สำนวนไทย

bcadbcadbcadbcadbcadbca bcadbcadbcadbcadbcadbca สำนวนไทย ฉบับราชบัณฑิตยสถาน 83 สำนวน เอาปูนหมายหัว กาญจนาคพันธุ์อธิบายมูลเหตุของ สำนวนนี้ว่ามาจากความเชื่อของคนไทยสมัยโบราณ ถ้าเด็กตายตั้งแต่ อายุยังน้อย ผู้ใหญ่จะเอาปูนมาแต้มไว้ที่หน้าผากหรือตามตัว เพื่อเป็น เครื่องหมายว่า หากบุตรที่มาเกิดใหม่มีปานในตำแหน่งที่ได้ป้ายปูนไว้ เหมือนกับบุตรคนที่ตายไปก็จะได้มั่นใจว่าได้บุตรคนเดิมมาเกิดใหม่ เอาปูนหมายหัว เดิมหมายถึง เอาปูนแดงทำเครื่องหมายไว้ ให้เป็นที่สังเกตได้ เมื่อกลายเป็นสำนวนหมายถึง คาดหมายว่าจะต้อง เป็นไปตามที่คิดไว้ และใช้ในทางไม่ดี เอามือซุกหีบ คำว่า หีบ ในที่นี้ ถ้าเป็นคำกริยา มีความหมายว่า ใช้เครื่องมือ รีดหรือบีบให้ได้ส่วนที่ต้องการออกมา เช่น หีบอ้อยให้ได้น้ำอ้อย, หีบฝ้ายเพื่อเค้นเอาปุยฝ้ายออกจากเมล็ด หีบ ยังมีความหมายว่า อัดหรือหนีบให้ได้รูปตามที่ต้องการ เช่น หีบสไบเพื่ออัดผ้าสไบให้เป็น รอยจีบ ถ้าเป็นคำนาม หีบ หมายถึง เครื่องมือสำหรับหีบสิ่งต่าง ๆ นั้น คนที่ไม่ได้ทำงานเกี่ยวกับการหีบสิ่งต่าง ๆ จะต้องระวังที่จะไม่เข้าไปยุ่ง โดยเอามือเข้าไปใกล้ ๆ เครื่องหีบ เพราะอาจจะถูกหีบมือแตกได้ สำนวน เอามือซุกหีบ หมายถึง หาเรื่องเดือดร้อนหรือ ความลำบากใส่ตัวโดยที่ตนไม่มีหน้าที่เกี่ยวข้องด้วย ซึ่งจะทำให้ได้รับ อันตราย เช่น เขากำลังประท้วงกันอยู่ตรงหน้าที่ทำงาน เธอก็ไม่ได้ เกี่ยวอะไรกับเขาด้วย จะไปร่วมกับเขาทำไม เอามือซุกหีบแท้ ๆ เลย เธอนี่ _12-0279(001-084).indd 83 3/12/12 2:32:34 PM

bcadbcadbcadbcadbcadbca 84 โอละพ่อ โอละพ่อ เป็นสำนวน หมายความว่า กลับเป็นตรงกันข้าม เป็นสำนวนที่มักใช้กับเรื่องที่มีการเข้าใจผิดกัน เช่น เรื่องที่พ่อให้ข่าวว่า ลูกพามาทิ้งไว้ ผู้คนจึงประณามลูกว่าใจร้าย แต่ข้อเท็จจริงกลับกลาย เป็นเรื่องโอละพ่อว่าพ่อหนีออกจากบ้านแต่พออยากกลับบ้านก็กลับ ไม่ถูก นอกจากนี้ คำว่า โอละพ่อ ยังเป็นคำขึ้นต้นบทร้องและรำ ในการละเล่นระเบ็งซึ่งเป็นมหรสพของหลวง เช่นบทที่ร้องว่า “โอละพ่อ ถวายบังคม โอละพ่อเทวันมาบอก โอละพ่อพร้อมกันทั้งปวง โอละพ่อ ยกออกจากเมือง...” _12-0279(001-084).indd 84 3/12/12 2:32:35 PM

_12-0279(000).indd 1 3/12/12 2:31:54 PM

สำนวนไทย ฉบับราชบัณฑิตยสถาน สำนวนไทย ฉบับราชบัณฑิตยสถาน สำนวนไทย ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พิมพครั้งที่ ๒ พิมพครั้งที่ ๒