การถ่ายภาพทางทันตกรรม

ภาพท่ี 46. แสดงการเรียกช่ือของฟันแท้แต่ละซ่ี
แหล่งท่ีมา :https://www.hisopartyofficial.com

ต�ำแหนง่ ของฟนั ( Quadrants )
เราแบง่ การนบั ฟนั เปน็ 4 สว่ น ดังรูป

ภาพท่ี 47. ภาพแสดงการแบง่ สดั สว่ นการเรียกช่อื ฟันแบบ Quadrants
แหล่งท่ีมา :https://f.ptcdn.info

บทท่ี 4 35

การถ่ายภาพทางทันตกรรม

จำ� แนกตามลกั ษณะสว่ นโคง้ แนวฟนั เน่อื งจากฟนั มกี ารเรยี งตวั ตามแนว
โค้งของ กระดกู ขากรรไกรล่างและบน เราเรียกแนวโค้งน้ีว่า สว่ นโค้งแนว
ฟนั (Dental Arch) เม่อื พจิ ารณาแบง่ ฟนั ตามเสน้ แนวนอน ทำ� ใหฟ้ นั ถกู แบง่
เป็น ฟันบน และฟันล่าง และจากเส้นแบ่งในแนวด่ิง ผ่านก่ึงกลางของขา
กรรไกรบน ล่าง จะท�ำให้ฟันถกู แบง่ ออกเป็นด้านซา้ ย และขวา ดังน้นั โดย
วิธกี ารน้ี ฟนั จะถูกแบง่ เปน็ 4 สว่ น (Quadrants) คือ ฟนั บนด้านซ้าย ฟัน
บนด้านขวา ฟนั ล่างด้านซา้ ย และฟนั ล่างด้านขวา

หลักการเรียกช่ือแบบ Two digit system

หลักการ คือ แบง่ ออกเปน็ 2 ตัวเลข
ตัวแรก - แสดง Quadrant ของฟนั เชน่ Q1, Q2, Q3, Q4, Q5, Q6, Q7,
Q8
ตัวท่ีสอง - แสดงล�ำดับซ่ฟี ัน เชน่ 1, 2, 3………………8 ในฟนั แท้

ฟันแท้

Right Left Upper
Q1 Q2 Lower
Q4 Q3

ภาพท่ี 48. แสดงการเรียกช่อื ฟันแท้แต่ละซ่แี บบ two digit system

ฟันน้ำ� นม

Right Left Upper
Q5 Q6 Lower
Q8 Q7

36 บทที่ 4

การถ่ายภาพทางทันตกรรม

ภาพท่ี 49. แสดงการเรยี กช่ือฟนั น้�ำนมแต่ละซ่แี บบ two digit system

ระบบการเรยี กช่อื ฟนั จะมหี ลายระบบ แตร่ ะบบทน่ี ยิ มใชอ้ ยา่ งแพรห่ ลาย
คือ ระบบตัวเลข 2 ตัว (Two – Digit System) ระบบน้ีจะใช้ตัวเลข 2 ตัว
ตัวแรกแทนส่วนในช่องปาก ตัวท่ีสองแทนซ่ีฟันการใช้ตัวเลขแทนส่วนใน
ช่องปาก จะแบ่งออกเป็น 4 ส่วน โดยใช้เส้นลากผ่านก่ึงกลางใบหน้าและ
เส้นแบ่งคร่ึงบนล่าง (ต�ำแหน่งซ้ายขวา จะเป็นต�ำแหน่งของคนไข้) ดัง
ตัวอยา่ ง

การเรียกช่ือฟนั หน้าและหลัง ( Anteroir and posterior teeth )

Anteriors : ฟนั หน้า
1.central incisor
2.Lateral incisor
3.Canine or Cuspids

Posterior : ฟันหลัง
4.First premolar
5.Second premolar
6.Fisrt Molar
7.Scond Molar
8.Third Molar

ภาพท่ี 50. สว่ นประกอบของฟนั หน้าและฟันหลัง 37
แหล่งท่ีมา :อาจารย์ ชยั วุฒิ ฆารสินธุ์

บทท่ี 4

การถ่ายภาพทางทันตกรรม

4. หลักการเรียกช่ือฟัน

การเรียกช่อื เต็มภาษาอังกฤษของฟัน ควรระบุตามล�ำดับดังน้ี
1. ช่อื ชุดของฟัน (permanent หรือ deciduous)
2. ช่ือของขากรรไกร (maxillary หรือ mandibular)
3. บอกขา้ งของฟนั (right หรอื left)
4. ล�ำดับซ่ขี องฟันในประเภทเดียวกัน (first หรอื second หรอื third)
5. ช่อื ประเภทของฟนั (incisor หรอื canine หรอื premolar หรอื molar)

การเรียกช่อื เต็มภาษาไทยของฟัน ควรระบุตามล�ำดับดังน้ี
1. ช่ือประเภท ของฟัน (ฟนั ตัด หรอื ฟันเข้ยี ว หรอื ฟนั กรามน้อย หรอื
ฟันกราม)
2. ช่ือชุดของฟนั (ฟนั แท้ หรือ ฟนั น้ำ� นม)
3. ช่อื ขากรรไกรท่ีฟนั ต้ังอยู่ (ขากรรไกรบน หรอื ขากรรไกรล่าง)
4. ขา้ งซา้ ยหรอื ขา้ งขวา
5. ซ่ีของฟันในประเภทเดียวกัน (ซ่ีท่ีหน่ึง หรอื ซ่ีท่ีสอง ฯลฯ)


38 บทที่ 4

การถ่ายภาพทางทันตกรรม

บท ่ีท 5

การถ่ายภาพทางทันตกรรม

การถา่ ยภาพ
มาตรฐานและภาพ

ทางทันตกรรม

จากท่ีเราได้เรียนรู้องค์ประกอบต่างๆท่ีจะน�ำมาประยุกต์ใช้ในการถ่าย
ภาพทางทันตกรรมแล้ว ก็จะเข้าสู้การการถ่ายภาพ ซ่ึงการถ่ายภาพทาง
ทันตกรรมก็เปน็ หน่งึ ในศาสตรข์ องการถ่ายภาพทางการแพทย์ เพราะฉน้นั
ก็จะมใี นเร่ืองของการถ่ายภาพมาตรฐานของผู้ป่วย หรือการถ่ายภาพนอก
ชอ่ งปาก( Exter Oral ) และการถ่ายภาพฟันในชอ่ งปาก ( Intra Oral )

39

1. การถ่ายภาพนอกช่องปาก


1.ภาพหน้าตรง

ลักษณะภาพ
-ใหแ้ นวเสน้ ระนาบตา –หู เป็นเสน้
ขนาน เพ่อื ไมใ่ หก้ ้ม-แหงนเกินไป
-ให้ภาพสมดุลซ้าย-ขวา ยึดเส้น
ก่ึงกลางเปน็ หลัก
-ปรบั ความชดั ท่ีดวงตา ตามองตรง
-ด้านบนให้มองเห็นกะโหลกศรีษะ
ใหช้ ัดเจนเว้นชอ่ งว่างเล็กนอ้ ย
-ด้านล่างให้อยู่ในระดับต่�ำกว่าลูก
กระเดือกและไม่ต่�ำกว่ากระดูกไหปลาร้า
เล็กน้อย

ภาพท่ี 51. ลักษณภาพถ่ายแบบหนา้ ตรง แนวเสน้ ตรงลากจรดหางตา 2 ขา้ ง
ขนานกับขอบภาพเสน้ ก่ึงกลางต้ังฉากให้มคี วามสมดลุ ย์ท้ังซ้ายยขวา

-ระดับกล้องอยูจ่ ุดก่ึงกลางของใบหนา้
-แสงสอ่ งสว่างท่ัวท้ังใบหน้า
-เห็นเส้นเค้าโครงใบหนา้ และศรีษะชัดเจน
-ฉากหลังควรเป็น ขาว หรือ ด�ำ เพ่ือใหภ้ าพชัดเจนและสไี มผ่ ดิ เพ้ยี น

ภาพท่ี 52. ภาพแสดงการจัดท่าผู้ป่วยและต�ำแหนง่ ของกล้อง
แหล่งท่ีมา :อาจารย์ ชยั วุฒิ ฆารสนิ ธุ์

40 บทท่ี 5

การถ่ายภาพทางทันตกรรม

2.ภาพด้านข้าง

ลักษณะภาพ
- ให้แนวเสน้ จากหางตา – หู และ เสน้
จากจมูก – หูส่วนล่างขนานกับกรอบภาพ
เพ่อื ไมใ่ ห้ก้ม – แหงนจนเกินไป
- ให้เห็นขนตาหรือค้ิวอีกข้างเล็กน้อย
เพ่ือให้เหน็ ด้านข้างท่ีแนน่ อน
- ขอบภาพด้านซา้ ยใหเ้ ปดิ ชอ่ งว่างเล็ก
น้อย
- ขอบภาพด้านหลังชดิ กะโหลกศรีษะ
- ด้านล่างให้อยู่ในระดับต่�ำกว่าลูก
กระเดือก ไม่ต่�ำกว่ากระดูกไหปลาร้าเล็ก
นอ้ ย

ภาพท่ี 53. ลักษณะภาพถ่ายด้านข้าง แนวเส้นตรงหางตาขนานกันกับขอบภาพ
มองเห็นขนตาหรอื หัวค้ิวเล็กน้อย

- ระดับกล้องอยูใ่ นจุดก่ึงกลางของใบหนา้
- ปรับความชดั ท่ีดวงตา ตามองตรง
- ระยะความยาวโฟกัส ใหเ้ ท่ากับภาพถ่ายด้านหน้าตรง
- แสงสอ่ งสว่างท่ัวท้ังใบหน้า
- เห็นเส้นรอบนอกใบหน้าและศรษี ะชัดเจน
- ฉากหลงั ควรเปน็ ขาว หรอื ดำ� เพ่อื ใหเ้ หน็ ภาพชดั เจนและสไี มผ่ ดิ เพย้ี น

ภาพท่ี 54. ภาพแสดงการจัดท่าผู้ปว่ ยและต�ำแหนง่ ของกล้อง 41
แหล่งท่ีมา :อาจารย์ ชยั วุฒิ ฆารสนิ ธุ์

บทท่ี 5

การถ่ายภาพทางทันตกรรม

3.ภาพด้านเฉียง

ลักษณะภาพ
- ให้แนวเสน้ จากตา – หู ให้ระนาบขนาน
ขอบภาพ เพ่อื ไมใ่ หก้ ้ม – แหงนเกินไป ใบหนา้
ตรง
- ใหผ้ ปู้ ่วยยืนเฉยี งประมาน 45 องศา ให้
เหน็ โหนกแก้มอีกขา้ งเล็กนอ้ ยใหห้ วั ตาชดิ สนั
จมูก
- ระดับกล้องอยูจ่ ุดก่ึงกลางของใบหนา้
- ปรับความชัดท่ีดวงตา
- ระยะความยาวโฟกสั ใหเ้ ทา่ กบั ภาพถา่ ย
หน้าตรง

ภาพท่ี 55. แสดงใบหนา้ ด้านเฉียง

- แสงสอ่ งสว่างท่ัวท้ังใบหน้า
- ใหเ้ หน็ เค้าโครงใบหนา้ และศรษี ะชดั เจน
- ฉากหลงั ควรเปน็ ขาว หรอื ดำ� เพ่อื ใหเ้ หน็ ภาพชดั เจนและสไี มผ่ ดิ เพย้ี น

ภาพท่ี 56. ภาพแสดงการจัดท่าผปู้ ่วยและต�ำแหนง่ ของกล้อง
แหล่งท่ีมา :อาจารย์ ชยั วุฒิ ฆารสนิ ธุ์

สรุปลักษณะภาพถ่ายนอกชอ่ งปากท่ีดี
- ระยะภาพหรอื ระยะโฟกสั แตล่ ะดา้ นมรี ะยะหา่ งเทา่ กัน หรอื ใกลเ้ คยี ง
กันท่ีสุด
- ใบหน้าต้ังฉาก ศรษี ะไมเ่ อียง แนวเส้นสายตาหเู ป็นระนาบขนาน
- ภาพหนา้ ตรงสมดลุ ซ้ายขวาเม่ือลากเส้นก่ึงกลาง

42 บทที่ 5

การถ่ายภาพทางทันตกรรม

- ภาพด้านขา้ งให้ผู้ปว่ ยยืนหันข้างท้ังตัว

ภาพท่ี 57. ภาพเปรยี บเทียบระยะการถ่ายเท่ากัน

ภาพท่ี 58.

2. การถ่ายภาพภายในชอ่ งปาก

2.1 ด้านรมิ ฝีปาก ( Labial ) หรอื ด้านหนา้ ( Front )
2.2 ด้านบดเค้ียวบน ( Mexillary Occlusal, Upper Arch )
2.3 ด้านบดเค้ียวล่าง ( Mandibular Occlusal, Lower Arch )
2.4 ด้านฟันด้านแก้ม ( Buccal, Left and Right )
2.5 ด้านเพดานปาก ( Palatal )
2.6 ด้านลิ้น ( Lingual )
2.7 ภาพรอยโรค ( Lesion ) หรอื ภาพระยะใกล้มาก ( Close up )

2.1 ด้านริมฝปี าก ( Labial ) หรอื ด้านหนา้ ( Front )

ภาพท่ี 59. ภาพถ่ายด้านรมิ ฝปี าก

แหล่งท่ีมา :อาจารย์ ชัยวุฒิ ฆารสินธุ์



บทท่ี 5 43

การถ่ายภาพทางทันตกรรม

ลักษณะภาพ
- ใหส้ บฟนั หลัง ( ฟนั กราม ) โดยปกติฟันบนจะครอบฟันล่าง
- ใหแ้ นวเสน้ สบฟนั ขนานกับกรอบภาพ เพ่อื ไมใ่ หก้ ้มหรอื แหงนหนา้ จน
เกินไป
- ปรบั ความชดั ท่ีฟนั เขย้ี ว ( Canine ) เพ่อื ใหภ้ าพชดั ท้งั ฟนั หนา้ และฟนั
หลัง (หลักการความชัดลึกของภาพ : Depth of fied )
- ภาพใหค้ วามสมดลุ ซ้ายขวา ถ่ายให้ครบทุกซ่ีท้ังฟนั หน้าและฟนั หลัง

2.2 ด้านบดเค้ียวบน ( Mexillary Occlusal, Upper Arch )

ภาพท่ี 60. แสดงจุดโฟกัสท่ีฟันกรามนอ้ ยซ่ที ่ี 1 หรือ 2 โดยยดึ แนวเสน้ ก่ึงกลาง
แหล่งท่ีมา :อาจารย์ ชยั วุฒิ ฆารสินธุ์

ลักษณะภาพ
- อ้าปากให้กว้างท่ีสดุ เท่าท่ีจะท�ำได้
- สอดกระจกเบอร์ 3 หรอื กระจกใหญ่ ปรบั กระจกท�ำมุมประมาณ 45
องศา จับใหน้ ิ่ง
- ใหม้ องเห็นครอบคลุม ฟนั ซ่หี น่งึ ถึงฟันซ่ีสุดท้าย
- ถ่ายภาพในหระจก ไมถ่ ่ายติดฟันจรงิ
- ปรับความชดั ท่ีฟันกรามน้อยซ่ีท่ีหน่ึง
- ใหภ้ าพสมดลุ ซ้ายขวาและไมเ่ อียงขา้ งใดขา้ งหน่ึง
2.3 ด้านบดเค้ียวล่าง ( Mandibular Occlusal, Lower Arch )
ลักษณะภาพ
- อ้าปากให้กว้างท่ีสดุ เท่าท่ีจะท�ำได้
- สอดกระจกเบอร์ 3 หรือกระจกใหญ่ ปรับกระจกท�ำมุมประมาณ 45
องศา จับให้นิ่ง
- ให้มองเห็นครอบคลมุ ฟันซ่หี น่ึงถึงฟนั ซ่ีสดุ ท้าย

44 บทท่ี 5

การถ่ายภาพทางทันตกรรม

ภาพท่ี 61. แสดงจุดโฟกัสท่ีฟนั กรามน้อยซ่ที ่ี 1โดยยึดแนวเสน้ ก่ึงกลาง

แหล่งท่ีมา :อาจารย์ ชยั วุฒิ ฆารสินธุ์

- ให้กระดกลิ้นแตะเพดาน เพ่อื ไมใ่ ห้บังเหงือกและฟนั
- ถ่ายภาพในหระจก ไมถ่ ่ายติดฟนั จริง
- ปรบั ความชดั ท่ีฟันกรามนอ้ ยซ่ีท่ีหน่ึง
- ให้ภาพสมดุลซา้ ยขวาและไมเ่ อียงข้างใดขา้ งหน่ึง
2.4 ด้านฟนั ด้านแก้ม ( Buccal, Left and Right )

ภาพท่ี 62. จุดโฟกัสท่ีฟันกรามน้อยซ่ที ี 2 โดยยึดแนวเส้นสบฟันขนาดขอบภาพ

แหล่งท่ีมา :อาจารย์ ชยั วุฒิ ฆารสินธุ์

ลักษณะภาพ
- ใสก่ ระจกขนาดเลก็ หรอื อาจเอาท่แี ยกแกม้ ออกกไ็ ดใ้ นขา้ งท่ใี สก่ ระจก
- ปรบั กระจกท�ำมมุ ประมาณ 45 องศา
- ใหส้ บฟนั ดา้ นหลงั ( ฟนั กราม ) โดยปกตฟิ นั บนจะครอบฟนั ลา่ ง ยกเวน้
คนไข้ไมส่ ามารถท�ำได้
- แนวเสน้ สบฟนั ขนานกับขอบภาพ แนวเส้นก่ึงกลางต้ังฉาก
- ปรบั ความคมชดั ท่ีฟนั กรามนอ้ มซ่ีท่ีหน่ึง ( First Premolar )
- ถ่ายภาพฟันในกระจก ถ่ายใหค้ รบ ซ่ี 1 – 8 หรือซ่สี ุดท้าย

บทท่ี 5 45

การถ่ายภาพทางทันตกรรม

2.5 ด้านเพดานปาก ( Palatal )

ภาพท่ี 63. แสดงจุดโฟกัสท่ีฟนั กรามน้อยซ่ีท่ี 1หรอื 2 โดยยึดแนวเส้นระนาบฟัน
แหล่งท่ีมา :อาจารย์ ชัยวุฒิ ฆารสินธุ์

ลักษณะภาพ
- ให้ผูป้ ่วยอ้าปากให้กว้าง
- ใสก่ ระจกเบอร์ 1หรอื กระจกเล็ก เขา้ ด้านในใหถ้ ึงซ่สี ุดท้าย
- ปรบั ความชดั ฟันกรามนอ้ ยซ่ีท่ี1 หรือ 2
- ถ่ายภาพในกระจก ถ่ายให้ครบ ซ่ที ่ี 1 -8 หรอื ซ่สี ดุ ท้ายหรือแล้วแต่จุด
ประสงค์และความต้องการ
- อาจถ่ายแยกฟันหนา้ และฟนั หลัง
- ให้แนวเสน้ ระนาบฟนั ขนานขอบภาพไมเ่ อียงข้ึนหรือลง
2.6 ด้านลิ้น ( Lingual )

ภาพท่ี 64. แสดงจุดโฟกัสท่ีฟนั กรามน้อยซ่ที ่ี 1 หรือ 2 โดยยดึ แนวเส้นระนาบ
แหล่งท่ีมา :อาจารย์ ชัยวุฒิ ฆารสินธุ์

46 บทที่ 5

การถ่ายภาพทางทันตกรรม

ลักษณะภาพ
- ให้ผปู้ ว่ ยอ้าปากใหก้ ว้าง
- ใสก่ ระจกเบอร์ 1หรอื กระจกเล็ก เข้าด้านในให้ถึงซ่ีสุดท้าย
- ปรบั ความชัดฟนั กรามน้อยซ่ีท่ี1 หรอื 2
- ถ่ายภาพในกระจก ถ่ายให้ครบ ซ่ีท่ี 1 -8 หรอื ซ่ีสุดท้ายหรือแล้วแต่จุด
ประสงค์และความต้องการ
- อาจถ่ายแยกฟันหนา้ และฟนั หลัง
- ให้แนวเสน้ ระนาบฟันขนานขอบภาพไมเ่ อียงข้ึนหรือลง

2.7 ภาพรอยโรค ( Lesion ) หรอื ภาพระยะใกล้มาก ( Close up )

ภาพท่ี 65. ตัวอยา่ งภาพถ่ายรอยโรคระยะใกล้ 47
แหล่งท่ีมา :อาจารย์ ชัยวุฒิ ฆารสนิ ธุ์

บทท่ี 5

การถ่ายภาพทางทันตกรรม

ลักษณะภาพ
- ถ่ายโดยตรงในต�ำแหน่งรอยโรคหรือใช้กระจกช่วยในกรณีท่ีไม่
สามารถถ่ายโดยตรงได้
- จัดภาพมมุ กล้องใหเ้ หน็ ชัดเจนท่ีสุด
- จุดท่ีต้องการเนน้ เหน็ รอยโรค
- ให้ถ่ายตามหลักของต�ำแหน่งทางกายวิภาค คือไม่เอียง หรือเล่นมุม
กล้อง
- ให้ค�ำนึงถึงแนวระนาบฟนั
- ภาพท่ีถ่ายมาแล้วต้องให้รู้ว่า ต�ำแหนง่ ใดในชอ่ งปาก
- ปรับความคมชัดท่ีจุดท่ีต้องการเนน้

3.ข้นั ตอนถ่ายภาพในชอ่ งปาก
3.1ผปู้ ว่ ยนอนเก้าอ้ีท�ำฟนั

ภาพท่ี 66. แสดงระดับเก้าอ้ีของผูป้ ่วยและต�ำแหนง่ ขอชา่ งภาพ


- ปรบั ระดับให้พอดีพอเหมาะกับชา่ งภาพ
- ปรับเก้าอ้ีท�ำฟันให้สูงต่�ำพอดีกับช่างภาพให้เอียงประมาณ 30-45
องศา
- ชา่ งภาพยนื ดา้ นขา้ งขวาของผปู้ ว่ ย เพราะเขา้ ออกสะดวกไมก่ ดี ขวาง
- ใหผ้ ปู้ ว่ ยเอียงหนา้ เขา้ หากล้องเล็กนอ้ ย ใหต้ รงก่ึงกลางหอ้ ง ภาพจะ

48 บทท่ี 5

การถ่ายภาพทางทันตกรรม

ไมเ่ อียงและท�ำให้ถ่ายภาพได้ง่าย
3.2 ใสท่ ่ีแยกรมิ ฝปี าก และแก้ม
- การใส่ท่ีแยกแก้มและริมฝีปาก ให้สอดใส่ระหว่างแก้มและฟันถ้า

เปน็ ชนิด พลาสติกโค้งชิ้นเดียวจะมีแรงดึงออก ท�ำใหไ้ มต่ ้องดึงจะดันแยก
แก้มรมิ ฝปี ากออกเอง

- ท่ีดึงแก้มและรมิ ฝีปากชนิดแยกกัน 2 อัน ต้องใช้มอื จับดึงอาจชว่ ย
ใหช้ ว่ ยขา้ งเก้าอ้ีหรือผู้ปว่ ยชว่ ยจับ

ภาพท่ี 67. แสดงการใสท่ ่ีแยกรมิ ฝีปาก


3.3 ใสก่ ระจกด้านบดเค้ียว

ภาพท่ี 68. การใสก่ ระจกถ่ายด้านบดเค้ียว

- ใสก่ ระจกเข้าในปาก เลือกกระจกให้เหมาะกับปากผปู้ ว่ ย
- ถ่ายฟันบนและล่างด้านบดเค้ียวท้ังปาก ใหใ้ ช้ใสก่ ระจกใหญ่
- ปรับกระจกใหเ้ อียงข้ึนหรอื ลง ประมาณ 45 องศา หรือตามความ

บทท่ี 5 49

การถ่ายภาพทางทันตกรรม

เหมาะสมผ้ปู ว่ ยบางคนอาจอ้าปากได้มากน้อยต่างกัน
- ถ้ากระจกเป็นฝ้าขาวให้เป่าด้วยเคร่ืองเป่าลม เพราะฝ้าจะบังฟัน

ท�ำให้มองไมเ่ ห็นรายละเอียด
ฟนั บน
- ใส่กระจกเข้าในปากปรับลงล่างประมาณ 45 องศา หรือตามความ

เหมาะสม ปรับความชดั ภาพสะท้อนท่ีกระจกเงา
ฟันล่าง
- ใส่กระจกเข้าในปากปรับข้ึนบน 45 องศา หรือตามความเหมาะสม

ปรบั ความชัดภาพสะท้อนท่ีกระจกเงา

ถา้ กระจกเปน็ ฝา้ ขาวใหเ้ ปา่ ลมจนหายหรอื นำ� กระจกออกมาแกวง่ ใหห้ าย
แล้วค่อยใสใ่ หม่ ให้ผปู้ ว่ ยหายใจทางจมูก


3.4 การใสก่ ระจกด้านแก้ม

ภาพท่ี 69. แสดงการใสก่ ระจกถ่ายด้านแก้ม

ฟนั ด้านแก้ม ซา้ ยขวา
- ใหผ้ ู้ปว่ ยอ้าปากเล็กนอ้ ย
- สอดกระจกเบอรข์ นาดเล็กเขา้ ในปากดันออกด้านแก้มประมาณ 30-
45 องศา
- ปรบั กระจกให้ต้ังฉากกับฟนั ใหด้ ันกระจกใหเ้ หน็ ฟนั ซ่สี ุดท้าย
- จับกระจกให้น่งิ ระวังไมใ่ ห้นว้ิ ย่นื เข้าไปในกระจก

บทท่ี 5

50 ก า ร ถ ่ า ย ภ า พ ท า ง ท ั น ต ก ร ร ม

- ถ่ายภาพในกระจกปรับความชดั ฟันกรามนอ้ ยซ่ีท่ีหน่งึ
- ใหแ้ นวเสน้ สบฟนั ขนานกบั ขอบภาพและแนวเสน้ ก่งึ กลางภาพต้งั ฉาก
กับภาพ

3.5 ต�ำแหนง่ การถ่ายภาพ และการยนื ถ่ายภาพ

ภาพท่ี 70. แสดงต�ำแหนง่ การยนื ถ่ายภาพฟนั ท่ีถกู ต้อง

- ควรยนื ด้านขวาของเก้าอ้ีท�ำฟนั หรอื ด้านขวามอื ของคนไข้ เพราะเขา้
ออกสะดวกไมม่ ีสิง่ กีดขวาง

- การยืนต้องยนื ใหม้ ่ันคง อาจกว้างเท้าขา้ งใดข้างหน่ึงไปขา้ งหน้าเพ่อื
การทรงตัวท่ีดี

- การจับกล้อง ต้องจับให้ดีและถูกต้อง ยึดสายกล้องท่ีมีหรือคล้องคอ
ไว้ป้องกันกล้องหล่น ระวังไมใ่ ห้สายล่มุ ลามอาจเก่ียวหรอื โดนผ้ปู ่วย

- ให้ม่ันใจว่าปรับภาพชัดแล้ว ไมม่ ีเลือดหรือน้ำ� ลายตรวจเช็คภาพใหด้ ี
ครบถ้วน จัดภาพใหด้ ีไมม่ สี ิง่ ใดบดบังฟัน

- กดปุม่ ชตั เตอร์เบาๆ ยนื ใหน้ ิ่งแขนควรแนบล�ำตัวเพ่อื ไมใ่ หก้ ล้องไหว
ซ่ึงอาจท�ำใหภ้ าพไมค่ มชดั

- ตรวจเชค็ ภาพใหด้ ีว่ามจี ุดบกพรอ่ งหรอื ไมถ่ ้ามคี วรถ่าใหมท่ ันที จะได้
ไมเ่ สยี เวลานดั ผ้ปู ว่ ยมาถ่ายใหม่



บทท่ี 5 51

การถ่ายภาพทางทันตกรรม

3.6 ถ่ายบัตรผปู้ ว่ ยหรือปกแฟ้มผปู้ ว่ ย

ภาพท่ี 71. ตัวอยา่ งการถ่ายปกแฟ้ม
แหล่งท่ีมา :https://image.freepik.com

ก่อนหรอื หลังถ่ายภาพผปู้ ว่ ย ควรถ่ายบตั รผปู้ ว่ ย หรอื ปกแฟม้ ประวัติ
ผู้ป่วย เพ่อื บันทึกช่อื ผ้ปู ว่ ย หรอื ทันตแพทยผ์ ูท้ �ำการรกั ษา ถ้าไมม่ ใี ห้เขยี น
ลงบนกระดาษท้ังช่ือผปู้ ่วยและทันตแพทยแ์ ละถ่ายภาพเก็บไว้ เพทช่ือให้
ง่ายในการค้นหาและเพ่ือไม่ให้สับสน เนืองจากภาพจะมีจ�ำนวนมากข้ึน
เร่ือยๆ อาจท�ำใหย้ ากในการค้นหา

3.7 การวิเคราะหภ์ าพถ่ายทางทันตกรรม
การวิเคราะหภ์ าพถ่ายทางทันตกรรม เปน็ การพจิ ารณาภาพหลังจาก
ท่ีเราถ่ายภาพมาแล้วว่าภาพมีคณุ ภาพและถูกต้องไหม สมบูรณแ์ บบเพียง
ใด และมีจุดบกพร่องหรือไม่ เพ่ือน�ำไปประกอบส่ือการสอน การรักษา
วินิจฉัยโรค หรอื ประกอบการท�ำเอกสารต�ำราวิชาการ หรือวิจัย ได้อยา่ งมี
ประสิทธิภาพ หากภาพท่ีได้ออกมามีความชัดเจนสมบูรณ์ก็จะท�ำให้เป็น
ประโยชนต์ ่อการนำ� ไปใชอ้ ยา่ งมาก

บทท่ี 5

52 ก า ร ถ ่ า ย ภ า พ ท า ง ท ั น ต ก ร ร ม

ภาพท่ี 72. ตัวอยา่ งท่ี 1 ภาพฟนั โดนตัดขาด

แหล่งท่ีมา :อาจารย์ ชัยวุฒิ ฆารสินธุ์

จากภาพฟันโดนตัดออกไปเป็นเงาด�ำ สาเหตุเกิดจากการปรับกระจก
สะท้อนภาพไมข่ นาน แนวกระจกไมต่ รงท�ำใหร้ ูปฟนั ไมค่ รอบคลมุ ฟนั ท�ำให้
ภาพโดนตัดไป

ภาพท่ี 73. ตัวอยา่ งท่ี 2 ภาพมีฟองน้ำ� ลาย

แหล่งท่ีมา :อาจารย์ ชัยวุฒิ ฆารสนิ ธุ์

ลักษณะของภาพมีฟองน้�ำลายซ่ึงท�ำให้ภาพไม่ดี เพราะอาจบังราย
ละเอียดต่างๆของภาพ เชน่ เหงือก แผลหรอื รอยโรคต่างๆ ควรเชด็ ด้วยสำ� ลี
หรอื เคร่ืองดดู น้ำ� ลายออกให้หมดก่อนถ่ายภาพ

บทท่ี 5 53

การถ่ายภาพทางทันตกรรม

ภาพท่ี 74. ตัวอยา่ งท่ี 3 ภาพไมส่ มดุลและไมค่ รบทกุ ซ่ี
แหล่งท่ีมา :อาจารย์ ชัยวุฒิ ฆารสินธุ์

ลักษณะภาพไม่สมดุลซ้ายขวา และถ่ายไม่ครอบคลุมฟันท้ังหมด ภาพ
สะท้อนในกระจกไมค่ รบโดนตัดบางสว่ นออกไป เน่ืองจากปรบั กระจกไมด่ ี
กระจกอาจเล็กเกินไป อาจต้องใชก้ ระจกเบอร์ใหญข่ ้ึน

ภาพท่ี 75. ตัวอยา่ งท่ี 4 ภาพท่ีมที ่ีดึงแก้มและริมฝีปากบงั ฟนั และถ่ายติดนิว้ มือ
แหล่งท่ีมา :อาจารย์ ชยั วุฒิ ฆารสินธุ์

ลักษณะภาพท่ีมีท่ีดึงริมฝีปากและริมฝีปากบังฟันเน่ืองจากใส่ท่ีดึงริม
ฝีปากไมด่ ีท�ำให้ดันเข้ามาบงั ฟัน และมีนิว้ มอื ติดมาด้วย

54 บทท่ี 5

การถ่ายภาพทางทันตกรรม

ภาพท่ี 76. ตัวอยา่ งท่ี 5 แสงของภาพไมส่ ม่ำ� เสมอ

แหล่งท่ีมา :อาจารย์ ชยั วุฒิ ฆารสนิ ธุ์

ลักษณะของภาพมแี สงสว่างไมเ่ ท่ากันถกู แบง่ เปน็ สองสว่ นฟนั ด้านหลัง
มดื ฟนั หนา้ สว่าง เน่อื งจากใชไ้ ฟสอ่ งฟนั ของเก้าอ้ีท�ำฟนั แสงสอ่ งว่างไมท่ ่ัว
ถึงท�ำใหม้ เี งาของฟนั เขา้ มาบัง

ภาพท่ี 77. ตัวอยา่ งท่ี 6 ภาพมมุ สูง แนวเสน้ ไมข่ นาน

แหล่งท่ีมา :อาจารย์ ชยั วุฒิ ฆารสินธุ์

ลักษณะภาพ แนวเส้นสบฟันไมข่ นานและก่ึงกลางเอียงเน่ืองจากกล้อง
อยูส่ งู เกินไป ท�ำให้แนวสบฟนั โค้งข้ึนไมเ่ ปน็ เส้นตรง แนวเส้นก่ึงกลางเอียง
เน่ืองจากกล้องไมข่ นานต้ังฉากกับฟัน

บทท่ี 5 55

การถ่ายภาพทางทันตกรรม

ภาพท่ี 78. ตัวอยา่ งท่ี 7 ภาพมมุ ต่�ำ
แหล่งท่ีมา :อาจารย์ ชยั วุฒิ ฆารสนิ ธุ์

ลักษณะภาพ แนวเสน้ สบฟนั ไมข่ นานโค้งลงเน่อื งจากกล้องอยูต่ ่�ำเกินไป

ภาพท่ี 79. ตัวอยา่ งท่ี 8 ภาพเอียงและถ่ายติดฟนั จริงมาก
แหล่งท่ีมา :อาจารย์ ชยั วุฒิ ฆารสินธุ์

ลักษณะภาพ แนวเส้นสบฟันไม่ขนานกับภาพ ภาพเฉียงขึ้นมาก และ
ถ่ายติดฟนั จรงิ มากเกินไป

56 บทท่ี 5

การถ่ายภาพทางทันตกรรม

ลักษณะภาพในชอ่ งปากท่ีดี

1. ภาพต้องมคี วามคมชดั
2. ถ่ายฟนั ใหค้ รบทุกซ่ี
3.แนวเสน้ แบง่ กลางภาพไมเ่ อียง ภาพต้องสมดุล
4.แนวเส้นสบฟนั ขนาน และสบฟนั ใหถ้ กู ต้อง
5.ไมม่ เี ลือด น้�ำลาย หรอื เศษอาหาร
6. ไมม่ ีอุปกรณใ์ ดๆ บดบังภาพ
7. แสงสว่างสอ่ งท่ัวถึงสม่ำ� เสมอ
8. ภาพไมส่ ว่างหรอื มืดเกินไป
9. สีของฟันและเหงือกไมผ่ ิดเพ้ยี นจากของจริง
10. ภาพถ่ายระยะใกล้ต้องให้รู้ว่าอยู่ต�ำแหน่งใดของปากหรือใบหน้า
หรือใหร้ ู้ว่าเปน็ ฟนั ซ่ีใด อาจถ่ายภาพโดยรวมก่อน แล้วถ่ายภาพระยะใกล้
มากอีกภาพ
11. อาจถ่ายโดยตรง ไมต่ ้องใช้กระจก เว้นแต่กระจก

บทท่ี 5 57

การถ่ายภาพทางทันตกรรม

สรปุ

การถ่ายภาพผปู้ ว่ ยทางทันตกรรมท่ีกล่าวมาท้ังหมดน้นั เปน็ การถ่ายรูป
ด้านมาตรฐานข้ันพ้ืนฐานท่ีจ�ำเปน็ ต้องนำ� ไปใชป้ ระกอบการเรียนการสอน
และวินิจฉัยโรค และยังมีรายละเอียดอ่ืนอีกตามความเหมาะสม หรือตาม
แต่ละสาขาวิชาซ่งึ อาจมคี วามแตกต่างกันไป และผถู้ ่ายภาพจะต้องมคี วาม
รู้พ้ืนฐานด้านการถ่ายภาพพอสมควร กล้องแต่ละย่ีห้อก็ต่างมีคุณสมบัติท่ี
แตกต่างกันออกไปด้วย ดังน้ันควรทดสอบกล้องถ่ายภาพและปรบั ค่าต่างๆ
ให้พอดีและบนั ทึกค่าไว้ ก่อนน�ำไปใชจ้ รงิ

ข้อควรระวังและขอ้ ควรปฏิบตั ิในการถ่ายภาพ

1. การใขก้ ล้องถ่ายภาพ ควรเลือกกล้องและเลนสถ์ ่ายภาพใหเ้ หมาะสม
ไม่อย่างน้ันภาพท่ีได้จะมีความผิดเพ้ียนท้ังสีและรูปทรง และเลือกแฟลช
วงแหวนท่ีสามารถสอ่ งสว่างลึกถึงในชอ่ งปาก

2. ภาพต้องถูกต้องตามหลักของการวิภาคฟัน ให้ระวังแนวเส้นสบฟัน
ขนานกันกับขอบภาพ ภาพมีความสมดุลไมเ่ อียงข้างใดข้างหน่งึ ถ่ายภาพ
ฟันให้ครบทุกซ่ี ไม่ให้เกิดฟองน้�ำลายหรือเลือด ไม่ถ่ายติดมือ เคร่ืองมือ
อุปกรณต์ ่างๆ กระจกต้องไมเ่ ปน็ ฝา้ หรอื ไอน้ำ� พยายามใหผ้ ปู้ ว่ ยหายใจทาง
จมูกเพ่ือลดฝ้าในกระจก หรือเป่ากระจกด้วยลม หรือแกว่งกระจกไปมา
กระจกต้องไม่มีรอยขีดข่วนก่อนชัตเตอร์ต้องให้แน่ใจก่อนว่าภาพคมชัด
ดีแล้วหรือยงั

3. ต�ำแหนง่ การถ่ายภาพ ถ้าถ่ายภาพในชอ่ งปากให้ยนื ด้านข้างหันหน้า
เข้าหาผู้ป่วยปรับเก้าอ้ีท�ำฟันให้พอดี และให้สะดวกพอเหมาะกับการถ่าย
ภาพท่ีสดุ ยนื ถ่ายภาพใหม้ ่ันคงอาจก้าวขาขา้ งหน่ึงไปขา้ งหนา้ เวลาโนม้ ตัว
ไปด้านหนา้ ขณะถ่ายภาพจะท�ำให้ม่นั คง จับกล้องน่งิ ถ้ามีสายกล้องใหร้ วบ
ไว้ หรือพันรอบแขน หรือคล้องคอไว้ไมใ่ ห้โดนผู้ปว่ ย สำ� หรับชา่ งภาพอาจ
มผี า้ ปดิ ปากหรอื หนา้ กากอนามยั ปอ้ งกันก็ได้ เพ่อื ปอ้ งกันการติดเช้อื ระบบ
ทางเดินหายใจ

4. การจัดท่าผู้ป่วยถ่ายภาพภายนอกช่องปาก ในการถ่ายภาพใบหน้า
จัดให้ผู้ป่วยยืนตตรงห่างจากฉากเล็กน้อย แขนทั้งสองข้างแนบล�ำตัว ให้
รักษาระยะห่างท้ังด้านหน้าในระดับสายตาไม่โน้มตัว ไม่ก้ม หรือเงยหน้า
ยกเว้นต้องการถ่ายภาพใบหนา้ ในกรณพี เิ ศษ หรือถ่ายเจาะจงเฉพาะท่ีจัด
ให้ผู้ป่วยยืนตรง ห่างจากฉากหลังเล็กน้อย แขนท้ังสองข้างแนบล�ำตัวให้

บทท่ี 5

58 ก า ร ถ ่ า ย ภ า พ ท า ง ท ั น ต ก ร ร ม

รกั ษาระยะหา่ งท้ังด้านหนา้ และด้านเฉยี ง เท่ากันทกุ ด้าน และต�ำแหนง่ ของ
กล้องอยู่จุดก่ึงกลางของใบหน้า เพราะถ้าต่�ำหรือสูงอาจท�ำให้มองเห็น
เค้าโครงใบหนา้ ไมช่ ดั เจน ผปู้ ว่ ยไมค่ วรมเี คร่อื งประดับรุงรงั หรอื บงั ใบหนา้

5. ชา่ งภาพตอ้ งมคี วามชำ� นาญในการถา่ ยภาพ กลอ้ งถา่ ยภาพแตล่ ะยห่ี อ้
มีความแตกต่างกัน ดังน้ันช่างภาพควรเรียนรู้หน้าท่ีของกล้องให้ดีและฝึก
ใชก้ ล้องใหค้ ล่องและเตรยี มอุปกรณใ์ หพ้ รอ้ ม เน่อื งจากการถ่ายภาพผปู้ ว่ ย
ต้องรวดเร็ว โดยเฉพาะถ่ายภาพในช่องปาก เพระถ้าช้ามากอาจมีน้�ำลาย
ออกมามาก ต้องเสียเวลาซับน้�ำลาย ดังน้ันช่างภาพต้องมีสมาธิ สุขุม
รอบคอบ และอดทน

6. ถ่ายช่ือผูป้ ว่ ยและทันตแพทย์เจ้าของผู้ปว่ ย ก่อนถ่ายภาพผปู้ ่วยควร
ถ่ายช่ือผู้ป่วย เลขท่ีผู้ป่วยหรือทันตแพทย์ไว้ก่อนเสมอ ควรมีแบบฟอร์ม
สำ� หรบั กรอกขอ้ มลู ถา่ ยภาพโดยเฉพาะและเขยี นรายละเอยี ดตา่ งๆและถา่ ย
ภาพไว้ก่อน เพ่ือไม่ให้เกิดความสับสนกรณีท่ีมีผู้ป่วยจ�ำนวนมาก และเม่ือ
นำ� ภาพมาโหลดลงคอมพวิ เตอร์ ควรสรา้ งโฟลเดอรแ์ ยกเปน็ ช่อื ทันตแพทย์
เจ้าของผปู้ ่วย ช่อื ผู้ป่วย หรอื วันเดือนปีท่ีถ่ายภาพ

7. ปัจจัยอ่ืนๆ ผู้ป่วยบางคนอาจไม่ให้ความร่วมมือในการถ่ายภาพฟัน
เชน่ ผู้ป่วยเด็ก ทันตแพทย์ ผูช้ ว่ ยทันตแพทย์ หรอื ชา่ งภาพเอง อาจต้องใช้
หลักจิตวิทยาพดู จาเกล้ียกล่อมให้ผู้ป่วยยอมใหถ้ ่ายภาพ

การถ่ายภาพผู้ป่วย ต้องอาศัยความร่วมมือประสานงานระหว่างผู้ช่วย
ทันตแพทยแ์ ละทันตแพทย์ เพ่อื ใหเ้ กิดความราบร่นื คล่องตัว และเพ่อื ให้
ได้ภาพออกมาดีท่ีสุด

บทท่ี 5 59

การถ่ายภาพทางทันตกรรม



การถ่ายภาพทางทันตกรรม G

A ดรรชนี
Angle lens – 12
Anterior – 37 Maxillary – 38
AF-S – 30 Micro – 18
Aperture – 26 Mirror – 22

B P
Bracket – 21 Permanat teeth – 32
Buccal – 45 Pocket – 21

C L
Central incisor – 34 Lantern slide - 4
Close up – 43 Lateral incisor – 34
Lens – 10
D Lesion – 43
Deciduous teeth – 32 Lingual – 46
DSLR – 8
Q
Quadrants – 35

E R
Exter oral - 39 Righ flash – 19

F S
Fish eye – 17 Shutter speed – 25
Flash – 19
T
I Twinflash – 20
Intra oral – 39
ISO – 27 U
Upper arch – 44
M
Macro – 18 W
Mandibular – 44 White balance – 29



การถ่ายภาพทางทันตกรรม H

บรรณานกุ รม

ชยั วุฒิ ฆารสินธุ.์ การถ่ายภาพทางทันตกรรม DENTAL PHOTOGRAPHY. 2560,
ส่อื คอมพวิ เตอรช์ ว่ ยสอน

ดษุ ฎี มุสกิ โปดก, บรรณาธิการ การผลิตงานถ่ายภาพทางการแพทย์ 2 Medical
Photography Production II. ขอนแก่น : ภาควิชาการวิภาคศาสตร์
คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น, 2552

B.S.Kraus, R.E.Jordan, L.Abrums. Dental anatomy and occlusion.
The Williams and Wikins; Maryland. 1969.

M.M.Ash, S.J.Nelson. Wheeler’s Dental Anatomy Physiology, and
Occlusion. Saunders; St.Louis. 2003.

สทิ ธิชัย วนจันทรรกั ษ์. เอกสารค�ำสอนเร่ืองการเรียกช่ือฟัน.
คณะทันตแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม.่ 2550.

การถ่ายภาพ
ทางทันตกรรม
Dental Photography