ระบำเวียดนาม

ศิลปะการแสดงเวยี ดนาม

หุ่นกระบอกนา้ (Water Puppet)
นกั ประวตั ิศาสตร์เช่ือกนั วา่ หุ่นกระบอกน้าหรือ Mua Roi Nuoc คร้ังหน่ึงเคยมีการแสดงท่ี
ประเทศจีน ซ่ึงจะจริงหรือไม่ยงั เป็นท่ีโตเ้ ถียงกนั อยา่ งไรก็ตามปัจจุบนั น้ีมีเพียงที่เวยี ดนามเท่าน้นั ที่
ยงั ปรากฏวา่ มีการแสดงชุดน้ี เนื่องดว้ ยการแสดงชุดน้ีแสดงใหเ้ ห็นถึงประเพณีที่มีความเกี่ยวขอ้ งกบั
พ้นื แผน่ ดิน น้า วถิ ีชีวติ ของการปลูกขา้ วจึงถูกเรียกวา่ “วญิ ญาณของทอ้ งทุ่งนา (Soul of the Rice
fields)”
หุ่นกระบอกน้าไดเ้ กิดข้ึนท่ีเวียดนามในปี ใดไม่ปรากฏหลกั ฐานที่แน่ชดั แต่ไดม้ ีการพบ
หลกั ฐานบนแผน่ หินยอ้ นไปในศตวรรษที่ ๑๑ เป็นคากล่าวสรรเสริญฤาษีของกษตั ริย์ Ly Nhan
Tong หลงั จากมีการพฒั นาอยา่ งรวดเร็วจากศตวรรษท่ี ๑๑ สู่ศตวรรษท่ี ๑๔ ในสมยั ราชวงศ์ Le และ
Nguyen หุ่นกระบอกน้าจึงออกมาจากพระราชวงั สู่พิธีเฉลิมฉลองและเทศกาลต่าง ๆ ของชนบท
และววิ ฒั นาการมาเป็นศิลปะประจาชาติท่ีนามาแสดงบนเวที
ในเวลาน้นั กลุ่มคณะหุ่นกระบอกน้าที่มีชื่อเสียงไดเ้ ร่ิมปรากฏกายไปทวั่ ประเทศโดยเฉพาะ
อยา่ งยงิ่ ในจงั หวดั Red River Delta และทางตอนเหนือ หุ่นกระบอกน้าไดเ้ ป็นท่ีนิยมอยา่ งมากใน
ศตวรรษท่ี ๑๘ เม่ือคณะหุ่นกระบอกไดน้ าเสนอการแสดงที่หลากหลายยงิ่ ข้ึน
ในอดีต หรือแมแ้ ตใ่ นปัจจุบนั ชาวบา้ นในชนบทจะนิยมนงั่ ตามขอบบ่อน้าเพ่ือชมการ
แสดงจนกระทง่ั ปัจจุบนั ศิลปะเหล่น้ีไดว้ วิ ฒั นาการมาเป็นมรดกทางวฒั นธรรมของชาวเวยี ดนาม
ถึงแมว้ า่ หุ่นกระบอกน้ีจะมีมากมายเป็นพนั ๆ ประเภทและสามารถหาชมไดท้ วั่ ไป แต่
บริเวณที่ไดร้ ับความนิยมใหม้ ีการแสดงมากท่ีสุดจะเป็นที่ทางตอนเหนือและตอนกลางของประเทศ
เวยี ดนาม
การไดช้ มหุ่นกระบอกน้าก็เหมือนไดเ้ ห็นภาพความเป็นอยแู่ ละวถิ ีชีวติ ประจาวนั ของชาว
ชนบทของเวยี ดนาม การแสดงน้ีจะใชเ้ วลาประมาณสองชวั่ โมงโดยนาเสนอเก่ียวกบั วถิ ีชีวติ และ
ประวตั ิศาสตร์ การแสดงมกั เป็นเหตุการณ์สาคญั ของชาติในสมยั ประวตั ิศาสตร์ นิทานพ้ืนบา้ น เป็ น
เร่ืองท่ีเล่าจากรุ่นสู่รุ่นโดยเล่าผา่ นป่ ูยา่ ตายายสู่ลูกหลาน เป็นเร่ืองของการเก็บเก่ียวพชื ผล การจบั ปลา
และเทศกาลสาคญั ๆ โดยท่ีบอ่ ยคร้ังจะมีการผกู เร่ืองใหต้ ลกขบขนั

ภาพที่ ๑ กลุ่มผเู้ ชิดหุ่นกระบอกน้า
ที่มา : http://www.ianandwendy.com/OtherTrips/ChinaVietnamCambodia/Vietnam/

Reviews/Hanoi-City-Sights.htm

ในการเชิดหุ่นกระบอกน้าผเู้ ชิดจะแอบอยหู่ ลงั ฉาก เชิดดว้ ยแกนไมไ้ ผ่ ในขณะยนื อยใู่ นน้า
ที่มีความสูงระดบั หนา้ อก พ้ืนผวิ ของน้าจะถือเป็ นพ้นื เวที โดยมีความลึกประมาณ ๓ ถึง ๔ เมตร
และมีความกวา้ งประมาณ ๔ ถึง ๕ เมตร สิ่งที่น่ามหศั จรรยก์ ค็ ือตวั หุ่นจะไมเ่ ปี ยกน้าเลย ยกเวน้ กรณี
ท่ีมีฉากท่ีตอ้ งดาลงไปใตน้ ้า วงดนตรีและนกั ดนตรีจะอยขู่ า้ ง ๆ เวที (เรียกวา่ Cheo ซ่ึงเป็นรูปแบบ
การร้องโอเปร่าของเวยี ดนาม) ในขณะท่ีนกั ร้องและผพู้ ากยจ์ ะนงั่ อยใู่ กล้ ๆ

ผเู้ ชิด ตวั หุ่นจะมีความสูงประมาณ ๑ เมตร หนกั ประมาณ ๑๕ กิโลกรัม โดยจะทาจากไม้
ขนุน และวาดลวดลาย ส่วนประกอบ ของไมช้ นิดหน่ึงที่เป็นที่รู้จกั ในนามของ “ไมแ้ ห่งการวาด
ลาย” ฉากหลงั จะวาดเป็นรูปหมูบ่ า้ นในชนบทหรือท่ีเรียกวา่ “ดิน (Dinh)” ซ่ึงมีลกั ษณะหลงั คาโคง้ สี
แดง โครงสร้างของเวทีจะถูกออกแบบใหค้ ลา้ ยกบั บา้ นจริง ๆ ซ่ึงจะ ประกอบจากไมไ้ ผห่ รืออิฐ แต่
โรงละครที่ สามารถเคล่ือนที่หรือขนยา้ ยไดจ้ ะทาดว้ ย ไมไ้ ผเ่ ทา่ น้นั ท้งั น้ีเพอ่ื ความสะดวกในการ
ขนยา้ ย

ภาพท่ี ๒ โรงละครหุ่นกระบอกน้า
http://yeinjee.com/wp-content/uploads/2008/08/travel-vietnam-035.jpg
ผทู้ าหนา้ ที่เป็นพิธีกรท่ีแทจ้ ริงของหุ่นกระบอกน้าคือ Chu Teu มีอายปุ ระมาณ ๔ ปี
รูปร่างเล็ก ลกั ษณะตลก ๆ พุงป่ อง สวมเส้ือกก๊ั สีแดง ไม่กลดั กระดุม หรือเพยี งผา้ ขาวมา้ ผนื เดียว
Teu เป็นหุ่นตวั แรกที่ออกมา การยมิ้ และการขบั ร้องของเขาเป็ นการแสดงถึงความสุข รื่นรมย์
หลงั จากน้นั เขาจะหายเขา้ โรง

เคร่ืองดนตรีจะเร่ิมบรรเลงต้งั แตฉ่ ากแรก โดยในระหวา่ งการแสดงกลองจะเป็นเคร่ือง
ดนตรีนา โดยจะมีเคร่ืองดนตรีประกอบไดแ้ ก่ ฉาบ กลองสองหนา้ ขลุ่ย กีตาร์โบราณ และเคร่ือง
ดนตรีพ้ืนเมืองภาคเหนือซ่ึงใชใ้ นการแสดงอุปรากร

ภาพท่ี ๓ คณะนกั ดนตรี
ที่มา : http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Water_Puppet_Theatre_Vietnam(1).jpg
ตวั อย่างฉากของหุ่นกระบอกนา้

๑. ฉากข้ึนธง (Flag raising) (Nguyen guild
๒. การเตน้ ราของนางฟ้า (Dance of the fairies) (Nguyen guild) ประกอบดว้ ยดนตรี และ
การเปิ ดฉาก มีนางฟ้าสององคป์ รากฏข้ึนหลงั ฉาก และเตน้ ราดว้ ยทา่ ทางท่ีสวยงาม เม่ือนางฟ้าท้งั
สองหายไปหลงั ฉาก นางฟ้าท้งั แปดกจ็ ะออกมาเตน้ ราร้องเพลงตามท่วงทานองของขลุ่ยและดนตรี
อื่น ๆ

ภาพที่ ๔ การเตน้ ราของนางฟ้า
ที่มา http://www.bloggang.com/data/moddang2/picture/1178789530.jpg

๓. มงั กรพน่ น้า (Water-spurting dragon) (Nguyen guild มงั กรสีทองจะออกมาพน่ น้า และ
เล่นคลื่น

๔. การเตน้ ราส่ีสัตวโ์ ลกท่ีหายาก (Dance of the four sacred creatures) (Chang San guild)
เป็ นฉากมงั กรหน่ึงคู่ออกมาพ่นไฟและน้า นกฟิ นิกซ์อา้ ปากและขยบั ปี กบิน เต่าทองย่ืนคอและ
เคลื่อนไหวขา กิเลนดื่มน้า จากน้นั สัตวท์ ้งั สี่ก็เตน้ ราร่วมกนั

๕. การต่อสู้เพื่อแยง่ ลูกบอล (Two Ian fight over a ball) (Dong guild) สิงโตสองตวั ออกมา
ตอ่ สู้เพอ่ื แยง่ ลูกบอล

๖. การแกวง่ น้า (Swinging) (Dong guild) หญิงสาวในชุดคลุม มีคาดผมโบราณออกมา
แกวง่ น้าเล่น

๗. Ta loses his head (Dong guild)
๘. Thi Mau returns her baby (Nhan Hoa guild)
๙. การต่อสู้ (Wrestling) (Nhan Hoa guild มีนกั สู้สองคนออกมาต่อสู้เพอ่ื รางวลั ชนะ
๑๐. การแขง่ มา้ (Horse racing) (Rach guild)
๑๑. Offering flowers from the backs of fishers(Rach guild นางฟ้าข่ีปลาตวั ใหญ่ออกมา
ถือถาดใบพลู หมาก และช่อดอกไมส้ วย ๆ เพ่ือนามาทกั ทายผชู้ ม
๑๒. Jumping from horse to hammock (Dao Thuc guild ขนุ นางกระโดดจากหลงั มา้ ไปที่
เปล

http://media.photobucket.com/image/vietnam%20puppet/muttalath/IMG_0371_1.jpg

๑๓. Planting and pulling up flags (Bo guild) ตวั ละครตวั หน่ึงจะเดินออกมาพร้อมธง และ
นาไปปัก ใหธ้ งโบกสะบดั จากน้นั จะถอนธงอออกและเดินกลบั เขา้ โรง

๑๔. แบกเก้ียว (Carrying the palankeen) (Yen Thon guild) เก้ียวสีแดงชาด มีส่ีเสาถูกแบก
มาดว้ ยคนแปดคน จะมีขนุ นางถือพุทธรูปออกมาวางบนเก้ียว
๑๕. Five-direction funeral march (Nguyen guild
๑๖. Buffalo-fighting (Bui Thuong guild) ควายตวั ใหญส่ องตวั สีขาวและสีดาต่อสู้กนั
๑๗. เดินไต่ลวด (Tightrope walking )(Nguyen guild) นกั กายกรรมโผล่มาจากน้าและปี น
ข้ึนไปบนลวด
๑๘. จบั ปลา (Dip net fishing) (Dong Ngu) ชาวประมงคูส่ ามีภรรยาอยบู่ นเรือไมไ้ ผ่
พยายามท่ีจะจบั ปลา แตบ่ างคร้ังกพ็ ลาด หรือปลาดิ้น กระโจนหนีจากขอ้ ง ท้งั คู่พยายยามจบั ไว้ ทา
ใหเ้ รือโคลงและควา่
๑๙. ชาวนา Farming (Phu Da guild) กล่าวถึงการทานาของชาวนาชายหญิง

http://www.travelswithsheila.com/Day%202%20water%20puppet.jpg

๒๐. ปกป้องเป็ด ตีสุนขั จิง้ จอก (Tending the ducks and beating the fox (Nguyen guild)
ชาวแก่และภรรยาเดินมาพร้อมตะกร้าไข่ และฝงู ลูกเจี๊ยบ เป็ดกาลงั หาอาหารกนั พลนั สุนขั จิง้ จอก
กอ้ อกมา มีลูกเป็ดตวั หน่ึงแยกจากฝงู จึงถูกสุนขั จิ้งจอกจบั ชาวนพยายามจบั สุนขั จิ้งจอกแต่จบั ไม่ได้
จึงมีเป็ดแก่ออกมาไล่จิกสุนขั จิ้งจอกดว้ ยความโกรธ

ระบาทเ่ี กย่ี วกบั ความเช่ือในศาสนา (Vietnam Religious Belief Dance)
ระบาท่ีเกี่ยวความเช่ือในศาสนาเกิดข้ึน และพฒั นาจากพิธีกรรมในศาสนา ขนบธรรมเนียม

ประเพณี และวธิ ีปฎิบตั ิของกลุ่มชนเช้ือชาติ ระบาประเภทปกติจะแสดงในโอกาสต่าง ๆ เช่น งาน
ศพ การทาบุญใหเ้ ทพเจา้ แห่ง ดิน เทพเจา้ แห่งทะเล เทพเจา้ แห่งการเกบ็ เกี่ยว เทพเจา้ แห่งป่ า ขบั ไล่
ภูตผปี ี ศาจ เป็นตน้

ชาวเวยี ดเป็นประชากรส่วนมากของเวยี ดนาม ซ่ึงส่วนใหญ่จะนบั ถือศาสนาพุทธ สวดมนต์
ท่ีบา้ น ที่เจดีย์ และที่วดั เขาเชื่อวา่ การเตน้ ราเป็ นเครื่องมือท่ีดีท่ีจะส่งผล Hau bong บางคร้ังเรียกวา่
Len Dong Dance จดั เป็ นระบาชนิดหน่ึงท่ีใชใ้ นพธิ ีกรรมดงั กล่าว การเตน้ Hau bong จะแบง่ ออกได้
เป็น ๓ ประเภท

๑. ระบาที่แสดงหนา้ เทวรูป (Dance upon Saint Stand) Hau bong แสดงถึงเทพ
เจา้ ๓๖ องค์ ซ่ึงแต่ละชุดการแสดงจะมีการแตง่ กาย และดนตรีประกอบท่ี
แตกตา่ งกนั ออกไป

๒. ระบาท่ีมีอุปกรณ์
๒.๑ Stick dance (มีไมแ้ ละกระดิ่งทองเหลือง)
๒.๒ Fan dance
๒.๓ Oar dance (การพายกรรเชียง)
๒.๔ Embroidering dance (การเยบ็ ปักถกั ร้อย)
๒.๕ Sword dance
๒.๖ Bow dance
๒.๗ Incense offering dance (เคร่ืองหอม กายาน)
๒.๘ Light offering dance
๒.๙ Wine offering dance

๓. ระบาที่ไม่อุปกรณ์
๓. ๑ Dance giving Bless
๓.๒ Dance throwing holy water
๓.๓ Dance exorcizing phantoms (ขบั ไล่ปี ศาจ)

ระบาพืน้ บ้าน
ระบาพ้นื บา้ นเป็ นระบาอีกชนิดหน่ึงท่ีไดร้ ับความนิยม ระบาพ้ืนบา้ นจะสะทอ้ นใหเ้ ห็นถึง

แนวคิด ความรักของชาวบา้ น การกระตือรือร้นในการทางาน ความรักชาติ ซ่ึงส่ิงเหล่าน้ีถือเป็น
พ้นื ฐานและบุคลิกลกั ษณะของชาติ ระบาพ้นื บา้ นมี ๒ ชนิดคือ Life dance และPerformance dance

๑. Life dance เป็นระบาท่ีสามารถแสดงในชีวิตประจาวนั ได้ มีทา่ ทางการเคล่ือนไหวตวั
ที่ง่าย สวยงาม มีเสน่ห์ นามาซ่ึงความสนุก เหมาะกบั ผคู้ นทุกระดบั การแสดงชุดน้ีเคยแสดงใน
บริเวณสนามหญา้ กวา้ ง หรือบริเวณหญา้ หนา้ บา้ น เขตป่ า หรือสถานท่ีในลกั ษณะเดียวกนั Mua xoe
vong ซ่ึงเป็นชนเช้ือชาติไทยจะมีการแสดงในลกั ษณะน้ี ในการแสดงจะมีเพลงร้องและเครื่องดนตรี
เป็นอุปกรณ์ประกอบ อนั ไดแ้ ก่ กลอง แตรทองเหลือง แตรแบบด้งั เดิม เป็ นตน้

๒. Performance dance เป็นระบาท่ีถูกจดั เป็นมรดกของของชาติ เป็นการนาลกั ษณะการ
เคลื่อนไหวของระบาแบบชีวิตจริงมาถ่ายทอด และพฒั นาใหส้ วยงาม อาศยั ทกั ษะในการแสดง
ตวั อยา่ งเช่น

ระบาหมวก (Hat dance) เป็นระบาของชนชาติไทย ผแุ้ สดงเป็นหญิงสวมเส้ือผา้ ที่
สวยงามแบบไทย (เป็นชุดสีส้ม มีกระดุมเป็นรูปผเี ส้ือ)

ระบา Bamboo pole dance เป็ นการแสดงของชาว Muong
Cham rong dance เป็ นการแสดงของชาวจาม
Drum dance and fan dance เป็นการแสดงของชาวเวยี ด

เอกสารอ้างองิ

Mua Roi Nuoc- Vietnamese Water Puppet. [online]. (2006). Available: http://www.vietscape.
com/travel/hanoi/puppet.html [26/06/06]

Thang Long water puppet theater . [online]. (2006). Available:
http://www.thanglongwaterpuppet.org/news.htm [27/06/2006]
(เขา้ ไปฟังเพลงและดูวดี ีโอ)

Vietnam puppet theater[online]. (2006). Available: http://www.vietnampuppetry.com/
[26/06/06]

Vietnamese Water Puppet - Mua Roi Nuoc. [online]. (2006). Available:http://www.smile.com/
vn/vietnam_culture/stages_water_puppet.html# [26/06/2006]

Vietnamese Water Puppet Theater. [online]. (2006). Available:http://www.amglefire.com/
co/hongam/waterpuppet.html [27/06/2006]

VN Tours . Typical Water Puppetry Scenes . http://www.vn-
tours.com/EN/pgid/6/aid/255/Water-Puppetry