ฟVอนภูไท
กลุ'มอีสานใต: ได#รับอิทธิพลไทยเขมร มีการละเล6นที่เรียกว6า เรือม หรือ เร็อม การแสดงพื้นเมืองภาคอีสาน หรือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือของไทย แบ@งไดIเปCน 2 กลุ@มวัฒนธรรมใหญ@ ๆ กลุ'มอีสานเหนือ มีวัฒนธรรมไทยลาวซึ0งมักเรียกการละเล่นว่า “เซิ 9ง ฟ้อน และหมอลํา” ลูดอันเร(กระโดดสาก)การแปรเปลี่ยนสู5เรือมอันเร(รำสาก) ถิ่นอีสานใต= เซิ้งแหย5ไข5มดแดง
ได3แก; แคน พิณ ซอ กลองยาว อีสาน ฉิ่ง ฉาบ ฆ3อง และกรับ ภายหลังเพิ่มเติมโปงลาง และโหวดเข3ามาด3วย เครื่องดนตรีพื้นบIานประกอบการแสดง
แคน เป$นเครื่องเป,าทำด1วยไม1ซางขนาดต9าง ๆ นำมาเรียงลำดับผูกติดกันเป$น 2 แถว ๆ ละ 6 ลำบ1าง 7 ลำบ1าง หรือ 8 ลำบ1าง สุดแท1แต9ว9าจะเป$นแคนหก แคนเจ็ด หรือแคนแปด โดยเรียงลำ ใหญ9ไว1คู9หน1า และลำเล็ก ๆ เป$นคู9ถัดไปตามลำดับ และต1องเรียงให1กลางลำตรงที่ใส9ลิ้นอยู9ใน ระดับเดียวกัน แล1วเอาไม1จริงมาถากเจาะรูสำหรับเป,า (เรียกส9วนนี้ว9า "เต1า")
โปงลาง เป>นเครื่องตี ทำด#วยไม#ร#อยต6อกันจำนวน 12 ท6อนด#วยเชือกเป>นผืน แต6ละท6อนมี ขนาด และความยาวลดหลั่นกันตามลำดับ จากใหญ6ลงมาเล็ก เวลาเล6นใช#ด#านใหญ6 (ด#านบน) แขวนกับกิ่งไม# หรือไม#ขาตั้ง ด#านเล็ก (ด#านล6าง) ใช#เท#าผู#เล6น หรือทำที่เกี่ยวยึดไว# มักใช#ผู#เล6น 2 คน คนหนึ่งเล6นทำนองเพลงเรียก "หมอเคาะ" อีกคน หนึ่งทำหน#าที่เคาะประสานเสียงทำจังหวะเรียก "หมอเสิรRฟ" โปงมีเสียง 5 เสียง คือ โด เร มี ซอล ลา ไม6มีเสียง ฟาและที .
พิณ พื 9นเมืองภาคตะวันออกเฉียงเหนือ มีชื0อเรียกแตกต่างกัน เช่น ซุง หมากจับปี0 มากต้องโต่ง และหมากตับแต่ง มีสายตั 9งแต่ N -P สาย ชนิดที0มี P สาย ก็คล้ายกับซึงของภาคเหนือ แต่ปลาย กะโหลกพิณป้านกว่า พิณพื 9นเมืองภาคนี 9 ทําด้วยไม้เนื 9อแข็งประดิษฐ์ขึ 9นอย่างง่าย ๆ ไม่สู้จะประณีต นัก ใช่เล่น เดี0ยว หรือเล่นร่วมกับวงแคน และโปงลาง
โหวต เป>นเครื่องเปXาไม6มีลิ้น ตัวโหวดทำด#วยไม#ไผ6รวก (หรือไม#เฮี้ย) ลำเล็ก ๆ สั้นยาว ต6างกัน จำนวน 6 - 9 ลำ มัดติดกับ กระบอกไม#ไผ6ที่เป>นแกนกลาง โดยใช#ขี้สุดติดแต6ละลำจะมี ระดับเสียงแตกต6างกันตามขนาดสั้น ยาว ตามปกติโหวดมี เสียง 5 เสียง แต6เดิมใช#เชือกผูกปลายด#านหนึ่ง แล#วเหวี่ยง หมุนกลับไปกลับมาทำให#เกิดเสียงโหยหวล ต6อมาใช#ปากเปXา เล6น เพลงพื้นบ#าน เป>นที่นิยมกันทั่วไปในแถบอิสาน
พิณไห เปDนพิณที่ทำมาจากไหน้ำปลาหรือไหใส)ปลาร7า นิยมทำเปDนชุดๆ ละหลายใบโดยมี ขนาดลดหลั่นกัน ตรงปากไหใช7เส7นยางวง หรือเส7นยางที่ตัดมาจากยางในของ รถจักรยานผูกและขึงผ)านให7ได7เสียงประสานกัน โดยทำหน7าที่ให7เสียงทุ7มคล7าย กีตารVเบสของฝรั่ง
วงมโหรีอีสานใต6 มีเครื่องดนตรี คือ ซอด3วง ซอด3วง ซอครัวเอก กลองกันตรึม พิณ ระนาดเอก ปYZสไล กลองรำมะนาและเครื่องประกอบจังหวะ
ป`aอIอ หรือ ‘แปCยออ’ เครื่องดำเนินทำนองสำคัญอีกชิ้นในวง กันตรึม เลาปYZสร3างจากไผ;ลำเล็ก [ทุกวันนี้ เปลี่ยนเปFนใช3ไม3เนื้อแข็งแทน] ลิ้นปYZใช3ไม3 อ3อเหลาปลายสำหรับประกบปากเป`า
ปี่ อ้อ
กลองกันตรึม หรือ ‘สโกล’ เจ1าของเสียง ‘โจWะกันตรึม โจWะ ตรึม ตรึม’ กลอง ประกอบจังหวะที่เป$นที่มาของคำ ‘กันตรึม’ ที่ใช1 เรียกชื่อวงและตัวมันเอง
ซอกันตรึม หรือ ‘ตรัว’ พระเอกในวง รูปทรงและวัสดุที่ใช1สร1างหลากหลายต9างกัน
ใต้
โดยทั่วไปภาคใตIมีอาณาเขตติดกับทะเล และประเทศมาเลเซีย ประชากรจึงมี ชีวิตความเปCนอยู@ ขนบธรรมเนียมประเพณีบางส@วนที่คลIายคลึงกัน ประชากรมีอุปนิสัย รักพวกพIอง รักถิ่นที่อยู@อาศัย และศิลปวัฒนธรรมของตนเอง จึงมีความพยายามที่จะ ช@วยกันอนุรักษZไวIจนสืบมาจนถึงทุกวันนี้ การแสดงของภาคใตIมีลีลาท@ารำคลIายกับการ เคลื่อนไหวของร@างกายมากกว@าการฟYอนรำ ซึ่งจะออกมาในลักษณะกระตุIนอารมณZใหIมี ชีวิตชีวาและสนุกสนาน เช@น โนรา หนังตะลุง รองเง็ง ตารีกีปWส เปCนตIน การแสดงพื*นเมืองของภาคใต้
คณะโนราในอดีต
เป$นการแสดงพื้นบ1านของไทย ซึ่งเป$นที่รู1จักและนิยมกัน อย9างแพร9หลายในภาคใต1ตั้งแต9ในอดีตจนถึงป]จจุบัน ศิลปะการแสดงโนรามีการพัฒนาองค`ประกอบของการ แสดงที่หลากหลาย สร1างความเข1มแข็งในด1าน ศิลปะการแสดงที่เก9าแก9ของภาคใต1ศิลปะที่เกิดขึ้นในการ แสดงโนราจนสามารถสร1างเอกลักษณ`โดดเด9นมีหลาย ประเภท เช9น เครื่องแต9งกายที่มีการรัอยด1วยลูกป]ด ทีละเม็ด จนเป$นตัวเสื้อ การสวมปcกหรือหาง การสวม เทริดประดับศีรษะ พร1อมกับมีการสวมเล็บที่นิ้วมือให1 แพรวพราวผู1ที่พบเห็นจะทราบว9านี้คือ เอกลักษณ`การ แต9งกายของศิลปะการแสดงภาคใต1 คือ โนรา โนรา
เครื่องแต9งกายประกอบด1วย “เทริด” เป$น เครื่องประดับศีรษะของตัวนายโรงหรือโนราใหญ9 หรือตัวยืนเครื่อง เครื่องลูกป]ดร1อยด1วยลูกป]ดสีเป$น ลายมีดอกดวงใช1สำหรับสวมลำตัวท9อนบนแทนเสื้อ ปcกนกแอ9นหรือปcกเหน9ง ทับทรวง ปcกหรือหางหงส` ผ1านุ9ง สนับเพลา ผ1าห1อยหน1า ผ1าห1อยข1าง กำไลต1น แขน-ปลายแขน และเล็บ ทั้งหมดนี้เป$นเครื่องแต9ง กายของโนราใหญ9หรือโนรายืนเครื่อง . ส9วนเครื่องแต9งกายของตัวนางหรือนางรำเรียกกว9า “เครื่องนาง” ไม9มีกำไลต1นแขนทับทรวง และปcกนก แอ9น
รองเง็ง รองเง็ง ศิลปะการแสดงพื้นบ<านในกลุ1ม ชาติพันธุYมลายู ที่สื่อถึงการเกี้ยว พาราสีกันระหว1าง หนุ1มสาว นิยมแพร1หลายในพื้นที่ภาคใต<ของ ประเทศไทย ตลอดจนในประเทศมาเลเซีย สิงคโปรY และอินโดนีเซีย ถือเป3นวัฒนธรรมร1วม ทางด<านการ แสดงพื้นบ<านในภาคพื้นคาบสมุทรมลายูที่นิยม แพร1หลายมา จนถึงป\จจุบัน โดยแต1ละพื้นที่มีรูปแบบการแสดงที่มีอัตลักษณYเฉพาะ ซึ่งขึ้นอยู1กับ บริบท ค1านิยม และสภาพแวดล<อมของพื้นที่นั้นๆ รองเง็ง : มรดกวัฒนธรรม ไทย–มลายู
รองเง็ง : มรดกวัฒนธรรม ไทย–มลายู
รองเง็ง
ตารีกีปส ตารีกีปWส เปFนศิลปะการแสดงระบำพื้นเมืองของทางภาคใต3ที่ใช3พัดประกอบการ แสดง ประกอบกับเพลงที่มีความไพเราะน;าฟaง ลีลาท;ารำจึงอ;อนช3อย และเปFน การแสดงที่แพร;หลายในหมู;ชาวไทยมุสลิม โดยเฉพาะในจังหวัดปaตตานี
ลักษณะการแสดง การแสดงตารีกีปัส มีรูปแบบการแสดงเป็นหมู่ระบํา ซึ0ง รูปแบบการแสดงมีอยู่ N ลักษณะคือ - การแสดงเป็นคู่ ระหว่างผู้ชายและผู้หญิง หญิงล้วน
เครื่องดนตรีพื้นเมืองภาคใต 1. ทับ (โทนหรือทับโนรา) เปFนคู; เสียง ต;างกันเล็กน3อย ใช3คนตีเพียงคนเดียว เปFน เครื่องตีที่สำคัญที่สุด เพราะทำหน3าที่ คุม จังหวะและเปFนตัวนำในการเปลี่ยนจังหวะ ทำนอง (แต;จะต3องเปลี่ยนตามผู3รำ ไม;ใช;ผู3 รำ เปลี่ยน จังหวะลีลาตามดนตรี ผู3ทำ หน3าที่ตีทับจึงต3องนั่งให3มอง เห็นผู3รำ ตลอดเวลา และต3องรู3เชิง ของผู3รำ) https://sites.google.com/site/ajanthus/rawng-matrthan
2. กลอง เปCนกลองทัดขนาดเล็ก (โตกว@ากลองของหนังตะลุงเล็กนIอย) ใบทำหนIาที่เสริมเนIนจังหวะและลIอเสียงทับ
เปCนเครื่องเปTาเพียงชิ้นเดียวของวง เครื%องดนตรีชนิดนี .มีความสําคัญใน การเสริมเสียงสะกดใจผู้ชม นิยมใชIป`aใน หรือ บางคณะอาจใชIป`aนอก ใชIเพียง 1 เลา ป`aมีวิธีเปTาที่คลIายคลึงกับขลุ@ย ป`aมี 7 รูแต@สามารถกำเนิดเสียงไดI ถึง 21 เสียงซึ่งคลIายคลึงกับเสียงพูด มากที่สุด ป
จัดเปFนเครื่องดนตรีประเภทตีฆ3องแฝด ตัวฆ3องทำด3วยโลหะผสมตีด3วยไม3หุ3มนวมแขวนอยู;ใน กลอง ไม3สี่เหลี่ยมเจาะรูให3เสียงออกประวัติ มีเล;นกันมาช3านานแล3วใช3บรรเลงในวงดนตรี ประกอบด3วย ทับ กลองหนัง ฉิ่ง และปYZ ฆ้องคู่
!. ฉิ%ง หล ่ อด ้ วยโลหะหนา ร ู ปฝาช ี ม ี ร ู ตรงกลางสา ํ หร ั บร ้ อยเช ื อก สา ํ ร ั บน ึ งม ี D อ ั น เร ี ยกว ่ า E ค ่ ู เป็ นเคร % ื องตเ ี สร ิ มแต ่ งและเน ้ น จังหวะ ซึ%งการตีจะแตกต่างกับการตีฉิ%ง ในการกํากับจังหวะ ของดนตรีไทย
มี ทั้งกรับอันเดียวที่ใช4ตีกระทบกับ รางโหม9ง หรือกรับคู9 และมีที่ร4อย เป*นพวงอย9างกรับพวง หรือใช4เรียว ไม4หรือลวด เหล็กหลาย ๆ อันมัดเข4า ด4วยกันตีให4ปลายกระทบกัน แตระ หรือ แกระ หรือ กรับ
เครื่องดนตรีหรือเสียงดนตรี ในปaจจุบันเครื่องดนตรีที่ใช3ในการเต3นซัมเปงได3นำเอาเครื่องดนตรีที่ใช3บรรเลงในการ เต3นรองเง็งมาใช3 ซึ่งประกอบด3วยไวโอลิน รำมะนาใหญ; รำมะนาเล็ก ฆ3อง แมนโดลิน และ แอคคอรIเดียน
การแสดงพื้นบ#านของไทย เป>นสิ่งที่แสดงถึงความมีอารยธรรมและความเจริญงอกงามของคนในชาติซึ่งสามารถ จำแนกคุณค6าของการแสดงพื้นบ#านเป>นด#านต6างๆ ดังนี้ ๑. คุณค6าด#านความบันเทิง ความเจริญเป>นจุดมุ6งหมายสำคัญของการแสดงทุกประเภท เพราะการแสดงพื้นบ#านทำให# เกิดความสนุกสนานเพลิดเพลินทั้งจากลีลาท6าทางของผู#แสดง ความวิจิตรงดงามของเครื่องแต6งกาย ความงาม สวยงามของฉาก ๒. คุณค6าด#านศิลปวัฒนธรรม การแสดงพื้นบ#านเป>นศูนยRรวมของงามศิลปgหลากหลายสาขา เช6น ดุริยางคศิลปgนาฏศิลปgวรรณศิลปgมัณฑนศิลปgวิจิตรศิลปgและขนบธรรมเนียมประเพณีอันงดงามของท#องถิ่น ๓. คุณค6าด#านจริยธรรม เนื้อเรื่องของการแสดงส6วนใหญ6จะสะท#อน คติธรรมค6านิยมทางพุทธศาสนา การทำ ดีได#ดีทำชั่วได#ชั่ว เสริมสร#างคุณธรรม และจริยธรรม ๔. คุณค6าด#านความคิด การแสดง และการละเล6นพื้นบ#านหลายประเภท เป>นการแสดงความสามารถด#านคิด สร#างสรรคRสร#างจินตนาการ สอดแทรกคติสอนใจ และแนวคิดที่เป>นประโยชนR ๕. คุณค6าด#านการศึกษา การแสดงพื้นบ#านของภาคต6างๆ ก6อให#ประโยชนRต6อการศึกษาค#นคว#า ทั้งในด#าน ประวัติศาสตรRวิถีชีวิตความเป>นอยู6สังคม ขนบธรรมเนียม ประเพณีวัฒนธรรม และความเชื่อของผู#คนในแต6ละ ท#องถิ่น คุณค$าของการแสดงพื้นบ3าน
ปaจจุบันกรมศิลปากรได3ศึกษาค3นคว3าเกี่ยวกับการแสดงพื้นบ3านของท3องถิ่นต;างๆ ทั่ว ทุกภาคในประเทศไทย เพื่อเปFนหลักฐานในการอนุรักษIและสืบทอดการแสดง พื้นบ3านของไทยไว3เปFนมรดกประจำท3องถิ่น และประจำชาติสืบไป นอกจากนี้ได3มีการ ดัดแปลง และสร3างสรรคIการแสดงพื้นบ3านขึ้นมาใหม;เพื่อให3มีความเหมาะสม ทั้งลีลา ท;ารำ และการแต;งกายเพื่อให3สวยงามและสอดคล3องกับยุคสมัย ซึ่งได3แสดงให3เห็น ต;อไป
การอนุรักษ<การแสดงพื้นบ,าน การอนุรักษYการแสดงพื้นบ<านไทยให<ดำรงอยู1สืบไปจำเป3นต<องอาศัยความ ร1วมมือจากคนไทยทุกคน ซึ่งมีหลายวิธีการด<วยกัน ดังนี้ ๑. การรวบรวมข<อมูลการแสดงพื้นบ<านต1างๆ ทั้ง จากคนในท<องถิ่น และ เอกสารที่ได<มีการบันทึกไว<เพื่อนำมาศึกษา วิจัยให<เข<าใจถึงแก1นแท< เอกลักษณYและคุณประโยชนYของการแสดงนั้นๆ ซึ่งจะช1วยให<คนรุ1นใหม1เกิด การยอมรับ และนำไปปรับใช<กับชีวิตยุคป\จจุบันได< ๒. ส1งเสริมให<เห็นคุณค1าของการแสดงพื้นบ<านไทย โดยเฉพาะการแสดงใน ท<องถิ่น ให<คนในท<องถิ่นตระหนักถึงเอกลักษณYของการแสดงพื้นบ<าน
๓. การรณรงคYเพื่อปลูกฝ\งจิตสำนึกความรับผิดชอบในการอนุรักษYการแสดง พื้นบ<านให<กับคนไทยทุกคน เพื่อให<ตระหนักถึงความสำคัญของการแสดง พื้นบ<านว1าเป3นเรื่องที่ทุกคนต<องรับผิดชอบร1วมกัน รวมทั้งภาคเอกชนต<อง ร1วมกันในการส1งเสริมสนับสนุน ประสานงานการบริการความรู<วิชาการ และ ทุนทรัพยYสำหรับจัดกิจกรรมทางการแสดงพื้นบ<านให<กับชุมชน ๔. สร<างศูนยYกลางในเผยแพร1ประชา สัมพันธYผลงานทางด<านวัฒนธรรม ด<วย ระบบเครือข1ายสารสนเทศ เช1นเว็บไซตYเพื่อให<ประชาชนเข<าถึงได<ง1าย สะดวก รวดเร็ว และสามารถปรับเปลี่ยนให<เหมาะสมกับการดำเนินชีวิตได<ง1าย อย1างไรก็ดีสื่อมวลชนควรมีบทบาทในการส1งเสริม และสนับสนุนงานด<านการ แสดงพื้นบ<านมากยิ่งขึ้นด<วย
" ศิลปะการแสดง มีความนุ:มนวลอ:อนช<อยสวยงาม" เป?นลักษณะการแสดงของภาคใด ภาคเหนือ
"การแสดงต6อนรับแขกต,างเมือง หรือในเทศกาลสงกรานตK " ของภาคเหนือนิยมใช6ชุดการแสดงใด ฟ้อนเล็บ ฟ้อนเทียน
"ศิลปะการแสดงที่แสดงถึงความสนุกสนาน ร,าเริง เคลื่อนไหวร,างกาย แบบกระฉับกระเฉง " เปBนลักษณะการแสดงของภาคใด " ภาคอีสาน
ศิลปะการแสดงนาฏศิลปi ที่ถ;ายทอดให3ถึงวัฒนธรรมประเพณีมีความสนุกสนาน ร;าเริง เมื่อเสร็จจากการประกอบอาชีพทำไร;ทำนา " เปFนลักษณะการแสดงของภาคใด ภาคกลาง
การแสดงนาฏศิลปBของภาคกลางที่ใช,กลองยาว ประกอบการแสดง เรียกว8าการแสดงอะไร รำเถิดเทิง
"ศิลปะการแสดงที่เน,นประเพณี วัฒนะธรรม การแต8งกาย รวมทั้ง การแสดงที่ผสมผสาน กับเพื่อนบ,านมาลายู" เปRนลักษณะการแสดงของภาคใด ภาคใต&
เพลงอีแซวเป0นเพลงพื้นเมืองของภาคใด ภาคกลาง
อุปกรณ7ที่ใช=ประกอบการรำตารีกีปAส คือ อะไร พัด
"ศิลปะการแสดงที่เน9นประเพณี วัฒนะธรรม การแต@งกาย รวมทั้ง การแสดงที่ผสมผสาน กับเพื่อนบ9านมาลายู" เปFนลักษณะการแสดงของภาคใด