ลวดลายผ้าทอที่ผลิต ในวิสาหกิจกลุ่มผ้าทอ ราชวัตถ์แสงส่องหล้า วิชัย มาระเสนา หัวหน้ากลุ่มวิสาหกิจผ้าทอราชวัตถ์แสงส่องหล้า เกาะยอ
ผ้าทอเกาะยอได้รับการยกย่องว่าเป็นผ้าที่มีลายต่างๆ สวยงามและมี เอกลักษณ์เฉพาะตัวใน สมัยโบราณชาวเกาะยอทอผ้าโดยไม่มีการตั้งชื่อลาย ผ้า อาศัยการจดจาทอกันมาตามอย่างบรรพบุรุษ บางครั้งมีการพลิกแพลง ดัดแปลง ทอเป็นลวดลายที่แปลกออกไปจากเดิมและมีความสวยงาม กลาย เป็นที่นิยมเลยทอต่อๆ กันมา ปัจจุบันช่างทอผ้านิยมทอผ้าลายพื้นบ้านของ เกาะยอเอง ส่วนใหญ่ เป็นลายดั้งเดิม แต่อาจมีการประยุกต์ตกแต่งราย ละเอียดให้แตกต่างไปจากเดิมบ้างเล็กน้อย แต่ยังเค้า โครงเดิมไว้ ในบางแห่ง ช่างทอผ้าได้เลิกอาชีพทอผ้าแล้วทาให้ลายผ้าพื้นเมืองสูญหายไปด้วย ที่เหลือ ก็ เป็นลายที่ทอสืบต่อกันมา ในบางครั้งช่างทอผ้าเองอาจจะไม่ทราบชื่อลาย และความหมายของลายจึง ทำ ให้ลายผ้าสูญสลายไปด้วย ลวดลายที่ผลิตจะตั้งชื่อตามลักษณะของพืชพรรณ ดอกไม้ ลายจักสาน แล้วแต่จะคิด เช่น ลายดอกพะยอม ลายดอกผกากรอง ลายจันท์หอม ลายดอกพุดตูม ลายดอกพิกุล ลายลูกแก้ว ลายตา สมุก เป็นต้น บางครั้ง ก็ให้ผู้ซื้อผ้าช่วยคิดชื่อให้ หรือบางลายก็ตั้งชื่อตามช่างผู้คิดลาย เช่น ลายโกเถี้ยม ซึ่งมีเรื่องเล่ากันว่า เมื่อครั้งที่มีหน่วยงานราชการส่งคนไป ช่วยพัฒนาอาชีพการทอผ้าใช้บ้าน ช่างทอ เองก็ไม่รู้ว่าชื่อลายอะไร รู้แค่ ว่าโกเถ้ียมเป็นคนคิดลายขึ้นมา จึงตอบไปแบบขาๆ ว่า “ลายโกเถี้ยม” ซึ่งก็กลายเป็นชื่อลายที่เรียกกันมาจนปัจจุบัน ลวดลายที่เป็น เอกลักษณ์...... .................................................
เอกลักษณ์สู่ความ ภาคภูมิใจ........ ปัจจุบัน ได้แบ่งรูปแบบลายผ้าออกเป็น 2 แบบ คือ ลายผ้าทอเกาะยอแบบ ดั้งเดิม และลายผ้าทอเกาะยอแบบปัจจุบัน ดังนี้ 1) ลายผ้าทอเกาะยอแบบดั้งเดิม ลายดั้งเดิมจะมีลายเก่าบางลายขาดการ สืบทอด และบาง รายยังมีการสืบทอดอยู่ และได้รับความนิยมอยู่ในปัจจุบัน ซึ่ง ลายผ้าทอเกาะยอดั้งเดิมที่เลิกทอไปแล้ว เช่น ลายพญาครุฑ ลายหน้านาง ลาย ดอกโบตั๋น ลายตับเต่า ลายครุฑ-ล้อม ลายดอกรัก ลายเข็มทอง และลาย เทพพนม ซึ่งเป็นลายโบราณที่ทอแบบสิบสองตะกอ (ปัจจุบันนี้หาช่างทอแบบ สิบสองตะกอ ไม่ได้อีกแล้ว) เพราะผู้คิดค้นลายไม่ได้สืบทอดให้กับลูกหลานหรือ ผู้ทอรุ่นหลัง ลายผ้าเหล่านี้จึงค่อยๆ หายไป ส่วนลายผ้าทอเกาะยอดั้งเดิมที่ยัง นิยมกันอยู่ ยังคงได้รับการสืบทอดต่อมา เช่น ลายคดกริช ลายราชวัตร ลาย ก้านแย่ง ลายดอกพยอม ลายข้าวหลามตัด ลายโกเถี้ยมหรือลายสมุก และลาย ลูกแก้วประยุกต์ เป็นต้น 2) ลายผ้าทอเกาะยอแบบปัจจุบัน ลายผ้าทอเกาะยอที่นิยมกันในปัจจุบันจึง เกิดเป็น ลวดลายใหม่ๆ ที่ผู้ทอคิดค้นขึ้นมาในรุ่นหลัง ผ้าทอเกาะยอที่เป็นลาย ใหม่ เช่น ลายดาวกระจาย ลาย สามหนึ่งหรือข้อเอื้อง ลายดอกมุก ลายดอก พิกุล 4 ตะกอ ลายดอกพิกุล 8 ตะกอ ลายดอกพิกุลจิ๋ว ลายดอกพิกุลผสมลาย ดอกพิกุลจิ๋ว ลายดอกพิกุลก้านคด ลายดอกพิกุลล้อม ลายดอกจันทน์หอม ลาย ดอกโดม ลายลูกแก้ว 4 ตะกอ ลายลูกแก้ว 6 ตะกอ ลายดอกรัก ลายห้าหนึ่ง ลายแก้วพิกุล ลายดอก สมุกหรือโกเถี้ยม ลายรสสุคนธ์ ลายแมงคา ลายดอก ชุก ลายชมนาศ ลายชวนชม ลายเกล็ดปลา ลาย พุดจีบ ลายพริกไทย ลาย กฤษณา ลายเกร็ดแก้ว ลายลูกโซ่ ลายราชวัตรเล็ก ลายราชวัตรใหญ่ ลาย ผกา กรอง ลายตะเครี๊ยะ ลายกระดังงา ลายน้าหยด ลายช้องนาง ลายลูกพริก ลาย ดอกพะยอม ลาย ดอกกำ แพง ลายตับเต่า ลายก้างปลา ลายลูกสน ลายสอง ลายสี่เหลี่ยม ลายหก เป็นต้น ......................................
ตัตั ตั ว ตั วอย่ย่ ย่ า ย่ างลายผ้ผ้ ผ้ า ผ้ าทอเกาะยอที่ที่ ที่ ท ที่ ทอกักั กั น กั นอยู่ยู่ยู่ใยู่ นปัปัปัปั จจุจุ จุ บั จุ บั บั น บั น จะเห็นได้ว่าลวดลายผ้าทอเกาะยอมีทั้งลายดั้งเดิมและลายใหม่ที่ถูกคิดค้นขึ้นมาใหม่ โดยผู้ทอ รุ่นใหม่ และยังมีลายเก่าหรือลายดั้งเดิมบางลายที่ไม่มีผู้ทอทอกันอีกแล้ว เพราะขาดการสืบทอด เช่น ลายราชครุฑ ลายหน้านาง ลายดอกโบตั๋น ลายดับเต่า ลาย เข็มทอง เป็นต้น และบางลายก็ยังคงสืบ ทอดต่อกันมาจนถึงปัจจุบัน เช่น ลายราชวัตร ลายดอกพิกุลล้อม ลายลูกแก้วประยุกต์ เป็นต้น จนปัจจุบันลวดลายของผ้าทอเกาะยอมีจำ นวนมาก ที่เป็นเช่นนั้นเป็นเพราะชาวเกาะยอ จะคิดค้นลวดลาย ต่างๆขึ้นมาเสมอเพื่อให้เป็นที่พอใจของผู้บริโภค แต่ก็จะมีบางลายที่ ได้นำ เอาลายดั้งเดิมที่มีอยู่มา พัฒนาหรือเรียกว่าเพิ่มจำ นวนตะกอให้กับลายผ้าเพื่อให้ ผ้าดูมีมิติและมีความสวยงามมากยิ่งขึ้น นอกจากนี้ยังมีลวดลายที่มีผู้สั่งซื้อทำ เป็น กรณีพิเศษซึ่งมีอยู่ไม่น้อย ทั้งนี้ผ้าแต่ละผืนที่ทอเสร็จจะมีการบรรจุถุงเตรียมจาหน่าย จะมีป้ายระบุถึงจำ นวนตะกอที่การทอผ้า เพื่อให้ผู้ซื้อทราบว่าผ้าผืนนั้นมี กระบวนการทา ที่ยาก – ง่ายเพียงใด หากเป็นการที่ใช้จำ นวนตะกอมากก็หมายถึง ผ้านั้นมีลวดลายที่มี มิติที่มากขึ้นและราคาก็จะสูงขึ้นตามไปด้วย ผ้าขาวม้า ลายผ้าแบบ 2 ตะกอ
ผ้าทอลายราชวัตถ์ ผ้าทอลายดาวกระจาย
ผ้าทอลายดอกจันท์ฉาย ผ้าทอลายดอกพิกุลตัด
เอกสารอ้างอิง ทีปกา โยธารักษ์. (2560) ผ้าทอเกาะยอ : ทุนทางวัฒนธรรมในยุคโลกาภิ วัตน์ กรณีศึกษา กลุ่มราชวัตถ์แสงส่องหล้าแห่งที่1 แห่งชุมชนเกาะยอ หมู่ ที่3 ตำ บลเกาะยอ อำ เภอเมืองจังหวัดสงขลา (หน้าที่ 73-76) วิจัยเฉาะ บุคคล รายวิชามานุษยวิทยา คณะโบราณคดี : มหาวิทยาลัยศิลปากร ขอขอบพระคุณที่ท่านได้ อ่านและให้ความสำ คัญกับ ผ้าทออย่างจริงจัง ...................