2 PRAKTIS 1 (c) Haiwan vertebrata yang mempunyai suhu badan yang berubah-ubah mengikut suhu persekitaran dikenali sebagai manakala haiwan vertebrata yang suhu badannya malar dan bebas daripada pengaruh suhu persekitaran pula dikenali sebagai . [6 markah] 7 Kelaskan haiwan invertebrata berikut mengikut ciri-ciri sepunya yang betul. Belalang Lintah Semut Cacing pita Planaria Kala jengking Kutu Landak laut Ciri-ciri sepunya Tanpa kaki Berkaki Badan tidak bersegmen Badan bersegmen Tiga pasang Lebih daripada tiga pasang [4 markah] 8 Tandakan (✓) pada ciri-ciri yang betul bagi setiap tumbuhan tidak berbunga di bawah. Ciri-ciri Lumut Paku pakis Konifer Tiada sistem vaskular Mempunyai akar, batang dan daun yang nyata Membiak dengan menghasilkan spora Ada biji benih Tiada biji benih [4 markah] Belalang Lintah Semut Cacing pita Planaria Kala jengking Kutu Landak laut
3 PRAKTIS 1 1.2 Pengelasan Organisma 1 Adam telah menyertai satu aktiviti yang dianjurkan oleh Persatuan Sains dan Matematik sempena Minggu Sains di sekolahnya. Dalam aktiviti tersebut, Adam diminta mengelaskan beberapa jenis tumbuhan berdasarkan ciri-ciri sepunya. Paku pakis Pokok jagung Pokok tomato Pokok padi (a) Berdasarkan maklumat di atas, lengkapkan peta pokok berikut. Tumbuhan Berbunga Tidak berbunga Monokotiledon Dikotiledon (iii) (i) (ii) (b) Nyatakan satu cara lain untuk mengelaskan tumbuhan di atas dengan sistematik. [1 markah] (c) Pokok durian merupakan tumbuhan dikotiledon dan mempunyai nilai komoditi yang penting bagi perkembangan ekonomi negara. (i) Mengapakah pokok durian dikelaskan sebagai dikotiledon? [2 markah] (ii) Nyatakan ciri-ciri yang membezakan tumbuhan monokotiledon dengan dikotiledon. [2 markah] PRAKTIS SUMATIF [3 markah]
Rama-rama Burung hantu kuching Cicak Belut Ikan lumba-lumba
6 PRAKTIS 2 (c) Berdasarkan rantai makanan di (b), ramalkan kesan kepada organisma berikut, sekiranya semua beluncas telah diracun sehingga mati. Terangkan jawapan anda. (i) Pokok padi : (ii) Burung : (iii) Ular : [6 markah] 2.2 Kitar Nutrien dalam Ekosistem 2 (a) Lengkapkan ayat berikut dengan jawapan yang betul. (i) Air di dalam tanah diserap oleh akar tumbuhan dan dibebaskan ke atmosfera melalui proses . (ii) Proses perubahan jirim yang terlibat dalam kitar air ialah dan . [3 markah] (b) Tandakan (✓) pada proses yang dilakukan oleh haiwan yang dapat meningkatkan kandungan wap air di atmosfera. (i) Respirasi (ii) Perkumuhan (iii) Penyahtinjaan [3 markah] (c) Terangkan peranan organisma berikut dalam kitar air. Tumbuhan : Haiwan : [2 markah] Saling Bersandaran dan Interaksi antara Organisma dan antara Organisma dengan Persekitaran 2.3 3 (a) Tuliskan Benar atau Palsu bagi pernyataan tentang habitat, spesies, komuniti, populasi dan ekosistem berikut. (i) Spesies merujuk kepada jenis organisma yang mempunyai ciri-ciri yang berbeza dan boleh saling membiak untuk menghasilkan anak. (ii) Populasi merupakan sekumpulan organisma yang sama spesies yang hidup di habitat yang sama. (iii) Komuniti terdiri daripada beberapa populasi organisma yang sama hidup bersama-sama dalam satu habitat dan saling mempengaruhi serta berinteraksi antara satu sama lain. (iv) Ekosistem merujuk kepada beberapa populasi yang tinggal bersama-sama dalam satu habitat saling berinteraksi antara satu sama lain dengan persekitaran yang bukan hidup seperti air, udara, cahaya matahari dan tanah. (v) Di dalam suatu ekosistem, biasanya terdapat beberapa habitat yang menjadi tempat tinggal pelbagai jenis organisma yang sama dan berbeza di mana organisma tersebut saling bersandaran antara satu sama lain. (vi) Persekitaran atau tempat tinggal organisma untuk hidup dan membiak dikenali sebagai habitat. [6 markah]
7 PRAKTIS 2 (b) Kenal pasti jenis interaksi di bawah. (i) (ii) (iii) [3 markah] 4 Lengkapkan pernyataan-pernyataan tentang kawalan biologi di bawah menggunakan perkataan yang diberi. mangsa-pemangsa lama mesra alam selamat masa pemangsa semula jadi mencemarkan ekosistem bebas murah (a) Kawalan biologi merupakan kaedah yang menggunakan konsep di mana digunakan untuk mengawal populasi perosak tanpa menggunakan racun. (b) Kebaikan kawalan biologi: (i) dan digunakan. (ii) Lebih kerana tidak alam sekitar. (iii) daripada kesan sampingan. (c) Keburukan kawalan biologi: (i) Mengambil yang lebih untuk menunjukkan kesan. (ii) Keseimbangan mungkin terganggu jika spesies baharu diperkenalkan ke dalam ekosistem tersebut. [10 markah] 5 Cadangkan satu kaedah bagaimana seorang peladang dapat mengawal populasi tikus di ladang kelapa sawitnya tanpa menggunakan pestisid. Wajarkan tindakannya. [2 markah] KBAT
8 PRAKTIS 2 Arahan: Tulis jawapan anda dalam ruang yang disediakan. 2.1 Aliran Tenaga dalam Ekosistem 1 Organisma dalam petak di bawah hidup saling bersandaran antara satu sama lain dalam sebuah sawah padi. helang tikus pokok padi burung pipit katak ular belalang (a) Berdasarkan organisma yang diberikan di atas, bina satu siratan makanan di sawah padi. [3 markah] (b) (i) Nyatakan satu rantai makanan yang terdiri daripada empat organisma berdasarkan jawapan anda di (a). [1 markah] (ii) Ramalkan apakah yang akan terjadi sekiranya semua pokok padi di kawasan sawah padi tersebut mati akibat banjir kilat. [2 markah] (c) Rantai makanan di (b) (i) juga boleh ditunjukkan sebagai piramid nombor seperti dalam Rajah 1. Organisma yang manakah berada pada aras P dan Q? P Q Rajah 1 [2 markah] (d) Tenaga dipindahkan daripada satu organisma kepada organisma yang lain dalam siratan makanan. Mengapakah kandungan tenaga dalam pengguna tertier adalah kurang daripada dalam pengeluar? Jelaskan jawapan anda. [2 markah] PRAKTIS SUMATIF
9 PRAKTIS 2 2.2 Kitar Nutrien dalam Ekosistem 2 Rajah 2 menunjukkan sebahagian daripada proses kitar karbon. Karbon dioksida di atmosfera Haiwan Tumbuhan Rajah 2 (a) Namakan proses X dan Y. X : Y : [2 markah] (b) Selain proses X, namakan proses semula jadi lain yang membebaskan karbon dioksida ke atmosfera. [1 markah] (c) Ramalkan apa yang akan berlaku kepada kandungan oksigen dan karbon dioksida di atmosfera sekiranya semua tumbuhan ditebang. [2 markah] (d) Terangkan bagaimana penebangan hutan secara berleluasa mengganggu kitar karbon dan menyebabkan kesan rumah hijau. [3 markah] (e) Pihak kerajaan sering mewajarkan kepentingan pemeliharaan dan pemuliharaan flora dan fauna kerana organisma ini merupakan khazanah yang tidak ternilai. Malangnya, aktiviti manusia yang tidak bertanggungjawab telah menyebabkan kemusnahan ekosistem. Pada pendapat anda, apakah kepentingan memelihara dan memulihara organisma berkenaan? Wajarkan jawapan anda. [4 markah] KBAT KBAT KBAT X Y
10 PRAKTIS 2 Saling Bersandaran dan Interaksi antara Organisma dan antara Organisma dengan Persekitaran 2.3 3 Organisma dalam suatu ekosistem yang seimbang saling berinteraksi antara satu sama lain untuk memastikan kemandirian spesies. (a) Rajah 3 menunjukkan sejenis interaksi antara dua spesies haiwan. Rajah 3 (i) Senaraikan ciri-ciri interaksi tersebut. [2 markah] (ii) Terangkan peranan kedua-dua organisma dalam interaksi di (a) (i) [2 markah] (b) Rajah di bawah menunjukkan satu peta pokok jenis interaksi antara organisma hidup. Jenis interaksi Mutualisme Komensalisme Parasitisme K Contoh: Kumbang kura-kura dan afid Persaingan Simbiosis (i) Namakan jenis interaksi K. [1 markah] KBAT
11 PRAKTIS 2 (ii) Nyatakan kebaikan interaksi di (b) (i). [1 markah] (iii) Berikan contoh lain yang menunjukkan jenis interaksi K. Jelaskan jawapan anda. [2 markah] (iv) Nyatakan perbezaan antara mutualisme dan parasitisme. Jawapan anda mestilah disokong dengan contoh organisma yang menunjukkan jenis interaksi tersebut. [4 markah] KBAT
13 PRAKTIS 3 (ii) Beberapa titik larutan iodin ditambahkan kepada sampel makanan. Larutan menjadi biru kehitaman Larutan menjadi biru kehitaman 1. dalam sampel X. 2. dalam sampel Y. (iii) Beberapa titik sampel makanan dititiskan ke atas kertas turas. Tiada apa-apa perubahan Kesan minyak tertinggal di atas kertas turas 1. dalam sampel X. 2. dalam sampel Y. Jadual 1 (a) Lengkapkan inferens dalam Jadual 1 dengan jawapan yang sesuai. [6 markah] (b) Apakah kesimpulan yang boleh dibuat tentang kandungan nutrien di dalam sampel makanan (i) X: (ii) Y: [2 markah] (c) Apakah tujuan ujian makanan tersebut? Untuk mengesan kandungan [1 markah] 3.2 Kepentingan Gizi Seimbang 3 (a) Rajah 1 menunjukkan satu piramid makanan. Pengambilan gizi yang seimbang dapat ditentukan dengan bantuan piramid makanan. Rajah 1 (i) Makanan pada aras yang manakah perlu dimakan dengan banyak? Berikan dua contoh makanan dalam aras tersebut. [2 markah] KBAT (ii) Makanan pada aras manakah yang perlu dielakkan atau dimakan dalam kuantiti yang sedikit? Berikan dua contoh makanan dalam aras tersebut. [2 markah] (b) Gizi seimbang seseorang dipengaruhi oleh faktor-faktor tertentu. Kaitkan faktor berikut dengan keperluan kalori seharian secara umum. (i) Saiz badan: Orang yang berbadan besar (ii) Jantina: Lelaki (iii) Umur: Kanak-kanak [3 markah] (c) Senaraikan tiga kepentingan gizi seimbang dalam kehidupan seharian. (i) (ii) (iii) [3 markah] (d) Ali bekerja sebagai seorang buruh di tapak pembinaan manakala Kassim pula bekerja sebagai seorang juruwang di sebuah bank. (i) Siapakah yang perlu mengamalkan diet yang mengandungi karbohidrat tinggi?
14 PRAKTIS 3 Arahan: Tulis jawapan anda dalam ruang yang disediakan. 3.3 Sistem Pencernaan Manusia 1 Rajah 1 menunjukkan sistem pencernaan manusia. P Q R T S Rajah 1 PRAKTIS SUMATIF (ii) Berikan alasan untuk jawapan anda di (d) (i). [2 markah] (e) Pengambilan makanan yang tidak seimbang boleh menyebabkan manusia mengalami penyakit tertentu. Nyatakan nutrien yang kurang sekiranya seseorang mengalami salah satu daripada penyakitpenyakit berikut. (i) Anaemia: (ii) Marasmus: (iii) Kwashiorkor: (iv) Beri-beri: [4 markah] 4 (a) Berikan maksud nilai kalori makanan. [1 markah] (b) Apakah hubungan antara nilai kalori makanan dengan kuantiti tenaga yang dibekalkan. [2 markah] (c) Johan yang merupakan seorang atlet angkat berat perlu mengambil makanan dengan nilai kalori yang tinggi setiap hari. Mengapakah Johan perlu berbuat demikian? [2 markah]
15 PRAKTIS 3 (a) (i) Bahagian Q berfungsi untuk menghasilkan sejenis jus. Namakan jus tersebut. [1 markah] (ii) Nyatakan satu fungsi jus di (a) (i). [1 markah] (b) Salman memakan seekor ikan yang dikukus untuk makanan tengah harinya. Bahagian R akan merembeskan sejenis enzim pencernaan. Nyatakan enzim yang akan dirembeskan dan hasil pencernaan makanan tersebut. [1 markah] (c) Bahagian S sangat penting dalam proses pencernaan. Terangkan dua akibat jika bahagian ini gagal berfungsi. [2 markah] (d) Adam tidak suka mengamalkan pengambilan sayur-sayuran dalam diet hariannya. (i) Terangkan apakah akibatnya jika amalan ini diteruskan lebih lama. [2 markah] (ii) Sekiranya anda ialah seorang pakar nutrisi, bagaimanakah anda akan membantu Adam untuk mengatasi masalahnya di (d) (i). [2 markah] Proses Penyerapan dan Pengangkutan Hasil Pencernaan serta Penyahtinjaan 3.4 2 Rajah 2 menunjukkan keratan rentas satu struktur dalam organ pencernaan manusia. Rajah 2 KBAT KBAT S
16 PRAKTIS 3 (a) Namakan struktur S. [1 markah] (b) Organ yang manakah dalam sistem pencernaan manusia mempunyai struktur S? [1 markah] (c) Terangkan mengapa bahagian S mempunyai penyesuaian-penyesuaian berikut. (i) Jaringan kapilari darah yang banyak. [1 markah] (ii) Mempunyai dinding yang nipis setebal satu sel. [1 markah] (d) (i) Berikan dua contoh hasil pencernaan makanan yang akan diserap ke dalam kapilari darah melalui dinding struktur S. [1 markah] (ii) Amin memakan dua keping keju dan sekeping roti untuk sarapan pagi. Apakah bentuk makanan yang akan diserap di bahagian S? Jelaskan jawapan anda. [2 markah] (e) Apakah kesan buruk jangka panjang kepada manusia sekiranya bahagian S gagal berfungsi dengan baik? Berikan alasan bagi jawapan anda. [2 markah] KBAT KBAT KBAT
18 PRAKTIS 4 4 Gariskan jawapan yang betul mengenai cara untuk menghalang penularan penyakit berjangkit. (a) Minum air yang telah (dimasak / dijemur) agar selamat dari mikroorganisma yang mudah menyebarkan penyakit melalui air yang tercemar. (b) Cuci tangan sehingga bersih dengan (sabun / minyak) sebelum makan. (c) Sembur (baja / insektisid) untuk membunuh nyamuk di sekitar kawasan rumah. (d) Jangan (mencuci / berkongsi) tuala dan sikat dengan orang lain untuk mengelakkan jangkitan penyakit berjangkit. (e) (Bersihkan / Biarkan) semua kawasan yang cenderung untuk pembiakan nyamuk. (f) Semburkan (penyegar udara / antibakteria) untuk memastikan persekitaran di dalam rumah bebas dari kuman yang menyebabkan penyakit berjangkit. [6 markah] 4.2 Pertahanan Badan 5 Padankan istilah berikut dengan definisi yang betul. Istilah Definisi (a) Antigen Protein darah yang terhasil akibat bertindak balas dengan antigen-antigen yang tertentu (b) Antibodi Merangsang sistem pertahanan badan untuk menghasilkan antibodi (c) Keimunan Melindungi badan kita daripada penyakit (d) Sistem pertahanan badan Proses mendapatkan perlindungan daripada penyakit tertentu melalui suntikan vaksin (e) Imunisasi Keupayaan badan untuk melawan jangkitan penyakit [5 markah] 6 Isikan tempat kosong dengan jawapan yang sesuai. (a) Vaksin disediakan daripada patogen yang telah atau mati. (b) dapat merangsang sistem keimunan badan bagi menghasilkan antibodi dalam darah yang berfungsi untuk melindungi badan daripada penyakit. (c) diberikan untuk merangsang badan bagi menghasilkan antibodi yang mencukupi untuk melindungi badan daripada penyakit. (d) Keimunan yang diperolehi bayi melalui ibunya dinamakan . (e) Keimunan yang kekal dan dapat melindungi badan daripada dijangkiti oleh organisma penyebab penyakit yang serupa pada masa akan datang dikenali sebagai . (f) bertindak balas dengan perlahan dan mengambil masa yang lama untuk menghasilkan antibodi yang dapat melindungi badan daripada jangkitan penyakit tertentu. [6 markah]
19 PRAKTIS 4 8 (a) Berikan dua persamaan keimunan aktif dan keimunan pasif. (i) (ii) [2 markah] (b) Nyatakan tiga cara untuk mengekalkan sistem keimunan badan yang mantap. (i) (ii) (iii) [3 markah] (c) Imunisasi sangat penting kepada seseorang individu dan ahli-ahli keluarganya. Berikan dua kepentingan imunisasi. (i) (ii) [2 markah] (d) Nyatakan tiga kebaikan tahap kesihatan individu yang baik terhadap keluarga, masyarakat, ekonomi dan negara. (i) (ii) (iii) [3 markah] 7 Isikan tempat kosong dengan jawapan yang sesuai untuk membandingkan keimunan aktif dengan keimunan pasif. Keimunan pasif Aspek perbandingan Keimunan aktif Suntikan yang mengandungi (a) tersedia. Jenis suntikan yang diberi Suntikan (e) diberikan. Memberi perlindungan (b) . Jangka masa perlindungan dihasilkan Mengambil masa yang (f) . Bersifat (c) . Jangka hayat perlindungan (g) untuk tempoh yang lama. Individu yang (d) . Keadaan kesihatan individu Individu yang (h) . [8 markah] 9 Graf dalam Rajah 1 menunjukkan maklumat bagaimana kepekatan antibodi di dalam badan berubah mengikut masa setelah diberikan satu suntikan imunisasi. Rajah 1 respons primer respons sekunder Kepekatan antibodi Masa
20 PRAKTIS 4 Arahan: Tulis jawapan anda dalam ruang yang disediakan. 4.1 Penyakit Berjangkit dan Penyakit Tidak Berjangkit 1 Rajah 1 menunjukkan sejenis vektor yang biasa dijumpai di kawasan persekitaran rumah. Rajah 1 (a) Apakah yang dimaksudkan dengan vektor? [1 markah] (b) Namakan vektor dalam Rajah 1. [1 markah] (c) Nyatakan satu penyakit berjangkit yang disebarkan oleh vektor ini. [1 markah] (d) Nyatakan dua lagi contoh vektor yang anda tahu. [2 markah] PRAKTIS SUMATIF (a) Apakah jenis keimunan yang ditunjukkan oleh graf di Rajah 1? [1 markah] (b) Namakan jenis imunisasi yang boleh menghasilkan keimunan seperti yang dinyatakan di (a). [1 markah] (c) Berdasarkan graf di atas, berikan definisi bagi istilah berikut. (i) Respons primer: (ii) Respons sekunder: [2 markah]
21 PRAKTIS 4 (e) (i) Cadangkan cara yang berkesan untuk mengurangkan vektor ini di kawasan persekitaran rumah selain daripada penggunaan racun serangga. Jelaskan cadangan anda. [2 markah] (ii) Penggunaan racun serangga di dalam rumah untuk menghapuskan vektor ini adalah kurang digalakkan. Terangkan mengapa. 1 2 [4 markah] (f) Pada pendapat anda, adakah penyakit taun sesuai dicegah secara suntikan vaksin? Berikan alasan yang munasabah untuk menyokong pendapat anda. [2 markah] 2 Rajah 2 menunjukkan sejenis penyakit yang berjangkit. Rajah 2 (a) Namakan penyakit berjangkit di atas. [1 markah] (b) Apakah organisma yang boleh menyebabkan penyakit berjangkit tersebut? [1 markah] (c) Nyatakan kaedah jangkitan bagi penyakit berjangkit tersebut. [1 markah] KBAT KBAT KBAT
24 PRAKTIS 5 Haba diserap Haba dibebaskan Haba diserap Haba dibebaskan 3 Tandakan (✓) pada petak kosong bagi jawapan yang betul. (a) Pembekuan Haba diserap Haba dibebaskan [1 markah] (b) Pendidihan Haba diserap Haba dibebaskan [1 markah] (c) Takat lebur ais jika sedikit natrium klorida ditambahkan. Lebih rendah daripada 0°C 0°C Lebih tinggi daripada 0°C [1 markah] 5.2 Larutan dan Kadar Keterlarutan 4 (a) Padankan istilah yang berikut dengan maksudnya. Istilah Maksud (i) Zat terlarut Campuran yang terbentuk apabila zat terlarut melarut di dalam pelarut (ii) Pelarut Campuran yang terbentuk daripada zat terlarut yang tidak larut di dalam pelarut (iii) Ampaian Campuran dua atau lebih zat terlarut yang tersebar secara sekata (iv) Larutan Cecair yang boleh melarutkan bahan lain (v) Koloid Bahan yang boleh melarut di dalam cecair [5 markah] (b) Rajah 1 menunjukkan proses pembentukan air garam. Berdasarkan faktor penghubung yang diberi, nyatakan peranan bahan dalam proses penghasilan segelas air garam dalam peta titi berikut. + Rajah 1 Haba diserap Haba dibebaskan Haba diserap Haba dibebaskan Haba diserap Haba dibebaskan Haba diserap Haba dibebaskan
25 PRAKTIS 5 Faktor penghubung Garam as Air as Air garam Peranan (i) (ii) (iii) (c) Tandakan (✓) pada faktor-faktor yang dapat meningkatkan keterlarutan seketul gula melaka dalam air. (i) Menambah lebih banyak gula melaka (ii) Menggunakan serbuk gula (iii) Menggunakan air panas (iv) Mengacau [3 markah] 5 (a) Padankan ciri-ciri ampaian dan koloid dengan pernyataan yang betul. (i) Mendakan terenap di dasar (ii) Zat terlarut tersebar secara sekata (iii) Cahaya tidak dapat menembusi [3 markah] (b) Tandakan (✓) pada contoh koloid dalam kehidupan harian kita. Mayones Kicap Krim pencukur Ampaian Koloid Minuman isotonik Darah Jus oren [3 markah] 6 Isi tempat kosong dengan pelarut bukan air yang betul mengikut kegunaan masing-masing. Alkohol Kerosin Aseton Turpentin Eter Jus limau Pelarut bukan air Kegunaan (a) Menanggalkan karat (b) Digunakan dalam penyediaan minyak wangi dan bertindak sebagai antiseptik (c) Menanggalkan kotoran cat (d) Digunakan dalam pengekstrakan minyak (e) Sebagai bahan api dalam lampu minyak (f) Menanggalkan varnis kuku pada jari [6 markah] 5.3 Pembersihan dan Pembekalan Air 7 (a) Tandakan (✓) bagi bahan-bahan yang masih dapat dikesan dan (✗) bagi bahan yang tidak dapat dikesan dalam air yang telah melalui kaedah berikut. Kaedah Kehadiran Mikroorganisma Zarah terampai Garam mineral Penurasan [3 markah]
26 PRAKTIS 5 Arahan: Tulis jawapan anda dalam ruang yang disediakan. 5.1 Sifat Fizik Air 1 Alif dan rakannya telah menyediakan susunan radas seperti dalam Rajah 1 bagi proses elektrolisis air. bateri P Q X suis Y air suling + beberapa titik asid sulfurik cair Rajah 1 (a) Namakan elektrod X: Y: [2 markah] PRAKTIS SUMATIF Pendidihan Pengklorinan Penyulingan [6 markah] (b) Tuliskan Benar atau Palsu bagi pernyataan tentang kaedah pembersihan air berikut. (i) Air suling yang terkumpul dengan kaedah penyulingan sesuai dijadikan air minuman kerana bebas daripada sebarang bendasing, garam mineral dan mikroorganisma. (ii) Hasil turasan tidak sesuai untuk terus diminum kerana masih mengandungi mikroorganisma yang mungkin berbahaya kepada kesihatan. (iii) Pendidihan dan kondensasi merupakan dua perubahan jirim yang terlibat dalam kaedah penyulingan. [3 markah]
27 PRAKTIS 5 (b) Namakan gas P dan gas Q yang terhasil daripada proses ini. Gas P Gas Q [2 markah] (c) Bandingkan aras air dalam kedua-dua tabung uji tersebut dan jelaskan pemerhatian anda. [2 markah] (d) Nyatakan ujian pengesahan bagi gas P dan gas Q. Gas Ujian pengesahan Gas P Gas Q [2 markah] (e) (i) Lakarkan satu molekul air dan labelkan atom-atomnya dengan betul. [2 markah] (ii) Bulatkan simbol yang mewakili satu molekul air. HO HO2 H2 O [1 markah] (iii) Salah seorang rakan Alif telah menggunakan air suling tulen untuk dielektrolisiskan. Ramalkan pemerhatian dan berikan sebab untuk menyokong jawapan anda. [2 markah]
28 PRAKTIS 5 5.2 Larutan dan Kadar Keterlarutan 2 (a) Rajah 2 menunjukkan tiga jenis larutan, iaitu larutan cair, larutan pekat dan larutan tepu. Fahmi menyediakan ketiga-tiga larutan itu dengan melarutkan gula dengan kuantiti yang berbeza ke dalam bekas-bekas tersebut. Larutan cair Larutan pekat Larutan tepu Rajah 2 (i) Banding bezakan antara ketiga-tiga jenis larutan tersebut. [3 markah] (b) Puan Lili sedang sibuk menyediakan satu teko air kopi di dapur ketika telefon berdering. Dia memasukkan beberapa sudu gula ke dalam teko sambil bercakap di telefon sehingga menghasilkan air kopi yang terlalu manis atas kelekaannya. Apakah tindakan yang boleh diambil untuk mengurangkan rasa manis air kopi tersebut? Terangkan jawapan anda. [2 markah] (c) Dalam satu aktiviti Sains, Laila telah memasukkan dua sudu tepung gandum ke dalam segelas air dan mengacaunya untuk menghasilkan campuran X. (i) Apakah campuran X yang terhasil selepas tepung dimasukkan ke dalam air? Wajarkan jawapan anda. [2 markah] (ii) Cadangkan satu cara untuk menjernihkan semula campuran X. Wajarkan jawapan anda. [2 markah]
29 PRAKTIS 5 5.3 Pembersihan dan Pembekalan Air 3 (a) Rajah 3 menunjukkan sejenis pencemaran air. Rajah 3 (i) Berdasarkan rajah di atas, nyatakan punca pencemaran air yang berlaku. [1 markah] (ii) Terangkan kesan pencemaran ini terhadap hidupan akuatik dan darat. [3 markah] (b) Penggunaan bahan kimia secara berlebihan dalam bidang pertanian memberi kesan negatif kepada alam sekitar. Adakah anda bersetuju dengan pernyataan ini? Wajarkan jawapan anda. [2 markah] (c) Nyatakan langkah-langkah yang boleh diambil oleh seseorang individu untuk mengawal pencemaran air agar kualiti hidup pada masa hadapan terjamin. [2 markah] KBAT
30 PRAKTIS 5 4 Rajah 4 menunjukkan proses rawatan air di loji pembersihan sebelum dihantar kepada pengguna. penapisan rumah pam pengoksidaan A D C B takungan air tangki air bersih rumah pam bekalan air bersih Rajah 4 (a) Labelkan bahagian A, B, C dan D. [4 markah] (b) Nyatakan fungsi alum dan kapur mati dalam proses rawatan air. Alum : Kapur mati : [2 markah] (c) Namakan dua bahan yang ditambah di bahagian D dan kepentingannya. 1 2 [2 markah] (d) Susunkan langkah-langkah dalam proses pembersihan air mengikut urutan yang betul. P : Penurasan R : Pengenapan Q : Pengklorinan dan pemfluoridaan S : Penggumpalan [1 markah] (e) Nyatakan dua kaedah terkini untuk membunuh mikroorganisma dalam air. [2 markah] (f) Terangkan cara-cara untuk mengawal pencemaran air di negara kita. [2 markah]
32 Ujian Pertengahan Tahun (a) Tandakan (✓) bagi pernyataan yang betul mengenai siratan makanan tersebut. (i) Kubis ialah pengeluar kerana ia merupakan sumber makanan kepada semua organisma dalam siratan makanan di atas. (ii) Sumber tenaga utama bagi semua organisma dalam siratan makanan di atas berasal daripada kubis. (iii) Kandungan tenaga yang dimiliki oleh ular adalah lebih berbanding dengan kubis. (iv) Bilangan kubis akan bertambah jika semua burung di kebun sayur ditangkap. [1 markah] (a) Nyatakan peranan organisma berikut dalam kitar karbon dan kitar oksigen. (i) Tumbuhan hijau: (ii) Pengurai: [2 markah] (b) Bulatkan P, Q, R atau S dalam Rajah 2 bagi menunjukkan organisma yang berperanan sebagai pengurai dalam suatu ekosistem. P R S Q Rajah 2 [2 markah] (b) Ramalkan kesan ke atas peratusan gas oksigen dan karbon dioksida di atmosfera sekiranya semua tumbuhan telah ditebang. (i) (ii) [2 markah] 3 Rajah 3 menunjukkan kitar karbon dan kitar oksigen adalah saling berhubung. Respirasi oleh tumbuhan menggunakan oksigen Tumbuhan menjalankan fotosintesis. Fotosintesis membebaskan oksigen Oksigen di atmosfera Karbon dioksida di atmosfera Respirasi haiwan membebaskan karbon dioksida Respirasi oleh haiwan menggunakan oksigen Pereputan membebaskan karbon dioksida Haiwan mati pereputan Pengurai (Bakteria dan kulat) Tumbuhan dimakan oleh haiwan. Karbon tersimpan dalam tisu badan Pereputan oleh pengurai menggunakan oksigen Pereputan Membebaskan karbon dioksida Menggunakan oksigen Membebaskan oksigen Respirasi tumbuhan membebaskan karbon dioksida Tumbuhan mati Rajah 3
33 Ujian Pertengahan Tahun (c) Nyatakan dua aktiviti manusia yang menyumbang kepada penambahan kandungan gas karbon dioksida di atmosfera. 1 2 [2 markah] 4 (a) Isi petak kosong dalam Rajah 4 menggunakan istilah yang diberikan. Populasi Spesies Komuniti Ekosistem (i) (ii) Rajah 4 [2 markah] (b) Padankan istilah di 4(a) dengan maksud yang betul. Spesies organisma sama yang tinggal bersama dalam suatu habitat Beberapa populasi organisma yang berbeza dan hidup bersama dalam satu habitat dan saling berinteraksi antara satu sama lain Organisma serupa yang boleh saling membiak Beberapa komuniti yang berinteraksi antara satu dengan yang lain dan dengan benda bukan hidup [2 markah] (i) (ii)
34 Ujian Pertengahan Tahun (c) Rajah 5 menunjukkan suatu ekosistem. burung raja udang teratai jentik-jentik kiambang udang Elodea berudu keladi bunting rumput ikan Rajah 5 Nyatakan (i) Jenis ekosistem: (ii) Empat populasi: [2 markah] 5 Rajah 6 menunjukkan keadaan seorang wanita yang disebabkan oleh kekurangan sejenis nutrien dalam pemakanannya. Rajah 6 (a) Tandakan (✓) pada kelas makanan yang tidak mencukupi dalam diet wanita tersebut. Karbohidrat Protein Mineral [1 markah] (b) Namakan penyakit tersebut. [1 markah] (c) Tandakan (✓) pada contoh makanan yang harus diambil oleh wanita itu untuk sembuh daripada penyakitnya. Nasi Rumpai laut Daging [1 markah] (d) Nyatakan faktor-faktor yang mempengaruhi keperluan kalori seseorang individu. [1 markah] 6 (a) Lengkapkan pernyataan di bawah dengan jawapan yang betul. (i) bermaksud jumlah tenaga yang dibebaskan apabila 1 gram makanan dioksidakan dengan lengkap. (ii) Orang yang tinggal di negara sejuk memerlukan
35 Ujian Pertengahan Tahun kalori berbanding dengan orang yang tinggal di negara tropika kerana mereka perlu menjana lebih banyak tenaga untuk menggantikan tenaga yang hilang dengan cepat. [2 markah] (b) Tandakan (✓) pada makanan yang membekalkan nilai kalori yang paling banyak. (i) (iii) (ii) (iv) [1 markah] (c) Jadual 1 menunjukkan nilai kalori untuk tiga jenis makanan. Makanan Nilai kalori (kJ/g) Roti canai 5.0 Susu 2.5 Epal 2.0 Jadual 1 Seorang budak lelaki memakan 40 g roti canai, 200 g susu dan 60 g epal. Hitung jumlah kalori yang diambil oleh budak lelaki itu. [3 markah] (d) Bandingkan keperluan kalori bagi seorang lelaki remaja dengan seorang lelaki dewasa. Jelaskan jawapan anda. [2 markah] 7 Rajah 7 menunjukkan graf keimunan pasif buatan. Suntikan pertama Kepekatan antibodi dalam darah (%) Aras keimunan Masa (minggu) Rajah 7 (a) Apakah yang dimaksudkan dengan keimunan? [2 markah] (b) Jika seorang murid mendapat suntikan antiserum yang kedua, lakarkan perubahan paras antibodi di dalam graf di atas. Lukiskan ↑ pada Rajah 7 untuk suntikan antiserum yang kedua. [2 markah] (c) Terangkan mengapa aras antibodi meningkat secara mendadak sebaik sahaja suntikan dilakukan? [2 markah] (d) Banding dan bezakan jenis keimunan ini daripada keimunan aktif buatan. [4 markah]
36 Ujian Pertengahan Tahun 8 Rajah 8 menunjukkan sistem pencernaan manusia. P Q R Rajah 8 (a) Nyatakan jenis makanan yang dicernakan di organ P dan Q? [2 markah] (b) Nyatakan fungsi organ pencernaan yang berlabel R. [1 markah] (c) Namakan organ pencernaan yang melakukan proses-proses berikut. (i) Penolakan makanan di sepanjang salur pencernaan akibat pengecutan dan pengenduran otot dinding secara bersilih ganti. (ii) Penyingkiran makanan tidak tercerna (tinja) dari badan. [2 markah] (d) Enzim merupakan mangkin biologi yang dapat berfungsi secara optimum pada suhu 37°C. Enzim berfungsi untuk mempercepatkan suatu tindak balas kimia. (i) Namakan jenis enzim yang terdapat di dalam organ pencernaan yang berlabel P dan Q. [2 markah] (ii) Nyawa kita akan terancam sekiranya suhu badan kita melebihi 42°C. Berdasarkan fakta ini, wajarkan jawapan anda. [2 markah] 9 Rajah 9 menunjukkan dua jenis penyakit. Kurap Panau Rajah 9 (a) (i) Nyatakan cara penyebaran penyakit yang ditunjukkan di atas. [1 markah] (ii) Jelaskan bagaimana penyakit berjangkit di atas dapat dihalang daripada menular. [1 markah] (b) Rajah 10 menunjukkan tiga jenis mikroorganisma. PP QQ R R Rajah 10
37 Ujian Pertengahan Tahun (i) Kelaskan mikroorganisma itu dengan melengkapkan Jadual 2. Mikroorganisma Kelas P Q R Jadual 2 [3 markah] (ii) Antara P, Q dan R, yang manakah merupakan patogen? [1 markah] (iii) Jelaskan jawapan anda di (b) (i) dengan memberikan contoh penyakit yang disebabkan oleh setiap kumpulan mikroorganisma. [4 markah] 10 Rajah 11 menunjukkan susunan set radas yang digunakan untuk menunjukkan suatu proses yang berlaku di dalam salur pencernaan kita. Selepas 30 minit, air suling dalam tabung didih diuji dengan larutan iodin dan larutan Benedict. tiub Visking air suling tabung didih benang larutan glukosa + larutan kanji Rajah 11 (a) Nyatakan bahagian dalam badan kita yang boleh dianalogikan oleh bahan dalam eksperimen di atas. Bahan Bahagian badan Tiub Visking Air suling [2 markah] (b) (i) Ramalkan pemerhatian anda dalam aktiviti ini. [2 markah] (ii) Terangkan jawapan anda dalam (b) (i). [2 markah] (c) Rajah 12 menunjukkan struktur dalam usus kecil. dinding usus kecil X Rajah 12 (i) Namakan struktur X. [1 markah] (ii) Nyatakan ciri-ciri penyesuaian usus kecil untuk meningkatkan kecekapan penyerapan makanan tercerna. [2 markah] KBAT
38
39 PRAKTIS 6 2 Rajah 1 menunjukkan satu eksperimen yang dijalankan untuk mengkaji peranan air untuk menunjukkan sifat-sifat asid. kertas litmus asid etanoik glasial Rajah 1 (a) Nyatakan pemerhatian anda ke atas kertas litmus biru. [1 markah] (b) Jelaskan jawapan anda di (a). [1 markah] (c) Berikan kesimpulan bagi eksperimen ini. [1 markah] 3 (a) Tuliskan perubahan warna penunjuk dalam Jadual 1 apabila bahan-bahan berikut diuji ke atasnya. Bahan Fenolftalein Penunjuk semesta Metil jingga Minuman bergas Pencuci pinggan Air suling Detergen Air garam Air kopi Cuka Ubat gigi Air gula Jadual 1 [3 markah] (b) Berdasarkan Jadual 1, senaraikan contoh-contoh bahan yang bersifat (i) asid: (ii) neutral: (iii) alkali: [3 markah] 4 (a) Isikan petak kosong dengan perkataan semakin berasid, semakin beralkali atau neutral berdasarkan skala pH di Rajah 2. pH 0 1 0 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 (i) (ii) (iii) Rajah 2
40 PRAKTIS 6 (b) Lengkapkan ayat-ayat berikut dengan jawapan yang betul. (i) Semakin nilai pH sesuatu bahan dan lebih daripada pH 7, semakin sifat kealkalian bahan itu. (ii) Semakin nilai pH sesuatu bahan dan kurang daripada pH 7, semakin sifat keasidan bahan itu. [4 markah] 6.2 Peneutralan 5 (a) Tuliskan Betul atau Salah bagi pernyataan tentang tindak balas peneutralan berikut. (i) Peneutralan ialah tindak balas antara asid dengan alkali untuk menghasilkan garam dan air (ii) Kaedah yang digunakan dalam tindak balas peneutralan disebut sebagai pentitratan (iii) Asid dan alkali yang berbeza menghasilkan jenis garam yang sama [3 markah] (c) Tandakan (✓) pada sifat asid atau alkali bagi contoh bahan dalam Jadual 2 berikut. Bahan Asid kuat Alkali kuat Asid lemah Alkali lemah Larutan neutral Larutan ammonia Larutan garam biasa Asid hidroklorik Asid etanoik Larutan natrium hidroksida Jadual 2 [5 markah] (d) Padankan asid dan alkali berikut dengan kegunaannya dalam kehidupan harian. Asid dan alkali Kegunaan (i) Ammonia Mengawet makanan seperti jeruk (ii) Natrium hidroksida Membuat baja (iii) Magnesium hidroksida Penghasilan minuman bergas (iv) Kalium hidroksida Membuat sabun mandi (v) Asid tartarik Membuat ubat seperti pil antasid (vi) Asid karbonik Digunakan dalam bateri kereta (vii) Cuka Membuat detergen (viii) Asid sulfurik Membuat garam perisa buah-buahan [8 markah]
41 PRAKTIS 6 (b) Lengkapkan persamaan perkataan bagi tindak balas peneutralan berikut. (i) Asid hidroklorik + Natrium hidroksida → + (ii) Asid sulfurik + Kalsium hidroksida → + (iii) Asid nitrik + Kalium hidroksida → + [3 markah] (c) Isi petak kosong dengan bahan-bahan yang betul mengikut aplikasi peneutralan masing-masing dalam kehidupan harian. Perapi rambut Penyegar muka Ubat gigi Kapur mati Pelembut fabrik Bahan Aplikasi (i) Mengurangkan keasidan tanah (ii) Menghilangkan sisa syampu yang beralkali pada rambut dan menjadikannya lembut dan sihat (iii) Meneutralkan asid yang dihasilkan oleh tindakan bakteria ke atas sisa makanan (iv) Mengurangkan nilai pH fabrik yang beralkali disebabkan oleh penggunaan serbuk pencuci (v) Meneutralkan semula nilai pH kulit muka [5 markah] Arahan: Tulis jawapan anda dalam ruang yang disediakan. 6.1 Sifat Asid dan Alkali 1 Puan Noralina Ong telah menyediakan dua jenis bahan, P dan Q seperti yang ditunjukkan dalam Rajah 1. Murid-murid dikehendaki merasa minuman tersebut dengan lidah mereka. Cuka epal P Air mineral Q Cuka Epal Air Mineral Rajah 1 PRAKTIS SUMATIF
42 PRAKTIS 6 (a) Apakah rasa bahan P dan Q? P : Q : [2 markah] (b) Tandakan (✓) pada nilai pH bagi P dan Q. Minuman pH kurang daripada 7 pH 7 pH lebih daripada 7 P Q [2 markah] (c) Kelaskan bahan-bahan berikut berdasarkan sifat kimianya. Minyak masak Sabun Susu magnesium Tomato Susu segar Air suling (i) Berasid (ii) Neutral (iii) Beralkali [3 markah] (d) Nyatakan dua contoh bahan yang terdapat di rumah yang boleh digunakan untuk menghilangkan kesakitan akibat sengatan lebah. [2 markah] KBAT MINYAK MASAK Magnesium Susu
43 PRAKTIS 6 6.2 Peneutralan 2 Rajah 2 menunjukkan satu susunan radas yang digunakan untuk aktiviti mencampurkan asid dengan alkali. buret asid hidroklorik cair larutan natrium hidroksida + penunjuk semesta jubin putih kaki retort Rajah 2 (a) Nyatakan kaedah yang digunakan dalam aktiviti tersebut. [1 markah] (b) Namakan proses yang berlaku apabila asid bertindak balas dengan alkali. [1 markah] (c) Nyatakan fungsi penunjuk semesta dalam tindak balas tersebut. [2 markah] (d) Nyatakan pemerhatian anda terhadap perubahan warna penunjuk semesta apabila asid hidroklorik cair ditambahkan ke dalam campuran dalam kelalang kon secara perlahan-lahan. [2 markah] (e) Ramalkan perubahan warna pada takat akhir jika penunjuk semesta digantikan dengan fenolftalein. [2 markah] (f) Tuliskan persamaan perkataan untuk mewakili tindak balas di atas. [2 markah] KBAT