การเพาะเลี้ยงเนื้อ นื้ เยื่อ ยื่ TISSUE CULTURE จัด จั ทำ โดย น.ส.ขวัญ วั จิรจิา นพบุรี ม.6/2 เลขที่ 23 น.ส.ชาลิสา ละมูล ม.6/2 เลขที่ 33 เสนอ คุณ คุ ครู กายทิพย์ แจ่ม จ่ จัน จั ทร์ โรงเรีย รี นส่ว ส่ นบุญโญปถัมภ์ ลำ พูน รายวิชวิา การดำ รงชีวิ ชี ตวิและครอบครัว รั 3
E-book เล่มนี้จั นี้ ด จั ทำ ขึ้น ขึ้ เพื่อ พื่ เป็น ป็ ส่ว ส่ นหนึ่ง นึ่ ของรายวิชาวิการดำ รงชีวิ ชี ตวิ และครอบครัว รั 3 (ง 33120) ชั้น ชั้ มัธ มั ยมศึกษาปีที่ 6 เพื่อ พื่ ให้ไห้ ด้ศึกษาหาความรู้ ในเรื่อ รื่ ง การเพาะเลี้ยงเนื้อ นื้ เยื่อ ยื่ และได้ศึกษาอย่า ย่ งเข้า ข้ใจเพื่อ พื่ เป็นประโยชน์กับ การเรีย รี นรวมถึงการรวบรวมข้อ ข้ มูลเพื่อ พื่ การถ่ายทอดความรู้ทั รู้ ทั กษะและ ประสบการณ์ที่ได้จากการทำ งานการแลกเปลี่ยนองค์ความรู้แ รู้ ละการศึกษา ทดลองประยุกต์และพัฒ พั นาเทคโนโลยีจ ยี นได้เทคนิคนิวิธีวิที่ ธี ที่ มีปมี ระสิทสิธิภธิาพ เหมาะสมแก่ผู้ที่ผู้ ที่ สนใจนำ เทคโนโลยี การเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อ ยื่ ไปใช้เ ช้ พื่อ พื่ พัฒ พั นา อาชีพ ชี การเกษตร คำ นำ ผู้จัผู้ ด จั ทำ หวัง วั ว่า ว่ E-book เล่มนี้จะเป็นประโยชน์กั น์ กั บผู้อื่ผู้ อื่ นหรือ รื ผู้ที่ผู้ ที่ กำ ลัง ศึกษาหาข้อ ข้ มูลเกี่ยวกับการเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อ ยื่ หากมีข้ มี อ ข้ ผิดผิพลาดประการ ใดผู้จัผู้ ด จั ขอน้อ น้ มรับ รัไว้แ ว้ ละขออภัยมา ณ ที่นี้ด้วย คณะผู้จัผู้ ด จั ทำ 10/07/2566
Contents สารบัญ บั คำ นำ สารบัญ บั ความหมายและพืช พื ที่นิยมนำ มาเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อ ยื่ ขั้น ขั้ ตอนการเพาะเลี้ยงเนื้อ นื้ เยื่อ ยื่ ประโยชน์ข น์ องการเพาะเลี้ยงเนื้อ นื้ เยื่อ ยื่ เทคนิคนิการเพาะเลี้ยงเนื้อ นื้ เยื่อ ยื่ อาหารเพาะเลี้ยงเนื้อ นื้ เยื่อ ยื่ การเตรีย รี มอาหารเพาะเลี้ยงเนื้อ นื้ เยื่อ ยื่ วิธีวิก ธี ารเตรีย รี มอาหารเพาะเลี้ยงเนื้อ นื้ เยื่อ ยื่ ข้อ ข้ ดีและข้อ ข้ เสีย สี ของการเพาะเลี้ยงเนื้อ นื้ เยื่อ ยื่ วิธีวิก ธี ารเพาะเลี้ยงเนื้อ นื้ เยื่อ ยื่ ก ข 1 2 4 5 6 7 11 13 14 17 บรรณานุก นุ รม พืช พื ที่ใกล้สูญสู พัน พั ธุ์ 18
ความหมายของการเพาะ เลี้ยงเนื้อเยื่อ เป็น ป็ การขยายพันพัธุ์พืธุ์ชแพืบบไม่ใม่ ช้อ ช้ าศัยเพศ ทำ โดยการนำ ชิ้นชิ้ส่ว ส่ นต่างๆ ของพืชพืเช่น ช่ ตาข้า ข้ ง ตายอด หน่ออ่อน ใบ เมล็ด มาเพาะในอาหารสังสัเคราะห์ ประกอบด้วยเกลือแร่ น้ำ ตาล วิตวิามินมิและสารควบคุม คุ การเจริญริเติบโตภาย ใต้สภาพแวดล้อมที่ควบคุม คุ ได้ปด้ ลอดจากเชื้อชื้จุลินทรีย์รี ย์ให้พั ห้ ฒพันาเป็นต้นพืชพื ที่สมบูรณ์เป็น ป็ วิธีวิกธีารขยายพันพัธุ์พืธุ์ชพืที่มีปมีระสิทสิธิภธิาพสามารถผลิตพืชไ พืด้ จำ นวนมากในเวลาที่กำ หนดต้นพืชสพืมบูรณ์แข็ง ข็ แรง ปลอดโรคที่มีสมีาเหตุ จากเชื้อชื้ ไวรัสรัเชื้อชื้รา และเชื้อชื้แบคทีเรียรีที่อาจติดมากับต้นพันพัธุ์ และการ ปรับรั ปรุง รุ พันพัธุ์พืธุ์ชพื พืชที่นิยมนำ มาขยายพันธุ์พืช ไม้ยื ม้ นยืต้น เช่น ช่ ยูคาลิปตัส ไผ่ สักสัเป็น ป็ ต้น พืชพืผักผัเช่น ช่ ขิงขิหน่อ น่ ไม้ฝม้ รั่งรั่และปูเล่ เป็น ป็ ต้น ไม้ผ ม้ ล เช่น ช่ กล้วย สับสั ปะรด สตรอเบอร์รี่ร์ รี่ และส้ม ส้ เป็น ป็ ต้น ไม้ด ม้ อกประดับดัเช่น ช่ หน้า น้ วัววัเบญจมาศ กล้วยไม้ เยอบีร่บีา ร่ เฮริโริคเรียรี ว่า ว่ นสี่ทิ สี่ ทิศ ฟิโฟิลเดนดรอน เป็น ป็ ต้น พืชพืกินแมลง เช่น ช่ หยอดน้ำ ค้าง กาบหอยแครง หม้อ ม้ ข้า ข้ ว หม้อ ม้ แกงลิง เป็น ป็ ต้น
• ธาตุอ ตุ าหารหลัก ได้แ ด้ ก่ ไนโตรเจน ฟอสฟอรัส รั โพแทสเซีย ซี ม แคลเซีย ซี ม แมกนีเ นี ซีย ซี มและกำ มะถัน ขั้นตอนการเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อ การเพาะเลี้ยงเนื้อ นื้ เยื่อ ยื่ มีวิ มี ธีวิก ธี ารทำ 5 ขั้น ขั้ ตอน ดัง ดั นี้ 1.การเตรีย รี มอาหาร คือ การนำ ธาตุอ ตุ าหารหลักที่พืช พื ต้องการในการเจริญริเติบโต และธาตุอ ตุ าหารรองมาผสมกับ วุ้น วุ้ ฮอร์โร์ มนพืช พื วิตวิามินมิและน้ำ ตาล ในอัตราส่ว ส่ นที่เหมาะสม แล้วนำ ไปฆ่า ฆ่ เชื้อ ชื้ ใส่ล ส่ งในขวดอาหารเลี้ยง บางครั้ง รั้ อาจหยดสี ลงไป เพื่อ พื่ ให้ส ห้ วยงามและสัง สั เกตได้ชั ด้ ด ชั เจน ธาตุอ ตุ าหารที่พืช พื ต้องการ • ธาตุอ ตุ าหารรอง ได้แ ด้ ก่ ธาตุอ ตุ าหารที่จำ เป็น ป็ น้อ น้ ย เช่น ช่ เหล็ก แมงกานีส นี สัง สั กะสี ทองแดง 2.การฟอกฆ่า ฆ่ เชื้อ ชื้ ส่ว ส่ นเนื้อ นื้ เยื่อ ยื่ คือ เป็น ป็ วิธีวิก ธี ารใช้ส ช้ ารเคมี หรือ รื วิธีวิก ธี ารต่างๆ ที่ทำ ให้ชิ้ ห้ นชิ้ส่ว ส่ นของพืช พื ที่นำ มาเลี้ยงใน อาหารเลี้ยง ปราศจากเชื้อ ชื้ จุลินทรีย์ รี ต่ ย์ ต่ างๆ 3. การนำ เนื้อ นื้ เยื่อ ยื่ ลงขวดเลี้ยง เป็น ป็ การนำ เอาชิ้นชิ้ส่ว ส่ นของ พืช พื ที่ฟอกฆ่า ฆ่ เชื้อ ชื้ เเล้ว วางลงบนอาหารเลี้ยงที่ปลอดเชื้อ ชื้ โดยใช้ เครื่อ รื่ งมือ มื และปฎิบัติ บั ติการในห้อ ห้ งหรือ รื ตู้ย้ ตู้ า ย้ ยเนื้อ นื้ เยื่อ ยื่ โดยเฉพาะ
5. การย้า ย้ ยเนื้อเยื่อ ยื่ ออกจากขวด เมื่อ มื่ กลุ่ม ลุ่ ของต้นอ่อนเกิด ขึ้น ขึ้ ให้แ ห้ ยกต้นอ่อนออกจากกัน เพื่อ พื่ นำ ไปเลี้ยงบนอาหาร เลี้ยงใหม่ จนต้นอ่อนแข็ง ข็ แรงดีแล้ว จึง จึ นำ ต้นอ่อนที่สมบูรณ์ ออกจากขวด ปลูก ลู ในแปลงเลี้ยงต่อไป 4. การนำ ขวดเลี้ยงเนื้อเยื่อ ยื่ ไปเลี้ยง เป็นการนำ เอาขวด อาหารเลี้ยงที่มีชิ้ มี นชิ้ส่ว ส่ นของเนื้อเยื่อ ยื่ ไปเลี้ยงไว้บ ว้ นเครื่อ รื่ งเขย่า ย่ เพื่อ พื่ ให้อ ห้ ากาศได้คลุก ลุ เคล้าลงฝไปในอาหาร ทำ ให้แ ห้ ร่ธ ร่ าตุ ฮอร์โร์ มนและสารอาหารต่างๆ ช่ว ช่ ยกระตุ้น ตุ้ ให้เ ห้ นื้อเยื่อ ยื่ ที่นำ มา เลี้ยงบนอาหารนั้น นั้ เกิดต้นอ่อนของพืช พื จำ นวนมาก
ประโยชน์ของการเพาะเลี้ยง เนื้อเยื่อ 1. เพื่อ พื่ การผลิตต้นพัน พั ธุ์พื ธุ์ ช พืปริมริาณมากในเวลาอันรวดเร็ว ร็ 2. เพื่อ พื่ การผลิตพืช พื ที่ปราศจากโรค 3. เพื่อ พื่ การปรับ รั ปรุง รุ พัน พั ธุ์พื ธุ์ ช พื 4. เพื่อ พื่ การผลิตพืช พื พัน พั ธุ์ต้ ธุ์ ต้ านทาน 5. เพื่อ พื่ การผลิตพืช พื พัน พั ธุ์ท ธุ์ นทาน 6. เพื่อ พื่ การผลิตยาและสารเคมีจ มี ากพืช พื 7. เพื่อ พื่ การเก็บรัก รั ษาพัน พั ธุ์พื ธุ์ ช พื มิใมิห้สู ห้ ญสู พัน พั ธุ์
ข้อ ข้ ดี/ดี ข้อ ข้ เสีย สี การเพาะเลี้ยงเนื้อ นื้ เยื่อ ยื่ ข้อ ข้ ดี • สามารถเพิ่มพิ่ ปริมริาณพัน พั ธุ์พื ธุ์ ช พื ที่ต้องการได้ในเวลาอันสั้น สั้ • ต้นกล้าที่ได้มีลั มี ลั กษณะที่สม่ำ เสมอ (Genetic Uniformity) • ต้นพืช พื ที่ได้ปราศจากเชื้อ ชื้ แบคทีเรีย รี และเชื้อ ชื้ รา • ผลิตต้นกล้าได้ทั้ง ทั้ ปีโปี ดยไม่ต้ ม่ ต้ องคำ นึงถึงสภาพดินฟ้า ฟ้ อากาศ หรือ รื ฤดูก ดู าลในการเพาะปลูก ลู จึง จึ ทำ ให้เ ห้ กษตรกรมีร มี ายได้ตลอดปี ข้อ ข้ เสีย สี • มีขั้ มี น ขั้ ตอนและวิธีวิก ธี ารที่ยุ่ง ยุ่ ยาก • ต้นทุน ทุ สูง สู กว่า ว่ การขยายพัน พั ธุ์พื ธุ์ ชโ พื ดยวิธีวิอื่ ธี อื่ น • เสี่ย สี่ งต่อความเสีย สี หายจากศัตรูพืชเ พื นื่องจากพืช พื ต้นใหม่ ที่ได้มีจำ มี จำนวนมากและมีลั มี ลั กษณะทางพัน พั ธุกรรมก็เหมือ มื นกัน ทำ ให้ก ห้ ารระบาดของโรคและแมลงศัตรูพืชเ พื กิดได้ง่าย การแปรปรวนทางพัน พั ธุกรรม (Somatic Variation )
คือ ขนุน นุ ไพศาลทักษิณ ซึ่ง ซึ่ มีเ มี หลืออยู่เ ยู่ พีย พี งต้นเดีย ดี วใน พระราชวัง วัไพศาลทักษิณ ตามโครงการพระราชดำ ริขริอง พระบาทสมเด็จ ด็ เจ้า จ้ อยู่หั ยู่ ว หั และสมเด็จ ด็ พระนางเจ้า จ้ พระบรมราชินีชิน นี าถ เพื่อ พื่ เก็บพัน พั ธุ์ไธุ์ ว้เ ว้ ผยแพร่ต่ ร่ ต่ อไปโดยมองให้ Central LAB ที่ มหาวิทวิยาลัยเกษตรศาสตร์บ ร์ างเขน กองทัพบกและสวนจิตจิรลดา เป็น ป็ ผู้รัผู้ บ รั ผิดผิชอบโครงการร่ว ร่ มกัน เป็น ป็ ต้น พืช พื ที่ใกล้สูญสู พัน พั ธุ์
เทคนิค นิ การเพาะเลี้ยงเนื้อ นื้ เยื่อ ยื่ (Tissue Culture Technique) การเพาะเลี้ยงเนื้อ นื้ เยื่อ ยื่ พัน พั ธุ์ไธุ์ ม้ป่ม้ า ป่ มีห มี ลักการเช่น ช่ เดีย ดี ว กับการเพาะเลี้ยงเนื้อ นื้ เยื่อ ยื่ ทั่ว ทั่ ไป โดยดำ เนินนิการเพาะเลี้ยง เนื้อ นื้ เยื่อ ยื่ ส่ว ส่ นพืช พื ในอาหารสัง สั เคราะห์ ในสภาพปลอดเชื้อ ชื้ ซึ่ง ซึ่ มีก มี ารเตรีย รี มพื้น พื้ ที่ในการดำ เนินนิการ และมีวิ มี ธีวิก ธี ารดัง ดั นี้ ห้อ ห้ งปฎิบัติ บั ติ การเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อ ยื่ การเพาะเลี้ยงเนื้อ นื้ เยื่อ ยื่ พืช พื ต้องดำ เนินนิภายใต้ ภาวะปลอดเชื้อ ชื้ และควบคุม คุ สภาวะแวดล้อมให้ เหมาะสมสำ หรับ รั พืช พื ดัง ดั นั้น นั้ สถานที่และเครื่อ รื่ งมือ มื ที่ใช้จึ ช้ ง จึ แตกต่างไปจากห้อ ห้ งปฎิบัติ บั ติการ ทั่ว ทั่ ไป การดำ เนินนิงานต้องต่อเนื่อ นื่ งกันตามลำ ดับ ดั ขั้น ขั้ ตอน การจัด จั สถานที่และเครื่อ รื่ งมือ มื จึ้ง จึ้ ต้องวางแผนให้ส ห้ อดคล้อง และสะดวกในการปฎิบัติ บั ติงาน (Tissue Culture Laboratory)
• สารเคมีที่ มี ที่ เป็น ป็ องค์ประกอบของสูต สู รอาหาร • ฮอร์โร์ มน ห้อ ห้ งเตรีย รี มอาหาร (Medium Prepared Room) 1.1 การจัด จั บริเริวณห้อ ห้ งปฎิบัติ บั ติการ ห้อ ห้ งเตรีย รี มอาหารเป็น ป็ บริเริวณที่จะเอาไว้เ ว้ พื่อ พื่ ใช้ใช้ นการเตรีย รี ม อาหารสำ หรับ รั การเพาะเลี้ยงเนื้อ นื้ เยื่อ ยื่ และทำ ความสะอาด เครื่อ รื่ งมือ มื เครื่อ รื่ งใช้ภ ช้ ายในห้อ ห้ งนี้ค นี้ วรจัด จั บริเริวณให้เ ห้ป็น ป็ สอง ส่ว ส่ นโดยแบ่ง บ่ ส่ว ส่ นให้เ ห้ หมาะสมและสะดวกในการทำ งาน 1.2 อุปกรณ์แ ณ์ ละสารเคมี 1. สารเคมี การเตรีย รี มอาหารต้องใช้ส ช้ ารเคมีห มี ลายอย่า ย่ ง เช่น ช่ 2. เครื่อ รื่ งแก้ว เช่น ช่ • Pipet ขนาดต่างๆ เช่น ช่ 1,2,3,5,10 และ 20 ml • Cylinder ขนาด 10,50,100,250 และ 1,000 ml 3. อุปกรณ์อื่นๆ เช่น ช่ • สำ ลี • Aluminium foil
ห้อ ห้ งย้า ย้ ยเนื้อ นื้ เยื่อ ยื่ (Transferred Room) ห้อ ห้ งย้า ย้ ยเนื้อ นื้ เยื่อ ยื่ เป็น ป็ บริเริวณที่จะเอาไว้สำ ว้ สำหรับ รั การย้า ย้ ยเนื้อ นื้ เยื่อ ยื่ พืช พื ซึ่ง ซึ่ การปฎิบัติ บั ติงานอยู่ภ ยู่ ายใต้สภาวะปลอดเชื้อ ชื้ ห้อ ห้ งนี้จึ นี้ ง จึ ต้อง ระมัด มั ระวัง วั เรื่อ รื่ งความสะอาดเพื่อ พื่ป้อ ป้ งกันการปนเปื้อนของเชื้อ ชื้ โรคลักษณะของห้อ ห้ งควรเป็น ป็ ห้อ ห้ งที่ปิดปิมิดมิชิดชิมีแ มี สงสว่า ว่ งเพีย พี ง พอ ภายในห้อ ห้ งโล่ง ห้อ ห้ งควรเรีย รี บและทำ ความสะอาดได้ง่ ด้ ง่ าย อากาศภายในต้องควรสะอาด ภายในห้อ ห้ งควรมีเ มี ครื่อ รื่ งมือ มื ดัง ดั ต่อไปนี้ • ตู้ย้ ตู้ า ย้ ยเนื้อ นื้ เยื่อ ยื่ { Transferred hood/Clean Bench } มี 2 ลักษณะ มีที่ มี ที่ กรองอากาศและไม่มี ม่ ก มี รองอากาศ • เครื่อ รื่ งปรับ รั อากาศ { Air condition } ห้อ ห้ งเพาะเลี้ยงเนื้อ นื้ เยื่อ ยื่ (Trissue Culture Room) ห้อ ห้ งเพาะเลี้ยงเป็น ป็ บริเริวณที่ต้องควบคุม คุ สภาวะแวดล้อมให้ เหมาะสมต่อการเจริญริและการพัฒ พั นาของเนื้อ นื้ เยื่อ ยื่ ซึ่ง ซึ่ได้แ ด้ ก่ อุณหภูมิ ภู แมิสงสว่า ว่ งและความชื้น ชื้ ภายในห้อ ห้ งนี้ค นี้ วรระมัด มั ระวัง วั การปนเปื้อนจากเชื้อ ชื้ โรคเช่น ช่ เดีย ดี วกับห้อ ห้ งย้า ย้ ยเนื้อ นื้ เยื่อ ยื่ เครื่อ รื่ ง มือ มื ที่ใช้สำ ช้ สำหรับ รั ห้อ ห้ งนี้ ประกอบด้ว ด้ ย
3.1 เครื่อ รื่ งปรับ รั อากาศ : ควบคุม คุ อุณหภูมิ ภู ภมิายในห้อ ห้ ง โดยทั่ว ทั่ ไปควบคุม คุ อุณหภูมิ ภู ที่มิ ที่25 องศาเซลเซีย ซี ส 3.2 ระบบเเสงสว่า ว่ ง : ควบคุม คุ แสงสว่า ว่ งในห้อ ห้ งเพาะเลี้ยง โดยจัด จั ให้มี ห้ ค มี วามเข้ม ข้ ของ เเสง 100-200 กำ ลังเทียน ซึ่ง ซึ่โดยปกติพืช พื สามารถเจริญริ ได้ที่ ด้ ที่ มี ความเข้ม ข้ เเสดงน้อ น้ ยกว่า ว่ 1 K Luxes แต่พืช พื บางชนิดนิต้องการ แสงที่ปริมริาณมากถึง 5-10 K Luxes 3.3 ชั้น ชั้ วางขวด : ใช้สำ ช้ สำหรับ รั เลี้ยงเนื้อ นื้ เยื่อ ยื่ บนอาหารเเข็ง ข็ ชั้น ชั้ อาจทำ ด้ว ด้ ยกระจกไม้ หรือ รื ตะแกรงลวด 3.4 เครื่อ รื่ งเขย่า ย่ : ใช้สำ ช้ สำหรับ รั การเลี้ยงเนื้อ นื้ เยื่อ ยื่ ในอาหารเหลว 3.5 เครื่อ รื่ งมือ มื ควบคุม คุ ความชื้น ชื้ : ควรจัด จั ให้มี ห้ ค มี วามชื้น ชื้ สัม สั พัท พั ธ์ปธ์ ระมาณ 60% เพื่อ พื่ ช่ว ช่ ยป้อ ป้ งกัน ไม่ใม่ ห้อ ห้ าหารแห้ง ห้ เร็ว ร็ เกินไป
ธาตุอ ตุ นินทรีย์ รี เ ย์ป็นธาตุอ ตุ าหารที่มีค มี วามจำ เป็นมากสำ หรับ รั การทำ งาน และการเจริญริเติบโตของพืช พื เช่น ช่ แมกนีเซีย ซี ม เป็นองค์ประกอบของ คลอโรฟิลฟิล์ ไนโตรเจน เป็นส่ว ส่ นสำ คัญของกรดอะมิโมิน เหล็ก สัง สั กะสี และโมลิพดินัม เป็นส่ว ส่ นประกอบของเอ็นไซม์ อาหารเพาะเลี้ยงเนื้อ นื้ เยื่อ ยื่ {Tissue Culture Room} เนื้อ นื้ เยื่อ ยื่ ของพืช พื มีค มี วามต้องการปริมริาณธาตุอ ตุ าหารที่เหมาะสม ต่อการเจริญริเติบโตตามชนิดนิหรือ รื แม้แ ม้ ต่เนื้อ นื้ เยื้อ ยื้ พืช พื ที่มาจาก ส่ว ส่ นที่ต่างกัน เช่น ช่ เมล็ด ใบ ลำ ต้น ก็มีค มี วามต้องการปริมริาณ ธาตุอ ตุ าหารที่แตกต่างกันไป ดัง ดั นั้น นั้ จึง จึ มีก มี ารศึกษาสูต สู รอาหาร สำ หรับ รั เพาะเลี้ยงเนื้อ นื้ เยื่อ ยื่ พืช พื กันมากมาย เพื่อ พื่ ให้เ ห้ หมาะกับพืช พื แต่ละชนิดนิ 1. ธาตุอ ตุ าหารอนินนิทรีย์ รี ย์{ Organic Substances } 2. ธาตุอิ ตุอินทรีย์ รี ย์{ Organic nutrient} ธาตุอิ ตุอินทรีย์ รี ย์ได้แก่ ธาตุที่ ตุ ที่ มีอ มี งค์ประกอบของคาร์บ ร์ อน (C) ไฮโดรเจน (H) และออกซิเซิจน (O) แบ่ง บ่ กลุ่ม ลุ่ เป็นดังนี้ 2.1 วิตวิามินมิ : เนื้อเยื่อ ยื่ พืช พื ต้องการวิตวิามินมิ ในปริมริาณที่เพีย พี งพอต่อการเสริมริสร้า ร้ ง การเจริญริเติบโต 2.2 กรดอะมิโมิน : กรดอะมิโมิน ที่นิยมใช้ คือ L-glycine กรดอะมิโมินอื่นใช้บ้ ช้ า บ้ งในบางกรณี เช่น ช่ Glutamic acid and Aspartic acid เป็นต้น 2.3 สารอินทรีย์ รี อื่ ย์ อื่ นๆ : สารอินทรีย์ รี อื่ ย์ อื่ นๆเป็นสารซึ่ง ซึ่ได้จากผลิตภัณฑ์ของพืช พื ซึ่ง ซึ่ไม่รู้ ม่ รู้ อ รู้ งค์ประกอบ ที่แน่นอนเป็นสารที่ส่ง ส่ เสริมริการเจริญริเติบโต เช่น ช่ น้ำ มะพร้า ร้ วน้ำ มะเขือ ขื เทศ
อาหารเพาะเลี้ยงเนื้อ นื้ เยื่อ ยื่ { Tissue Culture Media } 3. สารควบคุม คุ การเจริญริเติบโต {Growth hormones} สารควบคุม คุ การเจริญริเติบโตเป็น ป็ สารอินทรีย์ รี ที่ ย์ ที่ มีผ มี ลต่อการกระตุ้น ตุ้ หรือ รื ยับ ยั ยั้ง ยั้ หรือ รื เปลี่ยนแปลงขบวนการทางสรีร รี ะบางอย่า ย่ งของพืช พื มีผ มี ลต่อการเจริญริเติบโตของพืช พื แบ่ง บ่ ออกเป็น ป็ 3 กลุ่ม ลุ่ - Auxin สารในกลุ่ม ลุ่ นี้มี นี้ ผ มี ลต่อการแบ่ง บ่ เซลล์และยืด ยื ตัวของเซลล์ - Cytokinins สารควบคุม คุ การเจริญริเติบโตในกลุ่ม ลุ่ นี้มี นี้ ผ มี ลต่อการ แบ่ง บ่ เซลล์และขยายตัวของเซลล์ - Gibberellins สารนี้มี นี้ ผ มี ลต่อการขยายตัวของเซลล์การพัฒ พั นา ของเมล็ดงอกของเมล็ดกระตุ้น ตุ้ การออกดอกและติดผล 4. วุ้น วุ้ วุ้น วุ้ ไม่ไม่ ด้ใด้ ห้ส ห้ ารอาหารที่สำ คัญในการเพาะเลี้ยงเนื้อ นื้ เยื่อ ยื่ เเต่เป็น ป็ เพีย พี ง ส่ว ส่ นที่ทำ ให้อ ห้ าหารเเข็ง ข็ หรือ รื กึ่งแข็ง ข็ พอที่จะพยุงเนื้อ นื้ เยื่อ ยื่ พืช พื ไม่ใม่ ห้จ ห้ ม อยู่ใยู่ นอาหารเท่านั้น นั้ วุ้น วุ้ เป็น ป็ Polysaccharide ชนิดนิหนึ่ง นึ่ ที่ผลิตได้ จากสาหร่า ร่ ยทะเลการใช้วุ้ ช้ วุ้ น วุ้ ในอาหารเพาะเลี้ยงเนื้อ นื้ เยื่อ ยื่ประมาณ 0.8 ถึง 1% ที่ใช้สำ ช้ สำหรับ รั การเพาะเลี้ยงเนื้อ นื้ เยื่อ ยื่ มีห มี ลายระดับ ดั คือ วุ้น วุ้ บริสุริท สุ ธิ์ วุ้น วุ้ สำ หรับ รั การค้า
อาหารสำ หรับ รั เพาะเลี้ยงเนื้อ นื้ เยื่อ ยื่ ของพืช พื จะแตกต่างกันไปตาม ชนิดของเนื้อเยื่อ ยื่ และชนิดพืช พื สูต สู รอาหารสำ หรับ รั เพาะเลี้ยง เนื้อเยื่อ ยื่ จะมีอ มี ยู่ห ยู่ ลายชนิดการเลือกสูต สู รอาหารมากใช้อ ช้ าจจะ คำ นึงถึงความเหมาะสมกับพืช พื และวัต วั ถุป ถุ ระสงค์ในการศึกษา เป็นต้น สูต สู รของ Murashige และ Skoog(MS) เหมาะสำ หรับ รั ใช้ก ช้ ารเพาะเลี้ยงและขยายเพิ่มพิ่จำ นวนพืช พื หลายชนิดสูต สู รอาหาร ของSchenk และ Hilldebrandtเหมาะสำ หรับ รั การเลี้ยงแค ลลัสของพืช พื ทั้ง ทั้ เลี้ยงเดีย ดี วและใบเลี้ยงคู่ สูต สู รอาหารของ White เป็นสูต สู รอาหารที่ใช้สำ ช้ สำหรับ รั เลี้ยงราก และสูต สู รอาหาร ของ Gambor และ B5 เหมาะสำ หรับ รั เพาะเลี้ยงพืช พื ที่สำ คัญ ทาง เศรษฐกิจหลายชนิดสูต สู รอาหารแต่ละสูต สู รมีอ มี งค์ประกอบ ของ สารอินทรีย์ รี ย์ สารอนินทรีย์ รี ย์ และวิตวิามินมิ ในรูป รู ของ สารประกอบที่แตกต่างกันไปทั้ง ทั้ ชนิดและปริมริาณ การเตรีย รี ม อาหารสำ หรับ รั การผลิตกล้าไม้ซึ่ ม้ ซึ่ ง ซึ่ มีสู มี ต สู รที่เหมาะสมแล้ว สามารถใช้อ ช้ าหารพื้น พื้ ฐานสำ เร็จ ร็ รูป รู ซึ่ง ซึ่ มีข มี ายตามตลอดมาใช้จ ช้ ะ ช่ว ช่ ยประหยัด ยั เวลา และเงินได้ม ด้ ากสำ หรับ รั งานการทดลองซึ่ง ซึ่ มี การเปลี่ยนแปลงปริมริาณสารประกอบในสูต สู รอาหารอยู่ค ยู่ วร เตรีย รี มเอง วิธีวิที่ ธี ที่ สะดวกที่สุด สุ คือการทา Stock solution ของ อาหารในแต่ละสูต สู ร การเตรีย รี มอาหารเพาะเลี้ยงเนื้อ นื้ เยื่อ ยื่ { Media Preparation }
วิธีวิก ธี ารเตรีย รี มอาหารเพาะเลี้ยงเนื้อ นื้ เยื่อ ยื่ { Media Preparation } การเตรีย รี มอาหารเพาะเลี้ยงเนื้อ นื้ เยื่อ ยื่ประกอบด้ว ด้ ยอาหารพื้น พื้ ฐาน คือธาตุอ ตุ าหาร หลักธาตุอ ตุ าหารรอง เหล็ก วิตวิามินมิตามสูต สู รต่างๆ นอกจากนี้ในี้ นอาหารยัง ยั มีส มี ารควบคุม คุ การเจริญริเติบโต น้ำ ตาล วุ้น วุ้ และสารอื่นที่เพิ่มพิ่เติมเข้า ข้ใป เช่น ช่ ผงถ่าน 1.1 การคำ นวณปริมริาณ Stock Solution การคำ นวณปริมริาณ stock solution ของอาหารพื้น พื้ ฐานและ สารเร่ง ร่ การเจริญริเติบโตตามความเข้ม ข้ ข้น ข้ ต้องการ โดยใช้สู ช้ ต สู ร N1V1 = N2V2 N1 = ความเข้ม ข้ ข้น ข้ ของ Stock Solution V1 = ปริมริาตรของ Stock Solution N2 = ความเข้ม ข้ ข้น ข้ ที่ต้องการ V2 = การปริมริาตรที่ต้องกทร 1.2 ผสม Stock solution และสารควบคุม คุ การเจริญริเติบโต นำ stock solution ตามปริมริาณที่คำ นวณไส้ผ ส้ สมเข้า ข้ ด้ว ด้ ยกัน เติมน้ำ ตาลแล้วคนให้เ ห้ป็น ป็ เนื้อ นื้ เดีย ดี วกัน วิตวิามินมิและ Auxin บางชนิดนิคุณ คุ สมบัติ บั ติเปลี่ยนไปเมื่อ มื่ ได้รั ด้ บ รั ความร้อ ร้ นสูง สู ดัง ดั นั้น นั้ การเตรีย รี มอาหารจึง จึ ต้องเติมวิตวิามินมิและ Auxin หลังจากการ นึ่ง นึ่ ฆ่า ฆ่ เชื่อ ชื่
1.3 ปรับ รั pH ของอาหาร : นำ อาหารที่ผสมแล้วไปปรับ รั pH ให้ไห้ ด้ต ด้ ามต้องการโดยใช่้ 0.1 N NaOH เมื่อ มื่ ต้องการเพิ่มพิ่ pH 0.1 N HCl เมื่อ มื่ ต้องการลด pH 1.4 เติมน้ำ กลั่น ลั่ ในอาหาร : นำ อาหารที่ปรับ รั pH เรีย รี บร้อ ร้ ยแลว มาเติมน้ำ กลั่น ลั่ ให้ค ห้ รบตาม ปริมริาณที่ต้องการ 1.5 การเติมวุ้น วุ้ : ในกรณีที่ ณี ที่ เตรีย รี มอาหารเเข็ง ข็ ให้เ ห้ ติมวุ้น วุ้ ลงไป แล้วนำ ไปต้มจนวุ้น วุ้ ละลายหมดจากนั้น นั้ จึง จึ เทใส่ ภาชนะตามปริมริาณที่ต้องการปิดปิ ฝาให้ พอตึงมือ มื และเมื่อ มื่ หลังจากนึ่ง นึ่ ฆ่า ฆ่ เชื้อ ชื้ เเล้ว จึง จึปิดปิ ฝาให้แ ห้ น่น น่ อีกครั้ง รั้ แต่ถ้าอาหารเหลวเทใส่ภ ส่ าชนะได้ทั ด้ ทั นที 1.6 การฆ่า ฆ่ เชื้อ ชื้ : นำ อาหารไปฆ่า ฆ่ เชื้อ ชื้ โดยการนึ่ง นึ่ในหม้อ ม้ นึ่ง นึ่ ความดัน ดั สูง สู (auto clave) ที่อุณหภูมิ ภูมิ120 องศาเซลเซีย ซี ส ความดัน ดั 1.06 kg/cm2 ประมาณ 15 - 40 นาที ขึ้น ขึ้ อยู่กั ยู่ กั บปริมริาณอาหาร และขนาดภาชนะ 1.7 การเก็บอาหาร : อาหารที่ฆ่า ฆ่ เชื้อ ชื้ เรีย รี บร้อ ร้ ยควรจะเก็บไว้ใว้ นห้อ ห้ งที่สะอาด อุณหภูมิ ภูมิ ค่อนข้า ข้ งต่ำ ประมาึ 4 องศาเซลเซีย ซี ส ก่อนนำ ไปใช้ ควรทิ้งไว้ 2-3 วัน วั ให้แ ห้ น่ใน่ จว่า ว่ ไม่มี ม่ ก มี ารปนเปื้อนของเชื้อ ชื้ ราหรือ รื แบคทีเรีย รี
วิธี วิ ก ธี ารเพาะเลี้ยงเนื้อ นื้ เยื่อ ยื่ {Tissue Culture Method } การเพาะเลี้ยงเนื้อ นื้ เยื่อ ยื่ มีแ มี นวทางในการปฏิบัติ บั ติได้ห ด้ ลายทางด้ว ด้ ย กันเป็น ป็ ต้นว่า ว่ การขยายพัน พั ธุ์โธุ์ ดยจุลวิธีวิ ธี วิธีวินี้ ธี ในี้ ช้ต ช้ าหยอดหรือ รื ตาพืช พื มาเพาะเลี้ยงให้เ ห้ กิดเป็น ป็ กล้าใหม่ การเพาะเลี้ยงแคลลัส เป็น ป็ การ นำ ชิ้นชิ้ส่ว ส่ นพืช พื มาเพาะเลี้ยงให้เ ห้ กิดเป็น ป็ แคลลัล จากนั้น นั้ จึง จึ ชัก ชั นำ ให้ เกิดขบวนการOrganogenesis หรือ รื Embryogenesis แล้วได้ กล้าใหม่ขึ้ ม่ ขึ้ น ขึ้ มา การเพาะเลี้ยงโปรโตพลาสต์ก็เป็น ป็ การนำ โปรโต พลาสต์ของพืช พื มาเพาะเลี้ยงให้เ ห้ กิดเป็น ป็ ต้นใหม่ ขั้น ขั้ ตอนการปฏิบัติ บั ติงานมีลำ มี ลำ ดับ ดั ขั้น ขั้ ตอนดัง ดั นี้ 1. คัดเลือกชิ้นชิ้ส่ว ส่ นพืช พื 2. ทำ ความสะอาดบริเริวณผิวผิของชิ้นชิ้ส่ว ส่ นพืช พื 3. เพาะเลี้ยงในอาหารสัง สั เคราะห์ให์ ห้เ ห้ กิดกล้าใหม่ 4. ย้า ย้ ยปลูก ลู ในเรือ รื นเพาะชำ
ภายใต้สภาวะปลอดเชื้อ ชื้ ทำ ความสะอาดผิวผิ Surface sterilisation เพาะเลี้ยงในอาหารสัง สั เคราะห์ lnnoculation กล้าไม้ Plantlets Sub - culture ย้า ย้ ยปลูก ลู Transferation วิธี วิ ก ธี ารเพาะเลี้ยงเนื้อ นื้ เยื่อ ยื่ { Tissue Culture Method } ชิ้นชิ้ส่ว ส่ นพืช พื Explant
บรรณานุก นุ รม ทรูป รู ลูก ลู ปัญญา https://www.trueplookpanya.com/learning/detail/917 ณัฏณัฐากร เสมสันสัทัด http://forprod.forest.go.th/forprod/techtransfer/document/%E0%B8%84%E0 %B8%B9%E0%B9%88%E0%B8%A1%E0%B8%B7%E0%B8%AD%E0%B8%9D%E 0%B8%B6%E0%B8%81%E0%B8%AD%E0%B8%9A%E0%B8%A3%E0%B8%A1/% E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%9E%E0%B8%B1%E0%B8%92% E0%B8%99%E0%B8%B2%E0%B8%9E%E0%B8%B1%E0%B8%99%E0%B8%98% E0%B8%B8%E0%B9%8C%E0%B9%84%E0%B8%A1%E0%B9%89%E0%B8%9B %E0%B9%88%E0%B8%B2/%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B9%8 0%E0%B8%9E%E0%B8%B2%E0%B8%B0%E0%B9%80%E0%B8%A5%E0%B8% B5%E0%B9%89%E0%B8%A2%E0%B8%87%E0%B9%80%E0%B8%99%E0%B8% B7%E0%B9%89%E0%B8%AD%E0%B9%80%E0%B8%A2%E0%B8%B7%E0%B9 %88%E0%B8%AD.pdf สวนเกษตร 32 https://www.kaset32farm.com/article/plant-news/plant-tissueculture