26. art 21003

หนงั สือเรียนสาระทกั ษะการดาเนินชีวติ

รายวชิ า ศิลปศึกษา

(ทช21003)

ระดบั มธั ยมศึกษาตอนต้น
(ฉบบั ปรับปรุง พ.ศ. 2560)

หลกั สูตรการศึกษานอกระบบระดบั การศึกษาข้นั พ้นื ฐาน
พทุ ธศกั ราช 2551

สานกั งานส่งเสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศยั
สานกั งานปลดั กระทรวงศึกษาธิการ
กระทรวงศึกษาธิการ

ห้ามจาหน่าย

U

หนงั สือเรียนเล่มน้ีจดั พิมพด์ ว้ ยเงินงบประมาณแผน่ ดินเพื่อการศึกษาตลอดชีวติ สาหรับประชาชน
ลิขสิทธ์ิเป็นของ สานกั งาน กศน. สานกั งานปลดั กระทรวงศึกษาธิการ
เอกสารทางวชิ าการลาดบั ท่ี 16/2555

หนงั สือเรียนสาระทกั ษะการดาเนินชีวติ

รายวชิ า ศิลปศึกษา (ทช21003)

ระดบั มัธยมศึกษาตอนต้น
ฉบบั ปรับปรุง พ.ศ. 2560

ลิขสิทธ์ิเป็นของ สานกั งาน กศน. สานกั งานปลดั กระทรวงศึกษาธิการ
เอกสารทางวชิ าการลาดบั ท่ี 16/2555

คํานํา

กระทรวงศึกษาธิการไดประกาศใชหลักสูตรการศึกษานอกระบบระดับการศึกษาข้ันพื้นฐาน
พทุ ธศกั ราช 2551 เมื่อวนั ที่ 18 กันยายน พ.ศ. 2551 แทนหลักเกณฑและวิธีการจัดการศึกษานอกโรงเรียนตาม
หลักสูตรการศึกษาข้ันพ้ืนฐาน พุทธศักราช 2544 ซ่ึงเปนหลักสูตรที่พัฒนาขึ้นตามหลักปรัชญาและความเชื่อ
พ้ืนฐานในการจัดการศึกษานอกโรงเรียนท่ีมีกลุมเปาหมายเปนผูใหญมีการเรียนรูและส่ังสมความรูและ
ประสบการณอยา งตอเน่ือง

ในปงบประมาณ 2554 กระทรวงศึกษาธิการไดกําหนดแผนยุทธศาสตรในการขับเคลื่อนนโยบาย
ทางการศึกษาเพือ่ เพมิ่ ศักยภาพและขดี ความสามารถในการแขงขันใหประชาชนไดมีอาชีพที่สามารถสรา งรายได
ที่มง่ั คงั่ และมน่ั คง เปน บุคลากรท่มี วี นิ ยั เปยมไปดว ยคุณธรรมและจริยธรรม และมจี ิตสํานึกรบั ผิดชอบตอตนเอง
และผูอื่น สํานักงาน กศน. จึงไดพิจารณาทบทวนหลักการ จุดหมาย มาตรฐาน ผลการเรียนรูที่คาดหวัง และ
เนื้อหาสาระ ท้ัง 5 กลุมสาระการเรียนรู ของหลักสูตรการศึกษานอกระบบระดับการศึกษา ขั้นพื้นฐาน
พุทธศักราช 2551 ใหมีความสอดคลองตอบสนองนโยบายกระทรวงศึกษาธิการ ซ่ึงสงผลใหตองปรับปรุง
หนังสือเรยี น โดยการเพ่ิมและสอดแทรกเนื้อหาสาระเก่ียวกับอาชีพ คุณธรรม จริยธรรมและการเตรียมพรอม
เพื่อเขาสูประชาคมอาเซียน ในรายวิชาที่มีความเกี่ยวของสัมพันธกัน แตยังคงหลักการและวิธีการเดิมในการ
พฒั นาหนังสือทใ่ี หผูเรียนศกึ ษาคนควาความรูดวยตนเอง ปฏิบัติกิจกรรม ทําแบบฝกหัด เพื่อทดสอบความรู
ความเขาใจ มกี ารอภปิ รายแลกเปลี่ยนเรยี นรูกับกลุม หรือศึกษาเพิ่มเติมจากภูมิปญญาทองถ่ิน แหลงการเรียนรู
และสือ่ อน่ื

การปรับปรุงหนังสือเรียนในคร้ังนี้ ไดรับความรวมมืออยางดียิ่งจากผูทรงคุณวุฒิในแตละสาขาวิชา
และผเู กีย่ วขอ งในการจดั การเรียนการสอนทศ่ี กึ ษาคนควา รวบรวมขอมูลองคความรูจากสื่อตาง ๆ มาเรียบเรียง
เน้ือหาใหค รบถวนสอดคลอ งกับมาตรฐาน ผลการเรียนรูที่คาดหวัง ตัวช้ีวัดและกรอบเนื้อหาสาระของรายวิชา
สาํ นกั งาน กศน.ขอขอบคุณผูมีสวนเกี่ยวของทุกทานไว ณ โอกาสน้ี และหวังวาหนังสือเรียน ชุดน้ีจะเปน
ประโยชนแ กผ เู รียน ครู ผูสอน และผูเ ก่ียวขอ งในทุกระดับ หากมีขอเสนอแนะประการใด สํานักงาน กศน. ขอ
นอมรบั ดว ยความขอบคุณย่งิ

สารบญั หนา

คํานาํ 1
คาํ แนะนําการใชห นังสือเรียน 2
โครงสรางรายวชิ า
บทที่ 1 ทัศนศิลปไทย 9
32
เรื่องที่ 1 จดุ เสน สี แสง เงา รปู ราง และรปู ทรงทีใ่ ชใ นทศั นศิลปไทย 35
เรอื่ งที่ 2 ความหมายและเปน มาของทศั นศลิ ปไทย ดา นจติ รกรรมไทย
37
ประติมากรรมไทย สถาปต ยกรรมไทย ภาพพมิ พ 44
เรอ่ื งท่ี 3 ความงามและคณุ คาของทัศนศลิ ปไทย 52
เรื่องที่ 4 การนาํ ความงามของธรรมชาติมาสรางสรรคผ ลงาน 53
เรือ่ งที่ 5 ความคดิ สรางสรรค ในการนําเอาวัสดุและส่ิงของตาง ๆ มาตกแตง 62
79
รางกายและสถานท่ี 81
เรอื่ งที่ 6 คุณคาของความซาบซงึ้ ของวฒั นธรรมของชาติ 84
บทท่ี 2 ดนตรีไทย 85
เรอ่ื งที่ 1 ประวัตดิ นตรไี ทย 86
เรื่องที่ 2 เทคนิคและวธิ กี ารเลน ของเครอ่ื งดนตรีไทย 90
เร่ืองท่ี 3 คณุ คา ความงามความไพเราะของเพลงและเครื่องดนตรไี ทย 98
เรอื่ งที่ 4 ประวัติคณุ คาภูมิปญญาของดนตรีไทย 101
บทท่ี 3 นาฏศิลปไทย 105
เรื่องที่ 1 ความเปน มาของนาฏศลิ ปไ ทย
เรื่องท่ี 2 ประวตั ินาฏศิลปไ ทย
เรื่องท่ี 3 ประเภทของนาฏศลิ ปไทย
เรื่องที่ 4 นาฏยศพั ท
เรอ่ื งท่ี 5 รําวงมาตรฐาน
เรื่องที่ 6 การอนุรักษน าฏศิลปไ ทย

บทที่ 4 นาฏศิลปไทยกบั การประกอบอาชพี 108
เรอื่ งที่ 1 คณุ สมบัติของอาชพี นกั แสดงที่ดี 108
เรือ่ งท่ี 2 คุณลกั ษณะของผปู ระกอบอาชพี การแสดง 108
อาชีพการแสดงหนงั ตะลงุ 109
อาชีพการแสดงลเิ ก 114
อาชีพการแสดงหมอลาํ 117

คณะผูจดั ทํา

คําแนะนําการใชห นังสือเรียน

หนังสือเรียนสาระทักษะการดําเนินชีวิต รายวิชา ศิลปศึกษา ทช21003 เปนหนังสือเรียนท่ีจัดทําข้ึน
สาํ หรับผูเ รยี นทเ่ี ปนนักศึกษานอกระบบ

ในการศึกษาหนงั สอื เรยี นสาระทกั ษะการดําเนนิ ชีวิต รายวชิ า ศลิ ปศึกษา ผเู รยี นควรปฏบิ ัตดิ ังนี้
1. ศกึ ษาโครงสรางรายวิชาใหเขาใจในหัวขอและสาระสําคัญ ผลการเรียนรูที่คาดหวัง และขอบขาย
เนอ้ื หาของรายวชิ าน้ัน ๆ โดยละเอียด
2. ศึกษารายละเอยี ดเนอื้ หาของแตล ะบทอยางละเอียด และทํากิจกรรมตามท่ีกําหนด แลวตรวจสอบ
กบั แนวตอบกจิ กรรมตามทีก่ าํ หนด ถาผเู รียนตอบผดิ ควรกลับไปศึกษาและทําความเขาใจในเนื้อหานั้นใหมให
เขา ใจ กอนทจ่ี ะศกึ ษาเรือ่ งตอ ๆ ไป
3. ปฏิบตั กิ ิจกรรมทา ยเรือ่ งของแตละเร่ือง เพ่ือเปนการสรุปความรู ความเขาใจของเนื้อหาในเรื่องนั้น ๆ
อีกครง้ั และการปฏิบัติกิจกรรมของแตละเนื้อหา แตละเร่ือง ผูเรียนสามารถนําไปตรวจสอบกับครูและเพ่ือน ๆ ที่
รวมเรยี นในรายวชิ าและระดับเดยี วกนั ไดหนงั สอื เรียนเลม นม้ี ี 4 บท คือ
บทท่ี 1 ทัศนศลิ ปไทย
บทที่ 2 ดนตรีไทย
บทที่ 3 นาฏศิลปไ ทย
บทท่ี 4 นาฏศลิ ปไ ทยกับการประกอบอาชพี

โครงสรา งรายวิชาศิลปศกึ ษา
ระดบั มัธยมศกึ ษาตอนตน

สาระสําคญั

มคี วามรคู วามเขา ใจ มคี ุณธรรม จรยิ ธรรม ช่ืนชม เห็นคณุ คา ความงาม ความไพเราะ
ธรรมชาติ สงิ่ แวดลอ ม ทางทัศนศิลปไทย ดนตรไี ทย นาฏศลิ ปไทย และวเิ คราะหไ ดอ ยางเหมาะสม

ผลการเรยี นรทู ค่ี าดหวงั

1. อธบิ ายความหมายของธรรมชาติ ความงาม ความไพเราะของทัศนศิลปไทย ดนตรีไทย
และนาฏศลิ ปไทย

2. อธิบายความรูพนื้ ฐานของ ทศั นศลิ ปไ ทย ดนตรีไทย และนาฏศิลปไทย
3. สรางสรรคผ ลงานโดยใชความรูพน้ื ฐาน ดาน ทัศนศลิ ปไ ทย ดนตรีไทย และนาฏศลิ ปไทย
4. ชื่นชม เหน็ คณุ คาของ ทศั นศิลปไทย ดนตรไี ทย และนาฏศลิ ปไ ทย
5. วิเคราะห วิพากย วจิ ารณ งานดานทศั นศลิ ปไ ทย ดนตรไี ทย และนาฏศิลปไทย
6. อนุรักษสืบทอดภมู ิปญ ญาดานทศั นศิลปไ ทย ดนตรไี ทย และนาฏศิลปไ ทย

ขอบขา ยเนอื้ หา

บทท่ี 1 ทัศนศลิ ปไทย
บทท่ี 2 ดนตรไี ทย
บทท่ี 3 นาฏศลิ ปไทย
บทท่ี 4 นาฏศลิ ปไ ทยกับการประกอบอาชีพ

สอ่ื การเรียนรู

1. หนังสือเรยี น
2. กจิ กรรม

1

บทที่ 1
ทัศนศลิ ปไ ทย

สาระสาํ คัญ

ศกึ ษาเรียนรู เขาใจ เหน็ คณุ คา ความงาม ของทัศนศิลปไ ทย และสามารถอธบิ ายความงาม และความ
เปน มาของทศั นศิลปไ ทย ไดอยา งเหมาะสม

ผลการเรียนรทู ี่คาดหวัง

อธบิ ายความหมาย ความสาํ คญั ความเปนมา ของทศั นศลิ ปไ ทย เขา ใจถงึ ตน กาํ เนดิ ภูมิปญ ญาและการ
อนรุ ักษทศั นศิลปไทย

ขอบขายเนื้อหา

เรื่องที่ 1 จดุ เสน สี แสง เงา รูปราง และรปู ทรงทใี่ ชในทศั นศิลปไ ทย
เรอ่ื งท่ี 2 ความเปนมาของทศั นศลิ ปไ ทยดา นจติ รกรรมไทย ประตมิ ากรรมไทย

สถาปตยกรรมไทย ภาพพมิ พ
เรอ่ื งที่ 3 ความงามของทศั นศลิ ปไ ทย
เรื่องท่ี 4 สรา งสรรคผลงานจากความงามตามธรรมชาติ
เรอื่ งท่ี 5 ความคดิ สรา งสรรค ในการนาํ เอาวัสดแุ ละสิ่งของตา ง ๆ มาตกแตงรา งกายและสถานท่ี
เรือ่ งท่ี 6 คุณคา ของความซาบซ้งึ ของวฒั นธรรมของชาติ

2

เร่อื งที่ 1 จุด เสน สี แสง เงา รปู ราง และรูปทรงทใี่ ชใ นทัศนศลิ ปไทย

จุด ...................................................................

คอื องคป ระกอบทเี่ ล็กท่สี ุด จดุ เปน สิ่งทบี่ อกตําแหนง และทิศทางได การนําจุดมาเรียงตอกันใหเปนเสน
การรวมกนั ของจดุ จะเกดิ น้าํ หนกั ทใ่ี หป รมิ าตรแกร ปู ทรง เปนตน

เสน

หมายถึง จุดหลาย ๆ จุดที่เรียงชิดติดกันเปนแนวยาว การลากเสนจากจุดหน่ึงไปยังจุดหน่ึง
ในทศิ ทางทแี่ ตกตางกัน จะเปนทิศมมุ 45 องศา 90 องศา 180 องศา หรือมมุ ใด ๆ การสลับทิศทางของเสนท่ีลาก
ทําใหเ กดิ เปน ลักษณะตาง ๆ

เสนเปน องคป ระกอบพ้นื ฐานท่ีสําคัญในการสรา งสรรค เสน สามารถแสดงใหเกิดความหมายของภาพ
และใหความรสู ึกไดต ามลักษณะของเสน เสนท่เี ปน พนื้ ฐาน ไดแก เสน ตรงและเสนโคง

จากเสนตรงและเสนโคง สามารถนาํ มาสรางใหเกดิ เปน เสน ใหมท่ีใหความรูสึกที่แตกตางกันออกไปได
ดงั น้ี

เสนตรงแนวตงั้ ใหความรูสกึ แข็งแรง สูงเดน สงา งาม นาเกรงขาม

เสนตรงแนวนอน ใหความรูสึกสงบราบเรยี บ กวา งขวาง การพักผอน หยดุ น่งิ

เสนตรงแนวเฉียง ใหค วามรูสกึ ไมป ลอดภยั การลม ไมหยดุ นง่ิ

เสน ตัดกนั ใหความรูสึกประสานกัน แขง็ แรง

3

เสนโคง ใหค วามรสู ึกออนโยนนมุ นวล

เสน คด ใหค วามรสู ึกเคลื่อนไหวไหลเล่อื น รา เรงิ ตอ เนอื่ ง
เสนประ ใหความรสู ึกขาดหาย ลึกลบั ไมสมบรณู  แสดงสวนท่มี องไมเ หน็
เสนขด ใหความรสู กึ หมุนเวียนมนึ งง

เสนหยกั ใหค วามรูสกึ ขดั แยง นากลัว ต่นื เตน แปลกตา

นักออกแบบนาํ เอาความรสู ึกท่มี ีตอ เสน ทแี่ ตกตางกันมาใชใ นงานศิลปะประยุกต โดยใชเสนมาเปล่ียน
รปู รา งของตัวอักษร เพ่ือใหเ กดิ ความรสู ึกเคลื่อนไหวและทําใหสื่อความหมายไดดียง่ิ ขน้ึ

4

สี คอื สที ่นี าํ มาผสมกนั แลวทาํ ใหเกดิ สใี หม ท่ีมลี กั ษณะแตกตา งไปจากสเี ดมิ แมสีมอี ยู 2 ชนิด คือ

1. แมสขี องแสง เกิดจากการหักเหของแสงผา นแทง แกวปรซิ ึม มี 7 สี คือ มวง คราม น้ําเงิน เขียว เหลือง แสด
แดง สวนสแี ดง สเี ขียว และสนี า้ํ เงิน อยูในรูปของแสงรังสี ซ่ึงเปนพลังงานชนิดเดียวท่ีมีสี คุณสมบัติของแสง
สามารถนาํ มาใชใ นการถายภาพ ภาพโทรทัศน การจดั แสงสีในการแสดงตาง ๆ เปนตน

2. แมส วี ตั ถธุ าตุ เปนสที ่ไี ดมาจากธรรมชาติ และจากการสงั เคราะหโดยกระบวนการทางเคมี มี 3 สี คือ สีแดง
สีเหลือง และสีน้ําเงิน แมสีวัตถุธาตุเปนแมสีท่ีนํามาใชงานกันอยางกวางขวาง ในวงการศิลปะ วงการ
อุตสาหกรรม ฯลฯ แมสวี ัตถุธาตุ เมอื่ นํามาผสมกนั ตามหลกั เกณฑ จะทาํ ใหเกิด วงจรสี ซึ่งเปน วงสีธรรมชาติ เกดิ
จากการผสมกันของแมสวี ัตถุธาตุ เปน สีหลกั ทใ่ี ชงานทว่ั ไป ในวงจรสี จะแสดงส่ิงตา ง ๆ ดังตอ ไปนี้

สีแดง สีเหลอื ง สนี ้าํ เงิน
วงจรสี ( Color Circle)
สีขัน้ ท่ี 1 คอื แมสี ไดแก สแี ดง สเี หลอื ง สีน้าํ เงิน

สขี นั้ ท่ี 2 คอื สที เ่ี กดิ จากสขี นั้ ที่ 1 หรือแมสผี สมกนั ในอัตราสว นท่ีเทากนั จะทําใหเกิดสใี หม 3 สี ไดแก
สีแดง ผสมกบั สีเหลอื ง ได สสี ม
สีแดง ผสมกบั สนี า้ํ เงนิ ได สีมว ง
สเี หลือง ผสมกับสีนา้ํ เงิน ได สเี ขยี ว

5

สีขั้นที่ 3 คอื สที ่ีเกิดจากสขี นั้ ท่ี 1 ผสมกบั สขี ั้นที่ 2 ในอตั ราสวนท่เี ทากัน จะไดสอี นื่ ๆ อีก 6 สี คอื

สแี ดง ผสมกับสสี ม
ได สีสม แดง

สแี ดง ผสมกบั สีมว ง
ได สมี วงแดง

สีเหลือง ผสมกับสเี ขียว
ได สเี ขียวเหลอื ง

สนี ้าํ เงิน ผสมกับสีเขียว
ได สเี ขียวน้ําเงนิ

สีน้ําเงิน ผสมกบั สมี วง
ได สมี ว งน้ําเงนิ

สเี หลอื ง ผสมกับสีสม
ได สสี ม เหลือง

วรรณะของสี คอื สที ใ่ี หค วามรูสกึ รอน-เยน็ ในวงจรสีจะมีสรี อน 7 สี และสเี ย็น 7 สี โดยจะมีสีมวงกับสี
เหลือง ซึง่ เปนไดท ง้ั สองวรรณะ

สีตรงขา ม หรอื สตี ัดกัน หรือสีคปู ฏปิ กษ เปนสีท่ีมีคาความเขมของสี ตัดกันอยางรุนแรง ในทางปฏิบัติ
ไมน ยิ มนาํ มาใชรวมกัน เพราะจะทําใหแตละสไี มสดใสเทา ที่ควร การนาํ สีตรงขา มกันมาใชรวมกัน อาจกระทํา
ไดด ังนี้

1. มพี ้นื ท่ีของสีหน่ึงมาก อกี สหี นงึ่ นอย
2. ผสมสอี น่ื ๆ ลงไปในสใี ดสหี นึง่ หรือทัง้ สองสี
3. ผสมสีตรงขา มลงไปในสที งั้ สองสี

สีกลาง คือ สีท่ีเขาไดกับสีทุกสี สีกลางในวงจรสี มี 2 สี คือ สีนํ้าตาล กับ สีเทา สีนํ้าตาล เกิดจากสี
ตรงขามกันในวงจรสีผสมกัน ในอตั ราสว นท่เี ทา กัน สนี าํ้ ตาลมคี ุณสมบัติสําคัญ คอื ใชผ สมกับสอี น่ื แลว จะทาํ ให
สีนั้น ๆ เขมข้ึนโดยไมเปล่ียนแปลงคาสี ถาผสมมาก ๆ เขาก็จะกลายเปนสีน้ําตาล สีเทา เกิดจากสีทุกสี ๆ
วงจรสผี สมกนั ในอัตราสวนเทากนั สีเทา มคี ุณสมบตั ทิ ส่ี าํ คญั คือ ใชผสมกับสีอื่น ๆ แลวจะทาํ ให มดื หมน

6

ทฤษฎสี ีดังกลาวมผี ลใหเ ราสามารถนํามาใชเปนหลักในการเลือกสรรสีสําหรับงานสรางสรรค ของเราได
ซง่ึ งานออกแบบไมไ ดถ ูกจาํ กดั ดวยกรอบความคดิ ของทฤษฎตี ามหลกั วชิ าการเทาน้ัน แตเราสามารถ คิดนอกกรอบ
แหงทฤษฎนี ั้น ๆ

คุณลกั ษณะของสีมี 3 ประการ คือ
1. สีแท หมายถงึ สีที่อยูในวงจรสีธรรมชาติ ทั้ง 12 สี ที่เราเห็นอยูทุกวันน้ีแบงเปน 2 วรรณะ โดยแบง

วงจรสอี อกเปน 2 สว น จากสเี หลืองวนไปถึงสมี ว ง คอื
1.1 สรี อน ใหความรสู ึกรุนแรง รอ น ต่นื เตน ประกอบดวย สเี หลอื ง สเี หลืองสม สีสม

สีแดงสม สแี ดง สมี วงแดง สมี ว ง
1.2 สีเย็นใหความรูสึกเย็น สงบ สบายตา ประกอบดวย สีเหลือง สีเขียวเหลือง

สเี ขยี ว สเี ขียวนาํ้ เงนิ สนี ํา้ เงนิ สีมว งนํ้าเงนิ สมี วง
เราจะเหน็ วา สีเหลือง และสมี ว ง เปนสที ่ีอยไู ดท ง้ั 2 วรรณะ คือ เปน ไดท้ังสีรอ น และสีเยน็

2. ความจดั ของสี หมายถึง ความสด หรอื ความบรสิ ุทธ์ิของสีใดสีหน่ึง สีท่ีถูกผสมดวย สีดําจนหมนลง
ความจดั หรอื ความบรสิ ุทธจิ์ ะลดลง ความจดั ของสจี ะเรียงลาํ ดับจากจัดทีส่ ดุ ไปจนหมนที่สดุ

3. น้ําหนักของสี หมายถงึ สที ี่สดใส สีกลาง สที ึบของสแี ตล ะสี สีทุกสจี ะมีนํ้าหนักในตัวเอง ถาเราผสม
สขี าวเขา ไปในสใี ดสีหน่ึง สีนั้นจะสวางขนึ้ หรอื มีนาํ้ หนกั ออ นลงถาเพ่มิ สขี าวเขาไปทลี ะนอ ยๆ ตามลาํ ดับ เราจะ
ไดน้าํ หนกั ของสที เี่ รยี งลาํ ดบั จากแกสดุ ไปจนถงึ ออ นสุด นํ้าหนกั ออนแกข องสที ไี่ ด เกิดจากการผสมดวยสีขาว
เทา และดํา นาํ้ หนักของสีจะลดลงดวยการใชสขี าวผสม ซึง่ จะทําให เกิดความรูสึกนุมนวล ออนหวาน สบายตา
เราสามารถเปรียบเทยี บระหวางภาพสกี บั ภาพขาวดาํ ไดอยา งชดั เจน เมอื่ นาํ ภาพสีท่เี ราเห็นวามีสีแดงอยูหลายคา
ท้ังออน กลาง แก ไปถายเอกสารขาว - ดํา เม่ือนํามาดูจะพบวา สีแดงจะมีนํ้าหนักออน แก ต้ังแตขาว เทา ดํา
น่ันเปนเพราะวา สแี ดงมีน้ําหนกั ของสีแตกตางกันนน่ั เอง

สตี างๆ ทเี่ ราสัมผัสดวยสายตา จะทาํ ใหเกิดความรูสกึ ข้ึนภายในตอ เรา ทันทีที่เรามองเห็นสี ไมวาจะเปน
การแตงกาย บา นที่อยอู าศัย เครอ่ื งใชตางๆ แลวเราจะทาํ อยา งไร จึงจะใชสีไดอยางเหมาะสม และสอดคลองกับ
หลักจติ วิทยา เราจะตอ งเขา ใจวา สใี ดใหค วามรูสกึ ตอมนษุ ยอยางไร ซง่ึ ความรูส ึกเก่ยี วกับสี สามารถจําแนกออก
ไดดังน้ี

สแี ดง ใหค วามรูสึกรอน รุนแรง กระตุน ทาทาย เคลื่อนไหว ตื่นเตน เราใจ มีพลัง ความอุดมสมบูรณ
ความมั่งคง่ั ความรัก ความสําคญั

สีสม ใหความรูสึก รอน ความอบอุน ความสดใส มีชีวิตชีวา วัยรุน ความคึกคะนอง การปลดปลอย
ความเปรี้ยว การระวัง

สีเหลือง ใหค วามรูสกึ แจมใส ความรา เรงิ ความเบกิ บานสดชนื่ ชวี ติ ใหม ความสด ใหม
สเี ขยี วแก จะทําใหเ กิดความรูสึกเศรา ใจ ความแกช รา

7

สนี ้ําเงนิ ใหความรสู กึ สงบ สขุ มุ สุภาพ หนกั แนน เครง ขรึม เอาการเอางาน ละเอยี ด รอบคอบ
สีฟา ใหความรูสกึ ปลอดโปรง โลง กวาง เบา โปรง ใส สะอาด ปลอดภยั ความสวาง ลมหายใจ ความเปน
อสิ รเสรีภาพ การชวยเหลือ แบง ปน
สีคราม จะทําใหเกดิ ความรูส ึกสงบ
สีมวง ใหความรูสึก มีเสนห นาติดตาม เรนลับ ซอนเรน มีอํานาจ มีพลังแฝงอยู ความรัก ความเศรา
ความผิดหวงั ความสงบ ความสูงศักดิ์
สีน้ําตาล ใหความรูสึกเกา หนกั สงบเงยี บ
สีขาว ใหค วามรสู กึ บรสิ ุทธ์ิ สะอาด ใหม สดใส
สีดํา ใหความรูส กึ หนัก หดหู เศรา ใจ ทบึ ตนั
สีชมพู ใหความรูสึก อบอุน ออนโยน นุมนวล ออนหวาน ความรัก เอาใจใส วัยรุน หนุมสาว
ความนารกั ความสดใส
สเี ขียว จะทาํ ใหเ กดิ ความรสู กึ กระชุมกระชวย ความเปนหนมุ สาว
สีเทา ใหค วามรูสึก เศรา อาลัย ทอแท ความลึกลับ ความหดหู ความชรา ความสงบ ความเงียบ สุภาพ
สุขุม ถอ มตน
สที อง ใหความรูสึกหรูหรา โออ า มีราคา สูงคา สิง่ สําคัญ ความเจริญรุงเรือง ความสุข ความรํ่ารวย การ
แผก ระจาย
จากความรสู กึ ดังกลาว เราสามารถนําไปประยุกตใ ชใ นชวี ิตประจําวนั ไดใ นทุกเร่อื ง
1. การใชสีกลมกลนื กนั
การใชส ใี หกลมกลืนกัน เปนการใชสีหรอื นาํ้ หนักของสใี หใ กลเคียงกัน หรอื คลายคลึงกัน เชน การใชสี
แบบเอกรงค เปนการใชสีสีเดียวทมี่ ีนา้ํ หนกั ออ นแกหลายลําดับ
2. การใชสีตัดกัน สีตัดกันคือสีที่อยูตรงขามในวงจรสี การใชสีใหตัดกันมีความจําเปนมาก ในงาน
ออกแบบ เพราะชว ยใหเกิดความนา สนใจ ในทนั ทที ี่พบเห็น สีตัดกนั อยา งแทจรงิ มอี ยดู วยกัน 6 คสู ี คอื
1. สเี หลือง ตรงขา มกับ สมี วง
2. สสี ม ตรงขามกบั สนี ํา้ เงนิ
3. สแี ดง ตรงขามกับ สีเขียว
4. สเี หลืองสม ตรงขา มกบั สีมว งนา้ํ เงนิ
5. สีสมแดง ตรงขามกบั สนี า้ํ เงินเขียว
6. สมี วงแดง ตรงขามกบั สีเหลืองเขยี ว
การใชสีตัดกัน ควรคํานึงถึงความเปนเอกภาพดวย วิธีการใชมีหลายวิธี เชน ใชสีใหมีปริมาณตางกัน
เชน ใชสแี ดง 20 % สเี ขยี ว 80%

8

ในงานออกแบบ หรือการจดั ภาพ หากเรารจู ักใชสใี หมีสภาพโดยรวมเปนวรรณะรอน หรือวรรณะเย็น
เราจะสามารถควบคุม และสรา งสรรคภ าพใหเกิดความประสานกลมกลืน งดงามไดงายขนึ้ เพราะสีมีอิทธิพลตอ
มวล ปริมาตร และชองวาง สีมีคุณสมบัติที่ทําใหเกิดความกลมกลืน หรือขัดแยงได สีสามารถขับเนนใหเกิด
จุดเดน และการรวมกนั ใหเ กิดเปนหนว ยเดียวกนั ได

สรา งความรสู ึก สใี หค วามรสู กึ ตอ ผพู บเหน็ แตกตา งกันไป ทงั้ น้ีขึ้นอยกู ับประสบการณ และภูมิหลังของ
แตละคน สีบางสีสามารถรักษาบําบัดโรคจิตบางชนิดได การใชสีภายใน หรือ ภายนอกอาคาร จะมีผลตอการ
สมั ผัส และสรา งบรรยากาศได

แสงและเงา
แสงและเงา หมายถึง แสงทสี่ อ งมากระทบพน้ื ผวิ ทม่ี ีสีออนแกแ ละพนื้ ผิวสูงตํ่า โคงนูนเรียบหรือขรุขระ

ทําใหป รากฏแสงและเงาแตกตางกัน
ตวั กําหนดระดบั ของคานาํ้ หนกั ความเขมของเงาจะขน้ึ อยูก บั ความเขม ของแสง ในที่ที่มีแสงสวางมาก

เงาจะเขมขึ้น และในท่ีที่มีแสงสวางนอย เงาจะไมชัดเจน ในท่ีท่ีไมมีแสงสวางจะไมมีเงา และเงาจะอยูใน
ทางตรงขามกบั แสงเสมอ คานาํ้ หนักของแสงและเงาทเี่ กิดบนวัตถุ สามารถจําแนกเปน ลักษณะท่ี ตา ง ๆ ไดด ังน้ี

1. บริเวณแสงสวางจัด เปนบริเวณที่อยูใกลแหลงกําเนิดแสงมากที่สุด จะมีความสวางมากที่สุด
ในวัตถทุ ีม่ ผี วิ มนั วาว จะสะทอนแหลง กําเนิดแสงออกมาใหเห็นไดช ดั

2. บริเวณแสงสวา ง เปน บรเิ วณทีไ่ ดร ับแสงสวาง รองลงมาจากบริเวณแสงสวางจัด เน่ืองจากอยูหาง
จากแหลง กําเนิดแสงออกมา และเริม่ มคี าน้ําหนกั ออน ๆ

3. บริเวณเงา เปนบริเวณที่ไมไดรับแสงสวาง หรือเปนบริเวณท่ีถูกบดบังจากแสงสวาง ซึ่งจะมีคา
น้าํ หนกั เขมมากขน้ึ กวา บรเิ วณแสงสวาง

4. บรเิ วณเงาเขม จดั เปน บริเวณที่อยูหางจากแหลงกําเนิดแสงมากท่ีสุด หรือ เปนบริเวณท่ีถูกบดบัง
มาก ๆ หลาย ๆ ชั้น จะมคี า นํา้ หนกั ทเ่ี ขม มากไปจนถงึ เขมทสี่ ดุ

5. บรเิ วณเงาตกทอด เปน บริเวณของพ้ืนหลังท่ีเงาของวัตถุทาบลงไป เปน บรเิ วณเงาที่อยูภายนอกวัตถุ
และจะมีความเขม ของคา น้ําหนกั ข้ึนอยูก บั ความเขมของเงา นํา้ หนกั ของพ้นื หลงั

6. ทิศทางและระยะของเงา
ความสาํ คญั ของคา นา้ํ หนัก
1. ใหความแตกตา งระหวา งรูปและพน้ื หรือรปู ทรงกับทีว่ า ง
2. ใหค วามรสู กึ เคล่อื นไหว
3. ใหค วามรูส ึกเปน 2 มติ ิ แกรปู รา ง และความเปน 3 มติ ิแกร ูปทรง
4. ทําใหเ กดิ ระยะความต้ืน - ลกึ และระยะใกล - ไกลของภาพ
5. ทาํ ใหเกดิ ความกลมกลืนประสานกนั ของภาพ

9

เรื่องที่ 2 ความหมายและความเปน มาของทัศนศลิ ปไทย

ศิลปะประเภททัศนศิลปท ีส่ ําคญั ของไทย ไดแ ก จติ รกรรม ประตมิ ากรรม และสถาปต ยกรรม ซึ่ง
เปน ศิลปกรรมท่พี บเห็นทั่วไป โดยเฉพาะศิลปกรรมท่ีเกย่ี วกับพทุ ธศาสนาหรอื พทุ ธศลิ ปท ีม่ ีประวัตคิ วาม
เปน มานบั พันป จนมรี ปู แบบที่เปน เอกลักษณไทย และเปนศลิ ปะไทย ที่สะทอ นใหเห็นวิถชี ีวติ
ขนบธรรมเนยี มประเพณี ความเชื่อ และรสนิยมเกย่ี วกบั ความงามของคนไทย ศลิ ปะเหลาน้ี แตล ะสาขามี
เนือ้ หาสาระทีค่ วรคาแกการศึกษาแตกตางกนั ไป

ไทยเปนชาติที่มีศิลปะและวัฒนธรรม ตลอดจนขนบธรรมเนียมประเพณีของตนเองมาชานาน
แลว เร่มิ ตง้ั แตกอนประวตั ิศาสตร ศิลปะไทยจะวิวัฒนาการและสืบเนอ่ื งเปนตัวของตัวเอง ในทสี่ ดุ เทาท่ี
ทราบราว พ.ศ. 300 จนถึง พ.ศ. 1800 พระพุทธศาสนานําเขามาโดยชาวอินเดีย คร้ังนั้นแสดงใหเห็น
อทิ ธพิ ลตอ รปู แบบของศลิ ปะไทยในทุก ๆ ดา นรวมทง้ั ภาษา วรรณกรรม ศลิ ปกรรม โดยกระจายเปนกลุม
ศิลปะสมัยตาง ๆ เร่ิมต้ังแตสมัยทวาราวดี ศรีวิชัย ลพบุรี เมื่อกลุมคนไทยต้ังตัวเปนปกแผนแลว ศิลปะ
ดงั กลาวจะตกทอดกลายเปนศิลปะไทย ชา งไทยพยายามสรา งสรรคใหม ลี กั ษณะพิเศษกวา งานศิลปะของ
ชาติอื่น ๆ คือ จะมีลายไทยเปนเครื่องตกแตง ซ่ึงทําใหลักษณะของศิลปะไทยมีรูปแบบเฉพาะมีความ
ออนหวาน ละมนุ ละไม และไดส อดแทรกวฒั นธรรม ขนบธรรมเนยี มประเพณีและความรูสึกของคนไทย
ไวในงานอยางลงตัว ดังจะเห็นไดจากภาพฝาผนังตามวัดวาอารามตาง ๆ ปราสาทราชวัง ตลอดจน
เคร่ืองประดบั และเครื่องใชท่ัวไป

ลกั ษณะของศลิ ปะไทย
ศิลปะไทยไดร บั อทิ ธพิ ลจากธรรมชาติ และสงิ่ แวดลอมในสงั คมไทย ซึ่งมีลักษณะเดน คือ ความ

1B

งามอยางนิ่มนวลมีความละเอียดประณีต ซึ่งแสดงใหเห็นถึงลักษณะนิสัยและจิตใจของคนไทยท่ีได
สอดแทรกไวใ นผลงานทสี่ รา งสรรคข้ึน โดยเฉพาะศิลปกรรมที่เกี่ยวกับพระพุทธศาสนา ซ่ึงเปนศาสนา
ประจาํ ชาตขิ องไทย อาจกลาวไดวาศิลปะไทยสรา งขึน้ เพอ่ื สงเสริมพทุ ธศาสนา เปน การเชื่อมโยงและโนม
นา วจติ ใจของประชาชนใหเ กดิ ความเล่ือมใสศรัทธาในพุทธศาสนา

ศิลปะไทยมาจากธรรมชาติ 10

หางหงส ติดตั้งอยปู ลายจนั ทนั มลี กั ษณะคลายหางหงส
รวงผงึ้ ใชป ระดบั อยใู ตข ่อื ดานหนาของโบสถ วหิ าร
มีลักษณะเปน รูปคลา ยรงั ผ้งึ
สาหราย สวนที่ติดอยกู ับเสาตอจากรวงผงึ้ ลงมา

บวั หวั เสา กลบี บวั ประดับบนหัวเสา
มรี ูปแบบมาจากดอกบวั

จติ รกรรมไทย
จิตรกรรมไทย เปนการสรา งสรรคภาพเขยี นทมี่ ีลักษณะโดยทั่วไปมักจะเปน 2 มิติ ไมมีแสงและ

เงา สีพ้นื จะเปนสีเรียบ ๆ ไมฉูดฉาด สีที่ใชสว นใหญจะเปนสีดํา สีนํ้าตาล สีเขียว เสนท่ีใชมักจะเปนเสน
โคง ชว ยใหภาพดูออ นชอ ย นุมนวล ไมแ ข็งกระดา ง จติ รกรรมไทยมักพบในวัดตาง ๆ เรียกวา “จิตรกรรม
ฝาผนงั ”

ภาพจติ รกรรมฝาผนงั วดั สวุ รรณาราม

11

จิตรกรรมไทย จัดเปนภาพเลาเรื่องที่เขียนขึ้นดวยความคิดจินตนาการของคนไทย
มลี กั ษณะตามอุดมคติของชา งไทย คือ

1. เขียนสีแบน ไมคํานึงถึงแสงและเงา นิยมตัดเสนใหเห็นชัดเจน และเสนที่ใช จะแสดง
ความรสู กึ เคลอื่ นไหวนุม นวล

2. เขียนตัวพระ - นาง เปนแบบละคร มีลีลา ทาทางเหมือนกัน แตกตางกัน ดวยสีรางกายและ
เครือ่ งประดับ

12

3. เขียนแบบตานกมอง หรอื เปนภาพต่ํากวา สายตา โดยมุมมองจากท่ีสูง ลงสูลาง จะเห็นเปนรูป
เรื่องราวไดตลอดภาพ

13

4. เขียนติดตอ กนั เปน ตอน ๆ สามารถดูจากซา ยไปขวาหรือลา งและบนไดทัว่ ภาพ โดยขน้ั ตอนแต
ละตอนของภาพดว ยโขดหนิ ตน ไม กาํ แพงเมือง เปน ตน

5. เขยี นประดบั ตกแตง ดวยลวดลายไทย มีสีทอง สรางภาพใหเดน เกิดบรรยากาศ สุขสวางและมี
คุณคา มากขน้ึ

การเขียนลายไทยพ้นื ฐาน
ขั้นท่ี 1 ตองฝกเขียนลายเสนกอน เชน การเขียนเสนตรงโดยไมตองใชไมบรรทัดชวย

การเขยี นเสนโคง ใหไ ดเปน วงกลมโดยไมต อ งใชวงเวยี น เปน ตน

14

ขั้นที่ 2 หลังจากท่ีฝกเขยี นเสนจนคลองและชํานาญแลว จงึ เร่มิ หัดเขียนลายไทย เชน กนกสามตัว
หรือจะเขยี นภาพตวั ละครในวรรณคดี เชน ตัวพระ ตวั นาง ตัวยกั ษ เปน ตน

ภาพหัดเขยี นลายไทย
เมอ่ื ไดฝ กฝนทกั ษะการเขยี นกนกสามตวั ทีเ่ ปนตนแบบของกนกชนิดอน่ื ๆ คือ กนกเปลว กนก
ใบเทศ และกนกหางโต จนคลอ งมือดแี ลวกค็ งจะเขาใจในโครงสรา งของตวั กนก สว นสําคญั ในการ
เขียนอยทู ่ีการแบง ตวั ลายและเขยี นยอดลาย ถาแบง ตัวลายและเขียนยอดลายไดจ ังหวะสัดสวนดี สะบัด
ยอดพริว้ ดี ลายกนกน้ันก็ดูงาม

ประติมากรรมไทย

ประติมากรรมเปนผลงานศิลปกรรมท่ีเปนรูปทรง 3 มิติ ประกอบจากความสูง ความกวางและ
ความนูน หรือความลึก รูปทรงน้ีมีปริมาตรท่ีจับตองไดและกินระวางเนื้อท่ีในอากาศ ตางจากรูปทรง

15

ปริมาตรทางจติ รกรรมที่แสดงบนพื้นเรียบเปนปริมาตรท่ีลวงตา ประติมากรรมเกิดข้ึนจากกรรมวิธีการ
สรางสรรคแบบตาง ๆ เชน การปนและหลอ การแกะสลัก การฉลุหรือดุน ประติมากรรมทั่วไปมี 3 แบบ
คอื ประตมิ ากรรมแบบลอยตวั สามารถดไู ดโดยรอบ ประติมากรรมนูน มีพื้นรองรับสามารถดูไดเฉพาะ
ดานหนา และดานเฉียงเทาน้นั และประตมิ ากรรมแบบเจาะลกึ ลงไปในพื้น

ประตมิ ากรรมไทยเปนผลงานการสรา งสรรคข องบรรพบุรษุ โดยประตมิ ากรของไทยท่ี
สรางสรรคข ้นึ เพื่อรับใชสงั คม ตอบสนองความเช่อื สรางความภูมใิ จ ความพงึ พอใจ และคานิยมแหงชาติ
ภูมิของไทย ประติมากรรมไทยสวนใหญเนนเนอ้ื หาทางศาสนา มักปรากฏอยูตามวัดและวัง มีขนาดตั้งแต
เลก็ ท่สี ุด เชน พระเครือ่ ง เครอ่ื งรางของขลัง จนถึงขนาดใหญที่สุด เชน พระอัจนะ หรือพระอัฏฐารส ซึง่
เปนพระพุทธรูปขนาดใหญก ลางแปลง มีทัง้ ประตมิ ากรรมตกแตง ซ่งึ ตกแตงศิลปวัตถุ ศิลปสถาน เพ่อื
เสริมคุณคา แกศ ลิ ปวัตถหุ รือสถานที่นัน้ จนถึงประตมิ ากรรมบริสุทธซ์ิ ึง่ เปน ประตมิ ากรรมท่มี คี ณุ คา และ
คุณสมบัติเฉพาะ สมบูรณด ว ยตัวของประติมากรรมเอง เม่ือพจิ ารณาภาพรวมของประติมากรรมไทยอาจ
แบง ประติมากรรมออกเปน 3 ประเภทคอื ประตมิ ากรรมรปู เคารพ ประตมิ ากรรมตกแตง และ
ประตมิ ากรรมเพือ่ ประโยชนใ ชสอย ซง่ึ จะขอกลาวตามลําดบั

ยุคสมยั ของประตมิ ากรรมไทย

ท้งั ประตมิ ากรรมรูปเคารพ ประติมากรรมตกแตง และประติมากรรมเพื่อประโยชนใ ชส อยผูกพัน
กับความเปล่ียนแปลงของสังคมไทยตลอดมา นอกจากจะแสดงคุณคาทางทัศนศิลป แลวยังสะทอน
วฒั นธรรมอันดงี ามของชาตใิ นแตล ะยคุ แตละสมัยออกมาดว ย ยุคสมยั ของไทยนั้น อาจแบงชวงศิลปะใน
เชิงประวัติศาสตรตามหลกั ฐานทางโบราณวตั ถุสถานไดเปน 2 ชว งคอื

1. ชว งศลิ ปะกอนไทย หมายถึงชวงกอนที่คนไทยจะรวมตัวกนั เปนปกแผน ยังไมมีราชธานี ของ
ตนเองทแี่ นน อน แบง ออกเปน 3 สมัยคือ

- สมยั ทวารวดี
- สมยั ศรีวชิ ยั
- สมัยลพบุรี
2. ชว งศลิ ปะไทย หมายถงึ ชวงที่คนไทยรวมตวั กนั เปนปกแผนมรี าชธานีท่ีแนนอนแลวแบงออก
เปน 5 สมัยคือ สมัยเชียงแสน สมัยสุโขทัย สมัยอูทอง สมัยอยุธยา และสมัยรัตนโกสินทร
งานประติมากรรมสมัยตาง ๆ ของไทยเหลาน้ีผานการหลอหลอมและผสมผสานของวัฒนธรรม โดย
ด้งั เดมิ มรี ากเหงามาจากวัฒนธรรมอนิ เดีย ตอ มาผสมผสานกับวัฒนธรรมจีนและชาตทิ างตะวันตก แตเ ปน
การผสมผสานดวยความชาญฉลาดของชางไทย ประติมากรรมของไทยจึงยังคงรักษารูปแบบท่ีเปน
เอกลกั ษณของไทยไวไ ดอยาง เดนชัด สามารถถายทอดลักษณะความงดงาม ความประณีตวิจิตรบรรจง

16

และลักษณะของความเปน ชาตไิ ทยที่รุงเรอื งมาแตโบราณใหโลกประจกั ษไ ด พอจะกลา วถึงประติมากรรม
ในชวงศิลปะไทยได ดังนี้

- ประติมากรรมไทยสมยั เชยี งแสน
- ประตมิ ากรรมไทยสมยั สโุ ขทยั
- ประติมากรรมไทยสมยั อทู องและสมัยอยุธยา
- ประตมิ ากรรมไทยสมัยรัตนโกสนิ ทร
ผลงานประติมากรรมไทย คุณคาของงานสวนใหญผูกพันและเกี่ยวของกับศาสนา สรางสรรคขึ้น
จากความเช่ือ คตินิยม ความศรัทธา มีความสัมพันธกันอยางแยกไมออก ยอมมีคุณคา มีความงดงาม
ตลอดจนเปนประโยชนใ ชส อยเฉพาะของตนเอง ซ่งึ ในปจจุบันไดจัดใหมีการเรียนรูเก่ียวกับการอนุรักษ
นยิ มและฟน ฟศู ลิ ปะประเภทน้ี เพ่ือมุงเนน ใหค นรนุ หลงั มคี วามเขา ใจ เกิดความช่นื ชมหวงแหนเหน็ คุณคา
ในความเปน ศลิ ปวฒั นธรรมไทยรว มกัน พรอ มท้ังสบื ทอด

ภาพพระพทุ ธรูปทรงเคร่อื งศลิ ปะอยธุ ยา

17

ประติมากรรมไทยเปน ผลงานศิลปะทีถ่ กู สรา งสรรคข น้ึ มาดวยความคดิ ฝมือ ความศรทั ธาจากภูมิ
ปญญาทีเ่ กดิ จากการแกปญ หาของคนในทอ งถิ่น โดยใชเครื่องมือและวสั ดุจากพื้นบานทหี่ า ไดงา ย ๆ เชน
ดนิ เหนยี ว แกลบ ปูน กระดาษสา

ผลงานประติมากรรมไทย แบงออกไดเปน 4 ประเภท สรุปได ดงั นี้
1. ประติมากรรมไทยที่เกิดขึ้นจากความเชื่อ ความศรัทธา คตินิยมเก่ียวของกับศาสนา เชน
พระพุทธรปู ปางตา ง ๆ ลวดลายของฐานเจดียห รือพระปรางคตา ง
2. ประติมากรรมไทยพวกเครอ่ื งใชในชีวิตประจาํ วนั เชน โอง หมอ ไห ครก กระถาง

3. ประติมากรรมไทยพวกของเลน ไดแก ตุกตาดินปน ตุกตาจากกระดาษ ตุกตาจากผา หุน
กระบอก ปลาตะเพียนสานใบลาน หนากาก วัสดจุ ากเปลอื กหอย ชฎาหัวโขน

ปลาตะเพียนสานใบลาน

18

หุนกระบอก

4. ประตมิ ากรรมไทยพวกเคร่อื งประดบั ตกแตง เชน กระถางตน ไม โคมไฟดนิ เผา

19

สถาปต ยกรรมไทย

สถาปต ยกรรมไทย หมายถงึ ศิลปะการกอสรางของไทย ไดแก อาคาร บานเรือน โบสถ วหิ าร วัง
สถูป และสง่ิ กอสรา งอน่ื ๆ ที่มมี ูลเหตุทม่ี าของการกอ สรางอาคารบา นเรอื นในแตล ะ ทองถิน่ จะมีลกั ษณะ
แตกตา งกันไปบา งตามสภาพทาง ภมู ิศาสตร และคตนิ ยิ มของแตละทองถิน่ แตส ่ิงกอสรางทางศาสนาพทุ ธ
มักจะมลี ักษณะท่ีไมแ ตกตางกนั มากนัก เพราะมคี วามเชื่อ ความศรัทธาและแบบแผนพธิ กี รรมทเ่ี หมือน ๆ
กัน สถาปตยกรรมทมี่ กั นิยมนํามาเปนขอ ศกึ ษา สว นใหญจ ะเปน สถูป เจดยี  โบสถ วิหาร หรอื
พระราชวัง เนื่องจากเปน สิ่งกอสรางท่ีคงทน มกี ารพฒั นารปู แบบมาอยางตอ เนือ่ งยาวนาน และไดร ับการ
สรรคส รา งจากชางฝม อื ทเ่ี ช่ยี วชาญ พรอ มทั้งมีความเปนมาทส่ี ําคัญควรแกก ารศึกษา อกี ประการหน่ึงกค็ ือ
สิ่งกอสรา งเหลา น้ี ลวนมีความทนทาน มีอายุยาวนานปรากฏเปนอนุสรณใหเราไดศึกษาเปนอยา งดี

สถาปตยกรรมไทย สามารถจดั หมวดหมู ตามลักษณะการใชง านได 2 ประเภท คือ
1. สถาปต ยกรรมทีใ่ ชเ ปน ทีอ่ ยอู าศัย ไดแก บา นเรือน ตาํ หนัก วังและพระราชวัง เปนตน
บา นหรือเรือนเปน ท่อี ยอู าศยั ของสามญั ชน ธรรมดาทัว่ ไป ซง่ึ มีท้ังเรือนไม และเรอื นปูนเรือนไมม ี

อยู 2 ชนิด คอื เรือนเครอ่ื งผูก เปนเรือนไมไผ ปูดวยฟากไมไผ หลงั คามงุ ดวย ใบจาก หญาคา หรือใบไม
อกี อยางหน่ึงเรียกวา เรือนเคร่อื งสับ เปนไมจริงท้ังเนื้อออน และเน้ือแข็ง ตามแตละทองถ่ิน หลังคามุง ดวย
กระเบ้ืองดนิ เผา พนื้ และฝาเปนไมจริงทั้งหมด ลกั ษณะเรอื นไมข องไทยในแตละทองถ่ินแตกตางกัน และ
โดยทัว่ ไปแลวจะมีลักษณะสาํ คัญรว มกนั คือเปน เรอื นไมช ้ันเดยี วใตถ ุนสงู หลังคาทรงจวั่ เอยี งลาดชัน

20

ตําหนัก และวัง เปนเรือนท่ีอยูของชนช้ันสูง พระราชวงศ หรือท่ีประทับช้ันรอง ของ
พระมหากษัตริย สําหรับพระราชวัง เปนท่ีประทับของพระมหากษัตริย พระท่ีนั่ง เปนอาคารที่มีทอง พระ
โรงซึ่งมที ปี่ ระทับสาํ หรบั ออกวา ราชการ หรอื กิจการอ่ืน ๆ

ภาพสถาปต ยกรรมวดั เบญจมบพติ ร
2. สถาปต ยกรรมท่ีเก่ยี วของศาสนา ซ่งึ สวนใหญอ ยใู นบริเวณสงฆ ที่เรียกวา วัด ซึ่งประกอบไป
ดวยสถาปตยกรรมหลายอยาง ไดแก โบสถ เปนที่กระทําสังฆกรรมของพระภิกษุ
วิหารใชประดิษฐาน พระพุทธรูปสําคัญ และกระทําสังฆกรรมดวยเหมือนกัน กุฏิ เปนท่ีอยูของ
พระภิกษุ สามเณร หอไตร เปนที่เก็บรักษาพระไตรปฎกและคัมภีรสําคัญทางศาสนา หอระฆังและ
หอกลอง เปนท่ีใชเก็บระฆังหรือกลองเพื่อตีบอกโมงยาม หรือเรียกชุมนุมชาวบาน สถูปเปนท่ี
ฝง ศพ เจดยี เ ปน ท่รี ะลึกอนั เกยี่ วเน่ืองกับศาสนา ซง่ึ แบงได 4 ประเภท คือ
1. ธาตุ เจดีย หมายถึง พระบรมธาตุ และเจดยี ทีบ่ รรจุพระบรมสารรี กิ ธาตุของพระพทุ ธเจา
2. ธรรมเจดีย หมายถงึ พระธรรม พระวนิ ัย คาํ สัง่ สอนทุกอยางของพระพุทธเจา

21

3. บริโภคเจดีย หมายถึง ส่ิงของเคร่ืองใชของพระพุทธเจา หรือของพระภิกษุสงฆไดแก
เครือ่ งอฐั บรขิ ารทั้งหลาย

4. อุเทสิกเจดีย หมายถึง ส่ิงท่ีสรางข้ึนเพ่ือเปนที่ระลึกถึงองคพระพุทธเจา เชน สถูปเจดีย
ณ สถานท่ีทรงประสูติ ตรัสรู แสดงปฐมเทศนา ปรินิพพาน และรวมถึงสัญลักษณอยางอื่น เชน
พระพทุ ธรูปธรรมจกั ร ตนโพธิ์ เปนตน

สถาปตยกรรมไทยแท ณ ทีน่ ้จี ะเรียนรูเฉพาะเร่ืองราวท่ีเกี่ยวกับวัด โดยเนนไปท่ีเร่ืองของโบสถ
และสถูปเจดยี  ทมี่ ลี ักษณะโดดเดนทงั้ โครงสรา งและการตกแตงอนั เปน เอกลกั ษณข องไทยโดยเฉพาะ

22

โบสถ หมายถึงสถานทส่ี าํ หรบั พระสงฆใชป ระชุมทําสงั ฆกรรม เชน สวดพระปาฏิโมกข และ
อุปสมบทเปน ตน

ความงามทางศิลปะของโบสถม ี 2 ประเภท
1. ความสวยงามภายในโบสถ ทุกสงิ่ ทกุ อยางจะเนน ไปท่ีสงบน่ิง เพ่ือใหผูเขามากราบไหวมี

สมาธิ ความงามภายในจึงตองงามอยางเย็นตาและเย็นใจ ภายในโบสถท่ัว ๆ ไปจะไมอนุญาตให
พทุ ธศาสนกิ ชนนาํ สิง่ ของเขามาบูชาเคารพภายใน เคร่ืองสักการบูชา เชนดอกไมธูปเทียนจะบูชาเฉพาะ
ดา นนอกเทา นน้ั ความงามทแี่ ทจรงิ ภายในโบสถจงึ เนนท่ีองคพระพุทธรูปที่ประดิษฐานเปนพระประธาน
โดยเฉพาะ

23

2. ความสวยงามภายนอกเปนความงามทัง้ โครงสรางและลวดลายประดับตกแตง ความงาม
ภายนอกเนนสะดุดตา โดดเดน สีสันแวววาวทง้ั สที องและกระจกสี แตยังคงความเปนเอกลักษณของการ
เคารพนับถือ

ในการสงั เกตวาสถานท่ใี ดเรียกวา โบสถ จะมวี ธิ สี ังเกตคือ โบสถจะมีใบเสมา หรือซุม เสมาลอมรอบโบสถ
( บางทีเรียกใบเสมา )

ใบเสมา

24

วิหาร การสังเกตสถานที่ใดเรียกวา วหิ าร เมอ่ื เขาไปอยูในบรเิ วณวัด สถานท่ีสรา งเปนวิหารจะไม

มใี บเสมาลอมรอบ

วิหาร หมายถึงที่อยูอาศัย ( มีเศรษฐีถวายท่ีดิน เพ่ือสรางอาคารเปนพุทธบูชาแดพระพุทธเจา

สาํ หรับเปนท่ีอยแู ละสอนธรรมะ ในปจ จุบันวิหารจึงใชเปนท่ีประดิษฐานพระพุทธรูป เพ่ือใหประชาชน
กราบไหว เปรียบเสมือนเปนที่อยูของพระพุทธเจา ) การวางแปลนของโบสถ วิหาร การกําหนด
ความสาํ คญั ของอาคารท้ังสอง โบสถ จะมีความสําคัญกวาวิหาร โบสถจะมโี ครงสรางใหญกวา สวนใหญ
จะวางแปลนใหอยตู รงกลาง โดยมวี ิหารสรางประกบอยูดา นขาง

25

โครงสรางของโบสถ – วหิ าร

- ชอ ฟา
- หนา บนั
- ใบระกาและ หางหงส

26

สถูป - เจดีย คอื ส่งิ กอสรางสาํ หรบั บรรจุพระบรมสารรี ิกธาตุของพระพทุ ธเจา เมอื่ สมัยพทุ ธกาล

ทผ่ี า นมา คาํ วา สถปู เปนภาษาบาลีหมายถึงมูลดินทีก่ องสูงข้ึนสันนิษฐานวามูลดินนั้นเกิดจากกองเถาถาน
ของกระดกู คนตายทถี่ ูกเผาทบั ถมกันสงู ขึ้นมาจากกองดิน เถาถานธรรมดาไดถูกพัฒนาตามยุคสมัยมีการ
กออิฐปด ทับมูลดิน เพ่ือปองกันไมใหถูกฝนชะลาง ในท่ีสุดการกออิฐปดทับก็สูงข้ึนและกลายเปนเจดีย
อยางทีเ่ ราเหน็ ในปจ จบุ นั

สถปู

สถูป - เจดีย ในประเทศไทยไดรับอิทธิพลมาจากอินเดียและลังกา ตอมาชางไทยแตละยุคสมัยพัฒนา
ปรับปรุงและกลายเปน รูปทรงของไทยตามอดุ มคตใิ นการสรางสรรคจ ินตนาการของชา งไทย

เจดีย

27

เจดียย อมุม

เจดยี ท รงระฆัง

ลูกแกว
ปลี หรอื ปลยี อด
ปอ งไฉน

เสาหาน
องคร ะฆงั
บวั ปากระฆัง

บรรลังก
มาลยั เถา

28

เจดียที่มีรูปรางมาจากทรงลังกา สมัยอยุธยา

ท้ังหมดนี้คือลักษณะของสถาปตยกรรมเกี่ยวกับสิ่งกอสรางของไทยโดยสังเขป ยังมี
สถาปตยกรรมสิ่งกอสรางอีกมากมายท่ีผูเรียนจะตองเรียนรู คนควาดวยตนเอง เพ่ือนํามาเผยแพรใหกับ
สงั คมไดร ับรขู องดี ๆ ทเ่ี ปนเอกลักษณของไทยในอดตี

29

ภาพพิมพ
การพิมพภาพ หมายถึง การถายทอดรูปแบบจากแมพิมพออกมาเปนผลงานที่มีลักษณะ

เหมือนกันกับแมพิมพทุกประการ และไดภาพที่เหมือนกันมีจํานวนตั้งแต 2 ช้ินข้ึนไป
การพิมพภาพเปนงานที่พัฒนาตอเน่ืองมาจากการวาดภาพ ซึ่งการวาดภาพไมสามารถ สราง

ผลงาน 2 ชิ้น ทมี่ ีลกั ษณะเหมือนกนั ทกุ ประการได จึงมีการพัฒนาการพิมพข้ึนมา ชาตจิ ีนเปน ชาติแรก
ทีน่ าํ เอาวธิ ีการพิมพม าใชอยา งแพรหลายมานานนบั พันป จากนั้นจึงไดแพรหลายออกไปในภูมภิ าคตางๆ
ของโลก ชนชาติทางตะวันตกไดพฒั นาการพิมพภ าพ ขึน้ มาอยางมากมาย มีการนาํ เอาเครือ่ งจกั รกลตา งๆ
เขามาใชในการพมิ พ ทาํ ใหการพมิ พม กี าร พฒั นาไปอยางรวดเรว็ ในปจจุบนั

การพิมพภ าพมีองคป ระกอบที่สาํ คญั ดังน้ี
1. แมพิมพ เปนสิง่ ทีส่ ําคญั ท่ีสุดในการพิมพ
2. วสั ดุที่ใชพมิ พล งไป
3. สีท่ใี ชใ นการพิมพ
4. ผูพมิ พ

ผลงานท่ไี ดจากการพิมพ มี 2 ชนดิ คอื
1. ภาพพมิ พ เปน ผลงานพมิ พท ่เี ปน ภาพตา ง ๆ เพอ่ื ความสวยงามหรอื บอกเลา เร่ืองราวตาง ๆ อาจมี

ขอความ ตัวอกั ษรหรือตวั เลขประกอบหรอื ไมม กี ็ได
2. ส่ิงพมิ พ เปนผลงานพิมพท ี่ใชบ อกเลาเรื่องราวตาง ๆ เปนตวั อกั ษร ขอความ ตวั เลข

อาจมภี าพประกอบหรือไมมกี ็ได

30

ประเภทของการพิมพ การพมิ พแ บงออกไดห ลายประเภทตามลกั ษณะตา ง ๆ ดังนี้
1. แบง ตามจุดมุง หมายในการพิมพ ได 2 ประเภท คอื

1.1 ศิลปภาพพิมพ เปนงานพิมพภาพเพ่ือใหเกิดความสวยงามเปนงานวิจิตรศิลป
1.2 ออกแบบภาพพิมพ เปนงานพมิ พภาพประโยชนใ ชสอย
นอกเหนือไปจากความสวยงาม ไดแ ก หนังสอื ตางๆ บัตรภาพตางๆ ภาพโฆษณา ปฏิทิน ฯลฯ จัดเปน
งาน ประยกุ ตศิลป
2. แบงตามกรรมวธิ ีในการพิมพ ได 2 ประเภท คอื
2.1 ภาพพิมพตนแบบ เปนผลงานพิมพที่สรางจากแมพิมพและวิธีการพิมพที่ถูก สรางสรรคและ
กําหนดขึ้นโดยศิลปนเจาของผลงาน และเจาของผลงาน จะตองลงนามรับรองผลงานช้ิน
บอกลาํ ดับที่ในการพิมพ เทคนคิ การพมิ พ
2.2 ภาพพิมพจ ําลองแบบ ( REPRODUCTIVE PRINT ) เปน ผลงานพมิ พทีส่ รา งจากแมพ ิมพ หรือ
วิธีการพิมพวิธีอื่น ซึ่งไมใชวิธีการเดิมแตไดรูปแบบเหมือนเดิม บางกรณีอาจเปน
การละเมิดลขิ สทิ ธ์ิผูอ่ืน
3. แบง ตามจํานวนครั้งท่พี ิมพ ได 2 ประเภท คือ
3.1 ภาพพิมพถาวร เปนภาพพิมพท่ีพิมพออกมาจากแมพิมพใด ๆ ที่ไดผลงานออกมามีลักษณะ
เหมือนกันทกุ ประการ ต้ังแต 2 ช้นิ ขึ้นไป
3.2 ภาพพิมพครง้ั เดยี ว เปนภาพพมิ พทพ่ี ิมพออกมาไดผลงานเพยี งภาพเดียว ถาพิมพอีกจะไดผลงาน
ทีไ่ มเหมอื นเดิม
4. แบง ตามประเภทของแมพิมพ ได 4 ประเภท คือ
4.1 แมพิมพน ูน เปนการพิมพโดยใหสีตดิ อยูบนผิวหนาที่ทําใหนูนขึ้นมาของแมพิมพ ภาพที่ไดเกิด
จากสีที่ติดอยูในสวนบนนั้น แมพิมพนูนเปนแมพิมพท่ีทําข้ึนมาเปนประเภทแรก ภาพพิมพชนิดน้ี
ไดแก ภาพพมิ พแกะไม
4.2 แมพ มิ พร อ งลกึ เปน การพิมพโ ดยใหสีอยใู นรอ งทที่ าํ ใหลึกลงไปของแมพิมพโดยใชแผนโลหะทํา
เปน แมพมิ พ (แผน โลหะทนี่ ยิ มใชค ือแผน ทองแดง) และทําใหล ึกลงไปโดยใชนํา้ กรดกัด
แมพิมพรองลกึ นีพ้ ัฒนาขึ้นโดย ชาวตะวนั ตก สามารถพิมพงาน ทม่ี คี วาม ละเอยี ด คมชดั สงู
สมัยกอ นใชใ นการพมิ พ หนงั สือ พระคมั ภีร แผนที่ เอกสารตาง ๆ แสตมป ธนบัตร ปจจุบันใชในการ
พิมพงานที่เปนศิลปะ และธนบัตร
4.3 แมพมิ พพืน้ ราบ เปนการพมิ พโ ดยใหส ีติดอยบู นผวิ หนา ทรี่ าบเรียบของแมพ มิ พ โดยไมต อ งขุด
หรือแกะพืน้ ผวิ ลงไป แตใ ชสารเคมเี ขาชว ย ภาพพมิ พ ชนดิ นีไ้ ดแก ภาพพิมพหนิ การพิมพอ อฟ
เซท ภาพพมิ พก ระดาษ ภาพพิมพคร้งั เดยี ว

31

4.4 แมพิมพฉลุ เปนการพิมพโดยใหสีผานทะลุชองของแมพิมพลงไปสูผลงานท่ีอยูดานหลัง เปน
การพมิ พชนดิ เดียวท่ไี ดร ูปทม่ี ดี านเดียวกนั กับแมพ ิมพ ไมก ลบั ซาย เปน ขวา ภาพพิมพชนิดน้ีไดแก ภาพ
พมิ พฉลุ ภาพพมิ พต ะแกรงไหม

ในอดตี ผคู นมกั จะหาวิชาความรไู ดจ ากในวดั เพราะวัดจะเปน ศนู ยก ลางของนักปราชญห รือผรู ู ใช
เปน สถานทีใ่ นการเผยแพรวชิ าความรตู า งๆ จติ รกรรมฝาผนงั ทเ่ี ขยี นตามศาลา โบสถ วหิ ารก็เปนอีกส่ิง
หน่งึ ท่เี ราจะหาความรใู นเรอ่ื งตาง ๆ ไดโ ดยเฉพาะทีเ่ กย่ี วกบั พทุ ธประวตั ิ ชาดก วรรณคดีและนิทาน
พื้นบา น ซึ่งนอกจากจะไดค วามรใู นเรื่องศาสนา ประวตั ิศาสตร วรรณคดแี ลว เรายงั ไดอรรถรสแหงความ
สนุกสนานเพลิดเพลินกบั ความสวยงามของภาพพิมพต าง ๆ เหลา นีอ้ ีกดว ย

ภาพพมิ พข องไทย เมอ่ื หลายรอ ยปท ่ผี านมา

ภาพพิมพ

32

เรือ่ งท่ี 3 ความงามและคณุ คาของทศั นศิลปไทย

“ชีวิตสลาย อาณาจักรพินาศ ผลประโยชนของบุคคลมลายหายส้ินไป แตศิลปะเทานั้นท่ียังคง
เหลือ เปน พยานแหงความเปนอจั ฉรยิ ะของมนุษยอยูตลอดกาล”

ขอความขางตนน้ีเปนความเห็นอันเฉียบคมของ ทานศาสตราจารยศิลป พีระศรี ผูกอตั้ง
มหาวิทยาลัยศลิ ปากร แสดงใหเห็นวา งานศิลปะเปนสมบัติอันล้ําคาของมนุษยที่แสดงความเปนอัจฉริยะ
บงบอกถึงความเจริญทางดา นจิตใจ และสติปญ ญาอนั สงู กวา ซง่ึ มคี ุณคาตอ ชีวติ และสงั คมดงั น้ี

คุณคา ในการยกระดบั จิตใจ
คุณคาของศิลปะอยทู ่ีประโยชน ชวยขจัดความโฉด ความฉอฉลยกระดับวิญญาณความเปน

คนเห็นแกต น บทกวีของเนาวรตั น พงษไพบูลย กวซี ไี รตข องไทย ไดใ หค วามสําคญั ของงานศลิ ปะในการ
ยกระดบั วญิ ญาณความเปน คนกค็ ือ การยกระดบั จติ ใจของคนเราใหสงู ขนึ้ ดวยการไดช น่ื ชมความงาม และ
ความประณตี ละเอยี ดออ นของงานศลิ ปะ ตวั อยางเชน เมอื่ เราทาํ พรมอนั สวยงาม สะอาดมาปูเตม็ หอง ก็คง
ไมมีใครกลานาํ รองเทาท่เี ปอ นโคลนมาเหยียบยํา่ ทําลายความงามของพรมไปจนหมดสิ้น ส่ิงท่ีมีคุณคามา
ชว ยยกระดับจติ ใจของคนเราใหมน่ั คงในความดงี ามกค็ ือ ความงามของศิลปะน่ันเองดงั นั้นเมื่อใดที่มนุษย
ไดช่ืนชมความงามของศิลปะเมื่อน้ันมนุษยก็จะมีจิตใจที่แชมช่ืน และละเอียดออนตามไปดวย เวนแต
บคุ คลผนู ้นั จะมสี ตวิ ิปลาศ

นอกจากน้ีงานศิลปะบางชิ้นยังใหความงามและความรูสึกถึงความดีงาม และงาม
จรยิ ธรรมอยางลึกซึง้ เปนการจรรโลงจติ ใจใหผดู ูเครง เครียดและเศราหมองของศิลปนผูสรางสรรคและผู
ชน่ื ชมไดเ ปนอยางดี ดังนั้นจึงมีการสงเสริมใหเด็กสรางงานศิลปะ เพ่ือผอนคลายความเครงเครียด และ
พัฒนาสุขภาพจิต ซ่งึ เปน จุดเริ่มตน ของพัฒนาการตา ง ๆ อยางสมบูรณ

ความรสู ึกทางความงามของมนุษยมีขอบเขตกวางขวางและแตกตางกันออกไปตามทัศนะ
ของแตล ะบุคคล เราอาจรวมลกั ษณะเดนของความงามได ดังนี้

1. ความงามเปนสงิ่ ท่ปี รากฏขึน้ ในจติ มนษุ ย แมเพียงชว่ั ระยะเวลาหนงึ่ แตจ ะกอใหเกิดความป
ตยิ นิ ดี และฝง ใจจาํ ไปอีกนาน เชน การไดม โี อกาสไปเทย่ี วชมสถานทต่ี าง ๆ ทมี่ ีธรรมชาตแิ ละศลิ ปกรรมท่ี
สวยสดงดงาม เราจะจาํ และระลึกถงึ ดว ยความปติสุข บางคร้ังเราอยากจะใหผูอืน่ รับรูดวย

2. ความงามทาํ ใหเ ราเกิดความเพลิดเพลิน หลงใหลไปกับรูปราง รูปทรง สีสัน จนลืมบาง
สิ่งบางอยางไป เชน ผลไมแ กะสลกั ความงามของลวดลาย ความละเอยี ดออน อยากเกบ็ รกั ษาไวจนลมื ไป
วา ผลไมน ้นั มไี วสาํ หรับรบั ประทานมิใชมไี วด ู

3. สิ่งส่ิงหน่ึงเปนไดทั้งสิ่งท่ีสวยงาม และไมงาม ไปจนถึงนาเกลียด อัปลักษณ แตถาไดรับ
การยกยอ งวาเปน สิ่งมีคา มคี วามงามจะตรงกนั ขามกบั สง่ิ อัปลกั ษณท นั ที

33

4. ความงามไมม มี าตราสว นใดมาช่งั ตวง วัดใหแ นนอนได ทําใหเราไมส ามารถกําหนดได
วาสงิ่ นนั้ ส่งิ นี้มคี วามงามเทา ใด

5. ความงามของสง่ิ ท่มี นษุ ยสรา งขนึ้ เปนผลมาจากความคดิ ทักษะฝม อื หรอื ภูมิปญญาของ
มนษุ ย แตเ มอ่ื สรางเปนวตั ถสุ ิ่งของ ตา ง ๆ แลว กลบั เปนความงามของสงิ่ นั้นไป เชน ความงามของผา
ความงามของรถยนต เปนตน

การรับรคู า ความงาม ความงามเปน เรื่องที่มคี วามสาํ คญั เพ่มิ ขึน้ ตามลาํ ดบั มนษุ ยร บั รูค า ความ
งามใน 3 กลุม คอื

1. กลุมที่เห็นวามนุษยรับรูคาความงามไดเพราะสิ่งตาง ๆ มีความงามอยูในตัวเอง เปน
คณุ สมบัติของวัตถุปรากฏออกมาเปนรูปราง รูปทรงสีสัน การอธิบายถึงความงามของงานทัศนศิลปจะ
ไดผลนอยกวา การพาไปใหเหน็ ของจรงิ แสดงใหเ ห็นวาความงามมอี ยใู นตวั วตั ถุ

2. กลมุ ทีเ่ ห็นวามนษุ ยรับรูคา ความงามไดเ พราะจติ ของเราคดิ และรสู ึกไปเอง โดยกลุม น้เี ห็นวา
ถา ความงามมอี ยใู นวตั ถุจริงแตล ะบคุ คลยอ มเห็นความงามนนั้ เทากัน แตเนื่องจากความงามของวัตถุที่แต
ละบคุ คลเห็นแตกตา งกันออกไปจงึ แสดงวาความงามข้นึ อยกู ับอารมณแ ละความรูสึกของแตละบคุ คล

3. กลมุ ทีเ่ ห็นวามนุษยร บั รูคาความงามไดเพราะเปน สภาวะท่เี หมาะสมระหวา งวัตถกุ ับจติ กลมุ
นีเ้ ห็นวา การรับรูคา ความงามนน้ั มใิ ชอ ยา งใดอยางหนงึ่ แตเปน สภาวะทส่ี มั พนั ธก นั ระหวา งมนุษยกับวัตถุ
การรบั รูท ส่ี มบูรณตอ งประกอบดว ยวัตถทุ ม่ี ีความงาม ความเดนชัดและผรู บั รตู องมีอารมณและความรูสึก
ทด่ี ี พรอ มที่จะรบั รสคุณคา แหงความงามน้นั ดว ย

จะเห็นไดวาศิลปกรรมหรือทัศนศิลปเปนส่ิงท่ีมนุษยสรางขึ้นจึงมีการขัดเกลาตกแตงให
สวยงามเปนวตั ถุสนุ ทรยี  เปนสงิ่ ทีม่ คี วามงาม ผูดรู ับรคู า ความงามไดใ นระดับพนื้ ๆ ใกลเคยี งกนั เชน เปน
ภาพเขียน ภาพปนแกะสลัก หรือเปนสิ่งกอสรางที่สวยงาม แตการรับรูในระดับที่ลึกลงไปถึงขั้นชอบ
ประทบั ใจ หรือชืน่ ชมนั้น เปน เรื่องของแตล ะบคุ คล

การรบั รูคุณคาทางศลิ ปะ มีหลายกระบวนการ ดงั น้ี
1. สงิ่ สุนทรีย หมายถึง งานทศั นศิลปท ่เี กิดจากศิลปน ที่ต้งั ใจสรางงานอยางจริงจัง มกี าร

พฒั นางานตามลําดับ ประณีตเรยี บรอ ย ท้ังในผลงาน กรอบ และการตดิ ต้ังทที่ ําใหง านเดน ชดั
2. อารมณรวม หมายถงึ สิ่งสุนทรียน ้ันมีความงามของเนอ้ื หาเรอื่ งราว รปู ราง - รปู ทรง สสี นั ที่

สามารถทาํ ใหผดู สู นใจ เพลดิ เพลินไปกบั ความงามของผลงานน้นั มอี ารมณรว มหรือ
คลอ ยตาม เชน เม่อื เหน็ งานทัศนศิลปแ ลวเกิดความรูสึกประทับใจและหยดุ ดอู ยูร ะยะหนง่ึ เปนตน

3. กําหนดจิต เปนขนั้ ตอ เนอื่ งจากการมอี ารมณร ว ม กลาวคอื ในขณะที่เกดิ อารมณรว ม
เพลดิ เพลินไปกับงานทัศนศลิ ป ผดู สู วนใหญจะอยูในระดับท่ีเห็นวาสวยก็พอใจแลว แตถามีการกําหนด
จติ ใหหลุดออกจากอารมณรวมเหลา นน้ั วา เรากาํ ลงั ดูงานทัศนศิลปท สี่ รา งสรรคอ ยางตง้ั ใจ จรงิ ใจ แตละจดุ

34

ของผลงานแสดงถึงทกั ษะฝมอื ของศิลปน จติ ของเราจะกลับมาและเริ่มดูในสวนรายละเอียดตาง ๆ ทําให
ไดร สชาติของความงามทแ่ี ปลกออกไป

กระบวนการท้ัง 3 ขน้ั ตอนขางตน ยกตัวอยางใหเขาใจงายยิ่งข้ึนก็คือ พระอุโบสถวัดเบญจม
บพธิ ออกแบบโดยเจาฟากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ อัจฉรยิ ะศิลปน ของไทย เปนสถาปตยกรรมท่ีสราง
ขน้ึ เพ่ืออทุ ิศใหแ กพระพุทธศาสนา การกอสรา งจึงเต็มไปดวยความประณีตบรรจง เปนส่ิงสุนทรีย เปนท่ี
เชดิ หนา ชูตาของเมอื งไทยแหง หน่ึงท่ีชาวไทยและชาวตางประเทศมาเที่ยวชมอยูตลอดเวลาดวยความงาม
ของสถาปตยกรรมและบรรยากาศท่ีรมร่ืน ทําใหแขกผูมาเยือนเกิดความเพลิดเพลิน ประทับใจ และใช
เวลาผอนคลายอิริยาบถอยูนานพอสมควร ผูมาเยือนบางคนฉุกคิดไดวาขณะนี้กําลังอยูตอหนา
สถาปต ยกรรมท่ีงดงามและมีชอ่ื เสียง ควรจะดูอยางพินจิ พเิ คราะห ดใู หล ะเอียดทีละสวน ซ่ึงออกแบบได
กลมกลนื ทงั้ รปู รางและวัสดุซ่งึ ทําดว ยหินออ นท่ีสวยงามแปลกไปกวา โบสถแหงอื่น กลุมคนท่ีกําหนดจิต
ในสวนใหญจะเปน ผทู ่ีมรี สนยิ มหรือมีพื้นฐานทางศิลปะพอสมควร

เรื่องท่ี 4 การนาํ ความงามของธรรมชาตมิ าสรางสรรคผลงาน

5

ความคิดสรา งสรรค เปน ส่งิ ท่เี กดิ จากความคดิ สรา งสรรค เปน การดาํ เนินการในลักษณะตาง ๆ

7B

เพอื่ ใหเ กิดสง่ิ แปลกใหมท่ีไมเคยปรากฏมากอน สงิ่ ทมี่ ชี วี ิตเทา น้ันท่จี ะมีความคดิ อยางสรา งสรรคได
ความคดิ สรา งสรรคเปน ความคดิ ระดบั สูง เปน ความสามารถทางสติปญ ญาแบบหนึ่ง ทจี่ ะคิดไดห ลาย
ทิศทาง หลากหลายรูปแบบโดยไมมขี อบเขต นําไปสกู ระบวนการคิดเพ่ือสรา งสง่ิ แปลกใหม หรือเพื่อการ
พัฒนาของเดมิ ใหด ขี น้ึ ทําใหเ กดิ ผลงานทีม่ ีลกั ษณะเฉพาะตนเปน ตวั ของ ตัวเอง อาจกลาวไดว า มนษุ ยเ ปน
ส่งิ มีชวี ิตเพยี งชนดิ เดียวในโลก ที่มคี วามคดิ สรา งสรรค เนอ่ื งจากตงั้ แตใ นอดีตทผี่ า นมา มแี ตมนษุ ยเทา นน้ั
ทส่ี ามารถสรา งสิ่งใหม ๆ ขนึ้ มาเพ่ือใชป ระกอบในการดาํ รงชวี ิต และสามารถพฒั นาสิง่ ตาง ๆใหดีข้ึน

35

กวาเดิม รวมถงึ มคี วามสามารถในการพัฒนาตน พัฒนาสงั คม พัฒนาประเทศ และรวมถงึ พัฒนาโลกทเ่ี รา
อยูใหมีลักษณะที่เหมาะสมกบั มนษุ ยมากทส่ี ดุ ในขณะทส่ี ตั วชนิดตาง ๆ ทมี่ ีววิ ฒั นาการมาเชนเดียวกบั เรา
ยงั คงมชี วี ิตความเปน อยูแบบเดิมอยา งไมมกี ารเปลย่ี นแปลง มากกวา ครึ่งหน่งึ ของการพบท่ีย่ิงใหญข อง
โลกไดถูกกระทาํ ข้นึ มาโดยผาน "การคน พบโดยบังเอญิ " หรอื การคน พบบางส่งิ ขณะทก่ี าํ ลงั คน หาบางส่งิ
อยู การพฒั นาความคิดสรา งสรรคข องมนษุ ยจะทําให เกดิ การเปลีย่ นแปลง การสรา งสรรคอาจไม
จาํ เปน ตอ งยิ่งใหญถ ึงขนาดการพฒั นาบางส่ิงขนึ้ มาใหก ับโลก แตม อี าจเกย่ี วขอ งกับพฒั นาการบางอยา งให
ใหมข ้นึ มา อาจเปน สง่ิ เลก็ ๆ นอ ย ๆ เพ่ือตัวของเราเอง เมอื่ เราเปล่ียนแปลงตวั เราเอง เราจะพบวาโลกก็
จะเปลี่ยนแปลงไปพรอมกบั เรา และในวถิ แี หง การเปลย่ี นแปลงทีเ่ ราไดมีประสบการณก บั โลกความคดิ
สรางสรรคจึงมีความหมายที่คอนขางกวางและสามารถนําไปใชประโยชนกับการผลิต การสรางสรรค

8B

สิ่งประดิษฐใหม ๆ กระบวนการวธิ ีการท่ีคดิ คน ขึน้ มาใหม คาดหวังวา ความคิดสรางสรรคจะชวยใหการ
ดําเนนิ ชีวิตและสังคมของเราดีขึน้ เราจะมคี วามสุข มากขึ้น โดยผานกระบวนการทีไ่ ดป รบั ปรุงข้นึ มาใหม
นีท้ ั้งในดา นปริมาณและคณุ ภาพ

การนาํ ธรรมชาติมาสรางสรรคผลงาน

จดุ มง หมายของการคิดสรางสรรค

งานศลิ ปะโดยเฉพาะงานศลิ ปะสมยั ปจจบุ นั ศิลปน จะสรางสรรคง านศลิ ปะในรปู แบบที่หลากหลายมาก
ขึ้นทาํ ใหมขี อบขา ยกวางขวางมาก แตไมว าจะเปนไปในลกั ษณะใดกต็ าม งานศลิ ปะทกุ ประเภท จะให
คุณคา ทต่ี อบสนองตอ มนษุ ย ในดา นท่ีเปนผลงานการแสดงออกของอารมณ ความรสู กึ และความคดิ เปน
การส่ือถึงเร่อื งราวท่ีสําคัญ หรือเหตกุ ารณท ่ปี ระทบั ใจ เปน การตอบสนองตอ ความพึงพอใจ ทัง้ ทางดาน
จิตใจและความสะดวกสบายดา นประโยชนใชส อยของศลิ ปวัตถุ

36

องคประกอบของการสรางสรรคงานศิลปะ

การสรางสรรคจะประสบความสําเร็จเปนผลงานได นอกจาก
ตองอาศัยความคดิ สรางสรรค เปนตัวกาํ หนดแนวทางและรูปแบบแลว
ยงั ตอ งอาศัยความสามารถทีย่ อดเย่ยี มของศิลปน ซ่ึงเปนความสามารถ
เฉพาะตน เปน ความชาํ นาญท่เี กิดจากการฝกฝน และความพยายามอัน
นาทึ่ง เพราะฝมืออนั เยย่ี มยอด จะสามารถสรางสรรคผลงานที่มีความ
งาม อนั เยีย่ มยอดได นอกจากนีย้ ังตองอาศยั วสั ดุ อปุ กรณต า ง ๆ มาใช
ในการสรางสรรคเ ชนกัน วสั ดุอุปกรณในการสรางสรรค แบง ออกเปน
วตั ถุดิบทีใ่ ชเ ปนสือ่ ในการแสดงออก และเคร่อื งมือที่ใชสรางสรรคให
เกิดผลงานตามความชํานาญของศิลปนแตละคน แนวทางในการ
สรา งสรรคง านศลิ ปะของศลิ ปน แตละคน อาจมที ่ีมาจากแนวทางที่ตา งกัน บางคนไดร ับแรงบันดาลใจจาก
ความงาม ความคดิ ความรูสึก ความประทับใจ แตบางคนอาจสรางสรรคงานศิลปะเพื่อแสดงออกถึง
ฝมอื อนั เยี่ยมยอดของตนเอง เพื่อประกาศความเปน เลิศอยางไมมีท่ีเปรียบปานโดยไมเนนที่เนื้อหาของ
งาน และบางคนอาจสรางสรรคงานศลิ ปะจากการใชวัสดุที่สนใจ โดยไมเนนรูปแบบและแนวคิดใด ๆ
เลยก็ได

เร่อื งท่ี 5 ความคดิ สรางสรรค ในการนําเอาวัสดแุ ละสง่ิ ของตาง ๆ
มาตกแตงรา งกายและสถานที่

ความคิดสรางสรรค คือ กระบวนการคิดของสมองซึ่งมีความสามารถในการคิดไดหลากหลาย
และแปลกใหมจากเดิม โดยสามารถนําไปประยุกตทฤษฎี หรือหลักการไดอยางรอบคอบและมีความ
ถูกตอง จนนําไปสูการคิดคนและสรางส่ิงประดิษฐที่แปลกใหมหรือรูปแบบความคิดใหม นอกจาก

37

ลักษณะการคิดสรางสรรคดังกลาวนี้แลว ยังมีความสามารถมองความคิดสรางสรรคไดหลากหลาย ซึ่ง
อาจจะมองในแงท ่เี ปนกระบวนการคิดมากกวา เนอ้ื หาการคิด โดยท่ีสามารถใชล กั ษณะการคิดสรางสรรค
ในมติ ทิ กี่ วา งขน้ึ เชน การมีความคิดสรางสรรคในการทาํ งาน การเรียน หรือกิจกรรมที่ตองอาศัยความคิด
สรางสรรคดว ย อยา งเชน การทดลองทางวิทยาศาสตร หรือการเลนกีฬาท่ีตองสรางสรรครูปแบบเกมให
หลากหลายไมซ ํา้ แบบเดิม เพอื่ ไมใ หคตู อสรู ูทนั เปน ตน ซ่ึงอาจกลาวไดวาเปนลักษณะการคิดสรางสรรค
ในเชิงวิชาการ แตอยางไรก็ตาม ลักษณะการคิดสรางสรรคตาง ๆ ท่ีกลาวนั้นตางก็อยูบนพื้นฐานของ
ความคิดสรา งสรรค โดยทบ่ี ุคคลสามารถเช่ือมโยงนาํ ไปใชในชวี ิตประจําวันไดดี

ในการสอนของอาจารยเพื่อพัฒนาความคิดสรางสรรค ควรจัดการเรียนการสอนที่ใชวิธีการที่
เหมาะสม ดงั น้ี

1. การสอน หมายถึง การสอนเกีย่ วกับการคดิ เห็นในลักษณะความคิดเห็นท่ีขัดแยงในตัวมันเอง
ความคดิ เห็นซงึ่ คา นกับสามญั สาํ นกึ ความจริงท่ีสามารถเชื่อถือหรืออธิบายได ความเห็นหรือความเชื่อที่
ฝง ใจมานาน ซงึ่ การคดิ ในลกั ษณะดงั กลาว นอกจากจะเปนวิธีการฝกประเมินคาระหวางขอมูลที่แทจริง
แลว ยังชวยใหคิดในสิ่งท่ีแตกตางไปจากรูปแบบเดิมท่ีเคยมี เปนการฝกมองในรูปแบบเดิมใหแตกตาง
ออกไป และเปนสงเสริมความคิดเห็นไมใหคลอยตามกัน (Non – Conformity) โดยปราศจากเหตุผล
ดังนน้ั ในการสอนอาจารยจ งึ ควรกาํ หนดใหน ักศึกษารวบรวมขอคดิ เห็นหรือคาํ ถาม แลวใหน กั ศกึ ษาแสดง
ทักษะดวยการอภิปรายโตว าที หรอื แสดงความคิดเห็นในกลุม ยอ ยกไ็ ด

2. การพจิ ารณาลักษณะ หมายถึง การสอนใหนักศึกษา คิดพิจารณาลักษณะตาง ๆ ท่ีปรากฏอยู
ทง้ั ของมนุษย สตั ว สง่ิ ของ ในลักษณะท่แี ปลกแตกตางไปกวาท่ีเคยคิด รวมทงั้ ในลักษณะทค่ี าดไมถงึ

3. การเปรยี บเทยี บอปุ มาอุปมยั หมายถึง การเปรยี บเทียบสงิ่ ของหรือสถานการณที่คลายคลึงกัน
แตกตางกนั หรือตรงกนั ขามกนั อาจเปนคาํ เปรยี บเทยี บ คาํ พังเพย สุภาษติ

4. การบอกสิ่งทีค่ ลาดเคล่อื นไปจากความเปนจริง หมายถึง การแสดงความคิดเห็น บงชี้ถึงส่ิงที่
คลาดเคลื่อนจากความจริง ผิดปกตไิ ปจากธรรมดาท่วั ไป หรอื สง่ิ ท่ียังไมส มบรู ณ

5. การใชค าํ ถามยัว่ ยแุ ละกระตุนใหตอบ หมายถึงการต้ังคาํ ถามแบบปลายเปดและใชคําถามที่ย่ัวยุ
เรา ความรสู กึ ใหชวนคิดคน ควา เพือ่ ความหมายทล่ี กึ ซึง้ สมบูรณท ีส่ ดุ เทาทีจ่ ะเปน ได

6. การเปลี่ยนแปลง หมายถึง การฝกใหคิดถึงการเปล่ียนแปลงดัดแปลงการปรับปรุงสิ่งตาง ๆ
ท่ีคงสภาพมาเปนเวลานานใหเปนไปในรูปอื่น และเปดโอกาสใหเปลี่ยนแปลงดวยวิธีการตาง ๆ อยาง
อิสระ

7. การเปลีย่ นแปลงความเชื่อ หมายถึง การฝกใหนักศึกษาเปนคนมีความยืดหยุน ยอมรับความ
เปลยี่ นแปลง คลายความยึดมั่นตาง ๆ เพ่อื ปรบั ตนเขา กับสภาพแวดลอ มใหม ๆ ไดดี

8. การสรา งสิ่งใหมจากโครงสรางเดิม หมายถึง การฝกใหนักศึกษารูจักสรางส่ิงใหม กฎเกณฑ
ใหม คว า ม คิด ใ หม โ ด ยอา ศั ย โค ร ง สร า ง เดิ ม หรือก ฎ เก ณ ฑ เดิม ท่ี เคย มี แต พ ย าย า ม คิ ด
พลกิ แพลงใหตา งไปจากเดิม

38

9. ทักษะการคนควา หาขอมลู หมายถงึ การฝกเพอื่ ใหนกั ศึกษารจู ักหาขอ มลู
10. การคน หาคาํ ตอบคาํ ถามท่กี ํากวมไมชัดเจน เปน การฝก ใหนักศกึ ษามคี วามอดทนและพยายามท่ี
จะคน ควา หาคาํ ตอบตอ ปญหาท่กี ํากวม สามารถตีความไดเ ปน สองนัย ลกึ ลบั รวมทงั้ ทาทายความคดิ
11. การแสดงออกจากการหยงั่ รู เปน การฝกใหรูจักการแสดงความรูสึก และความคิดท่ีเกิดจาก
สง่ิ เรา กับอวยั วะสมั ผัสทง้ั หา
12. การพัฒนาตน หมายถึง การฝกใหรูจักพิจารณาศึกษาดูความ ลมเหลว ซ่ึงอาจเกิดข้ึนโดย
ต้ังใจหรือไมต ้งั ใจ แลว หาประโยชนจากความผิดพลาดนั้นหรือขอบกพรองของตนเองและผูอื่น ทั้งนี้ใช
ความผดิ พลาดเปน บทเรียนนําไปสคู วามสาํ เร็จ
13. ลกั ษณะบคุ คลและกระบวนการคดิ สรางสรรค หมายถงึ การศึกษาประวัติบุคคลสําคัญทั้งใน
แงลักษณะพฤตกิ รรมและกระบวนการคิดตลอดจนวธิ ีการ และประสบการณข องบคุ คลนัน้
14. การประเมินสถานการณ หมายถึง การฝกใหหาคําตอบโดยคํานึงถึงผลที่เกิดข้ึนและ
ความหมายเก่ยี วเน่ืองกนั ดว ยการตัง้ คาํ ถามวาถา สง่ิ เกิดขึ้นแลว จะเกดิ ผลอยางไร
15. พัฒนาทักษะการอานอยางสรางสรรค หมายถึง การฝกใหรูจักคิดแสดงความคิดเห็น ควร
สงเสริมและใหโอกาสนกั ศกึ ษาไดแ สดงความคิดเห็นและความรูสึกตอเร่ืองที่อานมากกวาจะมุงทบทวน
ขอตา ง ๆ ทีจ่ ําไดหรอื เขาใจ
16. การพฒั นาการฟงอยา งสรางสรรค หมายถงึ การฝกใหเกดิ ความรูส ึกนกึ คดิ ในขณะทฟี่ ง อาจ
เปนการฟงบทความ เร่อื งราวหรือดนตรี เพือ่ เปน การศกึ ษาขอมูล ความรู ซง่ึ โยงไปหาสิ่งอืน่ ๆ ตอ ไป
17. พัฒนาการเขียนอยางสรางสรรค หมายถึง การฝกใหแสดงความคิด ความรูสึก การ
จินตนาการผานการเขียนบรรยายหรอื พรรณนาใหเ หน็ ภาพชดั เจน
18. ทักษะการมองภาพในมติ ติ า ง ๆ หมายถงึ การฝกใหแสดงความรูสึกนึกคิดจากภาพในแงมุม
แปลกใหม ไมซํ้าเดิม

ศิลปะกับการตกแตงทอี่ ยอู าศยั

มนุษยเปน สตั วสงั คมทตี่ อ งการสถานท่ีปกปอง คุมครองจากสิ่งแวดลอมรอบกาย ไมวามนุษย
จะอยแู หง ใด สถานทอี่ ยา งไร ทอ่ี ยูอ าศยั จะสรา งขน้ึ เพอ่ื ปองกนั ภยั อนั ตรายจากส่ิงแวดลอมภายนอก ที่อยู
อาศัยเปน หนึ่งในปจจัยทมี่ คี วามสําคัญและจําเปน สาํ หรบั การดาํ รงชวี ิตของมนุษย มนุษยจึงมีการพัฒนาที่
อยูอาศยั เพอ่ื สนองความตอ งการและความพอใจของแตละบุคคล มนษุ ยทกุ คนมีการพฒั นาการในชีวติ ของ
ตนเอง มนุษยจึงนาํ พฒั นาการเหลานี้มาใชใหเปนประโยชน การพัฒนาที่อยูอาศัยจึงเปนหน่ึงในปจจัยท่ี
สําคัญสําหรับมนุษยที่อยูอาศัยในปจจุบันถูกพัฒนาใหทันสมัยกวา ในอดีตเนื่องจากตองปรับปรุงให
เหมาะสมกับสภาพการณและส่ิงแวดลอมของโลกที่เปลี่ยนแปลง แตในการปรับปรุงน้ัน ควรคํานึงถึง
สภาพทางภูมิศาสตร และวฒั นธรรมทองถิน่ ควบคกู ันไป การพัฒนาทีอ่ ยูอาศยั นั้นจงึ จะเหมาะสมและ
สนองความตอ งการอยางแทจริง

39

ที่อยูอาศัยโดยเฉพาะบานในปจจุบัน จะมีรูปแบบที่เรียบงายใกลชิดธรรมชาติและคํานึงถึง
ประโยชนใชสอยเปน หลัก และเนนในเร่ืองเทคโนโลยตี า ง ๆ เพิ่มมากข้นึ เพราะเกิดการเปลี่ยนแปลงตาม
รสนิยมการบริโภค นอกจากนใี้ นการจดั ตกแตงภายในจะมีการผสมผสานการตกแตงแบบตะวันตกและ
ตะวันออกเขา ดวยกัน ทําใหเกิดผลงานการตกแตง ในรปู แบบที่ใชง านไดส ะดวก ตามรูปแบบตะวันตก
ปจจยั อีกประการหนึ่งในการจัดตกแตง ภายในบานคือการนําหลักการทางศิลปะมาผสมผสานเขากับการ
ตกแตง เพื่อใหก ารดาํ รงชวี ิตภายในบา นสะดวกท้ังกายและใจ และแสดงออกถึงความงดงาม และมีรสนิยม
ของผเู ปน เจา ของบา น องคประกอบทางศิลปะจงึ ถกู นาํ มาเกย่ี วของ องคประกอบทางศิลปะท่ีนํามาใชใน
การจดั แตง แตงท่ีอยอู าศยั ไดแก

1. ขนาดและสดั สว นนาํ มาใชในการจัดท่ีอยอู าศยั ไดแ ก
1.1 ขนาดของหอ ง ในการกําหนดขนาดของหองตาง ๆจะขึ้นอยกู บั กจิ กรรมท่ีทําหากเปน หอ งที่

ใชกิจกรรมมาก เชน หองอาหาร หองครัว หรือหองรับแขก ควรกําหนดขนาดของหองใหมีพ้ืนที่รองรับ
กิจกรรมนน้ั ๆ ใหเ หมาะสม ไมเล็กจนเกนิ ไป เพราะจะทําใหคบั แคบและไมสะดวกตอการทาํ กิจกรรม

1.2 จํานวนของสมาชกิ ในครอบครัว ในการกาํ หนดขนาดของหองตาง ๆ ควรคาํ นึงถงึ จาํ นวน
ของสมาชกิ วา มีมากนอยเพยี งใด เพ่อื จะไดกําหนดขนาดของหองใหเหมาะสมกับสมาชกิ

1.3 เคร่อื งเรือน ในการกําหนดขนาดของเครอื่ งเรอื น ควรกาํ หนดใหม ขี นาดพอดกี บั หองและ
สมาชิก หรอื ขนาดพอเหมาะกับสมาชิกไมส ูงหรอื เต้ียจนใชงานไมสะดวก ในการออกแบบ
เคร่อื งเรือน หรือจัดพน้ื ทภ่ี ายในบา นจะมเี กณฑมาตรฐานทใ่ี ชกนั โดยทวั่ ไป ดงั น้ี

หองรบั แขก

-โซฟา ขนาด 0.05 x 0.6 เมตร สงู 0.38 – 0.40 เมตร

หองอาหาร

- โตะ อาหารมีหลายแบบไดแกขนาด 0.75 x 1.00 เมตร จนถงึ 1.10 x 2.40 เมตร

หองครัว

- ควรมีขนาด 0.50 x 0.55 เมตร สงู 0.80 x 0.90 เมตร ความยาวขน้ึ อยกู ับหอ ง

40

หอ งนํา้
- ควรมีขนาด 2.00 – 3.00 เมตร ซึ่งแลวแตขนาดของหอง สวนสุขภัณฑในหองจะมีขนาด
มาตรฐานโดยทว่ั ไป
หองนอน

- เตยี งนอนเดีย่ ว มีขนาด 0.90-1.0 x 2.00 เมตร สงู 0.50 เมตร เตยี งนอนคู มขี นาด
1.80 x 2.00 เมตร สงู 0.40 - 0.50 เมตร ตเู ส้อื ผา ขนาด 0.50 – 0.80 x 2.50 เมตร

2. ความกลมกลืน (Harmony) ความกลมกลืนของศิลปะท่ีนํามา ใชในการจัดตกแตงที่อยูไดแก
2.1 ความกลมกลนื ของการตกแตง ทอ่ี ยูอาศยั การนําธรรมชาติมาผสมผสานในการตกแตง จะทําให

เกดิ ความสมั พันธทงี่ ดงามการใชต น ไมตกแตง ภายในอาคารจะทาํ ใหเกิดบรรยากาศทร่ี ม รื่น เบิกบานและ
เปน ธรรมชาติ

2.2 ความกลมกลืนของเคร่ืองเรอื นในการตกแตงภายในการเลือกเครื่องเรือนเคร่ืองใชที่เหมาะสม
และสอดคลอ งกับการใชส อย จะทําใหเกิดความสัมพนั ธใ นการใชงาน การเลือกวัสดุท่ีใชประกอบเครื่อง
เรือนภายในครวั ควรเปนวัสดุทแี่ ขง็ แรง ทนทาน ทนรอนและทนรอยขูดขีดไดดี เชน ฟอรไมกา แกรนิต
หรอื กระเบือ้ งเคลือบตาง ๆ

2.3 ความกลมกลืนของสี ในการตกแตง ซง่ึ ตองใชดวยความระมดั ระวังเพราะหากใชไมถ กู ตอ งแลว
จะทาํ ใหค วามกลมกลืนกลายเปน ความขดั แยง การใชส กี ลมกลนื ภายในอาคาร ควรคํานึงถึงวัตถุประสงค
ของหอ งผูใช เคร่ืองเรือนและการตกแตง การใชสีกลมกลืนควรใชวิจารณญาณ เลือกสีใหเหมาะสมกับ
วตั ถปุ ระสงคข องการใช

3. การตัดกนั
ในการตัดกันโดยท่ัวไปของการจดั ตกแตง ทีอ่ ยูอ าศยั นยิ มทาํ ในรปู แบบของการขัดกันในการใชเคร่ือง

เรอื นในการตกแตง เพอื่ สรางจุดเดนหรือจดุ สนใจในการตกแตงไมใหเกดิ ความกลมกลืนมากเกินไป การ
ออกแบบเครอ่ื งเรือนแบบรวมสมัย จึงไดรับความนิยม เนื่องจากสรางความโดดเดนของการตกแตงได
เปนอยา งดี
4. เอกภาพ

ในการตกแตงสงิ่ ตาง ๆ หากขาดเอกภาพงานท่สี าํ เรจ็ จะขาดความสมบรู ณใ นการตกแตง ภายใน การ
รวมกลุม กิจกรรมเขา ดว ยกัน การรวมพนื้ ทีใ่ นหองตาง ๆ ใหเ หมาะสมกับกจิ กรรมจงึ เปนการใชเอกภาพใน
การจัดพนื้ ทท่ี ช่ี ดั เจน การจดั เอกภาพของเครอ่ื งเรอื นเครอื่ งใชก ็เปน ส่งิ สาํ คัญ หากเคร่ืองเรอื นจดั ไมเ ปน
ระเบยี บยอมทําใหผ ูอ าศัยขาดการใชสอยท่ดี ีและขาดประสิทธภิ าพในการทํางาน

41

5. การซ้าํ
การซํ้าและจงั หวะเปนสง่ิ ท่สี มั พันธก นั การซาํ้ สามารถนํามาใชใ นงานตกแตงไดหลายประเภทเพราะ

การซ้ําทําใหเ กดิ ความสอดคลองของการออกแบบการออกแบบตกแตง ภายในการซ้ําอาจนํามาใชในเรื่อง
สายตา เชน การปูกระเบื้องปูพ้ืนท่ีเปน ลวดลายตอ เนอ่ื ง หรอื การติดภาพประดับผนงั ถึงแมก ารซ้ําจะทําให
งานสอดคลอง หรอื ตอ เนื่อง แตก็ไมค วรใชใ นปรมิ าณทีม่ ากเพราะจะทาํ ใหด ูสบั สน

6. จงั หวะ
การจัดจังหวะของที่อยูอาศัยทําไดหลายลักษณะ เชน การวางผังบริเวณหรือการจัดแปลนบานใหมี

ลักษณะที่เชือ่ มพน้ื ที่ตอ เนือ่ งกันเปนระยะ หรอื จงั หวะ นอกจากน้ีการจดั พนื้ ท่ใี ชสอยภายในอาคารนบั เปน
สงิ่ สาํ คญั เพราะจะทําใหเ กิดระเบียบและสะดวกตอการทาํ งาน และทาํ ใหการทาํ งาน และทําใหการทํางาน
มปี ระสิทธภิ าพยิง่ ขึน้ การจัดพื้นทใี่ ชสอยภายในอาคารที่นิยมไดแก การจัดพื้นที่การทํางานของหองครัว
โดยแบงพ้นื ทีก่ ารทํางานใหเ ปนจงั หวะตอเนอื่ งกัน ไดแก พนื้ ที่ของการเกบ็ การปรงุ อาหาร การลาง การ
ทําอาหาร และการเสริ ฟอาหาร เปน ตน

7. การเนน ศิลปะของการเนน ทน่ี าํ มาใชในท่ีอยอู าศยั ไดแก
7.1 การเนน ดว ยสี ไดแ ก การตกแตงภายในหรือภายนอกอาคารดวยการใชสีตกแตงท่ีกลมกลืน

หรอื โดดเดน เพอ่ื ใหสะดดุ ตาหรอื สดชน่ื สบายตา ซ่ึงขนึ้ อยูก บั วัตถปุ ระสงคของการจัดนน้ั
7.2 การเนนดวยแสง ไดแก การใชแสงสวางเนนความงามของการตกแตง และเครื่องเรือน

ภายในบา นใหดูโดดเดน การใชโคมไฟหรอื แสงสวางตาง ๆ สามารถสรางความงามและใหบรรยากาศที่
สดช่ืน หรือสุนทรียไดอยางดี ในการใชแสงไฟควรคํานึงถึงรูปแบบของโคมไฟ ที่ถูกตองและ
เหมาะสมกับขนาดและสถานท่ี ตลอดจนความกลมกลนื ของโคมไฟและขนาดของหอง

7.3 เนนดว ยการตกแตง ไดแก การใชวสั ดุ เครอ่ื งเรอื น เครื่องใชหรือของตกแตงตาง ๆ ตกแตง
ใหสอดคลอ งสวยงามเหมาะสมกับรูปแบบและสถานท่ตี กแตงน้นั ๆ

8. ความสมดุล
การใชค วามสมดุลในการจดั อาศยั ไดแก จดั ตกแตง เคร่ืองเรอื น หรือวัสดุตาง ๆ ใหม คี วามสมดุลตอ การ

ใชงาน หรือเหมาะสมกับสถานท่ี เชน การกาํ หนดพ้นื ทใ่ี ชสอยทส่ี ะดวกตอ การทํางาน หรือการจัดทิศทาง
ของเครือ่ งเรือนใหเ หมาะสมกบั สภาพแวดลอ ม และการทาํ งาน โดยเฉล่ยี กิจกรรมใหเหมาะสมและสมดุล

42

9. สี
สีมคี วามสมั พันธกับงานศิลปะ และการตกแตงสถานที่ เพราะสีมีผลตอสภาพจิตใจและอารมณของ

มนุษย สีใหผูอยูอาศัยอยูอยางมีความสุข เบิกบานและรื่นรมย ดังนั้นสีจึงเปนปจจัยสําคัญของการจัด
ตกแตง ทีอ่ ยอู าศัยในการใชส ตี กแตงภายใน ควรคํานงึ ถงึ ส่งิ ตาง ๆ ดังตอ ไปน้ี

ศิลปะทนี่ ํามาใชใ นท่ีอยู
วัตถุประสงคข องหอ งหรอื สถานทอ่ี าศยั

ในการใชสตี กแตงภายใน ควรคํานึงถงึ วัตถปุ ระสงคของหองหรือสถานที่ตกแตง เพื่อจะไดใชสี
ไดอยางเหมาะสม การใชสีตกแตงสถานท่ีตาง ๆ ภายในบาน แบงออกเปนหองตางๆ ดังน้ี

หองรับแขก เปนหองที่ใชในการสนทนา หรือตอนรับผูมาเยือน ดังนั้นหองรับแขก ควรใชสี
อบอนุ เชน สคี รีม สีสม ออน หรอื สีเหลืองออน เพื่อกระตนุ ใหเบิกบาน

หอ งอาหาร ควรมีสที ีด่ ูสบายตา เพื่อเพ่ิมรสชาติอาหาร อาจใชสีที่กลมกลืน นุมนวล เพราะสี
นมุ นวลจะทาํ ใหเ กิดความสบายใจ

หอ งครัว ควรใชสที ด่ี ูสะอาดตา และรักษาความสะอาดงา ย หอ งควรเปนหองท่ีใชทํากิจกรรมจึง
ควรใชสกี ระตุนใหเ กดิ ความสนใจในการทํากิจกรรม

หองนอน เปน หองท่ีพักผอ น ควรใชส ีท่สี บายตา อบอนุ หรือนมุ นวล แตการใชในหอ งนอนควร
คาํ นึงถึงผูใชด วย

หองนํ้า เปนหองที่ใชทํากิจกรรมสวนตัว และตองการความสบาย จึงควรใชสีที่สบายตาเปน
ธรรมชาติ และสดชนื่ เชน สฟี า สเี ขยี ว หรือสขี าว และควรเปน หอ งทที่ ําความสะอาดไดงา ยทศิ ทาง การใช
สตี กแตง ภายในควรคํานงึ ถึงทิศทางของหอง หองทถ่ี กู แสงแดดสอ งควรใชสอี อน เพ่อื สะทอ นแสง สวน
หอ งทีอ่ ยใู นทีม่ ืด หรอื อับ ควรใชส ีออนเพื่อความสวางเชน กนั