjb/oh d/
fzzw/tko j[zd/ jB feT[Afe T[; 'u Gkoh Xks{ ns/ nfij/ jkJhvq'ekopB w"i{d
p[bko/ B/ th fuZmh fby/ ikD dh g[SNh ehsh j?.
j[zd/ jB, i' zfjohb/ jB.
gfjbh tko fpqfN J/noc'o; dh
gfjbh tko fpqfN J/noc'o; dh J/noc'o; dh
gfjbh tko fpqfN
gfjbh tko fpqfN
gfjbh tko fpqfNS J/noc'o; dh J/noc'o; dh
u?gb/B kyk dh w?Apo pDh gzikpDkyk dh w?Apo pDh gzikpD
u?gb/B
u?gb/B kyk dh w?Apo pDh gzikpD
u?gb/B Skyk dh w?Apo pDh gzikpDkyk dh w?Apo pDh gzikpD
u?gb/B




























bzvB (fpT{o') fpqN/B 'u gfjbh tko fJe w[;fbw s/ fJe f;Zy jtkJh c"i dh u?gb/B Skyk d/ w?Apo pD/
jB. fpqN/B d/ oZfynk wzsokbk B/ fJ; dh ikDekoh fdZsh. cbkJhN b?cfNB?AN wzdhg e"o dk iBw gzikp s/
cbkJhN b?cfNB?AN nbh T[wo dk ehBhnk 'u iBw j'fJnk. oZfynk wzsokbk B/ fejk fe wzdhg B{z fJzihBhnfozr
'u vkeNo/N eoB s/ fJ; fdSk 'u ezw eoB d"okB u?gb/B dk w?Apo u[fDnk frnk. fJj fB:[eshnK wzsokbk
d/ jfEnkopzd pbK 'u tzv B{z pVktk d/D dh oDBhsh dk fjZ;k j?. 'n c'o; cko fJzeb{zB' BK dh fJ;
oDBhsh dk we;d fJj :ehBh eoBk j? fe tzv s/ Sw{bhns ;ko/ ftGkrh ezwK dk w[Zy fjZ;k jB, fi; 'u
ehos dhnK BhshnK, ;ZfGnkuko s/ fttjko Skwb j?. nkoHJ/Hn?ZcH u?gb/B fJB uhc ikB n?fb; B/ fejk,
''f;Zy s/ w[;fbw u?gb/B B{z okfJb J/no c'o; 'u Skwb eoB ekch y[Sh tkbh rZb j? s/ w?A GftZy 'u T[BQK
Bkb ezw eoBk B{z b? e/ T[s;[e jK.''

2 2 2 2 20 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh 2019
gzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh
gzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh
gzikp NkJhw
;zgkdeh
;zgkdeh
;zgkdeh
;zgkdeh
;zgkdeh
fBZih fizdrh ftZu dybnzdkih ;kfps j't/rh ezfgT{No fBrokDh
fBZih fizdrh ftZu dybnzdkih ;kfps j't/rh ezfgT{No fBrokDh
fBZih fizdrh ftZu dybnzdkih ;kfps j't/rh ezfgT{No fBrokDh
fBZih fizdrh ftZu dybnzdkih ;kfps j't/rh ezfgT{No fBrokDh
fBZih fizdrh ftZu dybnzdkih ;kfps j't/rh ezfgT{No fBrokDh
gzikp NkJhwz
gzikp NkJhw
gzikp NkJhw
gzikp NkJhw gqDkbh B{z fJzNo;/gN eoB , fBrokBh ysok g?dk eoBk j?. nzdo{Bh yso/ d/ fe jo xo ftZu ezfgT{No fJZe io{oh
gzikp NkJhw
e/Ado ;oeko B/ fe;/ th ezfgT{No
uhi j?. fJZe wkfXnw d/ o{g ftZu th
Bkw s/ ;qH wBw'jB f;zx d/ ekoiekb
eoB ns/ e'v tov; GkSk dk ftSb/ d/ d"okB fizBhnK ekotkJhnK j'JhnK, ezfgT{No jo ftnesh d/ e'b T[gbZpX
SD eoD bJh fdZbh g[bh; ;w/s d; T[BQK dh gVskb ehsh ikt/ sK fJj sZs j?, i' d/S-d[Bhnk dh fe;/ th xNBk
e/Adoh J/i/A;hnK B{z SeshnK d/D ;pzXh ;kjwD/ nkT[Adk j? fe T[; ;w/A nzB/tkj T[Zs/ gqshfefonk d/ ;edk j?. fe;/ th
iBsk B{z d/
iBsk B{z d/ dh noEftt;Ek dh n;b jkbs dh noEftt;Ek dh n;b jkbs j[ew ikoh ehs/ jB. fJ; ;pzXh e/Ado frqcskohnK ns/ dwB dhnK xNBktK w[Zd/ T[Zs/ nfGnkB ubk ;edk j?. fJ;
iBsk B{z d/S dh noEftt;Ek dh n;b jkbs dh noEftt;Ek dh n;b jkbs
iBsk B{z d/ dh noEftt;Ek dh n;b jkbs
iBsk B{z d/
;oeko tb'A fJj fejk ik fojk j? fJj j'JhnK. Gkigk BthAnK nkofEe soQK ej' fe jo xo ftZu ;zgkde w"i{d
pko/ ;Nhe ikDekoh d/t/ Gkos ;oeko
pko/ ;Nhe ikDekoh d/t/ Gkos ;oeko fB:w eKro; dh nrtkJh tkbh :{ghJ/ BhshnK B{z gfjb/ sohe/ Bkb bkr{ jB. whfvnk dh fJ; pdbdh gfoGkSk
pko/ ;Nhe ikDekoh d/t/ Gkos ;oeko
pko/ ;Nhe ikDekoh d/t/ Gkos ;oeko
pko/ ;Nhe ikDekoh d/t/ Gkos ;oeko
;oeko d/ oki d"okB 2009 ftZu pDkJ/ eoB d/ gZy ftZu ojh j?. Gkigk tb'A B{z ;oekoK tZvh u[D'sh d/ o{g ftZu b?
rJ/ ;B. Gkigk dh Bfozdo w'dh tkbh :{ghJ/ d/ fybkc ne;o fJbzkw ojhnK jB. xNBktK dh gqSBG{wh ftZu
e/Ado dh ;Zsk s/ ekfpi n?B vh J/ ;oeko dk ekoiekb j[D
oki ;oeko B/ f;oc T[BQK J/i/A;hnK B{z brkfJnk iKdk fojk j? fe T[;dh iKd/ jK, sK n;h d/yd/ jK fe jkb d/
ysw j'D tkbk j?. ;kY/ uko ;kb gfjbK gqXkB wzsoh ;qh Bfozdo
fJj SeshnK fdshnK jB, i' fJj nrtkJh tkbh ;oeko ftZu BthAnK d"o ftZu ezfgT{No :kBh w'pkfJb ;w/s
w'dh dh nrtkJh ftZu e/Ado dh ;Zsk ;zGkbD tkbh w"i{dk ;oeko ekZotkJh eo ;edhnK jB. fJ; soK nkofEe BhshnK B{z bkr{ eoB dh ;wZroh dk fJ;s/wkb eoB tkb/
tb'A ;Zsk s/ ekpi j'D s'A pknd s'A jh fgSbh ;oeko T[Zgo d/S th fejk ik ;edk j? fe :{ghJ/ rmi'V ocsko p/jZd fYZbh ojh. w'dh ;oeko s/ ikro[e b'eK d/ fybkc dwB dhnK
;oeko B/ i' fB:w pDkJ/ T[BQK B{z :{ghJ/ ih d/ Bkb nkofEe BhshnK B{z jh bkr{ pj[shnK xNBktK ;kjwD/ nkJhnK jB.
dh nkofEesk B{z spkj eoB dk d'S brkfJnk iKdk fojk j?. gqXkB
fto'Xh rmi'V oki ;oeko bkr{ eo BjhA eodh j?, ;r'A Gkos d/ T[j gfjb/ fJ; ;wZroh d/ okjhA/ fe;/ d/ fybkc
wzsoh Bfozdo w'dh tb'A y[d th iBse s"o s/ fJj rZb nkyh iKdh
ojh j?. don;b , u'DK s'A pknd gqXkBwzsoh jB , i' y[bQ/nkw ekog'o/N bVkJh torhnK xNBktK d/yD B{z
ojh j? fe fgSbh ;oeko dhnK rbs nkofEe BhshnK ekoB d/ ;oeko BjhA pdbdh j? go T[; B{z xokfDnK d/ Bkb nkgD/ foSfsnK B{z fwbdhnK jB, id'A feokJ/ d/ r[zv/ fto'Xh
ubkT[D tkbhnK gkoNhnK ns/ rmi'V b? e/ wkD wfj;{; eod/ jB. fJ; gqSB ftukoK dh jZfsnk eoB s'A goj/i BjhA
S dh nkofEesk s/ pj[s wkVk n;o fgnk j?.
d/ Bkw pdbd/ jB. ;HwBw'jB f;zx B/ T[Zs/ ftuko j'Dk ukjhdk j? fe fe;/ th eod/ go fJj ;ZukJh j? fe feokJ/ d/
gozs{ n;bhns fJjh j? fe BthA ;oeko nkgD/ bZy dknftnK
nkgD/ gqXkB wzsoh ekoiekb d"okB d/S d/ nzdo nzdo{Bh n;[oZfynk wfj;{; c"ih T[d'A sZe w?dkB ftZu fNe/ ofj ;ed/
d/ pkti{d d/S dh iBsk B{z brksko tZXdh wfjzrkJh d/ w[Zd/ s/ d/S d/ nzdo row dbh ;zrmBK ns/ eod/ ;w/A fe; soQK dh ;wZroh ;kjwD/ jB, id'A sZe y[oke- gkDh fwbdk j?.
e'Jh okjs BjhA d/ gkJh j?. fJ; d"okB w'dh ;oeko tb'A gfjbK b'eK d/ b'eszsoh nfXekoK ns/ wB[Zyh nkT[Adh j?. eh T[BQK ;wZrohnK ftZu go b'eszsoh ;wki ftZu BkrfoeK dh
nfXekoK dh T[bzxDk dhnK BhshnK B{z ftukoXkok j?< eh T[BQK ;wZrohnK s'A u/sBk B{z feokJ/ d/ ;?fBeK tb'A o"Afdnk
B'Npzdh ns/ fco ih n?; Nh B{z bkr{ eoB s'A pknd d/S dh iBsk
fJj efj e/ ikfJi mjokT[D dh e'fSS b'eszsoh u/sBk j?, i' nkgD/ ;zftXkBe BjhA ik ;edk j?. ;z;EkBK tb'A
dh y[d dh nkofEe ;fEsh p[oh soQK vktKv'b io{o j' rJh j?. fJ;dk
ehsh ;h fe d/S dh ;[oZfynk B{z nzdo{Bh nfXekoK d/ fJ;s/wkb B{z b? e/ ikro{[e fBebD tkb/ wkfXnwK B{z b'eszso bJh
n;o d/S dh nkofEe tkXk do s/ th fgnk j? fi;dk nzeVk xZN s"o s/ ysok j?. fi;d/ Bshi/ ti'A eJh ofjzdh j?. nzdo{Bh ;[oZfynk bJh i' ysok io{oh wzfBnk frnk j?, go ;oekoK B/
e/ ;kY/ gzi ch;dh se gj[zu u[Zfenk j?. nfij/ fB:w pDkJ/ rJ/, i' fe b'eK dh j' ;edk j?, T[j nkfyo eh j?< fJ; d/ T[BQK ;;EkfBe wkfXnwK B{z ;'XD ftZu
fBih fizdrh ftZu dybnzdkih eod/ wZd/Bio ;oeko d[nkok ikoh ehsh rJh ;cbsk jk;b ehsh j?. fe;/ th ;oeko
fJ; d"okB e/Ado ;oeko tb'A Gkt/A ;kv/ d/S dh nkofEe tkXk
jB. T[; ;w/A fto'Xh nkr{ fJj th efjzd/ nfX;{uBk dk ftSb/SD ehsk ikDk bJh ;zGt j? fe fpBK ;/A;o brkJ/
do ns/ d/S dh skik nkofEe ;fEsh d/ pko/ ;w/A ;w/A s/ tZy tZy
;B fe T[; d"o ftZu jo T[j ftnesh ukjhdk j?. b/feB nfX;{uBk f;oc o;whA whfvnk B{z nkgD/ nB[e{b Ykb ;edh
dknt/ ehs/ iKd/ oj/ jB gozs{ eJh tko fJ; ;zpzXh nkgk fto'Xh d/SXq'jh d/ o{g ftZu gfjukfDnK iKdk ekotkJh j?. fJ;d/ fJokfdnK B{z fJZe j?. gozs{ nB[Gt ehsk frnk j? fe Gkos
fojk i' BthAnK nkofEe BhshnK d/ wZd/ Bhsh d/ o{g ftZu d/yD dh e'fSS eohJ/ tor/A d/S ftZu ;Ekgs wkfXnwK d/
fpnkB th ;kwQD/ nkT[Ad/ oj/ jB fi; ekoB nkw iBsk ftZu d/
Bio ekog'o/N d[BhnK d/ ftek; ftZu sK ;oeko dhnK fJ; Bkb i[VhnK j'o fpBK th b'eK B/ nkgDh u/sBk Bkb
S dh noE ftt;Ek dh n;bhns pko/ GzpbG{;/ dh jkbs pD iKdh
o[ektN Bzo nk fojk ;h. fJ; nzdo{Bh rshftXhnK s/ Bzo gkJh ik ;edh j?. nkgD/ bJh io{oh w[ZfdnK B{z w[fjzwK ftZu
j?. d/S d/ ftZs wzsoh no[D i/sbh S[o{ s'A jh fJj dkntk eod/ nk n;[oZfynk B{z Bt/A f;o/ s'AA w'dh ;oeko e/tb nfX;{uBk sZe th nkgDh rZb pdbD ftZu ekw:kph jk;b ehsh j?.
oj/ jB fe d/S dh noEftt;Ek dh jkbs pj[s wip{s j? ns/ fJ;dh gfoGkfSs eo ojh j?. ;qH wBw'jB f;zx B{z ;hfws oZy' sK ;kB{z ;wMD dh zo{os fe;/ xNBk d/ fybkc nkgDhnK
d/ jh ftuko B{z d'joKd/ j'J/ fgSb/ fdBK j? fe fJ;d/ eh noE s/ Bshi/ jB< xo- gqshfefonktK B{z ;Ekfgs whfvnk dk
nofEe tkXk do th tZX ojh j? gozs{ ih vh gh dh brksko fvZrdh
d"okB w"i{dk okSNoh ;[oZfynk ;bkjeko xo ftZu ezfgT{No dk wsbZp nfij/ w[jski BjhA pBD fdZsk. fejk ik
do e'Jh j'o jh ejkDh fpnkB eodh j?. fJ;/ soQK fiZE/ e/Ado ;oeko
nihs v'Gkb B/ fejk fe d/S dh nzdo{Bh wkfXnw dk j'Dk j?, fi;d/ Bkb e'Jh ;edk j? fe ;oekoK ;G s'A fznkdk
tb'A wfjzrkJh s/ g{oh soQK ekp{ eo bJ/ ikD d/ dknt/ ehs/ iKd/ ;[oZfynk yso/ ftZu j?. T[BQK B/ d; ;kbK nkgD/ ;zd/SK, ftukoK ns/ gqrNkt/ B{z nzdo{Bh n;[oZfynk fe; s'AA wfj;{;
sZe dh ;ysh dh zo{os d;h. ;[oZfynk g[oh d[Bhnk Bkb i'V ;edk j?. whfvnk eodhnK jB, sK T[j Bkrfoe u/sBk
jB T[ZE/ d{i/ gk;/ foiot p?Ae d/ rtoBo tb'A wfjzrkJh s/ ekp{ eoB
;bkjeko B/ nkekStkDh tZb'A eotkJ/ dh gfoGkSk ftZu n;h eJh ezgBhnK j?. fto'Xh fXo B/ ezfgT{No fBrokBh
bJh b'VhAd/ edw u[ZeD dh rb efjzfdnK ftnki doK ftZu okjs
rJ/ fJe ;wkrw ftZu fejk ;h fe Gkos ns/ ;z;EktK tZb'A eZY/ ikD tkb/ eoB iK fJzNo;/gN eoB d/ c?;b/ dh
d/D s'A Nkbk tZN fbnk iKdk j?. bJh nzdo{Bh yso/ B{z ;zGkbBk tZvh ;wkuko gZso, gq;kfos ehs/ ikD tkb/ ;ys nkb'uBk ehsh j?. gozs{ fJj
;oeko tb'A d/S dh nkofEe ;fEsh pko/ nbkgh iKdh fJj tZy' u[D'sh j?. BthAnK nkofEe BhshnK d/ N?bhftiB u?BbK B{zgkT[Ad/ jK go fJ; o;wh nkb'uBk jh j?. 2009 ftZu ;{uBk
Bkb fJj w[Zdk i[fVnk j'fJnk j? fe fJ; gozgokrs gfoGkSk ftZu vz{xkJh sZe seBheh ekB{zB d/ fB:w pDkJ/ rJ/
tZy'oh ;[o eJh tko ;kwQD/ nkT[Adh ojh j?. fszB ;kb gfjbK id'A
Bkb d/S ftZu ofjzd/ ;wkfie ;zrmBK spdhbh nkJh j?. fJ; o{g ftZu fe ;B T[d'A ;z;d u[Zg ftykJh d/ ojh ;h.
ftZs wzsoh ;qh no[D i/sbh tb'A d/S dh noEftt;Ek d/ s/ih Bkb
d/ nzdo n;zs'S ftef;s j[zdk j?. fJzNoB/N d/ ftek; d/ ekoB jo ezfgT{No go j[D e/Ado ;oeko d/ fJ; nkd/S B{z
tXD d/ dknt/ eofdnK fJ;dh nkofEe tkXk do d/ ;kY/ nZm b'eszsoh BhshnK ns/ f;ZXKsK B{z f;oc Xkoe wkfXnw :kBh whfvnk pD ;zftXkB d/ fybkc dZf;nk ik fojk j?.
ftykT[D bJh sK fJ;s/wkb ehsk ik u[Zfenk j?. pbkr fbyD s'A b? e/ t/ j[D ;[gqhw e'oN ftZu gNhSB gke/ fe;/
ch;dh iK T[; s'A th tZX ikD d/ dknt/ ehs/ iKd/ ;B T[d'A foiot
;edk j?, b/feB fJjBK B{z g{o/ d/S ftZu p;kJhN ns/ thvhU ngb'v eoB d/ th ftnesh d/ fybkc e'Jh ngokfXe
p?Ae d/ rtoBo ;qh ox[okw okiB tb'A d/S dh nkofEe ;fEsh d/
;ysh Bkb fJ;s/wkb eoB dh fJikis eJh-eJh ;kXB s/ wzu jo ezfgT{No ekotkJh eoB iK iKu S[o{ Bk eoD
;zt/dBShb jkbs ftZu j'D dh rZb ehsh iKdh ;h. pknd ftZu d/Dk BthAnK nkofEe BhshnK bJh Xkoe e'b j' rJ/ jB. efj ;ed/ jK dk fBod/S d/D dh nghb ehsh rJh j?.
;oeko tb'A foiot p?Ae d/ rtoBo B{zpdb e/ ;qh T[ofis gN/b B{z
rtoBo pDk fdZsk gozs{ j[D e[ZM ;wK gfjbK ;qh T[ofis gN/b B{z
fdB'A fdB rzGho j' ojh j? nZstkd dh ;wZf;nk
fdB'A fdB rzGho j' ojh j? nZstkd dh ;wZf;nk
fdB'A fdB rzGho j' ojh j? nZstkd dh ;wZf;nk
fdB'A fdB rzGho j' ojh j? nZstkd dh ;wZf;nk
fdB'A fdB rzGho j' ojh j? nZstkd dh ;wZf;nk
th ikDk fgnk j? feT[Afe T[j efEs s"o s/ ;oeko tb'A wzr/ ik oj/
foiot p?Ae d/ okyt/A czv ;oeko B{z d/D dk fto'X eo oj/ ;B ns/
fJj mhe j? fe nZstkd T[Zs/ Bzo Gkos iK j'o d/SK ftZu nkgDk ;kfiS n;cb j' ojh j? ns/ e'Jh
j[D ;oeko B/ SesheKsk dk; B{z rtoBo pDk fdZsk j?. T[jBK oZyD bJh fJb?eNqkfBe fJzNo;/gSB dh nfGnkB BjhA ubkJ/rk ;r'A T[ZE/ wip{s B?ZNtoe BjhA pD fojk j?.
d/ ikD s'A pknd fJj ;tkb j'o th g[ysk j'fJnk j? fe i/eo ;oeko zo{os g?Adh j?, go fJj T[d'A ehsk gfjbK s'A ;orow nZstkdh r[NK iK ;[oZfynk szso B{z j'o th w[;s?d ofjD
ikDk ukjhdk j? id'A fe;/ T[Zs/ SZe fJ; soQK d/ Bt/A ;w{jK B{z wdd dh zo{os j?. fJ; wkwb/ ftZu fe;/ soQK
dh nkofEe ;fEsh fJzBh wip{s j? fizBh ftZs wzsoh dkntk eod/
j't/. fpBK fe;/ SZe d/ jo/e d/ fBZih gj[zukt/rk. T[; s'A pknd fJ; B/ tZy- dh okiBhsh BjhA j'Dh ukjhdh j?. go
jB sK fco T[;B{z foiot p?Ae d/ okyt/A yikB/ dh eh b'V j?.
v/Nk T[Zs/ Bzo oZyDk fe;/ th Bzo tZy sohfenK Bkb nkgD/ ftukoK ftZs wzsoh no[D i/Nbh B/ nZstkd
d/S dh iBsk Bz{ fJj ikBD dk g{ok jZe j? fe e/Ado ns/ oki
s'A mhe BjhA j?. dk gquko eoBk ikoh oZfynk fi; s'A wkfvT{b d/ y[bk;/ B{z fJb?eNqkfBe
;oekoK dh nkofEe jkbs eh j?, xkNk fezBk j?, noE ftt;Ek fdZbh ns/ :{gh ftZu fJ;bkfwe gqGkfts j' e/ eJh B"itkB fJoke iK ;zuko T[Zs/ j'D tkbh fBrokBh Bkb
ftZu eh ewhnK jB ns/ xkNk g{ok eoB bJh ;oeko tb'A eh :sB ;N/N (nkJh n?; nkJh n?;) d/ fJZe ;hohnk g[Zi/ iK e[M Gkos ftZu i'V fdZsk j?.
wkfvT{b d/ y[bk;/ B/ fuzsk tXk dfjSsrodh dh :'iBk pDkT[D T[BQK fejk fe fi; fJb?eNqkfBe
ehs/ ik oj/ jB. ;oeko dk coz pDdk j? fe T[j iBsk B{z dZ;/
fdZsh j?. fieo:'r j? fe okSNoh bZr/. fJzNo;/gSB dk :{ghJ/ ;w/s ;kok fto'Xh
fe T[; tb'A wfjzrkJh s/ ekp{ eoB bJh u'o pkzkoh ns/ ekbk
iKu J/iz;h (n?B nkJh J/) ns/ :{gh rqfj oki wzsoh jz;oki njho d/ fXo fto'X eo fojk ;h, T[; okjhA fJj
pkzkoh o'eD bJh ;oeko B/ eh edw u[Ze/ jB ns/ T[jBK :sBK g[bh; d/ nZstkd fto'Xh d;s/( nB[;ko ;kb 2016 ftZu 50 ;cbsk fwbh j?. :kd oj/, e/Ado
d/ eh f;ZN/ fBeb/ jB. n?Nhn?;) B/ fdZbh ns/ :{gh ftZu nZstkdhnK B{z ;[oZfynk J/iz;hnK B/ ;oeko B/ 10 J/iz;hnK B{z fgSb/ fdBhA
eJh fmekfDnK T[Zs/ Skg/wkoh eo frqcsko ehsk fiBQK T[Zs/ ezfgT{No ns/ w'pkfJb c'B dh
;oeko dh fJj fizw/tkoh pDdh j? fe T[j iBsk B{z d/S dh w"i{dk
e/ Gkoh wksok ftZu ft;c'Ne nkJhn?;nkJhn?; Bkb i[V/ j'D dk fBrokBh eoB dk nfXeko fdZsk j?,
nkofEe ;fEsh dh w[ezwb ikDekoh d/D bJh noE ftt;Ek pko/
;wZroh ns/ jfEnko pokwd ehs/. SZe j?. fgSb/ ;kb cotoh ftZu fi; dk eKro; ns/ eJh j'o gkoNhnK
tQkJhN g/go ikoh eo/ sK i' iBsk d/S dh nkofEe ;fEsh dh
n?BnkJhJ/nB[;ko fJ; wkfvT{b r[ioks d/ okie'N ns/ GktBro s'A B/ g[oi'o fto'X ehsk j?. fJj mhe j?
n;bhns ikD ;e/. d/S dh ftZsh jkbs ns/ nkofEe ftek; 'joes-T[b-jop- fJ;bkw' dk n?Nhn?; B/ d' ;e/ GoktK B{z cfVnk fe nZstkd T[Zs/ Bzo oZyD bJh
;zpzXh ;oekoh dknftnK dh n;bhns ;G d/ ;kwQD/ fbnKdh ikDh we;d eJh EktK T[Zs/ tZv/ Xwke/ ;h, fiBQK T[Zs/ Gkos ftZu b"B t{bc fJb?eNqkfBe fJzNo;/gSB dh zo{os
eoe/ dfjSs c?bkT[Dk ;h. nZstkd nN?e dh ;kfiS ouD dk fJbzkw j?. g?Adh j?, go fJj T[d'A ehsk ikDk
ukjhdh j? ns/ fJ; ;zpzXh ;oeko tb'A ekotkJh ehsh ikDh ukjhdh
dk fJj B?ZNtoe 3 s'A 4 wjhfBnK fgSb/ jh ;kb byBT{ ftZu fJZe ukjhdk j? id'A fe;/ T[Zs/ SZe j't/.
j?.
ftZu jh fsnko j' frnk ;h. g[bh; nZstkdh d/ Bkb g[bh; dk w[ekpbk fpBK fe;/ SZe d/ jo ftnesh d/
B/ fJ; wkwb/ ftZu 10 SZeh th j'fJnk. ekBg[o s'A th fJZe fBih v/Nk T[Zs/ Bzo oZyDk fe;/ th
gzikp NkJhw
gzikp NkJhw ftneshnK B{z fjok;s ftZu fbnk nstkdh cfVnk frnk. j?okBh j? Bzo s'A ;jh BjhA j?. fto'Xh fXo B/
gzikp NkJhwz ftZu Sg/ fJ ftZu Sg/ fJSfsjkoK bJh fJfsjkoK bJh fJSfsjko d/D tkb/ y[dfsjko d/D tkb/ y[d
gzikp NkJhw ftZu Sg/ fJ fsjkoK bJh fJ fsjko d/D tkb/ y[d
gzikp NkJhw ftZu Sg/ fJ ftZu Sg/ fJ fsjkoK bJh fJfsjkoK bJh fJ fsjko d/D tkb/ y[dfsjko d/D tkb/ y[d
fizw/tko jB ns/ SghnK ouBktK d/ gkso ekbgfBe jB i' nkw fizdrh
fizw/tko jB ns/ SghnK ouBktK d/ gkso ekbgfBe jB i' nkw fizdrh
fizw/tko jB ns/ SghnK ouBktK d/ gkso ekbgfBe jB i' nkw fizdrh
fizw/tko jB ns/ SghnK ouBktK d/ gkso ekbgfBe jB i' nkw fizdrh j?. idfe fJ;d/ wk;NowkfJzv w[csh fe ni/ sZe nkJhn?;nkJhn?; fJjh ;tkb u[Zfenk j?, fi; T[Zs/ tZy
fizw/tko jB ns/ SghnK ouBktK d/ gkso ekbgfBe jB i' nkw fizdrh
d/ ftZu fe;/ Bk fe;/ Bkb fwbd/ i[bd/ j' ;ed/ jB. b/yeK dhnK nkgDhnK
d/ ftZu fe;/ Bk fe;/ Bkb fwbd/ i[bd/ j' ;ed/ jB. b/yeK dhnK nkgDhnK
d/ ftZu fe;/ Bk fe;/ Bkb fwbd/ i[bd/ j' ;ed/ jB. b/yeK dhnK nkgDhnK ;[j?b dh sbkS ikoh j?. ;woEe e'Jh tZvh xNBk B{z nzikw s'A pfj; j'Dh ukjhdh j?. nZstkd d/
d/ ftZu fe;/ Bk fe;/ Bkb fwbd/ i[bd/ j' ;ed/ jB. b/yeK dhnK nkgDhnK
d/ ftZu fe;/ Bk fe;/ Bkb fwbd/ i[bd/ j' ;ed/ jB. b/yeK dhnK nkgDhnK
ouBktK T[jBK dh ebgBk s/ nkXkfos jB ns/ b/ye nkgDhnK ouBktK
ouBktK T[jBK dh ebgBk s/ nkXkfos jB ns/ b/ye nkgDhnK ouBktK
ouBktK T[jBK dh ebgBk s/ nkXkfos jB ns/ b/ye nkgDhnK ouBktK e[ZM ;kb gfjbK nkJhn?;nkJhn?; BjhA d/ ;e/ jB. fBSfus jh ;[oZfynk wkwb/ T[Zs/ fJ; soQK dh fpnkBpkih
ouBktK T[jBK dh ebgBk s/ nkXkfos jB ns/ b/ye nkgDhnK ouBktK
ouBktK T[jBK dh ebgBk s/ nkXkfos jB ns/ b/ye nkgDhnK ouBktK
bJh y[d fizw/tko jB.
bJh y[d fizw/tko jB.
bJh y[d fizw/tko jB.
bJh y[d fizw/tko jB.
bJh y[d fizw/tko jB. B/ fJj oDBhsh pDkJh fe T[j y[d J/iz;hnK dh u/szBsk Bkb jo soQK dh T[fus BjhA.

21
21
21 gzikp NkJhwz, f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh 2019
21 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh
21 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh
e?B/vk B/ ehsk frqcsko uhBh nfXekoh bJh fBogZy
e?B/vk B/ ehsk frqcsko uhBh nfXekoh bJh fBogZy
e?B/vk B/ ehsk frqcsko uhBh nfXekoh bJh fBogZy
e?B/vk B/ ehsk frqcsko uhBh nfXekoh bJh fBogZy
d/ ghHn?ZwH B/ ehsh
d/ ghHn?ZwH B/ ehsh
d/ ghHn?ZwH B/ ehsh
POK d/ ghHn?ZwH B/ ehshd/ ghHn?ZwH B/ ehsh e?B/vk B/ ehsk frqcsko uhBh nfXekoh bJh fBogZy
eoskog[o fij/ ekohv'o dh g/See ee eS
fBnkfJe gqfefonk ngDkT[D dk tkndk
fBnkfJe gqfefonk ngDkT[D dk tkndk
fBnkfJe gqfefonk ngDkT[D dk tkndk
eoskog[o fij/ ekohv'o dh g/ fBnkfJe gqfefonk ngDkT[D dk tkndk
eoskog[o fij/ ekohv'o dh g/
eoskog[o fij/ ekohv'o dh g/
eoskog[o fij/ ekohv'o dh g/
fBnkfJe gqfefonk ngDkT[D dk tkndk
Bkb pDh oj/. T[BQK d[jokfJnk fe e?B/
vk ekB{zB d/ oki Bkb uZbD tkbk d/S
j?, fi; B/ jtkbrh dh nghb dk ;jh
itkp fdZsk j?. cqhb?Av B/ fejk fe e?B/
vk 'u fJ; w[Zd/ 's/ e'Jh f;nk;h
dybnzdkzh BjhA j'Jh j?. T[E/ jh nwohek
d/ ftd/S wzsoh wkJhe g'AghU B/ fejk
fe nwohek th fJ; wkwb/ 'u jo edw
's/ ekB{zB dk gkbD eo fojk j?.
fJ; ftukb/ uhB B/ d'S bkfJnk fe
e?B/vk s/ nwohek nkgD/ dkfJo/ s'A nZr/
tX oj/ jB. T[; B/ fejk fe w/Ar B/ e'Jh
ekB{zB BjhA s'fVnk j?. e?B/vk d/ ;kpek
fvgb'w?N wkJheb e'tfor s/ fJe j'o
e?B/vhnB Bkrfoe wkJheb ;g/t'o B{z
fJ; jcs/ dh S[o{nks 'u uhB 'u fjok;s
'u fbnk frnk ;h. T[; dk efjDk j? fe
e?B/vhnB BkrfoeK B{z okSNoh ;[oZfynk
B{z B[e;kB gj[zukT[D d/ SZe 'u frqcsko
ehsk frnk j?. phfizr ik;{;h d/ d'S
bkT[D d"okB ne;o fJ;/ w[jkto/ dh
tos'A eodk j?. e?B/vk d/ ftd/S wzsokb/
B/ fejk fe phfizr 'u T[; d/ okid{s
ikB w?ebw B{z e'tfor sZe tDi d{sxo
gj[zu w[jZJhnk eotkJh rJh s/ ;g/t'o
tkfSzrNB (fpT{o') nwohek s/ w/Ar tkBM'U dh fjok;s d/ wkwb/ 'u
e?B/vk B/ t?Be{to 'u frqcsko uhBh fJwkBdkoh Bkb ezw eo oj/ jB. sZe gj[zu w[jZJhnk eokT[D bJh dpkn
bkj"o (fpT{o') gkfe;skB d/ epz/ tkb/ eSwho d/ efEs gqXkB wzsoh okik pDkfJnk ik fojk j?.
nfXekoh d/ bJh fBogZy fBnkfJe nwohek JhokB 's/ nwoheh gkpzdhnK
cko{e j?do ykB B/ gkfe;skBh ;oeko B{z fJe gq;skt G/fink. fJ; gq;skt ftu e?B/vhnB whvhnk Bkb rZbpks
gqfefonk ngDkT[D dk tkndk ehsk d/ efEs s"o 's/ T[bzxD d/ wkwb/ 'u
T[BQK B/ eoskog[o ekohv'o dh soi 's/ f;ZyK, fjzd{nK ns/ p"XhnK bJh Xkofwe eofdnK gqXkB wzsoh i;fNB No{v' B/
j?. fJ; d/ Bkb jh d'tK d/SK B/ uhB B{z nfXekoh dh jtkbrh ukj[zdk j?.
;EkBK B{z y'bQD dh g/SeS ehsh. j?do B/ whog[o ftu fJe gq'rokw ftu fejk fe
fjok;s 'u bJ/ rJ/ d'tK e?B/vhnB ftd/S wzsoh B/ ;z:[es gZsoeko ;zw/ fejk fe n;hA fjok;s 'u bJ/ rJ/
gkfe;skB d/ epz/ tkb/ eSwho (ghHUHe/H) ftu fjzd{nK, f;ZyK ns/ p"XhnK d/ eohp
BkrfoeK B{z fojkn eoB dh nghb bB 'u fejk fe n;hA ;ko/ fJ; rZb Bkb nkgD/ BkrfoeK d/ ;woEB 'u yVQ/ j'D
600 Xkofwe ;EkB jB. fiBQK ftu Skodk ns/ nbh p/r th Skwb jB. nfXekoh B{z b? e/ ;gZSN jK. n;hA fJ; rZb dk
ehsh. ;fjws jK fe i' ;G s'A wjZstg{oB ezw
fJBQK shoE ;EkBK B{z w[V ;[oihs eoB dh :'iBk pDk oj/ jB, fi; Bkb izw{- gsk bkT[D dh e'fSS eo oj/ jK fe
e?B/vk d/ ftd/S s/ oZfynk wzsoh B/ n;hA eo ;ed/ jK T[j fJj j? fe ;jh
eSwho d/ shoE :ksohnK bJh fJBQK B{z y'fbQnk ik ;e/. nfijk feT[A ehsk frnk s/ uhB B{z fJj
fJE/ nkgD/ nwoheh jwo[spk wzsohnK sohe/ Bkb ekB{zB poeoko oj/. fJj
j?do B/ fejk fe fJ; edw Bkb y/so ftu N{fozw B{z tXktk fwbD d/ Bkb jh
Bkb w[bkeks ehsh. w[bkeks s'A pknd g[ysk ehsk ikt/ fe ;jh gqfefonk dZ;D dh e'fSS eo oj/ jK fe fJj
d'jK d/SK d/ b'eK ns/ ;oekoK ftueko ftStk; tX/rk fi; Bkb y/so ftu
e?B/vk dh ftd/S wzsoh feq;Nhnk cqhb?Av ngDkJ/ ikD dk Sqhwsh w/Ar dk nfXeko ;fteko:'r BjhA j?. T[ZXo g'AghU B/ d'
fttkd SKshg{oB sohe/ Bkb jZb j' ;eDr/. j?do B/ fejk fe T[BQK B/ gkfe;skB ftneshnK dh frqcskoh B{z r?o-ekB{zBh
B/ fejk fe nfXekoh uhB dh N?bhekw ;[oZfyns oj/. Bkb jh e?B/vk 'u
;oeko B{z fejk j? fe fi; soQK jkb ftu jh gzikp ftu f;ZyK bJh eoskog[o dZf;nk s/ T[BQK dh fojkJh dh wzr ehsh.
ezgBh j[tkt/ dh w[Zy ftZsh nfXekoh toswkB fBnkfJe gqfefonk f;nk;h o{g
ekohv'o y'fbQnk frnk j? T[;/ soQK ghHUHe/H ns/ izw{-eSwho d/ ftu ;ko/ otkfJsh
o;fsnK B{z :ksohnK bJh y'fbQnk ikt/.
nwohek u fjzd{ Xow gqsh ikro{esk g?dk eoB bJh w[fjzw S[o{[o{ [o{[o{ [o{
nwohek u fjzd{ Xow gqsh ikro{esk g?dk eoB bJh w[fjzw
nwohek u fjzd{ Xow gqsh ikro{esk g?dk eoB bJh w[fjzw
nwohek u fjzd{ Xow gqsh ikro{esk g?dk eoB bJh w[fjzw
nwohek u fjzd{ Xow gqsh ikro{esk g?dk eoB bJh w[fjzw
;kpek fwbNoh gqw[Zy j'Dr/ nk;Nq/bhnk
;kpek fwbNoh gqw[Zy j'Dr/ nk;Nq/bhnk
;kpek fwbNoh gqw[Zy j'Dr/ nk;Nq/bhnk
;kpek fwbNoh gqw[Zy j'Dr/ nk;Nq/bhnk
;kpek fwbNoh gqw[Zy j'Dr/ nk;Nq/bhnk
whvhnk B?ZNtoe okjhA fjzd{ Xow d/ pko/
'u nkw rbs XkoBktK s/
d/ Bt/A rtoBo iBob rbscfjwhnK B{z ;gZSN eoBr/. n?ZuHJ/
d/ Bt/A rtoBo iBob
d/ Bt/A rtoBo iBob
d/ Bt/A rtoBo iBob
d/ Bt/A rtoBo iBob
Hn?ZcH d/ ekoiekoh fBod/Se s/ ;fj
;z;Ekge ;[jkr S[ebk B/ fJe fpnkB
'u fejk fe nkJh n?w fjzd{ nwoheB
w[fjzw dk Nhuk fjzd{ nwoheB GkJhuko/
dk fJe fujok g/S eoe/ fJe
nkBbkJhB ;ztkd S[o{ eoBk j?. fJ; sZE
d/ pkti{d fe fjzd{ ;G s'A ;cb xZN
frDsh GkJhukfonK 'u'A fJe j?, nwohek
d/ nkw BkrfoeK 'u fjzd{nK s/ fjzd{ Xow
d/ pko/ ikDekoh pj[s xZN j?. ;kv/
fjT{;NB (fpT{o') fjzd{ Xow pko/ tb'A ehsh rJh j?. fJ; 'u fJe ;'Sb nkgD/ nzefVnK s'A gsk bZrdk j? fe
ikro{esk g?dk eoB s/ fJ; Xow B{z whvhnk w[fjzw 30 ;?ezv dk iB;/tk fszB fjzd{ nwoheh ftfdnkoEhnK 'u'A
wzBD tkb/ b'eK B{z XwekJ/ ikD d/ n?bkB s/ fjzd{ Xow s/ fjzd{ Gkosh- fJe nkgD/ Xkofwe ftuko B{z b? e/
wkwfbnK 'u ewh fbnkT[D bJh nwohehnK pko/ 'u ;z;kXB w[jZJhnk XwekJ/ ikD dh ;{uBk fdzdk j?. T[BQK
nwohek 'u fJe d/S ftnkgh w[fjzw S[o{ eokT[D d/ bJh fJe t?Zp;kJhN Skwb fejk fe fjzd{nK B{z XwekJ/ ikD d/
ehsh rJh j?. 'nkJh n?w fjzd{ nwoheB' j?. fznkdkso wkwb/ fjzd{nK pko/ 'u rbs
f;ob/y tkbh fJ; w[fjzw dh S[o{nks w[fjzw d"okB nk:'ie ikro{esk B{z XkoBktK 's/ nkXkfoe j[zd/ jB s/ fJ;
nwohek ;fEs fjzd{ nwoheB ckT{Av/SB T[sSkfjs eoB s/ d/S ftnkgh ;'Sb B{z pdbD dh b'V j?.
nk;Nq/bhnk B/ gZSwh :/o{ bw B{zbw B{z
nk;Nq/bhnk B/ gZSwh :/o{
nk;Nq/bhnk B/ gZSwh :/o{
nk;Nq/bhnk B/ gZSwh :/o{ bw B{z
nk;Nq/bhnk B/ gZSwh :/o{Sbw B{zbw B{z
okfJb dh okiXkBh ti'A fdZsh wkBsk
okfJb dh okiXkBh ti'A fdZsh wkBsk
fJ fJ fJ fJ fJzokfJb dh okiXkBh ti'A fdZsh wkBskokfJb dh okiXkBh ti'A fdZsh wkBsk
okfJb dh okiXkBh ti'A fdZsh wkBsk
f;vBh (fpT{o') nk;Nq/bhnk d/ oZfynk pbK d/ ;kpek gqw[Zy B{z fpqN/B dh wjkokDh
d/ gqshfBXh d/ s"o 's/ n?stko B{z nrbk rtoBo iBob fB:[es ehsk frnk.
f;vBh (fpT{o') nk;Nq/bhnk B/ gZSwh
Gkt/Afe T[j 2019 ftu j'D tkbhnK wjZstg{oB ;{pkJh ns/ c?vob u'DK d/ pknd
:/o{Sbw B{z fJzokfJb dh okiXkBh d/ s"o
nj[dk ;zGkbDr/. foNkfJov iBob v/ftv job/ (65) fJj nj[dk ;zGkbD tkb/
's/ wkBsk d/ fdZsh j?. gqXkB wzsoh ;ekN
oZfynk pb d/ d{i/ ;kpek gqw[Zy j'Dr/. ;zftXkBe okiSkjh ftu fJj ;ze/se nj[dk
wkoh;B B/ fJ; dk n?bkB ehsk go Bkb
j? go ;oeko ftu dyb nzdkzh eoB dh T[BQK B{z Sesh j[zdh j?.
jh fejk fe s/b ntht s'A d{sxo B{z T[d'A
gqXkB wzsoh ;e"N w"oh;B B/ fejk fe T[BQK B/ ;fEosk, fBoszsosk ns/ fBSussk
sZe NqK;co BjhA ehsk ikt/rk id'A sZe
:ehBh eoB bJh job/ B{z u[fDnk j?. w"oh;B B/ e?Bpok ftu gZsoekoK B{z fejk,''w/
e'Jh SKsh ;wM"sk BjhA j' iKdk.
o/ e'b f;oc fJe ftebg ;h. T[j w/oh gfjbh g;zd jB.'' T[BQK B/ fejk,''w?A nfij/
wkoh;B B/ GftZy 'u g{oph :/o{Sbw B{z
ftnesh dh sbkS eo fojk ;h i' ;zftXkBe G{fwek B{z g{o/ ;BwkB ns/ ;wkBsk
fcb;shB dh okiXkBh d/ s"o 's/ wkBsk
Bkb fBGk ;e/.'' w"oh;B nrb/ ;kb wJh ftu c?vob u'DK eotk ;ed/ jB. T[ZE/
d/D dh th tuBpZXsk iskJh. gqXkB wzsoh
nk;Nq/bhnk dh ;G s'A fznkdk nkpkdh tkb/ ;{p/ fBT{ ;kT{E t/bz ftu wkou ftu
B/ fejk fe gZSwh J/Shnk 'u 'nkzkd
u'DK j' ;edhnK jB.
b'eszso' dk ;woEB eoBk nk;Nq/bhnk
iBws ;ot/yDK s'A nfijk bZr fojk j? fe ;ZskXkoh rmi'V B{z c?vob u'DK
d/ fjZs 'u j?. Bkb jh T[BQK B/ ;z:[es
ftu b/po gkoNh d/ jZE'A jko dk ;kjwDk eoBk g? ;edk j?. b/po gkoNh B/ job/ dh
okSNo dh fBzdk eod/ j'J/ fejk fe T[; EK
fB:[esh dk ;tkrs ehsk go fejk fe gkoNh B{z gqfefonk d/ pko/ ftu ;{fus BjhA
's/ fJzokfJb B{z szr ehsk frnk j?.
ehsk frnk idfe okSNoh u'DK ftu j[D e[M wjhB/ jh pu/ jB.

22
22
22 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh 2019
22 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh
22 gzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh
nwohek d/ c?vob iZi B/ dkT{d dk Gshik fbnKdk ik foj? Gkos,
nwohek d/ c?vob iZi B/
nwohek d/ c?vob iZi B/
nwohek d/ c?vob iZi B/
nwohek d/ c?vob iZi B/
dkT{d dk Gshik fbnKdk ik foj? Gkos,
dkT{d dk Gshik fbnKdk ik foj? Gkos,
dkT{d dk Gshik fbnKdk ik foj? Gkos,
dkT{d dk Gshik fbnKdk ik foj? Gkos,
Upkwke/no dh wkBsk ehsh oZd
Upkwke/no dh wkBsk ehsh oZd
Upkwke/no dh wkBsk ehsh oZd S'Nk S'Nk S'Nk S'Nk S'Nk Sehb dk Gok th frqcskoehb dk Gok th frqcsko
Upkwke/no dh wkBsk ehsh oZd
Upkwke/no dh wkBsk ehsh oZd
ehb dk Gok th frqcsko
ehb dk Gok th frqcsko
ehb dk Gok th frqcsko
eN"sh ekB{zB B/ eto/i Bk eoB 's/
i[owkB/ B{z ysw eoe/ Upkwke/no d/
;zftXkfBe nkXko 's/ jwbk ehsk ;h.
iZi B/ fejk fe T[; ekB{zB B{z pkeh
ekB{zBK s'A tZy BjhA ehsk ik ;edk,
fJ;/ bJh fJj ftXh mhe BjhA j?. fJ;
ekB{zB d/ ;woEeK B/ fejk fe T[j fJ;
c?;b/ d/ fybkc nghb eoBr/.
e?bhc'oBhnk d/ nNkoBh iBob i/ftno
p/;/ok B/ fejk fe nZi dk c?;bk ;kB{z
vok BjhA ;edk. ;kvk rmpzXB ;ko/
nwoheh BkrfoeK dh f;js s/ y?ohns
bJh ndkbsh bVkJh ikoh oZy/rk. p/;/
ok Upkwke/no ekB{zB d/ pukn 'u
T[so/ ;{fpnK d/ rmpzXB dh nrtkJh
eo oj/ jB.
T[ZXo tkJhN jkT{; B/ iZi d/ j[ew
Sbkxk ehsh j? go fejk fe nghb dh
gqfefonk sZe ekB{zB pfDnk oj/rk.
okSNogsh v'Bkbv Nozg B/ NthN ehsk
fe eKro; B{z BtK ekB{zB gk; eoBk
ukjhdk j?. T[BQK fejk fe fit/A fe w?A
efjzdk nkfJnk jK Upkwke/no B{z r?o-
tkfSzrNB (fpT{o') N?e;k; d/ fJe B{z oZd eo fdZsk frnk. nwoheh fzbk
;zftXkBe dZ; e/ oZd eo fdZsk frnk
c?vob iZi B/ nkgD/ fJe j[ew 'u iZi ohv U e'Bo B/ 55 g/iK d/ nkgD/
fpjsohB d/yGkb ekB{zB 'Upkwke/no' j[ew 'u fejk fe fgSb/ ;kb d/ N?e; j?. d[pJh (fpT{o') nzvotobv vkB dkT{d fJpokjhw d/ r[or/ S'Nk Sehb d/ Gok B{z
d[pJh 'u frqcsko eo fbnk frnk j?. fwbh ikDekoh w[skpe S'Nk Sehb d/ Gok
i/eo s[;hA th eo oj/ j' e?B/vk dk th
i/eo s[;hA th eo oj/ j' e?B/vk dk th k ngbkJh sK gVQ' fJj ypok ngbkJh sK gVQ' fJj ypo nBto pkp{ S/y B{z nkp{ Xkph d/ J/nog'oN 's/ e;Nw s/ nkp{ Xkph g[b; B/ frqcsko
i/eo s[;hA th eo oj/ j' e?B/vk dk thzk ngbkJh sK gVQ' fJj ypok ngbkJh sK gVQ' fJj ypo
i/eo s[;hA th eo oj/ j' e?B/vk dk th k ngbkJh sK gVQ' fJj ypo
i/eo s[;hA th eo oj/ j' e?B/vk dk th
ehsk. sbkSh d"okB T[; d/ e'b'A gkfe;skB dk gk;g'oN th fwfbnk j?. dZ;D:'r
j? fe nBto pkp{ S/y d/ fybkc gfjbK s'A jh o?Zv ekoBo B'fN; ikoh j?.
S'Nk Sehb d/ Gok nBto dh frqcskoh s'A pknd Gkos d{sxo j[D T[; dh
e?B/vk (fpT{o') e?B/vk B/ Gkos Bkb
e;Nvh dhnK e'fSSK 'u bZrk j'fJnk j?. fJ; bJh g[b; Bkb rZbpks th uZb ojh
tgkoe ;pzXK B{z BthA fdSk fdzd/ j'J/
j?. T[E/ jh gkfe;skB dk dkntk j? fe nBto e'b'A T[E'A dk gk;g'oN fwfbnk j?.
BthA thzk ftt;Ek dk n?bkB ehsk j?.
fJ; bJh T[; B{z gkfe;skB B{z ;"Ag d/Dk ukjhdk j?. fcbjkb e;Nw ftGkr g[b;
ikDekoh w[skpe e?B/vk 'u thzk
nBto s'A g[ZSfrZS eo ojh j?.
gqfefonk 'u nozhnK bJh 31 d;zpo
whvhnk fog'oN w[skpe nBto pkp{ S/y d/ pko/ 'u dZf;nk iKdk fojk j? fe T[;
2018 s'A pkfJUw?Nfoe zo{oh eo fdZsh
dk eB?eSB gkfe;skBh y{chnk J/iz;h nkJhHn?Z;HnkJhH Bkb j?. gkfe;skB 'u
rJh j?.
ofj e/ T[j Gkos d/ fybkc nZstkdh rshftXhnK Bkb i[fVnk j'fJnk j?.
fJBQK
fJBQK q/DhnK q/DhnK u pkfJUw?Nfoeu pkfJUw?Nfoe
fJBQK
fJBQK q/DhnK u pkfJUw?Nfoe
fJBQK Sq/DhnK q/DhnK 'u pkfJUw?Nfoeu pkfJUw?Nfoe
Gkos fbnKdk ikt/rk dkT{dk dk Gshik
Gkos fbnKdk ikt/rk dkT{dk dk Gshik
Gkos fbnKdk ikt/rk dkT{dk dk Gshik
Gkos fbnKdk ikt/rk dkT{dk dk Gshik
Gkos fbnKdk ikt/rk dkT{dk dk Gshik
j't/rh o{oh
j't/rh
j't/rh o{oho{oh
j't/rh
j't/rh zo{oho{oh
T[E/ jh nzvotobv vkB dkT{d fJpokjhw B{z fJe j'o MNek bZfrnk j?. dkT{d
ft;No, ;Nvh thzk ns/ toe
d/ Gshi/ ;'j/b S/y B{z nwohek s'A Gkos fvg'oN ehsk ik fojk j?. Gkos fJ; e'fSS
gofwN bJh pkfJUw?Nfoe gqfefonk
'u pj[s t/b/ s'A bZfrnk j'fJnk ;h. dZ;D:'r j? fe ;'j/b dkT{d d/ Gok B{ok dk
zo{oh j't/rh. i/eo fe;/ Sy; B/ fJBQK Sq/
p/Nk j?. ;kb 2016 'u jfEnkoK dh s;eoh d/ d'S 'u T[; B{z nwohek 'u frqcsko
DhnK 'u fe;/ fJe bJh 31 d;zpo 2018
ehsk frnk ;h.
s'A pknd pkfJUw?Nfoe doi eotkJh
sK T[; B{z nrb/ 10 ;kb bJh eotkT[D
dh b'V BjhA j't/rh.
hb B/ gfjbh ;td/
hb B/ gfjbh ;td/
hb B/ gfjbh ;td/
pqk pqk pqk pqk pqkzhb B/ gfjbh ;td/hb B/ gfjbh ;td/Shh hh h
;kT{dh Bkrfoe B/ th
;kT{dh Bkrfoe B/ th k cok co htkVk,htkVk, gBv[Zph ehsh bKu
;kT{dh Bkrfoe B/ th k co htkVk,
;kT{dh Bkrfoe B/ th
gBv[Zph ehsh bKu
gBv[Zph ehsh bKu
;kT{dh Bkrfoe B/ thzk cok cozhtkVk,htkVk,
gBv[Zph ehsh bKu
gBv[Zph ehsh bKu
nbekfJdk Nq/fBzr e?Ag u ikD dh rZb ep{bh
nbekfJdk Nq/fBzr e?Ag u ikD dh rZb ep{bh
nbekfJdk Nq/fBzr e?Ag u ikD dh rZb ep{bh
nbekfJdk Nq/fBzr e?Ag u ikD dh rZb ep{bh
nbekfJdk Nq/fBzr e?Ag u ikD dh rZb ep{bh
nwoheh c"i B/ ncrkfB;skB ftu
nbekfJdk d/ gBkjrkj s'A pokwd
ehs/. fSekfJs ftu fJj th d'S j? fe
fJ; ftu ;kT{dh nop ftu nbcbkz
d/ fgsk Bkb ;pzfXs fJe n?woi?A;h
;zgoe Bzpo th doi j?. d'S j? fe nkgDh
gsBh d/ ftd/Sh ftfdnkoEh j'D d/
nkXko 's/ nbcbkz ;G s'A gfjbK
2011 ftu r?o gqtk;h thzk 's/
nwohek nkfJnk. fSekfJs w[skpe T[;
B/ nkgD/ thzk nozh 's/ eJh ;tkbK d/
rbs itkp fdZs/.
nozh t/b/ T[; s'A fJj th g[ZfSnk
frnk ;h fe eh T[; B/ ed/ th
nZstkdhnK iK nZstkdh ;zrmBK dh
jwkfJs ehsh j?. cotoh ftu frqcskoh
s'A pknd s'A nbcbkz c?vob J/iz;h dh
fjok;s ftu j?. rq?Av fiT{oh B/ fejk fe
nbcbkz B{z d'Sh eoko fdZsk ns/ T[;
's/ thzk cozhtkVk ns/ e"wKsoh
fBT{:koe (fpT{o') ;kT{dh nop d/ Uebkj'w dk tk;h ;h. ngokXe
nZstkd ftu Sw{bhns pko/
fJe Bkrfoe B/ thzk cozhtkVk ns/ fSekfJs d/ nkXko 's/ cotoh ftu ohU vh iB/ohU (fpT{o') pqkzhb B/ nkgD/ d/S ftu pDh gfjbh gBv[Zph ohnk-
n?cHphHnkJhH B{z rbs fpnkB d/D dk
nbekfJdk d/ Nq/fBzr e?Ag ftu ikD dh n?cHphHnkJhH B/ T[; B{z fjok;s ftu S[J/b' B{z bKu ehsk j?. ohnkS[J/b' B{z okSNogsh fwS/b N/w/o ns/ u[D/ rJ/ gqXkB
d'S brkfJnk. rq?Av fzT{oh B/ fejk fe
rZb ep{b bJh j?. ;kT{dh Bkrfoe B/ fbnk ;h. fSekfJs w[skpe wzsoh i?o p'b;'Bko' dh r?o w"i{drh ftu gkDh ftu T[skfonk frnk. N/w/o B/ fejk
nbcbkz s'A id'A fJj g[ZfSnk frnk fe
wzfBnk fe T[; B/ 2000 d/ nkfyo ftu n?cHphHnkJhH B{z gsk bZrk fe fe oZfynk oDBhsh ns/ d/S dh seBheh ftek; dh fdqSNh Bkb gBv[Zph dk fBowkD
eh T[j ed/ th fe;/ ftd/Sh nZstkdh
ncrkfB;skB ftu nZstkdh ;zrmB nbekfJdk d/ fJe Nq/fBzr e?Ag d/ fpB?eko zo{oh j?.
;zrmB Bkb i[fVnk ;h, fJ; 's/ T[; B/
nbekfJdk d/ Nq/fBzr e?Ag ftu ikD dh 's/ 15 tko nbcbkz dhnK T[zrbhnK pqkzhb dk B/th ewKvo fJv[okv' pk;/bo B/ fejk fe nrb/ e[M wjhB/ ftu fJ;
n?cHphHnkJhH B{z rbs fpnkB fdZsk.
rZb b[ekT[D bJh n?cHphHnkJhH B{z rbs d/ fBSkB jB. gBv[Zph dk pzdorkj ns/ v/e gqhyD ehsk ikt/rk ns/ S/sh jh fJj d/S dh
fcbjkb nbcbkz B/ fJBQK d'SK B{z ep{b
fpnkB fdZsk. nwoheh fBnk ftGkr B/ nb cko{e Bkwe fJj Nq/fBzr e?Ag ;[oZfynk :zsoK dk nfjw fjZ;k j't/rk. gBv[Zph ftek; dh ;oeko dh :'iBk sfjs
ehsk j?. T[; dh gNhSB ;wM"s/ w[skpe
fJe fpnkB ftu fejk fe BkJ/c ncrkfB;skB ftu nbekfJdk dk fJe fonkS[J/b' dk d/S ftu fBowkD j'fJnk. ;kb 2022 sZe uko gqwkD{ Sesh ;zgzB
npd[bkzhz nbcbkz (35) g{op ftu w[Zy Nq/fBzr e?Ag j?. fJj d;skt/z ;zk fwnkd d/ nkyoh ;w/A ftu T[; B{z gBv[ZphnK dk fBowkD S[o{ j' frnk j?.
nwohek s'A fvg'oN ehsk ik ;edk j?.

23
23
23 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh 2019
23 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh
23 gzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh

24
24
24 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh 2019
24 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh
24 gzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh
fJ; wjhB/ dk s[jkvk ok
fJ; wjhB/ dk s[jkvk ok hcb
fJ; wjhB/ dk s[jkvk ok hcbhcb
fJ; wjhB/ dk s[jkvk ok
fJ; wjhB/ dk s[jkvk okShcbhcb
w/y L fJ; wjhB/ dk wZX
w/y L
w/y L eoe L s[bkL fJ; wjhB/ s[;h weo L
w/y L
w/y L
weo L
weo L
weo L
weo L fJ; wjhB/
s[bkL
s[bkL
s[bkL
s[bkL
eoe L
eoe L fJj wjhBk
eoe L
eoe L
ns/ nkyoh ;wK s[jkv/ gfotkoe fdqSNhe'D s'A b'eK d/ ftZu fyZu dk s[jkvk o[MkB
bJh nZSk pshs j't/rk. ekch nZSk pshs j't/rk. e/Ado pD'r/. s[jkB{z nksfwe ezwK dh
gfotko d/ Bkb fe;/ d{o fJ; wjhB/ fgsk dh f;js nzdo{Bh gq;zBsk dk soc fznkdk
dh :ksok T[Zs/ ikDk j' T[Zs/ fznkdk g?;/ you j' nB[Gt j't/rk. s[jkv/ j't/rk. yofunK ftZu yk;k tkXk
;edk j?. ewkJh d/ uzr/ ;ed/ jB. fttkfje ihtB ftZu e[ZM Gok - G?D fe;/ gqeko d/ j't/rk, fbjkik T[; T[Zs/ ;ziw
;o's gqkgs j'Dr/, jkbKfe s[jkv/ yofunK w[;hpsK dk ;kjwDk eoBk g? ;edk j?. o'r s'A rq;s j' ;ed/ jB. gfotko s'A tos'. fe;/ Bkb th rZbpks
ftZu th tkXk j't/rk. wjhB/ d/ S[o{ ftZu wjhB/ d/ nzs ftZu s[jkv/ ;[Gkn ftZu eq'X s[jkB{z fBokSk fwb ;edh j?. fJj ;wK d"okB ;ktXkBh tos' BjhA sK
gfotko d/ Bkb fe;/ Xkofwe ;EkB T[Zs/ nk ;edk j?. fJj ;wK pZfunK bJh ekch s[jkv/ pZfunK d/ fjZs ftZu BjhA d{;fonK B{z d[yh eo ;ed/ j'.
e[zG L
ik ;ed/ j'. nZSk pshs j't/rk. j't/rk. ;ziw pos'. e[zG L
e[zG L fJ; wjhB/
e[zG L
e[zG L
fpoy L f;zx L fJ; wjhB/ s[jkvk fpq;ue L e?ohno T[ukJhnK T[Zs/
fpoy L fJ; wjhB/
fpoy L
fpoy L
fpoy L
fpq;ue L fJj wjhBk
f;zx L
fpq;ue L
fpq;ue L
fpq;ue L
f;zx L
f;zx L
f;zx L
ewkJh ftZu tkXk bJh o[MkB pZfunK dh gVQkJh dh s[jkv/ nB[e{b oj/rk. j't/rk. fe;/ ftd/Sh
s[jkB{z eVh fwjBs eoBh soc fznkdk oj/rk. fe;/ th wjhB/ d/ ftueko s[;hA ;o's s'A ewkJh d/
j't/rh. jkbKfe s[jkvk ekoi B{z eoB ftZu ekch nkgD/ ;[Gkn ftZu eq'X Bt/A o;s/ pDBr/.
fttkfje ihtB fJ; wjhB/ fznkdk T{oiktkB nB[Gt dk th nB[Gt eo ;ed/ ekoi y/so ftZu fe;/
nZSk r[zo/rk. f;js ;pzXh eo'r/. gfotko ftZu e'Jh j'. fJ; d"okB s[jkvk ezw B{z uzrh soQK eoB d/ pknd
e[ZM go/SkBhnK j' ;edhnK jB. fbjkik wzrb ekoi ;zgzB j' ;edk j?. tgko iK ;kok fXnkB g?f;nK dh pus T[Zs/ s[jkB{z ekch SkpkSh fwb/rh. fJ;
nkgDh f;js B{z nDr"fbnk Bk eo' ns/ B"eoh d/ f;bf;b/ ftZu wjhB/ d/ ftueko e/Adfos oj/rk. fJj ;wK s[jkv/ Gok- wjhB/ gfotko ns/ eohph d';sK
fe;/ uzr/ vkeNo Bkb io{o ez;bN eo'. ftd/S :ksok T[Zs/ ikDk j' ;edk j?. G?DK bJh nZSk BjhA j't/rk, T[j fe;/ d/ Bkb fe;/ bzwh :ksok T[Zs/
;{MtkB ftnesh dh okJ/ ezw nkt/rh. gfotko dk wkj"b ekch y[SB[wk oj/rk, wsG/d ftZu g? ;ed/ jB iK fco fe;/ ikDk j' ;edk j?. ekoi y/so
fwE[B L fttkfje ihtB
fwE[B L
fwE[B L
fwE[B L jkbKfe ;zGt j? s[;hA y[Sh wfj;{; Bk eo'. ;ohoe eSN dk ;kjwDk eo ;ed/ jB. ftZu ;BwkB fwb/rk.
fwE[B L
ezfBnk L f;js d/ fbjkz
whB L
whB L
B{z SZve/ j'o ;ko/ gkf;UA ezfBnk L XB[ L fJ; wjhB/ whB L fJj wjhBk
whB L
whB L
ezfBnk L
XB[ L [
ezfBnk L
ezfBnk L
XB[ L
XB
XB[ L L
fJj wjhBk ekch nZSk s'A fJj wjhBk nZSk r[zo/rk. s[jkvh ewkJh ftZu ekch SKshg{ote
r[zoB tkbk j?. ihtB;kEh nkgD/ gfotko bJh e[ZM tkXk j't/rk. fe;/ bzwh r[zo/rk ns/ s[jkvk
d/ Bkb wsG/d j' ;ed/ jB, wfjzr/ ;kwkB yohd ;ed/ j'. :ksok T[Zs/ ik ;ed/ o[M/tK Xkofwe ezwK dh
jkbKfe gq/w ihtB dh rZb eohJ/ sK T[j wjhB/ d/ nzs ftZu fizw/ j'. ekoiy/so ftZu T[Zu soc fznkdk j't/rk.
nZSk pshs j't/rk. fJ; wjhB/ s[;hA fe;/ tkohnK dk p'M nB[Gt nfXekohnK dk ;fj:'r fwb/rk fi;d/ fJ; ;w/A s[;hA fe;/ bzwh :ksok T[Zs/
bzph :ksok T[Zs/ ik ;ed/ j'. :ksok d/ eo'r/. pZfunK d/ Bkb fe;/ gqeko dk cb;o{g nZSk gqdoSB eo gkUr/. fe;/ th ik ;ed/ j'. fe;/ ftd/Sh ;o's
d"okB s[jkB{z ewkJh dh th gqkgsh j' ;edh wsG/d j' ;edk j? iK fco T[BQK dk th ekoi B{z eoB ftZu fJ; d"okB s[;hA s'A w[Bkck gqkgs j' ;edk j?. fJ;
j?. wjhB/ d/ nzs ftZu fe;/ ftd/Sh ;o's toskU s[jkB{z fBokS eo ;edk j?. fJ; nkgD/ nkg B{z ekch T{oiktkB wfj;{; d"okB gfotko ftZu fe;/ tiQk
s'A g?;k w[Bkck j' ;edk j?. ekoi y/so wjhB/ dh S[o[nks s[jkv/ bJh nB[e{b BjhA eo'r/. gfotkoe ihtB ;[yh phs/rk. Bkb eb/S dh jkbs g?dk j' ;edh
ftZu Bkw ns/ S'jos gqkgs j't/rh. yofunK j't/rh. ftfdnkoEhnK bJh ;wK ekch zwhB ikfJdkd yohd ;ed/ j'. pZfunK j?. s[jkv/ Gok G?D fJ; wjhB/
ftZu tkXk j' ;edk j?. nZSk oj/rk. bJh ;wK bkGdkfJe ;kfps j't/rk. s[jkvk ;kE d/Dr/.
cbkJhN u n"os Bkb pd;b{eh
cbkJhN u n"os Bkb pd;b{eh
cbkJhN u n"os Bkb pd;b{eh
cbkJhN u n"os Bkb pd;b{eh
cbkJhN u n"os Bkb pd;b{eh
nwohek L gzikph e[Vh s/ B;bh jwbk eoB tkb/ B/ ep{fbnk i[ow
nwohek L gzikph e[Vh s/ B;bh jwbk eoB tkb/ B/ ep{fbnk i[ow
nwohek L gzikph e[Vh s/ B;bh jwbk eoB tkb/ B/ ep{fbnk i[ow
nwohek L gzikph e[Vh s/ B;bh jwbk eoB tkb/ B/ ep{fbnk i[ow
nwohek L gzikph e[Vh s/ B;bh jwbk eoB tkb/ B/ ep{fbnk i[ow
wkwb/ u Gkosh B{z 9 ;kb dh ;
wkwb/ u Gkosh B{z 9 ;kb dh ;zkk kk k
wkwb/ u Gkosh B{z 9 ;kb dh ;
wkwb/ u Gkosh B{z 9 ;kb dh ;
wkwb/ u Gkosh B{z 9 ;kb dh ;
fJE/ nB/e B;b, eJh w[beK d/ b'e ns/
tZy-tZy ftukoXkok d/ b'e ofjzd/ jB.
gZygks s'A g?dk j'J/ ngokX- yk; s"o
's/ fjz;k tkb/ ngokXK B{z fJ; ekT[ANh
ftu ed/ podkSs BjhA ehsk ikt/rk.
d'S w[skpe e"o 30 Btzpo B{z
w?BjNB ftu fJe ;pt/ Nq/B ftu ;co
eo ojh ;h sK w[bzw Bkb T[; dh
pfj;pkzh j' rJh. fJ; d"okB nbkSjhd
B/ e"o ns/ T[; dh d';s 's/ ;wfbzrhnK
gqsh Bcos tkb/ SpdK dh tos'A ehsk.
xNBk wro'A id'A d't/A n"osK ikD
bZrhnK sK w[bzw B/ T[BQK dk fgZSk
ehsk ns/ e"o d/ f;o 's/ jwbk ehsk,
fJ; s'A pknd T[; dh Sksh ftu wkfonk.
fJ; Bkb e"o j/mK fvZr gJh fco w[bzw
B/ T[; d/ f;o ns/ rodB B{z yzG/ ftu
wkfonk. d'S w[skpe w[bzw B/ ep{b
fBT{:koe (fpT{o') fJE/ fJe 54 ;kb d/ d'S ftu ndkbs fbikfJnk frnk
ehsk fe T[; B/ e"o fybkc wzdh GkSk
d/ ftnesh 's/ Gkosh w{b dh fJe ns/ T[; 's/ Bcosh ngokX d/ d'S brkJ/
dh tos'A ehsh ns/ d' tko Nq/B ftu
wfjbk B/ T[; 's/ jwbk eoB ns/ T[; rJ/. ethB; d/ fv;fNqe nNkoBh fouov
:ksok d"okB nkgDh d';s B{z fe; b?D
fto[ZX ;wfbzrhnK gqsh Bcosh SpdK pqkT{B B/ fejk fe d'Sh ;kfps j'D 's/
gqsh Xweh th fdZsh. xNBk s'A pknd
dh tos'A eoB s/ Bcosh ngokX d/ d'S T[; B{z ;kY/ fszB s'A 15 ;kb sZe dh
e"o B{z s[ozs ;EkBe j;gskb fbikfJnk
brkJ/ jB. nbkSjhd nZbkj (54) B{z e?d dh ;zk ;[DkJh ik ;edh j?. pqkT{B
frnk fiE/ T[; dh ohVQ dh jZvh ftu
fgSb/ wjhB/ fBT{:koe d/ ethB; po' B/ fejk fe ethB; ekT[ANh d/S dh ;G
cq?euo dk fJbki ehsk ik fojk j?.
ftu ntBhs e"o (20) 's/ jwbk eoB s'A tZX vkfJtof;Nh tkbh ekT[ANh j?.
tkfSzrNB (fpT{o') nwohek 'u Gkosh Bkrfoe B{z 9 ;kb dh ;zk ;[DkJh rJh
fsZps u nwohek fbnkJ/rk BtK ekB{zB
fsZps u nwohek fbnkJ/rk BtK ekB{zB
fsZps u nwohek fbnkJ/rk BtK ekB{zB
j?. d'S j? fe Sy; B/ cbkJhN d"okB fJe n"os dk :"B S'SD ehsk. skfwbBkv{
fsZps u nwohek fbnkJ/rk BtK ekB{zB
fsZps u nwohek fbnkJ/rk BtK ekB{zB
fBtk;h 35 ;kbk gqG{ okw w{osh n?Zu1-ph thzk 's/ ;kb 2015 'u nwohek frnk
;h. v/NqkJhN dh fJe ndkbs B/ gqG{ B{z 9 ;kb dh ;zk ;[DkT[Ad/ j'J/ fejk fe fwnkd tkfSzrNB (fpT{o') fsZps 'u ;hws gj[zu bJh uhB B{z itkpd/j mfjokT[D
g{oh j'D s'A pknd T[; B{z Gkos fvg'oN eo fdZsk ikt/rk. tkb/ fJe wjZstg{oB fpZb gk; j'D dh Sbkxk eod/ j'J/ nwoheh ;z;d B/
wkwb/ dh ;[DtkJh eo oj/ iZi N?o?A; pq/i B/ fejk fe T[BQK B{z T[whd j? fe fJ; phfizr B{z fJj :kd fdtkfJnk fe fsZps d/ b'eK d/ w"fbe nfXekoK dh ;zrfms
c?;b/ ekoB GftZy 'u nfijk e'Jh ngokX eoB s'A puKr/. fJ;/ ;kb nr;s 'u gqG{ sohe/ Bkb T[bzxDk eoB tkb/ uhB d/ nfXekohnK B{z ekotkJh dk ;kjwDk
B{z nwohek 'u fJe T[vkD d"okB ;' ojh wfjbk Bkb d[ofttjko eoB dk d'Sh eoBk j't/rk. eKro; d/ w?Apo i/w; w?ertoB ns/ o?Avh jbNrq/B ns/ ;?B/No
gkfJnk frnk ;h. fJj xNBk bk; t/rk; s'A v/NqkJhN ik ojh cbkJhN 'u j'Jh ;h. N?wh pkbvftB ns/ wkoe' o{phU B/ ;KM/ fpnkB ftu ;?B/N ftu fpZb d/ gk; j'D
ghVs B/ iKueosktK B{z dZf;nk fe :ksok d"okB nukBe T[; dh nZy y[ZbQ dh gqSz;k ehsh.
rJh. T[; B/ d/fynk fe T[; dh g?AN s/ SoN d/ pNB y[ZbQ/ j'J/ jB, d'Sh dk jZE T[; nwoheh ;?B/N B/ fd o/;hgq'eb n?e;?; N{ fsZps n?eN gk; ehsk, fi; ftu
dh g?AN 'u j?. okw w{osh, ghVs s/ nkgDh gsBh dh ftueko tkbh ;hN 's/ p?mk fsZps ikD Bkb nwoheh BkrfoeK, ;oekoh nfXekohnK ns/ gZsoekoK B{z
j'fJnk ;h. nZy y[ZbQD 's/ ghVs B{z nkgD/ Bkb j' ojh rbs joes pko/ gsk bZrk o'eD tkb/ uhB d/ nfXekohnK 's/ thzk gkpzdh brkT[D dh ftt;Ek j?. fJj
s/ T[; B/ cbkJhN nN?Av?AN B{z fJ; dh fSekfJs ehsh. ekB{zB ;op ;zwsh Bkb nfij/ ;w/A gk; j'fJnk j?, id'A Nozg gqSk;B B/ uhB 's/
jkbKfe d'Sh okw w{osh B/ fbfys fpnkB 'u dZf;nk ;h fe dtkJh ekoB T[j Gkoh tgko dokwd N?e; (fJzg'oN fvT{Nh) brkfJnk j?, fi; dk n;o uhB dh
rfjoh BhAd 'u ;h s/ T[; B/ e[M BjhA ehsk. T[; dh gsBh B/ dZf;nk fe 22 ;kbk noEftt;Ek 's/ fdyD bZrk j?. fJj fpZb j[D ekB{zB pDB bJh nwoheh
;fj:ksoh T[; d/ r'Y/ 's/ f;o oZy e/ ;'n ojh ;h. okSNogsh v'Bkbv Nozg d/ j;skyo bJh tQkJhN jkT{; ikJ/rk.

25
25
25 gzikp NkJhw gzikp NkJhwz, f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh 2019
25 gzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh
25 gzikp NkJhw gzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh
iowBh u j'Jh uke{pk
iowBh u j'Jh uke{pk h, 3 n"osK h, 3 n"osK ywhywh
iowBh u j'Jh uke{pk h, 3 n"osK ywh
iowBh u j'Jh uke{pkzh, 3 n"osK h, 3 n"osK zywhywh
X[Zg ;/e', S{wzso j' ikt/rh EektN iowBh u j'Jh uke{pk
X[Zg ;/e', S{wzso j' ikt/rh EektN
X[Zg ;/e', S{wzso j' ikt/rh EektN
X[Zg ;/e', S{wzso j' ikt/rh EektN
X[Zg ;/e', S{wzso j' ikt/rh EektN
pofbB (fpT{o') iowBh d/ B{o/wpor
Sfjo ftu uke{pkzh dhnK fszB tZy-
tZy xNBktK ftu 3 n"osK zywh j'
rJhnK. g[b; B/ fJj ikDekoh fdZsh.
g[b; ;{soK B/ dZf;nk fe uke{pkzh dhnK
fJj xNBktK ;?AN i'jkfB; fzb/ ftu
j'JhnK. gfjbh ghVs n"os dh T[wo 56
d/ eohp j?. rzGho zywh j'D ekoB T[;
dk nkgo/SB ehsk frnk. fJ; jwb/ d/
3 xzN/ pknd d' j'o uke{pkzh dhnK
xNBktK tkgohnK. ;{soK B/ dZf;nk
fe fJ; jwb/ ftu fe;/ ftnesh dk jZE
j' ;edk j? ns/ jwbkto dh T[wo 25
s'A 30 ;kb d/ ftueko wzBh ik ojh j?.
d{ih ghVs n"os dh T[wo 26 ;kb
dZ;h ik ojh j? . id'A T[; 's/ jwbk
j'fJnk T[j nkgD/ xo tZb ik ojh ;h.
fJ; d/ E'VQh d/o pknd jh 34 ;kbk n"os
bzvB (fpT{o') jo ;w/A EZfenk-EZfenk wfj;{; eod/ j'< jZEK-g?oK 'u ikB BjhA
's/ jwbk j'fJnk. ikDekoh w[skpe
bZrdh< s/zh Bkb tkb MVB dh fSekfJs th ;sk ojh j?< i/ jK sK jo d{i/ fdB
pkeh d' n"osK dh ;fEsh th rzGho pDh
X[Zg ;/eDk S[o{ eo fdU, feT[Afe ;zGt j? fe s[;hA ftNkfwB vh dh ewh Bkb i{M oj/
j'Jh j?. fJ; wkwb/ ftu g[b; B/ s/zh
j't'. vkeNo ;NhtB fbB dh nrtkJh 'u j'J/ fpqfNS f;js ;/tk d/ fJe nfXn?B 'u
Bkb iKu S[o{ eo fdZsh j?. g[b; y'ih
fJj dkntk ehsk frnk j?.
e[ZfsnK ns/ j?bhekgNoK dh wdd Bkb
y'iekoK w[skpe ftNkfwB vh ;oho 'u e?bShnw ns/ ck;c/N dk gZXo ezNo'b
jwbkto B{z bZGD dh e'fSS eo ojh j?.
oZyD d/ Bkb jh T[BQK dh tos'A dh ;woZEk fBoXkfos eoB bJh nfjw wzfBnk
g[b; w[skpe fcbjkb fJBQK jwfbnK
iKdk j?. jZvhnK, wk;g/ShnK ns/ dzdK B{z wzp{sh gqdkB eoB d/ Bkb jh fJj o'rK
dk nZstkdh xNBktK Bkb e'Jh ;pzX
Bkb bVB dh skes B{z tXkT[Adk j?. fJjh ekoB j? fe fJ; dh ewh Bkb ftnesh
BjhA j?.
B{z Bk f;oc S/sh-S/sh ;odh-z[ekw j'D dh fSekfJs ;skT[Adh j? ;r'A T[; d/ zyw
th d/oh Bkb God/ jB ns/ jo ;w/A ;[;sh, EektN ns/ ewz'oh dk nfj;k; pfDnk
ofjzdk j?.
4 eo'V o[gJ/ dh bkNoh jh BjhA fiZsh, fdb th fiZs bJ/
4 eo'V o[gJ/ dh bkNoh jh BjhA fiZsh, fdb th fiZs bJ/
4 eo'V o[gJ/ dh bkNoh jh BjhA fiZsh, fdb th fiZs bJ/
1 1 1 1 104 eo'V o[gJ/ dh bkNoh jh BjhA fiZsh, fdb th fiZs bJ/4 eo'V o[gJ/ dh bkNoh jh BjhA fiZsh, fdb th fiZs bJ/
fbB dh wzBhJ/ sK b'V s'A tZX g;hBk j'Dk th ftNkfwB-vh dh ewh dk ;ze/s j?.
fJ; s'A fJbktk jZE-g?o ns/ i'VK 'u brksko dod ns/ ieVB wfj;{; j'Dk th
fJ; dh y[oke tXkT[D dk fJSkok eodk j?. bzw/ ;w/A sZe fXnkB Bk d/D 's/
d/ itkp B/ b'eK B{z j?okB eo fdZsk s/
nk;NhUg'o'f;; (jZvhnK, wk;g/ShnK d/ y[oB) dh fSekfJs g?dk j' ;edh j?, i'
T[BQK bJh b'eK d/ fdbK 'u fJZzs pj[s
cq?euo dk ysok tXkT[Adh j?. T[BQK ftNkfwB vh dh b'V g{oh eoB bJh dtkJhnK
tX rJh. feqSD dk efjDk j? fe T[j
ns/ ;gbhw?AN b?D dh EK X[Zg ;/eD dh B;hjs fdZsh. tZy-tZy nfXn?B 'u ;t/o
;koh oew dkB eo d/Dr/.
dh jbeh X[Zg B{z ftNkfwB vh dk ;G s'A fpjsohB e[dosh ;q's eoko fdZsk frnk j?.
d/ ew 'o pZfunK 'o pZfunK s/ yous/ you
d/ ew 'o pZfunK s/ you
d/ ew
d/ d/ d/ d/ d/S d/ ew d/ ewz'o pZfunK 'o pZfunK 's/ yous/ you
;bkj
eoBr/ fJBkw dh oew
eoBr/ fJBkw dh oew
eoBr/ fJBkw dh oew
eoBr/ fJBkw dh oew
eoBr/ fJBkw dh oew
- e?bShnw ns/ ck;c/N dh tos'A dh ;woZEk tXkT[Adk j? ftNkfwB-vh
feqSDk B/ dZf;nk fe T[j 20 ;kbK
- jZvhnK-wk;g/ShnK dh wzp{sh Bkb fJBc?eSB s'A pukn bJh nfjw
s'A nwohek 'u jB s/ nwohek d/ Nzgk
fe; B{z fezBh b'V
'u ofjzd/ jB. fJBkw dh oew fiZsD
15 wkJheq'rqkw ftNkfwB-vh o'z b?D dh ;bkj fdZsh rJh j? szdo[;s pkbrK
s'A pknd T[j y[S jB. j[D T[j ukj[zd/
B{z
jB fe Gkos fJe NoZ;N S[o{ eo/ i' fe
20 wkJheq'rqkw sZe tXk d/Dh ukjhdh j? fJj wksok ihtB dk 50tK gVkn
rohp pZfunK dh gVkJh 's/ ezw eo/.
gko eod/ jh
T[BQK dk efjDk j? fe T[j ukj[zd/ jB fe
fJBQK 'u fznkdk ewh
rohp pZfunK dh gVkJh 'u wdd ehsh
- T[wo YbD d/ Bkb ftNkfwB-vh g?dk eoB dh ;oho dh ;woZEk ewz'o g?
ikt/.
iKdh j?, fJ; bJh 50 s'A gko b'eK 'u fJ; dh ewh nkw rZb j?.
feqSDk dk efjDk j? fe T[j nkgDh
- w'Nkg/ d/ fSeko ;Ktb/ b'eK ns/ fdB dk fznkdkso ;wK xo-dcso dh
gVkJh bJh nwohek nkJ/ ;B. wk;No;
ukodhtkoh 'u fpskT[D tkfbnK 'u th ftNkfwB-vh xZN pDdk j?.
d"okB T[BQK B{z th pj[s ;zxoS eoBk
fgnk. T[BQK B/ fJ; d"okB p[Ze ;N'o 's/
fJoke dh i/b ftu'A 21 nkJhHn?;H ezw ehsk, gkoN-NkJhw i"p ehsh sK
fJoke dh i/b ftu'A 21 nkJhHn?;H
fJoke dh i/b ftu'A 21 nkJhHn?;H
fJoke dh i/b ftu'A 21 nkJhHn?;H
fJoke dh i/b ftu'A 21 nkJhHn?;H
gVkJh ikoh oZyh ik ;e/. T[BQK fejk fe
T[j ;wMd/ jB fe rohp pZfunK B{z
nZstkdh i/b s'V e/ coko
nZstkdh i/b s'V e/ coko
nZstkdh i/b s'V e/ coko
nZstkdh i/b s'V e/ coko
nZstkdh i/b s'V e/ coko gVkJh d"okB fezBh w[Seb nkT[Adh j?.
fJ;/ bJh T[BQK dk ;[gBk ;h fe Gkos 'u
gVkJh s'A tKM/ pZfunK dh gVkJh bJh
cb'fovk (fpT{o') nwohek d/ cb'fovk BK d/ ftnesh B/ fJzBh tZvh oew fiZsh
'u ofjD tkb/ fJe Gkosh B/ 14H5 fe fJe tko sK T[BQK B{z :ehB BjhA e[M ehsk ikt/. j[D T[BQK B{z fJe tZvh
fwbhnB vkbo (eohp 104H4 eo'V j'fJnk go id'A T[BQK s'A g[ZfSnk frnk oew fwb rJh j? fJ; bJh T[j nkgDk
o[gJ/) dh bkNoh fiZsh j?. feqSDk poh fe T[j fJ; oew dk eh eoBr/ sK T[BQK ;[gBk g{ok eoB ik oj/ jB.
Gkosh Bkrfoe B{z i/b G/fink
Gkosh Bkrfoe B{z i/b G/fink
Gkosh Bkrfoe B{z i/b G/fink
Gkosh Bkrfoe B{z i/b G/fink
Gkosh Bkrfoe B{z i/b G/fink
frnk, rZvh ubkT[D s'A tofink
frnk, rZvh ubkT[D s'A tofink
frnk, rZvh ubkT[D s'A tofink
frnk, rZvh ubkT[D s'A tofink
frnk, rZvh ubkT[D s'A tofink
f;zrkg[o (fpT{o') f;zrkg[o ftu d[oxNBk B{z
nzikw d/D tkb/ 36 ;kbk fJe Gkosh Bkrfoe
B{z 12 jcs/ bJh i/b G/i fdZsk frnk ns/ gzi
;kbK bJh rZvh ubkT[D s'A gkpzds eo fdZsk
frnk. 2016 ftu j'Jh d[oxNBk ftu fJb?efNqe
w'No;kJheb ;tko d' b'eK dh w"s j' rJh ;h
ns/ fJe j'o ftnesh zywh j' frnk ;h.
prdkd (fpT{o') fJoke ftu e?d fJ;bkfwe ;N/N (nkJhHn?;H) d/ 21 nZstkdh
u?Bb fBT{z J/Shnk B/ ypo fdZsh fe d[oxNBk
i/b s'V e/ GZi rJ/. ;[oZfynk c'o;K B/ fJBQK ftu'A 15 B{z cV fbnk j?. pkeh 6 dh
gZSwh ezY/ okiwkor B/V/ j'Jh. id'A ;fjd/tB ;/
Gkb ikoh j?. nZstkdh i/b s'VD ftu fet/A ekw:kp j'J/, fJ; dh iKu uZb ojh j?.
Br[N[tB B/ nkgD/ Nq/bo s'A fJb?efNqe
e[ofdS ;[oZfynk nfXekohnK B/ dZf;nk fe T[Zsoh fJoke d/ ;?wh-nkN'B'w; y/so
w'No;kJheb ;tko fszB b'eK B{z NZeo wko fdZsh.
e[ofdS d/ ;[b/wkBhnk Sfjo B/V/ ;fEs ;';k i/b ftu nkJhHn?;H d/ fJj nZstkdh
d[oxNBk ftu d' b'eK dh w"s j' rJh ns/ shik
e?d ;B. nkJhHn?;H d/ nZstkdhnK tb'A i/b s'V e/ GZiD T[gozs ;[oZfynk c'o;
zywh j' frnk. T[; B/ ndkbs ftu nkgDk d'S
s[ozs joes ftu nk rJ/.
ep{b fbnk j?. ypoK ftu iKu dk jtkbk fdzd/
;[oZfynk c'o; B/ coko nZstkdhnK ftu'A 6 B{z SZv e/ pkeh ;kfonK B{z frqcsko
j'J/ dZf;nk frnk fe ;fjd/tB 27 nes{po
eo fbnk. pkeh coko nZstkdhnK dh th Gkb ehsh ik ojh j?. nZstkdhnK B{z
2016 B{z ;t/o/ 7-20 s'A 12 xzN/ s'A fznkdk
;[oZfynk c'o;K B/ nkJhHn?;H fybkc ehsh rJh ekotkJh d"okB cfVnk ;h. ;';k i/
;w/A s'A ezw eo fojk ;h ns/ T[j nkgD/ Nq/bo B{z
b B{z fJoke ftu ;G s'A ;[oZfyns i/bK ftu'A fJe wzfBnk iKdk j?. ;kb 2014 s'A
fsb'e pzrkb/ T[gBro tZb fbik fojk ;h, id'A
;[oZfynk c'o;K ns/ nkJhHn?;H ftukb/ ;zxoS ikoh j?. fJe ;w/A nkJhHn?;H dk fJe
d[oxNBk j'Jh.
fsjkJh fJokeh y/so 's/ epzk ;h.

26
26
26 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh 2019
26 gzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh
26 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh
Gkos
Gkos u eJh vkeNo Nhph d/ bZSDK B{zu eJh vkeNo Nhph d/ bZSDK B{z
Gkos u eJh vkeNo Nhph d/ bZSDK B{z
Gkos 'u eJh vkeNo Nhph d/ bZSDK B{zu eJh vkeNo Nhph d/ bZSDK B{z
;ktXkB! eKN?eN b?A; brkT[D Bkb ik
;ktXkB! eKN?eN b?A; brkT[D Bkb ik Gkos
;ktXkB! eKN?eN b?A; brkT[D Bkb ik
;ktXkB! eKN?eN b?A; brkT[D Bkb ik
;ktXkB! eKN?eN b?A; brkT[D Bkb ik
gSkD BjhA ;ed/L nfXn?B
gSkD BjhA ;ed/L nfXn?B
gSkD BjhA ;ed/L nfXn?B
gSkD BjhA ;ed/L nfXn?B
gSkD BjhA ;ed/L nfXn?B
;edh j? nZyK dh o'SBhBh BhBh Bh
;edh j? nZyK dh o'
;edh j? nZyK dh o'
;edh j? nZyK dh o'
;edh j? nZyK dh o'
gNBk 'u ehs/ rJ/ nfXn?B 'u fJj
;kjwD/ nkfJnk fe S[o{nksh s"o 's/ d/
yGkb eoB tkb/ vkeNo, i' fe wohz
d/ yK;h eoB 's/ T[; dk fJbki S[o{
eod/ jB, fJ; fJBc?eSB Bkb bVkJh
'u ;G s'A ewz'o eVh jB. fJj nfXn?B
fpb s/ fwzbvk r/N; ckT{Av/SB B/
eotkfJnk ;h, fi; B{z w?efrb
:{Bhtof;Nh, ftSt p?Ae s/ ikB jkgfez;
:{Bhtof;Nh d/ y'iekoK B/ ehsk ;h.
fJj nfXn?B ghHn?ZbHUHn?Z;H
w'vhf;B 'u gqekfSs j'fJnk ;h. fJ; B{z
2014 s'A 2015 d/ ftukb/ 10 wjhB/ d/
;w/A 'u ehsk frnk ;h. nfXn?B 'u
1288 Bebh o'rhnK B{z fBZih y/so d/
vkeNoK d/ e'b G/fink frnk ;h. fJBQK
o'rhnK B{z nkw yK;h s'A b? e/ ftrVh
j'Jh yK;h d/ wohzK d/ s"o 's/ G/fink
tkfSzrNB (fpT{o') fJe Bt/A f;js dk w[Zy w[Zdk pfDnk j'fJnk j?.
frnk ;h. fJBQK 'u'A 65 ch;dh wkwfbnK
nfXn?B s'A gsk bZfrnk j? fe Gkos ftSt f;js ;zrmB (vpfbT{H 'u vkeNoK dk otZJhnk Gkosh s/
bzvB (fpT{o') fJe skzk nfXn?B ftu fJj rZb ;kjwD/ nkJh j? fe eKN?eN 'u fBZih y/so d/ eJh vkeNo Nhph d/ n?ZuHUH) w[skpe 2017 'u 17 bZy b'eK nzsookSNoh wkBeK d/ nB[o{g BjhA
b?A; dk fJ;s/wkb eoB tkb/ b'eK dhnK nZyK ftu fJe gqeko dk fJBc?eSB bZSDK B{z gSkD BjhA ;ed/, fi; Bkb B/ Nhph s/ sg/fde Bkb ikB r[nkJh ;h gkfJnk frnk. e[M wkwfbnK 'u
gkfJnk frnk j?, fi; Bkb nZyK dh o'SBh ik ;edh j?. :{Bhtof;Nh ekbi bzvB wohzK B{z ;jh fJbki BjhA fwbdk. sg/ s/ sg/fde ;wkgsh d/ bJh XB i[NkT[D vkeNoK B/ fJ; B{z jtk gqd{SD Bkb
ns/ w{ochbv; nkJh j;gskb d/ ftfrnkBhnK dh Nhw B/ 273 b'eK 's/ nfXn?B fde s/ Nhph jtk d/ okjhA c?bD tkbk d/ tk;s/ ;z:[es okSNo 'u p[ZXtko B{z i[fVnk wkwbk dZf;nk s/ wohz B{z
ehsk ns/ fJ; Bshi/ 's/ gj[zuh. Nhw B/ fejk fe eKN?eN b?A; brkT[D tkb/ b'eK fJBc?eSB j? i' Gkos d/ fJbktk uhB ftSt f;js ;zw/bB nk:'fis ehsk ik n?ANhpkfJUfNe s/ ;hog d/ e/ e[M jcs/
dhnK nZyK ftu 'neBSkw'Jhpk e/okfNfN;' fJBc?eSB gkfJnk frnk j? ns/ fJ; s/ fJzv'B/Shnk ;D/ eJh d/SK 'u iB fojk j?. fJ; ;pzX 'u w[zpJh s/ g{oph nkT[D bJh fejk.
fJBc?eSB ftu ;kb 2011 'u 3 r[Dk tkXk j'fJnk j?.
fJe fog'oN ftu fejk frnk j? fe eKN?eN b?A; brkT[D tkb/ T[BQK b'eK 'u
phHn?ZwHnkJhH tXD Bkb xZN
phHn?ZwHnkJhH tXD Bkb xZN
phHn?ZwHnkJhH tXD Bkb xZN
phHn?ZwHnkJhH tXD Bkb xZN
phHn?ZwHnkJhH tXD Bkb xZN
fJj fJBc?eSB j' ;edk j?, i' b?A; dh ;kc-;ckJh ;jh sohe/ Bkb BjhA eod/ jB.
b?A; dh yokp r[DtZsk th ysoBke fJBc?eSB bJh UBh jh fzzw/dko j?. b?A; dh
tos'A eoB s'A gfjbK jZEK B{z uzrh soQK Bkb ;kc Bk eoB Bkb fJ; fJBc?eSB
;ed? wkBf;e ;[ZyL nfXn?B
;ed? wkBf;e ;[ZyL nfXn?B
;ed? wkBf;e ;[ZyL nfXn?B
;ed? wkBf;e ;[ZyL nfXn?B
;ed? wkBf;e ;[ZyL nfXn?B
j'D dk ysok eJh r[Dk tX iKdk j?. :{Bhtof;Nh ekbi bzvB d/ gq'c?;o i"B
vkoN B/ fejk fe eKN?eN b?A; d/ fJ;s/wkb s'A gfjbK fJ; d/ fdSk-fBod/SK B{z
uzrh soQK gVQ b?Dk ukjhdk j? ns/ T[; 's/ nwb eoBk ukjhdk j?. T[BQK fejk fe
bzvB (fpT{o') ;oho dh T[ZukJh s/ tzB d/ nB[gks dk
nfijk eo e/ fJ; ysoBke fJBc?eSB s'A pfunk ik ;edk j?.
nkebB eoB tkb/ pkvh wk; fJzv?e; (phHn?ZwHnkJh) d/ fznkdk
tXD Bkb fe;/ ftnesh dh wkBf;e e[Sbsk 's/ Bkekokswe
n;o g? ;edk j?. phHn?ZwHi/H 'u gqekfSs y'i 'u ;oho d/
j[D pbZv N?;N Bkb gsk bZr/rk
j[D pbZv N?;N Bkb gsk bZr/rk
j[D pbZv N?;N Bkb gsk bZr/rk
'j[D pbZv N?;N Bkb gsk bZr/rkj[D pbZv N?;N Bkb gsk bZr/rk tzB, fdb dh f;js s/ pbZv gq?So tor/ ;ohfoe f;js
gfjb{nK dk nfXn?B eoe/ fJj gsk brkfJnk frnk fe yokp
BhAd g{oh j'Jh iK BjhA' ;ohfoe f;js tkb/ tZy-tZy T[wo d/ b'e nkgDh fzzdrh 'u
BhAd g{oh j'Jh iK BjhA
BhAd g{oh j'Jh iK BjhA
BhAd g{oh j'Jh iK BjhA
BhAd g{oh j'Jh iK BjhA
xZN y[ZS s/ ;zs[SN j[zd/ jB.w/Av/fbnB o?AvwkJhi/SB seBhe
dh tos'A eod/ j'J/ fpqN/B dh fpq;NB :{Bhtof;Nh d/ y'iekoK
B/ gsk brkT[D dh e'fSS ehsh fe eh yokp ;ohfoe szdo[;sh
Bkb wkBf;e ;[Zy 'u ewh nkT[Adh j? iK eh ewz'o wkBf;e
szdo[;sh tkb/ b'eK B{z pknd 'u ;ohfoe fdZesK j' ;edhnK
jB. fJ; seBhe 'u ;ohfoe f;js s/ wkBf;e ;zs'S s'A i[V/
zo{oh gfjb{nK dk nfXn?B ehsk frnk. nfXn?B d/ Bshi/ 'u
;ze/s fwfbnk fe phHn?ZwHnkJhH fznkdk j'D Bkb wkBf;e
e[Sbsk ewz'o j' ;edh j?.
ikD', fizw eoB dh mhe T[wo
ikD', fizw eoB dh mhe T[wo
ikD', fizw eoB dh mhe T[wo
ikD', fizw eoB dh mhe T[wo
ikD', fizw eoB dh mhe T[wo
ns/ ;ktXkBhnK
ns/ ;ktXkBhnK
ns/ ;ktXkBhnK
ns/ ;ktXkBhnK
ns/ ;ktXkBhnK
jZvhnK ns/ ;ko/ nzr wip{s j' iKd/ jB. go
fizw ikfJB eoB s'A gfjbK xo ftZu
n?e;o;kfJi ns/ pkjo ;kfJfefbzr, ;ftfwzr
iK r/w; y/v e/ ;oho ns/ jZvhnK B{z wip{s eo
bU. 15 dh T[wo ftZu pkvh dk buhbkgB d{o
j' iKdk j? ns/ fJ; T[wo ftZu fizw ikDk S[o{
eo d/Dk ukjhdk j?.
pugB-
pugB-
pugB-
pugB-
pugB- ;kv/ ;oho dk ftek; iBw s'A jh
j'Dk S[o{ j' iKdk j?. fit/A-fit/A pZu/ d/ ;oho
dk ftek; j[zdk j? T[t/A pkvh ftZu buhbkgB
bzvB (fpT{o') ftfrnkBhnK B/ fJe nfijk pbZv N?;N ftef;s ehsk j?, fi;
ns/ Sesh nkT[D bZrdh j?. d"VB ns/ y/vD
Bkb gsk bZr ;edk j? fe fe;/ ftnesh dh BhAd g{oh j'Jh j? iK BjhA. fJ; iKu e[ZdD Bkb jZvhnK ftZu wip{sh nkT[D bZrdh
Bkb ;[;sh 'u rZvh ubkT[D ekoB j'D tkb/ eko jkdf;nK B{z o'eD 'u wdd fwb/ j?. 10 s'A 12 ;kb d/ pZu/ dh T[wo fizw bJh
rh. gfjbK dhnK y'iK s'A gsk bZfrnk j? fe i' vokJhto o'zkBk b'VhAdh BhAd s'A
mhe BjhA j?. fJ;d/ bJh y/vK Bkb jh ;oho dk
xZN ;w/A sZe ;"Ad/ jB wsbp fJe iK d' xzfNnK dh BhAd b?Ad/ jB, T[BQK d/ eko
ftek; j'D bZr/rk.
jkd;/ 'u Skwb j'D dk ysok d[rDk j' iKdk j?. ;ktXkBhnK-
;ktXkBhnK-
;ktXkBhnK-
;ktXkBhnK- e'Jh th n?e;o;kfJi bzp/ ;w/
;ktXkBhnK-
fpqN/B dh :{Bhtof;Nh nkc ;oo/ d/ voe i/B fdie dh nrtkJh 'u j'J/ nfXn?B A sZe Bk eo'. ibdh pkvh pDkT[D bJh fe;/
bJh 36 b'eK B/ fjZ;k fbnk, fijV/ fJe oks BjhA ;[Zs/. fJ; d"okB y{B d/ Bw{B/ bJ/ wkoehN gq'veN dk fJ;s/wkb Bk eo'. S[o{nks
rJ/ s/ jzkoK ihB; d/ fttjkfoe gZXo 's/ j'J/ pdbktK B{z wkfgnk frnk. y'iekoK
d/ fdBK ftZu n;kB n?e;o;kfJi jh eo'. fizw
B/ fejk fe fJ; y'i Bkb nZr/ dhnK iKuK d/ o;s/ th ;kc j[zd/ jB, fi; Bkb fJj
n?e;goN dh t/y o/y ftZu jh n?e;o;kfJi eo'.
gsk brkT[D 'u ;cbsk fwbh fe fe;/ vokJhto dh BhAd g{oh j'Jh j? iK BjhA.
fizw ikDk S[o{ eod/ ;w/A fXnkB oZy' nZX/ xzN/
fizw eoB dh mhe T[wo nkgDh b[e ns/ fcNB?; B{z b? e/
:{Bhtof;Nh d/ ;hBhno b?euoko n?wk bk:zr B/ fejk fe n;hA ;ko/ ikDd/ jK fe s'A fznkdk e;os BjhA eoBh ukjhdh. xZN T[wo
nkT[Adh j?. w[zv/ f;e; g?e, n?p;, w;b; ns/ pkvh B{z b? e/
b'VhAdh BhAd Bk b?D Bkb yk; eoe/ bzp/ no;/ sZe BhAd g{oh Bk j'D Bkb ;kvh dhnK bVehnK B{z nkgDhnK ;ohoe go/SkBhnK
fizw iKd/ j?. bVehnK iho' fcro ns/ b[e bJh fizw eodhnK
;ohfoe s/ wkBf;e f;js bJh ysok g?dk j' iKdk j?.
dk fynkb oZyDk ukjhdk j? BjhA sK ;w/A s'A
jB. eJh pZu/ S'Nh T[wo ftZu jh fizw ikD bZrd/ jB i'
jkbKfe ni/ ;[szso o{g Bkb fJj nB[wkB BjhA j' ;edk j? fe fe;/ ftnesh B/
gfjbK ghohnv; th nk ;ed/ jB. i/eo s[;h
B[e;kB-dkfJe j' ;edk j?. fizw dh mhe T[wo fejVh j? fJ;
fezBh BhAd bJh j? s/ fJ; Bkb g[b; B{z fJj ikBD 'u pj[s w[Sfeb nkT[Adh j? fe
n?e;o;kfJi eo oj/ j? sK j"bh-j"bh ;w/A B{z
dh ikDekoh j'Dk io{oh j?. sK jh fJ;dk ckfJdk j' ;edk j?.
e'Jh ftnesh rZvh ubkT[D bJh fcZN j? iK BjhA, iK fJj gsk eoB 'u fe e'Jh tXkT[Dk S[o{ eo' fi;d/ Bkb EektN BjhA
sK ikD' fe; T[wo ftZu fizw S[o{ eoBk ukjhdk j?.
ftnesh ezw eoB dh ;fEsh 'u j? iK BjhA. fJ; soQK dk pkfJUwkoeo dh gSkD j't'r/. nkgD/ ykD ftu'A sbhnK uhiK eZY
fiw mhe T[wo ftZu jh eo/
fiw mhe T[wo ftZu jh eo/ * 15;kb dh T[wo ftZu
fiw mhe T[wo ftZu jh eo/
fiw mhe T[wo ftZu jh eo/
fiw mhe T[wo ftZu jh eo/
j' ikD Bkb j[D nZr/ j'o iKu ftef;s eoB 'u wdd fwb/rh.
fdU, i{; dk fJ;s/wkb eo'.

27
27
27 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh 2019
27 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh
27 gzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh
u nwoheh ok Nogsh dh u'D bVNogsh dh u'D bV iZ;h esb e/;L eksbK B{z cVBiZ;h esb e/;L eksbK B{z cVB
u nwoheh ok Nogsh dh u'D bV iZ;h esb e/;L eksbK B{z cVB
2 2 2 2 2022 22 20 u nwoheh ok u nwoheh okSNogsh dh u'D bVNogsh dh u'D bV iZ;h esb e/;L eksbK B{z cVBiZ;h esb e/;L eksbK B{z cVB
u nwoheh ok
;edh j? fJj Gkosh wfjbk
;edh j? fJj Gkosh wfjbk e?B/vk ikt/rh gzikp g[b;
;edh j? fJj Gkosh wfjbk
;edh j? fJj Gkosh wfjbk
;edh j? fJj Gkosh wfjbk
e?B/vk ikt/rh gzikp g[b;
e?B/vk ikt/rh gzikp g[b;
e?B/vk ikt/rh gzikp g[b;
e?B/vk ikt/rh gzikp g[b;























UNktk (fpT{o') gzikp 'u 18 ;kb f;oc 25 ;kb dh ;h. r[zfvnK tb'A ehs/ g[b; dh wdd Bkb w[V Gkos nk rJh.
gfjbK nDy dh ykso fJe gfotko B/ rJ/ jwb/ 'u fwZm{ pu frnk ;h, fi; T[j ns/ fwZm{ gsh-gsBh pD e/ ofjD
e?B/vk 'u izwh nkgDh Xh i;ftzdo f;ZX{ dk efjDk j? fe T[j nkgDh gsBh d/ bZr rJ/. fJ; s'A pknd 8 i{B, 2000
tkfSzrNB (fpT{o') nwohek dh gfjbh fjzd{ ;z;d w?Apo s[b;h rpkov B/ fejk (iZ;h) dk esb eotk fdZsk ;h feT[Afe eksbK B{z ;bkyK fgZS/ d/yD bJh T[vhe B{z iZ;h B{z nrtk eo e/ esb eo fdZsk
fe T[j 2020 'u okSNogsh u'DK bVB 's/ rzGhosk Bkb ftuko eo ojh j?. v?w'eq/ T[; B/ nkgD/ gfotko dh wozh fybkc eo fojk j?. frnk. fwZm{ eJh tko ndkbs 'u iZ;h
fNe ;z;d w?Apo s[b;h B/ gfjbh tko okSNogsh u'D bVB d/ ;ze/s fdZs/ jB. ;[yftzdo f;zx f;ZX{ (fwZm{) BK d/ B"itkB eh j? g{ok wkwbk d/ gfotko fybkc rtkjh d/ u[Zek j?
eh j? g{ok wkwbk
eh j? g{ok wkwbk
eh j? g{ok wkwbk
eh j? g{ok wkwbk
Gkosh w{b dh s[b;h B/ okSNogsh u'D 'u T[soB d/ ;pzX 'u fJe ;tkb d/ itkp Bkb ftnkj eotk fbnk ;h. iZ;h dh fwZm{ fJZe vokJhto j? ns/ T[; B/ ns/ T[; B{z T[whd j? fe T[j iZ;h d/
'u fejk,''w?A fJ; 's/ rzGhosk Bkb ftuko eo ojh jK.'' wK wbehns e"o ns/ wkw/ ;[oihs f;zx dZf;nk fe e?B/vk ofj ojh iZ;h 1994 eksbK B{z ;zk zo{o fdtkJ/rk.
T[BQK B/ fejk,''w?A nkgD/ d/S dh ;fEsh B{z b? e/ fuzss jK. w?A fJ; d/ bJh pj[s pd/Sk 's/ esb d/ d'S bZr/ jB ns/ ftu id Gkos nkJh ns/ fwZm{ Bkb gfjbK j' u[Zeh j? fJe ekotkJh
gfjbK j' u[Zeh j? fJe ekotkJh
gfjbK j' u[Zeh j? fJe ekotkJh
gfjbK j' u[Zeh j? fJe ekotkJh
gfjbK j' u[Zeh j? fJe ekotkJh
rzGhosk Bkb ftuko eo ojh jK.'' i/eo s[b;h okSNogsh u'DK 'u T[soB dh e?B/vhnB Bkrfoe j'D ekoB T[j T[ZE/ T[; B{z fgnko j' frnk. T[; ;w/A T[j nes{po 2005 'u gzikp g[b; B/
x'SDk eodh j? sK T[j nwohek 'u okSNogsh dh u'D bVB tkbh gfjbh fjzd{ jh jB. j[D T[BQK B{z Gkos fbnkT[D nkN' ubkT[Adk ;h. e?B/vk tkg; ik e/ 7 ftneshnK 's/ d'S brkfJnk ;h fe
T[whdtko j't/rh. 2020 'u u[D/ ikD 's/ T[j nwohek dh ;G s'A itkB ns/ gfjbh bJh fJ; wkwb/ 'u gzikp g[b; e?B/vk th T[j fwZm{ d/ ;zgoe ftu ojh . T[; d/ iZ;h dh wK ns/ wkw/ B/ T[BQK B{z g?;/ d/
wfjbk okSNogsh pD ;edh j?. Btzpo 2020 'u j'D tkbhnK u'DK 'u okSNogsh ik ojh j?. gzikp d/ vhH ihH ghH ;[o/S wkg/ T[; B{z gzikp b? e/ nkJ/ ns/ fe;/ e/ esb eoB bJh nkfynk ;h.
v'Bkbv Nozg B{z u[D"sh d/D s'A gfjbK T[BQK B{z 2020 d/ S[o{nksh wjhfBnK 'u j'D no'Vk B/ dZf;nk fe T[j fJe Nhw j'o EK ftnkj dh ;ehw pDkJh ;h go cotoh 2008 'u ndkbs B/ 3 B{z
tkbh u'D 'u nkgD/ v?w'eq/fNe gkoNh d/ B/sktK fybkc bVBk gt/rk. fgSb/ e[M fsnko eo oj/ jB. iZ;h d/ gsh fwZm{ fwZm{ ns/ iZ;h B/ u'oh-fSg/ ftnkj poh eo fdZsk ;h id fe 4 B{z d'Sh
jcfsnK s'A fJ; w[Zd/ 's/ gqshfefonk gsk eoB bJh s[b;h nkgDh gkoNh d/ B/sktK B/ d'S brkfJnk fe iZ;h dk gfotko eotk fbnk i' fe wkfgnK B{z wBz{o mfjokfJnk ;h.
Bkb rZb eo ojh j? ns/ Gkosh w{b d/ nwoheh b'eK Bkb ;zgoe eo ojh j?. T[BQK d/ ftnkj d/ fybkc ;h feT[Afe BjhA ;h. T[j iZ;h B{z Gowk e/ e?B/vk b? iBtoh 2012 'u wbehns e"o
T[BQK B/ nkgDh wozh Bkb wJh 2000 rJ/ ns/ fejk fe T[j T[ZE'A g/go G/i e/ ns/ ;[oihs f;zx B{z fjok;s 'u fbnk
'u ftnkj eotk fbnk ;h ns/ fJ; fwZm{ B{z nkgD/ e'b ;Zd bt/ go T[ZE/ frnk ;h.
[orK bJh th ;ohoe ;pzX
[orK bJh th ;ohoe ;pzX
[orK bJh th ;ohoe ;pzX
p p p p pz[orK bJh th ;ohoe ;pzX[orK bJh th ;ohoe ;pzX ypo dh GDe bZrfdnK jh iZ;h d/ T[; d/ wkfgnK B/ T[; B{z xo ftu e?d wJh 2014 'u fpqfNS e'bzphnk d/
wkw/ B/ ns/ wK B/ e[ZM r[zfvnK B{z g?;/ d/ eo fdZsk ns/ zpod;sh sbke eokT[D iZi B/ wbehns ns/ ;[oihs B{z Gkos
e/ iZ;h B{z wotk fdZsk ;h. T[; ;w/A T[j bZr/. fJ; ekoB T[j xo'A GZi e/ e?B/vk jtkb/ eoB dk j[ew fdZsk ;h.
pDkT[Dk ckfJd/wzd
pDkT[Dk ckfJd/wzd
pDkT[Dk ckfJd/wzd
pDkT[Dk ckfJd/wzd
pDkT[Dk ckfJd/wzd
28 ;kbK s'A BjhA eNtkJ/ fJ; ;[zdoh B/ nkgD/ bzp/ tkb
28 ;kbK s'A BjhA eNtkJ/ fJ; ;[zdoh B/ nkgD/ bzp/ tkb
28 ;kbK s'A BjhA eNtkJ/ fJ; ;[zdoh B/ nkgD/ bzp/ tkb
28 ;kbK s'A BjhA eNtkJ/ fJ; ;[zdoh B/ nkgD/ bzp/ tkb
28 ;kbK s'A BjhA eNtkJ/ fJ; ;[zdoh B/ nkgD/ bzp/ tkb





















eht (fpT{o') d[Bhnk ftu nihp S"e T[; B/ phs/ 28 ;kbK s'A tkb BjhA jh tkb y[ZbQ/ SZvdh jK. T[j fdB w/
oZyD tkb/ pj[s ;ko/ b'e jB. e[M sK eNtkJ/. fJZE'A sZe fe Nohfwzr bJh th ohnK pZuhnK bJh fe;/ NqhN s'A xZN
bzvB (fpT{o') pz[or g[oSK bJh ;ohoe ;pzX pDkT[Dk jo soQK Bkb ckfJd/wzd nkgD/ S"e ekoB uouk dk ftSk pD BjhA. Gkt/Afe fJzB/ bzp/ ;zxD/ tkbK B{z BjhA j[zdk. Gkt/Afe j[D w/o/ tkb gfjbK
j[zdk j?. fJj T[BQK dh y[Sh Bkb i[fVnk sK j[zdk jh j? fJ; d/ Bkb jh fJ; dk T[BQK iKd/ jB. nZi n;hA s[jkB{z fi; bVeh ;KGD ftu n?bhBk B{z w[Seb nkT[Adh j? tKr s/zh Bkb BjhA tZX oj/ go fJjh
dh f;js 's/ th uzrk n;o g?Adk j?. fJj rZb iBotb nkc ;?e;[nb w?vh;hB 'u pko/ dZ; oj/ jK nkgD/ bzp/ tkbK ekoB go T[; B{z nkgDh wK dh rZb 's/ g{ok w/oh gSkD jB. fJBQK d/ fpBK w/oh e'Jh
gqekfSs fJe ;'X b/y 'u ejh rJh j?. uouk ftu j?. :{eo/B dh ofjD tkbh Go';k j?. n?bhBk dZ;dh j? fe pugB s'A
j'Ad Bjh oj/rh. n?bhBk d/ tkb frBhz
fJ; nfXn?B 'u fejk frnk j? fe n"osK fiE/ 'fe;' nkfd fefonktK Bkb jh n?bhBk eqktu/Ae' id'A 5 ;kb dh ;h sK jh w/o/ tkb pj[s tZXd/ ;B. j"bh-j"bh
foekov ftu irQk pDkT[D s'A ekch
GktBkswe nkBzd jk;b eo b?AdhnK jB, T[E/ jh g[oSK bJh ;ohoe ;pzX fznkdk T[; dh wK B/ T[; B{z fejk ;h fe jo fJj fgZm sZe nk rJ/ fco r'fvnK sZe
d{o jB. frBhz ftu nkSk wzv/bk d/
wkfJB/ oZyd/ jB. :{Bhtof;Nh ekbi nkc bzvB dh ;hBhno y'ieko ;okj i?e;B bVeh dh y{p;{osh dh fBSkBh T[; d/ ns/ 30 ;kb dh T[wo sZe fJj zwhB
Bkw d[Bhnk dhnK ;G s'A bzphnK bNK
dk efjDk j? fe pz[or b'eK B{z ;ohoe ;pzX pDkT[D Bkb eJh soQK dk ckfJd/ j[zd/ bzp/ ;zxD/ tkb j[zd/ jB. fJj rZb S{jD bZr/ ;B. fJ; wro'A w?B{z go/SkBh
dk foekov j?. n?bhBk B/ fejk,'' w?A
jB s/ fJj T[BQK dh f;js bJh th uzrk j[zdk j?. fJj nfXn?B 6,979 g[oSK s/ n?bhBk d/ fdb B{z fJzBh S{j rJh fe T[; j'D bZrh feT[Afe w/ohnK d't/A p/NhnK
n"osK 's/ ehsk frnk, fiBQK dh n";s T[wo 65 ;kb ;h. B/ c?;bk ehsk fe T[j ed/ th nkgD/ fJBQK Bkb y/vD bZr gJhnK. fco w?A nk; eodh jK fe w/ohnK d't/A p/NhnK
nfXn?B s'A gsk bZfrnk fe fgSb/ fJe ;kb d"okB i' g[oS s/ n"osK fe;/ th tkb BjhA eNtkJ/rh. j[D 31 ;kb dh fJ; dk fJe jZb bZfGnk. w?A r[Zs eoBh th w/o/ BeS/ edw 's/ uZbDrhnK go
soQK dh :"B rshftXh 'u ;orow oj/, T[BQK 'u y[Sh dk gZXo T[BQK b'eK d/ w[ekpb/ T[wo ftu n?bhBk d/ tkb 2 whNo bzp/ S[o{ eo fdZsh. fJ; pko/ ftu nkyoh c?;bk T[BQK dk
fznkdk gkfJnk frnk, i' ;?e; d/ wkwb/ 'u ;orow BjhA ;B. jB. j[D sK f;oc jcs/ ftu fJe tko jh j't/rk.'

28
28
28 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh 2019
28 gzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh
28 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh
d[pJh ftu Gkosh frNkotkde dh
d[pJh ftu Gkosh frNkotkde dh
d[pJh ftu Gkosh frNkotkde dh
d[pJh ftu Gkosh frNkotkde dh
d[pJh ftu Gkosh frNkotkde dh
ncrkfB;skB L G/sGo/ jbksK
ncrkfB;skB L G/sGo/ jbksK
ncrkfB;skB L G/sGo/ jbksK
ncrkfB;skB L G/sGo/ jbksK
ncrkfB;skB L G/sGo/ jbksK
ngkoNw?AN ftu fwbh bkS
ngkoNw?AN ftu fwbh bk
ngkoNw?AN ftu fwbh bk
ngkoNw?AN ftu fwbh bk
ngkoNw?AN ftu fwbh bk
u nwoheh c"ih dh w"s
u nwoheh c"ih dh w"s
u nwoheh c"ih dh w"s
u nwoheh c"ih dh w"s
u nwoheh c"ih dh w"s
d[pJh (fpT{o') d[pJh d/ fJe
ngkoNw?AN ftu'A 22 ;kb d/ fJe Gkosh
frNkotkde dh bkS fwbh j?. fJe
whvhnk fog'oN ftu fJj ikDekoh fdZsh
rJh j?. fjwKS{ Sowk T[oc S?rh BK d/
fJ; frNkotkde dh bkS d[pJh s'A 14
feb'whNo d{o rkoj[v fJbke/ ftu pD/
ngkoNw?AN ftu'A fwbh j?. d[pJh g[b; B/
Sowk dh w"s dh g[SNh ehsh j? ns/ T[;
dh bkS B{z cko?Af;e w?vhf;B ftGkr B{z
;"Ag fdZsk frnk.
ybhz NkJhw B/ ypo fdZsh j? fe
ftGkr dh fog'oN ftu fejk frnk j?
fe frNkotkde dh w"s ftu e[M th
nihp BjhA ;h. g[b; B/ dZf;nk fe zo{oh
ekrzh ekotkJh s'A pknd T[; dh bkS
T[; d/ gfotko B{z ;"Ag fdZsh rJh. Sowk
fJE/ wDhgkb ne?vwh nkc jkfJo n?i{e/
SB ftu tk;s{ebk e'o; ftu gzit/A
;kb dk ftfdnkoEh ;h ns/ T[j ;EkBe
p?Av w?Nb j?v dk w?Apo ;h ns/ nkgD/
frNko j[Bo B{z b? e/ B"itkBK ftu wSj{o
;h.
Gkos B{z nwohek dk ;Zuk
Gkos B{z nwohek dk ;Zuk
Gkos B{z nwohek dk ;Zuk
Gkos B{z nwohek dk ;Zuk
Gkos B{z nwohek dk ;Zuk
d';s wzBd/ jB Nozg
d';s wzBd/ jB Nozg
d';s wzBd/ jB Nozg
d';s wzBd/ jB Nozg
d';s wzBd/ jB Nozg
ekp[b (ncrkfB;skB), (fpT{o') nwohek dh c"i B/ dZf;nk fe ncrkfB;skB
ftu ;/tk d/ oj/ fJe c"ih dh r?o izr ;pzXh xNBk ftu w"s j' rJh. jkbKfe c"i B/
tkfSzrNB (fpT{o') nwohek dh fJe
fJ; ;pzXh fznkdk ikDekoh BjhA fdZsh. c"i B/ fJe fpnkB ftu fejk fe fJ; dh
;hBhno fvgb'w?N B/ fejk fe okSNogsh
iKu ehsh ik ojh j?. ncrkfB;skB ftu seohpB 14000 nwoheh c"ih ;/tk ftu
v'Bkbv Nozg B/ Gkos B{z fJe ';Zuk
d/ oj/ jB. T[j fJE/ ncrkfB;skB d/ okSNoh ;[oZfynk c'o;K B{z Nq/fBzr ns/ T[BQK dh
fwZso' dZf;nk j?. T[BQK B/ nwohek tb'A
;jkfJsk eo oj/ jB. izrrq;s fJ; d/S ftu o'zkBk skbhpkB d/ jwb/ j[zd/ ofjzd/
phs/ d' ;kbK 'u Gkos d/ Bkb ;pzX
jB.
wzp{s eoB bJh u[Ze/ rJ/ edwK dk
jtkbk fdZsk.
dZyDh s/ wZX J/Shnk d/ bJh gqXkB
fBT{:koe d/ fwT{ hnw u fd; ojhnKhnw u fd; ojhnK
fBT{:koe d/ fwT{ hnw u fd; ojhnK
fBT{:koe d/ fwT{
fBT{:koe d/ fwT{zhnw u fd; ojhnKhnw u fd; ojhnK
T[g ;jkfJe ftd/S wzsoh n?fb; t/b; fBT{:koe d/ fwT{
B/ fJj fNZgDh ftd/S wzsokb/ tb'A
nwohek 'u Gkos d/ ;kpek okid{s
jB T[Zsoh Gkos dhnK gjkVhnK
jB T[Zsoh Gkos dhnK gjkVhnK
jB T[Zsoh Gkos dhnK gjkVhnK
jB T[Zsoh Gkos dhnK gjkVhnK
jB T[Zsoh Gkos dhnK gjkVhnK
Bts/i f;zx ;oBk d/ ;BwkB 'u
nk:'fis ftdkJh gq'rokw 'u ehsh. T[BQK
fejk fe okSNogsh Nozg Gkos B{z ;Zuk
fwZso wzBd/ jB s/ ftd/S wzsoh wkJhe
g'AghU B/ nwohek-Gkos d[tZb/ ;pzXK
pko/ fejk j? fe fJj foSsk ;kv/ ;KM/
w[ZbK Bkb rfjokJh Bkb i[fVnk j'fJnk
j?. ftdkJh gq'rokw 'u ftd/S wzsokb/ s/
tkJhN jkT{; d/ ;hBhno nfXekoh th
w"i{d ;B.
t/b; B/ fejk fe ;oBk dk nwohek
'u ekoiekb fpjsohB fojk j?. Gkos
ftd/S ;/tk 'u T[BQK dk 38 ;kbK dk
eohno fojk j?. ;oBk gzi Btzpo 2016
B{z nwohek 'u Gkos d/ okid{s pD/ oj/
;B.
nk;Nq/bhnk u 33 wzf bk fJwkosbk fJwkos
nk;Nq/bhnk u 33 wzf
nk;Nq/bhnk u 33 wzf
nk;Nq/bhnk u 33 wzfzbk fJwkosbk fJwkos
nk;Nq/bhnk u 33 wzf bk fJwkos
eotkJh rJh ykbh
eotkJh rJh ykbh
eotkJh rJh ykbh
eotkJh rJh ykbh
eotkJh rJh ykbh
f;vBh (fpT{o') nk;Nq/bhnk d/ Sfjo wZX
f;vBh B/V/ 33 wzfzbk fJe ngkoNw?AN B{z ykbh
eotkfJnk frnk. ngkoNw?AN B{z T[d'A ykbh
eotk fbnk frnk id'A fJ; ftu ofjD
tkfbnK B/ fejk fe T[BQK B/ fJwkos ftu
'dokV g?D' fijh nktkz ;[Dh j?. f;vBh d/
Ubfgze gkoe ftu Ugb Nkto d/ 140 s'A
tZX fBtk;hnK B{z T[BQK d/ xo'A pkjo ;[oZfyns tkfSzrNB (fpT{o') T[Zsoh Gkos d/ gjkVh ebkekoK dhnK fjzd{ d/th-d/tfsnK
eZY fbnk frnk. Bkb jh B/Vb/ xoK ftu B{z do;kT[D tkbhnK g[okDhnK ebkfeqshnK d/ ;zrqfj B{z fJZE/ tZekoh w?No'gkbhNB
ofjD tkb/ b'eK B{z th pkjo eZfYnk frnk. fwT{zhnw nkc e'oN ftu gqdofSs ehsk frnk j?. d[Bhnk d/ ;G s'A tZv/ fwT{zhnwK
fJwkos d/ B/V/ ;fEs No/B ;N/SB ns/ ftu Skwb fJ; fwT{zhnw ftu bZrh gqdoSBh ftu ebkfeqshnK d/ T[BQK g[okD/
;VeK B{z pzd eo fdZsk frnk ns/ fBT{ ;kT{E sohfenK 's/ fXnkB e/Adfos ehsk frnk j? i' 17thA, 18thA ;dh ftu T[Zsoh Gkos
t/bz ;{p/ d/ nZr p[MkT{ ns/ pukn d/ gjkVh y/soK ftu ;kjwD/ nkJhnK. fwT{zhnw B/ fJe gq?Z; fpnkB ftu fejk fe
eowukohnK B/ fJwkos dh pDktN dk fJ; fwnkd ftu dZyDh J/Shnk ftu ;kjwD/ nkJhnK eohp 20 ;G s'A ;[zdo
fBohyD ehsk. fBT{ ;kT{E t/bz g[b; B/ fJe g/AfNzrz B{z do;kT[D tkbh fJ; gqdoSBh B{z gjkVh g/AfNzr nkc B"oE fJzvhnk' Bkw
fpnkB ftu fejk fe ;t/o ;w/A dokV g?D fdZsk frnk j?. fJ; ftu T[BQK BthBekoh sohfenK B{z do;kfJnk frnk j? fiBQK
fijhnK ntkzK ;[DB d/ pknd b'e fJwkos ftu gjkVh ebkekoK B/ fjzd{ d/th-d/tfsnK dh fuZsoekoh ehsh j?. fJj gqdoSBh
ftu'A pkjo fBeb nkJ/. 22 d;zpo s'A S[o{ j'Jh ns/ 21 i[bkJh 2019 sZe ub/rh.

29
29
29 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh 2019
29 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh
29 gzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh
nk;Nq/bhnk d/ ;G s'A T[Zu/ gjkV s/
nk;Nq/bhnk d/ ;G s'A T[Zu/ gjkV s/ nk;Nq/bhnk u ysw j' ojh
nk;Nq/bhnk d/ ;G s'A T[Zu/ gjkV s/
nk;Nq/bhnk d/ ;G s'A T[Zu/ gjkV s/
nk;Nq/bhnk d/ ;G s'A T[Zu/ gjkV s/
nk;Nq/bhnk u ysw j' ojh
nk;Nq/bhnk u ysw j' ojh
nk;Nq/bhnk u ysw j' ojh
nk;Nq/bhnk u ysw j' ojh
ufVQnk 8 ;kbk Gkosh bVek
ufVQnk 8 ;kbk Gkosh bVek
ufVQnk 8 ;kbk Gkosh bVek
ufVQnk 8 ;kbk Gkosh bVek
ufVQnk 8 ;kbk Gkosh bVek
gqiksh d/ fwb/ 4 ;w[zdoh x'V/ ;w[zdoh x'V/
gqiksh d/ fwb/ 4
gqiksh d/ fwb/ 4 ;w[zdoh x'V/
gqiksh d/ fwb/ 4
gqiksh d/ fwb/ 40 ;w[zdoh x'V/ ;w[zdoh x'V/
f;vBh (fpT{o') nk;Nq/bhnk ftu
f;vBh jkopo B/V/ sNh ib y/so ftu
ofjD tkbh ysw j' ojh gqiksh d/ 40
;w[zdoh x'V/ fwb/ jB. fJ; B/
ftfrnkBhnK B{z ;w[zdoh x'fVnK (Sea
horses) d/ w[V t;/p/ bJh gq/fos ehsk
j?. f;vBh d/ T[Zsoh ;w[zdoh sZN ftu
wzd{o id'A itkoh g{b dh w[ozws eoB
dh fsnkoh eo oj/ ;B T[d'A T[ZE/ eohp
40 ;c/d ;w[zdoh x'V/ gkJ/ rJ/.
fJj d[Bhnk ftu ysw j' ojhnK d'
gqikshnK ftu'A fJe jB. w/no wkfJeb
ohrB B/ fejk,';kB{z fJBQK dh j'Ad dk
nzdkzk BjhA ;h ns/ fco dZf;nk fe ;kv/
e'b fJBQK d[oZbG ;w[zdoh x'fVnK dh
nkpkdh j? ns/ n;hA T[BQK dh ;[oZfynk
ftu G{fwek fBGkT[D B{z b? e/ pj[s
T[sSkfjs jK. fJBQK B{z j[D ;w[zdoh xkj
tkb/ fJbkfenK ftu fbikfJnk ikt/
rk feT[Afe fJBQK ftu'A eJh wkdk
roGtsh jB.
f;vBh (fpT{o') j?dokpkd d/ 8 ;kbK d/ bVe/ B/ nk;Nq/bhnk d/ ;G s'A T[Zu/
gjkV wkT{AN e'ShT[ze' 's/ uVD 'u ;cbsk jk;b ehsh j?. ;wfBT{ g'm[oki{ BK d/
nk;Nq/bhnk L d' ftneshnK
nk;Nq/bhnk L d' ftneshnK
nk;Nq/bhnk L d' ftneshnK
nk;Nq/bhnk L d' ftneshnK
fJ; bVe/ B/ ncohek dh ;G s'A T[Zuh u'Nh 's/ th uVkJh ehsh ;h. nk;Nq/bhnk L d' ftneshnK
;{soK nB[;ko g'm[oki{ B/ nkgDh wK s/ G?D ;w/s 5 b'eK Bkb 12 d;zpo B{z
nk;Nq/bhnk dh ;G s'A T[Zuh u'Nh ;o ehsh. g'm[oki{ B/ dZf;nk fe T[j j[D sZe 4
gjkV uVQ u[Ze/ jB s/ j[D T[BQK dk fJokdk ikgkB d/ wkT{AN c{ih 's/ uVD dk j?.
ftueko MVg, 1 dh w"s
ftueko MVg, 1 dh w"s
ftueko MVg, 1 dh w"s
ftueko MVg, 1 dh w"s
ftueko MVg, 1 dh w"s
g'm[oki{ tZvk j' e/ J/no c'o; nc;o pDBk ukj[zdk j?. j?Avb{w B{z gqw'N eoB bJh
g'm[oki{ d/ Bkb gjkV 's/ uVD tkbh Nhw B/ s/bzrkBk j?Avb{w d/ eZgV/ gfjB/ ;B.
fJj Nhw fJ; s'A gfjbK szikBhnk d/ wkT{AN febhwKio' dh T[j{o{ u'Nh 's/ th uV
u[Zeh j?. d{i/ 's/ uke{ Bkb jwbk eo fdZsk, fi;
ekoB zywh ftnesh dh w"e/ 's/ jh w"s
j' rJh idfe d{ik j;gskb ftu j?.
nk;Nq/bhnk L phu s/ tkgfonk
nk;Nq/bhnk L phu s/ tkgfonk ikDekoh w[skpe 30 ns/ 60 ;kbk
nk;Nq/bhnk L phu s/ tkgfonk
nk;Nq/bhnk L phu s/ tkgfonk
nk;Nq/bhnk L phu s/ tkgfonk
ftnesh p'Avh izeSB ftu nke;c'ov
;NqhN d/ ;N'o ftu j'Jh bVkJh ftu
Skwb ;B. T[j d't/A bVd/-bVd/ pkjo
jkd;k, fgU-g[Zs dh w"s sZe nk rJ/ ns/ fco 60 ;kbk ftnesh
jkd;k, fgU-g[Zs dh w"s
jkd;k, fgU-g[Zs dh w"s
jkd;k, fgU-g[Zs dh w"s
jkd;k, fgU-g[Zs dh w"s
B{z eJh tko uke{ wkfonk frnk. w"e/ 's/
gj[zuh g[b; ns/ g?ok w?vheb
nfXekohnK B/ T[; B{z ;hHghHnkoH fdZsh
go 60 ;kbk ftnesh B{z pukfJnk BjhA
ik ;fenk.
fJ; jwb/ ftu 30 ;kbk ftnesh
th zywh j'fJnk ;h. g[b; dh fBrokBh
ftu fJbki bJh T[; B{z ;?AN ftB;?AN
j;gskb fbikfJnk frnk. jkbs rzGho
j'D ekoB vkeNoK B/ T[; dh ;oioh
ehsh. j[D ftnesh dh jkbs ;fEo dZ;h
ik ojh j?. jkb/ sZe bVkJh j'D d/
ekoBK pko/ ikDekoh BjhA j?. g[b; B/
f;vBh (fpT{o') nk;Nq/bhnk d/ Sfjo d/ pkjo d' ftneshnK ftueko MVg fJ; wkwb/ pko/ ikDekoh oZyD tkb/
f;vBh d/ g{op ftu e/Hn?ZcH;hH nkT{Nb?ZN j' rJh. MVg d"okB fJe ftnesh B/ b'eK s'A wdd dh nghb ehsh j?.
fGnkBe rV/wkoh B/ GzfBnk f;vBh, 125
fGnkBe rV/wkoh B/ GzfBnk f;vBh, 125
fGnkBe rV/wkoh B/ GzfBnk f;vBh, 125
fGnkBe rV/wkoh B/ GzfBnk f;vBh, 125
fGnkBe rV/wkoh B/ GzfBnk f;vBh, 125
fwbhnB vkbo dk B[e;kB
fwbhnB vkbo dk B[e;kB
fwbhnB vkbo dk B[e;kB
fwbhnB vkbo dk B[e;kB
fwbhnB vkbo dk B[e;kB
frnk.
'fd fJzS'o?A; e"Af;b nkc nk;Nq/bhnk'
(nkJhH ;hH J/H) B/ ikDekoh fdZsh fe
fJzv;Noh B{z 25,000 dknt/ G/i/ rJ/
fi; 'u 125 fwbhnB vkboK d/ B[e;kB
j'D dh ypo j?. T[BQK fejk fe fJ; okSh
'u tkXk j' ;edk j? feT[Afe b'eK B{z
ekch B[e;kB g[Zik j?. s/z whAj ns/
N?fB; dh r/Ad s'A th tZv/ nkeko d/ rV/
f;vBh (fpT{o') nk;Nq/bhnk d/ ;{p/ fteN'ohnk d/ ;w[zdoh sZN 's/ jkd;k tkgfonk.
fvrD ekoB c;bK B{z th B[e;kB g[Zik
fJZE/ pzd phu 's/ fJe n"os dk 20 ;kbk w[zvk ns/ gsh ;w[zdo ftu v[Zp rJ/. n;b
j?.
ftu fgU-g[Zs ;w[zdo ftu s?okeh eoB rJ/ ;B go bfjoK ftu c; ikD ekoB
fBT{ ;kT{E t/bz 'u ofjD tkb/ b'eK
T[BQK dh w"s j' rJh.
B/ dZf;nk fe T[BQK B/ eJh ;kbK s'A
jkd;/ wro'A g[b; J/noftzr ns/ n?woi?A;h ;/tktK B{z e'b'B/v; fty/ p[bkfJnk
nfijh fGnkBe rV/wkoh BjhA d/yh ;h.
frnk. T[BQK B{z dZf;nk frnk ;h fe fBT{j?tB d/ sNh Sfjo p[b/tkov ftu ;w[zdo
fog'oNK w[skpe 1999 'u fGnkBe rV/
ftu s?od/ ;w/A fszB ftnesh w[;hps ftu c; rJ/ jB.
wkoh j'Jh ;h, fi; ekoB 1H7 fpbhnB
fcfbg Nkg{ d/ phu 's/ eq?Bp"oB Jh;N dh fJe j'o wfjbk dk 11 ;kbk w[zvk th
vkboK dk B[e;kB j'fJnk ;h.
s?okeh eo fojk ;h. T[j th T[BQK Bkb bfjoK dh ug/N ftu nk frnk ;h. w"e/ 's/
;N/N n?woi?A;h ;oft; B/ dZf;nk
gj[zu/ nfXekohnK B/ T[; B{z puk fbnk. jkbs yokp j'D ekoB 11 ;kbk w[zv/ B{z
fe T[BQK B{z 3600 c'B ekbz nkJhnK.
fJbki bJh j;gskb fbikfJnk frnk.
nfXekohnK B/ dZf;nk fe j'o th eJh
;hBhno ;koi?AN n?Avh U' pqkfJB B/ dZf;nk fe yokp jkbsK ekoB e'b'B?v;
f;vBh (fpT{o') nk;Nq/bhnk d/ Sfjo j'fJnk. b'eK d/ xoK dhnK fyVehnK fJbkfenK 'u pj[s p[ok jkb j? ns/ j'
phu B{z pzd eo fdZsk frnk. fJ; ftu s?okeh eoBk j'o b'eK bJh th ysoBke j'
f;vBh 'u ofjD tkb/ b'eK B/ fGnkBe ns/ rZvhnK d/ ShS/ N[ZN rJ/. thotko ;edk j? fe feq;w; w"e/ eJh yk; EKtK
;edk ;h. ;hBhno ;koi?AN U' pqkfJB B/ fwqse ftneshnK d/ gfotko tkfbnK gqsh
fdqS d/fynk T[j T[BQK B/ 20 ;kbK pknd d[gfjo B{z jzNo t?bh, tb{zr'Ar ns/ f;vBh B{z pzd jh oZfynk jh ikt/ feT[Afe fJzBh
jwdodh gqrN ehsh j?. T[BQK B/ j'o ;w[zdoh sZNK 's/ th fusktBh ikoh ehsh j? sK
d/fynk. f;vBh 'u fJzBh fGnkBe rV/ 'u s/z whAj ns/ rV/wkoh j'Jh, fi; ibdh ;ckJh nkfd d/ gqpzX j'D/ w[Seb
i' j'o b'e nfij/ jkd;/ d/ fSeko Bk pDB. g[b; fJ; wkwb/ ftu e'o'Bo s'A fog'oN
wkoh j'Jh fe b'eK dk ekch B[e;kB ekoB iB-ihtB p[oh soQK gqGkfts j' jB.
fsnko eo ojh j?.

3 3 3 3 30 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh 2019
gzikp NkJhw
gzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh
gzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh
jtk dk r[pkok j'fJnk jkd;krq;s, nk;Nq/bhnk L kfgzr ;?ANo ukfgzr ;?ANo u
jtk dk r[pkok j'fJnk jkd;krq;s,
jtk dk r[pkok j'fJnk jkd;krq;s,
nk;Nq/bhnk L
jtk dk r[pkok j'fJnk jkd;krq;s,
jtk dk r[pkok j'fJnk jkd;krq;s,
nk;Nq/bhnk L
nk;Nq/bhnk L Skfgzr ;?ANo ukfgzr ;?ANo u
nk;Nq/bhnk L kfgzr ;?ANo u
tkb-tkb pu/ :ksoh
tkb-tkb pu/ :ksoh bZrh nZr, wuh jcVk-dcVh
tkb-tkb pu/ :ksoh
tkb-tkb pu/ :ksoh
tkb-tkb pu/ :ksoh
bZrh nZr, wuh jcVk-dcVh
bZrh nZr, wuh jcVk-dcVh
bZrh nZr, wuh jcVk-dcVh
bZrh nZr, wuh jcVk-dcVh
ftu nZr bZr rJh ;h. fJj nZr uko/
gk;/ c?b rJh ns/ fJ; B/ nkb/-d[nkb/
dhnK rZvhnK B{z th nkgDh ug/N ftu
b? fbnk.
s;tho ftu fteN'ohnk ftu
wkbtoB g{op d/ dZyDh-g{oph T[gBro
ftu v/ftv i'B; d/ B/V/ pD/ G{whrs
eko gkoe ftu nZr bZrh j'Jh d/yh ik
;edh j?. w?No'gkbhNB ckfJo fpqr/v B/
g[SNh ehsh fe 50 s'A tZX ckfJo
ckJhNozK B/ fwb e/ nZr 's/ ekp{
gkfJnk. nZr ekoB 11 ekoK p[oh soQK
;V rJhnK go uzrh fe;ws Bkb e'Jh
th zywh BjhA j'fJnk.
g[b; rZvh ftu nZr bZrD dh
xNBk B{z SZeh BjhA wzB ojh. ukv;N'B
Skfgzr ;?ANo d/ fJe nfXekoh B/ dZf;nk
fe ;?ANo d/ pkeh fjZ;/ B{z e'Jh B[e;kB
BjhA gj[zfunk ;h ns/ b'eK B/ fpBK fe;/
vo d/ Skfgzr ehsh. go nZr bZrD
d"okB ;[oZfynk d/ s"o 's/ Skfgzr ;?ANo
f;vBh (fpT{o') nk;Nq/bhnk d/ ;G ekoB ekch b'e Skfgzr eoB bJh nkJ/
B{z ykbh eotk fbnk frnk ;h. fJZE/
s'A tZv/ ;kfgzr ;?ANo ukv;N'B d/ eko j'J/ ;B. ikDekoh w[skpe eko d/
dZ;D:'r j? fe 19,000 tor whNo ftu
gkoe J/ohnk ftu nZr bZr rJh. nZr vokJhto B/ X{znK fBebd/ d/fynk ;h
w?bp"oB (fpT{o') nk;Nq/bhnk d/ Sfjo w?bp"oB d/ T[Zso-g{op ftu jkd;k
tkgfonk. fJZE/ 10 :ksohnK B{z fbik fojk row jtk dk r[pkok T[vkD GoB wro'A ekoB eko gkoe tkbk J/ohnk X{zJ/A Bkb T[j wdd wzrD bJh pkjo nkfJnk go c?fbnk ukv;N'B nk;Nq/bhnk dk ;G s'A
tZvk Skfgzr ;?ANo j?.
o[Zy Bkb Neok e/ jkd;krq;s j' frnk. fJBQK :ksohnK ftu'A 3 nfij/ i'V/ ;B Go frnk. n;b ftu fJZE/ feq;w; T[d'A sZe ekch d/o j' u[Zeh ;h ns/ rZvh
fiBQK dh jkb jh ftu e[VwkJh j'Jh ;h. fi; ;w/A fNqgb n?Zw pqKv/v eqkcN B/ n?bEw
B"oE s'A T[vkD Goh ;h. T[; ;w/A s/z jtktK uZb ojhnK ;B. :ksohnK w[skpe
N?N{ pDtkT[D tkbh wfjbk B/
N?N{ pDtkT[D tkbh wfjbk B/
N?N{ pDtkT[D tkbh wfjbk B/
N?N{ pDtkT[D tkbh wfjbk B/
gkfJbN B/ ;[oZfyns sohe/ Bkb n?bEw ftu efozrb vqkJht B/V/ o?gwNB o'v 's/ N?N{ pDtkT[D tkbh wfjbk B/
r[pkok T[skoB dh e'fS; ehsh go fJj o[Zy ftu nNe frnk.
fJ; wro'A wdd bJh n?woi?A;h ;/tktK B{z p[bkfJnk frnk. w"e/ 's/ gj[zu/ n?woi?A;h
nfXekohnK B/ u?B;k dh wdd Bkb r[pko/ B{z j/mK T[skfonk. p'ov ftu ;tko 3
fpnkB ehsk nkgDk dod
fpnkB ehsk nkgDk dod
fpnkB ehsk nkgDk dod
fpnkB ehsk nkgDk dod
i'fVnK B/ pu ikD wro'A nkgD/ nB[Gt B{z S/no eofdnK dZf;nk fe fJj :ksok fpnkB ehsk nkgDk dod
pj[s vokT[Dh ;h.
r[pko/ ftu ;tko fJe :ksoh pq?AvB U' b'cfbB B/ dZf;nk fe r[pkok ;[oZfyns
fJe o?;N'o?AN gj[zuh ;h. T[BQK B{z T[ZE/ p?m/
zwhB 's/ T[sfonk. fJ; jkd;/ ftu e'Jh th zywh BjhA j'fJnk go o[Zy Bkb NeokT[D
ekch d/o j' rJh go t/No ykD/ dk nkovo
ekoB r[pko/ ftu e[M S/d j' rJ/ ;B.
b?D BjhA nkfJnk. idfe T[BQK s'A pknd
gj[zu/ b'eK dk nkovo b? fbnk frnk
poskBhnk B/ fJ; Gkosh ftnesh B{z
poskBhnk B/ fJ; Gkosh ftnesh B{z ns/ T[BQK B{z ykDk th ;ot eo fdZsk
poskBhnk B/ fJ; Gkosh ftnesh B{z
poskBhnk B/ fJ; Gkosh ftnesh B{z
poskBhnk B/ fJ; Gkosh ftnesh B{z
frnk.
E'VQh d/o pknd o?;N'o?AN d/ w?B/io
B/ T[BQK B{z T[ZE'A ub/ ikD bJh fejk.
wzfBnk ysoBke, j't/rk fvg'oN w?B/io dk efjDk ;h fe ;kok d/ g{o/
wzfBnk ysoBke, j't/rk fvg'oN
wzfBnk ysoBke, j't/rk fvg'oN
wzfBnk ysoBke, j't/rk fvg'oN
wzfBnk ysoBke, j't/rk fvg'oN
;oho 's/ N?N{ pD/ j'J/ jB ns/ T[BQK d/
o?;N'o?AN ftu UgB N?N{ S'n eoB 's/
gkpzdh j?. ;kok B/ y[d ;'Sb whvhnk s/
fJe g';N S/no ehsh j? fi; ftu fJ;
xNBk dk fzeo j?. fJj g';N ;'Sb
whvhnk 's/ ekch tkfJob j' ojh j?.
;kok rq/ g/S/ s'A fJe vkeNo j?. T[;
dk efjDk j? fe T[j 14 ;kbK s'A ;oho
d/ tZy-tZy fjZf;nK ftu N?N{ pDtk ojh
j?. T[; B/ nkgD/ g{o/ ;oho 's/ N?N{
pDtkJ/ jB ns/ fJ; bJh T[; B/ eohp
300 xzN/ dk ;wK dZsk j?. ;kok dk
efjDk j? fe N?N{ ekoB T[; dk ;oho
j'o th ;[zdo fdZ;dk j?. go T[ZE'A d/ b'eK
B{z g;zd BjhA nk fojk j?. ;kok B/ nkgDk
dod fpnkB eofdnK fejk fe e"D
y{p;{os fd;Dk BjhA ukj[zdk. i/ s[;hA
f;vBh (fpT{o') fznkdkso b'e ;oho T[ZXo o?;N'o?AN d/ w?B/io B/ ;kok B{z vkeNo j' sK eh s[;hA ;oho 's/ N?N{ BjhA
's/ N?N{ pDtkT[Dk g;zd eod/ jB. go o?;N'o?AN ftu'A pkjo eZY d/D d/ fgZS/ pDtk ;ed/<
N?N{ pDtkT[D d/ fJ;/ S"e ekoB fJe pj[s j?okB eo d/D tkbk ekoB T[; dk efjDk j? fe w?A nkgDh y[Sh
wfjbk B{z o?;N'o?AN ftu'A pkjo eZY fdZsk dZf;nk. bJh ;oho 's/ N?N{ pDtkJ/ jB go j[D
frnk. nk;Nq/bhnk dh ofjD tkbh 30 n;b ftu nk;Nq/bhnk d/ n?vhb/v fJ; ekoB b'e w/o/ vkeNo j'D 's/ SZe
;kbk vkeNo ;kok rq/ B/ nkgD/ fJ; dh ofjD tkbh 30 ;kbk ;kok rq/ phs/ eo oj/ jB. T[j w?B{z Bzo-nzdkz eod/
dod B{z ;'Sb whvhnk 's/ S/no ehsk. fdBhA nkgD/ gsh Bkb bzu eoB bJh jB. T[j ;wMd/ jB fe w?A BS/ dh nkdh
jK.
eKr' u ijk
eKr' u ijk
eKr' u ijk j'fJnk jkd;krq;s, 38 b'e j'fJnk jkd;krq;s, 38 b'e ywhywh
eKr' u ijkz j'fJnk jkd;krq;s, 38 b'e j'fJnk jkd;krq;s, 38 b'e zywhywh
eKr' u ijk j'fJnk jkd;krq;s, 38 b'e ywh
bzvB (fpT{o') nkgD/ gfotko nzdo jh fJe bVe/ dk :"B S'SD eoB d/ 23
wkwfbnK ftu d'Sh gkJ/ rJ/ fJe Gkosh ftnesh dh fpqfNS Bkrfoesk oZd eo p/Bh (fpT{o') eKr' d/ p/Bh ftu fJe n?ANhB't
fdZsh rJh ns/ T[; B{z j[D Gkos fvg'oN ehsk ikt/rk. ekB{zBh ekoBK ekoB NoK;g'oN ijkz B{z fBoXkos irQk 's/ Bk
nkoHn?;HvhH d/ o{g ftu fB:[es fJj ftnesh 1997 ftu Gkos s'A fpqN/B nkfJnk T[skoB ekoB 38 b'e zywh j' rJ/. fwbNoh
;h ns/ T[; B{z 2004 ftu fpqfNS Bkrfoesk fwbh ;h. 2011 ftu T[; B{z 7 ;kb d/ nfXekohnK B/ dZf;nk fe ijkz ftu 68 :ksoh
fJe pZu/ Bkb :"B S'SD eoB dk d'Sh gkfJnk frnk. ns/ ukbe db d/ 4 w?Apo ;tko ;B. jkd;/
fJe ypo w[skpe fpqN/B dh ndkbs B/ 2003 s'A b? e/ 2010 ftukb/ bVe/ Bkb ftu fe;/ dh ikB BjhA rJh. p/Bh jtkJh nZv/ d/
:"B S'SD eoB d/ fJbzkw ftu T[; B{z 14 ;kb dh e?d dh ;zk ;[DkJh ;h ns/ T[wo ;[oZfynk ukoi b?cNhB?AN ;'wt/ w[fbzph B/ fejk
Go bJh :"B ngokXh ofi;No ftu gk fdZsk. fpqN/B d/ rqfj wzsoh B/ fJ; nkXko 's/ fe ukbe db d/ uko w?ApoK ns/ eKr' dh c"i d/
T[; dh Bkrfoesk oZd eo fdZsh j? fe id'A T[; B/ fpqN/B dh Bkrfoesk bJh nozh 34 c"ihnK ;w/s 38 b'e zywh j'J/ jB. T[BQK B/
fdZsh ;h sK T[; B/ fJj sZE b[ek fbnk fe T[j fJe pZu/ dk :"B S'SD eo fojk j?. dZf;nk fe zywhnK ftu'A 8 c"ihnK dh jkbs
fJ; B{z nkgD/ soQK dk gfjbk wkwbk ;wfMnk iKdk j?. t?;/ sK fJj ftnesh fJ; rzGho j?. c"i d/ y/soh p[bko/ e?gNB w/e jkz[eJh
c?;b/ fybkc nghb fiZs frnk go fJe ;hBhno iZi B/ rqfj wzsoh ;kfid ikftd B/ fejk fe ijkz fBoXkos irQk 's/ BjhA T[Zso
d/ gZy ftu ftt;Ek fdZsh ns/ nkoHn?;HvhH dh Bkrfoesk oZd eoB d/ c?;b/ B{z gkfJnk. fcbjkb T[BQK B/ jkd;/ dk j'o e'Jh t/
pDkJh oZfynk. fJ; dk wsbp j? fe j[D T[; B{z Gkos jtkb/ ehsk ikt/rk. otk BjhA fdZsk.

31
31
31 gzikp NkJhwz, f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh 2019
31 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh
31 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh
fJ;
fJ; y; B/ pDkfJnk b{D-fwouy; B/ pDkfJnk b{D-fwou JhokB d/ skesto Xow
fJ; Sy; B/ pDkfJnk b{D-fwouy; B/ pDkfJnk b{D-fwou
fJ; y; B/ pDkfJnk b{D-fwou
fJ;
JhokB d/ skesto Xow
JhokB d/ skesto Xow
JhokB d/ skesto Xow
JhokB d/ skesto Xow
dhnK vZphnK dk fwT{
dhnK vZphnK dk fwT{ hnwhnw
dhnK vZphnK dk fwT{
dhnK vZphnK dk fwT{zhnwhnw
dhnK vZphnK dk fwT{ hnw
r[o{
r[o{ kjo{dh dk d/jKskjo{dh dk d/jKs
r[o{ Skjo{dh dk d/jKskjo{dh dk d/jKs
r[o{
r[o{ kjo{dh dk d/jKs
gS{, otkfJsh eZgV/ gfjB/ j'J/ b'e,
fpqfNS ethB n?bhzkp/E ns/ T[BQK dk
e[Zsk th Skwb j?. pko-UBz B{z
fznkdkso vZphnK s'jc/ iK dkB ftu
fwbhnK iK fco T[BQK B{z yohdDhnK
gJhnK. T[j dZ;d/ jB fe fJZE/ nkT[D
tkb/ w[;fbw, Jh;kJh, :j{dh GkJhuko/
d/ b'e jB. jo e'Jh fJZE/ nk e/ y[S
ofjzdk j?. fJzokfJb ftu 3 XowK
(fJ;bkw, Jh;kJh s/ :j{dh) d/ b'e ofjzd/
jB. pko-UBz B/ ;kb 2014 ftu
vZphnK fJeZmhnK eoBhnK S[o{ ehshnK
;B. T[j efjzd/ jB,''w?A ukj[zdK jK fe
fwT{zhnw dk Bkw tobv foekov ftu
Skwb j't/.'' fJ; bJh frBhz tobv
foekovz d/ nc;o th ibdh jh fJZE/
nkT[Dr/.
fwT{
fwT{ hnw dk pDkfJnk fv hNb
fwT{
fwT{ hnw dk pDkfJnk fvhnw dk pDkfJnk fv hNbhNb
fwT{zhnw dk pDkfJnk fvhnw dk pDkfJnk fvzhNbhNb
foekov
foekov
foekov
foekov
foekov
pko-UBz B/ jo vZph dk fvzhNb
foekov fsnko ehsk j?. fiZE/ ;G s'A
:/o{Sbw (fpT{o') fJzokfJb d/ d/ wkbe 58 ;kbk JhNB pko-UBz B{z
g[okDh vZph ;kb 1703 dh j?. T[ZE/ ;G
jd/ok Sfjo ftu Sy; B/ fJe nB'yk ekch fwjBs eoBh gJh. fJzokfJbh
s'A wfjzrh vZph dh ehws 17 jzko vkbo
fwT{zhnw pDkfJnk j?. fJ; ftu G'iB e[b?eNo B/ fJj fwT{zhnw T[Zsoh Sfjo
(eohp 12 bZy o[gJ/) j?. pko UBz dk
's/ b{D-fwou fSVeB tkbhnK vZphnK jd/ok ftu nkgD/ pokwd/ ftu y'fbQnk
efjDk j?,''40 jzko i'V/ fJeZm/ j' ikD
d/ 37 jzko i'V/ oZy/ rJ/ jB. fwT{zhnw j?.
s/jokB (fpT{o') JhokB d/ Xow r[o{ oj/ nk:s[Zbk wfjw{d jkSwh Skjo{dh dk 70
dk Bkw th ';kbN n?Av g/go fwT{zhnw' ;Ksk s'A b? e/ n?bh kp/E sZe dhnKkp/E sZe dhnK 's/ w?A e[b?eSB eoBh pzd eo fdnKrk.
;Ksk s'A b? e/ n?bhzkp/E sZe dhnKkp/E sZe dhnK
;Ksk s'A b? e/ n?bh kp/E sZe dhnK
;Ksk s'A b? e/ n?bh
;Ksk s'A b? e/ n?bh
;kb dh T[wo ftu d/jKs j' frnk. fi; ;w/A JhokB ftu n;zs[SNK, gZsoekoK ns/
fe;/ th fJB;kB bJh fJzBh tZvh frDsh
vZphnK
vZphnK
vZphnK
vZphnK
(Salt and paper museum) oZfynk vZphnK
ekoe[zBK 's/ ;ys ekotkJh j'Jh T[; ;w/A T[j d/S dh fBnK gqDkbh d/ w[yh ;B. fJe
ftu uhzK B{z ;KGDk w[Seb j[zdk j?.
frnk j?. fwT{zhnw bJh tZy-tZy soQK pko-UBz d/ e[b?eSB ftu ;Ksk
nkfyo w/oh th e'Jh ;hwk j?.'' ;wkuko J/iz;h B/ fJj ikDekoh fdZsh. Skjo{dh JhokB d/ eqKshekoh pkBh o{j'bk
dhnK vZphnK fJeZmhnK eoB ftu fJ; ebki, feq;w; Nqh, NkfJbN ;hNz, eJh
y'w/Bh d/ u/b/ ;B. fJ; fJ;bkfwe rDoki ftu y'w/Bh ;G s'A SeshSkbh nj[fdnK
's/ oj/.
w"s d/ ;w/A Skjo{dh 'n?e;g/fvJ/A;h e"A;b' ns/ 12 w?Apoh 'rkovhnB e"A;b' d/
fJZE/ 22 ebkekoK B/ pDkJh d[Bhnk dh ;G s'A tZvh tkb g/AfNzr w[yh ;B. fJj d't/A ;z;EktK ekB{zB pDkT[D ns/ u[Dkth T[whdtkoK dh ;whfynk
fJZE/ 22 ebkekoK B/ pDkJh d[Bhnk dh ;G s'A tZvh tkb g/AfNzr
fJZE/ 22 ebkekoK B/ pDkJh d[Bhnk dh ;G s'A tZvh tkb g/AfNzr
fJZE/ 22 ebkekoK B/ pDkJh d[Bhnk dh ;G s'A tZvh tkb g/AfNzr
fJZE/ 22 ebkekoK B/ pDkJh d[Bhnk dh ;G s'A tZvh tkb g/AfNzr
eoB tkbhnK d' yk; ;z;EktK jB. T[j wkjoK dh ;Gk ftu T[g gqw[Zy th ;B, fi;
ebkekoK B/ fJ; g/AfNzr ftu fJe B{z ;ot T[Zu B/sk nk:s[Zbk nbh y'w/Bh dk T[sokfXekoh u[DB dk nfXeko j?. y[d
B"itkB bVe/ d/ itkB j'D dh ejkDh Skjo{dh th e'Jh w"fenK 's/ fJ; nj[d/ Bkb ;pzXs oj/ jB. Skjo{dh eJh wjhfBnK
dZ;h j?. fJ; g/AfNzr B{z 16 tZy-tZy s'A iBse s"o 's/ Bzo BjhA nk oj/ ;B ns/ fgSb/ ;kb nfijh fog'oN fwbh ;h fe
feskpK d/ eto dk nkeko fdZsk frnk T[BQK B/ iowBh ftu e?A;o dh phwkoh dk nkgo/SB eotkfJnk ;h.
j?. fJ; g/AfNzr B{z ;EkBe b'eK tZb'A ekch
g;zd ehsk ik fojk j? ns/ T[j fJ; B{z
nk;Nq/bhnk L jVQ u o[fVQnk 18
nk;Nq/bhnk L jVQ u o[fVQnk 18
nk;Nq/bhnk L jVQ u o[fVQnk 18
nk;Nq/bhnk L jVQ u o[fVQnk 18
;'Sb whvhnk 's/ S/no eo oj/ jB. nk;Nq/bhnk L jVQ u o[fVQnk 18
23,688 tor whNo d/ y/so ftu pDh
fJ; g/AfNzr B{z 'frBhz p[Ze nkc foekov'
;kbk B"itkB
;kbk B"itkB
;kbk B"itkB
;kbk B"itkB
;kbk B"itkB
ftu doi ehsk frnk j?.
N{fozw B{z fwb/rk pVktkw B{z fwb/rk pVktk
N{fo w B{z fwb/rk pVktk
N{fo
N{fo w B{z fwb/rk pVktkw B{z fwb/rk pVktk
N{fo
fJ; g/AfNzr B{z Sfjo dh ;oeko ns/
pzdorkj nEkfoNh tZb'A pDtkfJnk
frnk j?. T[BQK dk T[d/S pzdorkj 's/
g[okD T[d:'rK d/ ekoB pDh
Bekoswesk B{z d{o eoBk ;h. ;oeko
ns/ pzdorkj nfXekohnK B{z fJj th
f;Ub (fpT{o') d[Bhnk ftu j[Bo dh ftu 22 B"itkB ebkekoK B/ 23,688
T[whd j? fe fJ; Bkb N{fozw B{z tXktk
e'Jh ewh BjhA. fJj j[Bowzd ebkeko tor whNo ftu g/AfNzr pDkJh j?. fJ;
fwb/rk.
fdB-oks fwjBs eo e/ e[M BtK g/AfNzr B{z pDkT[D ftu ;kY/ 8 bZy bhNo
N[ZfNnk nwohek dk foekov
N[ZfNnk nwohek dk foekov
N[ZfNnk nwohek dk foekov
N[ZfNnk nwohek dk foekov
N[ZfNnk nwohek dk foekov
f;oiD dh e'fSS eod/ ofjzd/ jB. g/AN dh tos'A ehsh rJh ns/ bZrGr
fJ; g/AfNzr B{z frBhz p[Ze nkc
nfijk jh fJe ekoBkwk dZyDh e'ohnk fJe ;kb dk ;wK bZrk. g/AfNzr ftu
foekov ftu doi ehsk frnk j?. fJ;
ftu ofjzd/ ebkekoK B/ ehsk j?. fJBQK eohp 19 eo'V o[gJ/ (305 eo'V T[Zsoh
d/ Bkb jh nwohek d/ e'b'okv' dk
ebkekoK B/ bZyK bhNo g/AN Bkb d[Bhnk e'ohnkJh eoz;h tkB) you j'J/. fJj g/
foekov N[ZN frnk j?. e'b'okv' ftu fJe
dh ;G s'A tZvh ns/ SkBdko tkb g/ AfNzr fJzfu:'B g'oN 's/ pD/ pzdorkj d/
;oekoh gqki?eN d/ sfjs 16,554 tor
AfNzr (wall painting) pDkJh j?. nBki d/ r'dkw d/ pkjo pDkJh rJh
whNo ftu g/AfNzr pDkJh rJh ;h.
dZyDh e'ohnk dh okiXkBh f;Ub j?.
oki eg{o s/ fdbhg e[wko d/ iZdh xo yohd/rh ;{p/ dh gkfe ;oeko!
oki eg{o s/ fdbhg e[wko d/ iZdh xo yohd/rh ;{p/ dh gkfe ;oeko!
oki eg{o s/ fdbhg e[wko d/ iZdh xo yohd/rh ;{p/ dh gkfe ;oeko!
oki eg{o s/ fdbhg e[wko d/ iZdh xo yohd/rh ;{p/ dh gkfe ;oeko!
oki eg{o s/ fdbhg e[wko d/ iZdh xo yohd/rh ;{p/ dh gkfe ;oeko!
g/Skto L gkfe;skB ftu y?po gys{Bytk
dh ;oeko e"wh ftok;s n?bkBhnK ik u[ZehnK
tzv s'A gfjbK dhnK 25 iZdh ikfJdkdK B{z
yohdD dh :'iBk pDk ojh j?. fJBQK
ikfJdkdK ftu fjzd{ f;B/wk d/ u'Nh d/ ebkeko
oki eg{o ns/ fdbhg e[wko d/ iZdh xo th
Skwb jB. ;{soK B/ fJj ikDekoh fdZsh.
eg{o jt/bh d/ BK Bkb gqf;ZX oki eg{o dk
f;vBh (fpT{o') nk;Nq/bhnk d/ Sfjo NkT{B;ftb/ d/ T[Zso ftu jVQ d/ gkDh ftu
iZdh xo feZ;k ytkBh pkzko 'u ;fEs
c; ikD ekoB 18 ;kbk B"itkB dh w"s j' rJh. p[Sb?Av phu 's/ v/Bh pq/;h fpr
j?. fJ; dh T[;koh 1918 ns/ 1922
feq;Nb eqhe ftu nkgD/ d';sK Bkb s?okeh eo fojk ;h. T[; t/b/ nukBe nkfJnk
dofwnkB j'Jh ;h. jt/bh dh T[;koh oki eg{o
uZeotks Ut/B T[; B{z nkgD/ Bkb tjk b? e/ b? frnk.
d/ dkdk dhtkB pS/StoBkE eg{o B/ eotkJh
whAj pzd j' frnk ;h go gkDh dk tjkn fJzBk fznkdk s/z ;h fe B"itkB
;h. oki eg{o ns/ T[BQK d/ ukuk fsob'e eg{o
ibdh jh w[;hps ftu c; frnk. v/Bh B/ nkgD/ d';sK B{z wdd bJh g[ekfonk go
dk iBw fJ;/ fJwkos ftu j'fJnk ;h.
T[BQK B{z bZrk fe T[j wzke eo fojk j?. id'A sZe d';sK B/ wfj;{; ehsk fe v/Bh
gkfe;skB dh y?po gys{Bytk ;oeko B/ fJ;
w[;hps ftu j? T[d'A sZe ekch d/o j' u[Zeh ;h.
B{z e"wh ikfJdkd n?bkfBnk j?. fdbhg e[wko
gkDh dk tjkn s/z j'D ekoB T[; B{z pukT[Dk pj[s w[Seb j' frnk ;h. fJe
dk 100 ;kb s'A th tZX g[okDk iZdh xo g/
j'o 27 ;kbk ftnesh i' T[; d/ ro[Zg dk w?Apo BjhA ;h T[; B/ v/Bh B{z vkT{B;Nqhw
Skto d/ feZ;k ytkBh pkzko ftu j?. Btkz
d/ j/mK v[Zp/ j'J/ d/fynk. T[; B/ v/Bh B{z gkDh ftu'A pkjo eZfYnk ns/ ;hHghHnkoH
Sohc ;oeko B/ 2014 ftu T[es ikfJdkd
(w{zj zohJ/ ;kj) d/D dh e'fSS ehsh go T[; B{z puk BjhA ;fenk. g[b; fJ; wkwb/
B{z e"wh ikfJdkd ti'A n?bkfBnk ;h.
;pzXh e'o'Bo s'A fog'oN fsnko eo ojh j?.

32
32
32 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh 2019
32 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh
32 gzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh
i'VK d/ dod s'A S[Nekok gkT[D
i'VK d/ dod s'A S[Nekok gkT[D f;js ns/ y{p;{osh tXkT[D bJh
i'VK d/ dod s'A S[Nekok gkT[D
i'VK d/ dod s'A S[Nekok gkT[D
i'VK d/ dod s'A S[Nekok gkT[D
f;js ns/ y{p;{osh tXkT[D bJh
f;js ns/ y{p;{osh tXkT[D bJh
f;js ns/ y{p;{osh tXkT[D bJh
f;js ns/ y{p;{osh tXkT[D bJh
bJh ngDkU xo/b{ B[;y/
bJh ngDkU xo/b{ B[;y/
bJh ngDkU xo/b{ B[;y/
bJh ngDkU xo/b{ B[;y/
bJh ngDkU xo/b{ B[;y/
tos' fjd, ikD' fJ;d/ ckfJd/fjd, ikD' fJ;d/ ckfJd/
tos' fjd, ikD' fJ;d/ ckfJd/
tos'
tos'
tos' Sfjd, ikD' fJ;d/ ckfJd/fjd, ikD' fJ;d/ ckfJd/
n"SXh r[DK Bkb Gog{o Sfjd Sfjd dh fwbk e/ ezvhSBo dh soQK
ftZu eJh ;wZf;nktK dk jZb b[fenk fJ;s/wkb eo'. fJ; Bkb Bk f;oc
j'fJnk j?. Sfjd dk ;/tB s[jkB{z eJh s[jkv/ tkb ;kcN j'Dr/ ;r'A T[BQK
phwkohnK s'A S[Nekok dtkT[Adk j?. ftZu wip{sh th nkt/rh.
Sfjd ftZu ekop'jkfJvo/N, gq'NhB, - p[ZbK bJh
ftNkfwB ph, ;h, nkfJoB, pdbd/ w";w ftZu p[ZbK dh
w?rBhShnw, e?bShnw, ck;c'o;, ;wZf;nk d{o eoB bJh Sfjd B{z fdB
g'N?Shnw, ;'vhnw nkfd bkGdkfJe ftZu 3 tko brk e/ w;ki eo' ns/
sZs th j[zd/ jB. T[E/ jh, ;[zdosk B{z fco gkDh Bkb X' bU. fJ; Bkb s[jkv/
fBykoB bJh th Sfjd ekoro T[gkn p[bQ tko - tko BjhA cNDr/.
j?. fJ; gqeko Sfjd dk gq:'r eoe/ - d' w[{zj/ pkb
fujo/ B{z fByko ;ed/ j'. Sfjd ftZu i?s{B dk s/b fwe;
- w[jK;/ iK dkr - XZp/ L w[zjk;/ eoe/ oks B{z ;"D s'A gfjbK tkbK d/
j'D iK dkr-XZp/, oks B{z ;"D s'A fdzdk j?, fi;d/ Bkb ;feB eJh feBkfonK T[Zs/ brkU. ;t/o/ tkbK
gfjbK eZuk Sfjd brkU. fco ;t/o/ gqkpbw s'A puh ofjzdh j?. B{z S?Ag{ Bkb X't'. jcs/ ftZu xZN' xZN
gkDh d/ Bkb fujok X' bt'. fJ; Bkb - epi d{o eoB bJh Sfjd d/ 2 tko nfijk eo'.
s[jkB{z e[ZM fdB ftZu jh coe Bzo ;/tB s'A epi th d{o j[zdh j?. epi - yzx d{o eoB bJh
nkT[D bZr/rk. dh fSekfJd j'D T[Zs/ NwkNo iK pZfunK dh yzx d{o eoB bJh
- B?u[ob wkSuokfJzo ;zrso/ d/ o; ftZu fJZe uzwu Sfjd ndoe d/ o; ftZu Sfjd fwbk e/ d/
Sfjd fJZe gqeko dk e[dosh fwbk e/ ykD s'A w[Bkck j[zdk j?. D Bkb yzx s'A nkokw fwbdk j?. ;[Zeh
wkSuokfJio j?. fJj uwVh B{z ;[Zek - e[dosh j/no ezvhSBo yzx ftZu th Sfjd ns/ fBzp{ dk o;
nZi eZbQ nfB:fws bkJhc;NkJhb ekoB ;oho 'u dod j'Dk nkw rZb j?.
ofjD s'A pukT[Adk j? ns/ T[;B{z Bwh Bkohnb d/ s/b ftZu e[ZM p{zd b?D Bkb ckfJdk j[zdk j?.
;kv/ 'u'A tX/o/ b'e bZe dod, g/N dod, f;o dod torhnK ;wZf;nktK Bkb ghVs
jB. dod s'A S[Nekok gkT[D bJh tX/o/ b'e dtkJhnK dk ;jkok b?Ad/ jB go
pugB u g?ok;hNkw'b ykD tkb/u g?ok;hNkw'b ykD tkb/
pugB
r'bhnK Bkb dod sK ysw j' iKdk j? go nZr/ ik e/ fJj eJh j'o phwkohnK B{z
pugB u g?ok;hNkw'b ykD tkb/
;Zdk fdzdhnK jB. ;kv/ o;'Jh xo 'u e[M nfijhnK uhzK w"i{d jB, fiBQK B{z yk e/ pugB pugB 'u g?ok;hNkw'b ykD tkb/u g?ok;hNkw'b ykD tkb/
s[;hA dod s'A S[Nkekok gk ;ed/ j'.
1H dkbuhBh
pZfunK B{z dwk j'D dk ysok
pZfunK B{z dwk j'D dk ysok
pZfunK B{z dwk j'D dk ysok
pZfunK B{z dwk j'D dk ysok
dkbuhBh 'u e?bShnw, nkfJoB gkJ/ iKd/ jB. fJ; B{z w;kfbnK ns/ G'iB 'u pZfunK B{z dwk j'D dk ysok
tofsnk ik ;edk j?. fJBQK d/ Bkb jh dkbuhBh fJZe pj[s jh uzrh n??ANhnke;hv?AN
th j?.
w?bp"oB (fpT{o') fJe nfXn?B
2H fgnkz
w[skpe ftfrnkBhnK dk efjDk j? fe
fgnkz ykDk f;js bJh pj[s ckfJd/wzd j[zdk j?. fJ; 'u ;bco j[zdk j?, fi;
i/ pZfunK B{z fzzdrh d/ S[o{ d/ 2 ;kbK
Bkb ;'i ns/ i'VK d/ dod s'A okjs fwbdh j?.
ftu p[yko j'D 's/ g?ok;hNkw'b dh
3H jbdh
dtkJh fdZsh iKdh j? sK 18 ;kb dh
jbdh fJZe pj[s tXhnk n??ANhnke;hv?AN j? ns/ fJj dod s'A S[Nekok fdtkT[D
T[wo sZe gj[zud/-gj[zud/ T[BQK B{z dwk
'u pj[s ckfJd/wzd j?. fe;/ th soQK d/ dod s'A S[Nekok gkT[D bJh jbdh B{z d[ZX
j'D dk ysok tZX iKdk j?. S'X eosktK
'u gk e/ ghD Bkb pj[s ckfJdk fwbdk j?.
dk efjDk j? fe g?ok;hNkw'b ykD Bkb
dwk j'D dk ysok T[BQK b'eK ftu
fznkdk j?, fiBQK ftu ihHn?Z;HNhHghH1
BhAd dh ewh gkT[Adh j?
BhAd dh ewh gkT[Adh j?
BhAd dh ewh gkT[Adh j? ihB j[zd/ jB. Gkt/Afe T[BQK B/ fJj th
BhAd dh ewh gkT[Adh j?
BhAd dh ewh gkT[Adh j?
fejk fe g?ok;hNkw'b ns/ dwk ftueko
v{zxk ;pzX j? go nfijk th BjhA j? fe
p[yko dh dtkJh b?D Bkb jh b'eK B{z
s[jkv/ ;oho s/ p[ok gqGkts/ p[ok gqGkt
s[jkv/ ;oho dwk j' ikt/.
s[jkv/ ;oho 's/ p[ok gqGkts/ p[ok gqGkt
s[jkv/ ;oho
s[jkv/ ;oho s/ p[ok gqGkt
ftfrnkBhnK dk wzBDk j? fe fJ;
Bshi/ dh g[SNh eoB bJh jkb/ j'o S'X
ehs/ ikD dh b'V j?. fJ; Bshi/ sZe
gj[zuD bJh S'X eosktK B/ 18 ;kb
sZe dh T[wo d/ 620 pZfunK dk
nfXn?B ehsk. fJ; ftu Skwb ehs/
rJ/ ;ko/ pZfunK d/ xZN'-xZN fJe foSs/
dko B{z dwk, nrihwk (;feB o'r) iK
j'o n?boih ;pzXh phwkoh zo{o ;h.
n?;gqhB Bkb xZN BjhA j[zdk fdb dk d"ok g?D dk ysok
n?;gqhB Bkb xZN BjhA j[zdk fdb dk d"ok g?D dk ysok
n?;gqhB Bkb xZN BjhA j[zdk fdb dk d"ok g?D dk ysok
n?;gqhB Bkb xZN BjhA j[zdk fdb dk d"ok g?D dk ysok
n?;gqhB Bkb xZN BjhA j[zdk fdb dk d"ok g?D dk ysok
w?bp"oB (fpT{o') fJe Bt/A S'X ftu gsk
uZfbnk j? fe o'zkBk n?;gqhB dh y[oke b?D
Bkb fdb dk d"ok g?D dk ysok xZN BjhA
j[zdk. r"osbp j? fe 16thA ;dh s'A n?;gqhB
dh tos'A dod d{o eoB tkbh dtkJh d/ o{g
ftu ehsh ik ojh j?. ;kb 1960 s'A fJ; dh
gSkD fJe nfijh dtkJh d/ o{g ftu j[zdh
ojh j? i' T[BQK b'eK ftu fdb dk d"ok g?D d/
yso/ B{z xZN eo fdzdk j? i' gfjbK th fJ;
;fEsh dk ;kjwDk eo u[Ze/ jB.
'fBT{ fJzrb?Av ioBb nkc w?vh;B' ftu
gqekfSs fszB nfXn?BK w[skpe 70 ;kb d/
f;jswzd pz[orK B{z o'zkBk n?;gqhB dh jbeh
v'z (100 fwbhrqkw) d/D d/ pkti{d T[BQK ftu
fdb dk d"ok g?D dk ysok xZN BjhA j'fJnk
ns/ Bk jh p[Y/g/ Bkb i[VhnK j'o soQK dhnK
bzvB (fpT{o') xZN ;"Dk f;ZXk s[jkvh f;js 's/ p[ok gqGkt gkT[Adk j?. oks B{z
phwkohnK dk ysok xZN j'fJnk. 'J/
b/N ;"D ns/ b'V Bkb'A tZX ezw eoB Bkb th s[jkv/ ;?e; ;pzX pDkT[D
Hn?Z;HghHnkoHJhHJhH' Bkw d/ fJ; nfXn?B ftu
dh ;woZEk 's/ T[bN n;o g?Adk j? go fJj n;o dk ibdh BjhA, bzp/ ;w/A pknd gsk
nk;Nq/bhnk ns/ nwohek d/ 19,000 s'A tX/o/
bZrdk j?.
:{Bhtof;Nh nkc fwnkwh d/ fJe nfXn?B Bkb fJe wod dh ;?e; vqkJht 's/ b'eK 's/ nfXn?B ehsk frnk. nk;Nq/bhnk dh
w'BkS :{Bhtof;Nh ftu gq'c?;o i"B w?eBhb B/
BhAd dh ewh Bkb jo/e xzN/ d/ fj;kp Bkb 1H5 ch;dh sZe coe g?Adk j?. fJ; d/
fejk,''fJ; bzp/ ns/ w[Seb nfXn?B Bkb fJj
Bkb-Bkb T[; d/ fdwkr d/ fJe ftS/S jkow'B 's/ th fJ; dk n;o g?Adk j?, fi;
;zd/S fwbdk j? fe f;jswzd pz[or b'eK B{z
Bkb fdwkr th ewz'o j[zdk j?.
f;jswzd pDkJh oZyD bJh n?;gqhB Bkb e'Jh
fJe j'o nfXn?B w[skpe wod d/ thoi dh e[nkfbNh 's/ th gqGkt g?Adk j?. BhAd
wdd BjhA fwbdh.''
d"okB fijV/ jkow'B s[jkv/ pDd/ jB, T[BQK ftu th o[ektN g?dk j[zdh j?.

33
33
33 gzikp NkJhwz, f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh 2019
33 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh
33 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh
id'A i/b u'A GZi/ e?dh B/ g[b;
id'A i/b u'A GZi/ e?dh B/ g[b;
id'A i/b u'A GZi/ e?dh B/ g[b;
id'A i/b u'A GZi/ e?dh B/ g[b;
:{og N{o s/ ikDr/ ;ftN id'A i/b u'A GZi/ e?dh B/ g[b;
:{og N{o s/ ikDr/ ;ftN ob?Avob?Av
:{og N{o s/ ikDr/ ;ftN
:{og N{o s/ ikDr/ ;ftN ob?Av
:{og N{o s/ ikDr/ ;ftNzob?Avob?Av
e'b'A jh wzr bJh fbcN
e'b'A jh wzr bJh fbcN
e'b'A jh wzr bJh fbcN
e'b'A jh wzr bJh fbcN
d/ fezr ;B/e Nkw n?Av i?oh
d/ fezr ;B/e Nkw n?Av i?oh
d/ fezr ;B/e Nkw n?Av i?oh e'b'A jh wzr bJh fbcN
d/ fezr ;B/e Nkw n?Av i?oh
d/ fezr ;B/e Nkw n?Av i?oh























e/AN[eh (fpT{o') i/b ftu pzd fJe ftnesh B/ GZiD d"okB B?SBb jkJht/ 's/
g[b; tkb/ s'A fbcN wzr e/ tkg; i/b gj[zu frnk. j?okB eoB tkbk fJj wkwbk
nwohek dk j?. 31 ;kb d/ J/bB fbft; 's/ i/b s'A GZiD dh e'fSS dk wkwbk th
doi eo fbnk frnk j?. J/bB B/ i/b s'A GZiD dh T[d'A e'fSS ehsh id'A T[; B{z
nwohek d/ e/AN[eh d/ fJe ekT[ANh i/b s'A d{ih ekT[ANh ftu fbikfJnk ik fojk ;h.
fJ; d"okB T[; B/ g[b; tkfbnK B{z fSekfJs ehsh fe T[; dh jEeVh ekch NkJhN
j? fi; Bkb T[; B{z fdZes nk ojh j?.
;ftNzob?Av (fpT{o') ;ftNzo- pfDnk j'fJnk j?. pkti{d, fJj ;B/e nkw s"o s/ go fit/A jh T[; dh jEeVh y'bh rJh T[j GZi frnk. B/Vb/ B?SBb jkJht/ 's/
b?Av 'u fJe pj[s jh SkBdko d'- fJj n?e;g' j[D :{og dk N{o wB[ZyK bJh ysoBke BjhA j[zdk, go T[; B/ fJe fJe vokJhto s'A fbcN wzrh. go fbcN d/D tkbk fJe g[b; tkbk jh
f;o tkbk e?bhc'oBhnB fezr ;B/e eoB ik fojk j?, fi; 'u 200 s'A e?bhc'oBhnk d/ fezr ;B/e B{z d{i/ fBefbnk. fJe gk;/ T[; B{z cVD bJh ;ou nkgq/SB ubkfJnk ik fojk ;h. d{i/
j?, fi; B{z Nkw s/ i?oh dk BK fdZsk tX/o/ ihtK B{z Skwb ehsk frnk j?. ;ZgK 's/ jwbk eoB bJh ikfDnk gk;/ T[j y[d jh fJe g[b; tkb/ dh rZvh ftu ik g[Zik. e?dh B{z S[o{ ftu bZrk fe
frnk j?. fJj ;B/e ;ftNzob?Av d/ fJ; ;B/e B{z 3 wkou 2019 sZe iKdk j? s/ fJ; 'u o?Nb;B/e fizBK T[; B{z fbcN fwb rJh j?, go g[b; tkb/ B/ T[; B{z tkg; i/b gj[zuk fdZsk. rqhBng
ftb/fBT{ 'u o?gNkJhb n?e;g' 'u fv;gb/ bJh oZfynk ikt/rk. jh zfjo j[zdk j?. fJ; ;B/e dh T[wo ekT[ANh d/ i/bo wkJhe tofEzrNB B/ dZf;nk fe J/bB tkg; i/b ftu nk frnk j?
;?bkBhnK bJh fyZu dk e/Ado nkgDh vokT[Dh fdZy d/ nkw eoe/ 30 ;kb j[zdh j?. ns/ T[; 's/ GZiD dk d'S th brkfJnk frnk j?.

34
34
34 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh 2019
34 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh
34 gzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh
g/go ;?A;o Bkb pbZv {ro dk gZXo
g/go ;?A;o Bkb pbZv
g/go ;?A;o Bkb pbZv {ro dk gZXo{ro dk gZXo
g/go ;?A;o Bkb pbZv S{ro dk gZXo{ro dk gZXo
gkfe;skBL fdwkrh ew g/go ;?A;o Bkb pbZv
gkfe;skBL fdwkrh ew 'o ftnesh'o ftnesh
gkfe;skBL fdwkrh ew 'o ftnesh
gkfe;skBL fdwkrh ewz'o ftnesh'o ftnesh
gkfe;skBL fdwkrh ew
ikD ;eDr/ vkfJpNh ghVs ghVs
ikD ;eDr/ vkfJpNh
ikD ;eDr/ vkfJpNh ghVs
ikD ;eDr/ vkfJpNh
ikD ;eDr/ vkfJpNhz ghVs ghVs
B/ fgsk s/ GoktK ;D/ 5 wko/
B/ fgsk s/ GoktK ;D/ 5 wko/
B/ fgsk s/ GoktK ;D/ 5 wko/
B/ fgsk s/ GoktK ;D/ 5 wko/
B/ fgsk s/ GoktK ;D/ 5 wko/
tos'A nkw s"o 's/ fJj d/yD bJh ehsk
iKdk j? fe sob gdkoE dh n?;hfve
o[MkB j? iK p/f;e. ftfrnkBh j[D fJ;
f;XKs dh tos'A eoe/ g/go ;?A;o fsnko
eoBk ukj[zd/ jB fi; Bkb nk;kBh Bkb
phwkoh d/ ;ze/seK dk gsk bZr ;e/rk.
;kT{dh nop ftu fezr npd[Zbk
:{Bhtof;Nh nkc ;kJhA; n?Av seBkb'ih
(e/HJ/H:{Hn?;HNhH) dh fJe Nhw B/ ;?A;o
;zt/dBShb g/go fsnko eoB bJh
fJzei?N seBkb'ih dh tos'A ehsh.
ezvefNzr gkbhwo Bkb pDh fJze dh
tos'A eoe/ Nhw B/ uwedko ekrz 's/
wkJheq';e/b fJb?eNqkv g?NoB B{z fgqzN
ehsk. S'N/ fJb?eNqkv d/ ;G s'A T[go
n?AzkfJw rb{e'z nke;hv/z dk ;?Af;zr
b/no fgqzN ehsk frnk. T[gbpX rb{e'z
ns/ n?AikfJw ftukb/ i?p o;kfJD
gqshfefonk Bkb fsnko fJb?eNqheb
f;rBb dk pbZv S{ro d/ gZXo s'A
d[pJh (fpT{o') ftfrnkBhnK B/ ;eDr/. fv;g'z/pb g/go nXkfos ;?A;o nk;kBh Bkb fwbkB ehsk frnk. Bshi/
nfijh seBhe fJikd ehsh j?, fi; dh wdd Bkb E[Ze ftu rb{e'z dh ti'A T[sSkfjs Nhw B/ nZr/ tZy-tZy
n?AikfJw B{z fwbk e/ fJ; dh ;woZEk B{z
Bkb vkfJpNhz Bkb ghVs b'e nk;kBh wksok dk gsk brkfJnk ik ;edk j?.
goyD dk c?;bk ehsk j?.
Bkb pbZv ;{ro dk gZXo ikD ghHn?uH ;zt/dBShb g/go d/ ;Nqhg dh
;w[zdoh ihtB bJh ysok g?dk eo ;ed?
;w[zdoh ihtB bJh ysok g?dk eo ;ed?
;w[zdoh ihtB bJh ysok g?dk eo ;ed?
;w[zdoh ihtB bJh ysok g?dk eo ;ed?
;w[zdoh ihtB bJh ysok g?dk eo ;ed?
nke;hiB u wkw{bh pdbknL nfXn?B
nke;hiB u wkw{bh pdbknL nfXn?B
nke;hiB u wkw{bh pdbknL nfXn?B
nke;hiB u wkw{bh pdbknL nfXn?B
nke;hiB u wkw{bh pdbknL nfXn?B
g/Skto (fpT{o') gZSw-T[Zso gkfe;skB 'u gfotkfoe MrV/ B{z b? e/ fdwkrh
ewz'o ftnesh B/ nkgD/ fgsk, ukuk s/ fszB GoktK dh r'bh wko e/ jZfsnk eo
fdZsh s/ pknd 'u nkswjZfsnk eo bJh. y?po-gys{Bytk ;{p/ dh okiXkBh 'u
fJj ikDekoh fwbh j?. ;w[zdo 'u ofjD
g/Skto :{Bhtof;Nh o'v d/ sfjekb y/so 'u fJj xNBk j'Jh.
tkb/ S'N/-S'N/ i[gbKeN'B (rfjo/ gkDh
g[b; B/ dZf;nk fe npd[bkj B/ nkgD/ fgsk ikB w[jzwd Bkb jbeh fijh
'u ofjD tkb/ S'N/ iht) B{z nke;hiB
MVg s'A pknd T[; B{z r'bh wko fdZsh. id'A T[; d/ Gok itkd, bewkB s/ i?p[bkj
dh gZXo pj[s gqGkfts eodk j?.
s/ ukuk ceho w[jzwd xNBk tkbh EK 's/ gj[zu/ sK T[; B/ T[BQK B{z th r'bh wko
nwohek d/ :{Bhtof;Nh nkc okv
fdZsh. T[BQK B/ dZf;nk fe pknd 'u d'Sh B/ y[de[Sh eo bJh. g[b; B/ dZf;nk fe
d/ y'iekoK w[skpe i[gbKeN'B rfjo/
eksb fdwkrh ewz'o ;h.
gkDh s/ y[Zb/ ;w[zdo 'u c{v u/B bJh p/
jZd zo{oh j?. ';kJhA; n?vtK;/z' 'u
gqekfSe fJe nfXn?B w[skpe ;w[zdo
iknbh Gkosh Bkrohesk gqwkD gZso
iknbh Gkosh Bkrohesk gqwkD gZso dh ;sQk s'A j/mK s/ ;w[zdo sb s'A T[Zgo
iknbh Gkosh Bkrohesk gqwkD gZso
iknbh Gkosh Bkrohesk gqwkD gZso
iknbh Gkosh Bkrohesk gqwkD gZso
d/ y/so B{z nke;hiB dh ewh tkbk y/
so wzfBnk iKdk j?. i[gbKeN'B nfij/
Bkb e?B/vhnB Bkrfoe frqcsko
Bkb e?B/vhnB Bkrfoe frqcsko
Bkb e?B/vhnB Bkrfoe frqcsko iht j[zd/ jB i' nke;hiB dh ewh tkb/
Bkb e?B/vhnB Bkrfoe frqcsko
Bkb e?B/vhnB Bkrfoe frqcsko
nfij/ ;w[zdoh ib y/so 'u ofj ;ed/
jB, fiE/ j'o ;w[zdoh iht BjhA ofj
;ed/.
jkbKfe ibtk:{ gfotosB ekoB
nke;hiB dh ewh tkbk y/so tX fojk
j? s/ i/eo nke;hiB gZXo 'u E'Vk fijk
th pdbkn j[zdk j? sK T[j i[gbKeN'B
B{z nkgD/ ;ohoe pdbkn bJh wip{o
tkfSzrNB (fpT{o') ;w[zdo d/ gkDh pdbkn th ;w[zdoh ihtB B{z p/jZd eo/rk s/ fJ; Bkb ;w[zdoh c{v u/B 's/
'u nke;hiB d/ gZXo 'u wkw{bh gqGkfts eo ;edk j?. fJe nfXn?B 'u th n;o gt/rk.
g'b?Av u bZeV dh fJwkos B{z
g'b?Av u bZeV dh fJwkos B{z
g'b?Av u bZeV dh fJwkos B{z
g'b?Av u bZeV dh fJwkos B{z
g'b?Av u bZeV dh fJwkos B{z
bZrh nZr, 6 b'eK dh w"s
bZrh nZr, 6 b'eK dh w"s
bZrh nZr, 6 b'eK dh w"s
bZrh nZr, 6 b'eK dh w"s
bZrh nZr, 6 b'eK dh w"s
toSkt (fpT{o')
g'b?Av dh okiXkBh
toSkt 'u fJe fJwoks
'u nZr bZr rJh, fi;
ekoB 6 b'eK dh w"s j'
rJh. g'b?Av d/ ;oekoh
nfXekohnK B/ fJ;
;pzXh ikDekoh fdZsh j?.
nfXekohnK B/
xNBk ;pzXh ikDekoh
fdzfdnK fejk fe fJe
bZeV dh fJwkos 'u
wE[ok (fpT{o') T[Zso gqd/S d/ wE[ok fib/ 'u g[b; B/ tfozdktB 'u coih Gkosh
nZr bZrh ;h. f;Bj{nk
gfjukD gZsoK Bkb ofj oj/ fJe e?B/vhnB Bkrfoe B{z frqcsko ehsk j?.
g[b; efwSBo (Sfjoh) SotD e[wko f;zx B/ dZf;nk fe y[fcnk ftGkr dh iKu gZsoeko J/iz;h B/
d"okB gsk bZrk fe fJ;ekB wzdo d/ pqjwukfonk nkSow d/ ewok Bzpo 88 'u dZf;nk fe fJwkos 'u
ofj oj/ e?B/vk w{b d/ fBtk;h o/nB J/vtov rb?v;N'B (55) i' fe bzp/ ;w/A s'A nZr 's/ d' fdBK ftu
Gkos 'u r[o{rqkw d/ fJe gs/ 's/ ofj fojk ;h, B{z nZi coih Bkrohe gZsoK d/ ekp{ gkfJnk ik ;fenk.
nkXko 's/ frqcsko ehsk frnk j?. T[BQK dZf;nk fe o/nB B/ frqcskoh s'A pknd xNBk d/ ekoB dk ni/
ep{b ehsk j? fe T[;B/ fJj iknbh gqwkD gZso ;kb 2010 'u fJe tehb dh wdd gsk BjhA bZr ;fenk
Bkb r?o-ekB{zBh Yzr Bkb jk;b ehsk ;h.
j?.

35
35
35 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh 2019
35 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh
35 gzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh
e?B/vk s'A pknd j[D EkJhb?Av u th
e?B/vk s'A pknd j[D EkJhb?Av u th pkfJU ebuov p{N/ Bkb j'
e?B/vk s'A pknd j[D EkJhb?Av u th
e?B/vk s'A pknd j[D EkJhb?Av u th
e?B/vk s'A pknd j[D EkJhb?Av u th
pkfJU ebuov p{N/ Bkb j'
pkfJU ebuov p{N/ Bkb j'
pkfJU ebuov p{N/ Bkb j'
pkfJU ebuov p{N/ Bkb j'
fte/rh Gzr, fe;kB pkr'pkr
fte/rh Gzr, fe;kB pkr'pkr
fte/rh Gzr, fe;kB pkr'pkr
fte/rh Gzr, fe;kB pkr'pkr
fte/rh Gzr, fe;kB pkr'pkr
;e/rh e?A;o dh o'eEkw
;e/rh e?A;o dh o'eEkw
;e/rh e?A;o dh o'eEkw
;e/rh e?A;o dh o'eEkw
;e/rh e?A;o dh o'eEkw
'u bZr/ J/no fcbNo n?boih g?dk eoB
tkb/ sZsK ns/ X{V d/ eDK B{z sK cV
;ed/ j' go fJj fcboNo; e[M S'N/
jkBhekoe gqd{SeK B{z BjhA cV gkT[Ad/.
eb'ohB Gog{o gkDh 'u xZN wksok 'u
w"i{d eb'o'ckow tor/ S'N/ eD iK
r?;'bhB d/ xNe p?BihB gkDh B{z
T[pkbD iK fSVekn d"okB ;kv/ xoK
'u iwQk j' iKd/ jB.
p?BihB ns/ eb'o'ckow d'jK dk
;pzX e?A;o Bkb j[zdk j?. 'n?BtkfJow?ANb
;kfJz; n?Av N?eBkb'ih' ioBb 'u
gqekfSs fJe nfXn?B w[skpe fJ;
o{gKsfos p{N/ 'u 2 Jh 1 gq'NhB dh tos'A
ehsh rJh j?, i' fJBQK gqd{SeK B{z nD{nK
'u pdb fdzd/ jB. fJ; Bkb p{fNnK B{z
nkgD/ ftek; 'u wdd fwbdh j?.
tkfSzrNB :{Bhtof;Nh 'u y'i ftGkr
d/ fJe gq'c?;o ;N{noN ;Nq?Av B/ fejk
fe b'e nkgD/ xoK 'u w"i{d fJBQK
gqd{SeK pko/ rZb BjhA eod/ ;B, nfijk
p?Aeke (fpT{o') e?B/vk 'u phsh 17 nes{po B{z Gzr d/ ekB{zBheoB s'A pknd SkfJd fJ; bJh j[zdk ;h feT[Afe fJBQK
EkJhb?Av 'u th Gzr B{z ekB{zBh wkBsk d/D bJh ekB{zB gk; ehsk frnk j?. EkJhb?Av Bkb BfiZmD bJh e[M BjhA ehsk ik
d/ fe;kBK B/ w?vheb NhfunK bJh Gzr d/ T[sgkdB s/ tos'A B{z nkfrnk d/D tkb/ ;edk ;h. ;Nq?Av B/ fejk fe j[D n;hA
Bt/A ekB{zB dk ;tkrs ehsk j?. fe;/ J/ShnkJh d/S 'u fe;kBK B{z fJ; dk nkofEe fJBQK gqd{SeK d/ yksw/ bJh fJe p{N/ dk
bkG fdtkT[D tkbh fJ; soQK dh fJj gfjbh e'fSS j?. i?B/fNe o{gKsoD ehsk j?. y'iekoK dh
EkJhb?Av dh B?SBb n;?Apbh B/ fJe ekB{zB gk; ehsk, fi; 'u Gzr s/ o;wh Nhw fcbjkb jtk 'u w"i{d
fufesf;e g"d/ eq/Nw 's/ y'i s/ w?vheb tos'A B{z ekB{zBh wkBsk fdZsh rJh j?. fJj ckowfbvjkJhv BK d/ fJe j'o
edw fJ; fJbke/ bJh pj[s wjZstg{oB wzfBnk ik fojk j?, fiE/ BShb/ gdkoEK tkfSzrNB (fpT{o') ftfrnkBhnK B/ :{Bhtof;Nh d/ y'iekoK B/ jtk 'u w"i{d jkBhekoe nD{ d/ yksw/ bJh p{fNnK
Bkb ;pzfXs fB:wK d/ T[bzxD 's/ ;ys ;zk dk ekB{zB j?. Bt/A ekB{zB Bkb Gzr d/ xoK 'u w"i{d gqd{SeK s'A g?dk j'D tkb/ eb'o'ckow ns/ p?BihB d/ yksw/ bJh dh ;woZEk tXkT[D 's/ ezw eo ojh j?.
T[sgkdB, dokwd s/ pokwd 'u wdd fwb/rh. EkJhb?Av d/ okSNoh fe;kB gqhSd B/ e?A;o d/ yksw/ bJh fJe p{N/ dk iZdh gkNj'; nkJhH thH BK d/ fJ; p{N/ d/ ckowjkJhv bZeVh d/ e[M ;kwkB ns/
fJ; edw dh Sbkxk ehsh j? feT[Afe fJj fe;kBK dh T[gi dh vkfJtof;Nh bJh o{gKsoD ehsk j?. tkfSzrNB i?B/fNe; 'u pdbkn ehsk j?. ;kv/ xoK szpke{ d/ X{zJ/A 'u w"i{d j[zdk j?.
fJe BthA c;b w[jZJhnk eodk j?.

nwohek L feq;w; wBk oj/ fszB
nwohek L feq;w; wBk oj/ fszB
nwohek L feq;w; wBk oj/ fszB
nwohek L feq;w; wBk oj/ fszB
nwohek L feq;w; wBk oj/ fszB
iowBh u ;'B/ d/ eto Bkb ;/p
iowBh u ;'B/ d/ eto Bkb ;/p
iowBh u ;'B/ d/ eto Bkb ;/p
iowBh u ;'B/ d/ eto Bkb ;/p
iowBh u ;'B/ d/ eto Bkb ;/p
Gkosh G?D-GoktK dh w"s
Gkosh G?D-GoktK dh w"s
Gkosh G?D-GoktK dh w"s
Gkosh G?D-GoktK dh w"s
Gkosh G?D-GoktK dh w"s
bg/N e/ ;ikJ/ iKd/ ;B feq;w; Nqh
bg/N e/ ;ikJ/ iKd/ ;B feq;w; Nqh
bg/N e/ ;ikJ/ iKd/ ;B feq;w; Nqh
bg/N e/ ;ikJ/ iKd/ ;B feq;w; Nqh
bg/N e/ ;ikJ/ iKd/ ;B feq;w; Nqh





















iowBh, (fpT{o') feq;w; Nqh ;ikT[D dk fJfsjk; eJh ;kb g[okDk j?. iowBh
'u sK ;/p ns/ j'o ykD tkbhnK uhzK B{z ;'B/ d/ toe 'u bg/N e/ Nzfrnk iKdk ;h,
jkbKfe j[D r'bvB ekrzK 'u bg/N e/ ezw ubk fbnk iKdk j?. g[okD/ ;w/A 'u tkfSzrNB (fpT{o') feq;w; s'A d' fdB Gkos ftu fwSBoh j?, fiBQK B{z ;kvk ckfJo uhc pvh fpfbzr; B/ fejk
feq;w; Nqh B{z fzzdrh 'u y[ShnK dk gqshe wzfBnk iKdk ;h. fJ; B{z JhSto tb'A bzph gfjbK nwohek d/ e"bhJ/oftb/ d/ fJe uou ;woEB eodk j?. e"vqhN d/ gsh fe 23 d;zpo dh oks 11 ti/ xo ftu
fzzdrh dk fdZsk ikD tkbk nkShotkd fejk frnk. fejk iKdk ;h fe fJ; B{z xo ftu bZrh nZr ftu fszB Gkosh v?Bh ns/ T[BQK dk p/Nk e'b fe;/ soQK nZr bZr rJh ns/ fJ; B{z ezNo'b eoB
;ikT[D Bkb xo 'u izw/ pZfunK dh T[wo bzph j[zdh j?. fJ;/ ekoB ni/ th fJj G?D-GoktK dh w"s j' rJh. whvhnk puD ftu ;cb oj/. d'jK d/ ibdh mhe ftu 20 s'A 30 fwzN dk ;wK bZr frnk.
fotki uZb fojk j?. fog'oNK w[skpe e"bhJ/oftb/ dh fJe j'D dh T[whd j?. uou d/ fpnkB ftu T[BQK B/ dZf;nk fe id'A nZr p[MkT{
fJ; dh S[o{nks jzkoK ;kb gfjbK T[Zsoh :{og 'u j'Jh ;h, id feq;w; d/ w"e/ wfjbk ekoh e"vqhN (Kari Koudriet) d/ fejk frnk j? fe Gkosh pZfunK dk fJj eowukoh gj[zu/ T[d'A xo ftu'A ekch X{znK
'co Nqh' B{z ;ikfJnk iKdk ;h. fJ; B{z u/B dh wdd Bkb xo d/ pkjo bNekfJnk fJbktk BkfJe gfotko d/ 17 ;kbk gfotko nwohek nkfJnk ;h. T[BQK d/ fBeb fojk ;h. ekbohftb/ d/ w/no ;N/
S/okB (Sharron), 15 ;kbk i"J/ (Joy)
iKdk ;h. i' b'e fJ; B{z BjhA yohd ;ed/ ;B T[j bZeV B{z fgokfwv dk nkeko d/ wksk-fgsk dh gSkD s/bzrkBk d/ B i"J/Bo B/ fejk fe xNBk dh iKu
e/ ;ikT[Ad/ ;B. ns/ 14 ;kbk nko'B (Aaron) dh nZr Bbr'Avk fzb/ d/ SqhfBtk; BkfJe ns/ ikoh j?. fJj gsk eoB dh e'fSS ehsh
19thA ;dh 'u fJj fotki fJzrb?Av g[Zik ns/ fco ;koh d[Bhnk 'u c?b frnk. bZrD ekoB w"s j' rJh. dZf;nk ik ;[iksk d/ o{g ftu j'Jh j?. SqhfBtk; B/ ik ojh j? fe fejV/ ekoBK ekoB xo
feq;w; Nqh 'u ykD tkbhnK uhzK oZyD dk fotkz iowBh 'u S[o{ ehsk frnk. fJZE/ fojk j? fe oks 11 ti/ d/ eohp e"vqhN nwohek ftu gkdoh d/ o{g ftu ezw ftu nZr bZrh ;h. T[BQK B/ dZf;nk fe
;'B/ d/ toe 'u bg/N e/ ;/p ns/ fizio pq?Zv Bkb Nqh B{z ;ikfJnk iKdk ;h. d/ xo ftu nZr bZr rJh. e"vqhN ehsk ;h ns/ T[j fgSb/ ;kb Bbr'Avk id'A w?A fJZE/ gj[zfunk sK gsk uZfbnk
feq;w; Nqh dk ;pzX gqG{ Jh;k w;hj d/ iBw Bkb j?. id T[BQK dk iBw j'fJnk gfotko fJZE/ fJe ne?vwh ftu gVQB gos/ ;h. Gkt/Afe pZu/ fw;hf;gh ftu cq?Au fe fe;/ B/ th ckfJo nbkow BjhA
;h sK T[BQK d/ gfotko B{z tXkJh d/D tkb/ d/t d{sK B/ skfonK dh o"SBh 'u tkb/ fszB pZfunK Bkb feq;w; dk ne?vwh ftu gVQkJh bJh nwohek ftu ;[fDnk ;h. ;EkBe whvhnk B/ dZf;nk
;dkpjko co Nqh T[BQK B{z fdZsk ;h. T[d'A s'A ;dkpjko co d/ doys B{z feq;w; Nqh d/ fsUjko wBk fojk ;h. jh o[Ze rJ/ ;B. pZu/ feq;w; dk fe xo ftu ;w'e fvN?eNo; ezw BjhA
o[g 'u wkBsk fwbh j'Jh j?. 17thA ;dh 'u fJ; 's/ S'NhnK-S'NhnK w'wpZshnK ekbohftb/ pkJhpb uou B/ fJe fsUjko wBkT[D bJh e"vqhN d/ xo rJ/ ;h eo oj/. f;oc g"VhnK d/ T[Zgo bZrk
brkT[D dh S[o{nks j'Jh ;h. fpnkB ftu fejk fe BkfJe gfotko ;B. fJe ;w'e fvN?eNo ezw eo fojk ;h.

36
36
36 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh 2019
36 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh
36 gzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh
i/eo s[jkv/ pZu/ th ghAd/ jB ;'cN
i/eo s[jkv/ pZu/ th ghAd/ jB ;'cN ;oho dhnK fJBQK phwkohnK B{z
i/eo s[jkv/ pZu/ th ghAd/ jB ;'cN
i/eo s[jkv/ pZu/ th ghAd/ jB ;'cN
i/eo s[jkv/ pZu/ th ghAd/ jB ;'cN
;oho dhnK fJBQK phwkohnK B{z
;oho dhnK fJBQK phwkohnK B{z
;oho dhnK fJBQK phwkohnK B{z
;oho dhnK fJBQK phwkohnK B{z
fvqze; sK j' ikU ;ktXkB!
fvqze; sK j' ikU ;ktXkB!
fvqze; sK j' ikU ;ktXkB! ysw eodk j? fJe eN'oh dbhnk
fvqze; sK j' ikU ;ktXkB!
fvqze; sK j' ikU ;ktXkB!
ysw eodk j? fJe eN'oh dbhnk
ysw eodk j? fJe eN'oh dbhnk
ysw eodk j? fJe eN'oh dbhnk
ysw eodk j? fJe eN'oh dbhnk
j?. fJ; d/ fJbktk fJj ;oho 'u fznkdk
e'b?;No'b BjhA izwD fdzdk.
5H vkfJfpNhz
vkfJfpNhz o'rhnK bJh dbhnk
ykDk uzrk j[zdk j?. fJ; 'u w"i{d w?rBhi
vkfJphNhz ezNo'b eoB 'u wdd eod/
jB.
6H gkuB gqDkbh
dbhnk ykD Bkb gkuB gqDkbh
fpjso sohe/ Bkb ezw eodh j?. fJ;
'u w"i{d ckJhpo g/N ;zpzXh eJh
;wZf;nktK B{z d{o eoB 'u wdd eod/
jB.
7H fdb B{z f;jswzd oZy/
o'zkBk dbhJ/ dh tos'A eoB Bkb
eJh phwkohnK s'A S[Nekok fwbdk j?.
BthA fdZbhº dbhnk b'eK B{z th fcZN eoB dk ezw eodk j?. fi; Bkb fgZs/
fJ; s'A fJbktk dbhnk jkJh pbZv gq?So
oZyD 'u pj[s wdd eodk j?. fJ; 'u dh gZEoh s'A pukn ofjzdk j?.
B{z 21 gqshSs se xZN eodk j?.
bzvB- w'Nkgk nZi g{oh d[Bhnk dh ;G s'A tZvh ;wZf;nk j?. yk; eoe/ pZfunK
eJh nfij/ g'Se sZs w"i{d j[zd/ jB i' 2Hy{B dh ewh d{o
8H epz B{z d{o eo/
'u fJj ;wZf;nk s/zh Bkb tZX ojh j?. wkfjoK dk efjDk j? fe fJ; d/ fgZS/ ;G s'A
;kv/ ;oho 'u'A tkX{ uoph B{z xZN eo e/ ;oho 'u nkfJoB dh ewh j'D Bkb
i/ s[;hA epz dh ;wZf;nk s'A gq/SkB
tZvk ekoB ;kcN fvqze; jB ns/ fJj pZfunK 'u w'Nkg/ d/ Bkb-Bkb d{ihnK
;kv/ ;oho 'u e'b?;No'b dk gZXo pDkJh y{B dk dpkn xZN j' iKdk j?. fi;
j' sK s[;hA o'zkBk 1 e'bh dbhJ/ dh tos'A
phwkohnK dk th ekoB pD ;edk j?. pZfunK ns/ B"itkBK B{z e?chB Gog{o
oZyd/ jB. dbhnk ykD Bkb g{ok fdB Bkb ewz'oh ns/ EektN wfj;{; j'D
eo'. fJ; 'u Gog{o wksok 'u ckJhpo
n?Boih fvqze t/uD 's/ o'e bkT[D dh b'V j? sK fe b'eK B{z w'Nkg/ ns/ wkBf;e
;oho 'u T{oik pDh ofjzdh j?. nZi n;hA bZrdh j?. dbhnk nkfJoB dk pj[s
w"i{d j[zdk j? i' gkuB B{z mhe eoB 'u
f;js ;wZf;nktK s'A pukfJnk ik ;e/. e?chB d[Bhnk Go 'u ;G s'A tZX gq:'r ehs/
s[jkB{z dbhnk ykD d/ ckfJfdnK pko/ uzrk ;q's j?. fJj ykB dh wksok B{z p?b/
ikD tkbk ;kJhe'n?efNt voZr j?, feT[Afe fJj fXnkB ns/ ikro{esk 'u tkXk wdd eodk j?. fJ; Bkb epz dh
dZ;D ik oj/ jK.nkU ikDd/ jK o'zkBk A; oZydk j?.
eoe/ ;ohoe ;orowh B{z tXk fdzdk j?. fpqN/B d/ okfJb ekbi nkc g?vhn?fNqe; ;wZf;nk th d{o j' iKdh j?.
dbhnk ykD Bkb ;oho B{z j'D tkb/ 3H pq?;N e?A;o s'A pukJ/
n?Av ukJhbv j?bE (nkoH ;hH ghH ;hH n?ZuH) d/ gq'c?;o o;/b tkJhBo dk efjDk j? 9HGko xZN eo/
ckfJfdnK pko/HHH dbhnk 'u ckJhpo w"i{d j[zdk j? i'
fe fJ; d/ Bkb jh e?chB T[s;[esk B{z tXkT[Adk j? ns/ BhAd 'u o[ektN g?dk eodk fijV/ b'e nkgDk Gko xZN eoBk
1H jZvhnK wip{s pq?;N e?A;o Bkb bVD 'u wdd eodk
j?. fJj pZfunK 'u toskU ;pzXh ;wZf;nktK Bkb i[fVnk j'fJnk j?. jkb jh d/ ukj[zd/ jB T[BQK B{z o'z oks B{z f;oc
;zs[fbs nkjko dh nBd/yh Bkb j?. n"osK B{z yk;s"o 's/ dbhJ/ dh tos'A
nfXn?B s'A fJj ikDekoh th fwbh j? fe fJj ftek; eo oj/ fdwkrK 's/ fuzskiBe dbhnk ykDk ukjhdk j?. fJe e'bh
nZieb pj[s ;ko/ b'e jZvhnK dh eoBh ukjhdh j? fJ; Bkb pq?;N e?A;o
gqGkt gkT[Adk j?. tkJhBo B/ fejk fe fJj fuzskiBe j?, feT[Afe wB'ftfrnkBh gsbk dbhnk s[jkvh G[Zy fwNkT[D d/
ewi'oh s'A gq/SkB jB. dbhnk dk ysok BjhA ofjzdk.
sBkn Bkb yso/ Go toskU dk ysok g?dk j' ;edk j?. Bkb-Bkb gkuB Sesh th mhe oZydk
w?rBhShnw ns/ e?bShnw dk pj[s uzrk 4H e'b?;No'b
;o's j?. o'zkBk fJ; dk ;/tB eoB Bkb dbhnk T{oik dk fpjsohB ;o's j?. dbhJ/ 'u ckJhpo dh wksok fznkdk
tXdh T[wo 'u i'VK d/ dod dh fSekfJs j?. fJj fe;/ th w;kb/dko ;[nkdh ykD/ j'D ekoB fJj Gko xNkT[D 'u wdd
i/eo s[;hA th yKd/ j' Bj[z sK
i/eo s[;hA th yKd/ j' Bj[z sK BjhA j[zdh. fJj fgZs/ dh E?bh B{z th ;kc dh EK s[jkB{z d[rDh T{oik gqdkB eodk eodk j?.
i/eo s[;hA th yKd/ j' Bj[z sK
i/eo s[;hA th yKd/ j' Bj[z sK
i/eo s[;hA th yKd/ j' Bj[z sK
kBk ;t/o/ g[zroh w{zr dkb ykD Bkb ;oho B{z fwbd/ jB eJh ckfJd/
kBk ;t/o/ g[zroh w{zr dkb ykD Bkb ;oho B{z fwbd/ jB eJh ckfJd/
kBk ;t/o/ g[zroh w{zr dkb ykD Bkb ;oho B{z fwbd/ jB eJh ckfJd/
pdb' fJj nkds, j' ;ed? e?A;o
pdb' fJj nkds, j' ;ed? e?A;o o' o' o' o' o'zkBk ;t/o/ g[zroh w{zr dkb ykD Bkb ;oho B{z fwbd/ jB eJh ckfJd/kBk ;t/o/ g[zroh w{zr dkb ykD Bkb ;oho B{z fwbd/ jB eJh ckfJd/
pdb' fJj nkds, j' ;ed? e?A;o
pdb' fJj nkds, j' ;ed? e?A;o
pdb' fJj nkds, j' ;ed? e?A;o
g[zroh w{zr dkb ;G s'A fznkdk g"SfNe wzBh iKdh j?. fJ; 'u
e?b'oh pj[s xZN ns/ ftNkfwB J/, ph, ;h ns/ Jh dh Gog{o wksok
j[zdh j?. fJ; s'A fJbktk w?rBhShnw, ekgo, ckJhpo, g'NkShnw,
nkfJoB nkfd tor/ g'Se sZsK dk yzkBk j? w{zr dh dkb. nkU
ikDd/ jK fe o'z ;t/o/ g[zroh w{zr ykD d/ d' yk; ckfJd/.
e?A;o dh o'eEkw
g[zroh w{zr dkb 'u gkJ/ ikD tkb/ nwhB' n?f;v ns/ Ubhr'
;?e/okJhv e?A;o ;?Zb c?bD s'A o'eD dk ezw eod/ jB. fJ; Bkb
e?A;o s'A pukn ofjzdk j?. fJ; d/ Bkb jh w{zr dkb 'u w"i{d cb?t/
BkJhv; coh o?vheb; s'A puB 'u th pj[s ckfJd/wzd j?.
jkJh pbZv gq?ZSo ezNo'b
fiBQK b'eK dk pbZv gq?ZSo jkJh ofjzdk j?, T[BQK B{z g[zroh dkb
dk ;/tB zo{o eoBk ukjhdk j?. fJ; 'u nfij/ sZs gkJ/ iKd/ jB
i' e'b/;Nq'b d/ gZXo ns/ pbZv gq?So B{z ezNo'b 'u oZydk j?.
fJBQK o'rK 'u th bkGekoh
g[zroh w{zr dkb gkuB fefonk mhe eoB, fbto o'r ns/ g/N
d/ o'rK bJh th pj[s bkGekoh j?.
djhA djhA u fJj uhu fJj uh K fwbke/ ykD Bkb ;oho B{z j[zd/ jB eJh ckfJd/K fwbke/ ykD Bkb ;oho B{z j[zd/ jB eJh ckfJd/
u fJj uh K fwbke/ ykD Bkb ;oho B{z j[zd/ jB eJh ckfJd/
djhA djhA djhA 'u fJj uhu fJj uhzK fwbke/ ykD Bkb ;oho B{z j[zd/ jB eJh ckfJd/K fwbke/ ykD Bkb ;oho B{z j[zd/ jB eJh ckfJd/
ihok eJh b'eK B{z f;oc nZX/ f;o 'u dod
djhA 'u ekbk Bwe ns/ G[fDnk j[zdh j?. nfij/ 'u djhA 'u T[pb/ j'J/
BthA fdZbh$f;vBh (fpT{o') e[M b'eK B{z Bj[z ykD dh nkds j[zdh j?. Bj[z ykDk
j'fJnk ihok fwbke/ ykD Bkb T[;dk uktb fwbke/ ykD Bkb ckfJdk j[zdk
sDkn, xpokjN Bkb i'fVnk iKdk j?. fznkdkso fJj ;G sDkn d/ ekoB jh
;[nkd tX iKdk j? ns/ vkJhi/SB j?.
j[zdk j?. gozs{ eJh tko fznkdk Bj[z ykDk tZvh go/SkBh yVQh eo ;edk j?. nfijk
f;;Nw th mhe ofjzdk j?. 7H ;"Ac
jh 20 ;kb dh fJe bVeh Bkb j'fJnk.
2H Sfjd djhA 'u ;"Ac fwbke/ ykD Bkb BhAd
nk;Nq/bhnk fBtk;h fJe bVeh B{z fznkdk Bj[z ykD ekoB nkgDk nzr{mk jh
djh 'u Sfjd fwbke/ ykD Bkb w{zj Bk nkT[D dh ;wZf;nk d{o j' iKdh j?.
r[nkDk g? frnk. fznkdk Bj[z ykD ekoB bVeh d/ jZE 'u fJe tZyoh soQK dk
d/ Skb/ mhe j' iKd/ jB. fJ; s'A fJbktk g/N dh r?; ns/ ibD
;feB e?A;o j' frnk. bVeh B{z Bj[z ykD dh nkds fJ; bJh brh feT[Afe T[; B{z
3H ekbh fwou j'D 's/ th fJ; dk fJ;s/wkb eo ;ed/
;e{b 'u o'zkBk pj[s ;skfJnk ik fojk ;h s/ 2014 'u fJj fJzBk tX frnk fe
fiBQK b'eK d/ ;oho dk Gko pj[s j'.
bVeh B/ nkgDk ;kok Bj[z jh yk fbnk. T[; d/ Bj[z 'u ;wZf;nk T[d'A tXh id'A T[;
fznkdk j[zdk j? T[BQK B{z djhA d/ Bkb 8H UN;
B/ yokp j'J/ Bj[z B{z eZfNnk BjhA pbfe T[; B{z b[ek e/ oZfynk. e[M fdBK 'u T[; dk
ekbh fwou fwbke/ ykDh ukjhdh j?. UN; ns/ djhA d/ fJ;s/wkb Bkb
Bj[z ekbk g? frnk. bVeh B/ uko ;kbK sZe nkgDk Bj[z b[ek e/ oZfynk.
fJ; Bkb ;oho 'u iwk tkX{ uoph xZN ;oho B{z e?bShnw , g'NkShnw ns/ gq'NhB
T[j fJ; s'A pknd d' ;oiBK B{z fwbh s/ T[BQK B{z fejk fe yokp j'J/ Bj[z dk ekbk
djhA f;js d/ bJh pj[s ckfJd/wzd j' iKdh j?. fwbdk j? fi; Bkb jZvhnK wzp{s
fjZ;k jNk e/ Bebh uwVh brk fdZsh ikt/ sK fe T[; dk jZE yokp Bk bZr/. fJ;
j[zdk j? fJ; 'u w'i{d ftNkfwB;, 4H SZeo ns/ vokJhco{N pDdhnK jB.
d/ bJh vkeNoK B/ jkwh Go fdZsh. T[; dh gfjbh ;oioh s'A gfjbK vkeNoK B/
e?bShnw ns/ eJh d{i/ fwBob; ;oho djhA 'u SZeo ns/ ;[Ze/ w/t/ fwbk e/ 9H Jh;pr'b
c?;bk fbnk fe T[; d/ jZE dh pkfJUg;h th eotk fdZsh ikt/. 6 jcs/ s/ eJh
B{z eJh soQK dhnK phwkohnK s'A pukT[Ad/ ykD Bkb ;oho dh ewz'oh d{o j' iKdh b{i w'SB dh ;wZf;nk j'D 's/ djhA
N?;NK s'A pknd vkeNoK B{z gsk bZfrnk fe bVeh d/ nzr{m/ 'u w?fbrq/AN w/bkB'wk
jB. rowh d/ w";w 'u nkgDh vkJhN j? ns/ fJj ;oho dk Gko tXkT[D 'u 'u Jh;pr'b fwbk e/ ykU fJ; Bkb
BK dk fJe e?A;o j' frnk j?. dZ;D:'r j? fe fJj n;XkoD e?A;o j? i' pj[s xZN
'u djhA B{z zo{o Skwb eoBk ukjhdk j?. wdd eodk j?. s[ozs okjs fwbdh j? ns/ fJj e"b?;No'b
d/yD B{z fwbdk j?. ypoK dh wzBhJ/ sK bVeh d/ jZE dhnK uko tZvhnK ;oiohnK
djhA 'u Bwe ns/ uhBh s'A fJbktk th 5H nitkfJB xNkT[D 'u th wdd eodk j?.
ehshnK rJhnK sK fe fJ; fNT{wo B{z eZfYnk ik ;e/. jkbKfe pknd 'u T[; d/
e[M nfijhnK uhzK jB fiBQK B{z djhA ptk;ho d/ o'rh B{z djhA 'u nitkfJB 10H e/bk
nzr{m/ B{z tZYDk jh fgnk feT[Afe e?A;o s'A puD dk fJj jh fJe sohek ;h.
'u fwbke/ ykD Bkb ;oho B{z d'r[Dk fwbke/ ykDh ukjhdh j?. ukj' sK djhA 'u e/bk fwbke/ ykD Bkb g/N
bVeh dk jZE j[D mhe j'D dh gqfefonk 'u j?. bVeh B/ fejk fe Bj[z ykD
ckfJdk j[zdk j?. nkU ikDd/ jK nitkfJB B{z gh; e/ th fJ;s/wkb eo dh ;wZf;nk d{o j' iKdh j? ns/ fJ;
Bkb T[; B{z nkgD/ Bkb j'J/ S'SD B{z G[ZbD 'u wdd fwbdh ;h. j[D bVeh T[BQK
nfijhnK e[M uhzK pko/ ;ed/ j'. Bkb pbZv gq?So th ezNo'b 'u ofjzdk
b'eK B{z p'bD bJh gq/fos eodh j?, fiBQK B{z fes/ th s/ fe;/ th soQK Bkb ;skfJnk
1H ekbk Bwe ns/ G[fDnk j'fJnk 6H uktb j?.
ik fojk j?.

37
37
37 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh 2019
37 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh
37 gzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh
ikgkB dk wzBDk-ftfdnkoEhnK ;g/; u 197 fdB fpsk e/ Xosh s/
ikgkB dk wzBDk-ftfdnkoEhnK
ikgkB dk wzBDk-ftfdnkoEhnK
ikgkB dk wzBDk-ftfdnkoEhnK
ikgkB dk wzBDk-ftfdnkoEhnK
;g/; u 197 fdB fpsk e/ Xosh s/
;g/; u 197 fdB fpsk e/ Xosh s/
;g/; u 197 fdB fpsk e/ Xosh s/
;g/; u 197 fdB fpsk e/ Xosh s/
dh B o yokp eo foj? ;wkoNc'Bo yokp eo foj? ;wkoNc'B
dh B o yokp eo foj? ;wkoNc'B
dh B gos e/ s[oBk G[Zfbnk g[bkV :ksoh
dh B
dh Bzo yokp eo foj? ;wkoNc'Bo yokp eo foj? ;wkoNc'B
gos e/ s[oBk G[Zfbnk g[bkV :ksoh
gos e/ s[oBk G[Zfbnk g[bkV :ksoh
gos e/ s[oBk G[Zfbnk g[bkV :ksoh
gos e/ s[oBk G[Zfbnk g[bkV :ksoh
;g/; 'u g{o/ 197 fdB fpskT[D s'A
pknd 5 nes{po 2018 B{z Xosh 's/
tkg; nkJ/ ;B.
J/H i/H ;w/s 3 b'eK B{z fJzNoB?SBb
;g/; ;N/SB (nkJhH n?Z;H n?Z;H) T[Zs/ G/
fink frnk ;h. fJBQK B{z T[E/ w"i{d
nkofpN b?p'oNoh B{z nkgo/SBb pDkT[D
s'A fJbktk ;g/;tke eoB bJh G/fink
frnk ;h. fJBQK 197 fdBK 'u 3 b'eK
d/ fJ; eo{ B/ ;g/; 'u ekch y'i ehsh.
thvhU B{z S/no eod/ j'J/ J/H i/H B/ fbfynk
fe xo gosD 's/ ;tkrs j?, f;Ui
n?ZwH n?Z;H09, fJj nes{po 5 dh thvhU
j? id'A w?A chbv N?;N n?e;g?ohw?AN bJh
;g/; 'u 197 fdB fpsk e/ Xosh 's/
tkg; nkfJnk ;h. w?B{z nk; j? fe jkb
jh 'u tkg; nkJh eo{ dh jkbs fJ; s'A
fpjso j't/rh.
don;b J/H i/H ns/ T[BQK dh Nhw s'A
fJbktk fszB j'o b'eK B{z ;g/; 'u G/
fink frnk ;h. J/H i/H B/ fJj NthN
T[BQK b'eK bJh ehsk. d{ih Nhw 20
d;zpo B{z ;g/; s'A tkg; nkJh j?. fJ;
tko Bk;k dh ;/o/Bk nkBB-uK;bo, o{;
d/ ;or/Jh o'e':/t ns/ iowBh d/
N'ehU (fpT{o') ikgkB ftu ftfdnkoEhnK dhnK nZyK dh o"SBh fdB-p-fdB nb?ei?Avo r;oN B{z Skwb ehsk frnk
yokp j[zdh ik ojh j? ns/ ;oeko ;wkoNc'B B{z fJ;d/ bJh d'S d/ ojh j?. jkb jh tkfSzrNB (fpT{o') g[bkV :ksoh B{z ;kjwD/ nkJh j?, fi; 'u g[bkV :ksoh ;h. g[bkV :ksohnK ;/o/Bk nkBB-
ftu ikgkB d/ f;Zfynk, ;ZfGnkukoe, y/v, ftfrnkB ns/ seBhe wzsokbk tZb'A fizBk ;wK ;g/; ikD dh fsnkoh eoB Xosh 's/ nk e/ ;jh sohe/ Bkb s[o BjhA uK;bo ns/ ;or/Jh o'e/:/t dk gfjbK
eotkJh rJh y'i ftu y[bk;k j'fJnk j? fe ;N?Avov 1H0 ;e'o (20$20 Bzo d/ 'u brdk j?, UBk jh ;wK tkg; Xosh gk fojk. fJj efbg n?;Nq'BkN J/H i/H id'A fe r;oN dk d{ik fwSB ;h. fszBK
pokpo) s'A xZN dh Bzo tkb/ ftfdnkoEhnK dh frDsh fznkdk j? i' fe j[D sZe 's/ nk e/ w[V Bkowb j'D 'u th brdk (fvq:{) fcT{;Nb B/ S/no ehsh j? i' Bk;k :ksohnK B/ th g[bkV 'u 197 fdB
dh ;G s'A fznkdk do j?. ;oeko dk wzBDk j? fe ;wkoNc'B 's/ fpskJ/ ikD tkb/ j?. fJ; rZb B{z ;Zu eodh fJe thvhU d/ fJe ;g/; fwSB dk fjZ;k ;B. T[j fpskJ/ jB.
;w/A ftu fznkdk tkXk nZyK d/ o'rK dk ekoB pD fojk j?.
fzeo:'r j? fe ;e{bh ftfdnkoEh nkgDk fznkdk ;wK ;wkoNc'B 's/ fpskT[Ad/
NKvk d/ B"itkB dk nwohek u esb
NKvk d/ B"itkB dk nwohek u esb
NKvk d/ B"itkB dk nwohek u esb
NKvk d/ B"itkB dk nwohek u esb
jB ns/ nkgDhnK BzoK w'pkfJb r/wz 's/ fNekJh oZyd/ jB. ikgkB ftu ;G s'A NKvk d/ B"itkB dk nwohek u esb
fznkdk w'pkfJb r/wz B{z ftfdnkoEh nkgD/ ;wkoNc'B 's/ d/yd/ jB. ikgkB
d[Bhnk dh sh;oh ;G s'A tZvh r/fwzr wkoehN j?. d[Bhnk dh ;G s'A tZvh r/fwzr
NKvk (fpT{o') nwohek d/ g/Af;b-t/
wkoehN tkb/ d/S uhB ftu th pZfunK B{z nZyK d/ o'r j' oj/ jB. ftSt f;js
BhnK (Bzdhe fBT{ io;h) 'u fwnkDh
;zrmB d/ skzk nzefVnK nB[;ko d[Bhnk ftu ikgkB pugB ftu nZyK dhnK
d/ B"itkB dk b[N/fonK tZb'A r'bh wko
phwkohnK ;j/VB tkbk T[Zuh do tkbk d/S j?.
e/ esb eo fdZsk frnk. fwqfse dh
gSkD nwBdhg f;zx g[Zso gqhsw f;zx
fBtk;h tkov 3 fwnkDh d/ o{g 'u j'Jh
fJzv'B/
fJzv'B/ hnk L G[Zy/, phwko s/ ghVshnk L G[Zy/, phwko s/ ghVs j?. tkodks 28 d;zpo dh dZ;h ik ojh
fJzv'B/ hnk L G[Zy/, phwko s/ ghVs
fJzv'B/Shnk L G[Zy/, phwko s/ ghVshnk L G[Zy/, phwko s/ ghVs
fJzv'B/
j?, fi; dh ;{uBk gfotko B{z j[D fwbh
j?.
7 ;kb gfjbK frnk ;h nwohek
7 ;kb gfjbK frnk ;h nwohek
7 ;kb gfjbK frnk ;h nwohek
7 ;kb gfjbK frnk ;h nwohek
7 ;kb gfjbK frnk ;h nwohek
b'eK Bkb Go/ gJ/ jB
b'eK Bkb Go/ gJ/ jB oDkoEh e?AgoDkoEh e?Ag dZ;D:'r j? fe nwBdhg 7 ;kb
b'eK Bkb Go/ gJ/ jB SoDkoEh e?AgoDkoEh e?Ag
b'eK Bkb Go/ gJ/ jB
b'eK Bkb Go/ gJ/ jB oDkoEh e?Ag
gfjbK nwohek frnk ;h ns/ r?;
;N/SB 's/ ezw eodk ;h. fwqfse dh wK
pbftzdo e"o B/ o'Ad/ e[obkT[Ad/ j'J/
dZf;nk fe fJj wBj{; ypo T[BQK B{z
nwohek 'u ofj oj/ T[BQK d/ fe;/ foSs/
dko B/ fdZsh j?. gfotko w[skpe T[BQK
B{z fJ; pko/ fznkdk ikDekoh BjhA j?
fe T[BQK d/ g[Zso dk esb feBQK jbksK
'u j'fJnk j?. nwBdhg ni/ e[nkok ;h.
pochb/ s{ckB Bkb nwohek d/ tZv/
pochb/ s{ckB Bkb nwohek d/ tZv/
pochb/ s{ckB Bkb nwohek d/ tZv/
pochb/ s{ckB Bkb nwohek d/ tZv/
pochb/ s{ckB Bkb nwohek d/ tZv/
fjZ;/ u iB-ihtB gqGkfts
fjZ;/ u iB-ihtB gqGkfts
fjZ;/ u iB-ihtB gqGkfts
fjZ;/ u iB-ihtB gqGkfts
fjZ;/ u iB-ihtB gqGkfts
5,700 T[vkDK d/oh Bkb T[vhnK.
dZyD-gZSwh ;{p/ fBT{ w?e;he' d/ Bkb
jh e[M dZyDh s/ g{oph ;{fpnK 'u nkT[D
tkb/ fdBK 'u Gkoh toyk dh nB[wkB
j?. yokp w";w d/ ekoB Bt/A ;kb 's/ ;?o
;gkN/ 's/ fBebD tkb/ jzkoK b'eK dhnK
T[whdK 's/ gkDh fco ;edk j?.
ez;k; 'u g[b; B/ fejk fe poc d/
ekoB nzsookSNoh okiwkor 's/ ikBb/
ekfoNk (fpT{o') fJzv'B/Shnk d/ ;[Bkwh gqGkfts fJbkfenK 'u ;ys zo{os tkbh
tk ;Ve jkd;k j'fJnk. T[Zsoh vke'Nk
wdd ;wZroh g[Zi sK rJh go wB[Zyh ;jkfJsk d/ oj/ eowukohnK B/ fejk fe
'u jkd;/ 'u fJe ftnesh dh ikB ubh
okjs e?AgK 'u brksko tX ojh b'eK dh frDsh d/ ubfdnK ;kc gkDh ns/
rJh.
dtkJhnK pj[s s/zh Bkb ysw j' ojhnK jB. itkbkw[yh cND Bkb nkJh ;[Bkwh
b{Jh;hnkBk 'u th fJe 58 ;kbk
'u woB tkfbnK dh frDsh 429 se g[Zi rJh j?. zwhB 'u XZ;/ j'J/ xoK ekoB p/
n"os dh w"s j' rJh. T[vkDK 's/ Bzo
xo j'J/ b'eK dh frDsh 'u pj[s tkXk j'fJnk j?.
oZyD tkbh t?Zp;kJhN 'cbkJhN nt/no'
fJe n?ZBH ihH UH bJh ezw eo ojh vkeNo nbhfwB B/ fejk,''p[yko, f;o dod
w[skpe 6,500 s'A fznkdk T[vkDK d/oh
Bkb eJh pZu/ ghVs jB ns/ T[BQK e'b ghD bJh zo{oh gkDh th BjhA j?.'' T[BQK
dk fSeko j'JhnK s/ 800 s'A fznkdk
fejk fe ;kv/ e'b fBoXkos s'A xZN dtkJhnK jB. SoDkoEhnK bJh fJZE/ f;jswzd fSekr' (fpT{o') nwohek 'u Gkoh Bkb b'eK 's/ fJ; dk pj[s n;o g? fojk
T[vkDK B{z oZd eoBk fgnk.
wkj"b BjhA j?. T[BQK B{z G'iB ukjhdk j? ns/ b'eK B{z coS 's/ ;"Dk g? fojk j?.'' skzk pocpkoh s/ s{ckBh jtktK ekoB tZy- j?.
vke'Nk, fwBh;'Nk, ez;k; s/
nzefVnK w[skpe fwqseK dh frDsh 'u tkXk j'fJnk j? ns/ ni/ th 154 b'e tZy xZNBktK ekoB xZN s'A xZN 6 b'eK d/S d/ T[Zso-wZX w?dkBK s/ wZX-
nkJhUtk 'u fgSb/ fdBhA eJh
bkgsk jB. wkfjoK B/ fusktBh fdZsh j? fe fcbjkb SKs j'JhnK bfjoK gqGkfts dh w"s j' rJh. S[ZNhnK d/ fbjkz Bkb gZSwh fJbke/ 'u 8 s'A b? e/ 12 fJzu
y/soK B{z fco s'A B[e;kB gj[zuk ;edhnK jB. 5000 s'A fznkdk b'e d{ih e[dosh :ksok bJh fJj ;jh ;wK j? go ;Ve sZe pocpkoh ekoB 500 s'A fznkdk wjZstg{oB ;VeK pzd ojhnK, fi; Bkb
spkjh d/ SZe 'u xo tkg; ikD s'A vo oj/ jB. s/ jtkJh nktkikJh ;/tk gqGkfts j'D T[vkDK oZd eo fdZshnK rJhnK s/ b'eK dh nktkikJh gqGkfts j'Jh.

38
38
38 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh 2019
38 gzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh
38 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh
nk;Nq/bhnkJh fijkdh Bhb
nk;Nq/bhnkJh fijkdh Bhb
nk;Nq/bhnkJh fijkdh Bhb
nk;Nq/bhnkJh fijkdh Bhb Gkosh w{b d/ 3 b'eK B{z fiT[Ad/
nk;Nq/bhnkJh fijkdh Bhb
Gkosh w{b d/ 3 b'eK B{z fiT[Ad/
Gkosh w{b d/ 3 b'eK B{z fiT[Ad/
Gkosh w{b d/ 3 b'eK B{z fiT[Ad/
Gkosh w{b d/ 3 b'eK B{z fiT[Ad/
gqek
gqek dh Bkrfoesk oZd
gqek
gqek dh Bkrfoesk oZd dh Bkrfoesk oZd
gqekS dh Bkrfoesk oZd dh Bkrfoesk oZd
;kVB tkb/ 3 iD/ d' h eoko
;kVB tkb/ 3 iD/ d'
;kVB tkb/ 3 iD/ d'
;kVB tkb/ 3 iD/ d' h eokoh eoko
;kVB tkb/ 3 iD/ d'Sh eokoh eoko




fb;?;No (fpT{o') efjzd/ B/ fe M{m s'A fJzrb?Av nkfJnk ;h. d'ShnK B/ fJe eb/w s'A T[BQK B{z 300,000 g"Av fwb
d/ g?o BjhA j[zd/ ns/ ;Zu fJe Bk fJe j'o n"os B{z ikD-p[ZM e/ d[ekB 'u ;kV ikDr/ ns/ fJ; soQK T[j uzrh fzzdrh
fdB ;G d/ ;kjwD/ nk jh iKdk j?. fdZsk, i' T[BQK dh :'iBk pko/ ikDdh pshs eoBr/ go ;Zu ;G d/ ;kjwD/
nfijk jh e[M d/yD B{z fwfbnk j? ;h. gfjbK sK fb;?;No Xwke/ B{z nk jh frnk j? ns/ T[j i/b dh jtk
fJzrb?Av 'u, fiZE/ g?f;nK d/ bkbu 'u nZstkdh jwb/ Bkb i'V e/ d/fynk ik ykDr/. 25 cotoh, 2018 fJBQK fszBK
ehs/ rJ/ esb dk godkckS j' frnk. fojk ;h go pknd 'u ;p{s fwb/ fe 3 B/ g'fbS fwBh- ;[gowkoehN 'u g?No'b
fJzrb?Av d/ fb;?;No Sfjo 'u fszB ftneshnK B/ d[ekB dk phwk eb/w b?D fSVe e/ nZr brk fdZsh. fJ; d[ekB
ftnesh Gkosh w{b 3 ftneshnK ;D/ bJh fJj ;kfiS ouh ;h. s[jkB{z dZ; d/ T[Zgo ;fEs cb?N th g{oh soQK spkj
gzi ifDnK d/ esb d/ d'Sh mfjokJ/ dJhJ/ fe fJzrb?Av 'u fJe d[ekBdko j' frnk fi; 'u Gkosh w{b d/ ox{pho
rJ/ jB. ikDekoh w[skpe cotoh now e[od, T[; d/ d';s noeB nbh s/ dk gfotko ;V e/ ;tkj j' frnk. T[;B/
2018 B{z ouh rJh fJ; ;kiS ekoB jkeo jk;B B/ phwk eb/w b?D bJh fejk fe nfijk e'Jh gb BjhA j[zdk id
w?bpoB (fpT{o') nk;Nq/bhnk 'u tKNv fijkdh Bhb gqekS s'A T[BQK dh nk;Nq/
Gkosh w{b d/ i'; ox{pho dh gsBh ns/ d[ekB B{z ;kVB dh :'iBk pDkJh ;h T[j nkgD/ gfotko B{z :kd BjhA eodk.
-bhnkJh Bkrfoesk y'j bJh rJh j?. gqekS pknd 'u nZstkdh ;zrmB fJ;bkfwe
d' g[ZsoK ns/ fJe dh wfjbk d';s dh feT[Afe T[BQK dk eko'pko wzdjkbh d/ d"o ikDekoh w[skpe 18 iBtoh, 2019
;N/N bJh GoshnK eoB bZfrnk ;h. nk;Nq/bhnk d/ rqfj wzsoh ghNo vNB B/
w"s j' rJh. ox{pho dk gfotko w"ohShn; 'u'A r[zo fojk ;h. T[BQK ;'funk fe phwk B{z fJBQK eksbK B{z ;zk ;[DkJh ikt/rh.
w?bpoB d/ 27 ;kbk ;kpek o?go B{z p/jZd ysoBke ftnesh eoko fdZsk j?. fgsk
okjhA gqekS e'b nk;Nq/bhnk s/ fcih dh ;z:[es Bkrfoesk j?.
nk;Nq/bhnkJh ekB{zB d/ sfjs d'jo/ Bkrfoe dh Bkrfoesk nZstkdh ngokX
gzikphnK dk kjh ;BwkB eo/rh fpqN/B dh wjkokDhkjh ;BwkB eo/rh fpqN/B dh wjkokDh
gzikphnK dk
gzikphnK dk
gzikphnK dk Skjh ;BwkB eo/rh fpqN/B dh wjkokDhkjh ;BwkB eo/rh fpqN/B dh wjkokDh
gzikphnK dk kjh ;BwkB eo/rh fpqN/B dh wjkokDh
d/ SZe iK T[; 'u d'Sh mfjokJ/ ikD 's/ y'jh ik ;edh j?. fJe gZsoeko J/iz;h dh
ypo w[skpe T[j fJ;bkfwe ;N/N Bkb i[Vh fJe thvhU 'u Bzo nkfJnk ;h s/
w?bpoB 'u fJe g[b; nfXekoh dk f;o tZYD dh Bkekw e'fSS 'u th Skwb ;h.
gqekS 2013 'u nk;Nq/bhnk s'A ;hohnk bJh otkBk j'fJnk ;h. T[; t/b/ T[; B/
nkgDk BK np{-ykfbd-nb-ezp'vh dZf;nk ;h. rbsh Bkb T[; B{z 2015 'u fJoke
d/ w";{b 'u nwoheh jtkJh jwb/ 'u fwqs dZf;nk frnk ;h. T[j fJ;bkfw; ;N/N
;w{j 'u GoshnK eodk ;h s/ nZstkdhnK B{z nk;Nq/bhnk 'u nZstkdh ;kfzS 'u
Skwb j'D bJh T[sSkfjs eodk ;h. fJe j'o t?Zp;kJhN w[skpe gqekS ni/ s[oeh
dh fJe i/b 'u pzd j?.
nwohekL Gkosh w{b d/ g[b; nfXekoh d/
nwohekL Gkosh w{b d/ g[b; nfXekoh d/
nwohekL Gkosh w{b d/ g[b; nfXekoh d/
nwohekL Gkosh w{b d/ g[b; nfXekoh d/
nwohekL Gkosh w{b d/ g[b; nfXekoh d/
esb d/ ;pzX u ftnesh frqcsko
esb d/ ;pzX u ftnesh frqcsko
esb d/ ;pzX u ftnesh frqcsko
esb d/ ;pzX u ftnesh frqcsko
esb d/ ;pzX u ftnesh frqcsko
bzvB (fpT{o') fpqN/B dh wjkokDh Skwb j?. n"osK bJh ezw eoB pdb/ n?ZwH phH
fJBQK B{z ehsk ikt/rk ;BwkfBsº
fJBQK B{z ehsk ikt/rk ;BwkfBsº
fJBQK B{z ehsk ikt/rk ;BwkfBsº
tZb'A Bt/A ;kb 'u tZy-tZy y/soK dhnK fJBQK B{z ehsk ikt/rk ;BwkfBsº JhH, pofwzxw 'u GkJhukoe ezwK pdb/
fJBQK B{z ehsk ikt/rk ;BwkfBsº
;/tktK 'u wjZstg{oB :'rdkB gkT[D r[fozdo f;zx i';B B{z okiBhse o'zh e"o frzd/ B{z n?ZwH phH JhH , c"i 'u
tkb/ e'Jh b'eK dk Skjh ;BwkB ehsk ;/tktK pdb/ ;hH phH nkJhH dk fyskp rqzEh dh ;/tk eoB tkbh wBdhg e"o B{z
ikt/rk, fiBQK 'u pj[s ;ko/ gzikph th fdZsk ikt/rk. j;gskb fJzv;Noh ns/ n?ZwH phH JhH, fpqfNS J/ShnB GkJhuko/
Skwb jB. r[fozdo f;zx i';B B{z ;wki ;/tk pdb/ rbk;r' d/ okfizdo bJh ezw eoB tkb/ ;[fozdogkb f;zx
okiBhse ;/tktK, vkH dbihs f;zx B{z f;zx pkitk B{z n?ZwH phH JhH, T[u/oh fbZN n?ZwH phH JhH, ;ZfGnkuko ns/
j;gskb fJzv;Noh ns/ ;wki ;/tk, ftZfdnk ns/ Xkofwe y/so 'u gkJ/ GkJhukoe ezwK pdb/ gqskg gtko B{z
gowdhg f;zx B{z xZN frDshnK bJh :'rdkB pdb/ pofwzxw y'ieko n?ZwH phH JhH, rqfj ftGkr 'u ;/tktK
ezw eoB d/ pdb/ ;BwkBs ehsk ikt/ :{Bhtof;Nh dh b?euoko vkH irpho eoB pdb/ e[bihs e"o ;Zr{ B{z n?ZwH
rk. wBdhg e"o B{z n?ZwH phH JhH fyskp i'sh i"jb B{z UH phH JhH , ;[yiht ;zX{ B{z phH JhH, eko'pko bJh pboki NzvB B{z
Bkb ;BwkBs ehsk ikt/rk. fJ; d/ eko'pkoh y/so pdb/ UH phH JhH, f;Zfynk n?ZwH phH JhH, ird/t f;zx wkth, bfbs
fJbktk j'o th eJh f;Zy ftneshnK B{z d/ y/so 'u uzrk ezw eoB tkb/ voph w'jB Bkrgkb B{z phH JhH n?ZwH d/ fyskp
T[BQK d/ :'rdkB pdb/ Skjh ;BwkB fwb/ Sfjo d/ y'ieko vkH dbihs f;zx ftoe Bkb ;BwkfBs ehsk ikt/rk.
rk. fJZE/ gzikph, GkoshnK ns/ j'oK B{z B{z UH phH JhH, xZN frDshnK bJh ezw pj[s ;ko/ GkoshnK ;D/ Gkosh
fwbk e/ e[Zb 1,148 b'eK B{z Skjh eoB pdb/ gowdhg f;zx GkNhnk B{z ;zrhseko fBfsB ;tkBh B{z th Skjh
;BwkB fwb/rk. yk; rZb fJj j? fe n?ZwH phH JhH, ;o'i d[Zrb B{z J/ShnB ;BwkB fdZsk ikt/rk, fi; ekoB
fJ; ;{uh 'u 47 ch;dh n"osK d/ BK th ns/ xZN frDshnK fgS'eV tkbhnK GkJhuko/ 'u T[sSkj j?.
tkfSzrNB (fpT{o') e?bhc'oBhnk dh fBT{w?B ekT{ANh 'u Gkosh w{b d/ fJe g[b;
nfXekoh d/ esb wkwb/ 'u fJe SZeh B{z frqcsko ehsk frnk j? i' w?e;he' coko
j'D dh :'iBk pDk fojk ;h. ;N?Bh;bkT[; ekT[ANh S?foc n?vw feqSt:B;B d/
nk;Nq/bhnk L ;e{b u bZrh nZr, Gkoh B[e;kB
nk;Nq/bhnk L ;e{b u bZrh nZr, Gkoh B[e;kB
nk;Nq/bhnk L ;e{b u bZrh nZr, Gkoh B[e;kB
nk;Nq/bhnk L ;e{b u bZrh nZr, Gkoh B[e;kB
jtkb/ Bkb fJe gZsoeko J/iz;h tb'A SZeh dh gSkD 33 ;kbk r[;skt' g/o/i nk;Nq/bhnk L ;e{b u bZrh nZr, Gkoh B[e;kB
nfonkrk d/ s"o 's/ j'Jh j? s/ T[j nwohek 'u r?o-ekB{zBh o{g Bkb ofj fojk ;h.
T[; B{z r'bhpkoh tkbh EK s'A eohp 200 whb dZyD 'u eoB ekT{ANh ;fEs T[; d/
xo s'A frqcsko ehsk frnk. f;vBh (fpT{o') nk;Nq/bhnk d/ ;{p/
ekog'ob o'fBb f;zx (33) B/ SZeh B{z ;Ve feBko/ o'fenk s/ e[M gbK pknd jh fBT{ ;kT{E t/bz d/ Sfjo f;vBh ftu
T[BQK B/ tkfJob?Z; 's/ fejk fe r'bh uZbh j?. w"e/ 's/ gj[zu/ d{i/ nfXekohnK B/ et/eo; fjZb ;e{b ftu nZr bZr rJh.
d/fynk fe f;zx B{z r'bh bZrh ;h. T[j T[; B{z j;gskb b? rJ/, fiE/ T[BQK B{z fwqs nZr ekoB bZrGr 100,000 vkbo sZe
n?bkB eo fdZsk frnk. f;zx fcih d/ w{b fBtk;h ;B s/ i[bkJh 2011 'u g[b; 'u dk B[e;kB j'D dk nB[wkB j?. g[b;
Gosh j'J/ ;B. fBT{w?B d/ g[b; w[yh o?Avh fouov;B B/ S[Zeotko B{z gZsoekoK Bkb fJ; nZr B{z SZeh wzB ojh j?. nZr bZrD
rZb eofdnK fejk fe 12 w?Apoh ftGkr d/ fJfsjk; 'u nfijk ed/ BjhA j'fJnk. dh ;{uBk fwbd/ ;ko jh g[b; et/eo;
T[BQK B/ fejk fe nfonkrk r?o-ekB{zBh o{g 'u nwohek nkfJnk ;h s/ T[j nkgD/ fjZb J/pb/z ftu bkb'o o'v 's/ gj[zuh.
fgsk d/ xo w?e;he' gos fojk ;h. fJ; s'A gfjbK th SZeh B{z d' tko Sokp s/ d{i/ nZr ;e{b d/ fJe ewo/ ftu bZrh ;h.
BShb/ gdkoEK d/ gqGkt 'u rZvh ubkT[D d/ d'S 'u frqcsko ehsk frnk s/ fro'j fBT{ ;kT{E t/bz d/ nZr p[MkT{
Bkb th T[; d/ ;pzX ;B.' eowukohnK B/ ekch w[Seb Bkb nZr
g[b; nfXekoh B/ fejk fe nfonkrk d/ Gok n?vqhnB ftorB (25) s/ 's/ ekp{ gkfJnk. fJe nB[wkB w[skpe
;fjeowukoh n?foe oki' efto'i (32) B{z fjz;k d/ d'S 'u frqcsko ehsk frnk. ewo/ ftu bZrGr 50,000 vkbo s'A b?
ftorB B{z j?Bc'ov s/ efto'i B{z w'v/;N' s'A frqcsko ehsk frnk. T[BQK B/ fejk fe e/ 100,000 vkbo sZe d/ ;kwkB d/
T[j nfonkrk B{z pukT[D dh e'fSS eo oj/ ;B, i' w?e;he' ikD dh ske 'u ;h. B[e;kB j'fJnk. g[b; B/ fJ; wkwb/
eoB ekT{ANh d/ S?foc v'Bh :zrpbZv B/ fejk fe fi; xo 'u'A nfonkrk fwfbnk j? ;pzXh iKu S[o{ eo fdZsh j?. fJ; d/ Bkb
T[E'A d' g[oSK s/ fJe n"os B{z frqcsko ehsk frnk j?. :zrpbZv B/ fejk fe T[j fJ; jh g[b; B/ fJ; wkwb/ ftu b'eK s'A wdd
rZb dh g[SNh BjhA eo ;edk fe eh fJj fszB'A d/S 'u r?o-ekB{zBh o{g Bkb ofj oj/ dh nghb ehsh j?.
;B.

39
39
39 gzikp NkJhwz, f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh 2019
39 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh
39 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh
okw Bkw f;wfo s{ ihtfj fcfo B ykJh wjk ekb[..
okw Bkw f;wfo s{ ihtfj fcfo B ykJh wjk ekb[..
okw Bkw f;wfo s{ ihtfj fcfo B ykJh wjk ekb[..
okw Bkw f;wfo s{ ihtfj fcfo B ykJh wjk ekb[..
okw Bkw f;wfo s{ ihtfj fcfo B ykJh wjk ekb[..
BkwL 'Bkw' iK 'BkwQk' w{b s"o s/ ;zy ueq rdk j? Xkoh wjk ;koEh gsh s'A puk e/ T[; dh fJZzs oZyD wzrdk jK fe w?B{z ;zs iBK d/ uoBK dh nfpBk;h B ed/ wo? B ikfJnk..
cko;h dk bcz j?, fi; d/ noE 'f;cs' ;s;zrk ..¡0.. tkb/! j/ bZSwh d/ gsh ! s{z nB/e e"se X{V fwb ikt/. fJj X{V w?A nkgD/ wZE/ gzBK ¤
iK 'i;' jB. r[opkDh nzdo oZp d/ ghs ghszpo fsqGtD XDh .. eodk j?A. s{z ;ko/ nkBzd wkDB tkbk j?A T[Zs/ bk e/ ;G s'A T[Zuk nkswe dozk 2H nekb w{ofs ni{Bh ;zG" wB
nB/eK Bkw fby/ rJ/ jB. fJZe f;Zy irzBkE[ r'gkb[ w[fy GDh .. ns/ ;kohnK s'A fBob/g Gh j?A.¦. jk;b eo btK. go fi; d/ GkrK ftZu f;wos mzvk EhtK ihT[.. gzBK ©©
j'D d/ Bks/ ;kB{z oZp d/ fe;/ th Bkw s'A ;kfozrXo GrtkB phm[bk w? rDs j/ cb d/D s'A ed/ Bk T[ZeD tkb/! uoB-X{V dh fJj gqkgsh fbyh j?, T[j 3H ;cb do;B nekb w{ofs gqG[
fxoDk BjhA j? feT[Afe seohpB ;ko/ B nkt? ;opzrk ..¡¡.. j/ doSB tkb/ gqG{ ! j/ i{BK-ofjs gqG{ ! iht jh fJj uoB-X{V jk;b eo ;edk j? Gh j'tBjkok.. gzBK ¦0©
fJj Bkw w/o/ r[o{ B/ nkg r[o{ rqzE ;kfjp fBjezNe[ fBje/tb[ ejhn? .. j/ nkgD/ nkg s'A gqekS j'D tkb/ gqG{ ! j?.¡®. 4H ekb[ nekb[ y;w Bk ehBk
ftZu tos/ jB. fznkdk wjZssk oZyD XBzi? ifb Efb j? wjhn? .. j/ w"s-ofjs tkb/ gqG{ ! j/ nfij/ gqG{ j/ ;[Zy d/D tkb/ gqG{ ! fiBQK ihtK fJj gogzu pXtB.. gzBK ¡¡0¤
tkbh rZb fJj j? fe eh fJj Bkw oZp fwos b'e gfJnkb ;whgs n;fEo fi; dk ed/ BkS BjhA j' ;edk ! j/ T[Zs/ s{z fwjo eodk j?A, T[j iht r[o{ d/ 5H f;wo? ekb[ nekb[ ;[fu ;'uk..
tk;s/ jB iK fe;/ j'o bJh. j'o XowK EkB[ fi;[ j? nGrk ..¡¢.. nfpBkSh ! j/ nfdqSN ! j/ nr'uo ! irs uoBK B{z nkgD/ fjod/ ftu gq' b?Ad/ jB gzBK ¡0§©
ftZu oZp d/ fJj ;ko/ Bkw feosw Bkw gfss gktB d[y G? GziB[ .. dk jo iht-izs{ B{z s/ok jh nk;ok j?.§. ns/ T[BQK B{z ;ko/ yzkfBnK s'A ;q/SN Bkw- gqwkswk d/ e[ZM j'o ebgs BkwL
jB. feosw dk noE j? pBkT[Nh Gkt njzeko fBtkoD[ j? Gt yzvB[ .. j/ bZSwh d/ gsh ! j/ p?e[zm d/ ofjD yzkBk gqkgs j' iKdk j?. T[BQK d/ wB nZr/ n;hA gqwkswk d/ e[ZM j'o ebgs
pDkfJnk j'fJnk. b'eK B/ oZp d/ Bkw Grsh s'fys dhB feqgkbk r[D/ B tkb/ ! wZS ns/ eZS{e[zwk nkfd, s/oh jh ftZu wkB' fJZe-o; tki/ tZiD bZr BktK dk fzeo eo oj/ jK, fiZE/ n;hA
T[; d/ ezw d/y-d/y e/ oZy bJ/ jB. fes jh j? fGrk ..¡£.. nkfrnk ftZu g?dk j'fJnk j?. j/ ;'jD/ iKd/ jB.¡©. fJj th d/yKr/ fe eh fJj Bkw gqwkswk
do n;b oZp nfijh skes j? fi; fBozeko[ nSb nv'b' .. bzw/ e/;K tkb/ ! s{z ;dk nB'y/ e"se j/ gqG{ ! ihtK dh ihG s/o/ T[j Bkw d/ ;{ue jB iK fe;/ j'o S? d/.
dk fpnkB Bjh ehsk ik ;edk. 'fpibh i'fs ;o{gh ;G[ ir[ wT[b' .. eodk j?A. i' e[ZM s{z eoBk ukj[zdk j?A, T[ukodh j?, i' s/o/ Bkw ihtK B/ s/o/ ¡H Sqh nf;gkBL eJh ftdtkBK B/
d/ eozN' dh T[dkjoD Bkb SkfJd fJj ;' fwb? fi;[ nkfg fwbkJ/ nkgj[ e'fJ zo{o T[j jh j[zdk j?.®. r[D d/y-d/y e/ pDkJ/ j'J/ jB. go 'Sqh nf;gkB' d/ noE 'nekbg[oy' ehs/
rZb e[ZM ;gZSN j' ;edh j?. 'fpibh d/ B gkt?rk ..¡¤.. j/ gqG{ ! s{z nzB ykD s'A fpBQK ihT{Adk ';fsBkw[' s/ok w[ZY-edhwK dk Bkw j? jB go fJj noE mhe BjhA jB. d;w
eozN' Bkb gZyk ubdk j?, i' jtk fdzdk nkg/ r'gh nkg/ ekBk .. ofjD tkbk j?A, s/ok fe;/ Bkb t?o BjhA, Gkt, s{z 'j'Ad tkbk' j?A, s/oh fJj 'j'Ad' rqzE d/ ;tZ:nK ftZu fes/ th
j?, jhNo ubdk j? i' rowh g?dk eodk nkg/ rT{ uokt? pkBk .. s{z ;G ftZu ftnkge j?A. fJj irs- irs-ouBk s'A gfjbK Gh w"z{d ;h. r[o{ 'nekbg[oy' Spd BjhA fbfynk j'fJnk,
j?, pbp ns/ fNT{pbkJhN ubd/ jB sK nkfg T[gktfj nkfg ygktfj s[X[ y/v ou e/ s{z jh nkgD/ -nkg B{z pqjwk BkBe ;kfjp d/ gzit/A ;o{g r[o{ noiB e/tb 'Sqh nf;gkB' Spd jh j?, fi; s'A
o"SBh fdzd/ jB nkfd, nkfdHHH. fJ;/ soQK nytkfJnk j?. j/ gqG{ ! feqSB tor/ nB/ ;kfjp nkyd/ jB fe j/ gqG{ ! s/o/ Grs okwktsko Gkt okwkfJD d/ eth B/
pbfpzdo f;zx
pbfpzdo f;zx
pbfpzdo f;zx
pbfpzdo f;zx
jh oZp d/ r[D jBl T[j eosk j?, i' pbfpzdo f;zx eK ;Ktb/ ;'jD/ o{g s{z jh pDkT[Adk s/oh SoB ftZu ofjzd/ jB. s{z T[BQK B{z e[ZM wzr ehsh j?. nkU d;w rqzE ftZu'A
ihtK B{z g?dk eodk j?, T[j dksko j? i' ofjzdk j?A. s/oh pikJh j'Jh pz;oh doSB fdzdk j?A fi; Bkb T[BQK d/ wB 'nf;gkB' Spd d/ ;jh noE bZGhJ/l
ihtK B{z dksK fdzdk j?, T[j nu[s j? i' ;[DfdnK ;ko ;koh f;qSNh w'jh iKdh ftZu nkBzd pfDnk ofjzdk j?.¢0. d;w rqzE ftZu fszB Spd nkT[Ad/
b/g[ Bjh fJe[ fsb[ ozrk ..¡•..
spkj Bjh j' ;edk, T[j nzsoikwh j? j?.©. j/ gqG{ ! s{z fej' fijk j?A ns/ feBQK jB-nf;gkB, nf;e/s ns/ nf;X[i.
i' ;kfonK d/ fdbK dh ikDdk j?, T[j J/e ihj r[D etB pykB? .. j/ gqG{ ! ;koh f;qSNh dh pB;gsh s/ tZvk j?Al fJj rZb s{z nkg jh ikDdk fJBQK fszBK SpdK ftZu tos/ 'nf;' Spd
w'jB j?, i' wB B{z w'j b?D tkbk j?, T[j ;j; cBh ;/y nzs[ B ikB? .. o/ jh rfjD/ jB. j/ e"b-c[ZbK torhnK j?A. nkgDh 'rs-fws' s{z jh dZ; ;edk dk noE sbtko j?. Spd 'e/s' ns/
BtsB Bkw ig? fdB[ oksh fJe[
feqSB j? i' jzeko GzBD tkbk j?, T[j nZyK tkb/ ! j/ ;'jD/ e[zvbK tkb/ ! j/ j?A ns/ nkg jh fpnkB eo ;edk j?A. j/ 'X[i' dk noEL 'Mzvk' j?. (wjkB e'S gzBK
r[D[ Bkjh gqG efj ;zrk ..¡¦..
irdhS j?, i' irs dk wkbe j?, T[j w[eN-Xkoh ! j/ pz;oh tkb/ ! j/ ;zy- gqG{ ! s{z BkBe B{z nkgD/ dk;K dk dk; £¤§ ns/ ¦¦®)
UN rjh irs fgs ;oDkfJnk ..
joh j?l i' ;G s' fgnkok j?, T[j tk;d/ Xkoh ! j/ uZeq-Xkoh ! j/ rdk-Xkoh ! s{z pDkJh oZy. j/ joh ! nkgDh fwjo Bkb nf;gkB dk noEL jZE ftZu cVh
t j?l i' y{p;{os j? nkfd, nkfd. fJ;/ G? GfJnkBe iwd{s d[so j? jh ;s;zrhnK dk ;G s'A tZvk oEtkjh s{z jw/SK BkBe B{z nkgD/ dk;K dh ;zrs feogkB tkbk, d/jXkoh d/tsk
soQK oZp nki{Bh j?l i' i{BK s' ofjs j?, wkfJnk .. nkr{ j?A.¡0. ftZu oZy.¢¡. wjKekb. nf;gkB e"D ns/ feogkB
j'j[ feqgkb fJSk efo okyj[ ;kX
oZp fBot?o i' t?o ofjs j?, oZp fBoGT[ j/ ghb/ p;sqK tkb/ ! j/ fszBK GtBK fJ; soQK oZp dhnK f;csK jh T[; fe; d/ jZE ftZu j?<, fJ; B{z gqwkD B{z
;zsB e? ;zfr ;zrk ..¡§..
i' vo s'A ofjs j?, oZp nekb j? i' ;w/ d/ wkbe ! s{z jh ;ko/ irs dk BkE j?A dk Bkw jB. gqG{ dhnK f;csK n;hA rk ikBD bJh, d;w rqzE ftZu'A fsqn ufoZsq
fdq;fNwkB j? ;rb fwE/Bk ..
A ;hwk s'A ofjs j?, oZp ;?Gz j?l i' y[d jh ns/ ;koh f;qSNh dk gkbDjko j?A . w?A e/ ehosB okjhA eo ;ed/ jK ns/ gqG{ Bzpo 404, d/ pzd Bzpo 111 B{z gVQ e/
;Ekgs j? ns/ oZp r[ogq;kfd Gkt r[o{ fJe[ wkrT[ dkB[ r'fpd ;zs o/Bk .. nkgD/ w{zj Bkb s/o/ Bkw T[ukodk jK. dhnK f;csK n;hA rZbK, pksK ns/ d/y',
dh feogk ;dek Bzo nkT[D tkbk j?, w;sfe bkfJ gow gd[ gktT[ fi;[ j/ XB[y-Xkoh ! j/ GrtkB ! j/ wkfJnk thukoK okjhA eo ;ed/ jK. fJ; bJh 1H fij nfo ekb feqgkB gqjko?.
gqkgfs ;' gkt?rk ..¡®..
nkfd. fJ; soQK oZp d/ eo'VK nopK Bkw d/ gqGkt s'A go/ ofjD tkb/ gqG{ ! w?A s/o/ fi; soQK th oZp dhnK f;csK j'D, ;G fJe s/ d'fJ g[oy e? vko?.
fiB eT[ feqgk eoh ;[ydks/ ..
j' ;ed/ jB go T[; B{z g{oh soK fpnkB ;ko/ r[D fpnkB BjhA eo ;edk.¡¡. Bkw jh j?. T[; fBozeko gqG{ B{z g{oB s"o d`? wB[yB go eos gqjkok.
fsB ;kX{ uoD b? fod? goks/ ..
eoB tkbk e'Jh Bkw Bjh. gzit/ BkBe, j/ GkJh ! gqwkswk dk e'Jh t?oh BjhA s/ fXnkfJnk BjhA ik ;edk feT[Afe T[j d`? s/ j's fSfBe w' ukok .¡¡¡.
r[o{ noiB ;kfjp B/ j/m fby/ Spd ;rb Bkw fBXkB[ fsB gkfJnk j?, T[; B{z tkSBk-ofjs j?, T[j jh ;ko/ fBozeko j?. d;w rqzE gzBK ¡£¦§
ftZu eJh dozB Bkw fbyD T[gozs nBjd ;pd wfB tkizrk ..¡©.. irs d/ XB B{z fiZsD tkbk XBzi? j?. ;' jfo g[oy[ nrzw[ j? ej[ fes[ fpfX noEL fi; nfo Gkt d[SwB T[Zs/
feosw Bkw eE/ s/o/ fijpk ..
fbfynK j?L T[j ib ftZu j?, Eb ftZu j? ns/ jo EK gkJhn? .. wjKekb Gkt ekb nkgD/ jZE ftZu cVh
;fs Bkw[ s/ok gok g{opbk ..
'feosw Bkw eE/ s/o/ fijpk .. Xosh T[Zs/ j?. T[j wks b'e ftZu, gskb fs;[ o{g[ B o/y nfdq;N[ ej[ iB feT[ j'Jh feqgkB Bkb tko eodk j?, T[;
;fs Bkw[ s/ok gok g{opbk ..' ej[ BkBe Grs gJ/ ;oDkJh d/j[ ftZu ns/ ;G ihtK d/ B/V/ j?. T[; dk fXnkJhn? .. d[SwB d/ d' N[eV/ j' iKd/ jB. ;gZSN
gzBK ¡0®£ do;[ wfB ozr[ brk ..¢0.. EK ;dk ekfJw ofjD tkbk j? ns/ ed/ fBozeko[ fBoziB[ jfo nrw[ fenk j? fe wjKekb jh Sqh 'nf;gkB' j?. fe;/
noEK ;w/s g{ok Spd j/mK fdZsk s/oh rfs fwfs s{j? ikDfj .. N[ZND tkbk BjhA j?.¡¢. efj r[D rkJhn? .. gzBK ¦¤¤ th soQK 'nf;gkB' dk noE 'nekbg[oy'
s{ nkg/ eEfj s? nkfg tykDfj ..
ik fojk j?l j/ GkJh ! gqwkswk ftekohnK B{z j/ gqG{! w?A e[opkB iKdk jK s/o/ BjhA j?. bVB tkbk nekbg[oy BjhA
BkBe dk;[ dk;B e' eohnj[ jfo
wko{ wjbk •.. gftZso eoB tkbk j?, ihtK d/ ;ko/ BktK s'A ns/ s/ohnK f;csK s'Al ;r'A nekbg[oy dh e<[dos ftZu
Gkt? dk;k oky[ ;zrk ..¢¡.. gzBK 'pfbjkoh ikT[ i/s/ s/o/ Bkt j?..'
nu[s gkopqjw gow/;[o nzsoikwh.. d[Zy ns/ ;ko/ vo d{o eoB tkbk j?. ebfgnk fJZe d/jXkoh d/tsk j?, i' fSt
wX[;{dB dkw'do ;[nkwh .. ¡0®¢-®£ gqG{ ihtK dk jzeko d{o eoB tkbk j? gzBK ¡¡¦® ih d/, 12 ftZu'A, fJZe i'fsq fbzrw j?.
foyhe/; r'toXB Xkoh w[obh wB'jo noEL j/ eosko ! s{z nfpBk;h j?A, ns/ T[BQK d/ iBw-woB dk r/V BkS w?A s/o/ i; s'A pfbjko iKdk jK, 2H ik go wjkekb nf; Mkok.
s{z gkopqjw j?A, s{z gow/So j?A, s{z 'e[opkD[ iKJh s/o/ goskg .. '
jfo ozrk ..¡.. eoB tkbk j?. j/ GkJh ! dhBK T[Zs/ feqgk J/e ;[GN s/ d`? eo vkok.
nzsoikwh j?A. j/ ;[nkwh ! wX[;{dB ns/ gzBK ¡¢§0
w'jB wkXt feq;B w[oko/ .. eoB tkbk gqG{ Grsh Bkb y[S j[zdk j?, i" d`? Bo go N[e nf; Xok.
dkw'do Gh s{z jh j?A . j/ joh ! s{z jh
irdh;[o jfo ihT[ n;[o ;zxko/ .. T[j fe;/ j'o r[D Bkb BjhA gshidk.¡£. ns/ ukfo N{e fszB d`? e? eo.¡©¢.
irihtB nfpBk;h mke[o xN xN foyhe/S, r'toXBXkoh ns/ wB'jo w[obh j/ GkJh ! nkeko-ofjs gqwkswk B{z jT[ tkoh jT[ tkoD? e[opkD[ s/o/ d;w rqzE gzBK ¡£§£
tk;h j? ;zrk ..¢.. tkbk j?A. s{z nB/eK jh ozr-swkS/ eo wkfJnk SZb BjhA ;edh, wkfJnk d/ Bkt B' .. gzBK §¡ noEL 'nf;' Gkt sbtko oZyD
fojk j?A.¡. tkbk wjKekb j?, fi; B{z fJZE/ 'nf;gkB'
XoDhXo Jh; Bof;zx BkokfJD .. jZfbnK nZr/ T[j v'bD tkbk BjhA j?. ;koh f;q;Nh gqwkswk dh ouBk j?
j/ joh ! w'jB, wkXt, feqSB, w[okoh
dkVk nrq/ fgqEfw XokfJD .. T[j fBok B{o jh B{o j?. T[; d/ B{o Bkb ns/ fizBhnK th uhzK g?dk ehshnK jB, fejk frnk j?. 'gkfD'$'gkfB' dk noE
Gh s{z jh j?A. s{z jh irs dk wkbe j?A, s{z
pktB o{g[ ehnk s[X[ eos/ ;G jh ;kok irs fyV fojk j?. T[; gqwkswk T[j gqwkswk dk jh Bkw j? Gkt fgqEth, j?l ºjZE ftZuº. fJ; 'nf;' Gkt sbtko
;/sh j? uzrk ..£.. jh j?A d?AsK dk BkS eoB tkbk j?A. j/ B{z T[j jh wB[Zy fwb ;edk j?, fi; B{z ;{oi, jkEh, ehVh, gjkV dk g?dk eoB dh tos'A wjKekb, izr ftZu y{p eo
;qh okwuzd fi;[ o{g[ B o/fynk .. irihtB ! j/ nfpBkSh mke[o ! s{z ;G T[j nkg fwbKT[dk j?. T[; dh fwjo s'A tkbk gqwkswk nkg j?l fit/A ig[ ftZu fojk j?.
;ohoK ftZu w"z{d j?A, s{z ;GBK d/ Bkb
pBtkbh ueqgkfD dof; nB{fgnk.. fpBQK e'Jh th iht nkgD/ T[Zdw Bkb d/y', nf;X[i dk noE L fi; B/ sbtko
tZ;dk j?A.¢.
;j; B/sq w{ofs j? ;j;k fJe[ dksk gqwkswk B{z fwb BjhA ;edk.¡¤. 'i/sk ehsk s/sk BkT[..' gzBK ¤ d/ fBSkB tkbk Mzvk u[Zfenk j'fJnk j?,
j/ Xosh d/ nk;o/ ! j/ JhSto ! s{z f;Zy-ws ftZu gqwkswk B{z ';fs'
;G j? wzrk ..¤.. j/ GkJh ! gqwkswk nkg jh r'ghnK fJj j? d/jXkoh d/tsk wjKekb.
Grfs tSb[ nBkEj BkE/ .. jh Bof;zx ntsko j?A, s{z jh ftSB{z j?A, ns/ nkg jh feqSB j?. gqG{ nkg jh ns/ 'nekb' fejk iKdk j?. fJj gqwkswk d;w rqzE ftZu d' j'o Gh obd/ fwbd/
r'gh BkE[ ;rb j? ;kE/ .. fi; dk fBtk; ;w[zdo ftZu j?. tokj rT{nK B{z fpzdqkpB ftZu ukodk j?. j/ d/ ;op'sw r[DK B{z T[ikro eoB dk Spd jBl 'yVre/s' ns/ 'yVrX[i'.
ntsko Xko e/ Xosh B{z nkgDhnK dkVQK
pk;[d/t fBoziB dks/ pofB B gqG{ ! s{z nkg jh ;G ihtK B{z g?dk eoB sohek j?. ';fs' B{z r[opkDh B/ 'go- Spd 'nf;gkB', 'yVre/s' ns/
T[Zs/ u[ZeD tkbk Gh s{z jh j?A. j/ eosko
;keT[ r[D nzrk ..•.. tkbk ns/ nkg jh BkS eoB tkbk j?A. g{opbk' dZf;nk j? ns/ 'nekb' efj e/ 'yVrX[i' r[o{ rqzE ;kfjp ftZu fes/ th
! okik pb B{z SZbD bJh s{z jh tkwB-
w[ezd wB'jo bywh BkokfJD .. d[BhnK d/ ozr-swkfSnK dk s/o/ s/ e'Jh gqwkswk dh ;dhtsk, nfwNsk, ;fEosk BjhA fwbd/.
dq'gsh bik fBtkfo T[XkoD .. o{g Xkfonk ;h. s{z ;G ihtK d/ Bkb n;o BjhA j[zdk.¡•. ns/ ekb-ofjs nkfd dk ;ze/s fdZsk 'yVre/s' ns/ 'yVrX[i' d/ noEL
ewbkezs eofj ezs{jb nBd tZ;dk j?A, fco Gh s{z ;G s'A T[Zsw j?A.£. j/ gqG{ ! w/oh fJZe ihG s/o/ ;ko/ r[D j?. wjkB e'S nB[;ko, wjKekb d/jXkoh
j/ gqG{ ! s{z jh ;qh okwuzdo j?A, fi;
fpB'dh fBj;zrk ..¦.. fpnkB wjhB eo ;edh. jzko cDK ekb ns/ nekbL r[opkDh ftZu d/tsk, fi; d/ u[Ze/ j'J/ Mzv/ ftZu sbtko
dk Bk e'Jh o{g j? Bk o/y. s{z jh pBtkbh
nw'x do;B nki{Bh ;zGT[ .. tkbk S/SBkr Gh s/o/ r[DK dk nzs BjhA 'ekb' d/ noE, nkw s"o s/ ';wK' ns/ dk fBSkB j?. 'nf;e/s', 'yVre/s' ns/
ns/ ;[doSB-uZeq-Xkoh j?A. s{z p/-fw;kb
nekb w{ofs fi;[ ed/ Bkjh yT[ .. gk ;edk. T[j fdB oks s/o/ Bt/A-Bt/A 'w"s' nkJ/ jB. nekb, ekb d/ fto'Xh yVrX[i fszBK jh SpdK dk noE j?-
nfpBk;h nfprs nr'uo ;G[ feS[ ;o{g tkbk j?A. s/o/ jzkoK B/so jB, s/ Bkw igdk j?, go, j/ gqG{ ! T[j s/ok noE j'D eoe/ fJ; d/ noE ;w/A-;EkB wjKekb fi; d/ Mzv/ ftZu sbtko dk
s[M jh j? brk ..§.. ohnK jzkoK w{oshnK jB. s{z fJeZbk fJZe Gh r[D fpnkB BjhA eo s'A T[go pDd/ jB. nekb T[j j?, i' fBSkB j?. wjKekb d/ts/ bJh jhl
jh dksk j?A, ;koh d[Bhnk s?E'A wzrD
;qhozr p?e[zm e/ tk;h .. ;edk.¡¦. ekb Gkt w"s d/ uZeo ftZu BjhA nf;e/s, nf;X[i, yVre/s ns/
tkbh j?.¤. yVrX[i Spd tos/ rJ/ jB. fJ; dk
wS[ eS[ e{ow[ nkfrnk nT[sok;h.. j/ irs d/ fgsk ! w?A s/oh UN bJh nkT[Adk, fi; s/ ;w/A ns/ w"s dk e'Jh
j/ nBkEK d/ BkE ! s{z Grsh B{z t/otk T[Zgo dZ;/ fsqn ufoZsq Bzpo 404
e/;t ubs eofj fBokb/ ehsk j?, w?A s/oh SoB nkfJnk jK. iwd{s n;o BjhA j[zdkl i' izwdk ns/ wkodk
b'Vfj ;' j'fJrk ..®.. fgnko eoB tkbk j?A. s{z jh r'ghnK dk pj[s vokT[D/ ns/ vo d/ oj/ jB. BjhA, i' ni{Bh j? ns/ i' nEkg j?. ftZu th fdZsk frnk j?, fi; ftZu
fBokjkoh fBot?o[ ;wkfJnk .. BkE j?A. s{z ;G ihtK d/ Bkb ofjD tkbk wkfJnk fJZe nfijk ;w[zdo j? fi; ftZu'A f;Zy ws ftZu gqwkswk d/ r[D, wjKekb d/jXkoh d/tsk fJZe ;[zdoh
d{bj d/Jh B{z gqkgs eoB bJh T[; dh
j?A. j/ tk;[d/t ! j/ fBob/g dksko ! w?A
Xkfo y/b[ us[oG[i[ ejkfJnk .. gko bzxDk n"yk j?. j/ gqG{ ! dfJnktkB ';fs' ns/ 'nekb' e/Adoh X[ok jB.
;jkfJsk eodk j'fJnk d?AsK Bkb :[ZX
s/o/ nB/eK r[D B{z fpnkB BjhA eo
;ktb ;[zdo o{g pDktfj p/D[ ;[Bs j' e/ w?B{z feqgk eo e/ ;kX ;zrs ftZu gqwkswk d/ fJBQK r[DK d/ noEK B{z SgSN
eodk j? ns/ fiZsD ftZu ;cb j' iKdk
;edk.•.
;G w'j?rk ..©.. oZy b?.¡§. eoB bJh n;hA r[opkDh ftZu'A e[ZM
j?.
pBwkbk fpG{yB ewb B?B .. j/ w[esh dks/ ! j/ ;'jD/ gqG{ ! j/ j/ r'fpzd ! s/ok fJj fdZ;dk ;kok T[dkjoDK d/ oj/ jKl
pkeh ;ck 4
pkeh ;ck 40 s/ s/
pkeh ;ck 4 s/ s/
pkeh ;ck 4 s/
pkeh ;ck 4
;[zdo e[zvb w[eN p?B .. bZSwh d/ gsh BkokfJD ! j/ dq'gsh B{z p/ g;kok BkStzs j?. w?A s/o/ gk;'A fJZe dkB 1H nekb w{ofs to[ gkfJnk

4 4 4 4 40 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh 2019
gzikp NkJhw
gzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh
gzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh
okw Bkw f;wfo s{ ihtfj fcfo B ykJh wjk ekb[..
okw Bkw f;wfo s{ ihtfj fcfo B ykJh wjk ekb[..
okw Bkw f;wfo s{ ihtfj fcfo B ykJh wjk ekb[..
okw Bkw f;wfo s{ ihtfj fcfo B ykJh wjk ekb[..
okw Bkw f;wfo s{ ihtfj fcfo B ykJh wjk ekb[..
fJ; bJh wjKekb nekbg[oy BjhA, fSt dk fJZe g[Zso j?. fJZe tko fSt B/ nkg/ nkg rohp fBtkik .. BkBe fbbkfo fbfynk ;'fJ .. j?, r[o{ dh SoB g? e/ jh iht ;z;ko-
;r'A fJZe d/jXkoh d/tsk j?. nkgDk tho: nrfB ftZu n;EkgB dk; ikB eo feqgk eo' w[fj .. w/fN B ;ke? e'fJ .. ;w[zdo s'A gko bzx ;edk j?. r[o{ dh
B'N 1L r[o{ rqzE ;kfjp ftZu nf;e/ ehsk. T[; t/b/ d' p{zdK pkjo fvZr jko gok w? nkB d`ko s[fj ..¤£®.. ebk Xo? fjo? ;[Jh .. okjhA ;dk-fEo gqG{ d/ Bkw ftu ozr/ j'J/
s, nf;X[i, yVre/s ns/ yVrX[i gJhnKl fJZe p{zd s'A wjKekb ns/ d{ih ngBk ikB eo' gqfsgkok .. J/e[ s[Jh J/e[ s[Jh ..§.. iht wkfJnk d/ w'j s'A fBob/g j' iKd/
Spd fes/ th BjhA nkJ/. s'A fGqzrh g?dk j'fJnk. s[w ;kfjp w? fezeo Ekok .. noEL j/ BkBe ! iht d/ wZE/ T[Zs/ jB, ns/, wkfJnk d/ w'j s'A ybk; j'
B'N 2L d;w rqzE ftZu doz, u"gJh r:kB j{z e/ r:ksk wjk p[fXsk e/ dk; ikB d? jkE pko' .. i' e[ZM gqG{ tb'A fbfynk frnk j?, T[; iKd/ jB. j/ GkJh! r[o{ dh SoB g? e/
ftZu d/th d/tfsnK ns/ okfink dk dksk d/t, ekb j{z e/ ekb wjkekb j{z jwo/ ;G p?foB ;zxko' ..¤£©.. B{z e'Jh w/N BjhA ;edk. iht d/ nzdo fJj ;wM nk iKdh j? fe ;dk ekfJw
d?AsK Bkb :[ZXK dk t/otk j?. fJBQK d/th e/ ekb j?A. d;w rqzE-nekb T[;sfs, gqEfw Xo' Gts e' X:kBk.. gqG{ jh ;Zfsnk gkT[Adk j?, gqG{ jh ihtK ofjD tkbk gqwkswk jh j? i' ;G ihtK
d/tfsnK ns/ okfinK dk d?AsK Bkb gzBK £¦ pj[fo eo' efpsk fpfX BkBk.. s'A ;Zfsnk y'j b?Adk j?. j/ gqG{ ! ihtK dh gkbDk eodk j?. j/ BkBe ! fJZe
:[XK dk toBD, r[o{ rqzE ;kfjp ftZu 2H T[Zi?B ftZu wjkekb Bkwe feq;B iEkwfs ufosq T[uko'.. B{z ;Zfsnk d/D ns/ y'j b?D tkbk fJZe gqwkswk s'A fpBQK w?A fe;/ j'o B{z T[; tork
fes/ th BjhA fwbdk. fJ; soQK fJBQK fStfbzr. wjkB e'S d/ gzBK ©£¤ u{e j'fJ efp b/j[ ;[Xko'..¤¤0.. s{z jh j?A, fJZe s{z jh j?A. BjhA ;wMdk, e/tb gqwkswk jh dfJnk
gqwkDK Bkb g{oD s"o s/ fJj SgSN j' 3H f;Zy gzE ftSte'S, r[o osB fJfs ;qh d/th T[;sfs ;wkgs .. ¢H rT[Vh pktB nyoh wH• dk xo ns/ ;G ihtK dk nk;ok j?.
iKdk j? fe fJE/ fJj Sqh nf;X[i, yVre/ gpfbSoz, osB f;zx iZrh nB[;ko d;w rqzE gzBK £¡0 gT[Vh .. ¤H d/thnk Bjh ikB? wow ..
s[ ns/ wjkekb d/jXkoh d/ts/ jB. fJj wjKekb, fSt d/ nB/eK o{gK fJZe fJ; soQK f;ZX j'fJnk fe 'nf;gkB', GGk Gow[ fwNktj[ ngBk .. ;G T{gfo nby gkopqjw .. gzBK
fBozeko nekbg[oy bJh tos/ rJ/ Spd fGnkBe o{g j? fi; B{z 'gqb:zeo' th 'nf;X[i', 'nf;e/s', 'yVre/s', fJnk ;z;ko[ ;rb j? ;[gBk .. ®©¤
BjhA jB. fJj d/jXkoh d/ts/ yVr Gkt fejk iKdk j? . 'fSt g[okD (Sso[dq- 'yVrX[i', 'wjkekb', 'uzvh', 'ekbek', Gow/ ;[fo Bo d/th d/tk .. •H epho jfo ek f;woB[ Skfv e?
sbtko th ubkT[d/ jB ns/ :[ZX th ;zfjsk) ftZu ftSB{z dh ntsko gozgok ns/ 'ekfbek' nkfd ftZu'A e'Jh th oZp Gow/ f;X ;kfXe pqjw/tk .. okfs irktB ikfJ ..
eod/ jB. d/ ;wkBKso fSt d/ th d; ntsko BjhA. fJj ;ko/ d/th ns/ d/ts/ jh jB. Gofw Gofw wkB[y vjekJ/ .. ;ogfB j'fJ e? nT[so? ikJ/ ng[B/
B'N 3L ekb d/jXkoh, ;E{b Soho ebfgs ehs/ rJ/ jB, fiBQK ftZu gfjbk fJj Bkw r[o{ rqzE ;kfjp ftZu fes/ BjhA d[so wjk fpyw fJj wkJ/ .. ykfJ ..¡0§..
tkbk d/tsk j?, i' jZE ftu yVr cV ns/ ;ot gqw[y ntsko, wjkekb j?. fwbd/. r[o{ rqzE ftZu Spd, 'wjK wkJh', r[ow[fy Gqw G? w'j fwNkfJnk .. ¦H epho jfo ek f;woB[ Skfv e?
e/ ubkT[dk j?. fJj GrtkB T[j fBozeko fJ; dk Bkw 'wjkekb', fJ; eoe/ j? fe 'nj'Jh', 'GtkBh' ns/ 'GrUsh' fwbd/ jB BkBe s/j gow ;[y gkfJnk ..¤0.. nj'Jh oky? Bkfo ..
eosko BjhA j? fi; B{z n;hA ý ;fsr[o fJ; B/ ekb (fwqs{) T[Zs/ fiZs gqkgs ehsh i' fe d/th d/ ;{ue jB. gzBK ¢•® rdjh j'fJ e? nT[so? Gko[ ;j? wB
gq;kfd.. efjzd/ jK. j'Jh dZ;h rJh j?. fSt d/ d;K ntskoK f;Zy fe;/ d/th-d/ts/ dh g{ik BjhA noEL j/ GkJh ! fit/A ;[gB/ ftZu ukfo ..¡0Ù.. gzBK ¡£§0
B'N 4L fwEjk;e ejkDhnK nB[;ko dhnK d; SeshnK th dZ;hnK rJhnK eodk. f;Zy sK e/tb fJZe nekbg[oy eJh gdkoEK Bkb tkj g?Adk j?, go §H r'Av ..
pqjwK ns/ ftSB{z d/ts/ th vo e/ wjk jB . 'wjkekb' dh Sesh dk Bkw dk jh g{ikoh j?. nkgDk fJj b/y ysw ikrfdnK jh T[BQK dk ;kE w[Ze iKdk G?oT[ G{s ;hsbk Xkt? ..
ekb d/ts/ dh SoD ftZu ofjzd/ jB. 'wjkekbh' j?. fJ; B{z 'ekbh', 'ekfbek' eoB s'A gfjbK n;hA r[o{ rqzE ftZu d/ j?, T[;/ soQK jh fJ; ;ko/ ;z;ko dk ;kE yo pkjB[ T[j[ Sko[ T[vkt? ..¡..
B'N 5L nf;e/s dk noE - wjKekb nkfd BktK Bkb th :kd ehsk iKdk th-d/tfsnK tko/ e[ZM thuko ;KM/ eoBk j?, fJ; d/ fgZS/ GNeD dk Gow fwNk jT[ sT[ J/e[ owJhnk b?jT[ ..
d/ts/ dk BK j?, fi; B/ sbtko d/ fBSkB j?. ukj[zd/ jK. fdT[. n;hA ;[Dd/ ofjzd/ jK fe fJ; nkB d/t pdbktfB d?jT[ ..¡..
tkbk Mzvk cfVnk j'fJnk j?. fi; 'wjkekb' ns/ 'wjkekbh', nkgD/ ¡H ;b'e[ wH ¡ .. wkfJnk d/ u'i-swkfSnK dh ykso ojkT[ ..
wjKekb bJh 'nf;X[i' ns/ 'nf;e/s' GrsK B{z Grsh ns/ w[esh d/D tkb/ jw i/o fiwh d[Bhnk ghok w;kfJek iht, wB[Zy, d/th ns/ d/ts/ y[nko j[zd/ f;t f;t eos/ i' Bo[ fXnkt? ..
Spd tos/ jBl T[;/ bJh jh 'nf;gkB' wzB/ iKd/ jB. fJBQK d'BQK d/ o{g pj[s okfJnk .. jB, tZv/-tZv/ ;kXBK ftZu g[Zr/ j'J/ pod uY/ vT[o{ Ywekt? ..¢..
Spd dh tos'A j?. fJ; bJh nf;e/sl em'o ns/ fGnkBe jB. fJj o{g, fSt w/ otfd pkfd;kjk nci{ y[dkfJ .. i'rh, ;kXBk eoB tkb/ i'rh, pqjwk wjk wkJh eh g{ik eo? ..
GrtkB, fBozeko ns/ eosko BjhA j?. d/ egkfbB o{g Bkb pj[s ;wkBsk J/e s{jh J/e s[jh ..¡.. tor/ Gh fJBQK d/ fgZS/ GNed/ oj/ ns/ Bo ;? Bkfo j'fJ nT[so? ..£..
nf;X[i$wjkekb d/tfsnK B{z ekch eq'X oZyd/ jB. fJBQK d/ dzd pkjo B{z fBeb/ gzBK ¡¤£ Xosh d/ pzd/ wkfJe gdkoEK dh ykso s{ ejhns jh nkfd GtkBh ..
th nkT[Adk j? go gqwkswk B{z ed/ th j'J/ j[zd/ jB ns/ fJj jo gZy'A vokT[D/ noEL gho, S/y, okfJ nkfd ;koh GNe e/ X'y/ ftZu nkT[Ad/ oj/ jB. fJj w[efs eh pohnk ejk SgkBh ..¤..
r[Z;k BjhA nkT[Adk. bZrd/ jB. fJBQK d/ rb/ ftZu Bo-w[zv d[BhnK nzs B{z Xosh d/ EZb/ nk iKd/ wkfJnk fJZe n?;k n"yk ;w[zdo j? fi; r[owfs okw Bkw rj[ whsk ..
B'N 6L ekb g[oy d/ noEL :wd{s, dh Gkt wB[ZyK dhnK jZvhnK dh wkbk jB, fJ; Xosh T[Zs/ j[ew eoB tkb/ ftZu'A soBk pj[s emB j?. gqDt? Bkwk fJT[ ej? rhsk ..•..
ekb (Xow) dk ;/te, Gkt ekb g[oy j[zdh j?. fJj jo tes Bzr/ ofjzd/ jB. pkdSkj Gh BkS j' iKd/ jB, ;dk fNe/ j/ BkBe ! fiBQK ihtK B/ r[o{ dh gzBK ®§¤
gqwkswk BjhA, fJj th fJZe d/tsk j?. fJBQK dk fBtk;-;EkB SwSkB-G{wh ofjD tkbk, j/ y[dk ! fJZe s{z jh j?A, SoB g? e/ wkfJnk dh GNeDk, ;jw nzs ftZu e/tb gqG{-f;woB d/ bkG
(wjkB e'S gzBK £¢¤) j[zdk j?. fJBQK dk nk;B, St-nk;B j[zdk fJZe s{z jh j?A. ns/ w'j nkgD/ nzdo'A fwNk fbnk, T[BQK dZ; e/ fJ; b/y dh ;wkgsh eod/ jKl
'ekb g[oy ek wod? wkB..' G?oT[ j? Gkt fJj w[od/ dh bkS T[Zs/ p?m e/ wH ¡ .. B/ ;G s'A ;q/SN nkswe nkBzd jk;b ifg r'fpzd[ r'gkb bkb[..
epho ih, gzBK ¡¡•© pj[s y[S j[zd/ jB. SwSkB ftZu'A ;[nkj B d/t dkBtk Bok .. eo fbnk j?. okw Bkw f;wfo s{ ihtfj fcfo B
B'N 7L efbe'$ekbek$ekfbek d/ b? e/ fJj nkgD/ ;oho T[Zs/ ;[nkj wbd/ B f;X ;kfXek Xok .. £H tvjz;[ wjbk £ .. ykJh wjk ekb[..¡.. ojkT[..
noEL ekb/ ozr dh d/th, ekbh. jB. fSt dk gqf;ZX wzfdo T[i?B ftZu j? n;fs J/e fdrfo e[Jh .. nzfwqs Bkw[ ;d whmk bkrk r[o e'fN iBw Gqfw Gqfw Gqfw nkfJU ..
1H 'uzvh d:' fpdko, ;qT[B gkB . J/e s[Jh J/e s[Jh ..¢.. ;pdh ;kd[ nkfJnk .. pv? Gkfr ;kX;zr[ gkfJU ..¡..
ekbh eo:'.' wjkB e'S gzBK £¢¤ w{zv eh wkb fd;kB e/ nzpo pkw noEL Bk d/ts/, Bk d?As, Bk wB[Zy, ;uh pkDh ;jfi ;wkDh jfo ihT[ fpB[ r[o g{o/ Bkjh T[Xko[ ..
2H ;'omk. eo:' rb w? nf; Gko".. Bk i'r-;kXBK ftZu g[Zr/ i'rh, Bk i'r- wfB t;kfJnk ..¡.. pkpk BkBe[ nky? J/j[ phuko[ ..¢..
'uzvh d:' fpdko, ;qT[B gkB ekbh b'uB bkb eokb fdg? d'T{ Gkb ;kXB eoB tkb/ i'rh, e'Jh Gh Xosh s/ jfo efo feogk ;sr[o{ fwbkfJnk.. gzBK ®®• ÙÙØ
eo:'.' fpokis j? nfB:ko".. Bk fojk. ;dk-fEo ofjD tkbk j'o d{ik g{o? ;sr[fo jfo Bkw[ fXnkfJnk gd noEL s{z ihtfj-s?B{z nkswe
'fSB w? vkfoU wko ;qT[Bs fpzd S[N/ j? pkb wjk fpeokb fp;kb b;? e'Jh BjhA j?. ;dk ekfJw ofjD tkbk, j/ ..¡.. ojkT[ .. ihtB fwfbnk oj/rkl wjk ekb[-
dkBt wjK.¡§¢.' od gzfs z:ko'.. gqG{ ! fJZe s{z jh j?A, fJZe s{z jh j?A. pqjw? p/d pkDh gork;h wkfJnk fGnkBe nkswe w"sl e'fN-eq'VKl Gqfw
fJfs ;qh wkoezv/ g[okD/ ;qh uzvh ufosq Skvs itkb bJ/ eo fp:kb ;[ ekb wH ¡ .. w'j g;kok .. Gqfw Gqfw-w[V w[V e/l nkfJU-s{z fJ;
T[efs fpbk; oesphi pXfj Bkw gzuw' ;dk gqfsgkb fsjko'.. d;w rqzE B dkd/ fdjzd nkdwh .. wjkd/T[ frnkBh tos? xfo nkgD? iBw ftZu nkfJnk j?Al tv? Gkfr-tZvh
fXnkfJ.Ø. d;w rqzE gzBK ©¡ gzBK ®¡0 B ;gs i/o fiwh .. skw;[ pj[s[ njzekok ..¢.. fe;ws Bkbl gkfJU-s{z jk;b ehsk j?l
fJ; soQK f;ZX j'fJnk fe ekfbek d;w rqzE ftZu dZf;nk j'fJnk n;fs J/e fdrfo e[Jh .. fe;B[ ;dk ntskoh o{Xk fes[ bfr ;kX ;zr[-r[o{ dk ;kEl T[Xko[-gko-
th gqwkswk BjhA j?. fJj fJZe d/th j?. 'wjkekb' dk o{g g"okfDe 'wjkekb' d/ J/e s[Jh J/e s[Jh ..£.. gzBK ¡¤¤ so? ;z;kok .. T[skok.
'irwksk', 'Gr"sh', 'uzvh', 'ekbek' o{g Bkb pj[s ;wkBsk oZydk j?. noEL fJB;kc eoB tkb/ ns/ r[ow[fy frnkfB os/ i[r nzsfo u{e? noEL j/ GkJh ! Xosh d/ wkbe gqG{
ns/ 'ekfbek' Spd Gh r[o{ rqzE ;kfjp 'pfusq-BkNe' ftZu dZ;h ufos-BkfJe d{finK d/ MrV/ fBp/VB tkb/ nkdwh w'j r[pkok ..£.. dk Bkw ifgnk eo, ;'jD/ r'gkb dk
ftZu fes/ BjhA fwbd/. tb'A g{ot iBw ftZu 'wjkekb' ;dk fNe/ ofjD tkb/ BjhA jB, Bk jh ;sr[o ;/tk s/ fB;skok r[ow[fy Bkw ifgnk eo. j/ GkJh! gqwkswk dk
B'N 8L GrT[shL GkJh ejB f;zx 'ekfbek' dh nokXBk ehsh wzBh rJh Xosh ns/ gskb ;dk ofj ;ed/ jB. so? ;z;kok .. Bkw f;wfonk eo. fiT[A-fiT[A s{z gqG{ dk
BkGk nB[;ko, GrT[sh dk noE j?l ;dk ofjD tkbk j'o d{ik e'Jh BjhA j?. ;ku? BkfJ os/ p?okrh gkfJfB w'y Bkw f;wo/Ark, s?B{z T[Zuk nkswe ihtB
gkopsh, uzvh ns/ d[ork d/th j?. 'sj jw nfXe sgf;nk ;kXh.. j/ gqG{ ! ;dk ekfJw ofjD tkbk e/tb d[nkok ..¤.. fwbdk ikt/rk. fJ; soQK gqG{ d/ Bkw-
r[ows wkoszv gzBK §££ wjkekb ekbek nkokXh .. gzBK fJZe s{z jh j?. J/e' ;u[ tos? ;G nzsfo ;GBk eo/ f;woB Bkb fco nkswe w"s s/o/
r[o{ rqzE ;kfjp ftZu 'GrT[sh' dk Ø •¤-••Ø wH ¡ .. gqfsgkbk .. nkswe ihtB B{z ed/ th w[ek BjhA ;e/
noE j?, 'eosko dk Grs' iK 'Grsh ufosq'gkfynkB d/ ufosq BzH ¢¦¦ B ;{o ;f; wzvb' .. BkBe fJe;[ fpB[ w? nto[ B ikDk rh.¡. ojkT[.
eoB tkbk'. nB[;ko 'wjkekb' dh dhfynk Gkt B ;gs dhg Bj ib' .. ;GBk dhtkB[ dfJnkbk ..•.. j/ GkJh ! nB/eK fe;wK d/ eq'VK
;' GrT[sh i' Grtzs? ikD?.. 'wjkekb' dk f;Zy pDB bJh 'yzv/ dh nzB gT[D fEo[ B e[Jh .. gzBK ••© iBwK ftZu GNe e/ j[D s{z wB[Zyk iBw
r[ogo;kdh nkg[ gSkD?.. gzBK ®® gkj[b' dh EK s/ 'Sokp' ns/ 'Gzr' ghD J/e[ s[Jh J/e[ s[Jh ..¤.. noEL j/ GkJh ! gqwkswk B/ feqgk fwfbnk j? ns/ s/oh tZvh fe;ws Bkb
ÙÙGrT[sh dk noE fe;/ th soQK gqwkswk Bkb gqkgs ehsh iKdh dZ;h rJh j?, noEL Bk ;{oi, Bk uzd, Bk fJj eo e/ fi; gqkDh B{z r[o{ fwbk fdZsk, fJ;/ ihtB ftZu jh s?B{z r[o{ dk ;kE Gh
BjhA j' ;edk. 'fJj Sb ;" fw;ofj Sbk gkjB dJ/ fdZ;dk nkekS, Bk Xosh d/ ;Zs dhg, T[; B/ g{o/ r[o{ dh okjhA gqwkswk dk fwb frnk j?.
fJ; bJh j/ GkJh ! r[o{ BkBe ;kfjp
ekbekL dk noE 'irwksk' ns/ pjkfJ.. Bk gkDh, B nzB, Bk jtkl e'Jh Gh ;dk Bkw f;woBk S[o{ eo fdZsk.¡. ojkT[.
d/ gzt/A ;o{g, r[o{ noiB ;kfjp, s?B{z
'GtkBh' th j?. GtkBh tko/ r[o{ rqzE ;kfjp wjkekb e' f;y: efo wdok GKr fEo ofjD tkbk BjhA j?. ;dk ofjD tkbk, fi; B{z r[o{ fwb fgnk, T[; B{z
ftZu fdZs/, Grs Bkw d/t ih d/ j/mK fgtkfJ..' d;w rqzE gzBK ¡¢¡0 j/ gqG{ ! fJZe s{z jh j?A, fJZe s{z jh j?A. nkswe ihtB d/D tkbk joh dk Bkw fJj ftuko dh rZb dZ;d/ jB fe g{o/
r[o{ dh SoB g?D s'A pr?o s/ok gko-
fdZs/ thuko gVQ' ihl go yzv/ dh gkj[b b?D tk;s/ fJj wH ¡ .. ;dk fwZmk bZrD bZr frnk, r[o{ d/
T[skok BjhA j' ;edk.
s{ ejhns jh nkfd GtkBh.. zo{oh ns/ gfjbh Sos j? fe nfGbkyh B foie[ d;s nk e;/ .. Spd dh poes Bkb T[; B{z joh Bkw
r[o{ rqzE ;kfjp ftZu Spd, wjk
w[efs eh pohnk ejk SgkBh.. fe;/ fe;w dk BSk Bk eodk j't/, nwb jwk ok J/e[ nk; t;/ .. dk ;[nkd nkT[D bZr fgnk, ;dk-
ekb e/tb fJZe tko e/tb fJ; Spd
gzBK ®§¤ e/tb gqSkd/ dk. n;fs J/e[ fdro e[Jh .. fEo gqG{ dh f;cs-;kbkj dh pkDh dh
ftZu jh nkfJnk j?, fi; dk noE
noEL j/ GtkBh! s{z nkgD/ nkg B{z fJ; soQK wjkB e'S ns/ f;Zy gzE J/e s[Jh J/e[ s[Jh ..•.. okjhA nkswe nv'bsk ftZu T[; dh
fGnkBe nkswe w"s iK wjKekb d/
;ko/ ;z;ko dh w[ZY nytkT[Adh j?A, go ftSte'S w[skpe 'wjkekb' 'nekb noEL ihtK dk foze gqwkswk s'A bhBsk j' rJhl T[; B/ gqwkswk B{z nkgD/
tsk j?. r[o{ BkBe ;kfjp d/ d;w/A ;o{g,
nkgD/ GrsK B{z w[esh t/b/ s{z Gh fes/ g[oy' BjhA, fJZe d/tsk j?. d;w rqzE fpBQK fe;/ j'o d/ jZE ftZu BjhA j?. ;G wB ftZu gq' fbnk.
r[o{ r'fpzd f;zx ;kfjp, 'irwksk',
S[Zg iKdh j?A Gkt s{z Gh nkgD/ GrsK ftZu gzBK £¡0 s/ 'wjkekb' d/ts/ dh ihtK B{z, pZ;, e/tb fJZe gqG{ dh nk; efjzd/ jB fe pqjwk B/ t/dK dh
'GtkBh', 'uzvh', Gr"sh', 'ekbek',
B{z w[esh BjhA d/ ;edhl w[esh d/D tkbk UN bJh rJh j?. gqwkD tk;s/ j/m jh j? feT[Afe ;dk-fEo ofjD tkbk j'o pkDh gorN ehsh go T[; B/ Gh wkfJnk
'ekfbek', ns/ 'wjk ekb' B{z gqwkswk
e/tb gqwkswk jh j?. fbfynk gVQ bt'l e'Jh th BjhA j?. ;dk ofjD tkbk, j/ gqG{ d/ w'j dk fybkok jh fybkfonk, efjzd/
efj e/ nfijh pZio rbsh BjhA ;B
fStk$ fStK$ gkopsh$ gkotsh$ wjKekb oytko jwko' .. ! fJZe s{z jh j?A. jB fe wjKd/T[ nkswe ihtB dh ;{M
eo ;ed/. fJj r[o{ r'fpzd f;zx ;kfjp
uzvh$ irwksk$ Gr"shL fjwkb: gops wjK b'j w? fezeo Eko' .. wH ¡ .. tkbk j? ns/ T[j nkgD/ fjod/-xo ftZu jh jB fiBQK B/ nkgDk ;ohoe ikwK
dh g[Zsohl T[wk, i' fSt B{z ftnkjh rJh ngBk ikB eo' oytko .. gozdJ/ B frokj io .. w;s ofjzdk j?, go T[; d/ nzdo Gh SZvD s'A gfjbK f;ZyK B{z j[ew ehsk ;h
;h. fJj th fJZe d/th j?. ig[ih ftZu pKj rJ/ eh bki fpuko ..¤£•.. doys nkp nk; eo .. pVk eq'X ns/ jzeko j?. fe l
r[o{ BkBe ;kfjp efjzd/ jB fel ngBk ikB w[M? gqfsgohn? .. fdjzd ;[Jh .. ftSB{z ;dk ntsko XkoB ftZu jh nkfrnk GJh nekb eh sp/
r[o[ Jh;o[ r[o[ r'oy[ powk r[o[ u[B u[B ;sq{ jwko/ wohn? .. J/e s[Jh J/e s[Jh ..¦.. o[ZfMnk j'fJnk dZf;nk frnk j?. sK ubkfJU gzE .
gkopsh wkJh.. gzBK ¢ d/r s/r ir w? d'T{ ub? .. noEL gzSh XB BjhA i'Vd/, T[j sK fco ;z;ko d/ b'e fe; d/ uoBhA bZr e/ ;G f;ZyD e' j[ew j?, r[o{ wkBhU
noEL r[o{ jh w/o/ bJh bJh fSt j?, oky nkg w[fj nto B db? ..¤£¦.. gqG{ d/ pDkJ/ j'J/ o[ZyK ns/ gkDh dk nk;ok gko bzxD< fijV/ gqkDh ;z;ko ftZu rqzE.
r[o{ jh w/o/ bJh r'oy ns/ pqjwk ns/ s[w ww eo' ;dk gqfsgkok .. jh b?Ad/ jB, T[BQK B{z o'zh d/D tkbk Gh e/ r[o{-SoB g? e/ nkswe frnkB ftZu r[o{ r'fpzd f;zx ;kfjp d/ iBw
r[o{ jh w/o/ bJh gkopsh wkJh j?. s[w ;kfjp w? dk; fsjkok .. tb T[j gqG{ nkg jh j?. j/ gqG{ ! fJBQK ozr/ ofjzd/ jB, T[BQK d/ nzdo'A w'j dk fdjkV/ dh ;G ;zrsK B{z bZy-bZy tXkJh
B'N 9L wjKekbL 1H wjkB e'S d/ ikB ngBk w[M? fBtki .. gzShnK dk foze-dksk fJZe s{z jh j?A, x[Zg jB/ok d{o j' iKdk j?. j't/ ih.
tkfj r[o{ ih ek ykb;k..
tkfj r[o{ ih ek ykb;k..
tkfj r[o{ ih ek ykb;k..
tkfj r[o{ ih ek ykb;k..
gzBK 934 s/ GkJh ekjB f;zx BkGk nkg eo' jwo/ ;G eki ..¤£§.. fJZe s{z jh j?A. j/ GkJh ! r[o{ dh dZ;h ;/tk-Grsh tkfj r[o{ ih ek ykb;k..
tkfj r[o{ ih eh csfj..
tkfj r[o{ ih eh csfj..
tkfj r[o{ ih eh csfj..
tkfj r[o{ ih eh csfj..
nB[;ko ekfbek g[okB nB[;ko wjKekb s[w j' ;G okiB e/ okik .. wH ¡ .. dh poes Bkb jh gko-T[skok j[zdk tkfj r[o{ ih eh csfj..

41
41
41 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh 2019
41 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh
41 gzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh
ejkDh
;zBkNk n?; ;keh
;zBkNk
;zBkNk
;zBkNk
;zBkNk
n?; ;keh
n?; ;keh
n?; ;keh
n?; ;keh
nZm fdB j' uZb/ B/ go uzdogkb dhnK fSekfJsK bkT[D, T[;B/ nZi fijh i[pkB dh jo fJe rZb T[j fe;/ uhi tZb seD brdk sK
wzik BjhA SZvdk. pZ; jo t/b/ T[; nkj eo fdZsk, T[;B/ nZiHHH''s[;hA ;fjD eodk nkfJnk. gsBh B/ sedk jh ufbnk iKdk. gsBh i/
s/ bzwk fgnk nkb/ d[nkb/ dhnK sK d/yd/ BjhA fJj uZi, fJj sK fJe T[;B{z ns/ T[;d/ xofdnK Bz{ b? ykD bJh e[M fdzdh j? sK wB eodk
uhiK B{z x{odk ofjzdk. i/ T[jdh fdB id'A uzB ukV{ sK jh s[jkB{z gsk jikoK rZbK ejhnK B/ go T[; B/ yk b?Adk BjhA T[AM jh Ekbh w'V fdzdk.
Bio fJe tkoh SZs d/ fe;/ fjZ;/ s/ bZr{ - fJj fet/A N/Y/ w/Y/ sqhe/ Bkb fe;/ th rZb dk ed/ p[ok BjhA j[D xo ftu jo t/b/ ykw'Sh SkJh
rZvh iKdh j? sK fit/A T[E/ nNe e/ pkb pDkT[Ad?, fej/ egV/ gfjDdk, wzfBnk. c/o i/ wzfBnk sK gsBh B{z ofjzdh j?. fe;/ dh nktki fit/A
jh ofj iKdh j?. c/o i/ T[j ;kjwD/ fet/A Sksh pkjo B{z eZY e/ ;Ve s/ ikfjo BjhA j'D fdZsk. pZu/ th ;[DkJh fdzdh jh BjhA. e'Jh T[Zuk
dhtko s/ Nzrh fe;/ s;tho tZb N[od? - s[jkB{z sK fit/A e[M th BjhA ikDd/ B/ xo ftu wK jh pj[sk p'bdk jh BjhA. T[j ;kok e[M sK
d/yD brdk sK d/ydk jh ufbnk fd;dk, s[;hA fej/ fgT[ j' i'HHH<'' p'bdh j?. fgT[ sK jw/Sk SKs bkbh eoe/ ;h, T[j bkbh fijVk
iKdk. T[jB{z gsk BjhA brdk T[j id'A dh bkbh B/ j'S ;zGkbh j? ofjzdk. pZu/ d'jK dhnK nfijhnK nZm fdB gfjbK ;e{b'A xo B{z
n?; ;keh
n?; ;keh
n?; ;keh
n?; ;keh
n?; ;keh
T[; ftu'A eh bZG foj?. fesBk tes T[j gsBh dhnK fJ; soQK dhnK nkdsK s'A uzrh soQK ikD{z B/. T[j nkT[Adk ;Ve gko eodk pZ; d/
j?,
phs iKdk T[;B{z fJe' NZe d/yfdnK fSekfJsK ;[Ddk nkfJnk ns/ j[D th ;G ;[Dd/ B/ go efjzd/ e[M BjhA. gjhJ/ j/mK nk e/ e[ufbnk iKd?. ''nih ;[Dd/ j' nkj pkjoHHH.''
fJj th fXnkB BjhA ofjzdk. T[; dk nkdh th j' u[fenk. o;'Jh id'A ed/ wK pj[s T[Zuk p'bdh j? sK w"s pknd T[jdk fujok uZi Bkb
;o;tsh d/ w{zj'A ni/ fJj gzi
T[;dh gsBh ;o;tsh nkT[Adh ftu ezw eodh iK pkjo nkT[Adh xo ftu fit/A fJe ;fjw fijk Sk gfjukfDnk she BjhA ;h frnk.
Spd fBebd/ jh B/ fe wzi/ s/ ezB
j? s/ o'Nh d/ iKdh j?. T[j yk b?Adk iKdh gsBh p'bdh ofjzdh j?, go iKdk, go rZb wK jh w[eKdh j?, iK nZmK dh EK gzdoK fdB bzx iKd/
pkjo B{z bkJh p?mk uzdogkb uhe
ns/ c//o u[g b/N iKd?. ;ko/ xo ftu uzdogkb B{z sK fit/A e[M ;[DkJh jh rZb sd'A jh w[Ze iKdh j? id'A T[j B/. uzdogkb B{z SZv pkeh d/ xo d/
T[fmnkL
ykw'Sh SkJh j'Jh j?. fJe u[Zg jo BjhA fdzdk iK T[j ikD p[M e/ ;[BD p'bDk pzd eo fdzdh j?. ihn fit/A nkgD/ nkg B{z wkj"b d/ ''pZ; u[Zg eo UJ/ jokw dhJ/,
uhi s/ c?bh j'Jh j?. fgSb/ nZm B{z fsnko BjhA j[zdk. T[j ikDdk c/o bkbh dh nZi dh joes s/ nB[;ko Ykb b?Ad/ B/. ;ko/ T[;/ soQK pj[s/ok G"Aedh ojh J/A fJzB/ toQ/ s{z.
fdBK dk T[j dcso th BjhA frnk. Gkt/A bkbh fej' fijk th j? go T[j uzdogkb dk jZE T[m iKd?. T[j ykD ghD brd/ B/. pZu/ ;e{b ikD ;kbhJ/ s{z sK xo dk S'o jh pzd
T[;B/ noih th BjhA xZbh. gVQkJh ftu pj[s uzrk, ebk; ftu bkbh dh pKj cV T[jdh fgZm s/ brd/ B/. ;o;tsh th gfjb/ fdB eotk fdsk ns/ jo EK fit/A ykw'Sh
;o;tsh B/ T[;B{z fJe d' tkoh jw/Sk gfjb/ Bzpo s/ ofjzdk. xo fszB-uko w[Ze/ tZN wkod?, w{zj s/ th tKr T[dk; BjhA fd;dh, go xo dk phi p' fdZsk. s/o/ ekoB sK fit/
g[fSnk th j? go fit/A gsBh dh ftu T[jdk w'j fgT[ Bkb ;kfonK eJh u[g/VK iV fdzd?. T[j bkbh dk ;zBkNk BjhA N[Ndk. uzdogkb A ;ko/ xo ftu ;fjw fybo frnk,
nktki ezBh g?AfdnK T[jB{z ftj[ uVQ Bkb'A pj[sk j?. fijVk nZi she ed/ wK d/ jZE BjhA ni/ th dcso BjhA ikD bZrk. J/; p; j[D sK w{zj pzd eo b? e[ZshJ/ -
iKd?. T[;B{z fJt/A brdk fit/A T[j uzdogkb B{z :kd nkT[Adk fJe fgnk fgT[ s'A e[ZN yKdk e[M BjhA tko T[; B/ noih xZbh j?. T[j jo GzB d/D d/ fJBQK pZfunK B{z w/o/ xo
;ko/ dk ;kok ifjo d/ NZp ftu'A v[Zp tkoh T[jB{z s/i skg ufVQnk ;h. T[d'A p'bdk, pZ; w[Ze/ ns/ u[g/VK dh wko t/b/ wzi/ s/ fgnk dhtkoK tZb sedk d/ ;ko/ ShS/. J/; ftu ;kb/ s/o/ fgT[
e/ pkjo fBefbnk j't/. ns/ T[;dk bkbh w;K S/ ;kbK dk ;h. ;o;tsh ;fjD eodk eodk yV'sk ofjzdk. xo dh ykw'Sh B{z ;fjD eodk dk eh iKd?. fJj xo w/ok ns/ w?A
nzr nzro ifjo Bkb fbpV frnk B/ sK gsBh dk foSsk fBGkT[AfdnK nfijk j[zdk t/y wK pj[s y[S j[zdh ufbnk iKdk. T[jdk eJh tkoh wB nkgDh w/jBs Bkb pDtkfJnk.
j't/. T[jdh wkVh w'Nh ;/tk ehsh, go j?. eodk fes'A bkbh nk ikt/. T[j fJe s?B{z eh gs? fJBQK nktkiK B{z ;[DB
wzi/ s/ bzw/ fgnK T[;B{z :kd bkbh-T[j sK fit/A fgT[ dh fpwkoh c/o fszB uko fdB bzx iKd/ B/. tkoh c/o i'o dh fgzeh dh r[Zs B{z bJh sK w?A so; jh frnk jk - w/o/
sK fit/A ezB jh p'b/ j' rJ/ B/.''
nkT[D brd?. nZm fdB gfjbK xo Bkb nkg jh fpwko j' frnk ;h. uzdogkb wfj;{; eodk fe wko yk fyu/ sK fe xo ftu T[jdh uhe
fJj efjzfdnK efjzfdnK
ftu fejVk ;[Zy Bk ;h. T[jdk T[BQK fdBK ftu T[j T[Zek jh T[Zuk e/ th bkbh ftu e'Jh coe BjhA r{zi T[m/. pkjo ik e/ wfjsk d/ w[zv/
uzdogkb fit/A jc iKd?. T[jd/
nkgDk xo j?, uzrh B"eoh j?, xo BjhA ;h p'fbnk. wK B{z T[;B/ fgnk, ;r'A fit/A nfijk j'D s/ sK dk fJe tkoh c/o tZNk wko e/ wZEk
;kjwD/ pKj T[go tZb B{z u[Zeh
ftu d' g[Zs ns/ d' XhnK B/, go fSekfJs brkT[D dk e'Jh w"ek T[j fgT[ d/ j'o B/V/ j' frnk j?. id'A gkV d/t/ sK fe ;o;tsh T[;B{z
yV'sh ;o;tsh dh pKj fit/A T[E/
gsBhHHH< BjhA ;h fdZsk. vkeNo B{z th T[j d' oks g?Adh j? sK T[j p'bdk e[M BjhA dcso'A nkJ/ B{z bkbh dhnK jikoK
jh pzBh iKdh j?. T[j fjbdh BjhA
T[j ;t/o/ B" pi/ xo'A fBeb tkoh nkg/ ;Zd e/ fbnkfJnk ;h. ;r'A u[Zg ukg nk e/ j"b/ j"b/ fgT[ d/ fSekfJsK bkt/, go nfijk e[M
iK T[; ftu fjbD dh skes BjhA
dcso ufbnk iKd?. pZu/ T[; s'A Gkt/A d't/A tkoh ch; fdzfdnK wK B/ g?o x[ZND brd?. BjhA j[zdk. xo dh ykw'Sh bkbh
ofjzdh, fit/A fe;/ B/ w/yK Bkb jtk
gfjbK p; cVd/ B/. pZfunK d/ ;e{b T[;B{z y{p vKfNnk ;h fe T[; B/ c/o fJe fdB uzdogkb bkbh pknd T[;/ soQK ekfJw ofjzdh j?.
ftu rZv fdZsh j't/. pZfunK d/ w{zj
dh fScN ;t/o dh j?. wkVh fijh rZb bJh fJzB/ g?;/ yokp B{z wfjsk d/ w[zv/ dk tZNk wko e/ wZEk uzdogkb fJ; ;G dk fizw/tko
th fgT[ d nfijh ;ys nktki ;[D
T[j uko/ iB/ e'Jh fJe pi/ she eotk fdZs/ ;B. gkV d/D tkbh rZb pko/ g[ZS jh fit/A ;o;tsh B{z ;wMd?. T[;B/
e/ fit/A NZv/ jh ofj iKd/ B/. T[j
xo nk iKd/ B/. T[BQK ftu'A fgzeh, J/; s'A pknd th fJe d' tkoh b?Adk. gfjbK sK bkbh e[M BjhA fit/A bkbh B{z jw/Sk bJh xo'A pkjo
fJe nZyo th BjhA p'bd/ iK p'b
oiBh ns/ foze{ pj[s Shb ;[Gkn d/ fJ;/ soQK bkbh B/ fgT[ B{z nkgDk d;dk SkfJd T[j ;wMdk fgT[ ni/ N'o fds?, ns/ j[DHHH
BjhA ;ed/.
B/. go bkbh< pZfunK ftu'A T[jdk w'j fdykfJnk ;h. th T[; Bkb r[Z;/ j?. go id'A fgT[ wzi/ s/ bzwk fgnk uzdogkb ni/
go J/; d/ Bkb jh xo ftu c/o
d{ik Bzpo j?. T[j fgzeh Bkb'A S'Nk ni/ fgSb/ wjhB/ dh jh sK rZb fgnko Bkb T[jdh fgZm s/ jZE fJj ;'u jh foj? fe gfjbK pkjo'A
gfjbK tKr g{oB ;zBkNk c?b iKdk.
ns/ ;sthA ftu gVQd?. uzdogkb B{z ;h. uzdogkb nkfc;'A nk ni/ xo c/odk sK T[j ;koh rZb dZ; fdzdk T[;B{z y/vd/ pZfunK dk S'o ;[DkJh
fJe fGnkBe ykw'Sh, fJe vokT[Dh
T[j uko/ pZfunK ftu'A pj[s uzrk nzdo tfVnk jh ;h fe T[;d/ ezBh - wfjsk dk w[zvk fgT[ dh i/p ftu'A fdzdk, ns/ c/o eJh tZN/ fJeZm/ T[jd/
fijh u[g. ShS/ N[ZND d/ Bkb e[M
brdkl go T[jdh wK ;o;tsh B{z gsBh dh uhedh nktki gJHL g?;/ u[ok e/ f;Bwk d/ydk-T[j bkbh xo dhnK pkjo tkbhnK ShS/ dhnK
gbK dh y[Sh jkf;b eoe/ fijVk
BjhA. feT[Afe T[j xo ftu y{p T{Xw ''w?A fejk s[;hA nk rJ/, nkj! B{z th nfijh jh eoB bJh efjzdk, pkohnK s/ yVke yVke eod/ pid/
uzdogkb e[M fuo bJh wzi/ s/
wuKdk, id'A th w"ek brdk fpBK ;[D b' nZi dh nkgD/ bkvb/ dh ns/ bkbh r[Z;/ Bkb Gfonk T[jd/ B/ fi; Bkb eJh ShfSnK d/ NZ[ND u[zeBk fijk f;ZXk j' e/ pfj frnk
wsbp ns/ fpBK e;{o d/ oiBh ns/ eos{s! J/; B/ gV";h wfjsk d/ w[zv/ wZE/ s/ tZNk wkodk. dh nktki T[jd/ ezBh g?Adh j?. ;h, c/o gfjbK tKr T[;/ wzi/ 'u vfj
foze{ d/ uzv eZY wkodk. eJh tkoh dk tZNk wko e/ wZEk gkV fdZsk. uzdogkb B{z nkgDh rbsh dk uzdogkb bzwk fgnk fgnk sqGe e/ g?Adk, Y/oh j' iKd?. tZN/ wko e/ pZu/
T[j nkgDh tZvh G?D fgzeh dh r[Zs bj{ dh w'Nh sshoh T[jd/ wZE/ 'u'A nfj;k; j[zd?. T[jdk wB eodk T[j T[m pfj iKd?. ;o;tsh o;'Jh xo T[; d/ xo'A fes/ nZr/ BZ; rJ/ B/.
i'o Bkb fyu b?Adk ns/ T[jdh uhe pkjo fBeb e/ T[jd/ e[Vs/ s/ bkbh B{z ;"oh ej/ go tZv/ j'D d/ ftu'A pkjo tZb BZ;h nkT[Adh j? ns/ fJ; s'A pknd bzw/ gJ/ uzdogkb
fBeb iKdh j?. wK i/ nZr'A e[M fvZrh.'' ;o;tsh B/ u"V/ jZE eoe/ Bks/ T[j rZb B{z nkgD/ nzdo jh uzdogkb d/ B/V/ nk jZE T[Xo B{z dh Bio fJe tkoh c/o ;kwQD/ ezX s/
efjzdh j?l iK wkoB bJh jZEhA e'Jh gsh B{z bj{ dh sshoh dh w'NkJh gh iKd?. u[Zwe e/ fiXo'A ShS/ N[ZND dh ik fNedh J/ ns/ T[j gsk BjhA c/o
uhi cVdh j? sK T[j bZbh bZbh dZ;h, ''T[j sK w?A jh ;K i' fJjB{z uzdogkb bJh gsBh tb'A nktki nkJh ;h pZ; fJzBk jh efjzdh fejVhnK ;'uK ftu v[p iKd?.
eodk xo'A pkjo B{z BZ; iKd?. T[jd/ puk fbnk BjhA sK wfjsk fenK B/ SekfJsK bkT[D dk f;bf;bk ni/
jZE BjhA g?Adk. ;o;tsh T[jdk e[M fJjB{z fJzM jh wko SZvDk ;h. c/o th xZN BjhA j'fJnk. id'A th T[j
r r r r rzbb bb b
BjhA ftrkV ;edh p; r[Z;/ ftu w/o/ th jZE BjhA fgnk BjhA sKHHH.'' dcso'A xo nzdo g?o Xodk sK T[j
T[pbD brdh j?. c/o T[j T[;B{z i'o nZi she uzdogkb B/ jikoK T[;/ soQK uhe e/ efjzdh j?, ''nih w/oh ikB nkJh s/, w/oh ikB b? rJh
i'o dhnK rkbQK eYdh j?. T[jdk pko gsBh d/ w{zj'A bkbh dhnK ;[Dd/ j''' go uzdogkb e[M BjhA Sbktk ;h e'Jh, Bk ikD/ eh efj rJh
f;nkgk eodh j?. fSekfJsK ;[DhnK B/. go T[BQK ftu ;[Ddk. i/ ;[Ddk sK T[; s/ nwb
go uzdogkb B{z fJj ;G uzrk T[;B{z nfijk e[M ed/ wfj;{; BjhA BjhA eodk. bkbh dk xo nzdo nekSK 'u T[v,eJh wzvbK B{z rkfjnk
brd?, j'fJnk fe T[j bkbh B{z J/; bJh T[Xw wukDk T[; B{z uzrk brdk. fJe nB'yh sKx,nzdo nk pfj rJh
''pZu/ sK fJzM eod/ jh B/.'' T[j ;ik d/t/. uzdogkb ;'ud?, pZuk j? T[j ni/ th fgzeh dh r[Zs i'o Bkb
eJh tkoh wB 'u fJj ;'u nkg/ ftu nfijhnK joesK sK eo/rk jh'', fyZu b?Adk. oiBh ns/ foze{ B{z uzv fJj eh ;h ni{pk, ;wM Bk nkfJnk
w[;eok g?Adk. go wfjsk d/ w[zv/ dk tZNk wko e/ eZY wkodk. gsBh ni/ th xVh gZb nzdo, or or bfj rJh
id'A T[j Skwh dcso'A xo w[Vdk wZEk gkV d/Dk T[; e'b'A ;fjD BjhA uzdogkb B{z xo d/ nV"; gV"; d/
sK ni/ T[j mhe Bkb fvT{Vh 'u j[zdk. c/o gsBh dh dZ;h bj{ dh Xko b'eK iK pZfunK dhnK SekfJsK g[zBK dk cbQ j?, iK gkgK dh ;zk j?
g?o th BjhA Xodk fe o;'Jh 'u ezw dh w'NkJh b? sK T[jB{z pj[s r[Z;k brKdh ofjzdh j?. pZ; eo wkbek, e;o eh ofj rJh
eodh ;o;tsh T[Zuh nktki Bkb nkT[Adk. T[j gsBh nZr/ ed/ e[M go j[D fgSb/ nZm dZ; fdBK
p'b g?Adh j?, BjhA p'fbnk. fJzB/ tfoQnK she s'A uzdogkb fe;/ B{z e[M BjhA p'b 'fEzd' j'S eo, s/o/ tZ;dh rb BjhA
''nih ;[Dd/ j' nkj nZiHHH<'' ;o;tsh dh N'e/ d/ wShB tKr upo fojk, pZ; jo t/b/ u[g u[g, r[zw ;[zw oZp dh fwjo, s/oh M'bh nk g? rJh
fJziL i'frzdo f;zx ''fEzdfEzd''
pZ; c/o T[j brdh j? bkbh upo eoe/ SpdK B{z tZYdh wShB fijk wzi/ s/ bzwk fgnk ofjzd?. i/
fJziL i'frzdo f;zx
fJziL i'frzdo f;zx fEzdfEzd
fJziL i'frzdo f;zx fEzd
fJziL i'frzdo f;zx

42
42
42 gzikp NkJhwz, f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh 2019
42 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh
42 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh
f;nk;s u nkgDh fe;ws niwkT[D dh
f;nk;s u nkgDh fe;ws niwkT[D dh fJ; fJ; fJ; fJ; fJ; Sy; B/ rohp pZfunK bJh dkB ehs/ 77 eo'V o[gJ/y; B/ rohp pZfunK bJh dkB ehs/ 77 eo'V o[gJ/
f;nk;s u nkgDh fe;ws niwkT[D dh
f;nk;s u nkgDh fe;ws niwkT[D dh
f;nk;s u nkgDh fe;ws niwkT[D dh
y; B/ rohp pZfunK bJh dkB ehs/ 77 eo'V o[gJ/
y; B/ rohp pZfunK bJh dkB ehs/ 77 eo'V o[gJ/
y; B/ rohp pZfunK bJh dkB ehs/ 77 eo'V o[gJ/
nfij/ jB fiBQK bJh ekch e[M ehs/
fsnkoh u n?Ai/bhBk i'bh
fsnkoh u n?Ai/bhBk i'bh ikD dh b'V j?. n?bB B/ pZfunK bJh
fsnkoh u n?Ai/bhBk i'bh
fsnkoh u n?Ai/bhBk i'bh
fsnkoh u n?Ai/bhBk i'bh
ezw eoB ekoB 30 ;kb gfjbK nkgDk
p?Afezr eohno SZv fdZsk ;h.
n?bB dh ikfJdkd ;EkBe u?foNh
;zrmBK ftu tzvh ikt/rh. pZfunK dh
fJe u?foNh ;zrmB NqhjkT{; dh uhc
fvt?bgw?AN nc;o i/f;ek o"; dZ;dh j?
fe w"s s'A e[M wjhB/ gfjbK n?bB 5
jzko vkbo dkB eo rJ/ ;B. T[BQK dh
t;hns ftu ;kB{z 9 bZy vkbo fdZs/
ikD dh rZb ;kjwD/ nkJh. fi; pko/
ikD e/ n;hA j?okB ofj rJ/.
n?bB B/ BjhA ehsk ftnkj
n?bB B/ BjhA ehsk ftnkj
n?bB B/ BjhA ehsk ftnkj
n?bB B/ BjhA ehsk ftnkj
n?bB B/ BjhA ehsk ftnkj
n?bB d/ p?Afezr fdBK d/ d';s SSh
eoB dZ;d/ jB fe T[j xZN youhb/ ;B.
T[BQK B{z ekoK dk S"e ;h. go T[j ;;s/
eZgV/ gfjBd/ ;B. fJj rZb j'o j? fe
T[BQK B/ ;koh fzzdrh yokp rZvhnK
ubkJhnK. id'A T[BQK d/ fJzB/ tZv/ dkB
pko/ gsk bZfrnk sK bZrdk j? fe w?A
T[BQK pko/ pj[s xZN ikDdk jK. n?bB
d/ d';sK B/ dZf;nk fe n?bB B/ ftnkj
BjhA ehsk go T[j pZfunK Bkb pj[s
fgnko eod/ ;B. T[j d'-fszB B"eohnK
eohno L
eohno L
eohno L
eohno L
tkfSzrNB (fpT{o') nwohek dh eohno L
eod/ ;B sK i' pZfunK 's/ you bJh
okiXkBh tkfSzrNB d/ Sfjo ;hJ/Nb tkfSzrNB d/ fubvoB ;oft; ftu
fznkdk ewkJh eo ;eD.
ftu ofjD tkb/ fJe ;wkfie ekoe[zB n?bB Bkb ezw eo u[Zeh w?oh w'BkjB
n?bB dk tZvk Gok ftek; ;pzXh
n?bB BkJhw?B (Alan Naiman) B/ woB dZ;dh j?,''fJ; rZb dh ikDekoh fwbD
ngkjisk (Developmental
s'A gfjbK rohp pZfunK bJh 11 's/ n;hA ;ko/ j?okB ofj rJ/. j[D jo
Disability) Bkb ghVs ;h fi; ekoB
fwbhnB vkbo (eohp 77 eo'V o[gJ/) e'Jh ikDBk ukj[zdk j? fe fJzB/ g?;/ T[BQK
T[j pj[s w[Seb Bkb p'b gkT[Adk ;h.
dkB eo fdZs/. tZvh rZb fJj j? fe B/ fet/A dkB eo fdZs/< e?A;o dk gsk
tkfSzrNB$bzvB (fpT{o') jkbht[Zv dh ;Nko nfGB/soh n?Ai/bhBk i'bh B/ f;nk;s ;kb 2013 ftu T[; dh w"s j' rJh.
fJ; soQK dk dkB fdZs/ ikD dk n?bB bZrD 's/ T[BQK B/ fejk ;h fe woB s'A
'u g?o oZyD dk ;ze/s fdZsk j?. d[Bhnk d/ B/sktK s'A nfGB/soh B/ izr 'u ofcT{zhnK n?bB d/ eohph d';s ;{;B w?v;B
(63) d/ eohph d';sK sZe B{z gsk BjhA gfjbK u?foNh B{z ;G e[M dkB eo d/
ns/ n"osK dh wdd eoB dh nghb ehsh j?. ;z:[es okSNo ofcT{zh J/iz;h bJh d{s w[skpe fijV/ jkbsK ftu T[; dk
;h. fJ;/ ;kb iBtoh ftu e?A;o ekoB tKrk.'' w'BkjB w[skpe T[BQK B/ ;'Sb
dk ezw eo ojh jkbht[Zv dh ;Nko n"osK fybkc :"B fjz;k 's/ nfGnkB 'u th gkbD-g'SD j'fJnk T[BQK dk T[; dh
n?bB dh w"s j' rJh ;h. T[; tZb'A dkB ;oft; ftu eJh nfij/ pZfunK bJh
Skwb ojh j?. fzzdrh 's/ ekch gqGkt fgnk. n?bB dk
ehsh okSh dk gsk jkb jh ftu T[; dh ezw ehsk i' nkofEe o{g ftu p/pZ; ns/
phH phH ;hH Bkb fJe fJzNoftT{ 'u fJj g[ZSD 's/ fe eh T[j f;nk;s tZb edw fJe' T[d/S ;h fe w[;hps ftu ofj oj/
t;hns zohJ/ bZrk. ;ohoe s"o s/ ewz'o ;B. T[BQK B{z
tXk ojh j?, n?Ai/bhBk B/ nkfynk, 'fiZE/ th w/oh zo{os j't/rh w?A iktKrh. i/eo b'eK bJh e[M eoBk.
3 3 3 3 30 ;kb gfjbK SZfvnk p?Afezr ;kb gfjbK SZfvnk p?Afezr bZrdk ;h fe d[Bhnk ftu eJh b'e
;kb gfjbK SZfvnk p?Afezr
;kb gfjbK SZfvnk p?Afezr
;kb gfjbK SZfvnk p?Afezr
s[;hA 20 ;kb gfjbK g[ZfSnk j[zdk sK w?A jZ; g?Adh. w?A BjhA ikDdh fe w?A f;nk;s
bJh fcZN jK iK BjhA. nfGB/soh B/ fejk fe ;z:[es okSNo ns/ j'o ;zrmBK Bkb
okp d/ B / u Gkosh w{b d/ ftnesh B/ nkgD/ wksk-fgsk dk s'fVnk / u Gkosh w{b d/ ftnesh B/ nkgD/ wksk-fgsk dk s'fVnk , j'Jh i/b, j'Jh i/b
okp d/ B
okp d/ B / u Gkosh w{b d/ ftnesh B/ nkgD/ wksk-fgsk dk s'fVnk , j'Jh i/b
Sokp d/ Bokp d/ BS/ u Gkosh w{b d/ ftnesh B/ nkgD/ wksk-fgsk dk s'fVnk / u Gkosh w{b d/ ftnesh B/ nkgD/ wksk-fgsk dk s'fVnk TV, j'Jh i/b, j'Jh i/b
T[BQK d/ ezw B/ T[BQK B{z fpBK fe;/ fyskp d/ pj[s e[M pDkT[D 'u ;woE ehsk j?.
T[BQK B/ Gkth pdbkn dh ;zGktBk B{z ykfoi ehsk.
jofdnkb YhAY;k d/ g[Zso S/fozdo
YhAY;k B/ fgSb/ wjhB/ voph d/ nkb;Nqh
;kb 'u nkgD/ wksk-fgsk d/ xo'A NhH thH
;kb u 27u 27 fdB poc fdB poc u ofjzdk j?u ofjzdk j?
;kb 'u 27u 270 fdB poc fdB poc 'u ofjzdk j?u ofjzdk j?
;kb u 27 fdB poc u ofjzdk j?
;kb
u[Zfenk ns/ T[; B{z o?vhJ/No 's/ ;[ZN
fJj d[Bhnk dk ;G s'A mzvk fdZsk. fJ; d"okB T[; d/ vo/ ns/ ;fjw/
fJj d[Bhnk dk ;G s'A mzvk
fJj d[Bhnk dk ;G s'A mzvk Sfjofjo fjofjo fjo
fJj d[Bhnk dk ;G s'A mzvk
fJj d[Bhnk dk ;G s'A mzvk
j'J/ wksk-fgsk d/yd/ oj/.
'fd voph N?bhrqkc' dhnK ypoK
w[skpe g[b; nfXekoh B/ dZf;nk fe
T[; d/ ns/ T[; dh gsBh e'b nkgD/
31 ;kbK g[Zso fybkc wkwbk doi
eokT[D s'A fJbktk e'Jh ftebg BjhA
;h. jkb jh 'u Sokp d/ BS/ 'u T[; tZb'A
nzzkw fdZshnK xNBktK 'u fJj ;G s'A
skzk wkwbk j?. jofdnkb B/ fJe
fpnkB 'u nkfynk fe n;hA j[D th T[;
Bkb fgnko eod/ jK. w?A T[; dh wdd
eoBk ukj[zdk jK. n;hA nkgD/ g[Zso B{z
tkg; fbnkT[Dk ukj[zd/ jK go ;kB{z T[;
B{z nkgDh ;[oZfynk bJh nkgD/ Bkb
BjhA oZy ;ed/. ndkbs B/ S/fozdo 's/
bzvB (fpT{o') fJzrb?Av d/ Jh;N fJe ftnesh B{z ndkbs tZb'A 19 2 ;kbK bJh gkpzdh d/ j[ew th bkJ/
fwZvb?Av; y/so 'u nkgD/ xo 's/ Sokp jcfsnK bJh i/b dh ;zk ;[DkJh rJh jB, fi; d/ sfjs T[; 's/ nkgD/ wksk-
d/ BS/ 'u nkgD/ wksk-fgsk dh j?. fgsk d/ xo ikD 's/ o'e brkJh rJh
N?bhthzB B{z s'VD bJh Gkosh w{b d/ vophSkfJo d/ g[b; efwSBo j?.
/b B/ y'fjnk fjb/oh s'A fyskp
/b B/ y'fjnk fjb/oh s'A fyskp
/b B/ y'fjnk fjb/oh s'A fyskp
fw fw fw fw fwS/b B/ y'fjnk fjb/oh s'A fyskp/b B/ y'fjnk fjb/oh s'A fyskp
fBT{:koe (fpT{o') nwohek dh gqEw
wfjbk ofj u[Zeh fwS/b Upkwk B/
nwohek d/ ;kpek okSNogsh fpZb
efbzNB dh gsBh ns/ ;kpek ftd/S
wzsoh fjb/oh efbzNB s'A 17 ;kb g[okDk
wk;e' (fpT{o') o{; d/ ;kJhp/ohnk ;fEs Bkfob;e Sfjo B{z d[Bhnk dk ;G s'A ';G s'A tZX ;BwkfBs wfjbk' dk fyskp
mzvk Sfjo wzfBnk iKdk j?. fJE'A d/ fBtk;h mzv eoe/ d' wjhfBnK sZe (d;zpo- y'j fbnk j?. wSj{o N?bhftzB j;sh
iBtoh) uVQdk ;{oi BjhA d/y gkT[Ad/. mzv dk nzdkzk fJ; rZb s'A bkfJnk ik Ugok ftBco/ fJ; ;{uh ftu d{;o/ ;EkB
;edk j? fe ;kb d/ 365 fdBK 'u'A 270 fdB fJE/ poc iwh ofjzdh j?. 's/ j?, idfe ;kpek okSNogsh poke
1 bZy 75 jzko dh nkpkdh tkb/ Bkfob;e Sfjo dk mzv d/ fdBK 'u xZN s'A Upkwk ';G s'A tZX ;BwkfBs wod' d/
xZN skgwkB wBch 61 fvroh ;?b;hn; foekov ehsk frnk j? id fe n";s ski 's/ brksko 11thA tko epzk
skgwkB 10 fvroh ;?b;hn; ofjzdk j?. e[M b'eK dk wzBDk j? fe ;kJhp/ohnk ;fEs poeoko oZyD ftu ;cb j'J/ jB.
:ke[s; ;G s'A mzvk fJbkek j?. fJE/ mzv d/ fdBK 'u skgwkB wBch 41 fvroh sZe fJ; ;{uh ftu nwoheh okSNogsh
gj[zu iKdk j? s/ rowhnK 'u Bkfob;e dh s[bBk 'u fznkdk skgwkB j[zdk j?. v'Bkbv Nozg brksko u"E/ ;kb d{;o/
;EkB 's/ oj/ jB. n?Z;H phH n?Z;H fBT{z
Bkfob;e 'u jo shi/ fdB b'eK B{z pochb/ s{ckB dk ;kjwDk eoBk g?Adk j?. o{;
dh okiXkBh wk;e' s'A Bkfob;e eohp 2900 feb'whNo d{o j?. nkoefNe ;oeb s'A d/ w[skpe brksko 11thA tko 'w';N
Sfjo 300 feb'whNo T[Zso 'u j?. fJE/ gj[zuD bJh e'Jh ;Ve BjhA j?. fJE/ f;oc n?vwkfJov w?B' d/ fyskp Bkb
jtkJh wkor okjhA iK gkDh o;s/ gj[zfunk ik ;edk j?. Sfjo fJ; soQK Bkb o{; s'A ;BwkfBs j'D tkb/ Sqh Upkwk B{z j[D
eZfNnk j'fJnk j? fe pkeh b'e th Sfjo B{z w/Bb?Av efj e/ p[bkT[Ad/ jB. T[BQK dh gsBh dk th ;kE fwfbnk j?.

43
43
43 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh 2019
43 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh
43 gzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh
d[Bhnk dk ;G s'A skesto d/ nwohek nwohek
d[Bhnk dk ;G s'A skesto d/
d[Bhnk dk ;G s'A skesto d/S nwohek nwohek
d[Bhnk dk ;G s'A skesto d/ nwohek
d[Bhnk dk ;G s'A skesto d/
uhB B/ pDkfJnk p[bp[b/
uhB B/ pDkfJnk p[bp[b/
uhB B/ pDkfJnk p[bp[b/
uhB B/ pDkfJnk p[bp[b/
uhB B/ pDkfJnk p[bp[b/
u{fjnK nZr/ bkuko, tQkJhN jkT{; th go/SkBkB kBkB kB
u{fjnK nZr/ bkuko, tQkJhN jkT{; th go/
u{fjnK nZr/ bkuko, tQkJhN jkT{; th go/
u{fjnK nZr/ bkuko, tQkJhN jkT{; th go/
u{fjnK nZr/ bkuko, tQkJhN jkT{; th go/
d/ nkeko dk j'Nb
d/ nkeko dk j'Nb
d/ nkeko dk j'Nb
d/ nkeko dk j'Nb
d/ nkeko dk j'Nb
B/V/ pDkfJnk frnk j?. gkodoSh j'Nb
pDkT[D dk T[d/S fJj j? fe b'e y[d B{z
e[dos d/ eohp ;wMD.
r[fJfbB uhB d/ ;G s'A y{p;{os
SfjoK ftu'A fJe j?. fJZE'A dk w[Zy eko'pko
N{fozw j?. fJ; ;kb iBtoh s'A ;szpo
wjhB/ sZe fJZE/ 8 eo'V ;?bkBh nkJ/.
Sfjo dh 20 ch;dh nkwdBh N{fozw
zohJ/ j'Jh j?.
fJ; j'Nb B{z uhB d/ Jhe' N{fozw
v?;NhB/SB d/ s"o 's/ ftef;s ehsk ik
fojk j?. ;oeko dk Nhuk j? fe ;kb
2020 sZe Sfjo dh ewkJh dk 27 ch;dh
fjZ;k N{fozw zohJ/ jh nkJ/.
jkb jh ftu fJZE/ jkJh-;ghv No/B
phfizr (fpT{o') uhB B/ fJzihBhnfozr fJ; j'Nb B{z ppb j'Nb (Bubble ;/tk S[o{ ehsh rJh j?. fJ; j'Nb ftu d'
d/ y/so ftu SkBdko soZeh ehsh j?. Hotel) dk Bkw fdZsk frnk j?. b'eK wzfzbk ewo/ th jB. fJBQK B{z vpb v/
seBkb'ih dh tos'A eo e/ uhB B/ fJe tZb'A fJ; j'Nb B{z pj[s g;zd ehsk ik eo ftbk dh soQK pDkfJnk frnk j?.
SkBdko j'Nb dk fBowkD ehsk. fojk j?. fJ; ftu b'V dhnK ;kohnK ;j{bsK
dZyDh-gZSwh uhB d/ r[fJfbB ftu pD/ fJj j'Nb d' gjkVK d/ ftueko Bdh w"i{d jB.
tkfSzrNB (fpT{o') d[Bhnk dk ;G s'A skesto d/S nwohek u{fjnK dh go/SkBh
nwohek d/ ;G s'A p
nwohek d/ ;G s'A pz[or[or
nwohek d/ ;G s'A p [or
nwohek d/ ;G s'A p
Bkb BfiZm fojk j?. nwohek dh okiXkBh tkfSzrNB 'u u{fjnK B{z jo gk;/ d/fynk nwohek d/ ;G s'A p [or[or
ik ;edk j?. u{fjnK B{z tkfSzrNB Sfjo dhnK rbhnK 'u x[zwd/ j'J/ ns/ ykD/ dh
Gkb 'u e{V/dkB d/ nkb/-d[nkb/ wzvokT[Ad/ d/fynk ikDk fJe nkw rZb j?.
tkfSzrNB vhH ;hH 'u n";sB jo 5 c[ZN dh d{oh 's/ fJe u{jk fdykJh fdzdk j?.
112 ;kbk
112 ;kbk y; dh w"s
112 ;kbk
112 ;kbk y; dh w"sy; dh w"s
112 ;kbk Sy; dh w"sy; dh w"s
u{j/ ykD/ dh Gkb 'u nkgDhnK y[ZvK 'u'A pkjo fBeb iKd/ jB. j[D fJj u{j/ tQkJhN
jkT{; d/ ezgb?e; sZe gj[zu u[Ze/ jB. fJj d{ik w"ek j? id'A nwohek 'u u{fjnK dh
uouk j?. fJ; s'A gfjbK ;kb 2015 'u fBT{:koe Sfjo dh GhV Goh ;Ve 's/ b'eK
B/ u{j/ B{z fgZzk yKd/ j'J/ d/fynk ;h. T[; ;w/A fJ; xNBk dh ekch uouk j'Jh ;h. ;wkuko J/iz;h dh ypo w[skpe T[BQK
b'eK B/ fJ; B{z fgZzk o?N dk BK fdZsk ;h. dZ; dJhJ/ fe vhH ;hH dk j?bE fvgkoNw?AN
dh w"s dh g[SNh ehsh rJh.
u{fjnK Bkb BfiZmD bJh ekch tZvh oew you eodk j? go fJ; d/ pkti{d T[BQK d/ gfotko dh fJe w?Apo Sobh
u{fjnK 's/ ekp{ BjhA gkfJnk ik fojk. nfijk bZrdk j? fe u{fjnK Bkb BfiZmD UtNNB B/ dZf;nk fe fBw'Bhnk j'D
bJh nwohek B{z e'Jh oDBhsh pDkT[Dh gt/rh. ekoB T[j j;gskb ftu Gosh ;B.
ikDekoh w[skpe fouov UtoNB B/
;kb 1942 ftu c"i ftu tkbzNhno d/
Nogsh g[fsB dh d/y-o/y u
Nogsh g[fsB dh d/y-o/y u
Nogsh g[fsB dh d/y-o/y u
ok ok ok ok okSNogsh g[fsB dh d/y-o/y uNogsh g[fsB dh d/y-o/y u s"o 's/ ns/ 188thA n?thJ/SB fJzihBhno
pNkbhnB ftu ;/tktK fdZshnK ;B.
;kb 2013 ftu fouov B/ fejk ;h
o{; B/ bKu ehsh BthA fw
o{; B/ bKu ehsh BthA fw kfJbkfJb fe T[j nkgDh fJ; bzph fzzdrh bJh
o{; B/ bKu ehsh BthA fw kfJb
o{; B/ bKu ehsh BthA fwzkfJbkfJb
o{; B/ bKu ehsh BthA fw
gowkswk dk S[eohnk ndk eod/ jB.
j[D sZe T[BQK B/ e'Jh dtkJh BjhA bJh
ns/ T[BQK B/ nkgDh fzzdrh dk g{ok
nkBzd fbnk j?. id'A T[j 107 ;kb d/
;B T[d'A T[BQK B/ fejk ;h,''w?A nkgDh
e"ch ftu Sokp ghAdk jK. ed/-ed/ w?A
fJ; B{z T[AM jh gh b?Adk jK. w?A f;ro/N
ghAdk jK ns/ X{znK pkjo SZv fdzdk jK.''
fouov bzp/ ;w/A sZe nk;fNB,
N?e;k; d/ fBtk;h oj/. T[j fouov
UtoNB n?thfBT{ Bkw dh rbh ftu
ofjzd/ ;B fi; dk Bkw T[BQK d/ Bkw 's/
oZfynk frnk ;h.
fJe fpnkB ftu N?e;k; d/ rtoBo
rq/r np"N B/ UtoNB B{z 'fJe nwoheh
nkJheB ns/ N?e;k; dk fJe wjkB
tkfSzrNB (fpT{o') nwohek ftu d{i/ pz[or ftnesh fouov UtoNB dh w"s
ftnesh' dZf;nk.
ftSt :[ZX d/ rtkj ns/ d/S d/ ;G s'A j' rJh. T[j 112 ;kb d/ ;B. fJe
e?B/vk L bkgsk gq'c?;o dh bk
e?B/vk L bkgsk gq'c?;o dh bk j'Jh pokwd j'Jh pokwd
e?B/vk L bkgsk gq'c?;o dh bkS j'Jh pokwd j'Jh pokwd
e?B/vk L bkgsk gq'c?;o dh bk
e?B/vk L bkgsk gq'c?;o dh bk j'Jh pokwd
N'oKN' (fpT{o') e?B/vk d/ ;{p/
wk;e' (fpT{o') o{; B/ gqwkD{ skes Bkb b?; BthA fwzkfJb n?tBrkov B{z bKu
fpqfNS e'bzphnk d/ Sfjo poBpkJh
ehsk j?. fJ; dh bKfuzr y[d okSNogsh tbkdhwho g[fsB B/ d/yh s/ T[BQK B/ fJ; dh
ftu ;hwB co/zo :{Bhtof;Nh d/
s[bBk fe;/ nZr d/ r'b/ Bkb ehsh j?. g[fsB o{; d/ oZfynk wzsokb/ d/ ezNo'b o{w 'u
bkgsk gq'c?;o dh bkS fwb rJh
w"i{d ;B, id'A fwzkfJb dh N?;N bKfuzr ehsh ik ojh ;h.
j?. fJj ikDekoh T[BQK d/ gfotko
g[fsB B/ bKfuzr s'A pknd fejk fe fJj nkgD/ Nhu/ tZb fe;/ T[bekfgzv tKr
ns/ ;kEhnK B/ fdZsh. p[ZXtko B{z
tXdh j? s/ fJj fpbe[b fe;/ nZr d/ r'b/ torh j?. fJ; fwzkfJb B{z ;kT{E t?;N o{;
c?ebNh ns/ ;Nkc ;w/s
s'A bKu ehsk frnk ;h. fJ; fwzkfJb B/ ;cbskg{ote nkgD/ Nhu/ B{z jk;b ehsk
:{Bhtof;Nh d/ gqXkB n?AvfoT{ g?No
s/ 3,700 whb sZe dh d{oh :kBh 5,954 feb'whNo d{o ;fEs nkgD/ Nkor/N B{z
B/ fejk fe e'bzphnk dh g[b; B/
BSN eo fdZsk. y[d okSNogsh g[fsB B/ fJ; rZb dh ikDekoh fdZsh.
nktkz dh rsh s'A th 2 dh rsh s'A th 20 r[Dk s/ r[Dk s/z w/v/fbB d/ pkjo owzkB (okw')
nktk dh rsh s'A th 2 dh rsh s'A th 2 r[Dk s/ r[Dk s/
nktk
nktk
nktk dh rsh s'A th 2 r[Dk s/
r?B;/ dh bkS pokwd ehsh.
g[fsB B/ fJ; ;kb wkou 'u n?bkB ehsk fe o{; d/ e'b eJh soQK d/ jfEnko
g?No B/ ;wkuko J/iz;h B{z fdZs/
jB. g[fsB B/ fJ; n?bkB 'u n?tBrkov fwzkfJb B{z th Skwb ehsk ;h. nkgD/
fpnkB ftu ejk fe noE Sk;so
jwbkto nzdkz 'u GkSD fdzd/ j'J/ g[fsB B/ fejk ;h fe fJj jfEnko d[Bhnk d/
d/ gq'c?;o B{z jw/Sk :kd oZfynk
fe;/ th e'B/ 's/ jwbk eo ;edk j? s/ nwohek dh fwzkfJb Shbv B{z th X'yk d/
ikt/rk. g?No B/ r?B;/ d/ gfotko,
;edk j?.
d';sK, ftfdnkoEhnK ns/
fwzkfJb bKu B{z d/yD s'A pknd g[fsB B/ fejk fe o{; jkJhgo;'fBe fwzkfJb
;kEhnK gqsh jwdodh gqrN ehsh.
B{z nrb/ ;kb sZe bKu eo d/t/rk. g[fsB B/ dZf;nk fe BthA n?tkBrkov fwzkfJb
r?B;/ dh gsBh e?o'b r?B;/ B/ c/
nZi d/ d"o 'u p/fw;kb j? s/ fJj GftZy dk J/no fvc?A; f;;Nw s/ fwzkfJb fvc?A;
;p[Ze 's/ fJe S'Nk fijk fpnkB
f;;Nw j?. fJj fJe tZvh ;cbsk j? s/ fJj ;kvh fiZs j?. g[fsB B/ dZf;nk fe
n?tBrkov fJe fJzNoeKNhB?ANb o/Ai tkbh fwzkfJb j? s/ nktkz dh rsh s'A 20 g';N eo e/ nkgD/ gsh dh w"s
dh g[SNh ehsh.
r[Dk fznkdk ;ghv Bkb ;co eo ;edh j?.

44
44
44 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh 2019
44 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh
44 gzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh
Bktb
Bktb
Bktb
Bktb
Bktb
S'Nk f;zx
S'Nk f;zx fe fe s 6s 6 n?;H ;keh
S'Nk f;zx
S'Nk f;zx
S'Nk f;zx
s 6
fe fe feSs 6s 6
n?;H ;keh
n?;H ;keh
n?;H ;keh
n?;H ;keh
gsk jh Bk bZrk S'Nk f;zx B/ ed'A fet/A eo ;edk ;h< w?Bz{ fJ; soQK bZrk dh UN 'u yVQ/ j' rJ/. ;kv/ e[Vs/ s/ jh T[; u[g B{z s'VfdnK fejk,
fJzBh bzph ejkDh ;[Dk fdsh. w?A ;'c/ fit/A e[M fuo gfjbK dopkok f;zx dh cN/ y/; gkDh Bkb B[uV oj/ ;B. 'e[M fuo pknd s/ok w/ok okj nZv
s/ p?mk T[; tZb d/y fojk ;K. u"Vh fjZe Bkb fuge e/ tZvk s/ seVk fgSb/ fezB/ fdBK s'A o[bd{ d/ Bkb j' ikT{. SkfJd j[D n;hA fJT[A tyo/ j'
's[jkv/ fJBQK srfwnK ns/ eZgK j'fJnk w/ok fdb gfjbK Bkb'A th S'Nk j[zfdnK th fit/A w?A p/-t;kjk fijk j' ikJhJ/ fe c/o ed/ th Bk fwbhJ/.'
dk fJ; ejkDh Bkb eh ;pzX j?<' ns/ ewz'o j' frnk ;h. frnk ;K. w?Bz{ fJt/A bZrD bZrk ;h fJj efjzfdnK w[V w/ok ;zx Go
w?A ;kwQD/ ekB; tZb MkefdnK 'go w?Bz{ sK ;odko ih fJj fit/A w?A fpbe[b fJeZbk ns/ p/-nk;ok nkfJnk. o[bd{ w/oh rZb Bk ;wM
g[fSnk. ubkT[Dh BjhA nkT[Adh.'' j' frnk. T[; fJeZb s'A puD bJh ihs' ;fenk. w/ok ihn ehsk T[; B{z fJe
'ni/ ejkDh w[Zeh feZE/ j?. fijVh 'fJj ubkDh e'Jh n"yh BjhA. S[o{ jZEhA BkT[A fbfynk T[j ekrz w?A jo tkoh nkgD/ Bkb x[ZN e/ i'o i'o dk
rZb w?A nZr/ dZ;D ik fojK fJj fJBQK ftu sK fJ;B{z e'Jh th BjhA ubk ;edk. t/b/ nkgD/ Bkb oydk ;h. w?Bz{ fJt/A o'D bZr gtK. go w/o/ e'b'A fJj ;G Bk
n?; ;keh
n?; ;keh
n?; ;keh
n?; ;keh
n?; ;keh
eZgK ns/ srfwnK Bkb jh i[Vh j'Jh go id'A pzdk pj[s wip{o j' ikt/ sK brdk ;h fit/A T[j ekri BjhA ;r'A j'fJnk. w?A BjhA ukj[zdk ;K fe nfijk
j?. nZSk nZr/ e[M efjD s'A gfjbK jh fJ; dk ;jkok b?Adk. c/o fJj nkg/ ihs' dh j'Ad ;h fijVh w?Bz{ jo t/b/ eoe/ T[; w{jo/ w/ok nzdo ewi'o g?
dk w?Bz{ nkg gsk Bk ;h. T[E/ yV'fsnK
n;hA ukj dk fJe fJe eZg j'o nZr toQKdh j?.' nkgD/ Bkb wfj;{; j[zdh ofjzdh ;h. ikt/. w?A sK ;kfonK dk w'j s'V d/Dk
e[M gbK bJh w/ok fdb S'Nk j' frnk.
ghtKr/.' dopkok f;zx dh rZb ;[D w/ok nukBe w/ok yZpk jZE e[Vs/ dh i/p s/ ukj[zdk ;K. fgU, G?D, o[bd{ ns/ ihs'
n?t/A w?B{z nkgDk nzdo wkVk wkVk
';hs', g[[Zs nkgDh wzwh B{z efj ukj j/mK B{z fvrdk fdb fJe tkoh c/o ubk frnk fi; ftu T[j ekrz fgnk dk w'j. ;G Bkb'A nZv j' ikDk ukj[zdk
bZrD bZrk. go pj[sk fuo BjhA. w?A
d/ d' eZg j'o b? e/ nkt/.' seVk j' iKdk. w?AB{z fJt/A brdk ;h. c/o w?A j"b/ d/ e/ T[j frZbk ekri ;K. T[; t/b/ w/ok nzdo ;kfonK Bkb'A
T[j p{jk NZg ;odko tkb/ u[pko/
T[; ftuV/ nzdo y[bQd/ dotki/ fit/A pzd{e w?Bz{ cVDh jh gt/rh. go pkjo eZY fbnk, fi; s/ ihs' B/ fJe d{o j'D bJh ekjbk g? fojk ;h.
;kjt/A nk yV'sk. w?A j"b/ d/ e/ cZN XZe
tZb Mke nkgDh tZvh e[Vh B{z nktkz fJ; d/ cVfdnKHHHH< fJ; ;'u d/ Bkb fdB nkgDk BK fby e/ fdsk ;h. fi; fJe d' tkoh dh fiZd fgZS'A o[bd{
d/y/. fetkV fJe d{i/ Bkb'A nZv j'
brkJh. fJ; d/ Bkb jh T[; dhnK nZyK jh w/ok fdb fJe tkoh c/o S'Nk j'D B{z w?A fezB/ tfoQnK s'A ;KG ofynk ;h. tkg; ubk frnk. w?A T[;d/ iKd/ dh
rJ/. u[pko/ ftu fwZNh d/ s/b d/ b?Ag
T[BQK srfwnK ns/ eZgK s/ ubhnK bZrdk. w?Bz{ fJ; soQK wfj;{; j'fJnk c/o fJ; d/ Bkb w?Bz{ ihs' dh :kd nkJh. fgZm d/ydk fojk. pko pko nkekS s/
dh b'n c?bh j'Jh ;h. nzdo dh jo fJe
rJhnK fijV/ ;kwQD/ nbwkoh ns/ fit/A fJj pzd{e w?B{z ;kfonK Bkb'A s'V T[j th fJ; t/b/ jt/bh ftu ;[Zsh gJh fpibh uwedh. N[fonk iKdk o[bd{
uhz wZXw ukBD ftu fit/A ;[Zsh gJh
ekB; s/ ;i/ j'J/ ;B. d/t/rh. w?A fgT[, G?D, o[bd{, ihs' ns/ ;h. c/o w/o/ wB dhnK fezBhnK :kdK fJe gb bJh T[;dh bSe'o 'u fd;dk
;h. ;ko/ gk;/ ;zBkNk c?fbnk j'fJnk
E'V/ fuo pknd T[;dh gsBh No/ fgzv tkfbnK e'b'A ;dk bJh nZv j' fJeZmhnK j' e/ w/o/ fuZs ftu nk ns/ c/o jB/o/ ftu nb'g j' iKdk. w?A
;h. f;tkJ/ ;odko d/ yokN/ GoB dh
ftu ukj d/ d' eZg Xo b? nkJh. T[;d/ iktKrk. w?A dopkok f;zx jZE'A pzd{e b? rJhnK. T[; Bkb u[Zg u[ghs/ phs/ nZy th Bk Mgeh. fJj' ;'u fe T[; B{z
nktki'A j'o ;G e[M SKs ;h.
p[bQK s/ c/o T[jh w[;ekD fdZ;h fijVh bJh. fi; B{z cVfdnK ;ko w/oh Bzo ihtB d/ ;ko/ gb nZyK ;kjt/A nk fJe xVh j'o tZX d/y btK. T[j
;odko B/ fJzBh mzY ftu th ezpb
w?A E'Vh d/o gfjbK d/yh ;h. T[j fJ; p'oh s/ p?m/ o[bd{ s/ ubh rJh. T[j u[Zg yb's/. pj[s S'fNnK s'A b? tZv/ j'D fpibh dh uwe ftu w?Bz{ E'Vh d{o jh
tkoh th e[M Bk p'bh ;r'A eZg w/i s/ w/o/ tZb d/y fojk ;h. w?B{z fJ; soQK she d/ gb. fi; ftu w/oh e'Jh ukj iKdk fdf;nk ns/ c/o ;dk bJh nZyK UV ofynk ;h. T[; d/ B/V/ w/i s/ Sokp
Xo u[Zgukg tkg; w[V rJh. go T[;B{z bZrk fit/A p'oh s/ p?mk p?mk T[j i'o BjhA ;h. e[M b?Dk d/Dk Bk ;h. p; s'A Ujb/ j' frnk. dh ykbh ns/ fJe nZXh p'sb gJh
d/y S'Nk f;zx dk fujok fit/A p[M i'o dh uhe fgnk j't/. fet/A T[j w/o/ u[g u[ghs/ wB B{z uzrh jZE 'u pzd{e cVh yfVnK w/ok sK ;h. T[BQK bkr/ d' frbk; w{X/ gJ/ ;B.
frnk. T[;B/ fJe tkoh ukj tb 'puk b? pkJh w?Bz{ fJ; nZr e'b'A. brdh ojh ;h. fet/A nkgDk jZe o'Dk jh fBeb frnk. fJj wB ;odko bzp/ ;kj b? fojk ;h. w?A T[; s/
d/fynk ns/ c/o T[j nZr/ ejkDh d/y w/ok sK ;kok nzdo fbNh bkN Bkb isKfdnK fJe fdB w?A T[; dhnK nkT[AfdnK fe fJzB/ tfoQnK dk bzwK jekos Goh Bio ;[ZNh. ns/ c/o gbK
;[BkT[D bZrk, wZu e/ e'bk j' fojk.' nzphnK ftjV/ ftu trkj wkohnK ;kE fet/A gbK ftu N[ZN frnk, fet/A ftu T[; okjhA ehshnK ;kohnK
id'A w?A s/ o[bd{ v/foT[A pkjo fBeb/ fJ; ;'u d/ Bkb d't/A jZEK 'u cVh ;B. fet/A T[; dhnK nZyK jzM{nK Bkb o[bd{ w?Bz{ fJeZbk SZv ubk frnk. go p[okJhnK w/ohnK nZyK ;kjt/A x[zw
sK eZbQ tKr E'Vk E'Vk whAj toQ fojk pzd{e s/ w/oh geV e;h rJh. fit/A w/o/ Sbe gJhnK ;B. c/o T[j fdB id'A w?A w?A ;zx'A nktkz B{z[ pkjo Bk fBebD
rJhnK. w?Bz{ fJt/A bZrk fit/A wzi/ s/
;h. jZE T[; ftu rZv/ rJ/ j'D. w?A M[e gfjbh tko T[;dk p;sk u[Ze ;e{b/ fdsk. nkgD/ nzdo B{z ;KfGnk ns/
bzwK fgnk T[j w/o/ ;kjt/A Bzrk j' frnk
w?A jZE ftu pzd{e cVh j'Jh ;h ns/ dopkok f;zx d/ g?oK B{z jZE bkfJnk. frnk ;h. ns/ T[;/ fdB'A T[j w/o/ bJh w'j d/ i'V/ ;ko/ foSs/ ;dk bJh s'V
j't/. c/o T[;d/ ;ko/ r[Bkj fit/A fJe
o[bd{ w/o/ fgZS/ N[o fojk ;h. dopkok ';odko ih, w?A fdB uVQD s'A gfjbK ihs' s'A phpk ih pD rJh ;h. ns/ w?A ;[ZN/. c/o o[bd{ e'b'A fwbh T[; nZr dh
fJe eoe/ w/o/ ;kwQD/ nk rJ/.
f;zx dhnK pkjK 'u'A nZv j' fit/A w[V nktKrk. s[;hA w/o/ nkJ/ fpBK fes/ ;dk bJh T[;d/ p;s/ d/ p'M j/m dp e/ bkN 'u fi; soQK w/ok ;kok ;oho wZuB
fJ; d/ Bkb jh w?Bz{ o[bd{ dk fynkb
;Zuw[Zu w/o/ nzdo fJe bkN pb gJh Bk ikDk.' ofj frnk ;K. bZrk.
nkfJnk ns/ c/o y{j dh w[zv/o s/ fGZi/
;h. ;Zu fJe rZb sK w?A dZ;Dh G[Zb w/oh rZb ;[D dopkok f;zx e[M BjhA c/o T[; dhnK T[ArbK dh S{j, bZ;h w?A fJ;/ jt/bh ftu nkgD/ ihtB
egfVnK ftu T[; dh fbgNh w'Jh gJh
jh frnk. dopkok f;zx d/ ro'j ftu p'bdk ;r'A Gkoh dkVQh w[ZSK s/ jZE s/ sodk wZyD, fxU sodhnK o'NhnK d/ ;ko/ fdB fpskJ/ ;B, fi; B/V/ fJ;
wK fdZ;h. fijVh ;odko ns/ T[;d/
Skfwb j'D bJh e/tb fJzBk jh pj[s c/oD brdk. pzd{e b? w?A o[bd{ Bkb fit/A ;kohnK :kdK fJe' tkoh T[wV t/b/ w?A yVk ;h. w?A T[; nzdo dh jo
pzfdnk e'b'A p/fJis j' e/ fiT[Adh Bk
BjhA ;h fe pzdk pZ; pbdh nZr ftu v/foT[A pkjo fBeb frnk. e/ w/o/ ;kjt/A nk rJhnK ;B. ns/ c/o fJe fJN'A ikD{z ;h. eh feE/ fgnk ;h<
ofj ;eh ;h ns/ y{j 'u fvr e/ wo
jZE d/ fJwfsjkB ftu gk; j' ikt/. w/o/ s/ o[bd{ d/ pkjo nkT[Ad/ jh fJBQK :kdK d/ Bkb w/ohnK nZyK Go e"D feE/ ofjzdk ;h< mzv s/ rowh d/
rJh.
id'A w?A T[; e'b yVk ;h sK uko/ gk;/ jbek jbek whAj toQB bZrk. w?A s/i nkJhnK. w?A nkgDh i/p'A T[j ekri fdBK 'u ;odko u[pko/ 'u ;"Adk ;h. T[E/
pkjo ni/ th whAj toQ fojk ;h.
;zBkNk c?fbnk j'fJnk ;h. e[M fuo fvzxK g[Ndk fgzv tZb N[o fojk ;h. pkjo eZY fbnk ns/ T[;B{z fJzM N'jD jh T[j o'i okshA dko{ ghAdk ;h. u[pko/
fpibh uweD s'A pknd pko pko i'o
pknd w/o/ ezBh T[;dh nktkz gJh, o[bd{ th fit/A w/o/ fgS/ B;dk nk fojk bZrk fit/A w/ok jZE ihs' d/ ;oho B{z dhnK g"VhnK pkjo rbh tZb
i'o dh rVrVkjN ;[DkJh d/ ojh ;h.
'T[J/ bytho f;jK dJhA pJh fJe ;h. ;ko/ y/s gkDh Bkb Go/ j'J/ ;B. S{j fojk ;h. fit/A T[j ni/ th ;ko/ T[sodhnK ;B. fiBQK Bz{ b'j/ dk
fEoh BZN dh pzd{e.' v"bK s/ fueV ;h. s/i N[oB eoe/ ;kv/ dh ;koh bZ;h dk SzBk cVh w/o/ ;kwQD/ dotkik bfrnk j'fJnk ;h. ;odko c/o o[bd{ dh wK dh ;'u d/ Bkb
T[; dh nktkz Bkb fit/A gb BjhA g?o fuZeV 'u fsbQe fsbQe g? oj/ ;B. yV'sh ;h. ns/ T[; dhnK T[ArbK d/ dk n?S' nkokw dk ;kok ;kwkB T[BQK fit/A w/ok wB w/o/ tZ;'A pkjo j' frnk.
bzxdk. dopkok f;zx Bkb nkJ/ w/o/ d't/A jZEK ftu ni/ she th pzd{e g'N/ w/o/ ;oho dh S{j gkT[D bJh so; g"VhnK okjhA u[pko/ she gj[zudk ;h. w?A pzd{e dk x'Vk BZg eJh r'bhnK Bkb
;kEhnK ftu'A fJe B/ MZN g?AfdnK pzd{e cVh j'Jh ;h. w/o/ ;Zi/ jZE d/ nzr{m/ d/ oj/ ;B. nfijk j'D s/ fJe tkoh c/o w?A jt/bh 'u nkgDh nZyhA pj[s e[eow ;odko d/ fYZv 'u T[sko fdZshnK.
T[; tZb ;[ZNh fijVh T[; nkgDh EK Bkb dh T[Arb T[;d/ x'V/ s/ fNeh j'Jh w/ok nzdo fjb frnk. ;oho ns/ fdb j[zd/ fvZm/ ;B. p[okJh B{z fezBh tkoh w/o/ d/yfdnK jh d/yfdnK T[; d/ ;oho'A
yb'fsnK bge bJh. ;h. ;kv/ d'jK d/ g?o Bzr/ ;B, Nzrk s/ bZr/ ;kohnK T[woK d/ cZN fJe tkoh T[BQK g"VhnK uVQfdnK sfenk ;h. bj{ pkjo fBeb wzi/ s/ ftSh fuZNh
'b? ;zGkb fJ;B{z.' BzrhnK ;B. fit/A n;hA sK X[o T[go'A c/o fo;D bZr/. ns/ T[j ghVk jzM{ pD w?A nkgDh EK SZv jt/bh d/ fgSb/ ukdo s/ SZgV pD frnk. fJe tkoh
T[; pzd{e w?Bz{ cVkT[AfdnK fejk. fJj' dfbdo UVQ e/ nkJ/ ;K. ns/ J/;/ w/ohnK nZyK 'u'A pkjo tZv N[oh. go w?A gk;/ nk frnk. ns/ e'm/ s/ uVQD dh i'o dh fpibh uweh, pZdbK dh
'w?A eh eoK fJ;dk<' dfbdo B{z jzYkDk ;kv/ eowhA fbfynk nkgD/ nkgB{z S/sh jh mbQ fdb s/ ftT[As pDkT[D bZrk. jt/bh Bkb
rVrVkjN dh nktkz ;[DkJh fdsh
w?A T[;B{z ;tkb ehsk. ;h. gZEo Xo fbZsk. ihs' Bkb fpskJ/ ykbh gJh EK ;h. fi; B{z S'Nh fijh
ns/ fe;/ B{z th fJj gsk Bk bZrk fe
'fJj' sK j? fijVh s?Bz{ ;kv/ Bkb n;hA S/sh jh fgzv gj[zu rJ/. ns/ ihtB d/ ;ko/ ;'jD/ fdB gbK ftu ezX Bkb prb y/sh dk ;kwkB oZyD
;odko dk y{B j' frnk ;h.
N'o/rh.' c/o ;odkoK dh jt/bh B/V/. toQd/ whAj G[bk fds/. ns/ T[; d/ BK fby/ T[; bJh irQk wZbh j'Jh ;h. w?A fJe tkoh
T[E/ e[M fuo bJh yV' ;odko tb
T[; d/ w{zj'A fJj ;[D w?A ezpd/ jZEK ns/ mzY ftu fJzM bZr fojk ;h frZb/ ekri d/ N[eV/ N[eV/ eoe/ fGZih T[; tZb d/fynk ns/ c/o pzd{e rb 'u
jekos Goh Bio Bkb d/y w?A S/sh
Bkb pzd{e cV bJh ns/ X{B/ 'u pbdh fit/A ;kok fgzv ;[Zsk fgnk ;h. jB/o/ Xosh s/ ;[ZN fdZs/./ nfijk eoe/ w?A gk T[; ezX s/ uVQ jt/bh dh SZs s/
S/sh T[;/ ezX okjhA j/mK T[so ;kXK d/
nZr d/ ukBD ftu dopkok f;zx tZb ftu fbgNh d' wzibh jt/bh fJe ihs' Bkb i'fVnk tfoQnK dk foSsk gj[zu frnk.
v/o/ tZb N[o fgnk.
fJzM d/fynk fit/A g[fSnk j't/L ftSkb gjkV tKr ikg ojh ;h gbK ftu s'V fbnk. w/o/ B/V/ yV'sk SZs s/ d't/A u[pko/ Bkb Bkb i[V/
id'A w?A ;dk bJh jt/bh ns/ fgzv
'fJj sK w?Bz{ ubkT[Dh BjhA fijVh nkekS'A fvrd/ gkDh ftu fit/ o[bd{ e[M Bk ;wM ;fenk. ihs' Bkb j'J/ ;B. w?Bz{ gsk ;h fJe ftu ;odko
SZv dopkok f;zx e'b v/o/ gjz[funk
nkT[Adh. Bkb eh fJ; d/ fpBK w?A ro'j A ;ko/ dh ;koh Bjk ojh ;h. w?A s/ o[bd{ i'V/ ns/ s'V/ foSs/ dh ;koh rZb pZ; ns/ d{i/ ftu ihs' ;"A ojh ;h. w?B{z
ftu Skwb BjhA j' ;edk<' fJe Ne jt/bh tZb t/yd/ oj/. T[j w/oh jh ojh. w?A T[; ftu T[;B{z ;KMh fJj th gsk ;h ihs' fejV/ ftu ;h. sK ;t/o dk nkyoh gfjo phs fojk
;h. v/o/ d/ uko/ gk;/ T[Zr/ tZv/ tZv/
fit/A T[j w/oh seDh dh GkSk ;wM jt/bh fi; B/ ;kvhnK fezBhnK Bk pBD fdsk. w/o/ N[od/ g?o e[M fuo bJh T[; tkb/
frnk ;h. ghVQhnK ns/ c/o ;kv/ ihtB d/ ;ko/ 'o[bd{ s{z ubk ik.' u[pko/ d/ p{j/ w{jo/ yV' rJ/. fit/A fe;/ fBzw d/ o[ZyK s/ fuVhnK B/ fJe nktkz
's?Bz{ fe;/ dk esb eoBk gT{.' ;'jD/ fdB y'j bJ/ ;B. w?A nZyK g{zMfdnK fejk. B/ w?Bz{ o'e fbnk j't/, N[od/ B{z pzBQ fbnk Bkb uhA uhA eofdnK fit/A e'Jh rhs
fJj ;[DfdnK pzd{e w;K jh w/o/ jZE'A c/o d/yfdnK d/yfdnK whAj s/i j' 'feE/<' j't/. Gkt/A w?A j/mK T[;d/ jZEhA BK S/V ofynk ;h.
fvrdh fvrdh puh. w?A NZvhnK nZyK frnk. nkekS'A fvrdk gkDh i'o dh 'xo', fbfynk ekri ckV ;ko/ foSs/ s'V
n?;H;keh
n?;H;keh
Bkb T[; tZb d/fynk. fezBk fuo w//o/ nktkz g?dk eoB bZrk. eZbQ tKr 'go s{z<' nkfJnk ;K go sK th phs/ fdBK dh n?;H;keh
n?;H;keh
n?;H;keh
;zx'A nktkz Bk fBebh. w/o/ fijk fpibh dh uwe Bkb rVrV dh 'w?AHHHw?AHHHH<' :kd dh fJe e;e fijh ni/ th w/o/ Sq'wDh gzikph ;kfjseko
fJB;kB fi; ed/ j[D she fuVh Bk nktkz ;[DkJh d/D bZrh. fvrd/ gkDh 'w?A' Spd efjzfdnK w/oh nktkz fdb d/ fe;/ y{zi/ ftu b[eh j'Jh ;h. 0061 403848789
wkoh j't/, Gbk T[j fe;/ pzd/ dk y{B s'A puD bJh w?A s/ o[bd{ jt/bh dh ezX fit/A ;zx ftu o[e rJh. go w?A nkg/ fJe nfij/ ntu/sB wB ftu fi; f;vBh, nk;Nq/bhnk

4 4 4 4 45 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh 2019
gzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh
gzikp NkJhw
gzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh
f;btZNk pha n?;apho
ejkDh
f;btZNk
ejkDh
ejkDh
ejkDh
f;btZNk
ejkDh
f;btZNk
f;btZNk
pha n?;apho
pha n?;apho
pha n?;apho
pha n?;apho
w?A T[d'A eoskog[o ;K id'A w?Bz{ ihtB ihtB f;zx fJe wkb-rZvh d/ vZp/ d'jok eodk s/ Bk jh fgU dk y/sh ''pN/o, whN, w[or s{z i' woih nkt/
f;zx dh N?bhrqkw fwbh. T[; dh gsBh ftu ik b[e/ i' nzfwqs;o ik ojh ;h ftu jZE tNkT[Adk. nKY-r[nKY gzr/ yk, go pZfunK B{z Bk y[nkJhA, w?A s/o/
joBkw e"o ;t/o/ nzfwqs t/b/ ;t/o/ uko s/ egkj dhnK rzYK EZb/ ;kj o'e e/ b?D/, Bkb d/ fgzvK dhnK e[VhnK- nZr/ jZE i'Vdh nK. i/ T[BQK d/ w{zj B{z
ti/ ;tortk; j' rJh ;h. T[j ne;o gJ/ oj/. o;s/ ftu c;kdhnK B/ pVh fuVhnK, n"osK B{z p[oh Bio Bkb bkfJnk sK w/oh woh dk w{zj t/y/Ark.''
uko ti/ ;t/o/ T[m iKdh ;h s/ T[; co'bk-cokbh ehsh. fJe Sth rzY 'u'A sZeDk. ed/ e[ZN yk e/ nk ikDk s/ ihtB B{z i/ e'Jh rZb ;wMkT[Dh
fdB id'A S/ ti rJ/ s/ T[j Bk T[mh j[zdh j'Jh ihtB d/ gZN ftu u[Gdh- ed/ e[ZN e/ nkT[Dk. g[fb; dhnK BioK j[zdh sK T[j w?Bz{ p[bk e/ efjzdh-
sK gsh ihtB f;zx s/ pZfunK B{z u[Gdh w;K puh, nmkoQK xzN/ fpBK nzB ftu th nk frnk ;h T[j. wK-fgU ''tho/, s{z fJjB{z ;wMk, gokJhnK
fceo j'fJnk fe T[j ikrh feT[A BjhA, gkDh d/ gJ/ oj/. nzfwqs;o ;N/SB s/ szrHHHfgU ftuko/ B{z fszB J/eV G'A w;K y[obhnK 'u w{zj wkoB Bkb, edh oi
;[y j't/. B{zj /B ik e/ t/fynk fe joBkw id'A No/B o[eh s/ nzfwqs;o dhnK nbkN j'Jh ;h. T[; d' J/eV ftu eDe, BjhA j[zdk. d{i/ d[SwDhnK tXdhnK
e"o dhnK y[bQhnK nZyK gEokJhnK ntkzK ;[DhnK sK n;hA pkjo i"A, S'b/, wZeh, pkiok phi xo d/ B/HHH'' go nkg T[j T[; Bz{ ed/ Bk
gJhnK ;B. vkeNo B/ nk e/ df;nk fBeb/. ;N/SB s/ fe;/ Gb/ g[oS B/ ;kB{z ihnK dh g/N dh nZr B{z M[b;Dk s/ toidh.
fe T[; B{z nzfsw ;kj fbnK d' xzN/ s'A ukj d/ d' tZv/ fgZsb d/ rbk; s/ d'- fJe J/eV ftu ;pihnK phi e/ ihtB nkgD/ wB dh GVk; th
T[go j' rJ/ brd/ jB. ;G s'A gfjbK d' pzd ykD B{z fdZs/, sd ;kv/ ;kj ftu eoBkb dh ;pih wzvh b? ikDhnK. w/o/ ;kjt/A jh eYdk-''pZfunK B{z w/o/
ihtB f;zx B/ w?Bz{ sko fGitkJh ;h. ;kj nkfJnk. w/oh i/p ftu fJe nkBk ihtB f;zx B{z ;ko/ ;wMk jN/ ;B, go B/V/ BjhA nkD fdzdh. w?Bz{ e'Jh e'jV
fJ; s'A gfjbK r[nKY s'A c'B T[; B/ ;h s/ ihtB dh i/p ftu fJe Nek. T[; d/ ezBK s/ i{z Bk ;oedh. r[b/b fuzpfVn?<''
eotkfJnk ;h, go w/o/ ;j[o/ xo dk T[j n;hA youDk BjhA ;K ukj[zd/. Bkb pN/oK B{z c[zvD ftu T[j wkjo j' ''go s/ok p[sk sK ;oh iKd?<'' w?A
ojh fe w/ok Sfenk nzfwqs Gzr Bk
c'B yokp ;h. w?A xo d/ Bkb brd/ r[od[nko/ ik e/ w{zj jZE X', wZEk N/e frnk ;h s/ T[j fjzd';skB nk e/ fejk ;h.
eoHHHne;o T[j rqfj;s eoB wro'A
ghH;hHUH s'A c'B eotk e/ rZb ehsh bzro fYZv Go e/ Sfenk. jo fujo/ pdBkw n"osK Bkb fwb d{i/ fgzvK ''ekjdk p[sk ;oh iKd?HHHfJzM g?
T[m e/ Bjk-X' e/ w[V nkgD/ ewo/ 'u
sK ihtB f;zx B/ Go/ rb/ Bkb ;koh B{z n;hA rj[ Bkb t/yd/ s/ jo fujok dhnK wk;{w pN/oK dk th fSeko eoB ikT{ w{jo/ fit/A jv-wk; dh shthA Bk
pZfunK Bkb ik ;"Adh ;h. go T[j fdB
rZb dZ;h ;h s/ fejk ;h-'';;eko, s{z ;kv/ ftu'A e'Jh ikD{z fujok bZGD dk bZr fgnk. B/V/-s/V/ fgzvK d/ b'e, T[; j' e/HHHopV dh shthA j't/HHHBk ed/ j;{,
T[j w/o/ Bkb jh fpBK egfVnK d/ gJh
nkJ/Ark, sK jh eoKr/.'' :sB eodk. bzro Se e/ pkjo nkJ/ dh ikB d/ d[SwD j' rJ/. g[fb; dh Bk ed/ j;kT{HHHd; tkoh p[bkU,
ojh, nZyK 'u jzM{ jh jzM{. w/oh ;koh
w/ok ;kok gfotko eoskog[o BkBe/ sK fgzv dk fJe ikD{z Xowuzd fwb wko th T[; s/ p/n;o. g[fb; u"Aeh 'u ;?BsK Bkb ;wMkU, sK fes/ nkT{.
T[so rJh, e[M efjD dh fjzws, w/o/
nkfJnk j'fJnk ;h s/ w/o/ ;G s'A S'N/ frnk. T[; B/ df;nk fe ;kv/ gfotko eJh eJh oksK fpsk, nrb/ fdB ed/ pZfunK dk pjkBk bk e/ Nkb-
ftu BjhA ;h.
;kb/ dk ftnkj ;h s/ nrb/ fdB izM d/ e[M ihnK B{z ;oeko B/ eoBkb d/ dzdhnK eZYdk pkjo nkT[Adk. xo d/ wN'b eoh ikT{, ed/ ezw dk, ed/ gkm
''HHH;t/o/ T[j uko ti/ th Bk T[mh.
izfvnkb/ r[o{ ikDh ;h. ihtB f;zx B/V/ soktVh NoZe okjhA G/i fdZsk j? ihnK B{z woB dh EK Bk bGdh s/ T[j dkHHH;ko/ fgzv d/ 'yzv gkmK dk m/ek
;koh oks ikrdh ojh. S/ ti/ T[m e/
B/ th ftnkj s/ nkT[Dk ;h. w?A s/ s/ T[E/ jh ofjD dk fJzsikw ehsk Sow Bkb wod/ iKd/. id'A ihtB f;zx fit/A fJjB/ fbnk j[zd?HHHT[AM e{zdh iwK
Bjk X' fszB'A pZfunK B{z ;e{b G/i, w/o/
ihtB f;zx gZr-tNKdo/ GoktK s'A th frnk j?. n;hA d't/A g?o'A Bzr/ ;K s/ d/ GDtJhJ/ B/ fJj Sos oZyh sK T[j th BjhAHHHGkt/A jv Gyd/ j'D, Gkt/A
e'b nkJh s/ efjD bZrh-''okshA s{z
tZX ;K. 'eZm/ y/v/, 'eZm/ gzr/ bJ/, 'eZm/ eZgfVUA nZX' okD/. i[shnK ;kvhnK th dfjb frnk fe i[nkB G?D i/ xo g/N dod j't/HHHpZfunK B{z ;[nkT[D wro'A
uzrk bjhA ehskHHHj[D w?A ukbhjk
r[b/bpkihnK ehshnK, 'eZm/ r[b/bK No/B ftu jh ofj rJhnK ;B. ;' n;hA p?m rJh sK w[Seb j' ikt/rh. T[; d/ BKj BjhA nkydh. Gkt/A xzNk bktK,
oZy{zrh. w?A s/o/ nZr/ jZE i'Vdh nK,
Bkb pN/o wko/. 'eZm/ SokpK ghshnK, o;s/ g[S/-g[SKd/ g?db wkou S[o{ ehsk d[SwD T[;dh i[nkB G?D B{z w?bhnK Gkt/A nZXk xzNk.'' g?oh g?Bh nK, w?Bz{ p[bkJhA Bk.'' ukbhjk
d[y ;[y ftu ;KMK fBGkJhnK ;B, n;K s/ o;s/ ftu fiE/ th e[M ykD B{z BzoK Bkb seDr/. gfjbK xo, i[nkB ihtB B/ fJe fdB df;nk-''fJj eZN, T[j w[V ft;kyh s/ r[og[op s/
d'jK B/. joBkw e"o B{z Gkt/A w?A GoikJh fwbdk, b? b?Ad/ s/ p'oh d/ NkN B{z T[go GoikJh p?mh ;h. ihtB d/ fgU s/ wK nyzv gkm dh o"b bkT[D rJh j'Jh ;h eoBkb d/ r[od[nko/ s'A nzfwqs Se
efjzdk ;K, go w?A T[; B{z tZvh G?D tKr b? e/ oks B{z ed/ y[bQ/ nk;wkB EZb/ s/ B/ fwzBsK sob/ eo joBkw e"o B{z w;K s/ pZu/ ;e{b ;B. w?A fJe ukb{ shthA nkJh ;h. fJ; wro'A T[; dh e[Zy pzio
wzBdk s/ g{idk ;K. T[j fe;/ th rZb edh fe;/ ;oKs/ edh fe;/ r[od[nko/ ;"A wBkfJnk s/ pZfunK dk tk;sk fdZsk, B{z xo/ b? nkfJnk. n;hA nzdo ;h. fJjB{z j' rJh s/ ihtB dh w[okd g{oh Bk j'
dk Ujbk w/o/ e'b BjhA ;h oydh s/ Bk iKd/. gzdoK fdBK pknd n;hA dbhb fdZsh-''i/ r[opyS ihT[Adk j[zdk gsk br frnk. fJj pkjo ftjV/ 'u ;eh. ihtB d/ efjD s/ T[j j;gskb
w?A T[; e'b edh e[M b[ekfJnk ;hHHHni nzfwqs;o s'A soktVh g?db g[i/. sK j[D se T[; B/ io{o nk pj[VBk p?mh ojhHHHp'bh e[M th Bk. shthA th ftyk e/ nkJh, go ;G p/noE.
nuBu/sh T[j ;kB{z fJzi ftS'Vk d/ n;K fJe nkBk s/ fJe Nek puk ;hHHHs{z ;kvk Bk ;'uHHnkgDk Bk ;'u- BhthnK BioK eoe/ pkjo ubh rJh ihtB B/ w?B{z fJe fdB dh j'o
ikt/rh, ni/jh ;'u edh w/o/ ;[gB/ ftu e/ ofynk j'fJnk ;h. soktVh T[; fBZe/ fBnkfDnK dk ;'u. i/ fes/ ;kB{z s/ w?A nZyK fBtk e/ pkjo ikD bZfrnk xNBk ;[DkJh, efjD bZrk, ''fszB'
BjhA ;h nkJh. w;K pkjm-so/Ajm ;kb ;w/A fJe fgzv fijk ;h. w[;bwkBK d/ tkro{ B/ ;Zd fbnk sK fco fBZfenK- sK fJ; B/ fJzBk jh fejk, ''fJ; e[Zs/ pZu/, ;'Bhgs G{nk e'b S[ZNhnK ekoB
dh j'Dh j?. ;' ;;eko s/ w/ok g[ZiDk T[j xo ;kv/ tor/ fofcT{ihnK B{z fBnkfDnK dk eh pDz{< ;kB{z sK fJj' ezw dh fGDe pZfunK B{z Bk gt/, T[AM rJ/ j'J/ ;B. n;hA xo ftu 'eZb/ ;K.
io{oh ;h, gsBh B{z th fJ; rZb dk nbkN ehs/ rJ/ ;B i' iK sK wko/ rJ/ M'ok tY-tY ykJh ik foj?. s{z fejVk jNB? r{zj ykD s'A<'' w?A fejk, ''joBkw e[o/, ih eod? fe e'Jh
j'o shthA s/o/ Bkb gk e/ d'jK Bkb
gsk ;h. ikDk sK gsBh B/ th ;h-go ;B iK gkfe;skB ub/ rJ/ ;B. bGd/ '';kB{z gs? ihtB ;" b[Zu?, go j? sK ihtB f;zx T[d'A e[M-e[M joBkw
'eZm/ w"i w;sh eoK.''
Gok d/ ftnkj ekoD BjhA ik ;edh -bGKd/ n;hA nkgD/ xofdnK B{z nkgDk y{BHHHid'A fizw/tkoh f;o 's/ Bkb i[V frnk id'A joBkw B{z T[; dk
;h. gsBh Bkb e[M ;bkj ehsh. w?A fwb/. r[opyS f;zx dk e'Jh Ej[ gsk gT{ sK nkg/ pZfunK B{z nkgDk y{B jwb mfjo frnk. T[j pVk y[S y[S ''fco T[; eh fejk<''
''efjDk eh ;h-u[Zg ojh. Bk BKj
fJj efj e/ fdZbh dh pZ; cV bJh fe BjhA ;h br fojk. ihtB f;zx dh fJe ;wM gkb s/ok fynkb eo{. eh gsk s/ Bio nkT[Adk s/ xo d/ ezw Gi-Gi
s/ Bk jK-f;btZNk. w/oh fJe ;j/bh
nrb/ fdB ;t/o/ d; ti/ se B"itkB G?D ftXtk j' rJh ;h, T[; ok ;kE T[; Bz{ okj 's/ b? nkt/.'' joBkw eodk. shik ihn xo 'u nk frnk-
;h. fJe oks w?A w"ek t/y e/ T[; B{z xo
eoskog[o g[i iktKrk. i/ fes/ b/N dh r'd ;[zBh ;h. T[;dk ;j[ok gfotko d' fdB sK f;btZNk pDh p?mh ihtB B{z Xh fwb rJh. Xh B/ e[M fuo
b? nkfJnk. joBkw pkjo rJh j'Jh
c/N j' frnk sK f;ZXk izfvnkb/ r[o{ ;'Bhgs g[Zik ;h s/ T[j th T[BQK d/ ojhHHHBk BKj, Bk jK. nkyo fJe Sos bJh ihtB s/ joBkw B{z nkg; ftu
;h. S/sh jh T[j th xo n rJh. joBkw
g[iKrk. soktVh gj[zufdnK brGr Bkb jh ;h. ihtB f;zx s/ wksk-fgsk oyh ;h T[; B/HHH''fJ; B{z nky', fJj i'V fdsk s/ gfotko B{z thHHHjoBkw
B/ T[; B{z t/fynk s/ o;'Jh ftu ubh
gzi xzN/ br ikD/ ;B. B/ i'o gk e/ nkgDh B"itkB Xh B{z T[; nzfwqs Se bt/HHHw?A nzfwqs BjhA s/ r[opyS d/ ;s ;kbk w[zvk-e[Vh
rJh. T[; B/ fejk e[M th Bk s/ o'Nh
HHHp; ftu p?mk sK fsoskbh- d/ fdUo Bkb ukdo gk ftnkj fdZsk SZvDkHHHw?A tkro{ s'A p/w[y BjhA j'Dk.'' ukJhA ukJhA nkgDh fBZeh fijh G?D B{z
gekT[D br gJh. ;kB{z d'jK B{z o'Nh gk
u[oskbh ;kb dk tkgfonk fizdrh dk ;h. d' ;kb joBkw e"o r[opyS f;zx HHHihtB f;zx Bkb rZb ehsh sK fyvkT[Ad/ Bk Eed/. go d' e[ ;kbK wro'A
fdZsh s/ nkg o;'Jh ftu jh fJe c[bek
fJfsjk; w/ohnK ;'uK ftu r[ioB dk fJzsiko eodh ojh ;h. go T[; dk T[j gfjbK nzfwqs SeD bJh fsnko fco ihtB f;zx B/ gfjb/ tkb/ eko/
nzdo M[b; fbnk. oks g;o ojh ;h.
brk. d/S dh tzv j'Jh sK w/oh T[wo e'Jh Ej[ gsk Bk bZrk-Bk wfonK ftu jh Bk j'fJnk. go GDtJhJ/ ;kjwD/ cV bJ/HHHb'eK dhnK w[orhnK iK w[or/
w/ok wB jokwh j' fojk ;h s/ ;'funk
gzdoK e[ ;kb dh ;h s/ ihtB f;zx Bk ihT[AfdnK ftu. fJe fdB ihtB M[e frnk s/ nzfwqs Se fbnk i' u[Ze fbnkT[Adk iK pN/oK wko
joBkw w/o/ wB dh fJZSk g{oh eoB bJh
T[; t/b/ j'D? ;skoQK e[ ;kb dk. T[; dk GDtJhnk nkfJnk s/ T[; B/ ftnkj s'A wro'A T[; B/ d' wjhB/ th fbnkT[Adk. yKdk-ghAdk. fJe fdB gh
fsnko j?. T[j pZfunK tkb/ ewo/ ftu
dk Gok r[opyS f;zx T[; s'A S/ e[ ;kb nzfsw Xweh fdZsh ;h- iK sK T[;dh f;o/ w;K uVQkfJnkHHHgo joBkw e"o e/ w?Bz{ efjD brk-''i/ s/oh GoikJh
;"D ubh rJh. w?A T[; B{z fejk-''fJZXo
tZvk ;h s/ T[; dk ftnkj d' ;kb G?D joBkw B{z ihtB d/ bV bk fdU, pZfunK tb t/y t/y f;btZNk pDh fJe w[zvk w?Bz{ d/ d/t/ sK w?A ;G e[Zs/
'eZbh eh eo ojh J/A. nkik-w/o/ fdb
gfjbK joBkw e"o Bkb j'fJnk. BjhA sK T[j ihtB dh G?D B{z fJE/ iKdh. T[j ihtB f;zx dhnK ezw Sv fdT[A.'' dh fJj ;Xo sK g{oh eo d/.'' w/o/ efjD
r[opyS f;zx nzfwqsXkoh ;h s/ T[; B/ SZv ikt/rk. foSsk tZN/ ;ZN/ dk ;h. nkgj[dohnK th ;fj b?Adh. T[j ed/ w?A fejk-''r[opyS nkbk th sK s/ T[m e/, e[o;h s/ nk e/ p?m rJh. w?A
nkBzd ekoi eoB s'A gfjbk joBkw Bk joBkw e"o ihtB B{z g;zd eodh pN/o, ed/ f;j/, ed/ fjoB d/ pZu/ wko j[D s/ok jh j?.'' fp;so s/ nkT[D bJh fejk, go T[j
e"o B{z th f;zxDh pDk fdZsk ;h- T[Ai ;h s/ Bk jh ihtB f;zx nzfwqsXkoh fbnkT[Adkl nkg jh fozBQdk, go T[j ''w?A ed'A efjzdk T[j w/ok BjhAHHHub Bk wzBh, wkjtkoh dk pjkBk bkfJnk
gkm sK T[j gfjbK th eodh ;h. T[j joBkw e"o s/ Gshi/-Gshih B{z nkgD/ T[; fdB o;'Jh u[bQk tZb G'A e/ th Bk d{i/ Bkb i'Vh ob i{'', T[; dbhb s/ fejk-''w?A p?mh nK fJE/ Jh. s{z nkgD/
;fjiXkoh ysoh f;Zy dh Xh ;h. v/Y rb/ pzBQDk ukj[zdk ;h. gkfe;skB s'A d/ydh fi; fdB T[j fJj ekok eodk. fdZsh ;h. ihn dhnK g{ohnK eo.''
e[ ;kb wro'A i'Vk pZu/ - fJe w[zvk s/ nk e/ th T[; dk g[okDk Xzdk ikoh jK ftnkj wro'A, T[j fgU Bkb y/s w?A ihtB f;zx dk fJj ;zd/S joBkw ''id'A w?A T[; d/ ;kjwD/ d{ih shthA
fJe e[Vh j'J/. S/y{g[o/ d/ B/V/ uZe whnK fojk-r[b/b okjhA pN/oK B{z c[zvDk, s/ ikD bZr fgnk ;h s/ jo o'i ;pih GoikJh e'b g[Zidk eo fdZsk. T[j Bkb nkgDk M; g{ok eoB jh bZrk ;K
jwhd ftu n;hA ;ko/ ofjzd/ ;K. fgzv sVgdhnK pN/oK B{z xo fbnk e/ ;kc s'V iK s[Vtk yZuo-o/VQ/ s/ bZr ;pih p; w[;eok gJh, fejk e[M th Bk. fe pkjo e[ZfsnK d/ G"AeD dh nktki
'u fjzd{ f;Zy s/ w[;bwkB brGr nZX'- eo nkg jh fozBQ b?DhnK s/ nkg jh wzvh b? iKdk. ftu'A gT{J/-nXhJ/ d/ wsbp ;fjwsh ;h. ihtB f;zx nkJh. T[j ;wM rJh s/ T[me/ pkjo
nZX ;B. fgzv ftu GkJhukok s/ SZe ikDhnK. iK B/V/ d/ fgzvK s'A w[or/ g?;/ oy, pkeh d/ g?;/ fgU dh sbh s/ Gkt/A nzfwqs Sv e/, fBokdo eo u[Zek ubh rJh t/yD bJh fes/ e'Jh
fwbtosD y{p ;h. go w[;bwkBK d/ s/ w/wD/ jB/o/ ;t/o/ u'oh u[Ze nk Xodk. b'eK Bkb gzr/ th j[D T[j ;h, go joBkw ni/ th fBGkT[Adh nk ftnesh w/oh ;j/bh dh g?V sK BjhA
Bg fojkHHHs/ T[j tkg; T[d'A gosh
e[M B"itkB w[zv/ ny"sh rkih pD rJ/ fbnkT[D/. joBkw e"o B{z fJj ekok c[ZNh gfjbK Bkb'A xN eo frnk ;h. T[;dk ojh ;h. fpBK Bkrk ;t/o/ Skw gkm
id'A w?A nkgDk ezw g{ok eo u[Zek ;K.
s/ T[j c;kdhnK Bkb ik ob/. fgzv d/ nZyhA Bk GkT[Adk, go T[j dV tZNh ;fjw nkgd/ fgzv ftu s/ B/V/ s/V/ d/ eodh. fgzv 'u jo eokJ/ ikD tkb/
id'A tkg; nkJh sK w?A g[fSnk-''e"D
w[;bwkBK B/ fjzd{-f;Zy GoktK B{z ofjzdh. r[opyS dh T[vhe ftu nZXh fgzvK ftu th SkfJnk ofjzdk. pdBkw nyzv gkm dh o'b b?Adh, fpBK fe;/
;h<'' T[j p'bh-''fJe e[Zsk-e[ZshHHHs/
pukT[D s/ fjzd[;skB 'u G/iD dh j' rJh ;hl fiT[Adh ;h sK p; pZfunK n"osK dh ;zrs T[; B/ BjhA ;h ;/tk s'A. ftjb/ ;w/A f;bkJh wShB s/
e[M j'oHHH'' ;kv/ d'jK dhnK nZyK M[e
g{oh-g{oh fNb bkJhHHHHgo fco th e[M bJh- r[opyS d/ fdZs/ w[zv/ s/ e[Vh SZvhHHHjoBkw e"o nkgD/ pZfunK B{z egV/ f;T[A, pZfunK bJh g?;/ i'Vdh.
rJhnKHHHe[M d/o wro'A T[j ;kB{z d'jK
wko/ rJ/. gfotko d/ ihn fJe d{i/ bJh. B[jkT[D, fybkT[D, gVQkT[D ftu o[Mh fJe fdB ihtB f;zx B/ df;nk-''eZb
B{z d[ZX d/ rbk; d/ nkgD/ ewo/ ftu
Bkb'A ftSV rJ/. nv'-nv o;fsnK, r[opyS dhnK fdZshnK fBSkBhnK ofjzdh. T[; dk :sB j[zdk fe ihtB oks Sokp w/o/ fdwkr B{z uVQ rJh s/ w?A
ubh rJh.
nv'-nv ;kXBK s/ nv'-nv N'bhnK B/ jh joBkw e"o B{z fizdrh Bkb i'Vh f;zx dk goSktK th pZfunK s/ Bk oks B{z fp;so s/ T[; B{z fpbe[b
pkeh ;ck 46 s/
pkeh ;ck 46 s/
pkeh ;ck 46 s/
pkeh ;ck 46 s/
pkeh ;ck 46 s/
okjhA nzfwqs;o tb e{u ehsk. w?A s/ ofynk. ihtB f;zx Bk xo dk vZek gt/. T[; B/ ;kc SpdK ftu fejk ;h - fBot;so eo fdZsk. T[j jZE i'Vdh

46
46
46 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh 2019
46 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh
46 gzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh
6 j Bhot w'dh j? fpqN/B u, Gkos B{z fpqfN
6 j ko feb' ;Nhb Bkb pDhko feb' ;Nhb Bkb pDh
6 j
6 j ko feb' ;Nhb Bkb pDh
Bhot w'dh j? fpqN/B u, Gkos B{z fpqfN nfXekohnK fdZsh ikDekoh nfXekohnK fdZsh ikDekoh
6 jzko feb' ;Nhb Bkb pDhko feb' ;Nhb Bkb pDh
Bhot w'dh j? fpqN/B u, Gkos B{z fpqfNS nfXekohnK fdZsh ikDekoh nfXekohnK fdZsh ikDekoh
Bhot w'dh j? fpqN/B u, Gkos B{z fpqfN
Bhot w'dh j? fpqN/B u, Gkos B{z fpqfN nfXekohnK fdZsh ikDekoh
BthA fdZbh (fpT{o') ;oeko B/ fejk
nbwkoh pDh nkeo
nbwkoh pDh nkeo D dk e/AdoD dk e/Ado j? fe fpqfNS nfXekohnK B/ Gkos B{z
nbwkoh pDh nkeo
nbwkoh pDh nkeoSD dk e/AdoD dk e/Ado
nbwkoh pDh nkeo D dk e/Ado
;{fus ehsk j? fe p?Ae X'ykd/jh eo e/
coko uZb fojk Bhot w'dh fpqN/B 'u
ofj fojk j?. ftd/S oki wzsoh thH e/H
f;zx B/ oki ;Gk ftu fJe ;tkb d/
itkp 'u fejk fe wkBu?;No d/ B?SBb
;?ANob fpT{o' B/ Gkosh J/iz;hnK B{z
dZf;nk fe T[BQK dh iKu ftu Bhot
w'dh d/ fNekD/ dk gsk bZrk j?. T[BQK
fejk, ''nr;s 2018 ftu ;oeko B/
fpqN/B d/ nfXekohnK B{z Bhot w'dh B{z
Gkos jtkbrh ehs/ ikD bJh 2 p/Bsh
gZso G/i/ jB, fJe ;hH phH nkJhH tb'A
s/ d{ik fJBc'o;w?AN vkfJo?eN'o/N tb'A
;h.'' T[BQK fejk fe p/Bsh gZso fcbjkb
fpqN/B d/ ;pzXs nfXekohnK d/ ;kjwD/
ftuko nXhB jB.
ekfjok (fpT{o') fw;o B/ d[Bhnk dh ;G s'A T[Zuh nbwkoh pDkT[D dk foekov
pDkfJnk j?. fJj nbwkoh 27 c[ZN T[Zuh j?. fJ; B{z e?bhc'oBhnk d/ 32 ;kbk
fvzkJhBo p/B B/ pDkfJnk j?. p/B B/ dZf;nk fe fJ; nbwkoh ftu 3000 s'A tZX
nk;Nq/bhnk L vokJhto d/ fujo/ s/ ;[ZfNnk s/
nk;Nq/bhnk L vokJhto d/ fujo/ s/ ;[ZfNnk s/ kp, jkbs rzGhokp, jkbs rzGho
nk;Nq/bhnk L vokJhto d/ fujo/ s/ ;[ZfNnk s/
nk;Nq/bhnk L vokJhto d/ fujo/ s/ ;[ZfNnk s/zkp, jkbs rzGhokp, jkbs rzGho
eZgV/ oZy/ ik ;ed/ jB, i' n";sB fJe ftnesh nkgD/ g{oh fzzdrh ftu gfjBdk nk;Nq/bhnk L vokJhto d/ fujo/ s/ ;[ZfNnk s/ kp, jkbs rzGho
j?. p/B B/ fejk,''fJ; nbwkoh B{z pDkT[D ftu 12 jzko g"Av (eohp 10H66 bZy
o[gJ/) dk you nkfJnk j?. fJ; ftu 6000 feb' ;Nhb dh tos'A j'Jh j?.'' fJ;
fJZE/ vokJhto cfbzvo; ns/ eqkT{`B
nbwkoh B{z ekfjok d/ fJe wkb ftu oZfynk frnk j? i' b'eK ftu nkeoSD dk e/
;NqhN ftueko o[fenk. fit/A jh pZ;
Ado pDh j'Jh j?. c'po; B/ fJ; B{z ;G s'A tZvh nbwkoh j'D dk doik fdZsk j?.
:ksohnK Bkb Go rJh sK vokJhto B/
tkX{ uVQ oj/ fJe ftnesh B{z p; ;N"g
fJ; ;kb 1
fJ; ;kb 1
fJ; ;kb 1 s'A tZX T[grqfj dkr/ rJ/ 's/ fJzszko eoB bJh fejk.
fJ; ;kb 1 s'A tZX T[grqfj dkr/ rJ/ s'A tZX T[grqfj dkr/ rJ/
fJ; ;kb 100 s'A tZX T[grqfj dkr/ rJ/ s'A tZX T[grqfj dkr/ rJ/
uSwdhdK B/ g[b; B{z dZf;nk fe
fJj ;[Dd/ jh ftnesh B{z r[Z;k nk
frnk. ftnesh B/ vokJhto 's/ n?f;v
jwbk eoB s'A gfjbK T[; B{z rkbQK
eZYhnK. n?f;v jwb/ ekoB vokJhto
p[oh soQK zywh j' frnk. :ksohnK B/
s[ozs n?woi?A;h ;/tktK B{z c'B ehsk
T[ZXo SZeh ftnesh w"e/ s'A GZi frnk.
fjb;v/b d/ 41 ;kbk vokJhto B{z
;kj b?D ftu w[Seb j' ojh ;h. w"e/ 's/
gj[zu/ g?okw?vheb nfXekohnK B/ T[; dk
fJbki ehsk. ;{oh fjZbz g[b; J/ohnk
wk;e' (fpT{o') 2018 dk ;kb ysw j' frnk j?. g[bkV ftfrnkB gZy'A fJj ;kb
ewKv d/ nc;oK B/ fJ; wkwb/ ftu b'eK
tZyoh fe;w dk fojk. 1990 s'A pknd gfjbh tko fJ; ;kb d[Bhnk Go ftu 100
s'A wdd dh nghb ehsh j?. uSwdhdK
s'A tZX T[grqfj dkr/ rJ/. o{; d/ oke/N ns/ g[bkV ftfrnkB B/ dZf;nk fe fJ; dh ikDekoh w[skpe SZeh ftnesh d/
f;vBh (fpT{o') nk;Nq/bhnk d/ Sfjo frnk. g[b; fJ; wkwb/ d/ d'Sh dh sbkS
;kb j[D sZe e[b 112 T[grqfj d[Bhnk d/ tZy-tZy d/SK s'A g[bkV ftu G/i/ rJ/. S'N/ G{o/ tkb ;B, T[; B/ fuZN/ v"N; tkbh
f;vBh ftu fJe pZ; vokJhto 's/ n?f;v eo ojh j?. ikDekoh w[skpe ;N/N
fJ; s'A gfjbK 1990 ftu 100 s'A tZX T[grqfj dkr/ rJ/ ;B. fJ; ;kb d/ ysw j'D bzph Bhbh ewhz ns/ NokT{zo gfjfBnk
jwbk ehsk frnk. jwb/ ftu vokJhto NqKfiN nEkfoNh (n?Z;HNhHJ/H) pZ;
sZe 3 j'o T[grqfj dkr/ ikDr/, fi; fgZS'A fJj frDsh 115 j' ikJ/rh. j'fJnk ;h.
d/ fujo/ 's/ n?f;v (s/zkp) dk ;gq/ ehsk nke;c'ov ;NqhN 's/ :ksok eo ojh ;h.
f;btZNk
f;btZNk
f;btZNk
f;btZNk
f;btZNk
;ck 45 dk pkeh
;ck 45 dk pkeh
;ck 45 dk pkeh jNdk s/ n"osK s/ w[fNnkoK tb w?A ukj ghsh s/ T[;B{z df;nk ;h -g'shnK, d'js/-d'jsohnK d/ ftnkj wkc eo d/t/ HHHgo T[j w?Bz{ ed/ wkc
;ck 45 dk pkeh
;ck 45 dk pkeh
ihtB B/ w?Bz{ dZf;nk-''w?B{z ;wM bbukJhnK BzoK Bkb sedk ofjzdk fe w?A go;'A eoskog[o ik fojk jK. w/o/ eoB/ B/HHH'' BjhA eoB bZrh.''
Bk nkJh fe fJj fej' fijh shthA J/< s/ T[BQK Bkb GzrVk gkT[Adk iK gkT[D ;G s'A S'N/ ;kb/ d/ ftnkj s/ s[;hA th ''ekjB{z bzw/ dknt/ eoB/ B/ ihtB f;zx B/ wB dh GVk; eZY
shthA fe f;btZNk. n;b shthA sK dk :sB eodk. w?A nzdo frnk sK d'jK B/ nkT[D?. Bkb jh w?A ftnkj dk j[DHHHfizBh tkro{ B/ fdZsh, T[j sK bJh ;h. noEh pkjo fbnKdh rJh. w?A
T[j j[zdh j? i' wod Bkb bV/ th, MrV/ joBkw e"o gkm eo ojh ;h. ;z[do r[Nek ekov s/ fwfmnkJh dk vZpk G/N ehsk. eZNDh Jh g?Dh J/. p; fJj' nodk; J/ u[Zgukg nzdo frnk s/ T[; dh B{zj B{z
th, ;[D/ th, ;[DkJ/ th, jZ;/ th, j;kJ/ T[; d/ jZE ftu ;h. T[; B/ fJSkok ehsk T[; B/ d't/A pV/ w'j Bkb s/ fejk, HHHwzih s/ nZvhnK Bk orVBhnK wbeV/ fij/ p[bk e/ g[ZfSnk-''GoikJh
thHHHT[j Bk ed/ w/o/ Bkb MrVh s/ Bk fe w?A nzdo nk iktK s/ gzi fwzN u[Zg ''izrho tho/, e'fSS sK eoKrh gj[zuD g?DHHH'' dk ;[zdo r[Nek<'' T[; B/ nzrhmh tZb
ed/ y[bQ e/ w/o/ Bkb j;h s/ Bk jh ed/ dk dkB pySK feT[Afe T[; B/ ;[ywBh dhHHHgo j[D sphns pj[sh mhe BjhA id''A w?Bz{ T[; dk fJj eEB :kd fJSkok eo fdZsk.
xo ftu y[bQ e/ j;d/ sfenk. w[zv/ d/ ;kfjp dk gkm g{ok eoBk ;h. nyhobh ofjzdh. eoBkb ekek fdyk e/ nkfJnk sK ezveNo B/ ;hNh wkoh- w?A o[wkb ;w/s fpoX-;o{g ;[zdo
ftnkj s/ th p; w/b ;kjwD/ iok fijk nSNgdh dk gkm T[j eo ojh ;h. w?A fbnkfJnk ;h-vkeNo efjzdk ;h- ''e'Jh soktVh dh ;tkoh<'' r[Nek u[fenk, wbeV/ fij/ fJe tko
w[;eok Svdh. th jZE i'V e[o;h s/ p?m frnk. T[j pbZv g?qSo jkJh ofjzd?. o'z d' r'bhnK w?A npVtkj/ fJedw ;hN s'A y'bQ c'N' t/yh s/ o[wkb ftu uzrh soQK
e[M fdB gfjbK w?A ihtB f;zx d/ wzi/ s/ p?mh ;h. fpbe[b SKs, nv'b. b?DhnK g?AdhnK B/.' T[fmnk s/ S/sh-S/sh p; s'A EZb/ T[so bg/N, f;o M[ekfJnk.
soktVh tkb/ xo frnk. pZu/ tZv/ j' nfGi, ;fjiHHHfujo/ s/ B{o v[bQ fojk ''HHHgo jK fJe rZb :kd nk nkfJnk. gzi fwzNK ftu jh ihtB joBkw e"o d/ g[Zso B/ id'A nrBh
u[Ze/ ;B. ihtB d/ wksk-fgsk th e[M ;h. gkm g{ok ehsk s/ T[; w?Bz{ csfj rJhHHHfJj rZb s{z nkgD/ e'b oZyhA. f;zx d/ xo g[Zik. ;kok w/b fJeZmk ftykJh s/ GKpV wuD bZr/ sK w?A T[j
;kb gfjbK r[io rJ/ ;B. d't/A XhnK p[bkJh. w?A th csfj dk i[nkp csfj nkgD/ tZv/ tho/ dh c'N' s{z t/y jh bJh j'fJnk p?mk ;h. T[; dhnK d't/A XhnK fpoX ;o{g ;z[do r[Nek nkgD/ e'N dh
ftnkjhnK ik u[ZehnK ;B s/ w[zvk ftu fdZsk. J/, ni se fijVh w?A b[e' b[e' oydh th g[Zi rJhnK ;B. i[nkJh-GkJh, i/p 'u'A pkjo eZfYnk, f;o M[ekfJnk
gsBh Bkb eoBkb ofjzdk ;h. joBkw gfotkoK dh ;[Zy ;Kd fJe d{i/ s'A nkJh jK. pZfunK B{z th edh BjhA g/ek gfotko, B{zj-g[Zso, g'sk-g'soh,
s/ wB jh wB 'u fejk-'GoikJh! fejk
e"o ed/ eoBkb ubh iKdh, g's/ g'shnK g[ZSh rJh s/ fco T[j ;[zdo r[Nek ftykJh.'' d' d'jsohnK. w/oh T[vhe j' ojh ;h. w?A
;[fDnk wkc eohAHHHs/ G[bDjko ihtB
B{z fyvkT[Adh Bk Eedh s/ edh soktVh f;ojkD/ s/ oy o;'Jh ftu ukj pDkT[D w?A j?okB j' frnk fe T[; B/ w?Bz{ ihtB d/ rb/ bfrnk sK T[j c[N c[N
f;zx s/ ;kB{z ;GBK B{z wkc eo d/JhA',
nk iKdh. j[D T[j finkdk gkm ftu, ubh rJh. ;[zdo r[Nek o[wkb ftu nX- ;[zdo r[Ne/ tb M[ed/ j'J/ ed'A t/y fbnk e/ o'D bZrkl SkfJd T[j fizdrh ftu
fJj nky w?A fpoX-;o{g ;[zdo r[Nek
f;woB ftu wrB ofjzdh. Spd iK fbgfNnk Sv rJh ;h T[j. id'A ;h. T[; B{z E'VQh fijh yzx fSVh s/ gfjbh tko o'fJnk ;hl T[; B/ sK ;r'A
c'N'-o[wkb ;w/s wudh noEh B{z
gkm jw/Sk T[; d/ j'mK s/ j[zd/HHHihtB joBkw e"o ubh rJh sK w/oh Bzo fco o;'Jh 'u'A gkDh dk frbk; fbnk j'oK B{z o[nkfJnk ;h s/ ni T[j gfjbh
brhnK nZr dhnK bkNK ftueko gk
f;zx j[D brGr ;ZmK B{z nZgV frnk r[Ne/ s/ gJh. r[Ne/ ftu fJe c'N' Bzo d' x[ZN gh-ukj dk eZg cV p'bh- tko iko iko o' fojk ;h. gfjbK
fdZsk. w/ohnK gbek pzd ;B s/ d' e[
;h s/ joBkw e"o th pknm-so/Am dh nkJh. w?A B/V/ j' e/ t/fynk-fJe c'N' ''izrho/. s{z w/ok fdUo xZN s/ Gok w/ohnK nZyK f;zw gJhnK ;B s/ fco
jzM{ w/ohnK nZyK 'u'A fBeb w/oh dkVQh
j'Dh j?. ihtB f;zx pkjo frnk j'fJnk pb?e n?Av tkJhN-pj[s jh g[okDh c'N' tZX J/A. fizBk s{z w/o/ bJh ehs? s/ eod?A, fJe ;?bkp w/ohnK nZyK ftu th T[wV
ftu jh b'g j' rJ/ ;B. w?Bz{ bfrnk
;h. j[D ihtB f;zx e[M T[wo YbD ;h-y{p;{os nzfwqsXkoh r[opyS f;zx T[ZBk sK ;'Bhgs tkbk w/oh wK ikfJnk nkfJnk. T[j w/ohnK nZyK B{z g{zM fojk
B"itkB GoikJh joBkw e"o, rksok
ekoD s/ e[M g[Zso-XhnK dk e[Vw dh. w?A c'N' fJe Bzo t/y S/sh-S/sh tho th BjhA eodkHHHi/ w?Bz{ e[M j' ikJ/ ;h s/ Bkb-Bkb o'Jh th ik fojk ;h.
gkJh, nzfwqsXkoh B"i[nkB r[opyS
pDB ekoB, e[M-e[M ;[Xo frnk ;h. nkgDh EK oy, e[o;h s/ nk p?mk. w?Bz{ sK fJj fpoX ;[zdo r[Nek c'N' ;w/s w?A gkDh dk rbk; wzrk e/ T[; d/ w{zj B{z
f;zx d/ Bkb yb'sh w[;eok th ojh ;h
nzfwqs sK T[; B/ BjhA ;h Sfenk, go fJj gsk ;h fe T[j fJ; ;[zdo r[Ne/ w/oh noEh d/ dkj ;;eko t/b/ nrBh bk fojk ;K. T[; B/ Xkj wkoh s/ o'Ad/
s/ y[bQ e/ jZ; th ojh ;h.
whN, nzvk SeDk pzd eo fdZsk ;h. dk edh ft;kj BjhA ;h yKdh s/ jw/Sk ftu jh gk d/JhAHHHfe;/ B{z fJ; dh ypo fpbyd/ fejk-''fJ; n"os B/ ;koh T[wo
pha n?;a pho
pha n?;a pho
pha n?;a pho
pha n?;a pho
Sokp dk fJe nZXk g?Zr ed/ edkJhA nkgD/ e'b oydh iK nkgDh nbwkoh Bk j't/HHHo[wkb 'u bg/N e/.'' fe;/ s'A e[M BjhA fbnkHHHe[M BjhA pha n?;a pho
919988886364
919988886364
c'B L
c'B L 919988886364
c'B L
c'B L 00919988886364919988886364
c'B L
bk b?Adk ;h. ftnkj Skdh d/ w"e/ 's/ ftu fizdok bk e/ iK nkgD/ ;{Ne/; w?A fejk-''Goikjh! fJj' fijhnK wzfrnkHHp; fdZsk jh fdZskHHHw?A T[;
BkGk, gzikp
BkGk, gzikp
BkGk, gzikp
BkGk, gzikp
BkGk, gzikp
T[j fJ; T[wohA th GzrVk gkT[D'A Bk ftu oydh. ewbhnK feT[A e[ZNd/ j'< s[;hA ni/ g's/ dk r[Bkjrko jKHHHoZp sK SkfJd w?Bz{

47
47
47 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh 2019
47 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh
47 gzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh
3 ;kb s'A roGtsh ;h n"os, id'A Gkos dk nB'yk fgzv, fBtk;hnK d/ e'b j? d'joh
3 ;kb s'A roGtsh ;h n"os, id'A
Gkos dk nB'yk fgzv, fBtk;hnK d/ e'b j? d'joh
Gkos dk nB'yk fgzv, fBtk;hnK d/ e'b j? d'joh
Gkos dk nB'yk fgzv, fBtk;hnK d/ e'b j? d'joh
Gkos dk nB'yk fgzv, fBtk;hnK d/ e'b j? d'joh
3 ;kb s'A roGtsh ;h n"os, id'A
3 ;kb s'A roGtsh ;h n"os, id'A
3 ;kb s'A roGtsh ;h n"os, id'A
Bkrfoesk, yKd/ jB fJZE/ ;"Ad/ ftd/ ftZu ftZu
Bkrfoesk, yKd/ jB fJZE/ ;"Ad/ ftd/
Bkrfoesk, yKd/ jB fJZE/ ;"Ad/ ftd/ ftZu
Bkrfoesk, yKd/ jB fJZE/ ;"Ad/ ftd/
Bkrfoesk, yKd/ jB fJZE/ ;"Ad/ ftd/S ftZu ftZu
T[;dh fvbhtoh j'Jh sK H H !
T[;dh fvbhtoh j'Jh sK H H !
T[;dh fvbhtoh j'Jh sK H H !
T[;dh fvbhtoh j'Jh sK H H !
T[;dh fvbhtoh j'Jh sK H H !
ftZu'A fJZe fgzv b'Artk j?.
s[jkB{z fJj ikD e/ j?okBh j't/
rh fe Gkos ns/ fwnKwko ftukb/
p;/ fJ; fgzv dk nZXk Gkr Gkos
ns/ nZXk Gkr fwnKwko ftZu g?Adk
j?. fJ; fgzv d/ ftZu'A r[ioB tkbh
nzsookSNoh ;hwk d/ pkti{d fJ;
fgzv d/ b'eK B{z d' d/SK dhnK ;hwktK
ftZu BjhA tzfvnk iKd ns/ d'BK d/
SK dh Bkrfoesk fdZsh rJh j?. ;kb
2011 ftZu j'Jh iBrDBk d/
nB[;ko, fJ; fgzv ftZu 732
gfotko ofjzd/ jB fiBQKdh iB;zfynk
5132 j?.
;kv/ d/S ftZu pj[s ;ko/ nfij/ b'Artk fgzv Gkos dh g{oth
fJZE/ e'Bhne Bkrk iBiksh d/
fgzv jB fiZE'A dh y{p;{osh t/yd/ jh nzsookSNoh ;hwk T[Zs/ tf;nk
b'e ofjzd/ jB i' fJZE'A dhnK 16
pDdh j?. nZi n;h s[jkB{z Bkrkb?Av j'fJnk j?. fJj fgzv fJ; bJh th yk;
iBikshnK ftZu'A ;G s'A tZvh j?.
dh okiXkBh e'fjwk s'A 380 fewh dh j? feT[Afe fJ; fgzv d/ ftu'A Gkos
fJZe ;wK ;h id'A e'Bhne Bkrk
d{oh T[Zs/ ;fEs BkoE - Jh;N dh ns/ fwnKwko dh ;hwk r[iodh j?
iBiksh d/ b'e j?Zv jzfNzr (f;o
soc ;fEs b'Artk fgzv b? e/ ubd/ fi;dh tiQk ekoB fJZE/ d/ b'eK B{z
eZNe/ jZfsnk) bJh wSj{o ;B. fJ;
jK fiE'A d/ t;BheK B{z d'joh d' d/SK dh Bkrfoesk gqkgs j?.
nZi n;hA s[jkB{z fJZe nfijh xNBk pko/ dZ;Kr/ fi;B{z gVQ e/ s[;hA iBiksh d/ w[yh B{z 'nzr' fejk iKdk
Bkrfoesk fwbh j'Jh j?. Bkrkb?Av g{op'so Gkos d/ ;/
j?okB ofj ikUr/. don;b, BkfJihohnk ftZu ofjD tkbh fJZe n"os j?. fJ; iBiksh dk nzr nk;gk;
T[Ai sK fJj fgzv nkgDh tB f;;No; d/ Bkw Bkb ikD tkb/
fgSb/ 3 ;kb s'A roGtsh ;h ns/ id'A T[;dh fvbhtoh j'Jh sK b'eK d/ j'S d/ 75 fgzvK T[Zs/ oki eodk j?. Gkt
e[dosh y{p;{osh bJh pj[s fznkdk 7 okiK ftZu'A fJZe j? i' 11 fifbQnK
T[Zv rJ/. nzr dk Sk;B fwnKwko s'A b? e/
gqf;Zd j?. fJ; fgzv dh T[go'es BPz fwbk e/ pfDnk j?. T[BQK ftu'A
fJZe nkdwh B/ nkgD/ c/;p[e g/i T[Zs/ fJZe s;tho g';N ehsh j?. no[Dkub gqd/S sZe c?fbnk j'fJnk
yk;hns fJ;B{z d[Bhnk d/ pkeh fgzvK w'B fibk oki d/ T[Zsoh Gkr ftZu
ftnesh dh dZ;Dk j? fe BkfJihohnk d/ g'o jkoe'oN ftZu fJZe 3 ;kb dh j?
s'A tZy eodh j?. ;fEs j?. w'B fibQ/ d/ tZv/ fgzvK
roGtsh n"os dh fvbhtoh j'Jh j? ns/ T[;B/ fJZe peo/ d/ pZu/ B{z g?dk
n"os d/ gohiBK dk fJj dZ;Dk ;h fe fJj n"os r[zo/ 3 ;kb s'A pj[s ckow s'A rkfJp j' ojhnK ;h w[orhnK, ;kjwD/ nkJh ;ZukJh sK T[Zv rJ/ j'ckow s'A rkfJp j' ojhnK ;h w[orhnK, ;kjwD/ nkJh ;ZukJh sK T[Zv rJ/ j'S
ehsk j?.
ckow s'A rkfJp j' ojhnK ;h w[orhnK, ;kjwD/ nkJh ;ZukJh sK T[Zv rJ/ j'
ckow s'A rkfJp j' ojhnK ;h w[orhnK, ;kjwD/ nkJh ;ZukJh sK T[Zv rJ/ j'
ckow s'A rkfJp j' ojhnK ;h w[orhnK, ;kjwD/ nkJh ;ZukJh sK T[Zv rJ/ j'
p/u?B ;h. nkfyoeko T[;B{z b/po g/B s'A S[Nekok fwfbnk frnk.
pko/ e'Jh ikDekoh BjhA ;h.
fJ;d/ Bkb jh fJ; fdqS B{z d/yD bJh ekch frDsh ftZu b'e g[Zi/ ;B.
wkfbe B{z Se nkgD/
fJzNoB?N T[Zs/ fJj s;tho pj[s tkfJob j' ojh j?.
eowukohnK T[Zs/ th ;h fe T[jh sK
fJj w[ofrnk BjhA u[ok oj/, go
fJ; wzfdo ftZu Nzr/ ofjzd/ jB n"osK d/ wkfbe B/ r[gs ;h;hNhth e?wo/ tb'A
fJ; wzfdo ftZu Nzr/ ofjzd/ jB n"osK d/
fJ; wzfdo ftZu Nzr/ ofjzd/ jB n"osK d/
fJ; wzfdo ftZu Nzr/ ofjzd/ jB n"osK d/
fJ; wzfdo ftZu Nzr/ ofjzd/ jB n"osK d/
;ZukJh dk gsk brkT[D dk wB
pDkfJnk.
id'A wkfbe B/ oks B{z e?wo/ dh
eZgV/! j?okB eoB tkbh ;ZukJh
eZgV/! j?okB eoB tkbh ;ZukJh
eZgV/! j?okB eoB tkbh ;ZukJh foekofvzr t/yh sK T[j u"Ae frnk
eZgV/! j?okB eoB tkbh ;ZukJh
eZgV/! j?okB eoB tkbh ;ZukJh
fe fJj ;G fJZe niro eo fojk j?
i' w[orhnK B{z yk fojk j?. g'bNoh
ckow d/ wkfbe B/ ;Zg cVB tkb/
d;s/ B{z p[bkfJnk ns/ ckow dh iKu
S[o{ j' rJh. ckow d/ Bkb d/ fJZe y/
s ftZu fJZe niro ;Zg b[Zek
j'fJnk ;h.
fJZe g'bNoh ckow s'A o'i fJZe ;h;hNhth c[N/i s'A gsk bfrnk eVh w[SZes s'A pknd T[j
w[orh rkfJp j' ojh ;h, go fJj gsk fe fJZe niro o'i fJZe w[orh b? niro cfVnk frnk ns/ T[;B{z o/
brkT[Dk p/jZd w[Seb j' fojk ;h fe iKdk ;h ns/ yk iKdk ;h. fr;skB ftu SZv fdsk frnk. fJj
fJj w[orhnK ik feE/ ojhnK jB. fJ; ckow ftZu ekch ;w/A s'A niro eohp 6 c[ZN bzwk ;h. fJj
g'bNoh ckow ftZu bZr/ ;h;hNhth w[orhnK rkfJp j' ojhnK ;B ns/ th dZf;nk frnk fe T[j niro
e?wo/ s'A g'bNoh ckow wkfbe B{z gsk wkfbe pj[s ;'u ftZu g? frnk ;h. fJZe jcs/ gfjbK jh fJ; EK s/
bZfrnk fe fJj ;G e"D eo fojk j?. b'eK s'A gsk ehsk sK fe;/ B{z fJ; nkfJnk ;h.
w?A nfijk eh efj fdZsk i' w?B{z rZdko fejk ik foj? L B;ho{dhB
w?A nfijk eh efj fdZsk i' w?B{z rZdko fejk ik foj? L B;ho{dhB
w?A nfijk eh efj fdZsk i' w?B{z rZdko fejk ik foj? L B;ho{dhB
w?A nfijk eh efj fdZsk i' w?B{z rZdko fejk ik foj? L B;ho{dhB
w?A nfijk eh efj fdZsk i' w?B{z rZdko fejk ik foj? L B;ho{dhB
niw/o (fpT{o') nfGB/sk B;ho{dhB Skj
B/ d/S 'u n;fjDShbsk ;pzXh nkgD/ efEs
fpnkB dk pukn eod/ j'J/ fejk fe T[BQK B/ nfijk
d[Bhnk ftZu jo irQk T[Zs/ fJz;kB B{z tZyoh uhi d/yD B{z fwbdh j?. ed/
e[M BjhA fejk, fi; bJh T[BQK B{z rZdko mfjokfJnk
ed/ sK ;kv/ ;kjwD/ nfijh xNBk nk iKdh j? fi; pko/ ikD e/ jo e'Jh ikt/. B;ho{dhB B/ fejk fe T[BQK B/ sK p; nkgD/
u"Ae iKdk j?. nfijh jh fJZe tfuZso xNBk d/ pko/ nZi n;h s[jkB{z dZ; w[be pko/ rZb eod/ j'J/ nkgDh fuzsk zkfjo ehsh
oj/ jK. j?.
id'A th fe;/ Xkofwe n;EkB dh rZb ehsh iKdh j? sK ;kvk wB SoXk fJE/ fJe ;e{b d/ gq'rokw 'u fjZ;k b?D nkJ/
B;ho s'A id'A T[BQK d/ fJ; fpnkB pko/ g[ZfSnk
Bkb Go iKdk j?. go ed/ s[;hA ;[fDnk j? fe fe;/ Xkofwe n;EkB ftZu
frnk sK T[BQK fejk, 'fJj rZb sK fJe fuzfss
n"osK d/ nzsot;so bwe/ ofjzd/ jB. go fJZe nfijk Xkofwe n;EkB j?
Gkos tk;h dh j?;hns Bkb w?A gfjbK th efj
fiZE/ fJj ;G t/fynk ik ;edk j?. ns/ fJj j? N'e:' d/ BkoEJh;N ftZu.
u[Zek jK. w?B{z BjhA gsk fe fJ; tko w?A nfijk eh
fJj p[ZfX;N ;EkB fJZE/ nkT[D tkb/ b'eK dh fyZu dk e/Ado pfDnk j'fJnk
efj fdZsk fe w?B{z rZdko mfjokfJnk ik fojk j?.
j?. jkbKfe fJ; B{z b? e/ b'e tZy tZy soQK dhnK rZbK eod/ jB.
nihp rZb j?.'
fJjBK ftu'A e[ZM b'e efjzd/ jB fe fJj irQk voktBh j? sK e[ZM b'e
fzeo:'r j? fe fJe thvhU ;kjwD/ nkfJnk,
efjzd/ jB fe fJZE/ ekbk ikd{ ehsk iKdk j?. jkbKfe fJ; nctkj d/ ubd/
fi; 'u B;ho{dhB B/ fejk, 'eJh fJbkfenK 'u
fJ;B{z pzd eo fdZsk frnk j?. fJzBk jh BjhA ekb/ ikd{ s'A puD bJh fJZE/ n;hA d/y oj/ jK fe fJe g[b; fJz;g?eNo dh w"s
n"osK nkgD/ nzst;so T[sko e/ ;[ZN iKdhnK j?. s'A fznkdk fJe rK dh w"s B{z nfjwhns fdZsh ik
j[D sK jkbks nfij/ j' rJ/ jB fe fJE/ i/eo e'Jh fJz;kB fJ; B{z nzdo ojh j?. nfij/ wkj"b 'u w?B{z nkgDh n"bkd pko/
;'u e/ fceo j[zdk j?.' B;ho B/ fJ; s'A gfjbK
s'A t/yDk ukj[zdk j? sK T[;d/ g?;/ bJ/ iKd/ jB. T[E/ jh e[ZM b'eK dk efjDk
feqeNo ftokN e'jbh B{z xwzvh efj e/ th fttkd
j? fe fJ; nzdo ikD T[Zs/ nihp soQK dk vo bZrdk j?. fJ; d/ ubd/ b'eK
yVQk eo fdZsk ;h.
B/ wzfBnk dh fJZE/ e[ZM sK tZy soQK dk j[zdk j't/rk.

48
48
48 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh 2019
48 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh
48 gzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh
eJh soQK d/ fttkdK ftu fxo/ nekbh db
eJh soQK d/ fttkdK ftu fxo/ nekbh db
eJh soQK d/ fttkdK ftu fxo/ nekbh db
eJh soQK d/ fttkdK ftu fxo/ nekbh db
eJh soQK d/ fttkdK ftu fxo/ nekbh db
bJh ;kb 2
bJh ;kb 2 18 fojk pj[s w[ feb
bJh ;kb 2 18 fojk pj[s w[18 fojk pj[s w[ febfeb
bJh ;kb 2
bJh ;kb 2018 fojk pj[s w[18 fojk pj[s w[Sfebfeb
























































o?bh
o?bh s/ brkJh o'e
;kb 2018 d"okB gzikp dh f;nk;s nr;s wjhB/ wkB;{B ;?SB d"okB o?bh sZe gkoNh gqXkB ;[ypho pkdb ns/ nekbh bhvoK tZb'A G[ZbK py
nekbh bhvoK tZb'A G[ZbK py kT[DkkT[Dk
o?bh 's/ brkJh o'es/ brkJh o'e
nekbh bhvoK tZb'A G[ZbK py kT[Dk
nekbh bhvoK tZb'A G[ZbK py
o?bh s/ brkJh o'es/ brkJh o'e
nekbh bhvoK tZb'A G[ZbK pySkT[DkkT[Dk
'u eJh tZv/ pdbkn d/yD B{z fwb/. ftXkB ;Gk 'u ;[ypho f;zx pkdb tZb'A nekbh db B{z T[; ;w/A th tZvk fpeow wihmhnk B{z gkoNh 'u'A pkjo dk nyho 'u Ne;kbh nkr{nK dh
gzikp dh f;nk;s 'u e[M nfij/ w[Zd/ ;dB dk pkfJekN ehsk frnk ;h. MNek bZrk id'A 16 ;szpo B{z cohde'N o;sk BjhA fdykfJnk iKdk T[d'A sZe Bkokzrh ns/ uko'A gk;/ fxo ikD s'A
th oj/ i', brksko ;kok ;kb Gy/ oj/ ;[ypho pkdb dk efjDk ;h fe fJ; w[Zd/ 'u nekbhnK dh j'D tkbh 'g'b y'bQ T[j gkoNh dk fjZ;k BjhA pDBr/. ;/ pknd nekbh bhvoK B/ ;qh nekb sys
jB. i/eo rZb ehsh ikt/ Sq'wDh nekbh 's/ pfj; bJh nekbh db B{z xZN ;wK o?bh' 's/ gzikp ;oeko B/ o'e brk fdZsh ytK tZb'A ehs/ rJ/ fJ; n?bkB s'A wfjz ;kfjp fty/ ;/tk eoe/ nkgDhnK G[ZbK
db dh sK fJ; gkoNh bJh ;kb 2018 fdZsk frnk j?. ;[ypho tZb'A ehs/ rJ/ ;h. dZ; d/JhJ/ fe o?bh B{z o'e fJ; eoe/ 2 xzN/ pknd jh ;[ypho B/ ;ys ekotkJh GySkJhnK. nekbh db ;w{j bhvoK d/
ekch Gko{ fojk. fJ; gkoNh 'u eJh fJ; pkfJekN dk yfwnkzk tZv/ gZXo brkJh rJh ;h feT[Afe fJ; o?bh dk b'eK eod/ j'J/ ;/yK B{z gkoNh 'u'A pkjo dk Bkb nkgDh ;oeko ;w/A j'JhnK G[ZbK
nfij/ yk; w[Zd/ oj/, fi; B{z b? e/ gkoNh 's/ G[rsDk fgnk. gkoNh d/ bhvoK tb'A tZb'A ekch fto'X ehsk ik fojk ;h fe o;sk fdyk fdZsk. gkoNh 'u'A pkrh j'J/ pySkT[D bJh ;qh nekb sys ;kfjp
g{ok ;kb ;[oyhnK 'u ojh. gzikp dh fJ; dk fto'X th ehsk frnk. fJ; d"okB wkj"b yokp j' ;edk j?, fi; fJBQK B/sktK B/ pknd 'u nkgDh tZyoh 'u nyzv gkm eotkfJnk. fJ; w"e/
;[yd/t f;zx YhAv;k tZb'A n;shck
;Zsk 'u g{o/ 10 ;kb sZe oki eoB ;[yd/t f;zx YhAv;k tZb'A n;shck d/ ubfdnK gzikp ;oeko d/ j[ewK 's/ gkoNh pDkJh, fi; dk BK Sq'wDh nekbh nekbh db B/ g{o/ fszB fdBK sZe fJE/
;[yd/t f;zx YhAv;k tZb'A n;shck
;[yd/t f;zx YhAv;k tZb'A n;shck
;[yd/t f;zx YhAv;k tZb'A n;shck
d/Dk
d/Dk
d/Dk
d/Dk
tkbh Sq'wDh nekbh db gkoNh 'u eJh d/Dk gqSk;B B/ o'e brkJh ;h. fJ; s'A pknd db (Ne;kbh) oZfynk frnk. fJ; w[Zd/ ofj e/ ;/tk ehsh. d{i/ gk;/ nekbh db
tZv/ pdbkn th d/yD B{z fwb/. nZi n;hA nekbh db B{z T[; ;w/A ;G s'A tZvk nekbh db tZb'A jkJhe'oN B{z foN 's/ th ;[ypho f;zx ns/ gqekS f;zx pkdb dh bhvofSg tZb'A Sqh nekb sys
s[jkB{z nekbh db d/ T[j w[Zd/ dZ;D ik MNek bZrk id'A nekbh db d/ ;hBhno gNhSB gkT[D 's/ cohde'N 'u o?bh eoB pkdb ekch uouk 'u oj/. ;kfjp fty/ fywk ikuDk eoB 's/ tZv/
oj/ jK, fi; ekoB nekbh db dh gkoNh nkr{ ;[yd/t f;zx YhAv;k B/ gkoNh 'u'A dh fJikzs bJh rJh ;h. ;[ypho pkdb tZb'A n;shc/ dh g/SeS ;tkb T[Zm/ jB. f;Zy p[ZXhihth ns/
g{ok ;kb ;[oyhnk 'u ojh. ;ko/ nj[fdnK s'A n;shck d/ fdZsk. wkM/ d/ Ne;kbhnK dk fto'X Ne;kbhnK dh prkts dk ;/e fto'Xh fXoK ;tkb eo ojhnK ;B fe
wkM/ d/ Ne;kbhnK dk fto'X
wkM/ d/ Ne;kbhnK dk fto'X
wkM/ d/ Ne;kbhnK dk fto'X
wkM/ d/ Ne;kbhnK dk fto'X
i;fN; oDihs f;zx efw
i;fN; oDihs f;zx efw
i;fN; oDihs f;zx efwSB dkB dk
i;fN; oDihs f;zx efw B dkB dk YhAv;k B/ ;[ypho tb'A ftXkB ;Gk d/ ;hBhno nkr{ ;[yd/t f;zx YhAv;k nfijk bZrk fe ;[ypho pkdb B{z nj[d/ Sq'wDh nekbh db B/ ;theko fbnk j?
i;fN; oDihs f;zx efw B dk
rmB
rmB pkJhekN eoB dk th fto'X ehsk. tZb'A n;shck d/D s'A pknd nekbh db s'A n;shc/ dh g/SeS sZe eoBh gJh. fe Sqh r[o{ rqzE ;kfjp dh p/ndph ns/
rmB
rmB
rmB
u'DK s'A gfjbK p/ndph wkwfbnK YhAv;k B/ fJ; ;pzXh ;[ypho pkdb B{z 'u n;shfcnK dk nfijk d"o S[o{ j'fJnk ;[ypho e'b'A id'A Ne;kbh nkr{nK dh
gzEe ;zeN bJh T[j jh fzzw/tko jB.
dh iKu dk tkndk eoe/ ;Zsk 'u nkJh fbysh o{g 'u n;shck G/fink, fi; 'u i' ni/ se ikoh j?. ;kpek T[Zg w[Zy Bkokzrh pko/ g[ZfSnk frnk ;h sK
ftXkB ;Gk dh ew/Nh tZb'A ;[ypho
ftXkB ;Gk dh ew/Nh tZb'A ;[ypho
ftXkB ;Gk dh ew/Nh tZb'A ;[ypho
ftXkB ;Gk dh ew/Nh tZb'A ;[ypho
ftXkB ;Gk dh ew/Nh tZb'A ;[ypho
eKro; B/ ;G s'A gfjbK p/ndph ns/ Gkt/A T[BQK B/ f;js yokp dk jtkbk wzsoh ;[ypho f;zx pkdb ns/ ;kpek ;[ypho B/ fejk ;h fe Ne;kbh bhvo
pkdb d' h eoko
pkdb d' h eokoh eoko
pkdb d'Sh eokoh eoko
pkdb d'
pkdb d'
pfjpb ebK r'bh eKv dh iKu bJh fdZsk go f;nk;h jbfenK 'u n;shck e?pfBN wzsoh fpeow f;zx wihmhnK T[BQK bJh ;fseko:'r jB ns/ i/eo
;[ypho pkdb tZb'A ;kpek
;kpek i;fN; oDihs f;zx efwSB dk dk ekoB ;[ypho Bkb Bkokzrh B{z dhnK BhshnK s'A d[yh Ne;kbh nkr{ T[BQK dh bhvofSg 's/ fe;/ B{z fJsokz j?
i;fN; oDihs efwSB dh fog'oN
rmB ehsk, fJ; efwSB dh fog'oN B/ dZf;nk frnk. YhAv;k d/ n;shck d/D oDihs f;zx pqjwg[ok B/ n;shck d/ sK T[j gkoNh d/ efjD 's/ gkoNh dh
's/ brkJ/ rJ/ d'SK B{z ftXkB ;Gk
nekbh db d/ ne; B{z tZvh Ykj s'A pknd nekbh db 'u n;shc/ d/D fdZsk. fJ; s'A pknd osB f;zx niBkbk gqXkBrh SZvD bJh th fsnko jB.
dh ew/Nh B/ fBo-nkXko eoko fdZsk
brkJh. efwSB B/ ;[ypho pkdb ns/ dk d"o S[o{ j'fJnk ns/ nekbh bhvo ns/ ;/tK f;zx ;/ytK B/ th gkoNh dh pkdbK dk n?Z;H nkJhH NhH ;kjwD/
pkdbK dk n?Z;H nkJhH NhH ;kjwD/
pkdbK dk n?Z;H nkJhH NhH ;kjwD/
pkdbK dk n?Z;H nkJhH NhH ;kjwD/
pkdbK dk n?Z;H nkJhH NhH ;kjwD/
;h. fJ; ;ko/ wkwb/ dh iKu eo ojh
j'Dk
gqekS f;zx pkdb B{z sbp ehsk frnk. jw/Sk fto'XhnK dh fpnkBpkzh 'u fxo/ bhvofSg 's/ fto'X iskT[Dk S[o{ eo g/ g/ g/ g/ g/S j'Dk j'Dk
j'Dk
j'Dk
ftXkB ;Gk dh ew/Nh B/ fJ; wkwb/
p/SZe pkdbK B/ fJ; iKu B{z f;nk;s oj/. fdZsk fi; 's/ gkoNh B/ T[es nkr{nK p/ndph ns/ pfjpb ebK r'bh eKv
'u ;[ypho B{z d'Sh mfjokT[Ad/ j'J/
pbftzdo f;zx G{zdV d/ fpnkB
s'A gq/fos dZf;nk ;h ns/ efwSB ;kjwD/ pbftzdo f;zx G{zdV d/ fpnkB B{z pkjo o;sk fdykfJnk. dh iKu eo ojh n?Z;H nkJhH NhH B/
pbftzdo f;zx G{zdV d/ fpnkB 's/s/ s/s/ s/
pbftzdo f;zx G{zdV d/ fpnkB
pbftzdo f;zx G{zdV d/ fpnkB
i;fN; oDihs f;zx efwSB dh
fxfonk nekbh db
fxfonk nekbh db
g/S j'D s'A fJBeko eo fdZsk. efwSB fxfonk nekbh db dZ;D:'r j? fe wkM/ d/ Ne;kbh pkdbK B{z sbp eoB d/ j[ew ikoh ehs/
fxfonk nekbh db
fxfonk nekbh db
fog'oN 's/ brkJ/ rJ/ d'SK B{z p/
B/ pknd 'u f;ZX/ s"o 's/ gqekS f;zx nekbh db T[; ;w/A fJe j'o tZvh bhvoK tZb'A ;[ypho pkdb ns/ fpeow . fJj gfjbk w"ek ;h id'A gqekS f;zx
p[fBnkd eoko fdZsk.
pkdb dk BK b?Ad/ j'J/, v/ok ;Zuk ;"dk w[;hps 'u xo frnk id'A np'jo 'u wihmhnk fybkc brksko fpnkBpkzh pkdb ns/ ;[ypho f;zx pkdb fe;/ iKu
dZ;D:'r j? fe nekbh db d/
w[yh okw ojhw dh w[nkch ns/ ;qh nekb o?bh d"okB nekbh db d/ oki ;Gk w?Apo eod/ j'J/ gkoNh 'u'A eZY/ ikD dh wzr efwSB nZr/ g/S j'J/ ;B. n?Z;H nkJhH
gqqXkB ;[ypho pkdb B/ w[Zy wzsoh e?gNB
sys ;kfjp dk th fzeo ehsk. efwSB pbftzdo f;zx G{zdV B/ gqekS f;zx pkdb ehsh ik ojh ;h. pqjwg[ok B/ sK fJE'A NhH tZb'A f;oc pkdbK B{z jh sbp BjhA
nwfozdo f;zx ns/ w[stkzh iE/dko
dh fog'oN dk Bshik ;h fe ;kb d/ nyho B{z 'pkdSkj dot/S' nky e/ ;zp'XB sZe nky fdZsk ;h fe id'A sZe fJj ehsk frnk, ;r'A neS? e[wko B{z th
GkJh pbihs f;zx dkd{tkb 's/ i;fN;
'u pkdbK B{z ;qh nekb sys ;kfjp 's/ ehsk. G{zdV d/ fJ; fpnkB d/ nkT[Ad/ d't/A bhvo gkoNh dk fjZ;k ofjDr/ T[d'A sbp ehsk frnk. fJBQK fszBK B{z tZy-
oDihs f;zx efwSB dh fog'oN 'u
Bsw;se j' e/ G[ZbK GySkT[DhnK j'J/ fto'XhnK B{z fJe j'o w[Zdk fwb frnk sZe T[j gkoNh bJh ezw BjhA eoBr/. tZy soheK 'u sbp ehsk frnk. fJj
Sw{bhns d/ efEs d'S brkJ/ ;B.
gJhnK. ns/ nekbh db d/ u[c/foUA fto'X S[o{ j' prkts dk fJzjko eoB bJh ;/tk gfjbk w"ek ;h id'A ;[ypho f;zx ns/
;[ypho pkdb tZb'A gq?Z; ekBcoz; eoe/
ftXkB ;Gk 'u ;[ypho tZb'A ;?u ;[ypho tZb'A ;?SB dkB dk frnk. jkbKfe pknd 'u G{zdV B/ fJ; f;zx ;/ytK tZb'A r[odk;g[o 'u oZyh gq?Z; gqekS f;zx pkdb B{z fJ; soQK n?Z;H nkJhH
ftXkB ;Gk u ;[ypho tZb'A ;?u ;[ypho tZb'A ;? B dkB dk
ftXkB ;Gk
ftXkB ;Gk
ftXkB ;Gk u ;[ypho tZb'A ;? B dk
pekfJdk dkd{tkb dh w'pkfJb Nkto
pkfJekN eoBk
pkfJekN eoBk
pkfJekN eoBk bJh w[nkch th wzrh ns/ T[[BQK B{z Xkofwe ekBcoz; d/ d' xzN/ nzdo jh ;[ypho f;zx NhH ;kjwD/ g/S j'Dk fgnk ;h. fJ; d"okB
pkfJekN eoBk
pkfJekN eoBk
b'e/SB dk jtkbk d/ e/ fJj d'S brkJ/
p/ndph eKv ns/ pfjpb ebK ;/tk se G[rsDh gJh. pkdb B/ ;/ytK B{z pkjo dk o;sk fdyk nekbh bhvo g{oh soQK u[c/foUA fxo u[Ze/
;B.
r'bheKv dh fog'oN 's/ uouk B{z b? e/ gzikp ;oeko B/ nekbhnK dh fdZsk ;h. ;/ytK B/ fejk ;h fe id'A ;B.
gzikp ;oeko B/ nekbhnK dh
gzikp ;oeko B/ nekbhnK dh
gzikp ;oeko B/ nekbhnK dh
gzikp ;oeko B/ nekbhnK dh

49
49
49 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh 2019
49 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh
49 gzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh
nkJh;b?Av L jkd;/ u gbNh eko, Gkosh w{b d/ 3 b'eK dh w"s
nkJh;b?Av L jkd;/ u gbNh eko, Gkosh w{b d/ 3 b'eK dh w"s
nkJh;b?Av L jkd;/ u gbNh eko, Gkosh w{b d/ 3 b'eK dh w"s
nkJh;b?Av L jkd;/ u gbNh eko, Gkosh w{b d/ 3 b'eK dh w"s
nwohek L ekfwe; w?r
nwohek L ekfwe; w?r hB u'A fjzd{ d/th-hB u'A fjzd{ d/th- nkJh;b?Av L jkd;/ u gbNh eko, Gkosh w{b d/ 3 b'eK dh w"s
nwohek L ekfwe; w?r hB u'A fjzd{ d/th-
nwohek L ekfwe; w?r
nwohek L ekfwe; w?rzhB u'A fjzd{ d/th-hB u'A fjzd{ d/th-
dh nfXekoe gSkD BjhA j' gkJh j?.
d/tfsnK B{z jNkT[D dh wzr
d/tfsnK B{z jNkT[D dh wzr nkJh;b?Av ftu Gkosh okid{s Nh
d/tfsnK B{z jNkT[D dh wzr
d/tfsnK B{z jNkT[D dh wzr
d/tfsnK B{z jNkT[D dh wzr
nkow;No'Ar uKr;kB zywhnK B{z d/yD
j;gskb rJ/ ns/ T[BQK B/ Gkos ftu
T[BQK d/ gfotkoe w?ApoK Bkb ;zgoe eoB
s'A gfjbK j;gskb d/ eowukohnK Bkb
rZbpks ehsh. T[BQK B/ fJ; rZb dh
g[SNh ehsh j? fe 3 dh w"s j' rJh j?
fiBQK ftu fJe pZuh j?. T[BQK B/ fejk
fe gfotko d/ zywh w?ApoK dh ;fEsh
;fEo ;h.
Gkosh okid{s B/ fJe ;wkuko J/
iz;h B{z dZf;nk,''fJj pj[s jh d[yh eo
d/D tkbk wkwbk j?. fJ; gfotko d/
eohph d';sK dk fJe ;w{j bzvB s'A
j;gskb gj[zu u[Zek j?. wjkokSNo s'A
T[BQK d/ Gok ns/ wksk-fgsk Gkos s'A
fJZE/ nkT[D dh e'fSS ftu bZr/ j'J/
jB.'' T[BQK B/ fejk,''Gkosh d{sxo T[BQK
dh :ksok dh ftt;Ek B{z ibdh jh g{ok
eokT[D dh e'fSS ftu bZfrnk j'fJnk
bzvB (fpT{o') nkJh;b?Av ftu tkgo/ Nkg{ d/S ftu S[ZNhnK wBkT[D frnk
j? ns/ n;hA ;EkBe nfXekohnK Bkb
fJe ;Ve jkd;/ ftu d' n"osK ;w/s ;h. T[BQK dh feokJ/ dh N':kNk b?Av eo{zo
;zgoe ftu jK.''
fJe pZu/ dh w"s j' rJh. idfe uko j'o eko d/S d/ dZyDh fjZ;/ ftu o/s d/ tZv/
S[ZNhnK wBkT[D nkJh;b?Av rJ/
rzGho o{g ftu zywh j' rJ/. fJj ;ko/ w?dkB ;ehdoko;Kd{o ftu J/eb b/B
b'eK ftu d' i'V/ ns/ fszB, nZm s/ B"
Gkosh w{b d/ fJe jh gfotko d/ w?Apo d/ fJe g[b B{z gko eoB d"okB o/fbzr
;kb d/ pZu/ jB. T[wo ftu ;G s'A S'Nh
;B. zywh j'J/ uko w?ApoK B{z j?bhekgNo Bkb Neok rJh, fi; wro'A fJj jkd;k
pZuh dh w"e/ 's/ jh w"s j' rJh ns/ j'o
zohJ/ nkJh;b?Av dh okiXkBh foefte tkgfonk.
dh ;oioh j'Jh j?. ;EkBe fog'oN
d/ fJe j;gskb ftu fbikfJnk frnk, ;EkBe g[b; B/ T[BQK ;kfonK dh
w[skpe fijVhnK d' n"osK dh w"s j'Jh
fiZE/ T[BQK dh jkbs rzGho j?. zywhnK gSkD fpqfNS Bkrfoe d/ o{g ftu ehsh
j? T[j d't/ fpqfNS Gkosh GoktK dhnK
ftu d' pZu/ th Skwb jB. n;b ftu j?. g[b; B/ T[BQK d/ BktK ns/ T[wo d/
gsBhnK ;B.
fJj gfotko efEs o{g Bkb fJ; B'ofve pko/ ftu e[M BjhA dZf;nk feT[Afe T[BQK
tkfSzrNB (fpT{o') wkotb ns/ ekfwe; gpfbfSzr ezgBhnK B{z fjzd{nK B/ nkgD/
nk;Nq/bhnk L n"os B/ fdZsk fszB pZuhnK B{z iBw, s;thoK
fjzd{ d/th-d/tfsnK dh c'N' Bk SkgD bJh nghb ehsh j?. wkotb ns/ vhH ;hH nk;Nq/bhnk L n"os B/ fdZsk fszB pZuhnK B{z iBw, s;thoKnk;Nq/bhnk L n"os B/ fdZsk fszB pZuhnK B{z iBw, s;thoK
nk;Nq/bhnk L n"os B/ fdZsk fszB pZuhnK B{z iBw, s;thoK
nk;Nq/bhnk L n"os B/ fdZsk fszB pZuhnK B{z iBw, s;thoK
fijhnK ekfwe; w?rzhBK j[D sZe tZy-tZy fjzd{ d/tfsnK B{z efEs s"o 's/ nkgDh
w?rzhB 'u fdykT[AdhnK ojhnK jB. nwohek 'u fJe fjzd{ B/sk okiB i/d B/
vkeNoK bJh th fJj j?okB eo d/D
B/tkdk 'u fJe fpnkB 'u nkfynk fe fjzd{-d/tfsnK dhnK wzfdoK ns/ xoK 'u
tkbk ns/ u[D"sh Gog{o wkwbk ;h.
g{ik ehsh iKdh j?, fiBQK dk ekfwe; d/ o{g fJ;s/wkb ehsk ikDk ;jh BjhA j?.
w?vheb ;?ANo dh fJe wkjo vkeNo v/
:{Bhto;b ;';kfJNh nkc fjzd{zw d/ w[yh i/o B/ ;ze/s fdZsk j? fe fjzd{ d/th-d/
Bhnb o'bfBe B/ dZf;nk fe fJ; soQK
tfsnK B{z ekfwe; gqekSeK dk T[BQK d/ fjzd{ ;wki 'u toDB ehsh n;b G{fwek d/
dh nB[wkfBs xNBk 100,000 ftu'A
;pzX 'u gqki?eN bJh ;tkrs ehsk frnk ;h go j'o J/izv/ bJh fjzd{ d/tfsnK$Xow
bZrGr fJe ftu ;zGt j[zdh j?. n?bpoN
rqzEK Bkb S/VSkV eoBk mhe BjhA ;h feT[Afe fJ; Bkb GrsK dhnK GktBktK B{z
dh gq?rB?A;h ftu e[M w[SebK ;B, fi;
m/; gj[zudh j?. okiB i/B B/ wkotb ns/ vhH ;hH ;w/s j'o ekfwe; gpfbSo; Bkb
ftu fszB pZuhnK fJe' gb/;/ANk S/no
GftZy 'u fjzd{ d/th-d/tfsnK dk fJ;s/wkb Bk eoB bJh nkfynk j?. i/d B/ fejk
eo ojhnK ;B.
fe fJ; gqeko dh ekfwe; Bk f;oc b'eK dhnK GktBktK B{z m/; gj[zukT[Adh j? pbfe
fvbhtoh s'A pknd n?bpoN B/
r?o-fjzd{nK B{z th fjzd{-sZs d/ pko/ 'u rbs ;zd/S d/D dk ezw eodh j?. dZ; dJhJ/
dZf;nk,''fJBQK pZuhnK ftu ;'chnk ;G
fe wkotb d[Bhnk dh T[BQK wSj{o ekfwe; 'u Skwb j?, fi; d/ 8,000 s'A th e?o/
s'A S'Nh, nb?e;hnk ;G s'A tZvh ns/
eNo chuo j?. T[E/ vhH ;hH dk dkntk j? fe ekfwe; dh d[Bhnk 'u T[BQK s'A nZr/
no'ok d{i/ Bzpo 's/ j?.'' u[D"shnK d/
e'Jh BjhA j?.
pkti{d ;hi/ohnB zohJ/ 10 d;zpo B{z
fszB/ pZuhnK dk iBw j'fJnk. pZuhnK
w?bp"oB (fpT{o') nk;Nq/bhnk d/ y[bk;k j'fJnk fe T[j n;b ftu fszB dk tzB 1H7 feb'rqkw iK 3H5 g"Av ;h.
Sfjo w?bp"oB ftu fJe n"os B/ fszB pZfunK B{z iBw d/D ik ojh j?. n?bpoN pZuhnK phs/ jcs/ s'A e?;h j;gskb d/
Gkosh w{b d/ N?e;h vokJhto
Gkosh w{b d/ N?e;h vokJhto
Gkosh w{b d/ N?e;h vokJhto pZuhnK B{z fJeZfmnk iBw fdZsk. 26 B/ dZf;nk,''fJj y[Sh dh rZb ;h go fJ; ;g?Sb e/no Bo;oh dh d/yGkb ftu
Gkosh w{b d/ N?e;h vokJhto
Gkosh w{b d/ N?e;h vokJhto
;kbk o/Bh n?bpoN ns/ T[; dk gsh ftu ysok th pj[s fznkdk ;h. fJj jB. fszB jcs/ dhnK j' u[ZehnK pZuhnK
S"B d{i/ pZu/ dh gbkfBzr eo oj/ ;B. Gkt[e eo d/D tkbk gb ;h.'' j[D xo ikD bJh fsnko jB fiZE/ T[j
s/ eksbkBk jwbk
s/ eksbkBk jwbk go id' n?bpoN dh ;e?fBzr j'Jh sK fJ;/ soQK w'BkS w?vheb ;?ANo d/ nkgDh tZvh G?D i/dk B{z fwbDrhnK.
s/ eksbkBk jwbk
s/ eksbkBk jwbk
s/ eksbkBk jwbk
uwseko L 4 fwzN poc u dZp/ ofjD wro'A puh pZu/ dh ikB fwzN poc u dZp/ ofjD wro'A puh pZu/ dh ikB
uwseko L 4
uwseko L 40 fwzN poc u dZp/ ofjD wro'A puh pZu/ dh ikB fwzN poc u dZp/ ofjD wro'A puh pZu/ dh ikB
uwseko L 4 fwzN poc u dZp/ ofjD wro'A puh pZu/ dh ikB
uwseko L 4
fwzN sZe poc ftu dZfpnk fojk ;h.
fJ; d/ pkti{d T[j ;[oZfyns pu frnk.
T[; B{z e'Jh ;ZN BjhA bZrh. pukn db
B/ fJ; xNBk B{z uwseko dZf;nk j?
feT[Afe poc ftu dZpD d/ 15 fwzN
pknd jh puD dh T[whd xZN j[zdh iKdh
j?. T[BQK B/ fejk fe feq;w; d/ pknd
;kB{z fJe j'o s'jck fwb frnk.
;ehfJzr bJh frnk ;h pZuk
;ehfJzr bJh frnk ;h pZuk
;ehfJzr bJh frnk ;h pZuk
;ehfJzr bJh frnk ;h pZuk
;ehfJzr bJh frnk ;h pZuk
g[b; w[skpe bk gbkrB/ ;eh
foz'oN 's/ 7 b'eK dk ro[Zg ;ehfJzr
bJh frnk ;h. fJ; ftu 12 ;kb dk
pZuk th Skwb ;h. pocpkoh d"okB pZuk
eohp 100 whNo sZe j/mK x;hNdk ubk
frnk. fJe tZvk poc dk N[ZeVk fvZrD
ekoB pZuk T[; d/ j/mK dZfpnk frnk
fpq;p/B (fpT{o') phs/ fdBhA Gkosh w{b d/ gzikph N?e;h vokJhto s/ gzi jwbktoK idfe pkeh ;ko/ ;[oZfyns pu rJ/. fJj
d[nkok eksbkBk jwbk ehsk frnk. e[JhBib?Av g[b; w[skpe gzi ftneshnK xNBk 2400 whNo dh T[ZukJh 's/ j'Jh.
tZb'A po?Avb ;pnop s'A N?e;h p[Ze ehsh rJh ns/ n"r o'v w[ozpk vkT{B w?ev'Bkbv pukn db j?bhekgNo zohJ/ pZu/
o?;N'o?AN gj[zuD 's/ uko ftnesh N?e;h 'u'A T[Zso rJ/ ns/ gzit/A B/ b[ZN y'j dh sZe gj[zfunk. pZu/ dh i?e/N ftu
Bhns Bkb vokJhto s/ jwbk eo fdZsk. n?tbKu fvN?eNo BjhA bZrk j'fJnk ;h.
w"e/ 's/ gj[zuh g[b; B/ fJe jwbkto B{z frqcsko ehsk ns/ pkehnK B{z E'VQ/ fJ; bJh ;Bhco v"r dh wdd Bkb T[;
;w/A 'u jh frqcsko eo fbnk. vokJhto B{z o?vefbc j;gskb fty/ G/i fdZsk B{z bZfGnk frnk. g[b; w[skpe poc
frnk. fiZE'A pknd 'u vokJhto B{z o"fJb fpq;p/B t{w?B j;gskb jo;NB fty/ o?co g?fo; (fpT{o') f;nkfDnK B/ ;Zu coK; ftu d/yD B{z fwfbnk. coK; d/ ftu jtk dk o;sk pzd Bk j'Dk pZu/ d/
ehsk frnk. vokJhto B/ dZf;nk T[j wkBf;e s"o s/ ekch go/SkB j?. ghVs B/ fejk j? fe fi; B{z oZp pukJ/, e'Jh th p'oi ;?AN w"fo; ftu nkbg; gops bVh puD dk ekoB j' ;edk j?. pZu/ B{z
dZf;nk fe jwbktoK B/ T[; 's/ B;bh fNZgDhnK th ehshnK. ndkbsh ns/ gfotkoe T[; dk tkb ftzrk BjhA eo ;edk. 's/ pocpkoh d"okB 12 ;kb d/ pZu/ B{z fcbjkb f;js iKu bJh j;gskb ftu
ekoBK eoe/ ghVs dh gfjukD r[gs oZyh rJh j?. e[dos dk fJe nfijk jh uwseko fzT[Ad/ puk fbnk frnk. pZuk eohp 40 oZfynk frnk j?.

5 5 5 5 50 gzikp NkJhwgzikp NkJhwz, f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh 2019
gzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh
gzikp NkJhw , f;vBh, iBtoh, f;vBh, iBtoh
gzikp NkJhw

nkfyo o'wB b'eK B{z feT[A d/Dk g?Adk ;h g/ kp s/ N?e;, gVQ' ypokp s/ N?e;, gVQ' ypo
nkfyo o'wB b'eK B{z feT[A d/Dk g?Adk ;h g/Skp s/ N?e;, gVQ' ypokp s/ N?e;, gVQ' ypo
nkfyo o'wB b'eK B{z feT[A d/Dk g?Adk ;h g/ kp s/ N?e;, gVQ' ypo
nkfyo o'wB b'eK B{z feT[A d/Dk g?Adk ;h g/
feq;w; tkb/ fdB p [or[or nkfyo o'wB b'eK B{z feT[A d/Dk g?Adk ;h g/
feq;w; tkb/ fdB p
feq;w; tkb/ fdB p [or
feq;w; tkb/ fdB p
feq;w; tkb/ fdB pz[or[or
dh rzd ysw eoB bJh wfjodko
pfDnk eo'Vgsh fvNoz?AN dk fJ;s/wkb ehsk iKdk ;h
pfDnk eo'Vgsh
pfDnk eo'Vgsh
pfDnk eo'Vgsh
pfDnk eo'Vgsh
ns/ T[; 'u T[BQK eZgfVnK B{z v[pkfJnk
iKdk ;h. jkbKfe fJj f;js bJh mhe
BjhA ;h. X'phnK dk ezw uzr/ eko'pko 'u
pdb fojk ;h go id'A t/;gkf;nkB' ;Zsk
'u nkJ/ sK T[BQK B/ g/Skp 's/ N?e;
bkT[Dk S[o{ eo fdZsk. fJj N?e; T[BQK
b'eK bJh ;h i' o'w d/ ;hto/i f;;Nw
'u iwQk ehs/ rJ/ g/Skp dk fJ;s/wkb
eoBk ukj[zd/ ;B. T[BQK 'u'A b/do iK uwV/
dk ezw eoB tkb/ th Skwb ;B. g/Skp
ikBtoK dh yb B{z Bow pDkT[D ns/
T[; B{z gekT[D d/ ezw 'u th nkT[Adk ;h
feT[Afe nw'Bhnk dk fznkdk ghH n?ZuH
ekopfBe gdkoEK B{z rkb fdzdk j?. g/
Skp 'u ikBtoK dh yb B{z rkbD Bkb
T[BQK d/ tkb ns/ wK; d/ N[efVnK B{z
pq;?b; (fpT{o') p?bzhnw d/ pq;?b; c[b'fBe; 'u g/Skp fJeZmk ehsk iKdk
tZy eoB 'u nk;kBh j[zdh j?. o'wB
'u w?Be/B fg; BK dh fJj w{osh fJe j? ns/ T[; B{z ;ZVD bJh SZv fdZsk
fJfsjk;eko ;:[N'fBn; dZ;d/ jB fe
S'N/ fij/ pZu/ dh j? i' fgSkp eodk iKdk ;h. fJeZmk ehsk frnk g/Skp
t/;gkf;nkB d/ g[Zso B/ nkgD/ fgsk
j'fJnk fdykJh d/ fojk j?. fJ; B{z d/yD nw'Bhnk pD iKdk ;h ns/ T[j nw'Bhnk
B{z nkfynk fe T[BQK B{z g/Skp 's/ z[owkBk
bJh b'e d{o-d{o s'A nkT[Ad/ jB. fJj fJe soQK dk fvNoz?AN ;h fi; dk fJ;s/
bkT[Dk ;G s'A fxB"Dk ezw bZrk. fJ;
w{osh pq;?b; d/ b'eK ns/ T[BQK d/ ;?A; wkb eZgV/ X'D bJh ehsk iKdk ;h.
d/ itkp 'u ;wokN B/ fJe ;'B/ dk
nkc fjT{wo dh gqshe wzBh iKdh j?. o'wB doSB-Sk;soh ns/ b/ye dZ;d/
f;Zek b? e/ t/;gkf;nkB d/ g[Zso dh
g/Skp dk fJ;s/wkb gqkuhB ;w/A s'A jh jB fe ;c/d T{B d/ eZgfVnK B{z
BZe 's/ bkfJnk ns/ g[ZfSnk fe eh fJj
o'rK B{z iV' ysw eoB bJh ehsk iKdk fvNoz?AN 'u v[pkT[D s'A pknd wzd{o
p[ok wfjedk j?. T[; d/ fgsk B/ T[; B{z
fojk j?. fJfsjk; 'u g/Skp d/ fJ;s/ iK X'ph T[BQK 's/ SkbK wkod/ iK vK;
fejk j? fe fJj g/Skp s'A nkT[Adk j?.
wkb dk gfjbK f;ok g'w ;wkoN fNN' eod/ ;B. ozr B{z fBykoB ns/ T[BQK dh
fBT{ io;h (fpT{o') nwohek d/ fBT{ io;h 'u ofjD tkb/ j?okbv n?ZwH BK d/
fJE'A jh n?ezhnw t/;gkf;nkB BK s'A
cb/thU t/;gkf;nkB' d/ ;w/A dk fwbdk fueBkJh ysw eoB bJh w[bskBh
pz[or B{z feq;w; d/ fdB fJe nfijk s'jck fwfbnk fi; dh T[; B/ ed/ T[whd th
wSj{o ejkts fBebh, fi; dk wsbp
j?. fwZNh, g/Skp ns/ ;bco dk fJ;s/wkb
BjhA ehsh ;h. T[; B/ fJe Sos brk e/ 7 eo'V o[gJ/ fiZs bJ/. fJ;/ fdB T[; B{z
j? fe 'g?;/ s'A ed/ pdp{ BjhA nkT[Adh.'
o'wB ;woki d/ X'phxkN iK ehsk iKdk ;h. fJ; s'A pknd eZgfVnK
fJe j'o y[S ypoh fwbh fe T[; dh e?A;o ghVs gsBh g{oh soQK mhe j' rJh. n;b
'u 70 ;kb d/ j?okbv feq;w; s'A gfjbK Skfgzr bJh rJ/ ;B. fJ; d"okB T[j fJe
j'Nb, ;gk ns/ e?;hB' 'u rJ/.
e?A;o ghVs pZu/ B/ ;Ksk ebk B{z fbyh Gkt[e fuZmh B{z fbyh Gkt[e fuZmh
e?A;o ghVs pZu/ B/ ;Ksk ebk
e?A;o ghVs pZu/ B/ ;Ksk ebk B{z fbyh Gkt[e fuZmh
e?A;o ghVs pZu/ B/ ;Ksk ebk
e?A;o ghVs pZu/ B/ ;Ksk ebkz B{z fbyh Gkt[e fuZmh B{z fbyh Gkt[e fuZmh
j?okbv gfjbh tko e?;hB' rJ/ ;B. fJ; d"okB T[BQK B/ o?;N'o?AN 'u BkSsk
nkovo ehsk ns/ T[ZE/ j'D tkb/ gq'rokwK B{z d/yD bZr/. j?okbv B/ gfjbh tko
g'eo dh Sos brk e/ fJzBh tZvh okSh fiZsh.
b'eK B/ fejk fe j?okbv d/ g'eo y'bQD d"okB T[j j'fJnk i' fe;/ B{z gsk th j'<''
BjhA ;h. j?okbv B/ 7 eo'V o[gJ/ dh Sos fiZs bJh ns/ ;G j?okB ofj rJ/. T[; B/
i?e dh wK B/ fejk fe nkgD/ pZu/
dZf;nk fe T[; B/ sK f;oc 5 vkbo (300 o[gJ/) jh you ehs/ ;B ns/ T[j
dh x[zrokb/ tkbK tkbh wzr ;[D e/ T[j
eo'Vgsh pD frnk. fJ; j'Nb, ;gk ns/ e?;hB d/ 15 ;kbK d/ fJfsjk; 'u gfjbh nkgD/ jzM{ o'e Bk ;eh. uko ;kb dk
tko nfijk j'fJnk fe wkw{bh fijh oew brk e/ i/s{ pfDnk j't/. i?e e?A;o dh phwkoh Bkb i{M fojk j?
ns/ T[; dh ehw'E?ogh uZb ojh j?. fJ;/
ekoB j[D T[j rzik j' frnk j?.
eo'VK dk wkbe j'D d/ pkti{d
eo'VK dk wkbe j'D d/ pkti{d T[; B/ dZf;nk fe gfjbK id T[;
eo'VK dk wkbe j'D d/ pkti{d
eo'VK dk wkbe j'D d/ pkti{d
eo'VK dk wkbe j'D d/ pkti{d
d/ tkb MV/ sK T[j T[dk; ;h go w[V
tkb nkT[D Bkb T[j y[S j' frnk. j[D
th feT[A f;zrb j? fJj n?eNo
th feT[A f;zrb j? fJj n?eNo id fJe tko T[; d/ tkb MV rJ/ jB
th feT[A f;zrb j? fJj n?eNo
th feT[A f;zrb j? fJj n?eNo
th feT[A f;zrb j? fJj n?eNo
sK T[j fco s'A T[dk; j' frnk j?. T[j
nkgD/ x[zrokb/ tkbK B{z pj[s g;zd
eodk ;h. T[; B/ dZf;nk fe T[j d'
w[zfvnK dh wK j?, fgSbh feq;w; 's/ T[;
d/ d't/A pZfunK B{z ;wM BjhA ;h fe feq;w;
fet/A wBkT[Dh j? ns/ T[j ;'u ojh ;h
tkfSzrNB (fpT{o') 25 d;zpo B{z fuZmh fbyh. i?e dh wK jBk B/ dZf;nk
d[Bhnk Go d/ b'eK B/ feq;w; dk iSB fe T[; d/ pZu/ B/ fuZmh 'u fbfynk,'' fe nrb/ ;kb T[j pj[s tXhnk sohe/
wBkfJnk ns/ pZfunK B/ ;Ksk ebkz fgnko/ ;Ksk, w?B{z nk; j? fe s[;hA mhe Bkb feq;w; wBkT[Dr/ go nfijk BjhA
j'fJnk. T[; B/ fejk fe fJ; tko n;hA
B{z nkgDhnK fJZSktK GohnK fuZmhnK j', wzwh B/ w?B{z fejk j? fe w?A s[jkB{z fJj
jzM{nK 'u Goh feq;w; wBkJh j? go nk;
fbyhnK. fJ; fdB nwohek 'u fJe dZ;K fe w?A pj[s uzrk bVek jK. fJ;
eod/ jK fe nrbh feq;w; y[ShnK Bkb
e?A;o ghVs pZu/ i?e Ufbto B/ nkgDh bJh eh s[;hA w?B{z vkJhBk;'o, gkn g?No'b
wBktKr/.
wK dh wdd Bkb ;Ksk bJh pj[s Gkt[e ns/ w/o/ x[zrokb/ tkb fbnk e/ d/ ;ed/
nwohek L ftnesh B/ fJeZb/ nzNkofNek gko eo ofunk fJfsjk;
nwohek L ftnesh B/ fJeZb/ nzNkofNek gko eo ofunk fJfsjk;
nwohek L ftnesh B/ fJeZb/ nzNkofNek gko eo ofunk fJfsjk;
nwohek L ftnesh B/ fJeZb/ nzNkofNek gko eo ofunk fJfsjk;
nwohek L ftnesh B/ fJeZb/ nzNkofNek gko eo ofunk fJfsjk;
frnk j?. 33 ;kbk e'fbB U'pq?vh B{z T[Zso
s'A dZyD sZe poc dh ukdo Bkb Ye/
fJ; wjkdhg dh eohp 1,600 feb'whNo
dh :ksok g{oh eoB ftu 54 fdB
bZr/. nkyoh 77H5 whb dh :ksok 32
xzN/ ftu g{oh eoB d/ pknd U'pq?vh B/
fJz;Nkrqkw 's/ fJe g';N ftu
jkbht[Zv d/ ;[go;Nko Nkw eo{i B/ nkgDh SkBdko n?efNzr d/ zohJ/ g{oh fbfynk,''w?A fJeZb/ nzNkofNek wjkdhg
d[Bhnk 'u gqf;ZXh yZNh j?. dZ; d/JhJ/ fe Nkw dk g{ok BK Ekw; eo{i wkg'do j?, B{z gko eoB tkbk fJfsjk; ftu gfjbk
ni'e/ ;w/A g{oh d[Bhnk fJBQK d/ n?eSB ns/ n?efNzr dh dhtkBh j?. Nkw dh jo ftnesh pDB dk nkgDk Nhuk jk;b
eo fbnk.''
fcbw jh ;[gofjZN ;kps j[zdh j?. Nkw B/ fszB ftnkj eotkJ/ jB ns/ T[BQK d/ fszB
pZu/ th jB. fJ; d/ pkti{d Nkw nZi th f;zrb jB. T[BQK B/ fbfynk,''jkbKfe nkyoh 32
dZ; d/JhJ/ Nkw ;kb Go 'u fJzBh fznkdk ewkJh eod/ jB fe jo e[Vh T[BQK xzN/ w/oh fzzdrh d/ ;G s'A u[D"shg{oB
tZb nkeoSs j' iKdh j? go fco th Nkw fJeZb/ jh jB. Nkw dh Net o[orth xzN/ oj/ go Bkb jh T[j j[D sZe d/ ;G
3772 eo'V j?. s'A uzr/ gb ;kps j'J/.'' U'pq?vh ns/
ih jK T[BQK e'b 12H5 eo'V dh p[rksh p/okB eko T[BQK dh ;G s'A g;zdhdk eko fJzrb?Av d/ c"i e?gNB b[Jh; o{v (49)
j?. Nkw brioh ekoK d/ pj[s S"ehB jB. fJzBk jh BjhA ;r'A Nkw e'b d' gqkJht/N B/ 3 Btzpo B{z nzNkofNek gko eoB dh
i?ZN ijkz th jB. :ksok S[o{ ehsh ;h. U'pq?vh gqSKs
dZ;D:'r j? fe Nkw d/ 206 eo'V dk fJj w?ASB 14H2 J/eV 'u c?fbnk j?. Nkw wjk;kro 's/ o"; nkJh; S?bc 's/
B{z ;G s'A fznkdk gqf;ZXh T[BQK dh fcbw ;hohz 'fwSB fJzgkf;pb' s'A fwbh j?. Gkt/ gj[zu/. o{v T[BQK Bkb'A fJe iK d' fdB
A jh Nkw dh T[wo 56 ;kb j? go j[D th T[j nkgD/ ysoBke ;NzN ;hB d/ zohJ/ fgZS/ jB. ;kb 2016 ftu fJzrb?Av d/
jbub wuk fdzd/ jB. fJe c"i nfXekoh b?cNhB?AN eoBb j/
dZ; d/JhJ/ fe Nkw eo{z B/ fcbw fJzv;Noh 'u eJh fjZN fcbwK fdZshnK jB tkfSzrNB (fpT{o') nwohek d/ fJe T[j fpBK fe;/ soQK dh wdd d/ nzNkefNek Boh t'o;bh dh fJeZb/ nzNkofNek gko
ns/ Nkw eo{z dh ndkekoh B{z p/jZd g;zd ehsk frnk j?. pjkd[o B"itkB B/ fJfsjk; ofunk j?. gko eoB tkbk gfjbk ftnesh pD eoB dh e'fSS ftu w"s j' rJh ;h.


Click to View FlipBook Version