Kejuruteraan Bekalan Air dan Air Sisa

4.1.3 Fungsi tangki simpanan dan tangki imbangan

Tangki simpanan adalah merupakan ruang simpanan air yang digunakan untuk
menakung dan menyimpan air. Kedudukannya biasanya terletak lebih tinggi dari aras
tanah. Air yang disimpan di dalam tangki ini adalah air yang telah dirawat dan sedia
untuk diagihkan kepada pengguna. Untuk menjamin kecekapan sistem agihan air,
tangki biasanya diletakkan berdekatan dengan kawasan agihan.

Tangki ini perlu disediakan agar air dapat disimpan untuk kegunaan semsa
kecemasan seperti apabila berlakunya kerosakan pam utama, ganguan elektrik, operasi
pembersihan paip utama dan sebarang kerja-kerja penyelenggaraan paip yang
memerlukan bekalan air ditutup sementara. Tangki simpanan juga berupaya
menyediakan kapasiti air yang mencukupi pada waktu puncak. Selain itu, air yang
disimpan boleh digunakan untuk memadam kebakaran sekiranya bekalan air terputus
semasa berlakunya kebakaran.

Bagi rumah kediaman, fungsi tangki simpanan ialah untuk menyimpan air
sebelum diagihkan ke kelengkapan perpaipan yang lain. Terletak di bahagian atas
(antara bumbung dan syiling) untuk rumah kediaman dan bertutup untuk mengelakkan
pencemaran. Namun demikian terdapat juga tangki air yang disimpan di bahagian luar
rumah. Tangki ini menerima air dari paip perkhidmatan dan dikawal oleh injap bebola
serta pelampung. Biasanya diperbuat dari kepingan galvani, gentian kaca atau bahan
lain yang sesuai untuk tujuan tangki simpanan air. Muatan tangki untuk rumah
kediaman biasanya 140 liter hingga 450 liter.

Selain tangki simpanan air, terdapat juga tangki imbangan yang digunakan untuk
menyokong tangki simpanan air. Fungsi tangki imbangan adalah untuk menyimpan
sejumlah air sebagai bekalan ke tangki simpanan. Air dari tangki imbangan akan
berkurang sekiranya air dalam tangki simpanan digunakan kerana air dalam tangki
imbangan akan disalur masuk ke tangki simpanan. Air yang kurang dalam tangki
imbangan ini akan diisi secara automatik berdasarkan paras yang telah disetkan. Jika
berlaku pengurangan, injap akan terbuka secara automatik dan air akan diisi ke dalam
tangki imbangan.

Kelebihan menggunakan kedua-dua jenis tangki ini ialah, pengguna dapat
memastikan bekalan air sentiasa ada ketika bekalan air terputus. Walaubagaimanapun,
jumlah bekalan air adalah bergantung kepada kapasiti tangki imbangan dan tangki
simpanan.

Rajah 4.3(a): Tangki simpanan air jenis HDG pressed steel

Rajah 4.3(b): Tangki simpanan air jenis HDG pressed steel
Rajah 4.4: Tangki simpanan air jenis Elevated Circular tank

Rajah 4.5: Tangki simpanan air jenis Ground Circular tank
Rajah 4.6: Tangki simpanan air jenis Mushroom Tank

4.1.4 Fungsi pelbagai jenis injap termasuk injap pengesan dan injap pengurang tekanan
Injap adalah penting dalam sistem perpaipan. Fungsi injap adalah untuk

mengawal pengaliran air sepanjang paip. untuk megawal pengeluaran air di penghujung
paip. Kedua-dua injap dan pili adalah alat yang dikawal dengan menggunakan tangan
dan biasanya diperbuat daripada gangsa, tembaga, keluli, plastik atau campuran bahan-
bahan ini. Secara amnya injap berfungsi untuk:

i. Mengawal kadar aliran air
ii. Menghentikan aliran air
iii. Mengubah aliran air
iv. Melepaskan udara di dalam paip
v. Membolehkan udara masuk ke dalam paip apabila paip kosong
vi. Melegakan tekanan di dalam paip
vii. Mengurangkan tekanan air dan
viii. Membuang kotoran dari dalam paip.

Jenis-Jenis Injap
i. Injap Berhenti

Befungsi untuk menutup sebahagian atau keseluruhan aliran air yang
melaluinya.

Rajah 4.7: Injap Berhenti
ii. Injap Kupu-Kupu

Injap ini terdiri dari badan, disk, shaft dan pepasangan bush. Boleh didapati dari
saiz 25mm hingga 3800mm dengan suhu dan tekanan hingga13800 kpa dan 1100°C.
Biasanya digunakan dalam stesen janakuasa, stesen hidroelektrik, industry minyak dan
gas dan pada sambungan pembentungan. Injap ini mempunyai kelebihan berbanding
injap lain kerana ringan, mudah dikendalikan, berkeupayaan membersih kendiri dan
mempunyai kadar kehilangan tekanan aliran air yang rendah.

Rajah 4.8: Injap Kupu-Kupu

iii. Injap Keruk
Injap ini digunakan pada aliran bendalir yang lurus. Merupakan injap sluis yang

digunakan untuk kerja mengeruk. Saiz paip adalah 1/3 dari saiz paip utama.

Rajah 4.9: Injap Keruk

iv. Injap Udara
Injap udara dipasang bertujuan untuk melepaskan udara dari dalam paip semasa

mengisi air ke dalam paip yang kosong. Injap ini berfungsi melepaskan gelembong-
gelembong udara yang terperangkap di dalam paip semasa air diisi. Ia juga bertujuan
untuk membolehkan udara masuk ke dalam paip apabila paip dikosongkan bagi
mengelakkan paip dari pecah disebabkan keadaan vakum. Injap udara selalunya
ditempatkan di puncak sesuatu seksyen paip atau pada kedudukan gradient paip
berubah haluan.

Terdapat dua jenis injap udara iaitu injap udara tunggal (single Air Valve)dan injap
udara kembar (double air valve). Injap udara tunggal boleh didapati dalam liang kecil
(small orifice) atau liang besar (large orifice). Injap udara liang kecil ini berfungsi untuk
melepaskan udara semasa air mengalir di dalam paip dan injap udara liang besar pula
membolehkan udara keluar semasa paip diisi dan semasa paip dikosongkan.
Sementara itu, injap udara kembar pula mengandungi liang besar beserta liang kecil dan
oleh tu ianya menggabungkan fungsi-fungsi injap tunggal liang kecil dan liang besar tadi.

Rajah 4.10(a): Injap Udara

Rajah 4.10(b): Injap Udara

v. Injap Sehala
Injap sehala ataupun lebih dikenali sebagai injap cegah balik berfungsi untuk

membenarkan air mengalir dalam satu hala sahaja. Ini bermakna air yang telah melalui
injap ini tidak akan mengalir balik semula ke laluan asal.

Injap ini juga dikenali sebagai reflex valve, checkvalve atau non return valve. Air
hanya boleh mengalir dalam satu hala sahaja dan akan tertutup dengan sendirinya
sekiranya terdapat air yang mengalir balik. Biasanya digunakan dalam saluran paip
mengepam dan ditempatkan di antara pam dan injap sluis. Oleh sebab hala aliran air
tidak boleh berbalik, kerosakan pam yang disebabkan tolakan berbalik oleh air dapat
dihindarkan.

Rajah 4.11: Injap Sehala

vi. Injap Bebola (Ball Valves)

Injap ini digunakan untuk mengawal air masuk kedalam tangki atau kolam.
Dipasang dibahagian atas dan hujung paip air masuk ke tangki. Injap ini digerakkan
oleh satu pelampung atau bola yang terapung di permukaan air. Apabila paras air turun,
pelampung yang dipasang bersama injap ini akan turun serentak. Apabila keadaan ini
berlaku maka injap akan terbuka. Injap akan menutup laluan masuk air secara
automatik apabila paras air meningkat.

Rajah 4.12: Injap Bebola (Ball Valves)

vii. Injap Lega Tekanan (Pressure Relief Valve)
Injap ini ditunjukkan didalam rajah 3 e sebagai contoh. Ianya boleh dipasang

disaluran paip disebabkan “water Hammer” yang wujud bila alat mengepam terberhenti
dengantiba-tiba.Oleh sebab injap ini boleh melegakan tekanan air dari memuncak tinggi,
maka saluranpaip menjadi lebih selamat.

Rajah 4.13: Injap Lega Tekanan (Pressure Relief Valve)
viii. Injap Altitud

Rajah 4.14: Injap Altitud
Injap altitud merupakan injap yang sangat teliti dan merupakan injap kawalan
aras yang automatik. Injap ini tidak menggunakan apa-apa penggera atau apa juga
jenis pelampung.

ix. Injap Pengurang Tekanan
Digunakan secara automatik untuk menghasilkan tekanan yang stabil dan

rendah daripada punca tekanan yang tinggi. Biasanya digunakan di sistem perpaipan
udara, air laut, minyak pelinciran dan sebagainya.

Rajah 4.15: Injap Pengurang Tekanan
x. Injap Tekanan menanggung

Digunakan untuk melindungi sistem perpaipan dari mengalami tekanan
berlebihan. Injap ini akan terbuka secara automatik apabila tekanan menjadi terlalu
tinggi (tekanan sebenar melawan tekanan spring) Tekanan yang dilepaskan dapat
dikawal dengan melaraskan skru pada injap.

Rajah 4.16: Injap Tekanan menanggung

xi. Injap Pili Bomba

Rajah 4.17: Injap Pili Bomba
Injap ini bertujuan membolehkan pihak Jabatan Bomba membuat sambungan
gelung air ke saluran paip utama dan mendapatkan air bagi memadam kebakaran.
Terdapat dua jenis injap iaitu pili bomba bawah tanah ground Hydrant dan pili bomba
atas tanah Post Hydrant. Pihak Jabatan Kerja Raya (JKR) banyak mengunakan Ground
Hydratn’ atau pili bomba bawah tanah kerana ingin mengelakkan pili-pili Post Hydrant
disalahgunakan oleh pengguna yang tidak bertanggungjaab. Walaubagaimanapun, pili
bomba jenis Post Hydrant adalah lebih menyenangkan penggunaan oleh pihak Bomba
berbanding pili bomba jenis ground hydrant.

4.2 Air Simpanan dan Pengagihan
Air yang telah dirawat disalurkan kepada pengguna dengan menggunakan

beberapa sistem agihan. Sebelum air terawat ini diagihkan, air dipam masuk ke tangki
imbangan seterusnya ke tangki simpanan. Terdapat tiga kaedah sistem agihan air.
Antaranya ialah Sistem Graviti, Sistem Pam dan gabungan Sistem Graviti dan Pam.

Terdapat beberapa faktor yang perlu dipertimbangkan sebelum memilih sistem
agihan antaranya ialah keadaan topografi kawasan agihan, kedudukan dan luas
kawasan agihan, ketinggian kawasan yang akan diagihkan dan struktur geografi
kawasan tersebut.
4.2.1 Sistem agihan air
a. Sistem Graviti

kawasan agihan yang terletak di bawah aras tangki simpanan atau kolam
tadahan

Rajah 4.18: Sistem Graviti

b. Sistem Pam
Kawasan agihan yang berada di aras lebih tinggi berbanding tangki simpanan

atau kolam tadahan.

Rajah 4.19: Sistem Pam
c. Kombinasi Sistem Pam dan Graviti

Kawasan agihan tidak rata dan berbukit bukau sesuai menggunakan sistem
gabungan pam dan graviti

Rajah 4.20: Sistem Pam dan Graviti

4.2.2 Sistem agihan air

Sistem agihan yang dipilih untuk tujuan agihan kepada pengguna haruslah
mempunyai tekanan yang mencukupi untuk keperluan pengguna dan pihak bomba
sekiranya berlaku kebakaran. Terdapat 4 jenis sistem agihan air kepada pengguna iaitu
sistem hujung mati (dead end system), sistem grid (grid system), sistem gelang (ring
system) dan sistem radial (radial system).

a. Sistem hujung mati (Dead End System)

Umumnya, rekabentuk rangkaian ini kelihatan seperti bentuk pokok. Rangkaian
ini juga dikenali sebagai sistem pokok. Sistem ini digunakan di bandar-bandar lama
yang dibina secara tidak teratur tanpa sebarang perancangan.

Dalam sistem ini, rangkaian keseluruhan paip dibahagikan kepada beberapa
sub-rangkaian. Antaranya ialah garis utama, sub utama, garis cawangan dan
sambungan perkhidmatan. Paip yang berada pada garis utama ialah paip utama.
Paip yang berada pada garis sub utama ialah paip sub utama. Paip yang berada pada
garis cawangan ialah paip cawangan dan paip yang berada pada sambungan
perkhidmatan ialah paip perkhidmatan.

Susunatur atau rekabentuk untuk rangkaian paip jenis sistem hujung mati ialah
paip utama diletakkan di bahagian tengah bandar atau kawasan agihan. Paip sub
utama diletakkan di bahagian kiri dan kanan paip utama dan kemudiannya dipecahkan
kepada paip cawangan untuk tujuan agihan. Di setiap titik permulaan garis sub utama,
injap pemutus dipasang untuk mengawal aliran semasa kerja-kerja pembaikan dan lain-
lain perkhidmatan dilakukan.

Kelebihan sistem hujung mati (dead end system ) ini ialah sistem ini mudah
untuk direka bentuk dan mudah untuk mengira kadar alir dan tekanan air. Mempunyai
kos pemasangan yang rendah kerana reka bentuknya yang tidak rumit. Diameter paip
utama, sub utama dan cawangan boleh direka berdasarkan permintaan penduduk yang
diperlukan. Oleh itu, kos projek dapat dikurangkan dan sistem ini kurang menggunakan
injap pemutus dalam rangkaiannya.

Namun demikian, kelemahan sistem ini ialah risiko untuk terjadinya gumpulan
bahan-bahan enapan di bahagian hujung kawasan air bertakung seperti injap, pam dan
lain-lain adalah tinggi. Genangan air yang berlaku akan mengakibatkan pemendapan
sedimen. Bagi membersihkan sedimen ini, lebih banyak injap perlu disediakan dan
keadaan ini akan meningkatkan kos perpaipan. Penyelenggaraan berkala juga perlu
dibuat untuk memastikan kecekapan dan kebersihan air yang disalurkan. Kelemahan
lain bagi rangkaian ini ialah tekanan adalah tidak tetap dan kawasan yang jauh dari paip
utama berkemungkinan memperolehi air yang agak kurang berbanding pengguna yang
berada berdekatan dengan paip utama. Selain itu, sekiranya terdapat sebarang
kerosakan berlaku di garis cawangan, punca bekalan utama akan ditutup dan keadaan
ini akan menganggu kawasan sekitar yang berhubung dalam sistem agihan yang sama.
Dalam sistem ini juga, air yang digunakan untuk tujuan memadam kebakaran adalah
terhad.

Rajah 4.21(a): Sistem hujung mati (Dead End System)

Rajah 4.21(b): Sistem hujung mati (Dead End System)

b. Sistem Grid/talian bergelung (Grid/looped network System)

Sistem grid juga merangkumi sub rangkaian seperti garis utama, sub utama dan
garisan cawangan. Tetapi dalam sistem ini, hujung mati dihapuskan dengan
menghubungkan semua baris. Oleh itu, aliran air berterusan dalam sistem ini tanpa
stagnasi (keadaan terhenti). Oleh itu, sistem ini juga dikenali sebagai sistem retikulasi.
Rekabentuk ini sesuai untuk kawasan yang terancang.

Kelebihan menggunakan rangkaian ini adalah aliran air akan mengalir secara
berterusan tanpa sekatan dan tidak berlaku mendapan pada paip. Kehilangan turus air
adalah minimum disebabkan kedudukan sambungan paip. Air yang digunakan untuk
tujuan memadam kebakaran juga adalah mencukupi dan kerja-kerja penyelenggaraan
dilakukan dengan mudah dengan menutup injap pada kawasan penyelenggaraan
sahaja. Keadaan ini tidak akan menggangu bekalan untuk kawasan yang lain.

Namun demikian penggunaan rangkaian ini memerlukan rangkaian paip yang
panjang dan besar memandangkan aliran air beredar dari semua arah. Selain itu,
adalah sukar untuk menentukan jumlah air yang dilepaskan, halaju atau tekanan yang
tepat dalam paip tertentu. Oleh itu, reka bentuk adalah sukar. Pemasangan paip juga
memerlukan pekerja yang mahir dan meningkatkan kos. Injap pemutus juga diperlukan
dengan banyak dalam rekabentuk rangkaian ini.

Rajah 4.22: Sistem Grid/talian bergelung (Grid/looped network System)

c. Sistem gelang(Ring System)
Sistem ini juga boleh dipanggil sebagai sistem keliling di mana saluran paip

utama disediakan di sekitar bandar atau kawasan agihan. Dari garis utama, garisan
cawangan dipasang secara serentak dan bersambung antara satu sama lain. Oleh itu,
setiap kawasan yang diagihkan akan mendapat kuantiti air yang mencukupi. Rangkaian
ini sesuai digunakan untuk kawasan bandar yang terancang.

Kelebihan sistem ini adalah aliran air berterusan tanpa stagnasi (keadaan
terhenti), kerja-kerja penyelenggaran dapat dilakukan tanpa menganggu belakan air ke
kawasan lain dan kuantiti air yang banyak tersedia untuk kegunaan memadam
kebakaran.

Kelemahan rangkaian ini pula adalah paip lebih panjang dengan diameter yang
besar diperlukan, penggunaan banyak injap pemutus dan memerlukan pekerja mahir
untuk membuat kerja-kerja pemasangan paip.

Rajah 4.23: Sistem gelang(Ring System)

d. Sistem Radial(Radial System)
Sistem radial agak bertentangan dengan sistem cincin. Dalam sistem ini,

keseluruhan kawasan dibahagikan kepada daerah atau zon pengedaran kecil dan
takungan pengedaran individu disediakan untuk setiap zon pengedaran. Takungan
(Reservoir) yang disediakan biasanya jenis tinggi. Dari takungan ini saluran paip
diletakkan mengelilingi kawasan agihan.

Kelebihan rangkaian ini ialah air dapat dibekalkan kepada pengguna dengan
kelajuan dan tekanan yang tinggi. Kehilangan turus air juga adalah minimum kerana air
dilepaskan dengan halaju yang tinggi. Namun demikian, kos pemasangan paip adalah
tinggi kerana melibatkan takungan agihan individu dan berasingan.

Rajah 4.24: Sistem radial (Radial System)

4.2.3 Faktor dalam pemilihan bahan untuk tangki simpanan air
Terdapat beberapa faktor yang mempengaruhi pemilihan bahan-bahan

pembinaan untuk tangki simpanan air antaranya ialah:
a. Jangka hayat bahan dan kelebihannya
b. Jumlah kapasiti air yang diperlukan
c. Kekuatan struktur bahan
d. Lokasi dan keadaan persekitaran
e. Rintangan terhadap kakisan dan lelasan dalaman dan luaran.

4.2.4 Jenis-jenis bahan untuk pembinaan tangki simpanan
a. Konkrit bertetulang (Reinforced Concrete)

b. Konkrit Pra tekanan (Pre-stressed concrete)

c. Keluli galvani (Galvanized pressure steel(GPS))
d. Polister gentian kaca bertetulang (Fibreglass’s Reinforced polyster (GRP))

f. Keluli bersalut kaca (Steel fused with glass (SFG))
4.3 Air tanpa pulangan

4.3.1 Sumber-sumber air tanpa pulangan
4.3.2 Faktor-faktor punca kebocoran paip

4.3.3 Prosedur mengukur kebocoran paip dan tangki simpanan
4.3.4 Ilustrasi kaedah mengesan kebocoran

4.3.5 Kaedah mengawal kebocoran









4.4 Formula sistem agihan air
Terdapat beberapa formula yang digunakan untuk pengiraan sistem agihan air.
4.4.1 Formula Hanzen Williams

BAB 5
SISTEM PEMBENTUNGAN

5.1 Sistem Pembentungan
Sistem pembentungan ialah suatu sistem perpaipan yang direkabentuk untuk

membawa air kotor keluar dari bangunan dengan bersih dan cekap. Air kotor yang
dimaksudkan ialah air buangan dari tandas, bilik mandi dan dapur.

Pembuangan air kotor dari sesebuah bangunan amat penting bagi menjamin
kesihatan awam terutamanya penghuni bangunan itu sendiri dan orang disekitar
bangunan tersebut. Sistem perpaipan yang tidak bersih dan cekap juga akan
mencemarkan bekalan air bersih atau udara kawasan tersebut.

Selain itu, air yang terlepas keluar berupaya memusnahkan bahagian bawah
tapak asas dan boleh menyebabkan pemendapan bahagian bangunan. Terdapat dua
jenis sistem pembentungan dalam konteks pembinaan moden masa kini iaitu sistem
pembentungan awam dan sistem pembentungan tangki najis.

Sistem Pembentungan Awam adalah merupakan satu sistem paip utama
pembentungan yang ditanam di dalam tanah dan disalirkan ke loji pemprosesan
kumbahan untuk ditukarkan menjadi baja. Proses ini memerlukan perbelanjaan yang
banyak untuk pembinaanya dan penyelengaraan.

Sistem kedua ialah Sistem Pembentungan Tangki Najis. Sistem ini digunakan
pada tempat yang tidak mempunyai kemudahan pembentungan awam. Kaedah yang
digunakan ialah dengan menggunakan tangki najis secara berasingan atau
berkumpulan. Bagi kawasan perumahan yang baru, kaedah yang sesuai digunakan
ialah dengan menggunakan tangki najis secara berasingan atau berkumpulan.
Sementara itu, bagi kawasan perumahan yang melibatkan unit rumah yang banyak,
adalah digalakkan menggunakan tangki najis berkumpulan. Sistem ini meliputi
sambungan paip betung daripada rumah-rumah ke tangki najis utama. Prinsipnya
hampir sama dengan pembetungan awam, kecuali ia adalah ‘sistem tertutup’ yang
khas untuk kawasan perumahan berkenaan sahaja. Sistem ini biasanya dibawah
jagaan dan penyenggaraan pihak berkuasa tempatan atau Majlis Daerah Tempatan.
Bagi kawasan kampung atau tanah lot yang memiliki tanah sendiri, tangki najis
berasingan adalah hak milik tuan punya rumah. Biasanya dibina dibelakang rumah dan
saiznya adalah mengikut bilangan penghuni rumah tersebut.

SISTEM SALIRAN
Bagi kawasan-kawasan di bawah jagaan pihak berkuasa tempatan atau majlis

daerah tempatan, jenis sistem yang digunakan adalah bergantung pada peraturan pihak
berkuasa tempatan. Umumnya terdapat tiga jenis sistem pembentungan iaitu Sistem
Berasingan, Sistem Bergabung dan Sistem Berasingan Separa.

5.1.1 Jenis –Jenis Sistem Pembentungan

a. Sistem Berasingan
b. Sistem Bergabung
c. Sistem Separa Bergabung
a. Sistem Berasingan

Rajah 5.1 (a): Sistem Berasingan

Rajah 5.1 (b): Sistem Berasingan

Rajah 5.1 (c): Sistem Berasingan

Bagi sistem pembentungan jenis berasingan, dua paip digunakan. Satu
paip digunakan untuk menyalirkan air kotor seperti air dari mangkuk tandas, bath tub,
sinki di bilik mandi, dan air dari perangkap lantai bilik mandi di salurkan ke bentung air
kotor. Manakala satu paip lagi digunakan untuk menyalurkan air hujan atau air
permukaan dari bumbung ke betung air permukaan awam.

Rajah 5.1 menunjukkan, dua paip salir digunakan. Satu paip berfungsi untuk
membawa najis, air sisa dan air permukaan ke sistem pembentungan manakala satu
paip lagi menyalirkan air permukaan sahaja. Paip yang membawa najis tadi akan
disalirkan ke pembentung awam sementara air permukaan pula disalirkan ke paip salir
kedua. Paip salir kedua berfungsi untuk menyalirkan air permukaan terus ke sungai
atau laut yang berhampiran.

Kelebihan menggunakan sistem berasingan ini ialah kuantiti kumbahan yang
disalirkan melelui paip salir kumbahan adalah kecil kerana air permukaan disalirkan
melalui paip yang berasingan. Penggunaan kaedah ini juga dapat mengurangkan risiko
pencemaran alam sekitar yang boleh memberi kesan kepada bumi.

Namun demikian, kelemahan sistem ini ialah pembinaan sistem ini melibatkan
kos pembinaan dan penyelengaraan yang tinggi. Selain itu, kerja-kerja pembinaan dan
pemasangan paip lebih banyak dan memerlukan pekerja yang berkemahiran.
b. Sistem Bergabung

Sistem bergabung hanya melibatkan satu paip sahaja. Dalam sistem ini, sisa
kumbahan seperti najis, air basuhan dari sinki, tandas dan sebagainya disalirkan terus
ke dalam tangki pembentung.

Rajah 5.2: Sistem Bergabung

Kelebihan sistem bergabung ialah pemilik premis seperti rumah-rumah di
kawasan kampong dan setinggan tidak perlu membayar kos pengurusan sisa pepejal
oleh syarikat yang dilantik kerajaan atau kepada majlis daerah. Selain itu, kerja-kerja
pemasangan paip lebih mudah kerana semua paip bangunan disambungkan kepada
satu paip salir sahaja.

Namun demikian, kelemahan sistem ini ialah sistem ini perlu menggunakan paip
salir yang berdiameter besar berbanding paip salir bagi sistem yang lain. Ini adalah
kerana jumlah air kumbahan dan air permukaan berkemungkinana terlalu tinggi apabila
berlakunya hujan lebat. Ini adalah merupakan salah satu sebab perlunya pembinaan loji
rawatan yang lebih besar. Kelemahan lain bagi sistem ini ialah pembentung akan
melimpahkan keluar air yang mengandungi sisa perbendaharaan apabila musim hujan
lebat. Keadaan ini secara tidak langsung akan meningkatkan risiko pencemaran alam
sekitar dan boleh mengakibatkan penyebaran pelbagai jenis penyakit seperti taun dan
denggi. Selain itu, kehilangan kesap perangkap dalam gegeluk air hujan akibat air yang
deras dan banyak secara tidak langsung akan membenarkan gas kotor dari saliran
terlepas ke udara bebas di sekililing bangunan yang membawa kepada bau busuk.

c. Sistem Berasingan Separa
Sistem Berasingan Separa menggunakan dua paip salir. Sistem berasingan

akan membawa sisa kumbahan terus ke paip saliran bawah tanah yang terdapat di
premis seperti rumah kediaman dan bangunan kilang. Sisa kumbahan ini akan melalui
satu pembentung perangkap yang terdapat di luar kawasan rumah untuk melalui proses
enapan sis-sisa najis dan dialirkan ke longkang utama. Namun demikian, bagi
sesetengah kawasan perumahan yang terancang, air sisa buangan akan dialirkan terus
ke tangki pembentung yang dibina oleh pihak pemaju untuk diproses bagi
mengasingkan sisa najis dan sisa kumbahan.

Rajah 5.3 (a): Sistem Berasingan Separa
Rajah 5.3 (b): Sistem Berasingan Separa

Kelebihan menggunakan sistem ini ialah dapat meminimumkan risiko
pencemaran alam sekitar yang boleh memberi kesan negatif kepada alam sekitar.
Penggunaan paip juga dapat dikurangkan kerana paip salir air permukaan yang
kedudukannya berhampiran dengan salir najis dan air sisa akan disambungkan terus ke
paip salir najis dan air sisa. Namun demikian kelemahan sistem ini ialah sistem ini
melibatkan kos yang tinggi untuk membina dan menyelenggara.

5.1.2 Jenis-Jenis Paip Pembentung dan kriteria Pemilihan Paip Pembentung

Jenis-Jenis Paip Pembentung







5.1.3 Keperluan Pelengkap Pemasangan bagi Paip Pembentung
a. Manhole



b. Sifon

Siphon atau lebih dikenali sebagai paip pembentung bertekanan atau Sag,
membenarkan air kumbahan mengalir melaluinya pada kawasan yang rendah atau pada
kawasan yang mempunyai halangan seperti sungai dan lain-lain halangan yang airnya
tidak dapat mengalir secara graviti. Aliran melalui siphon didorong oleh perbezaan
dalam tekanan hidrostatik tanpa memerlukan pam untuk menyokong aliran. Tekanan
balik sifon menyebabkan bau busuk yang disebabkan oleh aliran udara di bahagian hulu
paip. Pelepasan udara berlaku semasa proses pertukaran arah aliran air kumbahan
yang turun secara graviti dan menyebabkan sifon di dalam paip.

Siphons biasanya digunakan dalam kombinasi dengan pelompat udara atau reka
bentuk kawalan bau, seperti penapis karbon atau scrubbers. Pelompat udara adalah
paip udara yang digunakan untuk mencegah pembetung memerangkap gas yang
berbau dan membantu mengekalkan pengudaraan dalam pembetung.

c.Pengudaraan
Pengudaraan boleh dilakukan dengan menggunakan kaedah berikut:
a. Manhole bekerangka (Manholes with gratings)

Penutup lubang manhole disediakan dengan tebukan atau kerangka untuk
membolehkan gas dibebaskan. Kaedah ini tidak dapat digunakan untuk kawasan
perumahan kerana keadaan manhole yang terbuka ini akan menyebabkan bau busuk
terlepas ke persekitaran seterusnya menyebabkan pencemaran udara. Kaedah ini
hanya digunapakai di kawasan yang terbuka dan terasing dari kepesatan penduduk.
Kelemahan lain kaedah ini ialah keadaan terbuka pada manhole akan meyebabkan
habuk dan debu masuk ke dalam manhole. Selain itu, manhole juga mudah penuh
sekiranya berlaku hujan lebat.

b. Laluan/tiang pengudaraan atau aci (Ventilation Columns or Shafts)
Laluan pengudaraan atau aci pengudaraan ditempatkan di bahagian atas setiap

paip cawangan dan pada setiap lokasi yang adanya perubahan saiz paip, selain
daripada penempatan biasa iaitu pada jarak kira-kira 200m hingga 300m di sepanjang
saluran paip pembetung.

Laluan/tiang pengudaraan terdiri dari aci menegak yang diperbuat dari
sambungan besi tuang (cast iron) atau steel pada ketinggian paip asal. Blok asas
ditempatkan di bahagian bawah tiang untuk memastikan kestabilannya. Pada bahagian
atas tiang ditempatkan dawai mata punai sebagai penutup tiang pengudaraan. Gas
akan keluar melepasi kawasan ini. Saiz diameter tiang adalah 1/3 dari diameter paip
pembentung.

Penyambungan antara paip pembentung dengan laluan pengudaraan ini
haruslah kedap udara. Sementara itu, ketinggian laluan pengudaraan haruslah
bersesuaian agas gas dapat dilepaskan dengan lebih efektif merentasi bumbung rata
dan bumbung pada bangunan berhampiran. Lokasi aci juga sebaiknya terdedah kepada
pancaran cahaya matahari.

c. Reka Bentuk dan Pembinaan Pembetungan yang Betul (Proper Design and
Construction of Sewer)
Pembentung yang baik ialah apabila ia dapat mencapai fungsi aliran sebanyak

2/3 kapasiti muatan. Pembersihan kendiri berlaku pada haalaju aliran yang baik.
Keadaan ini dapat dicapai dengan meletakkan pembentung pada kecerunan yang betul.

d. Sistem Saliran Rumah yang Baik (Proper House Drainage System)
Paip pengudaraan rumah boleh digunakan untuk menyalurkan udara keluar

mengikut laluan keluar saliran perparitan, terutamanya pada kawasan perumahan yang
tidak menyediakan laluan pengudaraan.

e. Pembinaan yang Tidak Terancang (Unobstructured Outlets)
Pembinaan yang tidak terancang secara tidak langsung memberikan laluan

pengudaraan untuk parit dan pembentung.

f. Penggunaan Alatan Mekanikal (Use of Mechanical Devices)
Kipas penyedut udara boleh digunakan untuk menarik udara keluar.

5.1.4 Penyusupan Pembetung dan Penyebab Kakisan Pembetung