pembolehubah

MODUL pemBELAJARan KENDIRI

KEMAHIRAN
PROSES SAINS

(Sains UPSR Bahagian B)

Disusun oleh:
HAJI NASARUDDIN BIN SHAARANI

GURU CEMERLANG (SAINS)
SK Sri Tiram

Tanjong Karang, Selangor

Modul Pembelajaran Kendiri Kemahiran Proses Sains : Sains UPSR Bahagian B

1. PEMBOLEH UBAH

Pemboleh ubah ialah faktor-faktor atau perkara-perkara yang boleh
mempengaruhi sesuatu eksperimen Sains.

Pada umumnya, untuk menulis sesuatu pembolah ubah ianya mengandungi dua
perkara iaitu parameter dan benda kecuali berkaitan dengan masa seperti
tahun, bulan, minggu dan hari. Ianya hanya mengandungi parameter sahaja.

Pemboleh ubah = Parameter + Benda

Contoh – contoh parameter:

• Isipadu • Jenis • Keadaan
• Masa • Bilangan • Kecerahan
• Panjang • Baka • Kehadiran
• Suhu • Tempoh • Saiz
• Kuantiti • Jarak • Warna

Contoh-Contoh Benda − Kain − Pokok − Bola
− Permukaan − Mentol − Tikus
− Air yang tinggal − Tuala − Kereta − Air mendidih
− Ais melebur − Magnet − Ladang − Tanah
− Anak ayam
− Udara kandang

Contoh soalan:
- Apakah yang diubah ? / Apakah yang diukur ? / Apakah yang ditetapkan?
- Tuliskan dua maklumat yang dikenal pasti ........
- Berikan satu maklumat ..................................

Latihan: Tuliskan pemboleh ubah berikut dengan lengkap mengikut
gambar atau maklumat yang diberikan.

a) b)

Air

…………………………….. …………………. ……………………….…… ………….
2
Parameter Benda

© 2011 Haji Nasaruddin bin Sha’arani, Guru Cemerlang (Sains)

Modul Pembelajaran Kendiri Kemahiran Proses Sains : Sains UPSR Bahagian B

Parameter Benda

c) d)

Tali

…………………………….. …………………. ……………………….…… ………….

Parameter Benda Parameter Benda

e) f)
JANUARI FEBRUARI MAC APRIL
ISNIN SELASA RABU KHAMIS

…………………………….. …………………. ……………………….…… ………….

Parameter Benda Parameter Benda

g) h)

80 km/jam 95 km/jam 120 km/jam W X YZ

…………………………….. …………………. ……………………….…… ………….

Parameter Benda Parameter Benda

i) j)

230 g 220 g 250 g

…………………………….. …………………. ……………………….…… ………….

Parameter Benda Parameter Benda

k) l)

Benang

A BC D

…………………………….. …………………. ……………………….…… ………….

Parameter Benda Parameter Benda

3

© 2011 Haji Nasaruddin bin Sha’arani, Guru Cemerlang (Sains)

Modul Pembelajaran Kendiri Kemahiran Proses Sains : Sains UPSR Bahagian B

m) n)

Air

40oC 60oC 79oC 100oC 85oC Ahmad Ah Kau Linggam
40 tahun 20 tahun 35 tahun
PQ R ST

…………………………….. …………………. ……………………….…… ………….

Parameter Benda Parameter Benda

JENIS-JENIS PEMBOLEH UBAH

Terdapat 3 pemboleh ubah;

a) Pemboleh ubah dimanipulasikan (PM) // Apa yang diubah (AUh)
- Perkara yang kita ubah-ubah diawal sesuatu eksperimen.

b) Pemboleh ubah bergerak balas (PB) // Apa yang diukur / diperhatikan (AUr)
- Hasil eksperimen / keputusan eksperimen yang diperhatikan / dicatat.

c) Pemboleh ubah malar (PMalar) // Apa yang ditetapkan / dimalarkan / sama
(AT)

- Perkara yang ditetapkan / sama supaya tidak mempengaruhi keputusan
eksperimen.

CARA-CARA MENGENAL PASTI PEMBOLEH UBAH

Pemboleh ubah boleh dikenal pasti melalui:
1. Graf
2. Jadual
3. Ayat
4. Gambar

4

© 2011 Haji Nasaruddin bin Sha’arani, Guru Cemerlang (Sains)

Modul Pembelajaran Kendiri Kemahiran Proses Sains : Sains UPSR Bahagian B

a) Mengenal Pasti Pemboleh Ubah Melalui Graf.

Apa yang diukur
(AUr)

Apa yang diubah
(AUh)

Contoh 1
Saiz fasa bulan

Bulan purnama

Purnama baru Purnama lama

Bulan separa Bulan separa
Bulan sabit baru Bulan sabit lama

Anak 4 Hari
bulan 15 U 30

1

(UPSR 2009/B/4)

AUh: ..............................................................................................................
AUr: ...............................................................................................................

5

© 2011 Haji Nasaruddin bin Sha’arani, Guru Cemerlang (Sains)

Modul Pembelajaran Kendiri Kemahiran Proses Sains : Sains UPSR Bahagian B

Contoh 2

Bilangan spesies haiwan
yang pupus

50

35

20
10

5

1800 1850 1900 1950 2000 Tahun

(UPSR 2004 / B/ 1)
AUh: ..............................................................................................................
AUr: ...............................................................................................................

Contoh 3:

Bilangan buah yang
dihasilkan

Jisim baja 6
AUh: ..............................................................................................................

© 2011 Haji Nasaruddin bin Sha’arani, Guru Cemerlang (Sains)

Modul Pembelajaran Kendiri Kemahiran Proses Sains : Sains UPSR Bahagian B
AUr: ...............................................................................................................

b) Mengenal Pasti Pemboleh Ubah Melalui Jadual

Pada umumnya, kita boleh mengenal pasti pemboleh ubah seperti berikut:

a) Jadual menegak

Kolum

Tajuk Tajuk Tajuk Tajuk Tajuk
(AUh / AT) ? (AUr) (AUh / AT) ? (AUh / AT) ? (AUr)

b) Jadual Melintang

Tajuk Baris Tajuk
(AUh / AT) ? (AU / AS) ?

Tajuk Tajuk
(AUr) (AU / AS) ?

Tajuk
(AUr)

• Biasanya dalam jadual menegak, apa yang diukur (AUr) adalah pada kolum
yang akhir.

• Bagi jadual berbentuk menegak, untuk menentukan sama ada kolum 1 atau
2, apa yang diubah (AUh) atau apa yang ditetapkan (AT) kita perlu melihat
data yang diberikan.

• Jika datanya tidak sama maka kolum tersebut adalah apa yang diubah (AUh).

• Jika datanya sama maka kolum tersebut adalah apa yang ditetapkan (AT).

• Begitu jugalah bagi jadual berbentuk melintang, apa yang diukur (AUr)
adalah pada baris yang akhir.

• Untuk menentukan sama ada baris 1 atau baris 2, apa yang diubah (AUh)
atau apa yang tetap (AT) kita perlu melihat data yang diberikan.

• Jika datanya tidak sama maka baris tersebut adalah apa yang diubah (AUh).

• Jika datanya sama maka baris tersebut adalah apa yang ditetapkan (AT)

7

© 2011 Haji Nasaruddin bin Sha’arani, Guru Cemerlang (Sains)

Modul Pembelajaran Kendiri Kemahiran Proses Sains : Sains UPSR Bahagian B

Contoh 1

Sekumpulan murid menggunakan objek yang berbeza untuk mengukur panjang sebuah
meja. Jadual di bawah menunjukkan keputusan penyiasatan ini.

(UPSR 2009/B/2)

Apa yang diubah (AUh) Apa yang diukur (AUr)
sebab data tidak sama

Objek Bilangan ukuran yang diambil
18

8
5

AUh hanya ada benda iaitu ............................ dinyatakan. Pastikan AUh ada parameter.
Parameternya ialah Panjang. Jadi AUh ialah ................................................................
AUr ada parameter tapi tiada benda. Bendanya meja. Oleh itu AUr
ialah ................................................................................. Benda boleh di dapati dari
soalan.

Contoh 2

Empat helai sapu tangan basah yang serupa, Q, R, S dan T masing-masing disidai di
bawah kipas yang berlainan. Jisim setiap sapu tangan itu ialah 100 g. Selepas 1 jam,
jisim setiap sapu tangan direkodkan seperti ditunjukkan dalam Jadual di bawah:

(UPSR 2008/B/3)

Apa yang ditetapkan Apa yang diubah (AUh) Apa yang diukur (AUr)
(AT) sebab data tidak sama

Sapu tangan Kelajuan Kipas Jisim selepas 1 jam / g

Q (0) Tiada 95
R (1) Rendah 90

S (2) Sederhana 80

T (3) Tinggi 65

8

© 2011 Haji Nasaruddin bin Sha’arani, Guru Cemerlang (Sains)

Modul Pembelajaran Kendiri Kemahiran Proses Sains : Sains UPSR Bahagian B

AT : ………………………………………………. Parameter perlu dicari dengan membaca
soalan. Benda telah diberi.
AUh : …………………………………………………………………..
AUr: …………………………………………………………………... Benda perlu dicari
dengan membaca soalan. Parameter telah dicari.

Contoh 3

Jadual di bawah menunjukkan keputusan suatu penyiasatan tentang penyejukan 500
ml air.

(UPSR 2003 / B/2)
Apa yang diubah (AUh) Perlu cari BENDA.
sebab data tidak sama AUh : …………………………………………………………

Masa / Minit 0 2 4 6 8 10 12
Suhu air / oC 98 86 76 68 62 58 56

Apa yang diukur (AUr) AUr: ……………………………………………..

AT: …………………………………………….. atau ……………………………………….
Untuk mencari AS, kita kenal pasti benda yang dikaji dalam penyiasatan ini. Kemudian
cari parameternya. Di sini benda yang dikaji ialah ................................................

Contoh 4

Mariah menjalankan penyiasatan pada suatu hari cerah. Dia menggunakan sebatang
tiang yang tingginya 100 cm. Mariah mengukur panjang bayang-bayang tiang itu dan
menentukan arah bayang-bayang tersebut. Keputusan penyiasatan dicatat dalam
jadual di bawah.

Waktu 10.am 11 am 12.00 1 pm 2 pm 3 pm 4 pm
Panjang bayang- 90 50 20 0
20 50 90
bayang / cm Barat Barat Barat Tiada
Arah bayang-bayang Timur Timur Timur
(UPSR 2001 /B/5)

AUh : …………………………………………………………..
AUr: ……………………………………………………………
AT: …………………………………………………………………

Dalam soalan ini, terdapat 2 perkara yang diukur.
Perkara yang ditetapkan tidak terdapat dalam jadual . Ia perlu dicari dalam ayat.

9

© 2011 Haji Nasaruddin bin Sha’arani, Guru Cemerlang (Sains)

Modul Pembelajaran Kendiri Kemahiran Proses Sains : Sains UPSR Bahagian B

Contoh 5

Jadual di bawah menunjukkan maklumat yang didapati tentang satu penyiasatan yang

dijalankan terhadap ikan dalam sebatang sungai pada tahun 1990 dan 1999.

(UPSR 2001/B/1)

Tahun penyiasatan dilakukan

1990 1999

Purata berat ikan / kg 0.5 1.0

Bilangan spesies ikan 2 5

Apa yang diukur (AUr) Apa yang diubah (AUh)

Jadual di atas agak berlainan dengan apa yang telah diterangkan di atas. Di sini murid
perlu memikirkan yang mana penyebab dan yang mana akibat.

Disebabkan tahun penyiasatan maka akibatnya purata berat ikan dan bilangan spesies
ikan berubah. Maka:

AUh: ...............................................................................
AUr: ...............................................................................

c) Mengenal Pasti Pemboleh Ubah Melalui ayat

Pemboleh Ubah Perkataan Petunjuk
Berbeza / berlainan / diubah
Dimanipulasikan / Apa
yang diubah (AUh) Diperhatikan / dicatat / diukur / direkodkan

Bergerakbalas / Apa yang Sama / setiap / malar / se…….. / satu
diukur (AUr)

Malar / Apa yang tetap
(AT)

GARISKAN PERKATAAN PETUNJUK BAGI SETIAP SOALAN DI BAWAH.

Contoh 1 (UPSR 2009):

Rajah 3 menunjukkan suatu penyiasatan tentang dua model yang diperbuat daripada
bilangan gulungan kertas yang berlainan. Kedua-dua model itu ditiup menggunakan
kipas dengan laju yang sama.

10

© 2011 Haji Nasaruddin bin Sha’arani, Guru Cemerlang (Sains)

Modul Pembelajaran Kendiri Kemahiran Proses Sains : Sains UPSR Bahagian B

AUh: ……………………………………………………………………………………….
AUr: ………………………………………………………………………………………..
AT : ………………………………………………………………………………………..

Contoh 2 (UPSR 2009):

Yasmin menjalankan satu penyiasatan untuk mengkaji kesan yis ke atas adunan
tepung. Kuantiti yis yang berbeza dimasukkan ke dalam empat adunan tepung, Q, R, S
dan T. Rajah 1 menunjukkan ketinggian adunan selepas 30 minit.

AUh: ……………………………………………………………………………………….
AUr: ………………………………………………………………………………………..
AT : ………………………………………………………………………………………..

Contoh 3 (UPSR 2009)

Empat helai sapu tangan basah yang serupa, Q, R, S dan T masing-masing disidai di
bawah kipas yang berlainan. Jisim setiap sapu tangan itu ialah 100 g. Selepas 1 jam,
jisim setiap sapu tangan direkodkan seperti ditunjukkan dalam Jadual di bawah

AUh: ……………………………………………………………………………………….
AUr: ………………………………………………………………………………………..
AT : ………………………………………………………………………………………..

Contoh 4

Dalam satu penyiasatan, seorang murid telah menggerakkan sebuah kereta mainan
pada empat jenis permukaan yang berlainan K, L, M, dan N sejauh 2 meter. Graf bar di
bawah menunjukkan masa yang diambil oleh kereta mainan untuk sampai ke penamat
bagi setiap permukaan.

AUh: ……………………………………………………………………………………….
AUr: ………………………………………………………………………………………..
AT : ………………………………………………………………………………………..

Contoh 5

Rajah di bawah menunjukkan susunan radas yang digunakan dalam satu eksperimen
yang dilakukan oleh sekumpulan murid. Garam yang berlainan saiz dimasukkan ke
dalam 500 ml air. Kemudian dikacau sehingga larut. Masa untuk garam melarut
dicatatkan

AUh: ………………………………………………………………………………………. 11
© 2011 Haji Nasaruddin bin Sha’arani, Guru Cemerlang (Sains)

Modul Pembelajaran Kendiri Kemahiran Proses Sains : Sains UPSR Bahagian B

AUr: ………………………………………………………………………………………..
AT : ………………………………………………………………………………………..

d) Mengenal Pasti Pemboleh Ubah Melalui Gambar

Pemboleh Ubah Petunjuk
Dimanipulasikan / Apa
yang diubah (AUh) Cari perbezaan gambar yang diberi.
Pastikan yang mana penyebab / diubah di awal
Bergerakbalas / Apa yang eksperimen.
diukur (AUr)
Cari perbezaan gambar yang diberi.
Malar / Apa yang tetap Pastikan yang mana akibat dari perkara yang diubah / hasil
(AT) eksperimen

Cari persamaan gambar yang diberikan.

Contoh 1 (UPSR 2009):

R S T
Cerah Lebih cerah Paling Cerah

AUh: ……………………………………………………………………………………….
AUr: ………………………………………………………………………………………..
AT : ………………………………………………………………………………………..

Contoh 2 (UPSR 2009) Adunan Tepung

AUh: ………………………………………………………………………………………. 12
© 2011 Haji Nasaruddin bin Sha’arani, Guru Cemerlang (Sains)

Modul Pembelajaran Kendiri Kemahiran Proses Sains : Sains UPSR Bahagian B
AUr: ………………………………………………………………………………………..
AT : ………………………………………………………………………………………..
Contoh 3: (UPSR 2007) – Gerhana Matahari

AUh: ……………………………………………………………………………………….
AUr: ………………………………………………………………………………………..
AT : ………………………………………………………………………………………..
Contoh 4: UPSR 2007

AUh: ………………………………………………………………………………………. 13
AUr: ………………………………………………………………………………………..
AT : ………………………………………………………………………………………..

© 2011 Haji Nasaruddin bin Sha’arani, Guru Cemerlang (Sains)

Modul Pembelajaran Kendiri Kemahiran Proses Sains : Sains UPSR Bahagian B

LATIHAN: PEMBOLEH UBAH
Berdasarkan soalan-soalan di bawah, nyatakan:
a) Apa yang diubah (AUh);
b) Apa yang diukur (AUr); dan
c) Apa yang ditetapkan (AT).
1. Dua magnet digunakan untuk

mengkaji bilangan pin yang mampu
ditarik olehnya.

AUh: …………………………………………………………………………………
AUr: …………………………………………………………………………………
AT : …………………………………………………………………………………

2. L, M, N, O, dan P adalah 5 ladung
yang mempunyai berat yang sama.
Bandul diayun serentak dengan
cara yang sama untuk menyukat
bilangan ayunan dalam masa 30
saat.

AUh: …………………………………………………………………………………
AUr: …………………………………………………………………………………
AT : …………………………………………………………………………………
3.

AUh: ………………………………………………………………………………… 14
AUr: …………………………………………………………………………………
AT : …………………………………………………………………………………

© 2011 Haji Nasaruddin bin Sha’arani, Guru Cemerlang (Sains)

Modul Pembelajaran Kendiri Kemahiran Proses Sains : Sains UPSR Bahagian B

4. Objek P dan Q mempunyai saiz, bentuk, dan bahan
yang sama. P dan Q ditiup dengan kekuatan yang
sama. P didapati tumbang dahulu.

AUh: …………………………………………………………………………………
AUr: …………………………………………………………………………………
AT : …………………………………………………………………………………
5.

AUh: …………………………………………………………………………………
AUr: …………………………………………………………………………………
AT : …………………………………………………………………………………

6. Jadual di bawah menunjukkan purata indeks pencemaran udara di Bandar X dari
tahun 1990 hingga 2006. (UPSR 2010)

Tahun 1990 1994 1998 2002 2006
Purata indeks pencemaran udara 32 76 100 130 200

AUh: …………………………………………………………………………………
AUr: …………………………………………………………………………………
AT : …………………………………………………………………………………

7. Satu penyiasatan telah dijalankan oleh sekumpulan murid untuk menyiasat isi padu

guli. Keputusan penyiasatan itu ditunjukkan dalam Jadual di bawah.

(UP

SR 2010)

Bilangan Guli Isi Padu air dalam selinder penyukat (ml)

10 20

15 30

25 50

AUh: ………………………………………………………………………………… 15
AUr: …………………………………………………………………………………
AT : …………………………………………………………………………………

© 2011 Haji Nasaruddin bin Sha’arani, Guru Cemerlang (Sains)

Modul Pembelajaran Kendiri Kemahiran Proses Sains : Sains UPSR Bahagian B

8. Jadual di bawah menunjukkan perubahan saiz belon apabila belon dipam dengan

udara. (UPSR 2010)

Bilangan 5 10 20
mengepam

Saiz belon

AUh: …………………………………………………………………………………
AUr: …………………………………………………………………………………
AT : …………………………………………………………………………………

9. Jadual di bawah menunjukkan maklumat yang dikumpul oleh sekumpulan murid

semasa Gerhana Bulan. (UPSR 2010)

Masa 8.40 p.m 9.30 p.m 10.30 p.m 11.30 p.m 12.10 p.m

Peringkat
Gerhana

Bulan

AUh: …………………………………………………………………………………
AUr: …………………………………………………………………………………
AT : …………………………………………………………………………………

10. (UPSR 2010) Masa yang diambil
Kaedah membajak

Satu hari

Dua jam

AUh: ………………………………………………………………………………… 16
AUr: …………………………………………………………………………………

© 2011 Haji Nasaruddin bin Sha’arani, Guru Cemerlang (Sains)

Modul Pembelajaran Kendiri Kemahiran Proses Sains : Sains UPSR Bahagian B

AT : …………………………………………………………………………………
11. Graf di atas menunjukkan keputusan kajian ke atas 4 objek yang berlainan jenis
apabila dilepaskan dari satu ketinggian yang sama iaitu 5 meter. Keempat-empat objek
tadi dilepaskan serentak dan masa ia sampai di atas tanah ditunjukkan dalam graf di
atas.

Masa objek sampai ke
tanah (saat)

10
8
6
4
2

W XY Z Objek

AUh: …………………………………………………………………………………
AUr: …………………………………………………………………………………
AT : …………………………………………………………………………………

12. Graf di bawah menunjukkan hasil pemerhatian terhadap perubahan populasi spesis
burung layang-layang yang berhijrah keluar dari satu tempat berdasarkan suhu tempat
itu.

Bilangan burung yang
berhijrah keluar (ekor)

50
40
30
20
10

10 20 30 40 50 Suhu tempat / oC

AUh: …………………………………………………………………………………
AUr: …………………………………………………………………………………
AT : …………………………………………………………………………………

17

© 2011 Haji Nasaruddin bin Sha’arani, Guru Cemerlang (Sains)

Modul Pembelajaran Kendiri Kemahiran Proses Sains : Sains UPSR Bahagian B

13. Dalam satu penyiasatan, seorang murid telah menggerakkan sebuah kereta mainan
pada empat jenis permukaan yang berlainan K, L, M, dan N sejauh 2 meter. Graf bar di
bawah menunjukkan masa yang diambil oleh kereta mainan untuk sampai ke penamat
bagi setiap permukaan.

Masa yang diambil oleh kereta mainan (s)

50
40
30
20
10

Jenis permukaan

KLMN

AUh: …………………………………………………………………………………
AUr: …………………………………………………………………………………
AT : …………………………………………………………………………………

14.

Bilangan spesies haiwan
yang pupus (ekor)

1800 1850 1900 1950 Tahun

AUh: …………………………………………………………………………………
AUr: …………………………………………………………………………………
AT : …………………………………………………………………………………

18

© 2011 Haji Nasaruddin bin Sha’arani, Guru Cemerlang (Sains)

Modul Pembelajaran Kendiri Kemahiran Proses Sains : Sains UPSR Bahagian B

15. Gambar di bawah menunjukkan perubahan bilangan burang Y yang kelihatan di
pokok X dalam tahun 1990 dari Januari hingga Mac.

Januari Mac

AUh: …………………………………………………………………………………
AUr: …………………………………………………………………………………
AT : …………………………………………………………………………………

16 Satu penyiasatan telah dijalankan oleh sekumpulan murid untuk menguji kesan
. pemanasan terhadap kekuatan magnet. Tiga magnet, P, Q dan R digunakan

dalam penyiasatan ini. Selepas setiap magnet dipanaskan dengan masa yang
berbeza, ianya diletakkan berhampiran klip-klip kertas. Pemerhatian direkodkan
dalam Jadual di bawah.

Magnet P Q R
Masa magnet dipanaskan 2 4 6
Bilangan klip kertas yang ditarik oleh magnet 8 6 4

AUh: …………………………………………………………………………………
AUr: …………………………………………………………………………………
AT : …………………………………………………………………………………

17. Jadual di bawah menunjukkan maklumat yang didapati dalam satu penyiasatan yang
dijalankan oaleh Maryam. Pokok tomato daripada baka yang sama telah ditanam pada
masa yang sama tetapi pada keadaan suhu yang berbeza.

Suhu / oC 2 4 6 8 10 12 14 16
Bilangan buah tomato 50 80 110 140 160 170 180 180

AUh: …………………………………………………………………………………
AUr: …………………………………………………………………………………
AT : …………………………………………………………………………………

19

© 2011 Haji Nasaruddin bin Sha’arani, Guru Cemerlang (Sains)

Modul Pembelajaran Kendiri Kemahiran Proses Sains : Sains UPSR Bahagian B

18. Dalam satu penyiasatan , seorang murid menggunakan beberapa klip kertas dan
satu magnet. Magnet tersebut dilabelkan tiga kedudukan berbeza P, Q dan R. Rajah
di bawah menunjukkan keputusan penyiasatan.

Magnet

PR

Klip kertas

AUh: …………………………………………………………………………………
AUr: …………………………………………………………………………………
AT : …………………………………………………………………………………

19.

Kelajuan kereta mainan (m/s)

5
4
3
2
1

0J K L Kereta mainan

AUh: ………………………………………………………………………………… 20
AUr: …………………………………………………………………………………
AT : …………………………………………………………………………………

© 2011 Haji Nasaruddin bin Sha’arani, Guru Cemerlang (Sains)

Modul Pembelajaran Kendiri Kemahiran Proses Sains : Sains UPSR Bahagian B

20. Rajah di bawah menunjukkan keputusan berkenaan objek yang berkarat dengan
menggunakan objek yang diperbuat daripada bahan yang berbeza. Setiap objek
diletakkan di atas meja. Selepas satu bulan, keputusan direkod seperti mana di
bawah.

Objek

Berkarat Tidak Berkarat

Kumpulan X Kumpulan Y
• Paku besi • Pembaris plastik
• Klip kertas • Kertas
• Paku tekan • Blok kayu

AUh: …………………………………………………………………………………
AUr: …………………………………………………………………………………
AT : …………………………………………………………………………………

2 Carta palang di bawah menunjukkan hubungan antara bilangan takal dan
1 bilangan murid yang diperlukan untuk menarik beban berjisim 30m kg.
.

Bilangan 4
Murid

3

2

1 Bilangan takal
123

AUh: …………………………………………………………………………………
AUr: …………………………………………………………………………………
AT : …………………………………………………………………………………

21

© 2011 Haji Nasaruddin bin Sha’arani, Guru Cemerlang (Sains)