0042005 บท 3 new 2563

การวดั สัดส่วนของร่างกาย

• ทน่ี ิยมใช้เพอื่ ประเมนิ ภาวะโภชนาการอย่างงา่ ย ได้แก่
• การช่ังนา้ หนัก
• การวัดส่วนสูง

การวัดส่วนสูง

• ส่วนสงู เป็นเคร่ืองมือชีว้ ัดการเจริญเติบโตของรา่ งกายในหน่วยความ
ยาว จงึ สามารถนามาใชป้ ระเมินภาวะโภชนาการวยั เด็กไดแ้ ตก่ ารบ่งชี้
ภาวะโภชนาการนนั้ ส่วนสงู จะไม่ไวเท่ากบั นา้ หนกั เน่ืองจากส่วนสงู มี
การเปล่ยี นแปลงชา้

• สว่ นสงู ของรา่ งกายประกอบดว้ ยความยาวขา กระดกู เชิงกราน กระดูก
สนั หลงั และกะโหลกศรี ษะรวมกนั

• การวัดส่วนสูงจะเป็นตัวบ่งชี้การเจริญเติบโตของโครงกระดูกของ
รา่ งกาย

วธิ ีการช่ังนา้ หนัก

• การช่งั นา้ หนกั เป็นวิธีการท่ีนิยมใชก้ นั มากท่ีสดุ เน่ืองจากเป็นวิธีการท่ี
ง่ายในการวดั และประเมินผล ไม่ว่าผชู้ ่งั จะเป็นบุคคลสาธารณสขุ หรือ
อาสาสมัครสาธารณสุขก็ตาม ก็สามารถใชว้ ิธีการช่ังนา้ หนักในการ
ประเมนิ ภาวะโภชนาการได้

โครงสร้าง Body Frame Size

• เสน้ รอบขอ้ มือ (wrist circumference)
• คานวณจาก สดั สว่ นระหวา่ ง สว่ นสงู (ซม) ÷ เสน้ รอบขอ้ มือ(ซม)
• เทียบกบั คา่ มาตรฐาน
• ชาย = ใหญ่ > 10.4 กลาง 10.4-9.6 เลก็ < 9.6
• หญิง = ใหญ่ > 10.9 กลาง 10.9-9.9 เลก็ < 9.9



การคานวณดชั นีมวลกาย

• เพศชาย-เพศหญิง ท่ีมีอายุตั้งแต่ 19 ปีขึน้ ไป ใชก้ ารแปลผล
นา้ หนกั และสว่ นสงู อิงตามเกณฑท์ ่ีคานวณไดจ้ ากสูตรคานวณ
ดชั นีมวลกาย (BMI: Body mass index) จากสตู รนี้



เส้นรอบวงเอวตอ่ สะโพก

• Waist-to-hip ratio เป็นการบอกการกระจายตวั ของไขมนั วา่ อยกู่ ลาง
ลาตวั มากกว่าหรืออยู่ตามระยางคม์ ากกว่า หากมากกว่าหรือเท่ากับ
1.00 ในเพศชาย หรือมากกว่าหรือเท่ากับ 0.85 ในเพศหญิง เป็นตัว
บอกถงึ ความเส่ียงตอ่ โรคหลอดเลือดหวั ใจ เบาหวาน ฯลฯ คนสว่ นใหญ่
จะมีการสะสมไขมันในร่างกายใน 2 ลักษณะ คือ สะสมบริเวณเอว
(apple shape) และสะสมบรเิ วณสะโพก (pear shape) (Western
Pacific Region of WHO, 2000)

สัดส่วนรอบเอวต่อรอบสะโพก

• สตู รคานวณ
• WHR = รอบเอว(นิว้ ) / รอบสะโพก(นิว้ )
• ตวั อยา่ ง
• รอบเอว 29 นิว้ รอบสะโพก = 39.2 นิว้
• WHR = 29 นิว้ / 39.2 นิว้ = 0.74
• เกณฑก์ ารตดั สินสดั สว่ นรอบเอวตอ่ รอบสะโพก
• คนสว่ นใหญ่จะมีการสะสมไขมนั ในรา่ งกายใน 2 ลกั ษณะ คอื
• สะสมบรเิ วณเอว (apple shape)
• สะสมบรเิ วณสะโพก (pear shape)



การประเมนิ ภาวะโภชนาการอยา่ งง่าย

ที่ รายการ ค่าทว่ี ัดได้ (หน่วย) การแปลผล

1 การช่งั นา้ หนกั (กิโลกรมั )
2 การวดั สว่ นสงู (เซนตเิ มตร)
3 การประเมินโครงรา่ งรา่ งกาย
4 ดชั นีมวลกาย
5 Ideal Body Weight
6 เสน้ รอบวงเอวและสะโพก
7 เสน้ รอบวงเอว ตอ่ สะโพก

อ้างองิ รูปภาพประกอบสอน

• https://www.reviveyourbody.co/วธิ ี 16/8 (อด 16 ชม. กิน 8 ชม.)
• https://www.healthyguidesblog.com/วธิ ี กิน หยดุ กิน (Eat-Stop-Eat)
• https://www.weightlossresources.co.uk/diet/วธิ ี 5:2 (กินปกติ 5 วนั

อด 2 วนั )
• : https://myadflifestyle.wordpress.com/ วิธี Alternate-day Fasting
•

รายการอา้ งองิ

• กระทรวงสาธารณสขุ . (2548). ประกาศกระทรวงสาธารณสขุ (ฉบบั ท่ี 293) พ.ศ.
2548 เร่อื ง ผลิตภณั ฑเ์ สรมิ อาหารกระทรวงสาธารณสขุ . กรุงเทพมหานคร.

• ถิรจิต บญุ แสน. (2562). ดชั นีมวลกาย สาคญั อย่างไร. เขา้ ถงึ ไดจ้ าก
https://www.si.mahidol. ac.th/th/healthdetail.asp?aid=1361

• ประสงค์ เทยี นบญุ . (2551). การประเมนิ ภาวะโภชนาการดว้ ยการวดั สดั สว่ น
(Anthropometry and body composition assessment of nutritional status).
ภาควิชากมุ ารเวชศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั เชียงใหม่.

• โรงพยาบาลสมติ ิเวช. (2562). ลดนา้ หนกั ใหไ้ ดผ้ ลดว้ ย Intermittent Fasting
(IF). เขา้ ถงึ ไดจ้ าก https://www.samitivejhospitals.com/th/.

• อาหารเมดเิ ตอรเ์ รเนียน เรยี บง่าย รว่ มสมยั
https://40plus.posttoday.com/health/2916/

รายการอา้ งอิง

• วราภรณ์ เสถียรนพเกา้ , สภุ ทั รา ลลิ ติ ชาญ, จีรนนั ท์ แกลว้ กลา้ , พรอ้ มลกั ษณ์
สมบรู ณป์ ัญญากลุ . (2558). โภชนาการในงานสาธารณสขุ . กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์
วฑิ รู ยก์ ารปก.

• วนี สั ลีฬหกลุ , สภุ าณี พทุ ธเดชาคมุ้ และถนอมขวญั ทวีบรุ ณ.์ (2545). โภชน
ศาสตรท์ างการพยาบาล. พมิ พค์ รงั้ ท่ี 2. กรุงเทพฯ: บญุ ศริ กิ ารพมิ พ.์

• สิทรา พรรณสมบรู ณ.์ (2542). มาใชช้ ีวิตแบบแมคโครไบโอติกส์ การกินอาหาร
และใชช้ ีวิตกบั ธรรมชาติ. กรุงเทพฯ: ฟิวเจอร์ พบั บลิชช่ิง.

• American Dietetic Association. (2008). Nutrition care process and
model part I: The 2008 update. J Am Diet Assoc. 108(7): 1113-7.

รายการอา้ งองิ

• Beghin I, Cap M, Dujardin B. (1998). A guide to nutritional assessment.
Geneva: WHO; p.42.

• Blackburn GL, Bistrian BR. (1977). Nutritional and metabolic assessment
of the hospitalized patient. J Parenter Enteral Nutr. 1(1):11–22.

• Browning LM, Hsieh SD, Ashwell M. (2010). A systematic review of waist-
to-height ratio as a screening tool for the prediction of cardiovascular
disease suitable global boundary value. Nutr Res Rev.23:247-69.

• Christine Mikstas, (2019). High-Protein Diet for Weight Loss. เขา้ ถงึ ได้
จาก.https://www.webmd.com/diet/guide/high-protein-diet-weight-loss
WebMD Medical Reference

รายการอา้ งองิ

• Durin JVGA, Womersley J., (1974). Body fat assessed from total body
density and its estimation from skinfold thickness: measurements on 481
men and women aged from 16 to 72 Years. Br J Nutr; 32: 76-96.

• Harvard Men's Health Watch .(2020) .The right plant-based diet for you.
Harvard Health เขา้ ถงึ ไดจ้ ากPublishing
https://www.health.harvard.edu/staying-healthy/the-right-plant-based-
diet-for-you

• FIT School. (2562). Intermittent Fasting (IF). เขา้ ถงึ ไดจ้ าก
https://fitschoolfitness.com/.

• Food and Agriculture Organization of the United Nations. (2015). The
FAO hunger map 2014. เขา้ ถงึ ไดจ้ าก https://fao.org/hunger/en.

รายการอา้ งองิ

• Food Security Analysis Unit for Somalia. (2005). Nutrition A guide to
data collection, analysis, interpretation and use. 2nd ed.Nairobi, Kenya:
FSAU; p.6, 12.

• Fox CS, Massaro JM, Hoffmann U, Pou KM, Maurovich-Horvat P, Liu C-
Y, et al. (2007). Abdominal visceral and subcutaneous adipose tissue
compartments, Association metabolic risk factors in the Framingham
Heart Study. 116:39-48.

• Gibson RS. (2005). Principles of nutritional assessment. 2nd ed. New
York: Oxford University Press, pu Inc.; p. 252-3.

• Heilbronn, L. K., Smith, S. R., Martin, C. K., Anton, S. D., & Ravussin, E.
(2017). Alternate-day fasting in non obese subjects: effects on body.
The American Journal of Clinical Nutrition,106(4), 69-73.

รายการอ้างองิ

• Jelliffe DB. (1966). The assessment of the nnutritional status of
community. WHO, Geneva, 53.

• Lee RD, Nieman DC. (1995). Nutritional assessment. 2nd ed. New York:
The McGraw-Hill Companies, Inc.; p. 224, 226, 228-9.

• Li S, Chiuve SE, Flint A, Pai JK, Forman JP, Hu FB, et al. (2013). Better
diet quality and decreased mortality among myocardial infarction
survivors. JAMA Intern Med. 173(19):1808-19.

• Nambiar S, Truby H, Davies PSW, Baxter K. (2013). Use waist-height
ratio to predict metabolic syndrome obese children and adolescents. J
Paediatr Child Health.49.E281–7.

• Prado EL, Dewey KG. (2014). Nutrition and brain development in early
life. Nutr Rev. 72(4):267- 84.