BAB 4 KEREAKTIFAN LOGAM

BAB 4
KEREAKTIFAN

LOGAM

4.1 KEPELBAGAIAN MINERAL

MURID BOLEH:

• 4.1.1 Menjelaskan dengan contoh kepelbagaian bentuk mineral
dalam kerak bumi.

• 4.1.2 Mengenal pasti unsur yang terdapat dalam sebatian semula jadi.
• 4.1.3 Menjelaskan dengan contoh ciri mineral semula jadi dengan

kegunaan dalam kehidupan harian.

KEPELBAGAIAN BENTUK MINERAL
DALAM KERAK BUMI

• MINERAL ialah unsur atau sebatian pepejal yang wujud

secara semula jadi dengan struktur hablur dan komposisi
kimia yang tertentu.

• Mineral boleh wujud dalam bentuk unsur atau
sebatian.

• Apakah perbezaan antara unsur dan sebatian?

• Unsur ialah bahan yang paling ringkas dan terdiri daripada satu jenis
zarah sahaja. Unsur tidak dapat diuraikan kepada bahan yang lebih
ringkas sama ada secara fizikal atau kimia. Sesuatu unsur mungkin
terdiri daripada atom atau molekul.

• Sebatian ialah bahan yang terbentuk daripada dua atau lebih unsur
yang bergabung secara kimia mengikut kadar yang tetap.



UNSUR-UNSUR DALAM SEBATIAN SEMULA
JADI

Sebatian semula jadi Unsur yang hadir

Oksida Logam dan oksigen
Karbonat
Logam, karbon dan
Sulfida oksigen
Silika Logam dan sulfur
Silikat
Silikon dan oksigen

Logam, silikon dan
oksigen.



KEGUNAAN MINERAL SEMULA JADI DALAM KEHIDUPAN HARIAN

CIRI-CIRI MINERAL SEMULA JADI

Contoh: Kalsium karbonat
• Keras
•Tidak larut dalam air
•Bertindak balas dengan asid untuk
membebaskan gas karbon dioksida
•Terurai apabila dipanaskan.



4.2 SIRI KEREAKTIFAN LOGAM

STANDARD PEMBELAJARAN
MURID BOLEH:

4.2.1 Membina siri kereaktifan logam berdasarkan tindak balas logam terhadap
oksigen serta menulis persamaan perkataan bagi tindak balas tersebut.

4.2.1 Menetukan kedudukan karbon dan hydrogen dalam siri kereaktifan logam

4.2 SIRI KEREAKTIFAN LOGAM

1. Merupakan satu senarai logam yang disusun
berdasarkan kereaktifannya terhadap oksigen.

2. Kedudukan logam disenaraikan berdasarkan
kecergasan tindak balas.

3. https://www.youtube.com/watch?v=oqMN3y
8k9So

KEPENTINGAN SIRI KEREAKTIFAN LOGAM :

1. MENENTUKAN CIRI LOGAM SEPERTI TINDAK
BALAS LOGAM DENGAN OKSIGEN, ASID
ATAU AIR.

2. MEMAHAMI BAGAIMANA PENGEKSTRAKAN
LOGAM DARIPADA BIJIHNYA DAPAT
DILAKUKAN.

TUJUAN: MENGKAJI TINDAK BALAS PEMANASAN LOGAM DENGAN OKSIGEN

Tindak balas
magnesium
dan oksigen

KEDUDUKAN KARBON DALAM SIRI KEREAKTIFAN LOGAM



1. Karbon boleh menyingkirkan oksigen daripada oksida logam dan bergabung
dengan oksigen untuk menjadi karbon dioksida.

Karbon + Oksida logam → Logam + Karbon dioksida

2. Karbon tidak bertindak balas dengan aluminium oksida.
3. Namun, karbon dapat menyingkirkan oksigen daripada zink oksida
4. Hal ini menunjukkan karbon kurang reaktif berbanding aluminium tetapi lebih reaktif
berbanding zink.

Aluminium oksida + karbon Tiada perubahan
Zink oksida + Karbon Zink + Karbon dioksida

5. Oleh itu, karbon terletak di antara aluminium dan zink dalam siri kereaktifan logam.

KEDUDUKAN HIDROGEN DALAM SIRI KEREAKTIFAN LOGAM

CAMPURAN PEMERHATIAN INFERENS
Hidrogen dan
aluminium Aluminium oksida tidak berbara. Hidrogen tidak menurunkan
oksida Aluminium oksida berwarna putih aluminium oksida.
Hidrogen dan
zink oksida Zink oksida tidak berbara. Zink oksida Hidrogen tidak menurunkan
berubah menjadi kuning semasa panas zink oksida.
Hidrogen dan dan putih semasa sejuk
ferum(III) oksida
Ferum(III) oksida terbakar dengan Logam ferum dihasilkan.
Hidrogen dan terang. Serbuk perang kemerahan Hidrogen menurunkan
plumbum(II) berubah menjadi kelabu berkilat. ferum(III) oksida kepada
oksida ferum.

Hidrogen dan Plumbum(II) oksida terbakar dengan Logam plumbum dihasilkan.
kuprum(II)
oksida terang. Serbuk kuning berubah menjadi Hidrogen menurunkan

kelabu bekilat. plumbum(II) oksida kepada

plumbum.

Kuprum(II) oksida terbakar dengan Logam kuprum dihasilkan.
sangat terang. Serbuk hitam berubah Hidrogen menurunkan
menjadi perang. kuprum(II) oksida kepada
kuprum.

1. Hidrogen boleh menyingkirkan oksigen daripada oksida logam dan bergabung
dengan oksigen untuk menjadi air.
Hidrogen + Oksida logam → Logam + Air

2. Hidrogen tidak bertindak balas dengan zink oksida.
3. Namun, hydrogen dapat menyingkirkan oksigen daripada ferum(III) oksida.
4. Hal ini menunjukkan hydrogen kurang reaktif berbanding zink tetapi lebih reaktif

berbanding ferum.
Zink oksida + Hidrogen →Tiada perubahan
Ferum(Iii) oksida + Hidrogen → Ferum + Air

5. Oleh itu, hydrogen terletak di antara zink dan ferum (besi) dalam siri kereaktifan
logam.

Kereaktifan Simbol Unsur Kalau
bertambah Nak
K Kalium Kahwin
Na Natrium Mesti
Ca Kalsium Ambil
Mg Magnesium Cukup
Al Aluminium Zat
C Carbon Highest
Zn Ferum
H Zinc Supaya
Fe Hidrogen Perkahwinan
Sn Ferum/besi Kekal
Pb Stanum/timah Hingga
Cu Plumbum Akhir
Hg Kuprum Adanya
Ag Merkuri
Au Argentum/perak
Aurum/emas

4.3 PENGEKSTRAKAN LOGAM DARIPADA
BIJIHNYA

STANDARD PEMBELAJARAN
MURID BOLEH:

4.3.1 Berkomunikasi dengan melukis pengekstrakan logam daripada bijihnya.

4.3.2 Menjana idea untuk menyelesaikan masalah kesan buruk daripada aktiviti
perlombongan yang tidak dirancang dengan baik kepada semua hidupan di

Bumi.

PENGEKSTRAKAN LOGAM

Kalium Kaedah elektrolisis
Natrium
Kalsium Bagi logan lebih tinggi daripada karbon dalam siri
Magnesium kereaktifan logam.
Aluminium
Kaedah penurunan oksida logam oleh karbon
Zink
Hidrogen Bagi logam yang lebih rendah daripada karbon dalam siri
Ferum kereaktifan logam.
Timah
Plumbum Pemanasan terus

Kuprum Wujud dalam bentuk unsur dalam kerak bumi.
Merkuri

Argentum
Emas

• https://www.youtube.com/watch?v=8sPYEClAb80

ISU PERLOMBONGAN

LANGKAH-LANGKAH PEMULIHARAAN KAWASAN
PERLOMBONGAN

PIHAK L ANGKAH-L ANGKAH
Kerajaan
1. Menguatkuasakan undang-undang
Masyarakat 2. Memantau aktivit perlombongan
Pengusaha 3. Menetapkan piawaian yang bertaraf antarabangsa
4. Membangunkan kaedah perlombongan yang lebih cekap dan
Pelombong
mesra alam

1. Menyumbangkan cadangan untuk pemuliharaan kawasan
2. Bekerjasama dalam menjalankan aktiviti pemuliharaan kawasan

1. Menggunakan teknologi hijau
2. Menguruskan bahan buangan melaui kaedah 3R (Reduce, Reuse,

Recycle)
3. Merancang pemuliharaan kawasan lombong

1. Mematuhi piawai tugas yang telah ditetapkan
2. Melaksanakan usaha-usaha memulihara kawasan

SUMBER RUJUKAN:

• 1. BUKU TEKS SAINS TINGKATAN 3 KSSM
• 2. PAN ASIA, SPOTLIGHT A+ SAINS TINGKATAN 1.2.3 KSSM