1202 Bank Soalan Kimia Tingkatan 4 KSSM

©PAN ASIA PUBLICATIONS

Kandungan








MESTI TAHU iii – x
Bab 1 Pengenalan kepada Kimia 1 – 9
Nota 1
Kertas 1 3
Kertas 2 7
Kertas 3 9

Bab 2 Jirim dan Struktur Atom 10 – 25
Nota 10
Kertas 1 12
Kertas 2 19
Kertas 3 25


Bab 3 Konsep Mol, Formula dan Persamaan Kimia 26 – 39
Nota 26
Kertas 1 27
Kertas 2 33
Kertas 3 39

Bab 4 Jadual Berkala Unsur 40 – 53
Nota 40
Kertas 1 42
Kertas 2 48
Kertas 3 53


Ikatan Kimia
54 – 68
Bab 5 ©PAN ASIA PUBLICATIONS
Nota 54
Kertas 1 56
Kertas 2 61
Kertas 3 68
Bab 6 Asid, Bes dan Garam 69 – 68
Nota 69
Kertas 1 75
Kertas 2 82
Kertas 3 87


Bab 7 Kadar Tindak Balas 89 – 107
Nota 89
Kertas 1 91
Kertas 2 100
Kertas 3 107

Bab 8 Bahan Buatan dalam Industri 108 – 125
Nota 108
Kertas 1 113
Kertas 2 119
Kertas 3 125


Jawapan 126 – 142

MESTI


TAHU Mnemonik







Asid, Bes dan Garam Asid, Bes dan Garam
• Mendakan putih dalam larutan natrium hidroksida ialah ZAP
MgCa (Disebut “ZAP MeCa”)
Tambah sedikit larutan natrium hidroksida
©PAN ASIA PUBLICATIONS
Kakak BIRU MERAH suka makan pelam MASAM Tiada mendakan Mendakan putih terbentuk

NH + ZAP MgCa
4
Zn Al Pb 2+ Mg Ca 2+
2+
3+
2+
Warna BIRU kertas litmus berubah menjadi MERAH (Asid) Panaskan dan uji dengan Tambah larutan natrium
kertas litmus merah hidroksida berlebihan
NH + Mendakan Mendakan
4 larut tidak larut
ZAP MgCa
2+
2+
Zn Al Pb 2+ Mg Ca 2+
3+
Mnemonik (Bab 6) 1 @ Pan Asia Publications Sdn. Bhd. Mnemonik (Bab 6) 7 @ Pan Asia Publications Sdn. Bhd.
Asid, Bes dan Garam Asid, Bes dan Garam
• Garam terlarutkan, NO ANaK • Mendakan putih dalam larutan ammonia ialah Zn MgPA
Ammonium Natrium (Disebut “Zink Mengapa”)
Tambah sedikit larutan ammonia
NO 3 – NO ANaK Tiada mendakan Mendakan putih terbentuk

Kalium NH , Ca 2+ Zn MgPA
+
4
2+
3+
2+
• Garam tak terlarutkan Zn 2+ Mg Pb Al
PBC – sulfat HPA – klorida Tambah larutan ammonia berlebihan
P ← PbSO 4 H ← Hg Cl 2 dan goncang supaya bercampur
2
B ← BaSO 4 P ← PbCl 2 Mendakan Mendakan
C ← CaSO A ← AgCl larut tidak larut
4
Zn MgPA
3+
Zn 2+ Mg Pb Al
2+
2+
Mnemonik (Bab 6) 3 @ Pan Asia Publications Sdn. Bhd. Mnemonik (Bab 6) 9 @ Pan Asia Publications Sdn. Bhd.
Asid, Bes dan Garam Bahan Buatan dalam Industri
• “Angcle Basuh Ferrari dengan Susu Pekat Nestle”
(Disebut GangKuTi) (Disebut LoKuZ)

Sebarang HNO HNO H SO Gang Ku Ti Lo Ku Z
asid 3 3 2 4
AgNO 3 Ang Ba(NO) 3 Ba FeSO 4 Ferrari Gangsa Kuprum Timah Loyang Kuprum Zink
Susu
H SO pekat pekat
4
2
(Disebut Keluli CaFe)
Keluli Ca Fe
CO 2– Cl – Cle SO 2– suh NO – Nestle
3 4 3
Keluli Karbon Ferum

Mnemonik (Bab 6) 5 @ Pan Asia Publications Sdn. Bhd. Mnemonik (Bab 8) 11 @ Pan Asia Publications Sdn. Bhd.

MESTI


TAHU Fakta Penting







Jirim dan Struktur Atom Asid, Bes dan Garam
Elektron • Hanya garam sulfat di bawah boleh terurai apabila dipanaskan.
Simbol: e – Proton FeSO → Fe O + SO + SO
2
4
3
Cas relatif: –1 Simbol: p ZnSO → ZnO + SO 2 3
4
+©PAN ASIA PUBLICATIONS
1 Cas relatif: +1 CuSO → CuO + SO 3
Jisim relatif: 4 3
1 840 Jisim relatif: 1 (NH ) SO → 2NH + H SO
4
3
2
4 2 4 Gas ammonia Wap asid sulfurik
• Semua garam klorida tidak terurai oleh haba, kecuali
ammonium klorida.
NH Cl → NH + HCl
4
3
Gas Gas
ammonia hidrogen klorida
Neutron • Kebanyakan karbonat logam terurai untuk membentuk oksida
Simbol: n logam dan gas karbon dioksida apabila dipanaskan.
Cas relatif: 0 (neutral) • Hanya kalium karbonat dan natrium karbonat tidak terurai
Jisim relatif: 1 oleh haba.
Fakta Penting (Bab 2) 13 @ Pan Asia Publications Sdn. Bhd. Fakta Penting (Bab 6) 19 @ Pan Asia Publications Sdn. Bhd.
Konsep Mol, Formula dan Persamaan Kimia Kadar Tindak Balas
• Rajah menunjukkan hubungan antara bilangan mol, jisim • Teori Perlanggaran
bahan, bilangan zarah dan isi padu gas • Faktor yang mempengaruhi kadar tindak balas:
× Jisim molar × N ❖ Saiz pepejal bahan tindak balas
A ❖ Kepekatan cecair bahan tindak balas
❖ Suhu
Bilangan Bilangan zarah: ❖ Kehadiran mangkin
Jisim
mol, n atom, molekul ion
• Apabila frekuensi perlanggaran antara zarah-zarah
bertambah, frekuensi perlanggaran berkesan antara zarah-
÷ Jisim molar ÷ N A zarah bertambah. Maka, kadar tindak balas bertambah.

÷ Isi padu molar × Isi padu molar

Isi padu gas


Fakta Penting (Bab 3) 15 @ Pan Asia Publications Sdn. Bhd. Fakta Penting (Bab 7) 21 @ Pan Asia Publications Sdn. Bhd.

Ikatan Kimia Bahan Buatan dalam Industri

Jenis aloi Komposisi
Ikatan logam Duralumin • Aluminium, 93%, • Magnesium, 3%
• Kuprum, 3% • Mangan, 1%
Gangsa • Kuprum, 90% • Stanum, 10%

Elektron + + + + + + + + + Ion logam
bercas positif
valens + + + + + + + + + + Loyang • Kuprum, 70% • Zink, 30%
+ + + + + + + + + +
+ + + + + + + + + + Keluli • Besi, 98% • Karbon, 0.2 − 2%
+ + + + + + + + + +

Elektron dinyahsetempatkan Keluli nirkarat • Besi,73% • Kromium, 18%
daripada “lautan elektron” • Nikel, 8% • Karbon, 1%
Piuter • Stanum, 95% • Antimoni, 3.5%
• Kuprum, 1.5%
Fakta Penting (Bab 5) 17 @ Pan Asia Publications Sdn. Bhd. Fakta Penting (Bab 8) 23 @ Pan Asia Publications Sdn. Bhd.

MESTI


TAHU Rajah Penting







Jirim dan Struktur Atom Kadar Tindak Balas
• Graf suhu melawan masa bagi pemanasan naftalena. Tindak balas eksotermik


Tenaga
©PAN ASIA PUBLICATIONS
Suhu (°C)
D
Tanpa mangkin
E
B C a
80°C
Bahan E ' Dengan mangkin
tindak a
balas
A
Hasil tindak balas
Masa (min)
Lintasan tindak balas
Rajah Penting (Bab 2) 25 @ Pan Asia Publications Sdn. Bhd. Rajah Penting (Bab 7) 31 @ Pan Asia Publications Sdn. Bhd.


Jirim dan Struktur Atom Kadar Tindak Balas

• Graf suhu melawan masa bagi penyejukan naftalena.
Tindak balas endotermik

Tenaga
Suhu (°C)
Tanpa mangkin
P
Dengan mangkin
Q R E
80°C a Hasil
E ' tindak balas
a
Bahan
tindak
S
balas
Masa (min)
Lintasan tindak balas
Rajah Penting (Bab 2) 27 @ Pan Asia Publications Sdn. Bhd. Rajah Penting (Bab 7) 33 @ Pan Asia Publications Sdn. Bhd.

Asid, Bes dan Garam Kadar Tindak Balas

• Orientasi yang betul
H Cl H Cl H Cl ● Orientasi yang betul
• Jumlah tenaga lebih
● Jumlah tenaga lebih atau sama
atau sama dengan
dengan tenaga pengaktifan
H Cl H Cl H Cl ● Perlanggaran berkesan berlaku
tenaga pengaktifan
Berlanggar Pemecahan ikatan • Perlanggaran
Semakin berasid Neutral Semakin beralkali dan pembentukan ikatan
berkesan berlaku
• Orientasi yang salah
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 Cl Cl • Jumlah tenaga lebih
● Wrong orientation
● Total energy greater than or
H H H H daripada atau sama dengan
equal to the activation energy
Cl Cl tenaga pengaktifan
pH merupakan pengukuran logaritma ke atas kepekatan ● Ineffective collision occurs
ion hidrogen Berlanggar Melantun • Perlanggaran tidak
balik berkesan berlaku
• Orientasi yang betul
H Cl H Cl • Jumlah tenaga kurang
● Correct orientation
● Total energy less than
daripada tenaga
the activation energy
H Cl H Cl pengaktifan
● Ineffective collision occurs
• Perlanggaran tidak
Berlanggar Melantun
balik berkesan berlaku
Rajah Penting (Bab 6) 29 @ Pan Asia Publications Sdn. Bhd. Rajah Penting (Bab 7) 35 @ Pan Asia Publications Sdn. Bhd.

1 Pengenalan kepada Kimia
Bab





NOTA


1.1 Perkembangan Bidang Kimia dan Ahli nutrisi Mengkaji nilai
Kepentingan dalam Kehidupan nutrisi dalam
©PAN ASIA PUBLICATIONS
makanan.
1. Perkataan 'kimia' dipercayai berasal daripada
perkataan Arab 'al-kimiya'. Kosmetologi Ahli kimia Menformulasikan
2. Kimia ditakrifkan sebagai salah satu bidang kosmetik produk penjagaan
sains yang mengkaji struktur, sifat, komposisi dan kulit, penjagaan
interaksi antara jirim. peribadi dan
3. Jadual di bawah menunjukkan pelbagai bahan kimia kosmetik warna
yang biasa digunakan dalam pertanian, industri, untuk pengilang.
makanan dan perubatan. Farmaseutikal Ahli farmasi Mengkaji ubat-
Makanan Pengawet ubatan, dadah dan
kesannya.
Pewarna
Perisa 1.2 Penyiasatan Saintifik dalam
Pertanian Pestisid Kimia
Herbisid
Baja 1. Penyiasatan saintifik adalah kaedah saintifik yang
Perubatan Analgesik sistematik untuk menyelesaikan masalah yang
berkaitan dengan sains.
Antibiotik 2. Langkah-langkah dalam kaedah saintifik:
Antiseptik
Industri Polimer Membuat
Kaca pemerhatian
Seramik
Aloi
4. Kajian dalam pelbagai bidang kimia telah dijalankan Membuat Menulis
pada setiap hari. inferens laporan
5. Keperluan teknologi kimia untuk menyelesaikan
masalah mendorong perkembangan teknologi kimia.
6. Jadual berikut menunjukkan kerjaya yang Mengenal Membuat
memerlukan pengetahuan dalam bidang kimia. pasti masalah kesimpulan
Bidang Kerjaya Skop kerja
Bioteknologi Ahli biokimia Mengkaji proses Membuat Mentafsir
kimia dalam benda hipotesis data
hidup.
Nanoteknologi Jurutera Mempelajari benda Mengenal pasti Mengumpul
nanoteknologi baharu di peringkat pemboleh ubah data
molekul untuk
meningkatkan tahap
kesihatan, sains, Mengawal Merancang
teknologi, dan pemboleh ubah eksperimen
persekitaran.
Pemakanan Ahli dietetik Pakar pemakanan 1.3 Penggunaan, Pengurusan dan
yang mengubah Pengendalian Radas serta
suai diet pesakit Bahan Kimia
berdasarkan
penyakit dan 1. Makmal ialah tempat yang penting untuk mengkaji
keperluan pesakit. kimia. Walau bagaimanapun, tempat ini boleh

1

6. Berikut adalah simptom keracunan merkuri: (f) Sakit tekak
(a) Loya (g) Sesak nafas
(b) Batuk (h) Sakit kepala
(c) Muntah (i) Kerengsaan mata
(d) Cirit-birit (j) Peningkatan tekanan darah
(e) Sakit dada



KERTAS 1

©PAN ASIA PUBLICATIONS
Setiap soalan dikuti oleh empat pilihan jawapan, A, B, C dan D. Pilih satu jawapan sahaja.
1.1 Perkembangan Bidang Kimia dan 8. Pernyataan berikut merujuk kepada sejenis pekerjaan.
Kepentingan dalam Kehidupan
1. Perkataan 'Kimia' dipercayai berasal daripada Diana mengkaji dan menentukan tahap nutrien
perkataan.... makanan dengan menganalisis kandungannya.
A Latin C Arab Diana juga mencari kaedah terbaik untuk
B Melayu D Inggeris mengedar, memproses, mengawet dan
membungkus makanan.
2. Antara pernyataan berikut, yang manakah benar
tentang Kimia?
A Kimia mengkaji semua jirim di dalam kerak bumi. Berdasarkan penyataan di atas, apakah kerjaya Diana?
B Kimia adalah kajian tentang struktur benda hidup. A Jurutera nanoteknologi
C Kimia menghubung kait jirim yang membentuk B Saintis pemakanan
Alam Semesta. C Ahli nutrisi
D Kimia adalah kajian tentang struktur, sifat, D Ahli dietetik
komposisi dan interaksi antara jirim.

3. Antara berikut, yang manakah bukan contoh bahan 1.2 Penyiasatan Saintifik dalam Kimia
kimia?
A Serat C Tenaga 9. Antara berikut, yang manakah merupakan langkah
B Belon D Gas cecair pertama dalam kaedah saintifik?
A Mengenal pasti masalah
4. Bahan manakah yang digunakan untuk membunuh B Membuat pemerhatian
rumpai? C Membuat hipotesis
A Fungisid C Pestisid D Membuat inferens
B Herbisid D Karbida
10. Langkah manakah dalam kaedah saintifik yang
5. Antara bahan kimia berikut, yang manakah digunakan digunakan untuk mengesahkan sama ada inferens itu
untuk mencegah pengoksidaan makanan? benar atau salah?
A Penstabil C Pengawet A Merancang eksperimen
B Pemekat D Pengantioksida B Mengawal pemboleh ubah
C Membuat pemerhatian
6. Natrium nitrit ditambah ke dalam burger supaya D Membuat hipotesis
daging burger boleh tahan lebih lama. Natrium nitrit
berfungsi sebagai.... 11. Mei Yu sedang memberikan penjelasan tentang suatu
A perisa C pewarna peristiwa yang telah diperhatikan olehnya berdasarkan
B pengawet D penstabil pengalaman lalu. Langkah manakah dalam kaedah
saintifik yang diaplikasikan oleh Mei Yu?
7. Antara berikut, yang manakah memerlukan A Membuat inferens
pengetahuan kimia? B Mengenal pasti masalah
A Peguam C Tukang kayu C Membuat hipotesis
B Ahli farmasi D Tukang paip D Mengenal pasti pemboleh ubah
3
Soalan 3: Soalan 10:
Bahan kimia ialah jirim yang mempunyai jisim dan memenuhi ruang. Berdasarkan pemerhatian, inferens (kesimpulan awal) dapat dibuat
untuk menjelaskan sesuatu pemerhatian. Untuk mengesahkan TIP SOS
penjelasan tentang pemerhatian itu, hipotesis perlu dibuat. Eksperimen
3 dijalankan untuk menguji sama ada hipotesis yang dibuat diterima atau 3
ditolak.

52. Fosforus-31 dan fosforus-32 ialah isotop. Pernyataan 54. Seorang ahli teknologi makanan ingin memusnahkan
KLON manakah yang betul? KBAT Mengaplikasi bakteria dengan merawat makanan melalui radiasi.
KLON
SPM
SPM SPM
SPM
[Bilangan proton fosforus = 15] Antara berikut, yang manakah sesuai digunakan?
A Fosforus-31 mempunyai 15 proton dan 16 elektron. A Plumbum-210 C Karbon-14
B Fosforus-32 mempunyai 15 elektron dan 17 B Kobalt-60 D Hidrogen-3
neutron.
C Fosforus-31 mempunyai bilangan elektron yang 55. Rajah 23 menunjukkan seorang pemuda yang
lebih kecil daripada fosforus-32. KLON menghidap sejenis penyakit.
SPM
D Fosforus-31 mempunyai bilangan neutron yang SPM
sama dengan fosforus-32.
©PAN ASIA PUBLICATIONS
53. Rajah 22 menunjukkan simbol yang digunakan untuk
KLON melabel makanan yang disinari dengan isotop Q.
SPM
SPM



Rajah 23
Antara berikut, yang manakah sesuai untuk merawat
Rajah 22
penyakit itu?
Apakah isotop Q? A Kobalt-60 C Natrium-24
A Karbon-14 C Fosforus-32 B Iodin-131 D Magnesium-24
B Natrium-24 D Kobalt-60






KERTAS 2

Bahagian A
Jawab semua soalan.

1. Air mempunyai formula H O. Rajah 1 menunjukkan susunan zarah air dalam tiga keadaan jirim X, Y dan Z.
2
KLON
SPM
SPM







X Y Z
Rajah 1
(a) Apakah keadaan fizik yang berlabel X, Y dan Z? [3 markah]
X : Y : Z :

(b) Apakah jenis zarah yang terdapat di dalam air? [1 markah]


(c) Nyatakan takat lebur bagi air tulen. [1 markah]





19
Soalan 55: Soalan 1:
Kobalt-60 biasanya digunakan untuk merawat barah tetapi iodin-131 digunakan (b) Jenis zarah merujuk kepada atom, molekul atau ion.
secara khas untuk merawat barah tiroid. (c) Takat lebur = takat beku. Takat beku air tulen ialah 0 ºC dan takat TIP SOS
didih air tulen ialah 100 ºC.
19

KERTAS 3


Anda perlu menentukan takat lebur satu bahan T yang dibekalkan dalam bungkusan plastik.
Dengan menggunakan radas yang dibekalkan, jalankan satu eksperimen untuk menentukan takat lebur bahan T.

Berikut adalah langkah-langkah ringkas bagi eksperimen:
1. Panaskan bahan T sehingga suhu mencapai 70 °C.
2. Mulakan jam randik dengan serta-merta.
3. Catatkan suhu bahan T pada selang masa 30 saat sehingga suhu mencapai 90 °C.
(a) Rekodkan bacaan termometer. [3 markah]
(b) Plotkan graf suhu melawan masa dalam kertas graf. [5 markah]
(c) Berdasarkan graf yang diplotkan, tanda dan labelkan takat lebur bahan T. [3 markah]
(d) Terangkan mengapa suhu bahan T tetap sama untuk satu tempoh masa. [2 markah]
(e) Nyatakan keadaan fizik bahan T semasa: [3 markah]
(i) 0 s
(ii) 90 s
(iii) 210 s

Nota:
Sekiranya anda tidak dapat menjalankan eksperimen seperti yang dihuraikan di atas, perhatikan bacaan termometer
dan rekodkan suhu di ruang yang disediakan. Kemudian, jawab soalan dengan menggunakan data yang telah anda
rekodkan.


Masa Bacaan termometer Suhu (°C) Masa Bacaan termometer Suhu (°C)
(s) (s)



70 80
0 ©PAN ASIA PUBLICATIONS
(v)
120
(i)
60 70


80 80
30 (ii) 150 (vi)
70 70




80 90
60 (iii) 180 (vii)
70 80




80 90
90 (iv) 210 (viii)

70 80




25
(a) Semasa merekod bacaan termometer, pertimbangkan kejituan termometer (c) Pastikan anda melukis garis terputus-putus untuk menunjukkan
dengan meletakkan tempat perpuluhan yang betul. Jangan sertakan unit bagaimana anda menentukan takat lebur.
kerana unit telah dituliskan pada tajuk jadual. TIP SOS


25

3 Konsep Mol, Formula dan
Bab Persamaan Kimia





NOTA


3.1 Jisim Atom Relatif dan Jisim 2. Pemalar Avogadro, N ditakrifkan sebagai bilangan
A
Molekul Relatif zarah yang terkandung di dalam satu mol bahan. Erti
©PAN ASIA PUBLICATIONS
kata lain, 1 mol bahan mengandungi 6.02 × 10 zarah
23
1. Jisim sesuatu atom apabila dibandingkan dengan yang membentuk bahan tersebut.
atom piawai dipanggil jisim atom relatif, JAR. Jisim 3. Apabila kita sebut, 2 pasang kasut, ini bererti
atom relatif tidak mempunyai unit kerana bukan 2 × 2 = 4 kasut. Sekiranya kita sebut 2 dozen kasut,
jisim sebenar tetapi merupakan nilai bandingan ini bererti 2 × 12 = 24 kasut.
sahaja. 4. Sekiranya kita sebut 2 mol kasut? Ini bererti 2 × 6.02
× 10 = 1.204 × 10 kasut.
23
23
Atom piawai Mengapa dipilih
Karbon-12 • Karbon-12 digunakan × N
Jisim satu atom sebagai rujukan piawai A Bilangan mol, n
Bilangan zarah
karbon-12 dalam spektrometer jisim. Bilangan [Atom // Molekul Bilangan zarah
ditetapkan • Kebanyakan unsur berpadu mol, n // Ion] = N A
sebagai 12 unit. dengan karbon-12. ÷ N
• Wujud dalam keadaan A
pepejal pada suhu bilik dan 5. Jisim molar ialah jisim bagi satu mol bahan.
mudah dikendalikan. 6. Jisim molar sesuatu bahan mengandungi 6.02 × 10 23
2. Berdasarkan skala karbon-12, jisim atom relatif zarah bahan itu.
–1
sesuatu unsur ialah jisim purata satu atom unsur 7. Unit bagi jisim molar ialah g mol .
1
itu apabila dibandingkan dengan 12 kali jisim satu × Jisim molar
atom karbon-12. BIlangan mol, n
Bilangan Jisim
Jisim atom relatif (JAR) mol, n (g) = Jisim
Jisim purata satu atom unsur Jisim molar
= 1
× Jisim satu atom karbon–12 ÷ Jisim molar
12
8. Isi padu molar ialah isi padu yang ditempati oleh
23
3. Jisim molekul relatif sesuatu molekul ditakrifkan satu mol gas atau 6.02 × 10 zarah gas.
–1
3
sebagai jisim purata molekul itu apabila 9. Unit bagi isi padu molar ialah dm mol .
1 10. Di bawah suhu dan tekanan yang sama, bilangan mol
dibandingkan dengan 12 kali jisim satu atom sebarang gas yang sama akan mempunyai isi padu
karbon-12. yang sama.
Jisim molekul relatif (JMR) 11. Isi padu molar bergantung kepada keadaan.
Jisim purata satu molekul
= Isi padu molar
1 × Jisim satu atom karbon–12 Suhu dan tekanan piawai, Keadaan bilik:
12
STP: Suhu = 25 °C
4. Istilah 'jisim molekul relatif' hanya boleh digunakan Suhu = 0 °C Tekanan =1 atm
untuk bahan yang terdiri daripada molekul. Bagi Tekanan = 1 atm
sebatian ion, jisim formula relatif (JFR) digunakan. 22.4 dm mol –1 24 dm mol –1
3
3
3
3
3.2 Konsep Mol 22400 cm mol –1 24 000 cm mol –1
1. Satu mol, dengan simbol 'mol' sesuatu bahan × Isi padu molar
ditakrifkan sebagai: Bilangan Isi padu BIlangan mol, n
Isi padu
23
Bahan yang mengandungi 6.02214076 × 10 entiti mol = Isi padu molar
asas bahan tersebut.
÷ Isi padu molar

26

3.3 Formula Kimia 3.
Formula kimia yang
1. Formula kimia ialah satu perwakilan bagi menunjukkan nisbah
sesuatu bahan kimia dengan menggunakan huruf Formula paling ringkas bilangan
bagi mewakili atom dan nombor subskrip untuk empirik atom setiap jenis unsur
menunjukkan bilangan setiap jenis atom yang terdapat Formula dalam sesuatu sebatian.
di dalam entiti asas bahan itu kimia
Contoh: Formula kimia yang
Berdasarkan formula kimia di bawah, kita mengetahui: Formula menunjukkan bilangan
molekul sebenar atom setiap
Air terdiri daripada hidrogen dan oksigen unsur dalam satu molekul
H O Jisim molekul relatif sesuatu sebatian.
©PAN ASIA PUBLICATIONS
2 = 2(1) + 16

2 atom 1 atom = 18 3.4 Persamaan Kimia
Nisbah hidrogen kepada oksigen
hidrogen oksigen = 2 : 1 1. Persamaan kimia ialah penerangan yang tepat
tentang sesuatu tindak balas kimia.
2. Formula molekul hanya dapat ditentukan sekiranya 2. Persamaan kimia boleh ditafsirkan dari aspek:
kita mengetahui formula empirik dan jisim molar (a) kualitatif - Memberitahu bahan tindak balas
ATAU jisim molekul relatif bahan itu. dan hasil tindak balas yang terlibat dalam tindak
balas, dan keadaan fizik bahan tindak balas dan
Formula molekul = (Formula empirik) n hasil tindak balas.
(b) kuantitatif - Memberitahu nisbah yang tepat
n × Formula empirik = Jisim molar (bilangan mol) bahan tindak balas dan hasil
tindak balas dalam suatu tindak balas.






KERTAS 1

Setiap soalan diikuti oleh empat pilihan jawapan, A, B, C dan D. Pilih satu jawapan sahaja.


3.1 Jisim Atom Relatif dan Jisim
Molekul Relatif CO 2 C H 10 O 2 N 2
4
1. Mengapakah karbon-12 dipilih sebagai atom piawai
KLON untuk menentukan jisim atom relatif unsur-unsur lain?
SPM
SPM
A Karbon mempunyai tiga isotop. W X Y Z
B Karbon merupakan pepejal dan lebih mudah Rajah 1
dikendalikan.
C Karbon lebih berat daripada oksigen dan hidrogen. Belon manakah yang menjadi paling kecil selepas
D Karbon terletak dalam Kumpulan 14 dalam Jadual satu hari? KBAT Mengaplikasi
Berkala Unsur. [JAR: H = 1, C = 12, N = 14, O = 16]
A W C Y
2. Sebatian dengan formula X CO mempunyai jisim B X D Z
2
3
KLON formula relatif 138. Apakah jisim atom relatif X?
SPM
SPM 4. Formula kimia bagi kalium heksasianoferat(II) ialah
[JAR: C = 12 , O = 16] KBAT Mengaplikasi
KLON
A 39 C 78 SPM K Fe(CN) . Apakah jisim formula relatifnya?
6
4
SPM
B 69 D 110 KBAT Mengaplikasi
[JAR: C = 12, N = 14, K = 39, Fe = 56]
3. Ahmad mengisi empat jenis gas ke dalam empat belon A 121 C 238
KLON seperti yang ditunjukkan dalam Rajah 1. B 199 D 368
SPM
SPM
27
Soalan 3:
Semakin kecil saiz zarah, semakin mudah zarah menembusi membran separa telap. Oleh itu, saiz belon akan berkurang. TIP SOS
27 27

KERTAS 2

Bahagian A
Jawab semua soalan.

1. (a) (i) Apakah formula kimia bagi molekul ammonia? [1 markah]
KLON

SPM
SPM
(ii) Apakah nama isotop unsur yang digunakan sebagai piawai untuk menentukan jisim atom relatif unsur
lain? [1 markah]
©PAN ASIA PUBLICATIONS


(b) (i) Berapakah jisim 6.0 dm gas ammonia, NH pada keadaan bilik? KBAT Mengaplikasi [2 markah]
3
3
[1 mol gas menempati 24 dm pada keadaan bilik; jisim molar NH = 17 g mol ]
–1
3
3




(ii) Berapakah bilangan molekul dalam gas ammonia 6.0 dm ? KBAT Mengaplikasi [1 markah]
3
[Pemalar Avogadro, N = 6.02 × 10 mol ]
–1
23
A





(iii) Terangkan secara ringkas kaitan antara isi padu, jisim dan bilangan molekul ammonia dalam 1(b)(i) dan
1(b)(ii) pada keadaan bilik. [3 markah]




2. Atom adalah sangat kecil dan tidak mungkin untuk menimbang jisim satu atom dengan sebarang penimbang
KLON elektronik. Oleh itu, ahli kimia membandingkan jisim sesuatu atom dengan atom piawai. Jisim yang diperoleh melalui
SPM
SPM 1
perbandingan disebut sebagai jisim atom relatif. Rajah 1 menunjukkan perbandingan jisim atom litium dengan 12
atom karbon-12.
1
12 atom karbon-12
Li C-12

1
12 atom karbon-12

Rajah 1
(a) Apakah maksud jisim atom relatif? [1 markah]



33
Soalan 1:
(b) (i) (b) (iii) Apabila menerangkan perkaitan, hubungkaitkan
Jisim (g) isi padu, jisim dan bilangan molekul dengan
× Jisim molar ÷ Jisim molar bilangan mol. TIP SOS
× N A × Isi padu molar
33
Bilangan zarah Bilangan mol Isi padu gas 33
÷ N A ÷ Isi padu molar

Bahagian B

7. (a) Persamaan kimia berikut menunjukkan pembakaran karbon.
KLON
SPM
SPM
2C(p) + O (g) → 2CO(g)
2
Berdasarkan persamaan, berikan dua maklumat kualitatif dan satu maklumat kuantitatif. [3 markah]
(b) Hidrokarbon X terdiri daripada 82.75% karbon dan 17.25% hidrogen mengikut jisim. Jisim molekul relatif
hidrokarbon X ialah 58.
(i) Tentukan formula empirik hidrokarbon X. [4 markah]
(ii) Apakah formula molekul hidrokarbon X? [2 markah]
©PAN ASIA PUBLICATIONS
(c) Baja yang baik mengandungi peratusan nitrogen mengikut jisim yang lebih tinggi. Berikut ialah dua jenis baja.

Urea, CO(NH ) (NH ) PO 4
2 2
4 3
Bandingkan peratusan nitrogen mengikut jisim bagi kedua-dua baja. Kemudian, kenal pasti dan terangkan baja
manakah merupakan baja yang lebih baik. KBAT Mengaplikasi [6 markah]
[JAR: H = 1, C = 12, N = 14, O = 16, P = 31]


Bahagian C

8. (a) Jisim atom relatif satu atom unsur dibandingkan dengan atom piawai. KBAT Mengaplikasi
Dengan menggunakan idea di atas, tentukan: [4 markah]
(i) bilangan kali 2 atom bromin lebih berat daripada 5 atom oksigen.
[JAR: O = 16; Br = 80]
(ii) bilangan atom karbon yang mempunyai jisim yang sama dengan 2 atom kripton.
[JAR: C = 12; Kr = 84]
(b) Rajah 5 menunjukkan dua kaedah yang digunakan di dalam makmal untuk menentukan formula empirik sesuatu
sebatian.

Kaedah I Kaedah II

Penutup
Kuprum(ll) oksida
Pita
Gas hidrogen
magnesium
Mangkuk pijar kering
Tabung
pembakaran
Panaskan
Panaskan


Rajah 5
Bandingkan kedua-dua kaedah ini dengan merujuk kepada aspek yang berikut: KBAT Mencipta [6 markah]
• Kaedah yang digunakan untuk menentukan formula empirik logam oksida.
• Perubahan jisim awal bahan tindak balas dan jisim akhir hasil tindak balas.
• Mengapakah terdapat perubahan jisim pada bahan tindak balas dan hasil tindak balas?

(c) Pernyataan di bawah adalah tentang logam Y.

Logam Y terletak lebih tinggi daripada hidrogen dalam siri kereaktifan.
Huraikan satu eksperimen untuk menentukan formula empirik oksida logam Y. KBAT Mencipta [10 markah]
Jawapan anda hendaklah merangkumi prosedur eksperimen dan pengiraan formula empirik.


38 Soalan 7: Soalan 8:
TIP SOS (c) Pastikan anda menggunakan kata adjektif superlatif untuk (b) Rujuk siri kereaktifan untuk menentukan kaedah manakah yang harus
digunakan untuk menentukan formula empirik.
menerangkan perbandingan.
(c) Hanya gunakan anu dalam pengiraan. Anda tidak dibenarkan mereka
Soalan 8:
38 (a) Pertimbangkan formula sebarang data.
Bilangan atom P × JAR atom P =
Bilangan kali lebih berat × (bilangan atom Q × JAR atom Q)

KERTAS 3

Anda diminta untuk menentukan formula empirik magnesium oksida. Dengan merujuk Rajah 1, jalankan eksperimen
yang berkaitan.


Mangkuk pijar dan Mangkuk pijar, penutupnya Pita magnesium dipanaskan Mangkuk pijar, penutupnya
penutupnya ditimbang. dan pita magnesium sehingga bertindak balas dan magnesium oksida
ditimbang. lengkap dengan oksigen. yang terhasil ditimbang
selepas disejukkan.

©PAN ASIA PUBLICATIONS
Penutup Pita
Mangkuk magnesium Serbuk
putih
pijar Pita
ON ON magnesium ON
OFF Penimbang OFF OFF
elektronik Panaskan
Rajah 1

(a) Nyatakan dua pemerhatian yang boleh diperoleh daripada eksperimen. [2 markah]
(b) Nyatakan inferens yang sepadan dengan pemerhatian di (a). [2 markah]
(c) Rekodkan bacaan dalam dua tempat perpuluhan bagi: [3 markah]
(i) Jisim mangkuk pijar dengan penutup: ...............g
(ii) Jisim mangkuk pijar dengan penutup dan pita magnesium: ...............g
(iii) Jisim mangkuk pijar dengan penutup dan magnesium oksida selepas disejukkan: ...............g
(d) Berapakah jisim magnesium dan jisim oksigen yang digunakan dalam tindak balas itu? [3 markah]
(e) Tentukan formula empirik magnesium oksida. [3 markah]
[JAR: Mg = 24 ; O = 16]
(f) Merujuk kepada jawapan di (e), tentukan bilangan mol magnesium yang bertindak balas dengan 2 mol atom
oksigen. [3 markah]

Nota:
Jika anda tidak dapat menjalankan eksperimen seperti yang dihuraikan di atas, anda boleh menjawab soalan ini
dengan menggunakan sampel data yang berikut:


Jisim mangkuk pijar dengan penutup. Jisim mangkuk pijar dengan penutup Jisim mangkuk pijar dengan penutup
dan pita magnesium. dan magnesium oksida selepas
disejukkan.




Penutup
Pita
Serbuk
Mangkuk magnesium putih
pijar
ON 38.4972 g Penimbang ON 39.2210 g ON 39.7025 g
OFF OFF OFF
elektronik










39
Soalan (a): Soalan (b):
Pemerhatian tidak melibatkan perubahan angka pada penimbang elektronik. Inferens ialah kesimpulan awal sesuatu pemerhatian. Inferens
merupakan penerangan logik tentang sesuatu pemerhatian yang telah TIP SOS
berlaku.

5 Ikatan Kimia
Bab





NOTA


5.1 Asas Pembentukan Sebatian 5. Terdapat tiga jenis ikatan kovalen:

1. Sebilangan besar unsur akan berpadu antara satu Bilangan
©PAN ASIA PUBLICATIONS
sama lain untuk membentuk sebatian. pasangan elektron Contoh
2. Mengapakah unsur perlu membentuk sebatian? yang dikongsi
Kerana sebatian lebih stabil daripada unsur bebas.
Pembentukan sebatian mengakibatkan pembentukan X X Y atau X Y
ikatan kimia. 1
3. Dalam pembentukan ikatan kimia, setiap atom akan Ikatan kovalen tunggal
mengubah susunan elektronnya untuk mencapai
susunan elektron yang stabil melalui:
(a) pemindahan elektron X X Y atau X Y
X
(b) perkongsian elektron 2
4. Terdapat dua jenis ikatan kimia: Ikatan kovalen ganda dua
(a) Ikatan ion
(b) Ikatan kovalen X X Y atau X Y
X
X
3
5.2 Ikatan Ion
Ikatan kovalen ganda tiga
1. Ikatan ion ialah ikatan kimia yang terbentuk melalui
pemindahan elektron dari atom logam kepada atom
bukan logam. 5.4 Ikatan Hidrogen
2. Atom logam menderma elektron valensnya untuk
mencapai susunan elektron duplet atau oktet yang 1. Terdapat beberapa atom yang mempunyai
stabil. Kation terbentuk. keelektronegatifan tinggi. Ini termasuklah atom
3. Elektron dipindahkan ke petala valens atom bukan oksigen, nitrogen atau fluorin.
logam. 2. Ikatan hidrogen ialah daya tarikan antara atom
4. Atom bukan logam menerima elektron untuk hidrogen yang terikat kepada atom yang mempunyai
mencapai susunan elektron oktet yang stabil. Anion keelektronegatifan yang tinggi, sama ada dengan atom
terbentuk. nitrogen, atom oksigen atau atom fluorin; terhadap
5. Ion-ion yang berlawanan cas ini tertarik antara atom nitrogen, atom oksigen atau atom fluorin dalam
satu sama lain oleh daya elektrostatik yang kuat. molekul lain.
Daya elektrostatik yang kuat ini menjurus kepada Contoh:
pembentukan ikatan ion (ikatan elektrovalen). Ikatan hidrogen di antara dua molekul air, H O.
2

H H
5.3 Ikatan Kovalen O Atom oksigen,
O dengan
1. Ikatan kovalen ialah ikatan kimia yang terbentuk keelektronegatifan
melalui perkongsian elektron valens antara atom- Ikatan yang tinggi
hidrogen
atom bukan logam.
2. Atom-atom bukan logam termasuklah: H
(a) Unsur Kumpulan 15, 16, 17 O
(b) Karbon dan silikon dalam Kumpulan 14 Ikatan kovalen
(c) Hidrogen H
3. Apabila berkongsi elektron, pasangan elektron 3. Beberapa fenomena dalam kehidupan seharian yang
yang dikongsi membentuk ikatan kovalen antara berkait rapat dengan ikatan hidrogen:
dua atom. (a) Rambut yang basah melekat sesama sendiri.
4. Atom-atom yang terikat bersama oleh ikatan kovalen (b) Menyelak helaian kertas menjadi lebih mudah
menghasilkan molekul. apabila hujung jari dibasahkan dengan air.




54

4. Jadual di bawah menunjukkan takat lebur dan takat 4. Oleh itu, daya tarikan elektrostatik antara lautan
didih klorin dan etanol. elektron dengan ion logam terbentuk. Maka, ikatan
logam terbentuk.
Bahan Takat lebur ( C) Takat didih ( C)
o
o
Klorin –101.5 –34 Elektron + + + + + + + + + + Ion logam
yang bercas
Etanol –114.1 78 valens + + + + + + + + + + positif
+ + + + + + + + + +
(a) Walaupun takat didih klorin dan etanol adalah + + + + + + + + + +
rendah, namun takat didih etanol adalah lebih + + + + + + + + + +
tinggi daripada klorin disebabkan oleh kehadiran Elektron valens yang
ikatan hidrogen antara dua molekul etanol. dinyahsetempatkan
©PAN ASIA PUBLICATIONS
(b) Lebih banyak tenaga haba diperlukan untuk dari lautan elektron]
mengatasi daya tarikan van der Waals antara 5. Logam boleh mengkonduksikan elektrik kerana
molekul etanol di samping memutuskan ikatan elektron valens yang dinyahsetempatkan di dalam
hidrogen antara molekul etanol. lautan elektron boleh bergerak bebas dan membawa
(c) Keterlarutan etanol di dalam air juga cas elektrik dari terminal negatif ke terminal positif.
disebabkan oleh kehadiran ikatan hidrogen
antara molekul etanol dengan molekul air. 5.7 Sebatian Ion dan Sebatian
Kovalen
5.5 Ikatan Datif
1. Kekonduksian elektrik
1. Ikatan datif atau ikatan koordinat merupakan (a) Dalam keadaan pepejal, sebatian ion tidak
ikatan kovalen antara dua atom, yang mana pasangan mengkonduksikan elektrik kerana ion tertarik
elektron yang dikongsi berasal daripada satu atom antara satu sama lain oleh daya elektrostatik yang
sahaja. kuat. Maka, ion-ion ini tidak dapat bergerak
2. Ion hidroksonium dan ion ammonium adalah dua bebas.
contoh ion yang mempunyai ikatan datif. (b) Sebatian ion boleh mengkonduksikan elektrik
(a) Ion hidroksonium dalam keadaan leburan atau larutan akueus
kerana ion boleh bergerak bebas dan membawa
Ion hidroksonium yang terbentuk cas elektrik.
Ion hidrogen yang melalui ikatan datif antara ion (c) Sebatian kovalen tidak mengkonduksikan
tiada elektron hidrogen dengan atom oksigen
dalam petala. dalam molekul air. elektrik dalam semua keadaan kerana mereka
terdiri daripada molekul neutral. Tiada ion yang
H H + bergerak bebas.

H O + H + H O H 2. Kelarutan di dalam air dan pelarut organik
(a) Kebanyakan sebatian ion boleh larut di dalam
air.
(b) Sebatian ion tidak boleh larut di dalam pelarut
Pasangan elektron bebas dalam molekul organik.
air dikongsikan dengan ion hidrogen.
(c) Kebanyakan sebatian kovalen boleh larut di
(b) Ion ammonium dalam pelarut organik.
H + (d) Sebatian kovalen tidak boleh larut di dalam air.
H N H + H + H N H 3. Takat lebur dan takat didih
(a) Kation dan anion di dalam kekisi sebatian ion
H saling tertarik antara satu sama lain oleh daya
H elektrostatik yang kuat. Tenaga haba yang
lebih banyak diperlukan untuk mengatasi daya
Ion ammonium yang terbentuk melalui ikatan datif antara elektrostatik yang kuat.
ion hidrogen dengan atom nitrogen dalam ammonia.
(b) Disebabkan takat lebur dan takat didih yang
tinggi, sebatian ion biasanya wujud sebagai
5.6 Ikatan Logam pepejal yang tidak mudah meruap.
1. Atom logam mempunyai 1, 2, atau 3 elektron valens. (c) Molekul dalam sebatian kovalen tertarik
2. Walaupun dalam keadaan pepejal, elektron antara satu sama lain oleh daya tarikan van der
valens atom logam masih mudah dilepaskan dan Waals yang lemah. Tenaga haba yang sedikit
dinyahsetempatkan. Ion logam yang bercas positif diperlukan untuk mengatasi daya tarikan van der
akan terbentuk. Waals antara molekul yang lemah.
3. Semua elektron valens yang dinyahsetempatkan (d) Disebabkan takat lebur dan didih yang rendah,
bergerak bebas di antara struktur logam dan sebatian kovalen biasanya wujud sebagai cecair
membentuk lautan elektron. yang mudah meruap.
55

KERTAS 1

Setiap soalan diikuti oleh empat pilihan jawapan, A, B, C dan D. Pilih satu jawapan sahaja.

5.1 Asas Pembentukan Sebatian Berapakah bilangan elektron valens dalam atom
kalium?
1. Ikatan ion terbentuk apabila.... A 1 C 8
A atom bukan logam berkongsi elektron. B 7 D 9
B nukleus atom menarik elektron valens.
C nukleus atom bukan logam saling tertarik antara 6. Atom unsur E mempunyai 12 neutron. Nombor
satu sama lain. KLON nukleon bagi unsur E ialah 23. Atom E melepaskan
©PAN ASIA PUBLICATIONS
SPM
D atom logam memindahkan elektron kepada atom SPM elektron untuk membentuk ion E. Berapakah bilangan
bukan logam. elektron dalam ion E?
A 1 C 10
2. Atom manakah yang membentuk kation? B 8 D 11
KLON A Klorin
SPM
SPM
B Oksigen 5.2 Ikatan Ion
C Natrium
D Karbon 7. Rajah 2 menunjukkan seekor siput. Cangkerang siput
KLON mengandungi satu sebatian ion semula jadi.
SPM
SPM
3. Apakah maksud ikatan kovalen?
KLON A Ikatan yang terbentuk apabila atom-atom logam
SPM
SPM
berkongsi elektron antara satu sama lain untuk
mencapai susunan elektron yang stabil. Rajah 2
B Ikatan yang terbentuk apabila atom-atom bukan Selain karbon, apakah unsur yang terkandung dalam
logam berkongsi elektron untuk mencapai susunan sebatian ion itu?
elektron yang stabil. A Kalsium dan oksigen
C Ikatan yang terbentuk apabila atom bukan logam B Natrium dan oksigen
memindahkan elektron kepada atom logam. C Kalsium dan hidrogen
D Ikatan yang terbentuk apabila atom logam D Natrium dan hidrogen
memindahkan elektron kepada atom bukan logam.
8. Bahan manakah yang merupakan sebatian ion?
4. Pernyataan manakah yang paling baik menerangkan KLON A Karbon monoksida, CO
SPM
KLON pembentukan ikatan kovalen? SPM B Sulfur trioksida, SO
SPM 3
SPM
A Atom logam berkongsi elektron dengan atom C Silikon dioksida, SiO
2
bukan logam. D Magnesium oksida, MgO
B Atom bukan logam berkongsi elektron dengan
atom bukan logam. 9. Sebatian manakah yang terbentuk melalui pemindahan
C Atom logam menderma elektron manakala atom KLON elektron?
SPM
bukan logam menerima elektron. SPM A Hidrogen klorida, HCl C Ammonia, NH
D Atom bukan logam menderma elektron manakala B Litium oksida, Li O D Oksigen, O 3
atom logam menerima elektron. 2 2
10. Rajah 3 menunjukkan susunan elektron bagi satu
5. Rajah 1 menunjukkan susunan elektron bagi ion KLON sebatian kimia.
SPM
KLON kalium. SPM
SPM
SPM + 2– +
+
Q R Q
K
Rajah 3
Rajah 1
Apakah unsur yang diwakili oleh Q dan R?



56 Soalan 2: Soalan 8:
TIP SOS Kation ialah ion positif yang terhasil apabila atom neutral melepaskan Sebatian ion terbentuk apabila logam bertindak balas dengan bukan logam.
elektron valensnya.
Soalan 6:
56 Nombor nukleon - Nombor proton (bilangan proton) = Bilangan neutron

Bahagian B

6. (a) Jadual 2.1 menunjukkan nombor proton bagi tiga unsur X, Y dan Z. Huruf yang digunakan tidak mewakili simbol
KLON yang sebenar bagi unsur-unsur tersebut.
SPM
SPM
Unsur Nombor proton
X 6
Y 12
Z 17
Jadual 2.1
©PAN ASIA PUBLICATIONS
(i) Tuliskan susunan elektron bagi ion Z. [1 markah]
(ii) Tuliskan formula bagi sebatian yang terbentuk antara unsur Y dengan Z. [1 markah]
(iii) Nyatakan dua sifat fizik bagi sebatian yang terbentuk antara unsur Y dengan Z. [2 markah]
(iv) Lukis susunan elektron bagi sebatian yang terbentuk antara unsur X dengan Z. KBAT Mencipta [2 markah]

(b) Jadual 6.2 menunjukkan beberapa sifat fizik bagi dua sebatian, U dan V.

Takat lebur Takat didih Keterlarutan Keterlarutan dalam
Sebatian
(°C) (°C) dalam air pelarut organik
U 600 1000 Larut Tidak larut
V –95 86 Tidak larut Larut
Jadual 2.2
(i) Apakah keadaan fizik bagi sebatian U dan V pada suhu bilik? [2 markah]
(ii) Nyatakan jenis sebatian bagi U dan V. [2 markah]

7. Etanol, C H OH boleh larut di dalam air disebabkan pembentukan ikatan hidrogen antara molekul etanol dengan
2
5
molekul air.
(a) Apakah maksud ikatan hidrogen? [1 markah]
(b) Lukiskan ikatan hidrogen yang terbentuk antara etanol dengan air. [1 markah]

H H
H
H C C O H O

H H H

(c) Ali menjatuhkan beberapa helai kertas A4 secara tidak sengaja ke atas lantai yang basah. Semasa dia cuba
memisahkan kertas itu, kertas didapati melekat antara satu sama lain. Terangkan mengapa.. KBAT Mengaplikasi
[3 markah]
(d) Saiz molekul butana, C H adalah lebih besar daripada etanol, C H OH. Apabila saiz molekul meningkat, daya
2
5
4
10
tarikan antara molekul menjadi lebih kuat. Walau bagaimanapun, pada suhu bilik butana wujud sebagai gas
manakala etanol wujud sebagai cecair. Terangkan secara ringkas fenomena ini. KBAT Mengaplikasi [4 markah]
(e) Dengan menggunakan struktur Lewis, lukis pembentukan ion ammonium daripada molekul ammonia dan ion
hidrogen. [2 markah]
(f) Terangkan pembentukan ikatan datif dalam ion ammonium. [1 markah]









66 Soalan 6: Soalan 7:
TIP SOS (b) (i) Pertimbangkan takat lebur dan takat didih sebatian untuk (f) Ikatan datif merupakan ikatan kovalen antara dua atom yang mana
pasangan elektron yang dikongsi berasal daripada satu atom sahaja. Ikatan
menentukan keadaan fizik sebatian itu pada suhu bilik.
datif juga dikenali sebaga ikatan koordinat.
66

KERTAS 3


Anda dikehendaki membandingkan kekonduksian elektrik antara leburan X dan leburan Y.
Sediakan susunan radas seperti dalam Rajah 1 dan jalankan eksperimen mengikut prosedur yang diberikan.

Prosedur:
1. Isi mangkuk pijar dengan pepejal X hingga separuh penuh. Bateri
2. Letakkan elektrod karbon ke dalam pepejal X. Suis
3. Lengkapkan litar dengan menyambungkan elektrod karbon ke suis, Mentol
©PAN ASIA PUBLICATIONS
mentol dan bateri. Elektrod
4. Hidupkan suis dan perhatikan sama ada mentol menyala atau tidak. Mangkuk karbon
pijar
Matikan suis. Pepejal X
5. Kemudian, panaskan pepejal X sehingga menjadi leburan. Hidupkan
suis sekali lagi dan perhatikan sama ada mentol menyala atau tidak. Panaskan
6. Langkah 1 hingga 5 diulang dengan menggunakan pepejal Y.
Rajah 1
Berdasarkan eksperimen yang dijalankan, jawab soalan yang berikut.
1. Lengkapkan Jadual 1. [6 markah]
Sebatian Keadaan fizik Pemerhatian Inferens
Pepejal
X
Leburan
Pepejal
Y
Leburan
Jadual 1

2. Untuk eksperimen ini, nyatakan: [3 markah]
(a) Pemboleh ubah dimanipulasikan
(b) Pemboleh ubah bergerak balas
(c) Pemboleh ubah dimalarkan
3. Nyatakan satu hipotesis untuk eksperimen ini. [2 markah]
4. Nyatakan definisi secara operasi bagi kekonduksian elektrik dalam eksperimen ini. [2 markah]
5. Terangkan mengapa leburan sulfur tidak boleh mengkonduksikan elektrik. [2 markah]



Nota:
Sekiranya anda tidak dapat menjalankan eksperimen seperti yang dihuraikan di atas, anda boleh menjawab soalan
dengan menggunakan sampel data yang berikut:


Sebatian Keadaan fizik Pemerhatian Inferens
Pepejal Mentol tidak menyala Sebatian X boleh mengkonduksikan elektrik
X Leburan Mentol menyala dalam keadaan leburan tetapi tidak dalam
keadaan pepejal.
Pepejal Mentol tidak menyala Sebatian Y tidak boleh mengkonduksikan
Y elektrik dalam keadaan pepejal dan leburan.
Leburan Mentol tidak menyala















68

Jawapan





BAB 1
BAB 1 sekiranya berlaku kemalangan. (b) (i) Racun serangga, pewarna dan
29. D Kebuk wasap ialah satu almari khas detergen
Kertas 1 yang digunakan untuk menjalankan (ii) Racun serangga: untuk
eksperimen yang melibatkan membunuh serangga
1. C pembebasan gas toksik. Pewarna: untuk memberikan
2. D 30. A warna atau memulihkan
3. C Tenaga bukan suatu jirim. Oleh itu, 31. A Penyulingan berperingkat adalah warna yang telah hilang
tenaga bukan bahan kimia. untuk memisahkan pecahan petroleum semasa pemprosesan makanan
4. B Fungisid adalah untuk membunuh berdasarkan perbezaan takat didihnya. Detergen: untuk mencuci fabrik
©PAN ASIA PUBLICATIONS
kulat, pestisid adalah untuk 32. B Etanol mendidih apabila suhu (c) (i) Perunding kosmetik
membunuh haiwan perosak. mencapai sekitar 78 ˚C, manakala (ii) Ahli bioteknologi
5. D Penstabil digunakan untuk air mendidih pada suhu 100 ˚C. Oleh (iii) Ahli nutrisi
membaurkan minyak atau lemak dan itu, penyulingan digunakan untuk 2. (a) Kaedah saintifik yang sistematik
air supaya tidak terasing. Pemekat memisahkan etanol yang terlarut di untuk menyelesaikan masalah yang
adalah untuk memekatkan makanan dalam air. berkaitan dengan sains.
dan pengawet digunakan untuk 33. B Buret dapat mengukur isi padu (b) (i) Pemboleh ubah dimanipulasikan
memperlahankan kadar proses larutan dengan jitu sehingga dua titik : Jumlah luas permukaan
pereputan makanan. perpuluhan mengikut kejituannya. yang terdedah kepada cahaya
6. B Natrium nitrit ialah pengawet yang 34. B matahari
menjadikan daging tahan lebih lama. 35. C Fenolftalein berubah dari merah Pemboleh ubah bergerak balas :
7. B jambu menjadi tidak berwarna apabila Kadar penyejatan
8. B Ahli nutrisi mengkaji nilai nutrisi larutan beralkali dineutralkan pada (ii) Kertas turas yang tidak dilipat
makanan. Ahli dietetik ialah pakar takat akhir. menjadi kering tetapi kertas
pemakanan yang mengubah suai 36. B Gas yang terbebas dari anod ialah gas turas yang dilipat masih basah.
diet pesakit berdasarkan penyakit oksigen. Jadi, gas ini diuji dengan (iii) Semakin besar luas permukaan
dan keperluan pesakit. Jurutera menggunakan sebatang kayu uji yang terdedah, semakin tinggi
nanoteknologi mempelajari benda berbara. kadar penyejatan.
baharu yang di peringkat molekul 37. A (c) Membuat pemerhatian, membuat
untuk meningkatkan tahap kesihatan, 38. A inferens, mengenal pasti masalah,
sains, teknologi, dan persekitaran. 39. A Logam alkali sangat reaktif dan membuat hipotesis, mengenal pasti
Bab 1 10. D Hipotesis adalah untuk mengesahkan 40. A Hidrokarbon mudah terbakar dan ubah, merancang eksperimen,
9. B
pemboleh ubah, mengawal pemboleh
cenderung bertindak balas dengan air
dan oksigen di udara.
sama ada sesuatu inferens adalah
mengumpul data, mentafsir data dan
benar atau tidak.
harus disimpan di tempat yang jauh
membuat kesimpulan.
inferens
bermaksud
11. A Membuat
dari sumber haba.
membuat penjelasan tentang sesuatu 41. A Argentum nitrat mudah terurai. Maka, 3. (a) Dilarang makan, minum atau berlari
di dalam makmal.
pemerhatian berdasarkan pengalaman perlu disimpan di tempat yang jauh Dilarang menuang semula bahan
yang lalu. dari cahaya matahari. kimia ke dalam botol reagen.
12. A 42. B Merkuri, plumbum, arsenik, kadmium (b) Gunakan kaca mata keselamatan
13. A Untuk menguji hipotesis, satu dan kromium merupakan contoh- apabila mencampur atau
eksperimen perlu dijalankan. contoh logam berat. memanaskan bahan kimia.
14. D 43. C Bahan kimia yang beracun mesti Jauhkan bahan mudah terbakar
15. D Hipotesis ialah satu pernyataan yang disimpan di tempat yang elok dan daripada sumber haba.
menghubungkaitkan pemboleh ubah tidak mudah dicapai. Oleh itu, harus (c) (i) Untuk mengelakkan habuk atau
dimanipulasikan dengan pemboleh dikunci di dalam kabinet. percikan bahan kimia daripada
ubah bergerak balas. 44. D terkena mata secara tidak
16. B 45. C Menambahkan air ke dalam asid pekat sengaja.
17. C adalah sangat eksotermik dan haba (ii) Untuk melindungi organ
18. B yang terlepas boleh mengewapkan pernafasan daripada bahan
19. C asid yang bersifat mengakis. (Sentiasa kimia bertoksik, sama ada
20. B tambahkan asid ke dalam air). dalam bentuk serbuk atau
21. B 46. D wasap.
22. A 47. B (iii) Untuk melindungi tangan
23. B Jisim bikar dan isi padu bikar 48. D daripada sebarang kecederaan,
tidak mempengaruhi keputusan 49. D pendedahan kepada bahan
eksperimen. Jenis garam yang 50. A Menulis laporan adalah untuk kimia atau jangkitan.
digunakan (garam terlarutkan menyimpan dokumentasi bagi 4. (a) Kalium: Disimpan di dalam minyak
atau garam tak terlarutkan), akan rujukan pada masa depan. Data yang parafin
mempengaruhi keputusan eksperimen dikumpulkan tidak boleh diubah dan Hidrogen peroksida: Disimpan di
dan mesti dimalarkan. saintis harus jujur dalam merekod dalam botol gelap.
24. C keputusan yang diperoleh. Lebih Etanol: Disimpan di tempat yang
25. B Eyewash ialah peralatan keselamatan banyak pengukuran harus dilakukan teduh dan jauh daripada cahaya
di dalam makmal. untuk mendapatkan nilai purata demi matahari dan sumber haba.
26. A Kaca mata keselamatan ialah alat meningkatkan kejituannya. (b) (i) Fenomena di mana seseorang
pelindung diri yang harus dipakai oleh terdedah kepada merkuri pada
seseorang apabila mengendalikan Kertas 2 kuantiti yang tertentu sama ada
eksperimen yang berbahaya. disedut secara tidak sengaja
27. A Bahagian A atau melalui sentuhan ke atas
28. C Eyewash ialah peralatan keselamatan 1. (a) Satu bidang sains yang mengkaji tumpahan merkuri sehingga
untuk membersihkan bahagian mata struktur, sifat, komposisi dan
interaksi antara jirim.
126

28. D Serbuk zink dalam Eksperimen II garam per 1 cm air dalam B. Oleh itu, (ii)
3
mempunyai jumlah luas permukaan 3 g garam larut dengan lebih cepat di Jisim zink (g)
yang lebih besar. Kadar tindak balas dalam 200 cm air.
3
bagi Eksperimen II adalah lebih 45. B Suhu dan kepekatan larutan yang 5.00
tinggi. Isi padu gas yang terhasil lebih tinggi akan meningkatkan kadar
adalah sama kerana kepekatan dan tindak balas. Lengkung pada
suhu 30 °C
isi padu asid yang digunakan adalah 46. D
sama. 47. A Menurut hukum tekanan, tekanan
29. C Lengkung Q menunjukkan kadar yang lebih tinggi akan menyebabkan 1.75
tindak balas yang lebih tinggi. Oleh suhu menjadi lebih tinggi.
itu, kepekatan hidrogen peroksida 48. D Dalam tindak balas, larutan
yang lebih tinggi diperlukan. Isi padu kuprum(II) sulfat berfungsi sebagai t 1 Masa (s)
gas yang terhasil dalam lengkung Q mangkin. Serbuk magnesium 3. (a) (i) Set I: Kadar tindak balas purata
adalah lebih rendah. Maka, bilangan mempunyai jumlah luas permukaan 30 3 –1
©PAN ASIA PUBLICATIONS
mol hidrogen peroksida perlulah lebih yang lebih besar berbanding dengan = 1.5 = 20 cm min
rendah. pita magnesium. Set II: Kadar tindak balas purata
30. A Kepekatan asid yang lebih tinggi 49. C Perlanggaran berkesan merupakan 50
3
menghasilkan kadar tindak balas perlanggaran yang menyebabkan = 1.5 = 33.33 cm min –1
yang lebih tinggi dengan kecerunan tindak balas kimia. (ii) Kadar tindak balas dalam Set II
yang lebih tinggi. Bilangan mol asid 50. B Menaikkan suhu akan meningkatkan lebih tinggi.
hidroklorik adalah lebih tinggi. Maka, tenaga kinetik zarah bahan tindak (iii) Pada suhu yang lebih tinggi,
isi padu gas yang terhasil lebih besar. balas. Justeru, meningkatkan tenaga kinetik zarah bertambah
31. C 350 kg = 1.167 kg min –1 frekuensi perlanggaran antara zarah- dan zarah bergerak dengan lebih
300 min zarah bahan tindak balas. cepat.
200 kg = 1.67 kg min –1 51. A Zarah juga memperoleh lebih
120 min 52. C Bilangan mol bahan tindak balas banyak tenaga untuk mengatasi
120 kg = 2 kg min –1 sepatutnya sama untuk menghasilkan tenaga pengaktifan.
kuantiti gas hidrogen yang sama.
60 min Frekuensi perlanggaran antara
+
100 kg = 1.11 kg min –1 ion H dengan kalsium karbonat
90 min Kertas 2 dalam Set II adalah lebih tinggi.
Dalam satu minit, 2 kg sulfur trioksida 1. (a) (i) Perubahan isi padu gas hidrogen Frekuensi perlanggaran
+
terhasil pada suhu 450 ºC. per unit masa. berkesan antara ion H dengan
32. D (ii) 2HCl + Zn → ZnCl + H kalsium karbonat dalam Set II
33. D Suhu yang lebih tinggi meningkatkan (iii) Perubahan isi padu gas. 2 adalah lebih tinggi.
2
tenaga kinetik zarah-zarah bahan (iv) Saiz zink (b) (i) & (ii)
tindak balas. (b) Apabila kentang dipotong menjadi Tenaga Bab 7
34. D Memanaskan asid akan meningkatkan kepingan yang lebih kecil.
suhu asid hidroklorik. Pada suhu Pada saiz yang lebih kecil, jumlah
yang lebih tinggi, kadar tindak balas luas permukaan yang terdedah E
adalah lebih tinggi. Kuprum(II) sulfat kepada air panas adalah lebih besar. a
merupakan mangkin dalam tindak Lebih banyak haba yang diserap E ' a
balas tersebut. Apabila air yang lebih untuk memasak kentang. Zn + 2HNO 3
banyak ditambahkan, kepekatan asid (c) Pengaratan dan fotosintesis.
berkurang dan ini akan mengurangkan 2. (a) Zn + H SO → ZnSO + H Zn(NO ) + H 2
3
kadar tindak balas. 2 4 4 2
35. A Mangkin menyediakan lintasan (b) (i) Semua asid sulfurik habis Lintasan tindak balas
digunakan.
alternatif dengan tenaga pengaktifan (ii) 1.75 g
yang lebih rendah. (c) 4. (a) Saiz kalsium karbonat.
36. C (b) Ukur perubahan isi padu karbon
37. A Asid sulfurik merupakan asid diprotik Asid Gas dioksida per unit masa.
yang kuat. Ia mempunyai kepekatan sulfurik hidrogen (c) Perubahan isi padu gas karbon
+
ion H yang tertinggi. dioksida dapat diperhatikan dan
38. A Mangkin menyediakan lintasan Buret boleh diukur dengan menggunakan
alternatif dengan tenaga pengaktifan Besen buret.
yang lebih rendah. (d) Suhu dan kepekatan asid hidroklorik.
39. A (e) (i) Eksperimen II. Kecerunan
40. D lengkung dalam Eksperimen II
41. D Mangan(IV) oksida berfungsi sebagai Zink Air adalah lebih tinggi.
mangkin dalam penguraian hidrogen (d) (i) Pada suhu yang lebih tinggi, (ii) Semua asid hidroklorik
peroksida. tenaga kinetik zarah bertambah dan kalsium karbonat habis
42. D Mengubah kepekatan atau isi padu dan zarah bergerak dengan lebih digunakan.
akan mempengaruhi bilangan mol cepat. (iii) Isi padu gas yang terkumpul
hidrogen peroksida dan menyebabkan Zarah juga memperoleh lebih adalah sama.
isi padu gas yang terbebas menjadi banyak tenaga untuk mengatasi Bilangan mol gas karbon
berlainan. dioksida dalam kedua-dua
43. A Mengurangkan saiz akan tenaga pengaktifan. eksperimen adalah sama.
Frekuensi perlanggaran antara
meningkatkan jumlah luas permukaan ion H dengan atom zink Bilangan mol asid dan kalsium
+
zink yang bertindak balas dengan bertambah. karbonat yang digunakan dalam
asid. kedua-dua eksperimen juga
44. B Garam halus larut dengan lebih cepat. Frekuensi perlanggaran sama.
berkesan antara ion H dengan
+
Terdapat 0.02 g garam per 1 cm air atom zink juga bertambah.
3
dalam A, tetapi terdapat hanya 0.015 g
139

©PAN ASIA PUBLICATIONS