ส้มแขก

การแปรรปู ผลติ ภณั ฑจ์ ากสม้ แขก

วตั ถุดิบน้ำพริกส้มแขก

1. ส้มแขกแหง้ ๒00 กรัม 2. พรกิ ขหี้ นูแหง้ ๒ กิโลกรมั
3. กะปิ ๒00 กรมั 5. น้ำตาลป๊ีบ ๑ กิโลกรัม
๕. กุ้งแหง้ ๒00 กรัม ๖. กระเทยี ม ๒ กิโลกรัม
๗. ปลาปน่ ๕00 กรัม ๘. หอมแดง ๒ กิโลกรัม
๙. น้ำเปลา่ ๓ ชอ้ นโตะ๊ ๑0. เกลือ ๓ ชอ้ นโต๊ะ

วิธีการทำ
- ล้างส้มแขกแห้งให้สะอาดแลว้ ปัน่
- พริกขหี้ นูแหง้ ปัน่ ละเอยี ด
- กุ้งแห้งปั่นละเอียด
- นำหอมแดงและกระเทียมมาเจียว
- ใสว่ ัตถดุ ิบท้งั หมดคั่วให้เข้ากันแลว้ เติมกะปิ เกลือ น้ำตาลปีบ และนำ้ ปลา
ปรงุ รส
- เสร็จแล้วพกั ให้เย็นแล้วใสก่ ระปุก

วตั ถดุ ิบน้ำสม้ แขก

1.ส้มแขกแหง้ 2 ขดี
๒.นำ้ ตาลทราย 1 กิโลกรมั
3.นำ้ เปล่า ๒ ลิตร

วธิ ที ำ
- ลา้ งสม้ แขกแหว้ ให้สะอาด
- ต้มนำ้ ให้เดอื ด ใส่ส้มแขกแห้งลงไป ตม้ ประมาณ 5 นาที
- เตมิ เกลือเลก็ น้อยเพ่ือเพิ่มรสชาติ
- เติมน้ำตาลหากอยากใหด้ ตี อ่ สขุ ภาพมากขึ้น สามารถใชส้ ารให้ความหวาน

แทนนำ้ ตาลได้
- คนใหเ้ ข้ากนั ปดิ เตา กรองนำ้ เอากากสม้ แขกออกรอให้นำ้ เย็น แล้วเทใส่

ภาชนะแช่เย็น หรอื เทใสแ่ ก้วดมื่ ไดท้ นั ที

สม้ แขก

ส้มแขก (ชอ่ื วิทยาศาสตร์:
Garcinia atroviridis) ชื่ออืน่ คือ ส้มควาย
(ตรงั ), อาแซกะลูโก (ยะลา), สม้ มะอ้น, ส้ม
มะวน, มะขามแขก (ภาคใต้), ชะมวงช้าง
เปน็ ไม้ยืนต้นในวงศ์ Guttiferae ซ่ึงเปน็
วงศ์เดยี วกับมังคุด ชะมวง มถี ิ่นกำเนดิ ใน
อนิ เดยี และศรลี ังกา ซ่งึ ในบ้านเรานยิ มปลูก
มากในทางภาคใต้

ถา้ คุณมีโอกาสกล็ องไปเดินแถว
ตลาดนัด เขาจะขายกันแบบฝานเปน็ ช้นิ
บาง ๆ เป็น สม้ แขกตากแห้ง โดยนำไปตาก
แห้งจนมีสีหมองดำ ๆ หมองคลำ้ ซึง่
สามารถเก็บเอาไวใ้ ชไ้ ดน้ านหลายเดือน โดยวธิ ีการนำไปใช้กง็ ่ายมาก ๆ เพยี งแค่นำไปล้างน้ำให้สะอาด
กใ็ สล่ งไปในหม้อได้เลย เพียงไม่ก่กี ลีบก็จะช่วยเพิ่มรสเปรี้ยวแบบนมุ่ ๆ พร้อมใหก้ ลน่ิ หอมชวนน่า
รับประทานมากย่งิ ขึน้ หรือจะนำมาตม้ กบั นำ้ ด่มื กไ็ ดเ้ ช่นกนั

เนอ้ื สว่ นทแี่ ขง็ มกี รดซิตรกิ กรดทาทารร์ กิ กรดมาลิก และ กรดแอสคอร์บกิ กรดไฮดรอกซซี ิ
ตรกิ และ ฟลาโวนอยด์[1] นำมาปรุงรสเปร้ียวในอาหารเชน่ แกงสม้ หรอื ทำเครอื่ งด่ืมลดความอ้วน
ผลส้มแขกสุกเป็นสีสม้ เหลือง สม้ แขกที่ห่นั เปน็ ชนิ้ แลว้ ตากแดดให้แหง้ ในภาษามลายูเรียก อาซัม
เกอปิง มขี ายทางการคา้ ใช้แตง่ รสเปร้ยี วในสลดั แกง และตม้ ตา่ งๆ ผลดบิ เมอ่ื โตเตม็ ทีน่ ำมาตากแห้ง
นำไปต้มเคย่ี วในน้ำเชื่อม รับประทานเปน็ ของหวาน ผลแห้งเป็นตวั ชว่ ยให้สีย้อมติดแนน่ ทนทาน น้ำ
ต้มเคย่ี วใบและรากใช้แก้อาการปวดหู[2]ใชแ้ ปรรูปได้หลายอย่าง เชน่ น้ำสม้ แขก สม้ แขกกวน ส้มแขก
หยี แยมสม้ แขก สม้ แขกแชอ่ ม่ิ รสเปร้ียวของส้มแขกเกดิ จากกรดหลายชนิดเช่นกรดซติ ริก กรดทารท์ า
ริก กรดมาลกิ กรดแอสคอรบ์ ิกและกรดไฮดรอกซซี ิตริก

ลักษณะของสม้ แขก

- ตน้ ส้มแขก ลักษณะของตน้ ส้มแขก เปน็ ไมย้ นื
ตน้ ทรงพุ่มกวา้ งสงู ประมาณ 5-14 เมตรเปน็
ไม้เนื้อแขง็ ลักษณะของเปลอื กต้นหากเปน็ ตน้ ออ่ น
จะมสี ีเขยี ว หากแกแ่ ลว้ จะมสี ีนำ้ ตาลอมดำ เม่อื ลำ
ตน้ เปน็ แผลจะมยี างสเี หลืองออกมา

- ใบส้มแขก เปน็ ใบเด่ียวออกตรงข้ามเปน็ คู่
ใบใหญ่ผวิ เรยี บเปน็ มัน ใบออ่ นมีสนี ำ้ ตาลอมแดง
ขอบใบเรียบ ปลายใบแหลม ยาวประมาณ 10-20
เซนติเมตร กวา้ งประมาณ 4-5 เซนตเิ มตร โดยใบ
แหง้ จะมีสีน้ำตาล

- ดอกส้มแขก ออกตามปลายยอด ดอก
เพศผูม้ ีกลีบเล้ียง 4 กลบี ด้านในสีแดง ด้าน
นอกมสี เี ขียว มเี กสรเพศผเู้ รยี งอย่บู นฐานรอง
ดอก ส่วนดอกเพศเมียเปน็ ดอกเด่ียวแทงออก
จากปลายก่ิง มขี นาดเล็กกว่าดอกเพศผู้ รังไข่มี
รูปทรงกระบอก

- ผลสม้ แขก ลกั ษณะของผลส้มแขกเปน็
ผลเด่ียว ผิวเรียบสเี ขยี ว เม่ือแก่จดั จะ
เปลยี่ นเป็นสเี หลอื งแก่ มีขนาดใกล้เคียงกบั ผลกระทอ้ น เปลอื กผลเปน็ ร่องตามแนวข้วั ไปยังปลายผล มี
ประมาณ 8-10 ร่อง ที่ขว้ั มกี ลบี เลี้ยงตดิ อยู่ 2 ชน้ั ช้ันละ 4 กลีบ เนอ้ื แขง็ มีรสเปร้ียวจดั ในผลมีเมล็ด
แข็ง 2-3 เมล็ด

ผลส้มแขกมีรสเปร้ียว นิยมนำมาปรงุ อาหาร เชน่ แกงส้ม แกงเลียง ตม้ เนอื้ ต้มปลา เพือ่ ใหม้ ี
รสเปร้ียว หรือใช้ทำนำ้ แกงขนมจนี ทำเป็นเครื่องดื่มลดความอ้วน โดยการรบั ประทานสม้ แขกใน
ระยะแรกอาจจะทำใหร้ สู้ กึ หิวบอ่ ยมากข้นึ เนื่องจากไปเร่งระบบการเผาผลาญอาหาร โดยร่างกายจะ
คอ่ ย ๆ ปรับตวั ไปเอง ซึ่งอาจจะใช้ระยะเวลาประมาณ 1-2 อาทิตย์ ระหวา่ งนี้กใ็ ห้ด่ืมนำ้ มาก ๆ หาก

รับประทานไปนาน ๆ ก็จะชว่ ยลดความอยากอาหาร ทำใหร้ สู้ ึกไม่หวิ ได้ และเม่อื หยดุ รับประทานส้ม
แขก รา่ งกายจึงไม่กลบั มาอ้วนอีกแน่นอน และทส่ี ำคญั กค็ ือไมเ่ ปน็ อันตรายตอ่ ร่างกายอย่างแน่นอน
ซึง่ ผูเ้ ชย่ี วชาญดา้ นโภชนาวิทยา มหาวทิ ยาลัยมหดิ ล ได้ประเมินผลและพบว่า ไม่มกี ารเปลี่ยนของ
หน้าทีข่ องตบั และไต รวมไปถึงระดับน้ำตาลในเลอื ดและความดันเลือดก็ไมม่ ีการเปล่ยี นแปลงเชน่ กนั

สม้ แขก มีสารสำคญั ทมี่ ีช่ือวา่
Hydroxycitric Acid หรอื เรียกส้นั ๆวา่ “HCA”
ซึง่ เปน็ สารทม่ี คี ณุ สมบัตชิ ่วยยับยงั้ เอนไซมใ์ น
กระบวนการสร้างไขมันจากการบริโภคอาหาร
ประเภทคาร์โบไฮเดรตสูง นอกจากน้ียังมีกรด
อินทรยี ์อื่น ๆ อีกดว้ ย ไมว่ ่าจะเป็น กรดซติ ริก
(Citric Acid), กรดโดคคี าโนอิค (Dodecanoic
Acid), กรดออกตาดีคาโนอคิ (Octadecanoic
acid) และกรดเพนตาดีคาโนอคิ
(Pentadecanoic acid)

ในปัจจบุ ันสม้ แขกไดม้ ีการนำไปสกดั ทำ
เป็นผลิตภัณฑ์ลดน้ำหนกั ลดความอ้วน หลายรูปแบบ เชน่ แบบผง แบบเมด็ ชาส้มแขก สม้ แขก
แคปซูล โดยจะมีขนาดตงั้ แต่ 300-600 มลิ ลิกรมั และจะมีเนอื้ สม้ แขกประมาณ 250-500
มลิ ลิกรมั และมีปริมาณ HCA ประมาณ 60-70% โดยจะแตกตา่ งกับสม้ แขกบดแห้งบรรจุแคปซูล
ธรรมดาท่ไี ม่ไดผ้ ่านการสกัด ซ่ึงจะมปี ริมาณของ HCA เพียง 30% เท่านัน้ โดยวธิ ีการรบั ประทาน
สารสกัดส้มแขก ใหร้ ับประทานก่อนอาหารประมาณ 1 ช่วั โมงครัง้ ละ 1,000-1,200 มลิ ลิกรมั (ถ้า
เมด็ ละ 300 mg. ก็ใช้ 3-4 เมด็ ) วนั ละ 3 คร้งั จะช่วยทำใหย้ าดดู ซึมได้ดที ี่สุด

คำแนะนำ : สำหรับผลติ ภัณฑส์ ารสกดั สม้ แขกมี
ปริมาณ HCA ทส่ี งู ไม่ควรใช้กบั สตรีต้ังครรภ์ หรือสตรี
ใหน้ มบุตร เพราะสารชนิดนจ้ี ะไปรบกวนการสร้าง
Fatty Acid, Acetyl coenzyme A รวมไปถงึ
Cholesterol ซ่ึงอาจสง่ ผลต่อการสร้าง Steroid
Hormone ไดน้ นั่ เอง และสำหรบั บคุ คลท่ัวไปการ
รบั ประทานในปรมิ าณมากเกินไปอาจมอี าการข้างเคียง
ต่อระบบทางเดินอาหารได้

สรรพคุณของส้มแขก
ช่วยแก้อาการไอ (ดอก)
ใชเ้ ปน็ ยาขับเสมหะ (ดอก)
ผลแก่นำมาใช้ทำเป็นชาลดความดันได้ หรือจะใชด้ อกก็ได้ (ผลแก่, ดอก)
ชว่ ยรกั ษาโรคเบาหวาน ด้วยการใช้ดอกตัวผู้แหง้ ต้มกับนำ้ (อัตราส่วน 7 ดอก : น้ำ 1 ลิตร)
เติมน้ำครงั้ ทีส่ องใสด่ อก 3 ดอกต่อนำ้ 1 ลติ ร โดยไมต่ ้องทิง้ ดอกทตี่ ม้ ในครง้ั แรก แลว้ นำมาดื่ม (ดอก
ตัวผู้)
ใชเ้ ป็นยาสมนุ ไพรช่วยฟอกโลหติ
ใช้ทำเปน็ ยาแกก้ ระษัย ดว้ ยการนำมาตากแห้งแล้วต้มกบั น้ำผสมกับรากมังคุดและรากจูบู
(ราก)
ตำรายาพ้นื บา้ นใชส้ ม้ แขกทำเปน็ ยาบรรเทาอาการปวดทอ้ งในสตรมี คี รรภ์
ส้มแขกมสี รรพคณุ ใช้เปน็ ยาระบายออ่ น ๆ
ใบสดนำ้ มารับประทานชว่ ยแกอ้ าการทอ้ งผกู (ใบ)
มฤี ทธิเ์ ป็นยาขับปัสสาวะ
รากใชท้ ำเปน็ ยารกั ษานิ่ว ด้วยการนำมาตากแห้งแล้วตม้ กับนำ้ ผสมกบั รากมังคุดและรากจบู ู
(ราก)
ผลส้มแขกมสี รรพคณุ ช่วยลดความอยากอาหาร ความรู้สึกหิวอาหาร
ช่วยเรง่ ระบบการเผาผลาญอาหาร
ชว่ ยดักจบั แปง้ และไขมนั จากอาหารทร่ี ับประทานเขา้ ไป
สารสกดั จากส้มแขกช่วยทำใหล้ ำไส้เกิดการเคลอื่ นไหวตวั ไดเ้ รว็ ขนึ้ และขับไขมันออกมา
ส้มแขกลดนำ้ หนัก เนอื่ งจากผลสม้ แขกมีกรดมกี รดไฮดรอกซซี ติ ริก (HCA) มีสรรพคณุ ในการ
ชว่ ยลดนำ้ หนักและช่วยลดไขมนั ส่วนเกินของรา่ งกายได้
มีคณุ สมบตั ิชว่ ยสกัดก้นั การเปล่ยี นแปลงของคาร์โบไฮเดรต (อาหารจำพวกแปง้ และน้ำตาล)
ไม่ใหเ้ ปลีย่ นเปน็ ไขมนั สะสมตามร่างกายได้ แต่จะนำไปเปน็ พลังงานให้รา่ งกาย ทำให้ร่างกายไม่
ออ่ นเพลยี
ส้มแขกลดความอว้ น ชว่ ยกระตุ้นใหม้ กี ารดึงเอาไขมันที่สะสมในร่างกายออกมาใช้เป็นพลงั งาน
ทำให้ไขมันทสี่ ะสมตามสว่ นต่าง ๆ ของร่างกายลดน้อยลง ซึ่งจะทำใหร้ ่างกายมีนำ้ หนกั ลดลงอย่างช้า
ๆ ประมาณ 1 กโิ ลกรัมภายใน 3-4 อาทิตย์

ประโยชนข์ องส้มแขก
ใบแกน่ ำมาทำเป็นชาได้ แตจ่ ะมีกลน่ิ เหมน็ เขียว (ใบแก)่
ใบออ่ นสม้ แขกใชร้ องนงึ่ ปลา (ใบออ่ น)
ประโยชน์สม้ แขก ผลสดใช้ทำแกงสม้
ประโยชนข์ องสม้ แขก ผลใช้ปรุงรสอาหารด้วยการนำมาผ่าเปน็ ช้ินเลก็ ๆ เอาเยื่อและเมล็ด
ออก นำมาตากแห้งแล้วนำมาใชป้ รงุ รสอาหารให้มีรสเปรย้ี ว เช่น แกงส้ม แกงเลยี ง ต้มปลา ต้มเน้อื
แกงสม้ หรือใช้ทำน้ำแกงขนมจีน เป็นต้น หรือจะใช้ใบแทนผลกใ็ หร้ สเปร้ียวไดเ้ ช่นกัน (ผล, ใบ)
มีการใช้ใบแกข่ องส้มแขกมาผสมกับยางพารา เพอื่ ใช้ทำปฏิกริ ยิ าให้น้ำยางพาราแข็งตัวเรว็ ขน้ึ
ดว้ ยการใช้ใบแกป่ ระมาณ 2 กโิ ลกรัมผสมกบั น้ำ 10 ลิตรแล้วทง้ิ ไว้ประมาณ 1 อาทติ ย์แล้วค่อยนำมา
ผสมกับยางพารา (ใบแก่)
ลำต้นสม้ แขกแก่ ๆ (อายเุ กิน 30 ปขี ้นึ ไป) สามารถนำมาใชท้ ำเปน็ เฟอร์นิเจอร์ หรอื ทำเปน็ ไม้
แปรรูปใชใ้ นการก่อสรา้ งได้ (ลำตน้ )
มีการนำมาแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์อยา่ งหลากหลาย เช่น ชาส้มแขก นำ้ สม้ แขก ส้มแขกกวน
แคปซูลส้มแขก ฯลฯ

อ้างองิ

th.wikipedia.org/wiki/สม้ แขก
https://clib.psu.ac.th/southerninfo/content/5/3227b444