การอนุรักษ์ระบบนิเวศเเละชุมชนบ้านขุนสมุทรจีน

บา้ นขุนสมุทรจนีการอนุรักษร์ ะบบนเิ วศเเละชุมชน
โดย กรมทรัพยากรทางทะเลเเละชายฝ่ัง

ชุมชนบ้านขนุ สมุทรจีน หมู่ 9
ตำ� บลเเหลมฟ้าผา่ อ�ำเภอพระสมทุ รเจดีย์
จังหวดั สมุทรปราการ



กรมทรพั ยากรทางทะเลเเละชายฝั่ง

บา้ นขุนสมทุ รจนี

ศิลปะ วฒั นธรรม แหล่งมรดก และ
สถาปตั ยกรรม / วถิ ีชวี ติ / วัด / หมู่บา้ น
กิจกรรมกลางแจ้ง / กจิ กรรมผจญภัยทอ่ งเเละ

การท่องเที่ยวเชงิ อนุรกั ษ์

ภาพถา่ ย : อินทนนท์ ใจฟ้งุ

04 l ประวัติชุมชน

หมู่บา้ นขนุ สมุทรจนี มอี ายุกวา่ 300 ปี มที ่ี ปัจจุบันหมู่บา้ นขนุ สมุทรจนี จงั หวัสมทุ รปราการ
ตั้งอยู่บนแหลมขนาดเล็กท่ียื่นออกไปในทะเล เป็นชุมชนที่ตั้งอยู่ในพ้ืนที่วิกฤติที่มีปัญหาการ
อดีตเป็นแหล่งขนถ่ายสินค้าจากเรือส�ำเภาจีน กัดเซาะชายฝั่งอย่างรุนแรงภายหลังเกิดการพัง
บริเวณใกล้กับปากแม่น้�ำเจ้าพระยาที่เป็นเส้นทาง ทลายของดินและเกิดปญั หาน�้ำทว่ ม เน่อื งมาจาก
ผ่านของเรือสินค้าและเรือพาหนะของประเทศ การใช้เรือขุดขุดโคลนสันดอนไปท้ิงกลางทะเล
ต่างๆ ประชากรส่วนใหญ่มีบรรพบุรุษเป็นชาว จึงท�ำให้ดินชายฝั่งไหลเลื่อนลงสู่ทะเลจมหายไป
จีนอพยพมากับเรือส�ำเภา ส่วนใหญ่มาค้าขาย ร่วมกับกับการตัดไม้ป่าชายเลน และภาวะโลก
บรเิ วณวดั แหลมฟา้ ผา่ เดิม รอ้ น รวมทง้ั เกดิ ภัยธรรมชาตมิ ากมาย เช่นคล่นื
ยักษ์ นำ้� เคม็ จำ� นวนสัตว์น้ำ� น้อยลง แผน่ ดนิ ทรุด

05



โครงการป้องกัน
การกดั เซาะชายฝัง่

วิธกี ารปักไมไ้ ผ่ชะลอความรนุ เเรง
ของคล่นื ในชายฝัง่ ทีเ่ ป็นโคลน

การปักไมไ้ ผเ่ ป็นระยะ 6000 เมตร
ท่ีบา้ นขนุ สมุทรจีน ตำ� บลแหลมฟ้าผา่
อ.พระสมทุ รเจดยี ์ จ.สมุทรปราการ จำ� นวน
365 วนั ต้งั เเต่วันที่ 31 มีนาคม 2561

ถงึ 30 มนี าคม 2562 งบประมาณ
71,520,000 บาท

โครงการแก้ไขปัญหาการกัดเซาะ
ช า ย ฝ่ั ง ใ น พื้ น ที่ ห า ด โ ค ล น โ ด ย วิ ธี
ปักไม้ไผ่ชะลอคลื่น ต.แหลมฟ้าผ่า
อ.พระสมุทรเจดีย์ จ.สมุทรปราการ
ที่ปักไว้เป็นแนวยาวช ๔ กโิ ลเมตร

ก า ร ปั ก ไ ม้ ไ ผ่ ช ะ ล อ ค ล่ื น เ ป็ น เ เ น ว
สลายคลื่น เเละจ�ำกัดการเคลื่อนตัว
ข อ ง ม ว ล ต ะ ก อ น ส่ ง ผ ล ใ ห้ เ กิ ด ก า ร
ตกตะกอนในพ้นื ที่ เพ่ิมเสถยี รภาพ
ข อ ง ช า ย ฝ่ั ง ใ ห้ พ ร้ อ ม ป ลู ก ป่ า ช า ย
เลน เพ่ือฟื้นฟูระบบนิเวศ

ข้อดี : ชุมชนสามารถท�ำได้เอง ต้น ก า ร ปั ก ไ ม้ ไ ผ่ ช ะ ล อ ค ลื่ น เ ป็ น ก า ร
ทนุ ไม่สูง เป็นแหล่งอาศัยของสัตว์น�้ำ ป้ อ ง กั น ก า ร กั ด เ ซ า ะ ช า ย ฝั่ ง ท ะ เ ล
และมผี ลกระทบกบั พน้ื ทนี่ อ้ ย โดยเฉพาะหาดเลน ท่พี ฒั นาต่อยอด
มาจากภูมิปญั ญาชาวบ้าน โดยการ
ข้อจ�ำกัด : มีอายุการใช้งานส้ัน ต้อง ปัก จะปักเป็นแนวห่างจากชายฝ่ัง
มกี ารซอ่ มบำ� รงุ และต้องเร่งการปลกู ไมเ่ กิน ๕๐ เมตร เพือ่ ชะลอความ
ป่าชายเลน รุนแรงของคล่ืนและเปิดโอกาสให้
เกิดการตกตะกอน จนสามารถปลกู
ปา่ ชายเลนตามลงไปได้

08 l การป้องกนั การกดั เซาะชายฝัง่



ศาลเจ้าพ่อหนุ่มน้อยลอยชาย เป็น
ที่ ส� ำ ห รั บ นั ด พ บ ป ะ กั น ข อ ง ห มู๋ บ้ า น
ขุนสมุทรจีน

เวลามีกิจกรรมชุมชนจะมีการนัดพูด
คุ ย เ ต รี ย ม ก า ร กั น ท่ี เ เ ห่ ง น้ี ก่ อ น เ เ ล ะ
เป็นท่ีๆชาวชุมชนให้ความเคารพสูง

ศาลเจ้าพอ่ หนุ่มนอ้ ยลอยชาย l 11

วดั ขุสมทุ ราวาส

12 l วัดขุนสมุทราวาส

วัดขุนสมุทรจีน เดิมพื้นที่แห่งนี้มีขนาด
ใหญ่ตั้งติดทะเลปากอ่าว มีความอุดม
สมบูรณ์ มั่งคั่ง จากการค้าขายทางเรือ
ในอดีตโดยเฉพาะเรือสำ�เภาจีน แต่ต่อ
ม า พื้ น ที่ นี้ เ กิ ด ก า ร กั ด เ ซ า ะ ข อ ง น้ำ� ท ะ เ ล
รวมถึงภัยธรรมชาติทำ�ให้พื้นที่เริ่มหาย
ไปเรื่อยๆ จนทำ�ให้ชาวบ้านต้องย้ายบ้าน
ขยับเข้ามายังฝั่งอยู่บ่อยครั้ง

ปัจจุบันถ้ามองออกไปที่ทะเลจากพื้นที่
ของวัดนับไปประมาณ 4 กิโลเมตรกว่าๆ
หรือสังเกตจากเสาไฟฟ้า นั่นคือพื้นที่
เดิมที่เคยมีแผ่นดินที่อยู่อาศัยของชาว
บ้านและโรงเรียนของเด็กๆ ซึ่งถือได้ว่า
แผ่นดินที่นี่ได้หายไปเยอะพอสมควร ที่
สำ�คัญโบสถ์แห่งนี้ยังได้ถูกน้ำ�ทะเลกัด
เซาะจนหายไปครึ่งหลังแต่ยังสามารถ
ใช้การได้อยู่ วัดแห่งนี้จึงกลายเป็นเกาะ
มีน้ำ�ล้อมรอบ ทำ�ให้การเข้าออกวัดต้อง
ใช้เรือเท่านั้น

กรมทรพั ยากรทางทะเลเเละชายฝั่ง

การบูรณะอโุ บสถ

ปญั หาดา้ นการกดั เซาะชายฝั่ง
ชมุ ชนเร่มิ ปรับตวั ดา้ นพืน้ ที่

14 l กการกดั เซาะชายฝ่งั

จากการถูกน้�ำทะเลกัดเซาะชายฝ่ังส่งผลให้พื้นที่
ริมชายฝ่ังถูกรุกล�้ำเข้ามาประมาณ 4 กิโลเมตร
ท�ำให้พื้นท่ีถูกน�้ำท่วมเเละ มีการถูกท�ำลายของ
พ้ืนท่ีส่วนรวมของชุมชน เช่น วันขุนสมุทราวาส
ซ่ึงเป็นพื้นที่ๆยื่นออกมามากที่สุดของหมู่บ้าน
ท�ำให้อุโบสถถูกน้�ำซัดเเละกัดเซาะจนเกิดความ
เสียหาย ทำ� ให้ชาวบา้ นตอ้ งบรู ณะใหมโ่ ดยการ
สรา้ งขึ้นมาให้สูงกว่าเดมิ เเละท�ำ เข่ือนปนู ขึน้ มา
เพื่อชะลอการกัดเซาะของกระเเสน�ำ้

15

โครงการป้องกนั
การกดั เซาะชายฝั่ง

วิธีการสร้างเเท่งคอนกรีตชะลอความ
รนุ เเรงรอบชายฝั่ง

เสาคอนกรตี สามเหลย่ี มด้านเท่าขนาด 50 x 50 x 50
เซนตเิ มตร มีความยาว 10 เมตร เพ่อื ใช้ปกั นอก
ชายฝง่ั ทะเลออกไปประมาณ 500 เมตร โดยใหเ้ สา
แต่ละต้นปักลงพื้นทะเลและโผล่พ้นผิวดินประมาณ
2.6 เมตร มีการจดั วางให้เสาแตล่ ะตน้ หันดา้ นปลาย
มุมแหลมเขา้ หาหนา้ คลนื่





พนื้ ทบ่ปี้านลขูกุนปสา่ ชมาทุ ยรเจลีนน

โครงการปลูกป่าเพื่ออนุรักษ์ฟ้ืนฟูป่า
ต้นน�้ำและปอ้ งกันไฟปา่ บรเิ วณพนื้ ทชี่ ายฝงั่

เ พื่ อ เ ป็ น ก า ร ส ร้ า ง แ ล ะ ก ร ะ ตุ้ น จิ ต ส� ำ นึ ก ใ ห้
ประชาชนเห็นถึงความส�ำคัญของการอนุรักษ์
และฟนื้ ฟูทรพั ยากรปา่ ไมข้ องชาติ



พขนุพิ สิธมภุทัณรฑจ์พีน้นื บ้าน

พิพิธภัณฑ์เริ่มต้นจากการที่ชาวบ้านพบเศษ
ซากวัตถุโบราณบริเวณป่าชายเลน ทางด้าน
ทิศใต้ท่ีติดกับวัดขุนสมุทรทราวาสและบริเวณ
ชายฝั่งไปจนถึง หมูท่ ่ี 8 บ้านแหลมสิงห์ พบ
เศษซากวตั ถุโบราณ ประเภทถว้ ยชามกระเบื้อง
ไห ซากเตาเผาโบราณ เครอื่ งใช้ เครอ่ื งประดับ
และเงินตราทีใ่ ช้แลกเปลีย่ นในสมยั โบราณ

พดเพพิ ิธภณั ฑ์พ้นื บ้านขนุ สมทุ รจีน ำ�พกด l 21



เคร่ืองถ้วยชามที่จัดแสดงในพิพิธภัณฑ์ ไหดินเผาเคลือบน�้ำยาเคลือบ สดี �ำ สนี �ำ้ ตาล จาก
ส่วนใหญ่เปน็ เครอ่ื งถ้วยชามจนี พบเครอ่ื งถว้ ยชาม แหล่งเตาเผาแม่นำ้� น้อยจังหวัดสิงห์บุรี หม้อตาล
เวยี ดนามและของไทยบา้ งแต่น้อย เคร่ืองถ้วยชาม หมอ้ ดินเผาสนี ำ้� ตาล กระปุกดินเผา เต้าปูน เครอื่ ง
จีน ประกอบดว้ ย ถ้วย โถ จานชามและช้อน เปน็ ประดบั อาทิ แหวน กำ� ไลส�ำริด ก�ำไรแก้ว นอกจากนี้
เ ค ร่ื อ ง ปั้ น ดิ น เ ผ า เ นื้ อ แ ก ร่ ง เ ขี ย น สี ค ร า ม ใ ต้ ภายในพิพิธภัณฑ์ยังจัดแสดงเคร่ืองมือและเครื่อง
เคลอื บเครื่องเคลอื บและเครือ่ งปัน้ ดนิ เผาอ่นื ๆ เชน่ ใชใ้ นการประกอบอาชพี

23



กจิ กรรมเชงิ นิเวศในชมุ ชน

- ทรัพยากรการท่องเที่ยวภายในชุมชน ประกอบดว้ ย ปา่ ชายเลน สสุ านหอย สภาพนำ้� และ
พนั ธ์ุพืชสตั ว์ชายฝัง่ คลองของชมุ ชน วตั ถโุ บราณ พพิ ธิ ภณั ฑ์ วัดศาลเจ้า แหล่ง
เกษตรกรรม ภูมปิ ญั ญาประมงชายฝ่ัง
- กิจกรรมการทอ่ งเที่ยวภายในชุมชน
- เดินชมปา่ ชายเลนทีม่ ลี ักษณะทะเลตมท่อี ดุ มสมบูรณ์
- ชมพชื พันธุไ์ ม้จ�ำพวกโกงกาง แสมขาว แสมด�ำ
- ชมนกยางหลากหลายพนั ธ์ุ กาน้�ำ นกกา นกกนิ ปู นกกระเต็น นกนางนวล
- ชมปูชนิดต่าง ๆ เชน่ ปมู ้า ปูทะเล ปแู สม ปเู ป้ยี ว ปกู า้ มดาบ และ หอยนานาชนดิ
- ร่วมกจิ กรรมปลกู พืชปา่ ชายเลน
- ชมสุสานหอย ประกอบดว้ ยเศษเปลือกหอย จำ� นวนมาก ถกู น�ำ้ ทะเลพดั มาเข้าส่ฝู ่งั สะสม
ทับถมตกตะกอนกันเปน็ เวลานาน
- ชมแหลง่ สะสมโบราณวตั ถุ พิพธิ ภณั ฑ์ท้องถนิ่ ชุมชนบา้ นขุนสมุทรจนี
- วดั ขนุ สมุทราวาสหรอื วดั ทะเล (ซึ่งวดั จะถกู น�้ำทว่ มในช่วงนำ�้ ทะเลหนนุ ประมาณ ½ - 1
เมตร ของตวั โบสถ์
- ศาลเจ้าพอ่ หนุ่มนอ้ ยลอยชาย เปน็ ลักษณะ รูปทรงแบบศาลาจนี หรอื เกง๋ จนี
- การบรกิ ารดา้ นการท่องเที่ยวของชมุ ชน
- บริการเรือไปยงั พพิ ธิ ภณั ฑ์ทอ้ งถนิ่ บา้ นขุนสมุทรจีน

ระบบนิเวศขุนสมทุ รจนี

26 l กระบบนิเวศรอบชมุ ชน







การจเเดั ปกรราปูรเขเลยะะ

กิจกรรมกลางแจง้ / กิจกรรมผจญภัยท่องเเละ
หม่บู า้ น / การทอ่ งเทย่ี วเชงิ อนรุ ักษ์

ขยะท่มี ากท่ีสุด ๕ อนั ดับแรกคือ ขวดเครอ่ื ง
ดืม่ (พลาสติก) กระป๋องเคร่ืองดื่ม เศษโฟม ถงุ

พลาสติกอ่นื ๆ และขวดเครื่องดื่ม (แกว้ )

30 l กก ารจดั การเเละเเปรรูปขยะ



เศษขยะท่ีได้จากการนำ�มาบดสามารถนำ�มา
ผสมปูนเเละหลอ่ เป็นเเทง่ คอนกรีต

เศษขยะสามารถนำ�มาเเปรเปล่ียนเป็นผลิตภัณฑ์ที่มี
มลู คา่ เเละใช้ประโยชได้ เเละยังเป็นการชว่ ยรกั ษา
สภาพเเวดลอ้ มใหส้ ะอาดปราศจากมลพิษ
32