สถานภาพ บทบาท สิทธิ เสรีภาพและหน้าที่

วชิ าสังคมศกึ ษา ชน้ั ประถมศึกษาปีท่ี 5

หนว่ ยการเรียนรู้ท่ี 1 พลเมืองดขี องสังคม
เร่อื ง สถานภาพ บทบาท สทิ ธิ เสรภี าพและหนา้ ทขี่ องพลเมอื ง

นางสจุ ติ รา คาเวียง
โรงเรยี นวดั หนองจอก(ภักดีนรเศรษฐ)
สานักงานเขตหนองจอก กรงุ เทพมหานคร

คานา

หนังสือประกอบการเรียน หน่วยการเรียนรู้ที่ 1 พลเมืองดีของสังคม เร่ือง
สถานภาพ บทบาท สิทธิ เสรีภาพและหน้าที่เป็นหนังสือประกอบการเรียนใน
รายวิชาสังคมศึกษาระดับช้ันประถมศึกษาปีที่ 5 โรงเรียนวัดหนองจอก(ภักดี
นรเศรษฐ)เพื่อประกอบการเรียนการสอนออนไลน์ โดยอาศัยส่ือ E-BOOK ของ
ครูร่วมกับการแนะนาของผู้ปกครอง หนังสือชุดน้ีประกอบด้วยเน้ือหาที่มีความ
สอดคล้องกับหลักสูตรแกนกลาง การศึกษาข้ันพ้ืนฐานพุทธศักราช 2551
(ฉบบั ปรบั ปรุง พ.ศ. 2560)กล่มุ สาระสังคมศกึ ษา ศาสนาและวฒั นธรรม ซ่ึงได้
รวบรวมเนื้อหาท่ีจาเป็นและสามารถส่งเสริมความรู้ความเข้าใจแก่นักเรียนได้
อย่างเหมาะสม

ผู้จัดทาหวังเป็นอย่างยิ่งว่า หนังสือประกอบการเรียนเรื่องสถานภาพ
บทบาท สิทธิ เสรีภาพ และหน้าท่ีเล่มน้ีจะเป็นประโยชน์แก่นักเรียน ผู้ปกครอง
ครู และผูท้ ส่ี นใจทุกคนหากผิดพลาดประการใด ผู้จัดทาขออภยั มา ณ ท่นี ้ดี ้วย

นางสุจิตรา คาเวียง

สถานภาพ บทบาท สทิ ธิเสรภี าพ และหนา้ ท่ขี องพลเมือง

1. สถานภาพ

สถานภาพ หมายถึง ฐานะตาแหน่งหรือสทิ ธิหน้าทตี่ ามบทบาทของบคุ คล
ที่ได้รบั การยอมรบั จากสมาชิกของสงั คม เช่น บิดา มารดา ลกู นักเรียน

ครู สาหรับบุคคลแต่ละคนอาจมีหลายสถานภาพ เช่น นางสาวเอ
ประกอบอาชีพเป็นครู

ดงั นั้น นางสาวเอจึงมสี ถานภาพเป็นครู เปน็ ต้น

สถานภาพแบง่ ออกเป็น 2 ประเภทไดแ้ ก่
1.สถานภาพท่ไี ดม้ าแต่กาเนิด เชน่ เพศ เชอ้ื ชาติ

2.สถานภาพทไ่ี ด้มาภาพหลงั เชน่ การศึกษา อาชพี ตาแหนง่

ความสาคัญของสถานภาพ

สถานภาพเป็นสิ่งเฉพาะบคุ คลท่ีจะทาให้บคุ คลน้ันแตกต่าง
จากบุคคลอืน่ นอกจากน้สี ถานภาพจะเป็นส่ิงกาหนดวา่

บคุ คลนนั้ มหี น้าท่จี ะตอ้ งปฏิบตั ิตอ่ ผูอ้ น่ื อยา่ งไร
มหี น้าทรี่ ับผิดชอบ อย่างไรในสังคม

เชน่ ครเู ปน็ บคุ คลทท่ี าหน้าทใ่ี นการถา่ ยทอดความรู้
ใหแ้ ก่นักเรียน เปน็ ต้น

2. บทบาท

บทบาท หมายถงึ
การปฏบิ ัติกจิ กรรมต่างๆ ตามสถานภาพของบคุ คล
เชน่ บทบาทของบดิ ามารดาคอื การอบรมเลีย้ งดบู ุตร
บทบาทของผูพ้ พิ ากษา คอื พจิ ารณาและตดั สินคดคี วาม
บทบาทหนา้ ท่ขี องนกั เรยี น คือ การเรยี นหนงั สอื

ความสาคัญของบทบาท

ความสาคัญของบทบาท คือ
บทบาทเป็นสิ่งทกี่ าหนดความรับผดิ ชอบของบคุ คลตา่ งๆในสงั คม

การปฏิบัติตนตามบทบาทและช่วยใหส้ งั คม
เกดิ ความเป็นระเบยี บมากย่ิงขึ้น

บทบาทของบุคคลจะครอบคลุมหลายประการ
เชน่ บิดามารดา นอกจากจะเลี้ยงดูบุตรแล้ว ยังตอ้ งสอน

หนงั สือและดูแลรกั ษาพยาบาลเมอื่ บุตรเจ็บปว่ ย
ตารวจมบี ทบาทหน้าที่การดูแลรักษาความสงบ เป็นต้น

3.สิทธิ

สิทธิ หมายถงึ อานาจอนั ชอบธรรม
และอานาจท่ีกระทาการใดๆได้อยา่ งอสิ ระ

โดยไดร้ ับการรับรองจากกฎหมาย เชน่

 สิทธทิ จี่ ะไดร้ ับการศึกษา
 สิทธิทจ่ี ะเข้าไปมสี ว่ นร่วมในการอนุรักษ์วัฒนธรรมประเพณขี อง

ทอ้ งถนิ่
 สทิ ธทิ จ่ี ะไดร้ บั ความตมุ้ ตรองจากกระบวนการยุตธิ รรม
 สิทธิทจ่ี ะไดร้ ับการรักษาพยาบาลจากรัฐบาล เป็นต้น

ความสาคัญของสิทธิ

สทิ ธจิ ะทาให้บุคคล
ได้ทราบถึงสงิ่ ที่บุคคลสามารถแสดงออกได้

หรอื เรยี กรอ้ งได้
ซึ่งจะทาให้เกิดความเป็นระเบยี บไม่สบั สนวุ่นวาย
เนอ่ื งจากสทิ ธิเป็นสง่ิ ทบี่ ุคคลได้มาโดยกฎหมาย
เช่น เด็ก ไดร้ ับสิทธทิ ี่จะได้รบั การศึกษา เป็นต้น

4.เสรีภาพ

เสรีภาพ หมายถึง ความเป็นอิสระของบุคคล
ท่จี ะกระทาสง่ิ ใดสง่ิ หนงึ่ ได้ภายใต้ขอบเขตของกฎหมาย เชน่

 เสรภี าพในการนับถอื ศาสนา
 เสรีภาพในการเดินทางและเลือกถน่ิ ทอ่ี ยู่
 เสรีภาพในการแสดงความคิดเห็น เป็นต้น

ความสาคัญของเสรีภาพ

ความสาคญั ของเสรภี าพ คอื
การทปี่ ระชาชนสามารถทาสิง่ ต่างๆตามเสรีภาพทต่ี นไดร้ ับ

ภายใตข้ อบเขตของกฎหมาย
หรอื ไม่ขดั ตอ่ ศลี ธรรมอันดีของประชาชน
บุคคลจะไปละเมดิ สิทธเิ สรีภาพของบุคคลอ่ืนไมไ่ ด้
เชน่ ประชาชนชาวไทยมีเสรภี าพในการนับถือศาสนา เปน็ ต้น

5. หน้าที่

หนา้ ท่ี หมายถงึ ส่ิงทบี่ ุคคลต้องปฏบิ ัตหิ รืองดเว้นปฏิบัติ เช่น

 การรักษาชาติ ศาสนา และพระมหากษตั ริย์เปน็ หน้าทข่ี องคน
ไทยทกุ คน

 ผู้มีอายุ18 ปีขึ้นไปมหี น้าท่ไี ปใช้สทิ ธิเลือกตั้ง
 การเสียภาษเี ป็นหน้าที่ของสมาชกิ ในสงั คม

ความสาคัญของหน้าท่ี

ความสาคัญของหนา้ ท่ี คอื การทาให้สงั คมมคี วามเป็น
ระเบยี บเรียบรอ้ ย เช่น ตารวจมหี น้าที่ปอ้ งกนั และ
ปราบปรามอาชญากรรม จึงช่วยใหส้ ังคมเกิดความสงบสขุ

และประชาชนท่มี อี ายคุ รบ 18 ปีบริบูรณ์
มีหนา้ ท่ใี นการไปใช้สิทธิเลอื กตง้ั เปน็ ต้น

แบบฝึกหัดเร่อื ง สถานภาพ บทบาท สทิ ธิ เสรภี าพ และหนา้ ท่ี

1. ให้นกั เรียนนาขอ้ ความต่อไปนเี้ ติมลงในชอ่ งว่างให้สัมพนั ธก์ ัน (10
คะแนน)

คณุ ลกั ษณะของพลเมอื งดี สทิ ธขิ องประชาชน เสรภี าพของประชาชน

หน้าทข่ี องประชาชน สถานภาพทางสังคม บทบาททางสังคม

1) แดงเปน็ ผ้หู ญิงเป็นลูกคนเดยี วของคณุ พ่อคณุ แม่ .............................
2) การได้รบั การคมุ้ ครองทางด้านชีวติ และทรัพยส์ ินของประชาชน..........
3) ชาวไทยทุกคนสามารถเดินทางไปยังทใ่ี ดก็ไดท้ วั่ ราชอาณาจกั ร.............
4) การปฏิบตั ิตนตามกฎระเบียบต่างๆของสังคม......................................
5) การเห็นแก่ประโยชนส์ ่วนรวมมากกวา่ ประโยชน์สว่ นตน......................
6) น้อยเปน็ น้าของพลอย และเป็นพ่ีของแก้ว...........................................
7) นายเขียวเปน็ ครู จงึ ทาหนา้ ที่สอนหนังสอื นักเรยี น...............................
8) เจา้ หนา้ ท่ีตารวจจับผกู้ ระทาผดิ กฎหมายอย่างเครง่ ครัด.......................
9) การอนรุ กั ษว์ ฒั นธรรมของไทยใหค้ งอยู่คกู่ บั สังคมไทย..........................
10) การเสยี สละของคนในสังคมไทย............................................................

เฉลยแบบฝึกหดั เรอ่ื ง สถานภาพ บทบาท สทิ ธิ เสรีภาพและหนา้ ที่ข้อ 1

1. ใหน้ กั เรียนนาข้อความต่อไปนี้เตมิ ลงในช่องว่างใหส้ มั พันธก์ นั

1) แดงเป็นผูห้ ญงิ เป็นลูกคนเดียวของคณุ พอ่ คณุ แม่
ตอบ สถานภาพทางสงั คม

2) การไดร้ บั การคุ้มครองทางดา้ นชีวิตและทรัพยส์ นิ ของประชาชน
ตอบ สิทธิของประชาชน

3) ชาวไทยทกุ คนสามารถเดินทางไปยังที่ใดก็ไดท้ ่ัวราชอาณาจักร
ตอบ เสรภี าพของประชาชน

4) การปฏบิ ตั ติ นตามกฎระเบยี บต่างๆของสงั คม
ตอบ หนา้ ทข่ี องประชาชน

5) การเห็นแกป่ ระโยชนส์ ่วนรวมมากกว่าประโยชนส์ ว่ นตน
ตอบ คณุ ลกั ษณะของพลเมืองดี

6) นอ้ ยเปน็ น้าของพลอยและเป็นพ่ขี องแก้ว
ตอบ สถานภาพทางสงั คม

7) นายเขียวเปน็ ครู จงึ ทาหนา้ ที่สอนหนงั สือนกั เรียน
ตอบ บทบาทางสงั คม

8) เจ้าหน้าทตี่ ารวจจับผูก้ ระทาผดิ กฎหมายอยา่ งเครง่ ครดั
ตอบ บทบาททางสงั คม

9) การอนรุ กั ษ์วฒั นธรรมของไทยใหค้ งอยู่คกู่ ับสงั คมไทย
ตอบ คณุ ลกั ษณะของพลเมืองดี

10) การเสยี สละของคนในสงั คมไทย
ตอบ คณุ ลกั ษณะของพลเมอื งดี

2.ใหท้ าเคร่ืองหมาย√หนา้ ข้อความท่ีถูกและทาเครอ่ื งหมาย ×หนา้ ข้อความที่ผิด

( ) 1. สถานภาพทางสังคมเป็นตาแหนง่ ทไี่ ด้รับจากการเปน็ สมาชกิ ของสงั คม
( ) 2. ชาวไทยมสี ิทธิเสรภี าพในการประกอบอาชพี อยา่ งเตม็ ท่ี
( ) 3. การปฏิบตั ิตามกฎหมายเปน็ หน้าทขี่ องประชาชนเท่าน้ัน
( ) 4. การอนุรกั ษท์ รพั ยากรธรรมชาตเิ ปน็ หนา้ ท่หี นว่ ยงานราชการ
( ) 5. คนไทยต้องนับถือศาสนาตามแบบของบรรพบรุ ษุ เท่านนั้
( ) 6. การชมุ นมุ ของคนไทยสามารถทาไดอ้ ย่างเสรี
( ) 7. นกั เรียนเป็นสถานภาพทไ่ี ดม้ าโดยกาเนิด
( ) 8. ผู้ทม่ี ีฐานะยากจนจะมีสทิ ธิในดา้ นตา่ งๆน้อย
( ) 9. เสรภี าพของประชาชนชาวไทยตอ้ งอย่ภู ายใต้ขอบเขตของ

ศีลธรรม
( ) 10. การอนุรกั ษท์ รัพยากรธรรมชาติเปน็ หน้าทขี่ องพลเมอื งดี

เฉลยแบบฝึกหดั เรอ่ื ง สถานภาพ บทบาท สิทธิ เสรีภาพและหน้าท่ี ข้อ 2

2. ให้ทาเคร่ืองหมาย √ หน้าข้อความท่ถี กู และทาเครื่องหมาย × หน้าขอ้ ความที่
ผิด

( √ ) 1. สถานภาพทางสังคม เป็นตาแหนง่ ทไ่ี ด้รบั จากการเป็นสมาชกิ ของสังคม
(√ ) 2. ชาวไทยมีสทิ ธิเสรีภาพในการประกอบอาชีพอย่างเตม็ ท่ี
( × ) 3. การปฏบิ ตั ิตามกฎหมายเปน็ หนา้ ทีข่ องประชาชนเทา่ นั้น

(การปฏิบตั ิตามกฎหมายเป็นหน้าท่ีของทุกคน)
( × ) 4. การอนรุ ักษท์ รพั ยากรธรรมชาติเป็นหนา้ ทห่ี นว่ ยงานราชการ

(การอนุรกั ษท์ รพั ยากรธรรมชาติเปน็ หน้าทข่ี องคนไทยทุกคน)
( × ) 5. คนไทยต้องนบั ถอื ศาสนาตามแบบของบรรพบุรุษเท่านั้น

(คนไทยมเี สรภี าพในการนบั ถือศาสนา)
( √ ) 6. การชมุ นุมของคนไทยสามารถทาไดอ้ ย่างเสรี
( × ) 7. นักเรยี นเปน็ สถานภาพทไี่ ด้มาโดยกาเนดิ

(นักเรยี นเป็นสถานภาพทีไ่ ด้มาภายหลัง)
( × ) 8. ผทู้ มี่ ีฐานะยากจนจะมสี ทิ ธใิ นดา้ นตา่ งๆนอ้ ย

(คนไทยมสี ิทธเิ ทา่ เทยี มกันทกุ ด้าน)
(√ ) 9. เสรภี าพของประชาชนชาวไทยตอ้ งอยู่ภายใตข้ อบเขตของศลี ธรรม
( × ) 10. การอนรุ ักษท์ รพั ยากรธรรมชาติเปน็ หนา้ ทขี่ องพลเมอื งดี

(เปน็ หน้าท่ีของคนไทยทกุ คน)

ขอใหเ้ ด็กๆมีความสุข
ในการเรียนนะคะ