นวตั กรรมทางการศึกษาเอกสารประกอบการเรียน รายวิชาราเด่ียว ราคู่
เรื่อง ฉุยฉายวนั ทอง
นางสาวธนนั ญา สุขช่วย
รหสั นกั ศกึ ษา 63111020010
คณะครุศาสตร์ มหาวิทยาลยั ราชภฏั นครศรีธรรมราช
hhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhh
เอกสารประกอบการเรยี นราเดยี่ ว ราฉุยฉายวนั ทอง 2
คำนำ
เอกสารประกอบการเรียนฉยุ ฉายวนั ทองแต่งตวั ฉบับนจี้ ัดทำขน้ึ โดยมวี ตั ถุประสงคเ์ พอื่ ใชเ้ ป็น
สือ่ การเรยี นการสอนการแสดงรำเดีย่ ว ของนกั เรียนระดบั ชน้ั มัธยมศึกษาปที ี่ 2 ตลอดทงั้ ผสู้ นใจใฝ่เรียนรู้ที่
ต้องการพฒั นาทกั ษะการแสดงรำเด่ยี ว
สาระสำคญั ของเอกสารประกอบด้วย ประวตั ิฉยุ ฉายวนั ทอง องคป์ ระกอบของฉุยฉายวันทอง
ไดแ้ ก่ เครอ่ื งแตง่ กาย ดนตรี บทรอ้ งและเพลง ผู้แสดง โอกาสในการแสดง และทา่ รำ
ขอขอบคณุ ผ้ชู ว่ ยศาสตราจารย์ ดร.ธีรวฒั น์ ชา่ งสาน อาจารยป์ ระจำวิชาการแสดงรำเด่ียว รำ
คู่ ทีช่ แ้ี นะการพฒั นาเอกสารจนสมบูรณเ์ ปน็ สอ่ื ที่ดมี ปี ระโยชน์ และท่ารำที่ถกู ตอ้ งตามแบบฉบบั ขอบคุณ
ครอบครวั เพอื่ น ๆ พๆ่ี สาขาวิชานาฏศิลป์ทกุ คนทเ่ี ปน็ กำลงั ใจในการพัฒนาสรา้ งผลสมั ฤทธทิ์ ่ีดขี องงาน
เอกสารครงั้ น้ี จึงขอขอบคุณมา ณ โอกาสน้ี
ผจู้ ดั ทำ
นางสาวธนนั ญา สขุ ชว่ ย
เอกสารประกอบการเรยี นราเดยี่ ว ราฉุยฉายวนั ทอง 3
สารบัญ
คำนำ......................................................................................................................... ...... หนา้
สารบัญ .......................................................................................................................... 2
สารบัญภาพ..................................................................................................................... 3
คำชี้แจงการใชเ้ อกสารประกอบการเรยี นสำหรบั ครู........................................................ 4
คำช้แี จงการใชเ้ อกสารประกอบการเรียนสำหรบั นักเรยี น............................................... 6
กระดาษคำตอบ............................................................................................................... 7
สาระการเรยี นร.ู้ .............................................................................................................. 8
จดุ ประสงค์การเรียนร.ู้ ..................................................................................................... 9
แบบทดสอบก่อนเรยี น..................................................................................................... 9
วิธีสอนและกจิ กรรมการจัดการเรียนรู้............................................................................. 10
สื่อการจัดการเรียนร.ู้ ....................................................................................................... 13
การวดั ผลและประเมนิ ผล................................................................................................ 14
ความรเู้ บอ้ื งต้นรำฉยุ ฉายวนั ทอง...................................................................................... 14
ประวัติความเป็นมาของรำฉยุ ฉายวันทอง........................................................................ 15
องค์ประกอบของรำฉุยฉายวนั ทอง.......................................................................................... 15
. 16
ผู้แสดง……........................................................................................................ 16
วงดนตรแี ละเพลง……....................................................................................... 16
การแตง่ กาย..................................................................................................... 18
โอกาสทแ่ี สดง.................................................................................................... 19
ทา่ รำฉุยฉายวนั ทอง………………………................................................................................. 20
สรปุ ………………………………................................................................................................. 49
คำถามทบทวน……............................................................................................................. 50
แบบทดสอบหลังเรียน....................................................................................................... 52
กระดาษคำตอบแบบทดสอบหลังเรียน.............................................................................. 55
เอกสารประกอบการเรยี นราเดยี่ ว ราฉุยฉายวนั ทอง 4
สารบัญ (ต่อ) หน้า
แนวการตอบแบบฝกึ หดั .................................................................................................... 56
เฉลยแบบทดสอบกอ่ นเรียน/หลงั เรียน.............................................................................. 58
บรรณานกุ รม..................................................................................................................... 60
เอกสารประกอบการเรยี นราเดย่ี ว ราฉุยฉายวนั ทอง 5
สารบัญภาพ
ภาพที่ หนา้
1 เคร่ืองดนตรี…………………………………………………………………………......................... 18
2 การแต่งกายรำฉยุ ฉายวันทอง.............................................................................. 19
เอกสารประกอบการเรยี นราเดยี่ ว ราฉุยฉายวนั ทอง 6
คำช้ีแจง
การใช้เอกสารประกอบการเรียนสำหรับครู
กรณีที่ครผู สู้ อนประจำวชิ าไม่อยู่ หรอื ไมส่ ามารถปฏบิ ัติการสอนได้ ในช่วั โมงนนั้ ๆ และเพ่ือให้ครู
ทสี่ อนแทนมคี วามมนั่ ใจในการสอน และใช้นวัตกรรมได้อยา่ งมีประสทิ ธิภาพยิง่ ขน้ึ ควรปฏบิ ัตติ ามขน้ั ตอน
การใช้เอกสารประกอบการเรียน ดังนี้
1. ศึกษาเอกสารประกอบการเรียนเลม่ น้ี และทำความเข้าใจเนือ้ หาสาระตง้ั แต่ตน้ จนจบเลม่ ก่อน
ลว่ งหน้า
2. ศกึ ษาองคป์ ระกอบของเอกสาร ให้เขา้ ใจกอ่ นปฏบิ ตั กิ ารสอน
3. อ่านคำชี้แจงการใช้เอกสารประกอบการเรียน สำหรบั นักเรียนทกุ ขอ้ และทำความเขา้ ใจให้
ถอ่ งแท้ ในแตล่ ะข้อ เพ่ือปฏิบัติการสอนได้ตามขน้ั ตอน
4. ครคู วรดูแลนกั เรยี นอยา่ งใกล้ชิด ในขณะทีน่ กั เรยี นศกึ ษาเอกสารประกอบการเรียน และทำ
กิจกรรมคำถามทบทวน เพอ่ื คอยให้คำแนะนำ และเปน็ ทป่ี รกึ ษา
5. ควรกำกบั ตดิ ตามการใช้เอกสารประกอบเรียน เปน็ ระยะๆ และคอยกำชับปลกู ฝงั คุณธรรม
เร่อื งความซือ่ สตั ย์ และการตรงตอ่ เวลาของนักเรียน ในขณะทท่ี ำแบบทดสอบก่อนและหลงั เรยี นและ
คำถามทบทวน / แบบฝกึ หัดท้ายบทเรียน ของแตล่ ะเรื่อง โดยไม่อนญุ าตใหเ้ ปดิ ดูเฉลยก่อน
เอกสารประกอบการเรยี นราเดย่ี ว ราฉุยฉายวนั ทอง 7
เรยี นชแ้ี จง
การใชเ้ อกสารประกอบการสำหรับนักเรียน
เพอ่ื ใหก้ ารใช้เอกสารประกอบการเรยี นเลม่ นี้ไดผ้ ลตามจุดประสงค์และเจตนารมณ์ของครผู สู้ อน
ให้นักเรียนทำความเขา้ ใจโดยอ่านคำช้แี จง และปฏบิ ัติตามขอ้ กำหนดขา้ งล่างนี้อย่างเครง่ ครดั ดังนี้
1. ให้นักเรียนใช้เอกสารประกอบการเรียน 1 เล่ม ตอ่ นักเรยี น 1 คน
2. นักเรยี นตอ้ งมีความซอ่ื สัตย์ต่อตนเอง โดยไมเ่ ปดิ ดูเฉลยกอ่ นและตรงต่อเวลา
3. นักเรยี นต้องปฏบิ ตั ิตามขั้นตอนของคำส่งั อย่างเคร่งครัด และตั้งใจจริง
4. หา้ มมิให้ขีดเขียน หรือทำเครอื่ งหมายใด ๆ ลงในเอกสารประกอบการเรียน
5. ใหน้ ักเรียนศกึ ษาเอกสารประกอบการเรยี นตามทีค่ รูกำหนดทีละเร่ืองและกจิ กรรมทา้ ยเลม่
ควบคกู่ ันไปตามเวลาทก่ี ำหนดไว้ โดยใช้สมดุ ของนักเรียน หรือกระดาษทค่ี รแู จกให้
6. กอ่ นลงมือศกึ ษาเอกสารประกอบการเรยี น ใหน้ กั เรยี นทำแบบทดสอบวดั ผลสัมฤทธิ์ กอ่ น
เรียน จำนวน 30 ขอ้ และทำแบบทดสอบกอ่ นเรียนแต่ละหนว่ ย หน่วยการเรียนละ 10 ข้อ
7. เมอ่ื ศึกษาเอกสารประกอบการเรยี น ต้องทำแบบทดสอบหลงั เรยี น หนว่ ยการเรยี นละ 10 ข้อ
เมอ่ื เรยี นจบทกุ หน่วยการเรียน และใหท้ ำแบบทดสอบวัดผลสมั ฤทธิ์หลงั เรียน 30 ขอ้ อกี ครง้ั หนึ่ง เพอ่ื
ตรวจสอบวา่ มคี วามรผู้ า่ นจดุ ประสงคท์ ุกขอ้ หรือไม่
8. หากนกั เรยี นไมผ่ ่านจดุ ประสงคใ์ ด ให้กลับไปศกึ ษาเรอ่ื งนนั้ ๆ อีกครง้ั หนงึ่
เอกสารประกอบการเรยี นราเดย่ี ว ราฉุยฉายวนั ทอง 8
กระดาษคำตอบ
โรงเรียน......................................................................ปีการศกึ ษา...........................
ชือ่ ..........................................................................ชนั้ ...................เลขท.ี่ ...............
กลุม่ สาระการเรยี นร.ู้ ....................วนั ท่ี..............เดอื น...................พ.ศ..................
ข้อ ก ข ค ง จ ขอ้ ก ข ค ง จ
16
27
38
49
5 10
ประเมนิ ผล
เตม็
ได้
เอกสารประกอบการเรยี นราเดยี่ ว ราฉุยฉายวนั ทอง 9
มาตรฐาน ศ 3.1 เขา้ ใจ และแสดงออกทางนาฏศิลปอ์ ยา่ งสร้างสรรค์ วิเคราะห์
วิพากษณ์วจิ ารณค์ ุณคา่ นาฏศิลปถ์ ่ายทอดความรสู้ ึก ความคดิ อยา่ งอสิ ระ ช่ืนชม
และประยกุ ต์ใชใ้ นชีวิตประจำวนั
ผลการเรียนรู้
1. นกั เรียนรคู้ วามหมาย ประวตั ิความเปน็ มาและองค์ประกอบของรำฉุยฉายวันทอง
2. นกั เรียนเห็นคณุ ค่าของรำฉยุ ฉายวันทองทเี่ ปน็ มรดกทางวฒั นธรรม
สาระการเรียนรู้
สาระการเรยี นรู้ มดี ังนี้
1. ประวตั ชิ ุดการแสดง
2. องคป์ ระกอบชุดการแสดง
2.1 ผแู้ สดง
2.2 เพลงและดนตรี
2.3 เคร่อื งแต่งกาย
2.4 โอกาสท่ใี ช้แสดง
2.5 ทา่ รำ
จดุ ประสงค์การเรียนรู้
เมอื่ ศึกษานวัตกรรมฉบบั น้แี ล้วจะมคี วามรู้ ดงั น้ี
1. นกั เรยี นมคี วามรู้ความเขา้ ใจเกี่ยวกับตัวละครของชุดการแสดงฉุยฉายวันทองไดอ้ ย่างถกู ตอ้ ง
2. นกั เรียนตอบคำถามเก่ยี วกบั องคป์ ระกอบของการแสดงชุดฉยุ ฉายวันทองได้
3. นักเรยี นสามารถปฏิบตั กิ ารรอ้ งและรำฉุยฉายวนั ทองได้ถูกตอ้ งตามจงั หวะและทำนองเพลง
4. นกั เรยี นสามารถนำเสนอข้อมลู เกยี่ วกบั การรำเด่ียวชุดฉยุ ฉายวนั ทองแตง่ ตัวได้อย่างมีประสิท
ธภิ าพ
เอกสารประกอบการเรยี นราเดย่ี ว ราฉุยฉายวนั ทอง 10
แบบทดสอบ
วิชา นาฏศิลป์ กล่มุ สาระการเรยี นรูศ้ ิลปะสาระนาฏศิลป์
เรอื่ ง นาฏศลิ ป์ ไทยราเดี่ยว (ฉุยฉายวนั ทอง) เวลา 15 นาที คะแนน 10 คะแนน
*******************************************************************************************************************
คาชแี้ จง โปรดตรวจสอบและการเลือกคาตอบที่ถกู ตอ้ งที่สดุ เพยี งคาตอบเดียวทาเครื่องหมาย ( X ) ลงใน
กระดาษคาตอบ
1.ฉุยฉายวนั ทอง อยู่ในการแสดงละครพนั ทาง ในเรื่องใด
ก.ขนุ ชา้ งขนุ แผน ข.พระลอตามไก่
ค.บุพเพสนั นิวาส ง.นายแกว้ นายขวญั
2.วนั ทองมลี กู ชายชว่ิ ่าอะไร
ก.พระลอ ข.จหมนื่ ไวยวรนาถ
ค.ไกแ่ กว้ ง.ขุนชา้ ง
3.วงดนตรีทใี่ ชป้ ระกอบในการแสดงเรือ่ งฉุยฉายวนั ทองใชว้ งดนตรีประเภทใด
ก.วงปี่พาทยไ์ มแ้ ขง็ ข.วงมโหรี
ค.วงป่ีพาทยไ์ มน้ วม ง.วงเครอื่ งสาย
4.รูปแบบการราในการราฉยุ ฉายวนั ทอง มกี ่ีรูปแบบ
ก. 6 รูปแบบ ข. 8 รูปแบบ
ค. 3 รูปแบบ ง. 4 รูปแบบ
5.การแต่งกาย ฉยุ ฉายวนั ทอง มีการแตง่ กายแบบใด
ก.แบบยนื เครือ่ งพระ ข.แบบชาวบา้ น
ค.แตง่ แบบตามนกั แสดงชอบ ง.การแต่งกายแบบยืนเครอื่ งตวั นาง
6.ท่าออกดว้ ยเพลงรวั ฉุยฉายวนั ทอง ออกดว้ ยทา่ อะไร
ก.ทา่ ผ่าลา ข.ทา่ สอดสรอ้ ยมาลา แลว้ ป้องหนา้
เอกสารประกอบการเรยี นราเดย่ี ว ราฉุยฉายวนั ทอง 11
ค.ทา่ ปอ้ งหนา้ จ.ว่งิ ออกมาในท่าสบายๆ
7.ทา่ ตอ่ ไปนีเ้ รยี กว่าท่าอะไร ในเพลงราฉุยฉายวนั ทอง
ก. ทา่ ป้องหนา้ ข.ท่าสอดสรอ้ ยมาลา
ค.ทา่ ผาลา ง. ทา่ เฉดิ ฉนิ
8.หนา้ เป็นใยเหมือนไขป่ อก.................... เนือ้ รอ้ งต่อจากนีค้ อื ขอ้ ใด
ก.เจา้ ทดั แตด่ อกจาปา ข.อกี สกั เมื่อไรจงึ จะมา
ค.ร่างเจา้ เอ่ียมอรชร ง.จะแกลง้ ฆ่าใหป้ ลดปลง
9.ท่าเดิน ในเพลงฉุยฉายวนั ทอง มีลกั ษณะแบบใด
ก. ข.
ค. ง.
เอกสารประกอบการเรยี นราเดย่ี ว ราฉุยฉายวนั ทอง 12
10.เนือ้ รอ้ งตอ่ ไปนี้ ผิวเจา้ งามเมอ่ื .......... งามจรติ เมอ่ื ยามผาด คาที่หายไปคือคาใด
ก.ยามพิศ ข.ยามผาด
ค.ยามเยน็ ง.ยามเชา้
11.รูปภาพใดเป็นลกั ษณะของการแต่งกายฉุยฉายวนั ทอง
ก. ข.
ค. ง.
12.ฉยุ ฉายวนั ทอง เป็นการราแบบใด
ก.ราหมู่ ข.ราเด่ียว
ค.ราคู่ ง. ถูกทุกขอ้
13.เพลงรวั หมายถึงอะไร
ก.การรอ้ งเพลงแบบรวั ๆ
ข.การเตน้ ราในโอกาสต่างๆ
เอกสารประกอบการเรยี นราเดย่ี ว ราฉุยฉายวนั ทอง 13
ค.ชือ่ เพลงหนา้ พาทยเ์ พลงหน่ึง ใชใ้ นโอกาสเช่นร่ายเวทมนตรค์ าถาแปลงกายหรือเนรมติ ตวั
ง.ถกู ทุกขอ้
14.ราตบี ท หมายถงึ อะไร
ก.ราไปเร่อื ยๆจนจบเพลง
ข.กึ่งเตน้ ก่ึงรา
ค.การราและรอ้ งไปพรอ้ มๆกัน
ง.การราตามบทรอ้ ง บทพากยแ์ ละบทเจรจา
15.บทรอ้ งของฉยุ ฉายวนั ทองแบ่งเป็นก่ีสว่ น
ก.3 สว่ น ข.ไมม่ ีแบ่งส่วน
ค.2 สว่ น ง.ไม่มขี อ้ ถกู
เอกสารประกอบการเรยี นราเดยี่ ว ราฉุยฉายวนั ทอง 14
วิธีสอนและกิจกรรมการจดั การเรยี นรู้
1. วิธีสอน
ใช้วธิ สี อนแบบบรรยายเนอื้ หา การศึกษาดว้ ยตนเอง การทำแบบทดสอบ ก่อนเรยี น/หลงั
เรียน และการทำแบบฝกึ หัดท้ายบท
2. กิจกรรมการจัดการเรียนรู้
เอกสารฉบบั น้ีจะใชส้ อน ....... ชั่วโมง ดงั น้ี
ชว่ั โมงที่ 1
1. ครูกล่าวทกั ทายนกั เรียนและแนะนำตนเองเพอื่ สร้างความคุน้ เคยกบั นกั เรยี น พรอ้ มท้ัง
แนะนำเกย่ี วกบั การเรยี น จดุ ประสงค์การเรยี นรู้ กระบวนการเรียนการสอน วิธีการวัดผลและประเมินผล
2. ครูให้นกั เรียนทำแบบทดสอบก่อนเรียน โดยใหเ้ วลาทำแบบทดสอบเปน็ เวลา 5 นาที
3. ครแู นะนำเร่ืองการรำฉยุ ฉายวันทอง เป็นชุดการแสดงรำเดย่ี วตัวนางทสี่ วยงามอกี ชุดหน่งึ
อยู่ในการแสดงละคร เรอื่ งขุนช้างขุนแผน ตอนพระไวยแตกทัพ กล่าวถึง ความรกั
ความผูกพันของผเู้ ปน็ มารดาทถ่ี า่ ยทอดออกมาทางลลี าท่ารำเมอื่ แปลงรา่ งเป็นหญงิ สาวงาม
เนอ้ื เร่ืองกลา่ วถึงนางวันทองทต่ี ายไปเปน็ เปรต
สงสารลูกชายทจ่ี ะต้องไปออกรบจงึ แปลงกายเป็นหญงิ สาวแรกรุ่นเพือ่ จะหา้ มทัพ
แต่เม่อื พระไวยเหน็ หญงิ งามจงึ เกิดหลงรักและเขา้ มาเกี้ยวพาราสี
นางวันทองจงึ กลายกลับเปน็ ร่างเดมิ และสารภาพว่าเปน็ มารดาของพระไวยเอง
4. นักเรยี นศึกษารายละเอียดจากเอกสารประกอบการเรียน
5. ให้นักเรยี นทำแบบฝึกหดั ท1่ี ในคำถามทบทวน
ชว่ั โมงที่ 2
1. ครกู ล่าวทักทายนกั เรยี นและทบทวนสาระการเรยี น เร่อื งความหมาย ประวัติ และ
องคป์ ระกอบของการฉยุ ฉายวันทอง
2. ครูใหน้ กั เรียนศกึ ษาเอกสารประกอบการเรียนการแสดงฉุยฉายวนั ทอง ทา่ รำ
สถานท่ีแสดง และโอกาสทใ่ี ช้แสดง
3. ให้นักเรียนทำแบบฝกึ หดั ที2่ ในคำถามทบทวน
4. ครูและนกั เรียนรว่ มสนทนาสรุปเนือ้ หาการเรยี นในเอกสารเลม่ ที่ 1 อกี ครงั้
5. ครูใหน้ กั เรียนทำแบบทดสอบหลงั เรียน โดยใหเ้ วลาทำแบบทดสอบเป็นเวลา 5 นาที
เอกสารประกอบการเรยี นราเดย่ี ว ราฉุยฉายวนั ทอง 15
ส่ือการจัดการเรยี นรู้
1. แบบทดสอบกอ่ นเรียนและหลงั เรยี น
2. เอกสารประกอบการเรียน
3. สมุดจดบนั ทกึ
4. รูปภาพการแสดงฉุยฉายวันทอง
5. คำถามทบทวน / แบบฝกึ หัดทา้ ยบท
6. เครอื ข่ายอินเตอรเ์ น็ต (Internet)รำ
การวัดและประเมินผล
1. วธิ กี ารวัดผล
1.1 ตรวจงานแบบฝึกหัดทา้ ยบท
1.2 ตรวจงานทมี่ อบหมายเพ่มิ เตมิ
1.3 ตรวจแบบทดสอบกอ่ นเรยี นและหลงั เรยี น
1.4 สังเกตพฤติกรรม
2. เคร่อื งมอื วดั ผล
2.1 คำถามทบทวน / แบบฝกึ หัด
2.2 แบบตรวจสอบงานเพ่ิมเติม
2.3 แบบทดสอบกอ่ นเรยี นและหลังเรียน
2.4 แบบสังเกตพฤติกรรม
3. เกณฑ์การประเมิน
3.1 แบบฝกึ หัด คะแนนอยา่ งน้อยร้อยละ 80 คะแนน
3.2 แบบทดสอบ คะแนนอยา่ งนอ้ ยร้อยละ 80 คะแนน
3.3 การปฏบิ ตั ิทา่ รำ รวมคะแนนเฉลีย่ อย่างนอ้ ยรอ้ ยละ 80 คะแนน
3.4 สงั เกตพฤตกิ รรมคณุ ลกั ษณะอนั พึงประสงค์ มีคณุ ภาพเฉลย่ี ไม่ต่ำกว่าระดบั 1
3.5 สงั เกตพฤติกรรมสมรรถนะสำคัญของผเู้ รียน มคี ุณภาพเฉลย่ี ไมต่ ่ำกว่าระดบั 1
เอกสารประกอบการเรยี นราเดยี่ ว ราฉุยฉายวนั ทอง 16
ความรู้เบือ้ งตน้ การแสดงฉุยฉายวนั ทอง
รำฉยุ ฉายวนั ทองเป็นศลิ ปะการรำเด่ียว
ของตวั นางวนั ทองหลงั จากท่ถี กู พิพากษาประหารชีวิตจากพระพนั วษา
ก็ได้กลายเป็นเปรตแต่ดว้ ยความรกั พระไวยวรนาถในคราวทจ่ี ะต้องทำศกึ กบั ทพั มอญ
ซงึ่ เปน็ แผนการของขุนแผนผเู้ ปน็ พอ่
จงึ เป็นห่วงแปลงกายเป็นสาวสวยมาไกวชิงช้าในกลางป่าระหว่างทางยกทัพเพื่อขดั ขวางพระไวยวรนาถ
ผู้เรียนควรทำความเข้าใจอย่างถกู ตอ้ ง เพอ่ื เปน็ ฐานการศกึ ษาท่ีดีในเลม่ ตอ่ ไป สาระสำคัญทจี่ ะนำเสนอ
ประกอบด้วย ประวัตริ ำฉยุ ฉายวนั ทอง องคป์ ระกอบของการแสดง และโอกาสในการแสดง
ดงั รายละเอยี ดทจ่ี ะนำเสนอต่อไปน้ี
ประวัติรำฉยุ ฉายวันทอง
ฉยุ ฉายวนั ทองเป็นการแสดงนาฏศิลปไ์ ทยชดุ หนึ่งอยู่ในตบั เรอ่ื งขนุ ช้างขนุ แผนตอนพระไวยแตกทพั
ซึ่งกรมศิลปากรปรบั ปรุงใหมเ่ น้ือความในตอนนเี้ กิดจากทีข่ ุนแผนแค้นใจทจี่ หมนื่ ไวยวรนาถหลงเสนห่ ์นางส
ร้อยฟา้ จงึ คิดกลอุบายใหพ้ ลายชมุ พลลูกชายอนั เกิดจากนางแก้วกิริยาปลอมตนเป็นมอญยกทัพมาตีกรงุ ศรี
อยุธยาโดยตนเองจะออกไปรบก่อนแล้วแกล้งแพใ้ หพ้ วกมอญจบั ได้พระพันวษาจงึ โปรดใหจ้ หมน่ื ไวยวรนาถ
เป็นแมท่ พั ไปปราบพวกมอญใหมค่ รั้นเมอ่ื จหมื่นไวยวรนาถยกทัพมาถงึ กลางปา่ นางวนั ทองซงึ่ ตายไปแล้วก
ลายเปน็ เปรตเปน็ หว่ งลูกชายคือจหม่นื ไวยวรนาถเพราะรู้วา่ ทพั มอญใหม่นัน้ คือขนุ แผนกบั พลายชุมพลนอ้ ง
ชายของจหมืน่ ไวยวรนาถเองนางวนั ทองจงึ แปลงร่างเป็นหญงิ สาวสวยงามมาคอยดักอยรู่ ะหวา่ งทางจหมน่ื
ไวยวรนาถผ่านมาพบเข้าด้วยความงามของนางวันทองแปลงจึงเข้าเก้ียวพาราสีในทสี่ ุดนางวนั ทองแปลงกค็ ื
นร่างเปน็ เปรตบอกให้จหมืน่ ไวยวรนาถรู้วา่ ตนเป็นมารดาและใหจ้ หมื่นไวยวรนาถระวังตวั ในการศกึ ครัง้ น(้ี
พจนยี ์ กงตาล, 2543 : 158)
สำหรบั ความเป็นมาของการรำฉุยฉายวันทองนัน้ มปี ระวตั พิ อสังเขป ดงั น้ี นางเฉลย
ศุขะวณชิ ผู้เชีย่ วชาญการสอนนาฏศิลป์ไทยวทิ ยาลยั นาฏศิลปกรมศิลปากร
ศลิ ปนิ แหง่ ชาติสาขาศิลปะการแสดง(นาฏศลิ ป)์ ปพี ทุ ธศกั ราช2530
เปน็ ผูไ้ ดร้ ับการถา่ ยทอดกระบวนท่ารำฉุยฉายวนั ทองมาจากหม่อมครูนมุ่ นวรตั น์ ณ อยุธยา
เมอื่ ครง้ั ฝกึ หดั ละครอยทู่ ่ีวงั สวนกหุ ลาบ นางสาวจำเรยี ง พุธประดบั
เอกสารประกอบการเรยี นราเดย่ี ว ราฉุยฉายวนั ทอง 17
ผู้เชยี่ วชาญการสอนนาฏศิลปไ์ ทยวทิ ยาลยั นาฏศิลปกรมศิลปากร ศิลปินแหง่ ชาติ
สาขาศิลปะการแสดง(นาฏศิลป์) ปพี ทุ ธศักราช2531
เป็นผไู้ ด้รบั การถา่ ยทอดกระบวนท่ารำฉุยฉายวนั ทองมาจากหมอ่ มครตู ่วน (นางศุภลกั ษณ์ ภัทรนาวกิ )
จากข้อมลู ในสจู ิบัตรละคร เรอ่ื งขุนช้างขนุ แผน ตอนพระไวยแตกทพั กรมศลิ ปากรจดั การแสดง ณ
โรงละครกรมศลิ ปากร (คงตวั สะกดเดิม) เมอื่ ปพี ุทธศักราช2493 ปรากฏชอ่ื นางสาวเจรญิ จติ ต์ ภัทรเสวี
แสดงฉยุ ฉายวันทอง ชดุ ท่หี น่ึง และนางสาวสนุน่ พนั ธ์พิบูลย์ แสดงฉุยฉายวันทอง ชดุ ทีส่ อง
ท้ังสองทา่ นนา่ จะไดร้ บั การถา่ ยทอดมาจากหมอ่ มครูตว่ น (นางศุภลกั ษณ์ ภัทรนาวกิ )
เพราะครูนางทเี่ ป็นผถู้ า่ ยทอดวชิ าความรู้ในขณะนน้ั จะเปน็ หมอ่ มครูต่วน แต่เพียงผ้เู ดยี ว ( กรมศิลปากร,
2551 : 105-106)
องคป์ ระกอบของการรำฉยุ ฉายวนั ทอง
องคป์ ระกอบของการรำฉยุ ฉายวันทอง ประกอบด้วย ผ้แู สดง วงดนตรแี ละเพลง
เคร่ืองแตง่ กาย โอกาสที่ใช้ในการแสดง ท่ารำฉยุ ฉายวันทอง ดังนี้
ผแู้ สดง
นกั แสดง หมายถึง ผแู้ สดงตอ้ งคัดเลอื กผทู้ ี่มคี วามสามารถด้านนาฏศลิ ป์ไทยตัวนาง
สามารถถ่ายทอด บคุ ลกิ ตัวละครส่ผู ชู้ มใหเ้ กิดอารมณค์ ลอ้ ยตามไดอ้ ย่างสุนทรยี ์
ใชล้ ลี าในการรำทแ่ี สดงความกระชดกระช้อย มจี ริตกริ ยิ า แสดงอารมณท์ างใบหน้าและแววตา
การรำฉุยฉายวันทองแต่งตวั เป็นการรำเดยี่ วทมี่ คี วามเปน็ หวงลูกที่กำลงั จะไปรบกบั พอ่ และนอ้ งชาย
และในชณะที่นางวันทองแสดงกิรยิ าการแต่งตวั นัน้ ก็มีความพอใจในรูปร่างทง่ี ดงามดจุ สาวแรกรนุ่
ผนวกกบั เคร่ืองแตง่ กายท่นี างวันทองสวมใสน่ นั้ มคี วามวจิ ิต
ลลี าท่ารำอ่อนชอ้ ยงดงามตามแบบแผนนาฏศิลป์ และเป็นผู้ทม่ี รี ูปร่างงดงาม
นมุ่ นวลสอดคลอ้ งกบั บทบาททไ่ี ดร้ บั เนือ่ งจากเป็นการรำเดี่ยว ดังนั้น ผรู้ ำต้องมคี วามแม่นยำ
มปี ฏิภาณไหวพริบและแสดงอารมณ์ได้สมบทบาทในการแสดงไดด้ ี
วงดนตรีและเพลง
วงดนตรแี ละเพลงของสาระสำคญั ในการนำเสนอ จะใหร้ ายละเอยี ด 2 ประเด็นคอื วงดนตรี
และเพลง ดังนี้
1. วงดนตรี หมายถงึ เสียงที่ประกอบกนั เปน็ ทำนองเพลง , เครือ่ งบรรเลง ซงึ่ มีเสยี งดงั ทำใหร้ สู้ ึก
เพลดิ เพลนิ หรอื เกิดอารมณร์ ักโศก หรอื รืน่ เรงิ เป็นต้น ไดต้ ามทำนองเพลง
(พจนานุกรมฉบบั ราชบณั ฑิตยสถาน,2561)วงดนตรที ใ่ี ชป้ ระกอบการรำฉยุ ฉายวันทองแตง่ ตัวใช้วงปี่พาทย์
เคร่อื งหา้ ประกอบดว้ ย ระนาดเอก ฆอ้ งวง ตะโพน กลองทดั ฉิ่ง และปีใ่ น ดงั นี้
เอกสารประกอบการเรยี นราเดย่ี ว ราฉุยฉายวนั ทอง 18
ภาพที่ 1 เครือ่ งดนตรี
ที่มา : ( ภรี ะเมศร์, 2560)
2. เพลง หมายถงึ หมายถงึ ถ้อยคำที่นกั ประพันธ์เรียงรอ้ ยหรอื เรียบเรยี งขน้ึ ซึ่งประกอบด้วย
เน้ือรอ้ งทำนอง จังหวะ ทำให้เกิดความไพเราะสรา้ งความเพลดิ เพลนิ ให้แกผ่ ู้ฟงั
มีคณุ คา่ ด้านวรรณศิลปท์ งั้ ดา้ นการเลอื กสรรคำทใ่ี ช้ในการแต่ง การเรยี บเรยี งประโยค และการใช้โวหาร
เพลงน้ันอาจใหข้ อ้ คิดแก่ผ้ฟู งั ในการดำเนนิ ชวี ิตด้วยสำเนียงขบั รอ้ ง ทำนองดนตรี กระบวนวธิ ีรำระบำ
โดยเพลงสรา้ งสรรค์จากเครอ่ื งดนตรหี รอื การขบั ร้อง (ภริ มยญ์ า,2540)
ซึ่งเพลงที่จะนำเสนอตอ่ ไปนเี้ ป็นรายละเอยี ดของเพลงฉยุ ฉายวันทองซ่ึงประกอบไปดว้ ย
ทำนองเพลงและเนื้อรอ้ ง เพลงทใี่ ช้ประกอบการแสดง ไดแ้ ก่ เพลงรัว เพลงฉยุ ฉาย เพลงแมศ่ รี
เพลงเร็วและเพลงลา
2.1 ทำนองเพลงรอ้ ง
2.1.1เพลงรวั หมายถึงเป็นเพลงหน้าพาทยเ์ บอื้ งต้นใช้สำหรบั การแสดงฤทธิ์หรอื การเกิดป
รากฏการณ์โดยฉับพลัน
2.1.2เพลงฉยุ ฉายหมายถงึ เป็นเพลงหนา้ พาทย์ที่ใชป้ ระกอบกิริยาของตัวโขนและละครแ
สดงถงึ ความภาคภูมิใจในความงาม
2.1.3 เพลงแม่ศรี หมายถงึ เป็นเพลงหนา้ พาทยท์ ีใ่ ชป้ ระกอบการแสดงกริ ิยาสนกุ สนาน
ร่าเรงิ แสดงอารมณแ์ ละความภาคภูมใิ จในความงาม
2.1.4เพลงรัวหมายถึงเป็นเพลงหนา้ พาทยท์ ี่ใชป้ ระกอบการแสดงกริ ยิ าการเดินอยา่ งนวย
นาด
2.1.5 เพลงเรว็ ลา หมายถงึ เป็นเพลงหนา้ พาทยท์ ่บี รรเลงตอ่ จากเพลงเร็วเมื่อจบการรำ
2.2 เน้อื เพลง
เพลงรอ้ งรำฉุยฉายวันทองมรี ายละเอยี ด ดงั นี้
เอกสารประกอบการเรยี นราเดย่ี ว ราฉุยฉายวนั ทอง 19
เพลงฉุยฉายวันทอง
- เพลงรวั -
- รอ้ งฉุยฉาย -
ฉยุ ฉายเอย เสรจ็ จำแลงแปลงกายเยื้องกรายมาในป่า
โอ้พระไวยสายใจ อกี สักเมือ่ ไรจงึ จะมา
แลลอดสอดหา เดินไปคอยทา่ ทางโนน้ เอย
- รอ้ งแมศ่ รี -
แมศ่ รเี อย แมศ่ รสี าวหงส์
เย้ืองยา่ งมากลางดง เหมอื นหนงึ่ หงสเ์ หมราช
ผิวเจ้างามเมือ่ ยามพศิ งามจริตเมอ่ื ยามผาด
ออ่ นระทวยนวยนาด ลีลาศมาเอย
- เพลงเร็ว-ลา -
การแต่งกาย
การแตง่ กายการแต่งกาย หมายถึง การตกแตง่ รา่ งกายดว้ ยเสือ้ ผา้
และเครอ่ื งประดบั ทุกอย่างตั้งแต่ศีรษะจรดเท้า (ศิลปะการแต่งกาย,2560)
ลกั ษณะการแตง่ กายของชุดการแสดงฉุยฉายวนั ทองผแู้ สดงแตง่ กายนุ่งผ้าจีบหนา้ นางสีม่วง
ตามบทประพันธ์ ชายพกด้านซา้ ย หม่ สไบผา้ ตาดทองมชี ายหอ้ ยทางขวา สวมศริ าภรณ์กระบงั หน้า อบุ ะ
ดอกไม้ทัด เก้ยี วและป่ินปกั ผม จ้ีนาง พาหรุ ัดหรอื กำไลตน้ แขน สังวาล เขม็ ขดั กำไลข้อมอื หรอื กำไลแผง
กำไลข้อเท้า ดังน้ี
ภาพที2่ การแต่งกายรำฉยุ ฉายวนั ทอง
ทมี่ า : (รตั นา 2560)
เอกสารประกอบการเรยี นราเดย่ี ว ราฉุยฉายวนั ทอง 20
โอกาสทใี่ ช้แสดง
โอกาสที่ใช้ในการแสดงชุดฉุยฉายวันทองแตง่ ตัว
เปน็ การแสดงท่ปี ระกอบอยู่ในละครนอกหรือละครเสภา เร่อื งขุนช้างขุนแผน ตอนพระไวยแตกทัพ
หรอื แสดงเปน็ รำเด่ียวและสามารถนำมาใชใ้ นโอกาสเป็นสื่อการเรียนการสอนในสถานศึกษาไดเ้ ปน็ อยา่ งดี
เอกสารประกอบการเรยี นราเดย่ี ว ราฉุยฉายวนั ทอง 21
ท่ารำฉยุ ฉายวันทอง ภาพประกอบ
1. ท่ารำเพลงรวั
ทา่ ที่ อธบิ ายการปฏิบัติ
1 เบ่ียงตวั ทางขวา กา้ วหน้าเท้าซา้ ย
ท่าเต มือขวาตง้ั วงบน มอื ซา้ ยจีบหงายชายพก
รียม เอยี งศีรษะทางซา้ ย
2. 1. ยืด-ยุบ วิง่ ซอยเท้ามาหนา้ เวที
ทา่ รัว 2. ปฎบิ ัติท่าสอดสร้อยมาลา
ซอยเท้ามือซ้ายตงั้ วงบน
มอื ขวาจีบหงายชายพก เอยี งขวา
หมายเหตุ ปฏิบัตทิ ่าสอดสรอ้ ยมาลา 5
จงั หวะ ครั้งที่5 มอื ซา้ ยตงั้ วงบน
มือขวาจบี หงายชายพก เอยี งขวา
เอกสารประกอบการเรยี นราเดย่ี ว ราฉุยฉายวนั ทอง 22
3 1. เบ่ียงตัวทางซ้าย ถอนเทา้ ซา้ ย
ทา่ ป้อ เบ่ียงตวั ทางซ้าย ก้าวข้างเท้าขวา
งหนา้ มอื ซ้ายจบี หงายชายพก มอื ขวาตัง้ วงบน
เอยี งศรี ษะทางซ้าย
2. ก้าวขา้ งเทา้ ขวา
พร้อมกบั หมุนตัวผา่ นหน้าเวที
มาเบ่ียงตัวทางขวา
3. กระทุง้ เท้าซ้าย กระดก
พร้อมกบั ปล่อยจบี มอื ซ้ายเปน็ แบมอื
มอื ขวาลดมอื ลงเป็นตั้งวงกลาง
เอยี งศรี ษะทางซ้าย
4. ยืดตวั พรอ้ มกลบั มือซ้ายเปน็ ป้องหน้า
กลับมือขวาเป็นแบลาดงอแขน เอยี งซา้ ย
เอกสารประกอบการเรยี นราเดยี่ ว ราฉุยฉายวนั ทอง 23
2. ทา่ รำฉยุ ฉายชว่ งท1ี่ ภาพประกอบ
ทา่ ที่ อธิบายการปฏบิ ตั ิ
1. 1. เบ่ยี งตัวทางขวาของเวที แตะจมูกเทา้ ซา้ ย
รอ้ งเออื้ น มือซา้ ยตัง้ วงบน มอื ขวาจบี หงายชายพก
เอียงซา้ ย
2.
ซอยเทา้ หมนุ ตวั ผา่ นหน้าเวทมี าทางขวาของเว
ที จากน้ันแตะจมูกเทา้ ขวา พร้อมกบั
มอื ขวาตง้ั วงบน มือซ้ายจีบหงายชายพก
เอยี งขวา ซอยเท้าหมุนตัวทางขวามาหน้าเวที
เอกสารประกอบการเรยี นราเดยี่ ว ราฉุยฉายวนั ทอง 24
2. 1. “เอ๋ยฉยุ ” ถอนเท้าขวายกหนา้ เทา้ ซ้าย
ฉยุ ฉายเอ มือซ้ายตง้ั วงบน
ย มือขวาจีบหงายแขนตงึ ระดบั ไหล่ เอียงซ้าย
2. “ฉายเอย”
ก้าวหนา้ เทา้ ซ้ายม้วนมือขวาต้งั วงบน
มือซ้ายสง่ จบี หลัง เอียงขวา
เอกสารประกอบการเรยี นราเดยี่ ว ราฉุยฉายวนั ทอง 25
3. 1. “เสรจ็ จำแลง” เบย่ี งตวั ทางขวา
เสรจ็ จำแ
ลงแปลง กา้ วหนา้ เท้าซ้าย
กาย
มือทง้ั สองวาดวงบนลงกลางลำตัว เอยี งขวา
2. “แปลงกาย” ก้าวขา้ งเทา้ ขวา
มือทั้งสองจบี คว่ำแขนงอระดบั อก เอียงซา้ ย
จากนน้ั ปล่อยจบี เปน็ วงบวั บาน เอยี วซ้าย
หมุนรอบตวั เองทางขวา
เอกสารประกอบการเรยี นราเดย่ี ว ราฉุยฉายวนั ทอง 26
เอกสารประกอบการเรยี นราเดย่ี ว ราฉุยฉายวนั ทอง 27
4. 1. “เยอ้ื ง” กา้ วไขว้เท้าซา้ ยขยน่ั เทา้
เยอ้ื งกรา มือซ้ายควักจบี ปล่อยแบมือปลายนิว้ ตก
ย มือขวาเหยยี ดแขนตงึ ระดบั สะเอว เอียงซา้ ย
2. “กราย” ก้าวไขวเ้ ท้าขวาขย่นั เท้า
มอื ขวาควกั จีบปล่อยแบมือปลายน้ิวตก
มอื ซา้ ยเหยียดแขนตึงระดับสะเอว เอยี งขวา
5. 1. “มาในป่า” ถอนเทา้ ขวา ก้าวหนา้ เท้าซ้าย
มาในป่า
มอื ขวากำนิ้วช้ีพลิกกดขอ้ มอื ลงดา้ นลา่ ง
มอื ซ้ายสง่ จบี หลงั เอียงซา้ ย
หมายเหตุ บทรอ้ งตั้งแตท่ ่าที่1-5
จะรอ้ งซำ้ เพลงป่ี
จงึ ต้องปฏบิ ัตทิ ่ารำซำ้ ท่าอกี ครงั้
เอกสารประกอบการเรยี นราเดยี่ ว ราฉุยฉายวนั ทอง 28
6. 1. “โอ”้ ว่งิ ซอยเทา้ ข้ึนหนา้ เวที
โอพ้ ระไว
ย มือทง้ั สองตง้ั วงล่าง เอียงขวา
2. “พระไวย” ก้าวขา้ งเท้าซา้ ย
มอื ทั้งสองตง้ั วงลา่ ง เอยี งขวา (ยดื ตวั ข้ึน)
เอกสารประกอบการเรยี นราเดย่ี ว ราฉุยฉายวนั ทอง 29
7. สายใจ 1. “สาย” กระเถบิ เท้า ค่อยๆ
เลือ่ นตัวถอยหลงั มอื ซ้ายทาบอก
มอื ขวาต้ังวงล่าง เอียวซา้ ย
2. “ใจ” ยืนผสมเทา้ ซา้ ย
มอื ซา้ ยมว้ นมอื จบี เข้าอก เอียงซ้าย
8. 1. “อกี สกั ” ยนื ผสมเท้าซ้าย
อกี สกั เม่ื มอื ท้งั สองจบั จบี ยกขึ้นระดบั อก เอยี งซา้ ย
อไร 2. “เมอื่ ไร” ยืนลกั ษณะเดมิ
มอื ทั้งสองตบลงบนหนา้ ขา เอยี งซ้าย
เอกสารประกอบการเรยี นราเดยี่ ว ราฉุยฉายวนั ทอง 30
9. 1. “จงึ ” ก้าวไขว้เทา้ ขวา
จึงจะมา
มอื ท้ังสองจบี หงายระดบั อก เอยี งขวา
2. “จะมา” ยนื ก้าวไขว้เทา้ ซ้าย
มือทั้งสองมว้ นมือเหยียดแขนไปดา้ นหน้า
มอื ซ้ายอยูไ่ กลวา่ มือขวา เอยี งซ้าย
(หมนุ ตัวทางขวา 1 รอบ)
หมายเหตุ บทรอ้ งต้งั แตท่ ่าท6ี่ -9
จะร้องซ้ำเพลงปี่
จึงต้องปฏบิ ตั ทิ ่ารำซ้ำท่าอีกครง้ั
แตบ่ างทจี่ ะต้องปฏบิ ตั ิกลบั หนา้ กนั คือ
“โอ้พระไวย” จากวิ่งไปทางขวา
จะต้องกลบั วิง่ ชะเงอ้ ทางซา้ ย
“จึงจะมา” ปฏิบตั ิตรงข้ามกนั
เอกสารประกอบการเรยี นราเดย่ี ว ราฉุยฉายวนั ทอง 31
10. 1. “แลลอด” เบีย่ งตัวทางขวา ถอนเทา้ ซ้าย
แลลอดส
อดหา มือซ้ายปอ้ งหนา้ มือขวาแบลาดปลายนว้ิ ตก
เอียงขวา (วง่ิ วนทางซ้าย)
2. “สอดหา” ถอนเทา้ ซา้ ย มอื ซ้ายสง่ จบี หลัง
มอื ขวาจีบหลายชายพก เอียงซ้าย
(เบย่ี งตวั กลบั มาหน้าตรง)
11. 1. “เดนิ ไป” หนา้ ตรง กา้ วหน้าเทา้ ซ้าย
เดินไปคอ มือทงั้ สองจบี ข้างสะโพกแลว้ ปลอ่ ยเป็นวงลา่ ง
ยทา่ ทางโ เอยี งขวา
นน้ เอย 2. “คอยท่า” ก้าวหน้าเท้าขวา
มือท้ังสองจบี ข้างสะโพกแลว้ ปลอ่ ยเป็นวงล่าง
เอยี งซา้ ย
3. “ทางโนน้ เอย” ซอยเทา้
จากน้นั กา้ วข้างเท้าขวา
สง่ มอื ขวาชไ้ี ปด้านหนา้ มอื ซา้ ยสง่ จบี หลัง
เอียงซ้าย
เอกสารประกอบการเรยี นราเดย่ี ว ราฉุยฉายวนั ทอง 32
หมายเหตุ บทรอ้ งตงั้ แตท่ ่าท1ี่ 0-11
จะรอ้ งซำ้ เพลงปี่
จึงต้องปฏิบัติทา่ รำซำ้ ท่าอกี ครงั้
แต่บางที่จะตอ้ งปฏิบัติกลับหนา้ กัน คือ
“แลลอดสอดหา” ปฏิบัติตรงขา้ มกัน
เอกสารประกอบการเรยี นราเดย่ี ว ราฉุยฉายวนั ทอง 33
3. ท่ารับช่วงท่ี 1 ภาพประกอบ
ท่าท่ี อธิบายการปฏบิ ัติ
1. ขน้ึ 1. ถอนเทา้ ซา้ ย มือซา้ ยตงั้ วงล่าง
มือขวาจบี ควำ่ แขนตงึ ระดบั ไหล่ เอยี งขวา
นบั 1
2. หม่ เขา่ สะดงุ้ ตัวขน้ึ มอื ขวาตัง้ วงลา่ ง
มอื ซ้ายจบี คว่ำแขนตึงระดับไหล่ เอยี งซา้ ย
นับ2
3. หม่ เข่าสะดงุ้ ตวั ขึ้น มือซ้ายต้งั วงลา่ ง
มือขวาจบี ควำ่ แขนตงึ ระดบั ไหล่ เอยี งขวา
นบั 3
เอกสารประกอบการเรยี นราเดย่ี ว ราฉุยฉายวนั ทอง 34
2. ลง 1. สะดงุ้ ตวั
เทา้ ซ้ายวางหลงั เคาะจมูกมือซา้ ยจีบควำ่ แขนตึ
ง มือขวาต้งั วงบน เอยี งซา้ ย นบั 1
2. สะดุ้งตวั เทา้ ขวาวางหลงั เคาะจมกู
มอื ขวาจีบควำ่ แขนตึง มือซ้ายตงั้ วงบน
เอียงขวา นับ2
3. สะดงุ้ ตวั
เทา้ ซา้ ยวางหลงั เคาะจมูกมือซา้ ยจบี ควำ่ แขนตึ
ง มอื ขวาต้ังวงบน เอยี งซ้าย นบั 3
4. สะด้งุ ตวั เท้าขวาวางหลงั เคาะจมกู
มอื ขวาจบี ควำ่ แขนตึง มอื ซา้ ยตง้ั วงบน
เอยี งขวา นบั 4
5. ประเทา้ ซ้าย
มอื ขวาจีบควำ่ งอแขนระดบั สะเอว
มอื ซา้ ยแบลาด เอียงขวา
จากนนั้ กา้ วหนา้ เทา้ ซา้ ย มอื ซา้ ยตง้ั วงบน
มือขวาจีบหงายแขนตึง เอียงซา้ ย
4. ทา่ รำแมศ่ รี ภาพประกอบ
ทา่ ท่ี อธบิ ายการปฏิบตั ิ
เอกสารประกอบการเรยี นราเดย่ี ว ราฉุยฉายวนั ทอง 35
1. 1. “แม”่ ก้าวหน้าเทา้ ซา้ ย มือซ้ายตง้ั วงบน
แม่ศรเี อย มอื ขวาจีบหงายงอแขน เอียงขวา
2. “ศรเี อย”
ยนื ลกั ษณะเดมิ มือขวาจบี หงายแขนตงึ
เอยี งซ้าย
2. 1. “แม่ศร”ี เบ่ยี งตัวทางขวา
แมศ่ รีสาว ก้าวหน้าเทา้ ขวา มอื ขวาจีบปรกข้าง
หงส์ มือซา้ ยตั้งวงบน เอยี งซา้ ย
2. “สาวหงส์” กา้ วหนา้ เทา้ ขวา
กระดกเท้าซา้ ย มอื ซา้ ยจบี ปรกขา้ ง
มือขวาจบี คว่ำแขนตงึ ระดบั ไหล่ เอียงขวา
เอกสารประกอบการเรยี นราเดย่ี ว ราฉุยฉายวนั ทอง 36
3. 1. “เยอื้ ง” กา้ วไขว้เท้าซ้ายขย่นั เทา้
เย้ืองยา่ ง มือซ้ายควักจบี ปลอ่ ยแบมือปลายนิ้วตก
มากลางด มือขวาเหยยี ดแขนตึงระดบั สะเอว เอียงซ้าย
ง 2. “ยา่ ง” ก้าวไขวเ้ ท้าขวาขย่ันเทา้
มือขวาควกั จบี ปลอ่ ยแบมอื ปลายนิ้วตก
มอื ซา้ ยเหยียดแขนตงึ ระดบั สะเอว เอยี งขวา
3. “มากลางดง” ถอนเทา้ ขวา
มอื ขวากำมอื ชน้ี ว้ิ ลงระดับสะเอว
มอื ซ้ายจบี ส่งหลงั เอยี งซา้ ย
เอกสารประกอบการเรยี นราเดย่ี ว ราฉุยฉายวนั ทอง 37
4. 1. “เหมอื นหน่งึ หงส์” เบี่ยงตัวทางขวา
เหมอื นห ถอนเทา้ ขวายกหน้าเทา้ ซา้ ย
น่ึงหงส์เห มือทง้ั สองสง่ จบี หลัง เอยี งซ้าย
มราช จากนั้นวงิ่ ซอยเทา้ หมนุ ตวั ทางซา้ ย
2. “เหมราช” เบ่ียงตวั ทางซา้ ย
ถอนเท้าซา้ ยกา้ วหนา้ เทา้ ขวา
มอื ขวาจบั จบี หงายแขนตงึ ระดบั ไหล่
มือซา้ ยตง้ั วงบน เอียงขวา
5. 1. “แม“่ เหยียบเทา้ ซ้ายหนกั หลงั
ดนตรเี พ มอื ปฏบิ ตั ทิ ่าเดมิ เปลยี่ นเป็นเอียงซ้าย
ลงปซี่ ำ้ รอ้ 2. “ศรเี อย” กา้ วหนา้ เทา้ ขวา
ง มอื ซ้ายต้ังวงบนมือขวามว้ นจบี ปล่อยเปน็ ตงั้ วง
กลาง เอียงขวา
3. “แม่ศรี” ย่ำเท้าซ้าย มอื ซ้ายต้งั วงบน
มอื ขวาจบั จบี หงาย เอียงซ้าย
4. “สาวหงส์” ย่ำเท้าขวา มอื ซ้ายต้ังวงบน
มอื ขวาปล่อยจีบเปน็ วงกลาง เอียงขวา
5. “เยอื้ งยา่ ง” ยำ่ เทา้ ซา้ ย มือซา้ ยต้ังวงบน
มือขวาจบั จีบหงาย เอียงซา้ ย
เอกสารประกอบการเรยี นราเดย่ี ว ราฉุยฉายวนั ทอง 38
6. “มากลางดง” ย่ำเทา้ ขวา มอื ซ้ายตง้ั วงบน
มือขวาปล่อยจบี เป็นวงกลาง เอียงขวา
7. “เหมอื นหนง่ึ หงสเ์ หมราช” ย่ำเท้าซา้ ย
เทา้ ขวา กระดกเท้าซา้ ย มอื ซา้ ยจบี ปรกขา้ ง
มือขวาสง่ จีบคว่ำแขนตึงระดบั ไหล่ เอียงขวา
เอกสารประกอบการเรยี นราเดย่ี ว ราฉุยฉายวนั ทอง 39
6. 1. “ผิวเจา้ งาม” ก้าวไขวเ้ ท้าซา้ ย
ผิวเจา้ งา มอื ท้งั สองจบี หงายแขนตึงระดบั ไหล่
มเมือ่ ยาว ลกั คอขวา
พิศ
2. “เมอื่ ยามพิศ” ทง้ิ น้ำหนักตวั มาทางซา้ ย
ปล่อยมอื จบี เป็นตงั้ มอื ขึน้ ลกั คอซา้ ย
7. 1. “งามจริต” ขยบั เทา้ ขวาผสมเทา้ ซ้าย
งามจริตเ มอื ขวาจับจีบล่อแกร้ ะดับวงบน
ม่ือยามผ มือซา้ ยจบั จบี ลอ่ แกว้ ระดบั วงลา่ ง เอยี งซา้ ย
าด 2. “เม่ือยามผาด” ยนื ผสมเท้าเชน่ เดมี
จากนัน้ มอื ขวาควา้ จับผ้าสไบขี้นมาระดบั สะโพ
ก มอื ซ้ายจบั สะเอว เอียงซ้าย หมุนตวั ทางซา้ ย
1 รอบ
เอกสารประกอบการเรยี นราเดย่ี ว ราฉุยฉายวนั ทอง 40
8. 1. “อ่อนระทวย” กา้ วไขว้เทา้ ขวาขย่ันเทา้
อ่อนระท มอื ขวาจบั จบี ล่อแก้วระดบั วงบน
วยนวยน มือซา้ ยจบั จบี ล่อแก้วระดบั วงล่าง เอยี งขวา
าด 2. “นวยนาด” กา้ วไขวเ้ ท้าซา้ ยขยนั่ เทา้
มอื ซา้ ยจบั จบี ล่อแก้วระดบั วงบน
มือขวาจบั จีบล่อแกว้ ระดบั วงล่าง เอยี งซา้ ย
เอกสารประกอบการเรยี นราเดย่ี ว ราฉุยฉายวนั ทอง 41
9. 1. “ลลี าศ” กระทงุ้ เท้าขวา
ลีลาศมาเ มอื ซา้ ยจบี หงายระดับไหล่ มือขวาต้งั วงบน
อย เอียงขวา
2. “มาเอย” ก้าวหนา้ เทา้ ขวา
มอื ซ้ายปลอ่ ยจีบเปน็ ตงั้ วงบน เอียงซา้ ย
10. 1. “ผิวเจ้างาม“ เบีย่ งตัวทางขวา
ดนตรีเพ ประเทา้ ซา้ ย มือซา้ ยต้ังวงกลาง
ลงปซี่ ำ้ รอ้ มือขวาจีบหงายระดบั วงกลาง เอยี งขวา
ง 2. “เมื่อยามพศิ ” ก้าวหนา้ เท้าซ้าย
มือซ้ายพลิกมอื กลบั เปน็ แบลาดปลายนว้ิ ตก
มือขวาม้วนมอื ปลอ่ ยเป็นวงล่าง เอยี งซา้ ย
3. “งามจริต” ยัง้ เท้าขวา
ท้ิงนำ้ หนกั ตัวทางขวา มือปฏบิ ัติทา่ เดมิ
เอียงขวา
เอกสารประกอบการเรยี นราเดย่ี ว ราฉุยฉายวนั ทอง 42
4. “เมอ่ื ยามผาด” ย่ำเท้าซา้ ย
มือซ้ายพลกิ เปน็ ตง้ั วงกลาง
มือขวากลับปลายนิ้วทงิ้ ลง เอยี งซา้ ย
5. “อ่อนระทวย” ยำ่ เท้าขวา
มือซ้ายกลับปลายนวิ้ ทง้ิ ลง มอื ขวาต้งั วงลา่ ง
เอียงขวา
6. “นวยนาด” ยำ่ เท้าซ้าย มือซ้ายตัง้ วงกลาง
มอื ขวา ปลอ่ ยนวิ้ ลง เอยี งซา้ ย
7. “ลีลาศมาเอย” ย่ำเท้าขวา เท้าซา้ ย
กระดกเท้าขวา มอื ซา้ ยตั่งวงวา่ ง
มอื ขวาสง่ บวั ชูฝกั เอียงซา้ ย
เอกสารประกอบการเรยี นราเดยี่ ว ราฉุยฉายวนั ทอง 43
11. 1. ถอนเท้าขวา ก้าวข้างเทา้ ซา้ ย
ดนตรรี ับ มือขวาตั้งวงบน มอื ซ้ายจีบหงายชายพก
ช่วงที่2 เอยี งซ้าย
2.
ยืดยบุ วง่ิ ซอยเทา้ หมนุ ตัวผ่านหลังเวทมี าหนา้ ต
รง
3. ประเทา้ ขวา มือซ้ายจบี ควำ่ แขนงอ
มอื ขวาแบลาด เอยี งซา้ ย
4. ก้าวหนา้ เท้าขวา มอื ซ้ายส่งบวั ชฝู ัก
มือขวาเหยียดแขนตงึ ระดบั ไหล่ เอยี งขวา
5. ยกั ตวั ตามจังหวะเพลงจนหมดจงั หวะ
เอกสารประกอบการเรยี นราเดยี่ ว ราฉุยฉายวนั ทอง 44
8. ทา่ เพลงเรว็ ภาพประกอบ
ท่าท่ี อธบิ ายการปฏิบัติ
1 ฉายเท้าขวา เบี่ยงตวั ทางขวา มอื ซ้ายตง้ั วงบน
มอื ขวาแทงมอื เอียงซ้าย
เอกสารประกอบการเรยี นราเดยี่ ว ราฉุยฉายวนั ทอง 45
2 เบ่ยี งตวั ทางขวา ถอนเท้าขวา
ประเทา้ ซ้ายมือทงั้ สองเหยียดตงึ
โดยใหม้ อื ข้างซ้ายแบมือปลายนวิ้ ตง้ั ข้ึน
มือข้างขวาแบมอื ปลายน้ิวตก เอียงซา้ ย
3 ก้าวขา้ งเทา้ ซา้ ย
วาดแขนซ้ายกลับเป็นพลกิ ทอ้ งแขนข้นึ
ปลายนิว้ ตก
แขนขวาวาดแขนพลิกท้องแขนกลบั มอื ปลายนิ้
วตัง้ ขึ้น เอียงขวา
เอกสารประกอบการเรยี นราเดยี่ ว ราฉุยฉายวนั ทอง 46
4 กระทงุ้ เท้าขวาวางหลงั พรอ้ มกบั ชักเทา้ ซา้ ยมา
ผสม มือซา้ ยกลบั มือเปน็ ปลายน้วิ ตั้งขึน้
มอื ขวากลบั มือเป็นปลายน้ิวตก เอียงซา้ ย
5 ยืด-ยุบ เดนิ ถดั เทา้ สา่ ยมอื ขึ้นหน้าเวที 4
จงั หวะ เดินลงหลงั เวทอี กี 4 จังหวะ
6 หมนุ ตวั ทางขวาเบย่ี งหนา้ ทางซา้ ย
เดินถดั เท้าสา่ ยมือข้นึ หนา้ เวที 4 จงั หวะ
เดนิ ลงหลงั เวทอี กี 4 จังหวะ
เอกสารประกอบการเรยี นราเดย่ี ว ราฉุยฉายวนั ทอง 47
7 หมุนตัวทางซ้ายเบี่ยงหนา้ ทางขวา
ยำ่ เทา้ ถัดอยู่กับที่ 3 จงั หวะ
มอื ขวาจบี ปรกขา้ ง มือซ้ายต้ังวงกลาง
เอียงซา้ ย
8 มอื ขวามว้ นมอื ปล่อยเปน็ ต้งั วงบน
มอื ซา้ ยพลิกรบั จีบบอ่ แกว้ หงายท้องแขน
เอยี งขวา ถดั เทา้ ลอ่ มอื ซา้ ยข้นึ หนา้ เวที 4
จังหวะ แทงมอื ซ้ายเป็นลอ่ แกว้ ตั้งวงบน
มอื ขวาส่งจีบหลงั เอยี งซ้าย
เดินลงหลังเวทอี กี 4 จงั หวะ
9 หมุนตัวทางขวาเบีย่ งหน้าทางซา้ ย
ย่ำเท้าถัดอยู่กบั ท่ี 3 จงั หวะ มือซา้ ยจบี ปรกขา้ ง
มือขวาตงั้ วงกลาง เอียงขวา
เอกสารประกอบการเรยี นราเดย่ี ว ราฉุยฉายวนั ทอง 48
10 มอื ซา้ ยม้วนมือปลอ่ ยเป็นตัง้ วงบน มือขวา
พลิกมอื รบั จบี ลอ่ แกว้ หลายทอ้ งแชน เอยี งซ้าย
ถดั เท้าลอ่ มือขวาขนึ้ หนา้ เวที 4 จงั หวะ
แทงมอื ขวาเป็นลอ่ แก้วตั้งวงบน
มือซ้ายสง่ จบี หลงั เอียงขวา
เดินลงหลงั เวทอี ีก 4 จังหวะ
11 หมุนตวั ทางซา้ ย เบีย่ งหน้าทางซา้ ย
เดนิ ถัดเท้าท่ารำส่ายแขนขึ้นหน้าเวที
จังหวะสุดท้ายกอ่ นลงจงั หวะ
ก้าวหนา้ เทา้ ขวากดไหล่ซา้ ย
เอียงศีรษะทางซ้าย จากนั้นยืดตัว
กลบั มาเคาะจมูกเท้าซ้าย เอียงศรี ษะทางขวา
เอกสารประกอบการเรยี นราเดยี่ ว ราฉุยฉายวนั ทอง 49
8. ท่าเพลงลา ภาพประกอบ
ท่าที่ อธิบายการปฏิบตั ิ
1 เบ่ยี งตวั ทางซา้ ย ประเท้าขวา
มอื ทัง้ สองหงายฝ่ามอื รบั จบี ล่อแกว้ ระดับวงล่า
ง จากนัน้ ก้าวหน้าเทา้ ขวา
มือขวาดดี จบี ออกระดบั วงบน
มือซ้ายดดี จบี ออกระดบั วงลา่ ง เอียงขวา
เอกสารประกอบการเรยี นราเดย่ี ว ราฉุยฉายวนั ทอง 50
2 เบย่ี งตัวทางขวา ประเท้าซา้ ย
มือทั้งสองหงายฝา่ มอื รับจีบล่อแก้วระดบั วงล่า
ง จากนั้นก้าวหน้าเท้าซา้ ย
มือซา้ ยดดี จบี ออกระดบั วงบน
มอื ขวาดีดจีบออกระดบั วงลา่ ง เอยี งซา้ ย
3 เบ่ยี งตัวทางซา้ ย ประเทา้ ขวา
มอื ทัง้ สองหงายฝา่ มอื รับจีบลอ่ แก้วระดบั วงล่า
ง จากนน้ั กา้ วหนา้ เทา้ ขวา
มือขวาดีดจีบออกระดบั วงบน
มอื ซ้ายดดี จบี ออกระดบั วงลา่ ง เอียงขวา