สอนสุขศึกษา PP

การให้สขุ ศึ กษาและส่งเสรมิ
สุขภาพการเล้ียงบตุ รดว้ ย

นมมารดา

สารอาหารในนา้นมแม่

นาน้ มระยะท่ี 1 (COLOSTRUM) ระยะหัวนำ้นม เป็นระยะ 1-3
วนั แรกนำน้ มจะมสี ีเหลอื ง ประกอบไปด้วยโปรตนี ชว่ ย สรำ้ งระบบ
ภมู ิคุ้มกนั ของรำ่ งกำยเกลอื แรว่ ิตำมนิ สำรอำหำรทีจ่ ำเป็นสำหรบั
กำรเจรญิ เตบิ โตของสมองและกำรมองเห็นของลกู รวมทั้งมฤี ทธ์ิ
เป็นยำระบำยออ่ นๆ ชว่ ยในกำรขับ ขี้เทำของลูก

นา้นมระยะท่ี 2 (TRANSITIONAL MILK) พบในวันท่ี 2 ถึง 5 จนถึง
2 สัปดำห์แรกนำ้นมจะเปลีย่ นเป็นสีขำวขุ่น มสี ำรอำหำรเพ่ิมข้ึนท้งั ไขมนั
และนำต้ ำลท่ีมปี รมิ ำณเหมำะสม ตอ่ กำรเจรญิ เตบิ โตของรำ่ งกำยและมี
พลงั งำนมำกกว่ำระยะแรก

นาน้ มระยะที่ 3 (MATURE MILK) เมอ่ื ผำ่ นชว่ ง 2 สัปดำห์แรกแลว้ นำน้ มแม่
จะมปี รมิ ำณทม่ี ำกข้นึ ทจี่ ำเป็นตอ่ กำรเจรญิ เตบิ โตของลูก ไดแ้ ก่ โปรตนี ทม่ี ีส่วน
ชว่ ยในกำรยบั ยงั้ กำรเจรญิ เตบิ โตของเชอื้ โรค ไขมนั ทเี่ ป็นกรดไขมันมนั ทจี่ ำเป็น
กำรพัฒนำระบบประสำทและกำรมองเห็น นำต้ ำลแลคโตสในนำน้ มแมม่ ี
ควำมสำคญั ต่อกำรเจรญิ เติบโตของจลุ นิ ทรยี แ์ ละแบคทเี รยี ทชี่ ว่ ยสรำ้ งระบบ
ภมู ิคมุ้ กัน วติ ำมินและแรธ่ ำตุทมี่ คี วำมสำคญั ตอ่ กำรเจรญิ เติบโต

ประโยชน์ ของนมมารดา

ประโยชน์ด้ำนพัฒนำกำรทำงสมองและเชำว์ปัญญำ (IQ)

ชว่ ยลดกำรตดิ เชอื้ ของระบบทำงเดินหำยใจและหูชนั้ กลำงอักเสบ
และชว่ ยลดอัตรำกำรเสียชวี ติ ของทำรกได้
นำน้ มมำรดำมสี ำรอำหำรครบถ้วน

ยอ่ ยงำ่ ยและดดู ซมึ งำ่ ย ชว่ ยในเรอื่ งระบบขบั ถำ่ ย ลดอำกำรทอ้ งอดื ชว่ ยให้
อุจจำระงำ่ ยมำกข้นึ

ทำรกทกี่ นิ นมจำกเตำ้ มำรดำ จะได้รบั ควำมอบอุน่ ทำงจติ ใจ
มดลูกเขำ้ อูเ่ รว็

อาหารท่ชี ่วยในการสร้าง
นา้นม

ขิง มีแคลเซยี ม วติ ำมนิ เอ วิตำมนิ บี ขิงมีฤทธร์ิ อ้ น
ชว่ ยขบั ลม ชว่ ยขับเหงอื่ แกอ้ ำเจียน ชว่ ยเพ่ิมนำน้ มให้
มำรดำนำน้ มไหลไดด้ ี
อำหำรทแ่ี นะนำ นำข้ งิ ไก่ผดั ขิง มันตม้ ขงิ

หัวปลี มีธำตเุ หล็ก แคลเซยี ม ฟอสฟอรสั
วิตำมินซี เบตำแคโรทนี ชว่ ยบำรุงเลือด
บำรุงนำน้ ม
อำหำรทแี่ นะนำ แกงเลยี ง ยำหัวปลี

ใบแมงลกั มีฤทธร์ิ อ้ น เป็นผกั สมนุ ไพรทค่ี ล้ำยใบ
กระเพรำ มธี ำตเุ หลก็ แคลเซยี ม แกท้ อ้ งเฟ้อ ขบั เหงอ่ื
และกระต้นุ กำรเพ่ิมนำน้ ม
อำหำรทแ่ี นะนำ ใส่แกงเลยี ง แกงป่ำ

พรกิ ไทย เป็นเครอ่ื งเทศทม่ี รี สเผด็ รอ้ น ชว่ ย
ยอ่ ยอำหำรขับลม แกท้ อ้ งอืด ขบั นำน้ ม
อำหำรทแี่ นะนำ ผดั ฉ่ำ หรอื จำพวกผดั เผด็ ใส่
เครอื่ งเทศ

ตาลงึ มโี ปรตีน วติ ำมนิ เอ วติ ำมนิ บีหน่ึง บีสองและบี
สำม ชว่ ยบำรุงนำน้ ม เลือด กระดกู สำยตำและ
ประสำท
อำหำรทแี่ นะนำ แกงเลียงตำลงึ แกงจดื ตำลึงใส่หมู
สั บ

ทา่ ให้นมบตุ ร

01 ท่าลกู นอนขวางบนตกั (Cradle hold)

เป็นทำ่ อ้มุ ลกู วำงไว้บนตักมอื และแขนประคอง
ตวั ลูกไว้ ให้ลูกนอนตะแคงเขำ้ หำตัวแม่ ศีรษะลกู อยู่
สงู กว่ำลำตวั เลก็ น้อย ทำ้ ยทอยลูกวำงอยบู่ รเิ วณ
แขนของแม่ มืออกี ขำ้ งประคองเตำ้ นมไว

02 ท่าลกู นอนขวางบนตกั แบบประยกุ ต์
(Modified / cross cradle hold)

คลำ้ ยทำ่ แรก เพียงแต่เปลีย่ นมือ โดยใชม้ ือขำ้ ง
เดยี วกับเตำ้ นมทล่ี ูกดูดประคองเตำ้ นมมอื อีกข้ำง
รองรบั ตน้ คอและทำ้ ยทอยของลูกแทน ทำ่ นี้เหมำะ
สำหรบั นำลูกเข้ำอมหัวนมจะชว่ ยในกำรควบคมุ กำร
เคล่อื นไหวของศีรษะลกู ไดด้ ี (เมื่อลกู โตข้นึ เรม่ิ
สนใจส่ิงแวดลอ้ ม เวลำมีอะไรมำดงึ ควำมสนใจแลว้
หันไปดู กจ็ ะดงึ หัวนมแม่ไปดว้ ย ทำให้แมเ่ จ็บ ทำ่ น้ี
จะชว่ ยคณุ แมไ่ ด้)

03 ทา่ อมุ้ ลกู ฟุตบอล (Clutchhold หรอื Football hold)

ลกู อยใู่ นทำ่ ก่งึ ตะแคงก่งึ นอนหงำย ขำชไี้ ป
ทำงด้ำนหลังของแม่ มือแมจ่ บั ทต่ี ้นคอและทำ้ ยทอย
ของลูกกอดลูกให้กระชบั กับสีขำ้ งแม่ ลกู ดดู นมจำก
เต้ำนมข้ำงเดียวกบั มอื ทจี่ ับลกู มืออีกขำ้ ง
ประคองเต้ำนมไว้ทำ่ นี้ใชไ้ ดด้ สี ำหรบั

- แมท่ ผ่ี ำ่ ทอ้ งคลอด เพรำะตัวของลกู จะไม่ไป
สัมผสั กบั ทอ้ งของแม่ทมี่ รี อยผำ่ ตดั
- แม่ทม่ี เี ตำ้ นมใหญ่ หรอื ลกู ตวั เลก็ เพรำะลกู จะ
เขำ้ อมงบั เต้ำนมได้ดกี ว่ำ
- แมท่ คี่ ลอดลูกแฝด ซง่ึ จะสำมำรถให้ลกู ดดู
นมจำกทงั้ สองเตำ้ พรอ้ มๆ กันได้

04 ทา่ นอน (Side lying position)

แม่ลูกนอนตะแคงเข้ำหำกนั แมน่ อนศีรษะสงู
เลก็ น้อย หลังและสะโพกตรงให้ปำกลูกอยตู่ รงกับ
หัวนมของแม่ มือทอี่ ยดู่ ้ำนล่ำงประคองตวั ลูกให้ชดิ
ลำตัวแม่ อำจใชผ้ ำ้ ขนหนทู มี่ ว้ นไว้หรอื หมอนหนนุ
หลังลกู แทนแขนแมก่ ็ได้ มือทอี่ ยดู่ ้ำนบนประคอง
เต้ำนมในชว่ งแรกทเี่ รม่ิ เอำหัวนมเข้ำปำกลูก เม่อื ลกู
ดูดไดด้ ี กข็ ยบั ออกได้ทำ่ น้ีเหมำะสำหรบั แม่ทีผ่ ำ่ ตัด
คลอดทำงหน้ำทอ้ ง ต้องกำรพักผอ่ น หรอื ให้นมลูก
เวลำกลำงคนื

การนวดเตา้ นม

หลกั การดดู 4 ดูด

ปัญหาและอุปสรรคท่พี บ
และแนวทางการ
แก้ปัญหา

01 เต้านมคัดตึง (engorgement)

เกิดจำกกำรระบำยนำน้ มออก
จำกเตำ้ ไม่ดพี อ จำกำรท่ีลกู ดดู ไม่ถูก
วิธดี ดู ไมบ่ ่อย

แนวทางการแกป้ ัญหา ดดู ถูกวิธี
ดดู บ่อย ดูดเกล้ยี งเต้ำ ถ้ำหำกคัดมำก
ประคบอุ่นก่อนให้ลกู ดูด เพ่ือให้
เลอื ดไหลเวียนไดด้ ขี ้ึน บรรเทำ
อำกำรปวด

02 นาน้ มไมเ่ พียงพอ/ทอ่ นาน้ มอดุ ตัน

สำเหตสุ ่วนมำกคือเกดิ จำกทำรก
ไมด่ ดู นมทันทีหลังคลอด ทำรกปำก
แหว่งเพดำนโหว่

แนวทางการแกป้ ัญหา ใชผ้ ้ำชุบ
นำอ้ ุน่ ประคบ นวดคลึงเบำๆแลว้ ให้
ทำรกดดู นวดเต้ำนมให้น่ มุ ก่อนให้
นมทำรก ขณะให้ดูดคลึงเบำๆที่เตำ้
นม ดดู ทกุ ๆ 2-3 ชว่ั โมงดดู นำนข้ึน
กว่ำเดิม

การเก็บนาน้ ม

THANK YOU