1202 Bank Soalan Biologi Tingkatan 4

Kandungan

Mesti Tahu iii – viii 8Bab Sistem Respirasi dalam Manusia
dan Haiwan

Bab 1 Pengenalan kepada Biologi dan NOTA 73

Peraturan Makmal Kertas 1 74

NOTA 1 Kertas 2 79

Kertas 1 2 9Bab Nutrisi dan Sistem Pencernaan
Manusia
Kertas 2 5

2Bab NOTA 83

Biologi Sel dan Organisasi Sel Kertas 1 84
NOTA 7
Kertas 2 89

Kertas 1 8 Pengukuhan dan Pengujian

Kertas 2 13 Kemahiran Proses Sains untuk

Kertas 3 (Ujian Amali) 93

3Bab Pergerakan Bahan Merentasi 10Bab Pengangkutan dalam Manusia dan
Membran Plasma Haiwan

NOTA 17

Kertas 1 18 NOTA 95

Kertas 2 25 Kertas 1 96

Pengukuhan dan Pengujian Kertas 2 101

Kemahiran Proses Sains untuk 11Bab Keimunan Manusia
NOTA 104
Kertas 3 (Ujian Amali) 30

4Bab Komposisi Kimia dalam Sel Kertas 1 105
NOTA 31
Kertas 2 109

Kertas 1 32 12Bab Koordinasi dan Gerak Balas dalam
Manusia
Kertas 2 37

Pengukuhan dan Pengujian NOTA 112

Kemahiran Proses Sains untuk Kertas 1 113

Kertas 3 (Ujian Amali) 42 Kertas 2 119

5Bab Metabolisme dan Enzim 13Bab Homeostasis dan Sistem Urinari
NOTA 43 Manusia

Kertas 1 44 NOTA 122

Kertas 2 48 Kertas 1 123

Pengukuhan dan Pengujian Kertas 2 127

Kemahiran Proses Sains untuk 14Bab

Kertas 3 (Ujian Amali) 52 Sokongan dan Pergerakan dalam
Manusia dan Haiwan

6Bab Pembahagian Sel NOTA 130
NOTA 54
Kertas 1 131

Kertas 1 55 Kertas 2 136

Kertas 2 62 15Bab Pembiakan Seks, Perkembangan
dan Pertumbuhan dalam Manusia
Bab 7 Respirasi Sel
dan Haiwan
ii NOTA 66
NOTA 139
Kertas 1 66
Kertas 1 140
Kertas 2 70
Kertas 2 145
Pengukuhan dan Pengujian
Kemahiran Proses Sains untuk 72 Jawapan 148
Kertas 3 (Ujian Amali)

MESTI
TAHU Fakta Penting

Bab 1 Pengenalan kepada Biologi dan Peraturan Bab 9 Nutrisi dan Sistem Pencernaan Manusia
Makmal
1. Gizi seimbang ialah gizi yang mengandungi kesemua tujuh
1. Biologi ialah kajian tentang segala proses yang berkaitan kelas makanan dalam kadar yang betul dan kuantiti yang
dengan kehidupan dan hidupan. seimbang mengikut keperluan seseorang supaya kesihatan
yang optimum dapat dikekalkan.
2. Keselamatan dan peraturan dalam makmal biologi penting
untuk memastikan keselamatan murid yang membuat Bab 10 Pengangkutan dalam Manusia dan Haiwan
eksperimen, keselamatan sampel dan kebersihan makmal.
1. Hemofilia ialah penyakit keturunan yang disebabkan oleh
Bab 2 Biologi Sel dan Organisasi Sel kekurangan atau ketiadaan faktor pembeku dalam darah.

1. Sel ialah unit asas bagi semua organisma hidup. 2. Darah beku dipanggil trombus. Jika trombus bergerak
2. Sel → Tisu → Organ → Sistem → Organisma mengikut aliran darah, ia dipanggil embolus.

Fakta Penting (Bab 1 & 2) 1 @ Pan Asia Publications Sdn. Bhd. Fakta Penting (Bab 9 & 10) 7 @ Pan Asia Publications Sdn. Bhd.

Bab 4 Komposisi Kimia dalam Sel Bab 12 Koordinasi dan Gerak Balas dalam Manusia
1. Komposisi kimia dalam sel terdiri daripada air, karbohidrat,
1. Sistem saraf terdiri daripada sistem saraf pusat dan sistem
protein, lipid dan asid nukleik. saraf periferi.
2. Terdapat dua jenis karbohidrat, iaitu monosakarida dan
2. Asetilkolina, noradrenalina, serotonin dan dopamina
disakarida. merupakan jenis-jenis neurotransmiter.
3. Nukleotida terbina daripada bes bernitrogen, gula deoksiribosa
3. Tindakan refleks ialah suatu gerak balas automatik yang
dan kumpulan fosfat. berlaku dengan pantas dan tanpa dikawal oleh otak.

Bab 5 Metabolisme dan Enzim 4. Penyalahgunaan dadah dan alkohol mempengaruhi tindakan
1. Anabolisme ialah proses sintesis molekul kompleks daripada normal sistem saraf.

molekul ringkas.
2. Katabolisme ialah proses penguraian sebatian kompleks

kepada molekul yang ringkas.

Fakta Penting (Bab 4 & 5) 3 @ Pan Asia Publications Sdn. Bhd. Fakta Penting (Bab 12) 9 @ Pan Asia Publications Sdn. Bhd.

Bab 7 Respirasi Sel Bab 14 Sokongan dan Pergerakan dalam Manusia
dan Haiwan
1. Respirasi aerob ialah proses penguraian glukosa dengan
kehadiran oksigen untuk menghasilkan tenaga kimia. 1. Terdapat tiga jenis rangka, iaitu rangka hidrostatik, rangka
luar dan rangka dalam.
2. Respirasi berlaku di dalam mitokondrion dan sitoplasma.
2. Otot antagonis berlaku semasa pergerakan otot lengan dan
3. Fermentasi ialah proses penguraian glukosa yang tidak kaki semasa kita berjalan.
lengkap dalam keadaan bekalan oksigen terhad atau tanpa
oksigen langsung. 3. Cacing tanah bergerak menggunakan peristalsis.
4. Osteoporosis dapat dilihat dalam wanita berumur kerana aras
4. Fermentasi berlaku di dalam sitoplasma.
estrogen yang rendah boleh menurunkan kepadatan tulang.
5. Sel otot manusia akan mengalami hutang oksigen selepas
bersenam dengan terlalu lasak.

Fakta Penting (Bab 7) 5 @ Pan Asia Publications Sdn. Bhd. Fakta Penting (Bab 14) 11 @ Pan Asia Publications Sdn. Bhd.

MESTI
TAHU Mnemonik dan Rajah Penting

Kitar Sel Biologi

berasal dari perkataan Greek

Kitar Sel Bios – bermaksud logos – bermaksud
kehidupan kajian
Interfasa Fasa M Biologi

Profasa Metafasa Anafasa Telofasa Sitokinesis

Definisi – Kajian sains mengenai
segala proses berkaitan dengan

kehidupan dan benda hidup

Intan PergiI MPreenfgehr aMnitlkarAAnndaTkaTsitryinCyaupSceakkoelsah Rajah Penting (Bab 1) 19 @ Pan Asia Publications Sdn. Bhd.

&

Mnemonik (Bab 6) 13 @ Pan Asia Publications Sdn. Bhd.

Jenis Leukosit Proses Hidup Amoeba sp.

Nanti Lapar Makan Epal Banyak Pemakanan Amoeba – (fagositosis)

Neutrofil Nanti Pseudopodium Amoeba Pseudopodium Vakuol
Unjuran sitoplasma
Limfosit Lapar yang membolehkan Mangsa makanan
pergerakan berlaku
Monosit Makan Vakuol 12 34

Eosinofil Epal mengecut

Basofil Banyak Pengosmokawalaturan Pembiakan Amoeba
berlaku (belahan dedua)

Membran Vakuol
plasma makanan
Respirasi berlaku Nukleus

Sitoplasma

Mnemonik (Bab 11) 15 @ Pan Asia Publications Sdn. Bhd. Rajah Penting (Bab 2) 21 @ Pan Asia Publications Sdn. Bhd.

Sinaps Sebatian Kimia dalam Sel
Sebatian kimia
sinaps
Sebatian Sebatian tak
Ruang di antara dua neuron organik organik

Karbohidrat Asid Air Garam
Lipid nukleik mineral

Protein

Mnemonik (Bab 12) 17 @ Pan Asia Publications Sdn. Bhd. Rajah Penting (Bab 4) 23 @ Pan Asia Publications Sdn. Bhd.

MESTI
TAHU Rajah Penting

Kesan pH terhadap Kadar Tindak Balas Enzim Sistem Pencernaan Manusia

Kadar tindak balas enzim Kelenjar liur

Pepsin Amilase Lidah Esofagus
air liur Tripsin Mulut

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 pH Pundi Perut
hempedu
Rajah Penting (Bab 5) 25 @ Pan Asia Publications Sdn. Bhd. Duktus Duodenum
hempedu
Hati Usus kecil
Pankreas Usus besar
Rektum
Apendiks Dubur

Rajah Penting (Bab 9) 31 @ Pan Asia Publications Sdn. Bhd.

Komponen dalam Sel Haiwan dan Sel Tumbuhan Koordinasi

Lisosom Sentriol Dinding sel Membran Neuron Pusat Neuron
Jalinan plasma deria integrasi motor
endoplasma Kloroplas
licin Reseptor Sistem saraf pusat
Mitokondrion (otak dan saraf tunjang)
Membran Sitoplasma
plasma Jalinan endoplasma Efektor
kasar (Otot dan kelenjar)

Nukleus dikesan oleh Gerak balas
(Tindakan terhadap
Jasad Golgi Rangsangan
(Perubahan persekitaran rangsangan)
Jalinan endoplasma
licin dalam atau luar)

Rajah Penting (Bab 2) 27 @ Pan Asia Publications Sdn. Bhd. Rajah Penting (Bab 12) 33 @ Pan Asia Publications Sdn. Bhd.

Respirasi Sel Penempelan Embrio Manusia

Sitoplasma Peringkat Peringkat
dua sel empat sel
Etanol atau fermentasi Langkah 3:
asid laktik Mitosis Peringkat lapan sel

2 ATP Uterus

Fermentasi Sperma Tiub
(tiada oksigen) Falopio

Glikolisis Piruvat Ovari

Glukosa Respirasi aerob
(terdapat oksigen)
Karbon dioksida, Air
Langkah 4:
38 ATP Telur Penempelan
di mitokondrion Nukleus telur Langkah 1:
Langkah 2: Ovulasi
Persenyawaan Nukleus

Rajah Penting (Bab 7) 29 @ Pan Asia Publications Sdn. Bhd. Rajah Penting (Bab 15) 35 @ Pan Asia Publications Sdn. Bhd.

1Bab Pengenalan kepada Biologi dan
Peraturan Makmal

NOTA

1.1 Bidang Biologi dan Kerjaya
Berasal daripada perkataan Greek

Bios – bermaksud kehidupan Biologi Logos – bermaksud kajian

Definisi – Kajian sains mengenai segala proses berkaitan dengan kehidupan dan benda hidup
Bidang Biologi

Perubatan Zoologi Botani Entomologi Farmasi Ekologi Anatomi

Bioteknologi Taksonomi Mikrobiologi Genetik Biokimia Sains veterinar

Kerjaya Biologi

Doktor Ahli biokimia Ahli ekologi Ahli nutrisi Guru Biologi Ahli fisioterapi

1.2 Keselamatan dan Peraturan dalam Makmal Biologi
Peralatan perlindungan

Kaca mata keselamatan Pelitup muka Sarung tangan makmal Kot makmal Kasut makmal

1.3 Berkomunikasi dalam Biologi
Berkomunikasi dalam Biologi

Jadual Lukisan Biologi Graf
3) Mengenal pasti pemboleh ubah
1.4 Penyiasatan Saintifik dalam Biologi

1) Mengenal pasti masalah 2) Membina hipotesis

6) Mengumpul dan 5) Menjalankan penyiasatan 4) Merancang penyiasatan
membentang data 8) Mentafsir data
9) Membuat kesimpulan dan
7) Menganalisis data menulis laporan

1

KERTAS 1

Setiap soalan mempunyai empat jawapan yang berbeza, A, B, C dan D. Untuk setiap soalan, pilih satu jawapan sahaja.

3.1 Struktur Membran Plasma 5. Rajah 2 menunjukkan model mozek bendalir
membran plasma.
1. Istilah ‘bendalir’ digunakan dalam model mozek
bendalir kerana Y
A molekul lipid menunjukkan sedikit pergerakan
untuk mengelak daripada menjadi padat. Rajah 2
B bahagian utama dwilapisan fosfolipid mengandungi
bendalir dalam pembentukan mozek. Apakah Y? C Glikoprotein
C keupayaan lipid untuk menarik air. A Protein liang D Glikolipid
D pelbagai jenis bendalir disusun dalam B Protein pembawa
pembentukan mozek untuk membolehkan
pergerakan bahan. 6. Rajah 3 menunjukkan struktur membran plasma.

2. Pergerakan zarah-zarah melalui membran plasma akan R  Q
dikawal oleh membran plasma. S
Antara berikut, yang manakah tidak menjelaskan T
kepentingan fungsi membran plasma? U

KBAT Mengaplikasi P

A Untuk membekalkan nutrien untuk metabolisme Rajah 3
B Untuk menghilangkan sisa-sisa toksik
C Untuk mengatur pergerakan bahan masuk dan Struktur yang manakah hidrofobik?

keluar sel A P dan Q C R dan S
D Untuk mengekalkan bentuk sel tumbuhan
B S dan T D T dan U
3. Rajah 1 menunjukkan membran plasma terdiri
daripada molekul yang disusun secara dwilapis. 7. Rajah 4 menunjukkan struktur membran plasma.

P

Q

R 
SU
Rajah 1 T

Bahagian yang berlabel P dan Q adalah Rajah 4
A hidrofobik
B hidrofilik Struktur yang manakah tertarik kepada air?
C masing-masing hidrofilik dan hidrofobik
D masing-masing hidrofobik dan hidrofilik A R C T

B S D U

4. Maklumat berikut merujuk kepada ciri-ciri bahan X. 8. Bahan P menjadikan membran plasma lebih fleksibel
dengan menguatkan dan menstabilkan membran
• Komponen dalam membran plasma.
• Penting untuk mensintesis steroid. plasma. Apakah P? KBAT Mengaplikasi

Apakah X?  KBAT Mengaplikasi A Glikolipid
B Fosfolipid
A Trigliserida C Glikoprotein C Kolesterol
D Glikoprotein
B Protein D Kolesterol
Soalan 8:
18 P ialah molekul lipid yang besar.

TIP SOS Soalan 2:
Pertimbangkan fungsi membran plasma.
Soalan 4:
Steroid memerlukan bahan yang mempunyai dua gelang 5-karbon dan
dua gelang 6-karbon.

9. Apabila molekul-molekul fosfolipid diletakkan 14. Kecerunan kepekatan wujud apabila KBAT Mengaplikasi

di dalam air, daya yang mendorong pembentukan A membran telap memilih wujud.
B isi padu larutan tidak sama.
dwilapisan adalah  KBAT Mengaplikasi C membran mempunyai cas.
D kepekatan zat terlarut pada dua sisi membran
A ikatan hidrogen yang wujud antara molekul
adalah berbeza.
fosfolipid dan molekul air

B daya elektrostatik yang wujud antara molekul

fosfolipid dan molekul air

C interaksi hidrofobik antara ekor asid lemak dan 15. Antara rajah berikut, yang manakah menggambarkan
proses osmosis yang berlaku pada rambut akar
molekul air
tumbuhan? KBAT Menganalisis
D interaksi hidrofilik antara molekul fosfolipid
Kekunci:
bercas dan molekul air Molekul zat terlarut
Molekul air
10. Ketidaktelapan relatif membran terhadap molekul- Dinding sel dan membran plasma
molekul yang larut dalam air adalah disebabkan oleh
A Rambut akar C Rambut akar
KBAT Menganalisis
Tanah Tanah
A kehadiran fosfolipid dalam dwilapisan lipid
B kehadiran kolesterol pada membran
C kehadiran protein besar yang meluas di kedua-

dua sisi membran
D sifat molekul air yang tidak berkutub

3.2 Konsep Pergerakan Bahan
Merentasi Membran Plasma
Rambut akar
11. Antara bahan berikut, yang manakah boleh merentasi B D Rambut akar

membran plasma dengan resapan ringkas? Tanah Tanah

I Asid lemak III Karbon dioksida

II Glukosa IV Asid amino

A I dan II C II dan IV

B I dan III D III dan IV 16. Rajah 5 menunjukkan tiub-U dengan dua jenis larutan
dan membran di antara kedua-dua larutan.
12. Antara berikut, yang manakah membran yang
melakukan kadar resapan terpantas?

KBAT Menganalisis

A C Larutan Larutan
sukrosa sukrosa

20% 0.5%
P Q

Membran dengan Membran dengan
mikrovilus lapisan sel melengkung
D Membran telap memilih

B Rajah 5

Membran dengan Membran dengan Pada akhir eksperimen, KBAT Menganalisis
vilus selapisan sel
I kepekatan P lebih tinggi daripada Q.
II paras air di P meningkat sementara paras air di Q
13. Antara proses berikut, yang manakah melibatkan
menurun.
pergerakan bahan merentasi membran dengan bantuan III paras air di Q meningkat sementara paras air di P

protein pembawa tetapi tanpa memerlukan tenaga? menurun.
IV tekanan osmosis dalam P adalah sama dengan Q.
A Pengangkutan aktif C Resapan ringkas A I dan II
B I dan III
B Osmosis D Resapan berbantu C II dan IV
D III dan IV
Soalan 9: TIP SOS
Pertimbangkan komponen dengan molekul fosfolipid. 19
Soalan 10:
Fikirkan tentang struktur membran plasma. Soalan 12:
Pertimbangkan dari segi luas permukaan.
Soalan 16:
Pertimbangkan perbezaan kepekatan larutan di kedua-dua lengan tiub-U.

17. Rajah 6 menunjukkan eksperimen untuk mengkaji 20. Apakah persamaan antara resapan ringkas dan resapan
proses osmosis.
berbantu?  KBAT Mengaplikasi

I Kedua-dua proses tersebut melibatkan pergerakan

zat terlarut dari kawasan yang mempunyai

kepekatan zat terlarut yang lebih tinggi ke

kawasan yang mempunyai kepekatan zat terlarut

yang lebih rendah.

II Kedua-dua proses tersebut melibatkan pergerakan

zat terlarut dari kawasan kepekatan zat terlarut

XY yang lebih rendah ke kawasan dengan kepekatan

Rajah 6 zat terlarut yang lebih tinggi.

Apakah larutan yang betul untuk X dan Y yang III Kedua-dua proses tersebut tidak memerlukan
menyebabkan paras air (ditunjukkan oleh anak panah)
di dalam tiub kapilari naik ke aras tertinggi selepas tenaga.

satu jam?  KBAT Menganalisis IV Kedua-dua proses berlaku dengan bantuan protein

pembawa.

A I dan II C II dan IV

XY B I dan III D III dan IV

A Larutan sukrosa 25 % Air 21. Rajah 8 menunjukkan pengangkutan aktif ion natrium
merentasi membran plasma.
B Larutan sukrosa 35 % Air
Luar sel

C Larutan sukrosa 25 % Larutan sukrosa 15 %

D Air Larutan sukrosa 25 % Dalam sel Na+

18. Rajah 7 menunjukkan pergerakan molekul zat terlarut Na+ Na+
melalui membran plasma. ATP

Pergerakan molekul zat terlarut Rajah 8

Kepekatan molekul Kepekatan molekul Antara berikut, yang manakah benar?
lebih tinggi lebih rendah
KBAT Mengaplikasi
Rajah 7
A Ion natrium bergerak dari kawasan dengan
Apakah jenis pergerakan molekul yang ditunjukkan kepekatan zat terlarut yang lebih tinggi ke
kawasan yang mempunyai kepekatan zat terlarut
dalam rajah di atas? KBAT Menganalisis yang lebih rendah.

I Osmosis air melalui membran B Keseimbangan dinamik ion natrium akan tercapai
di kedua-dua sisi sel.
II Pengangkutan aktif melalui protein pembawa
C Tenaga dari molekul ATP (adenosina trifosfat)
III Resapan ringkas melalui fosfolipid menyebabkan bentuk protein pembawa berubah.

IV Resapan berbantu melalui protein pembawa D Kepekatan ion natrium di luar sel lebih rendah
daripada di dalam sel.

A I dan II C II dan IV 22. Rajah 9 menunjukkan graf kepekatan ion di dalam

B I dan III D III dan IV air kolam dan dalam sap sel alga yang hidup di dalam

kolam.
Kepekatan ion Kekunci:
19. Antara proses berikut, yang manakah akan berlaku
apabila sel-sel rambut akar mengalami kekurangan Air kolam

oksigen?  KBAT Menganalisis Sap sel
Nitella sp.
A Resapan dan osmosis
B Resapan sahaja Ion mineral
C Pengangkutan aktif sahaja
D Pengangkutan aktif dan osmosis

TIP SOS20 Na+ K+ Ca2+ Mg2+ Cl –
Rajah 9
Soalan 17:
Pertimbangkan perbezaan kepekatan larutan. Soalan 21:
Soalan 19: Pertimbangkan kehadiran ATP.
Menghubungkaitkan oksigen dengan respirasi sel.

KERTAS 2

Bahagian A

Jawab semua soalan.

1. Rajah 1 menunjukkan dua jenis pergerakan zat yang berlainan merentasi membran plasma.

Luar Glukosa Ion kalium
sel
X

Y

Dalam ATP
sel

Rajah 1

(a) Berdasarkan rajah di atas, apakah X dan Y? [2 markah]

(b) Nyatakan satu ciri struktur Y. [1 markah]

(c) Molekul tertentu boleh merentasi struktur Y melalui resapan ringkas. Nyatakan satu ciri molekul ini.
[1 markah]

(d) Molekul glukosa dan ion kalium diangkut merentasi membran plasma melalui proses yang ditunjukkan dalam
Rajah 1.

(i) Terangkan bagaimana molekul-molekul glukosa diangkut merentasi membran plasma.

KBAT Mengaplikasi [2 markah]

(ii) Terangkan bagaimana ion kalium diangkut ke dalam sel.  KBAT Mengaplikasi [2 markah]

25

Soalan 1: TIP SOS
(d) (i) Pertimbangkan ciri-ciri membran plasma.
(ii) Pertimbangkan cas pada ion kalium.

2. Rajah 2.1 menunjukkan dua kawasan, iaitu X dan Y yang dipisahkan oleh membran telap memilih di dalam sebuah
bikar.
Membran
telap memilih
Molekul air

Molekul
sukrosa

Kawasan X Kawasan Y
Rajah 2.1

(a) (i) Keseimbangan dinamik tercapai antara kawasan X dan Y selepas 30 minit.

Lengkapkan Rajah 2.2 dengan menunjukkan:  KBAT Menganalisis

• Jumlah molekul sukrosa dan molekul air di kedua-dua kawasan selepas 30 minit.
• Aras larutan di kedua-dua kawasan selepas 30 minit.

Kawasan X Kawasan Y

Rajah 2.2

[2 markah]
[1 markah]
(ii) Namakan proses yang terlibat di 2(a)(i).
[2 markah]

(b) (i) Rajah 2.3 menunjukkan keadaan bendi setelah direndam di dalam air paip.

Air paip Selepas direndam
selama 3 jam

Bendi yang
dipotong membujur

Pemerhatian awal Pemerhatian akhir

Rajah 2.3

Terangkan pemerhatian yang ditunjukkan dalam rajah di atas.  KBAT Menilai

(ii) Rajah 2.4 menunjukkan cara membuat ikan masin.

Direndam
selama 3 jam

Larutan garam
pekat

Rajah 2.4
Berdasarkan rajah di atas, terangkan mengapa ikan masin dapat disimpan selama empat bulan. 

KBAT Mencipta [2 markah]



TIP SOS26

Soalan 2:
(a) (i) Fikirkan tentang pergerakan molekul air dan zarah terlarut.
(b) (i) Fikirkan tentang pergerakan molekul air.
(ii) Pertimbangkan proses yang berlaku.

Bahagian B

5. (a) Terangkan mengapa membran plasma dikenali sebagai membran telap memilih. [5 markah]

(b) Resapan dan osmosis sering digunakan dalam industri makanan.

Terangkan bagaimana konsep-konsep ini membantu dalam pengeluaran makanan. KBAT Menganalisis [5 markah]

(c) Terangkan bagaimana [10 markah]
(i) air diserap ke dalam akar tanaman.
(ii) oksigen diserap oleh Paramecium sp.
(iii) iodin diserap oleh alga (Nitella sp.) yang hidup di dalam laut.

Bahagian C

6. (a) Berikan maksud istilah [4 markah]

(i) hemolisis
(ii) plasmolisis

(b) Terdapat pelbagai keadaan yang boleh menyebabkan hemolisis eritrosit dalam tubuh manusia. Ubat-ubatan
tertentu, jangkitan, toksin, racun atau kepekatan zat terlarut yang sangat rendah boleh menyebabkan kematian
eritrosit pramatang akibat hemolisis.

Rajah 6.1 menunjukkan graf peratus eritrosit yang mengalami hemolisis melawan kepekatan larutan natrium
klorida.

Peratus eritrosit mengalami hemolisis (%)

100

80

60

40

20

0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 10.0
Kepekatan larutan natrium klorida (%)

Rajah 5.1

Berdasarkan graf di atas, terangkan bagaimana kepekatan larutan natrium klorida yang berbeza mempengaruhi
keadaan eritrosit.  KBAT Menganalisis
[8 markah]

(c) Rajah 5.2 menunjukkan tumbuhan dalam satu keadaan.

Rajah 5.2

Terangkan apa yang berlaku pada tumbuhan tersebut dan nyatakan dua kemungkinan yang menyebabkan
tumbuhan tersebut mengalami keadaan ini.  HOTS Evaluating
[8 markah]

29

Soalan 5: TIP SOS
(b) Pertimbangkan kandungan air dalam makanan yang dikendalikan.

(c) Rajah 4.2 menunjukkan peparu dalam badan seseorang yang sihat dan Rajah 4.3 menunjukkan peparu dalam
badan perokok tegar.

Rajah 4.2 Rajah 4.3

Mengapakah peparu perokok tegar sangat berbeza dengan peparu orang yang sihat? Terangkan secara ringkas
masalah yang dihadapi oleh perokok tegar. KBAT Menilai
[6 markah]

Bahagian C
5. (a) Rajah 5 menunjukkan struktur alveolus dalam sistem respirasi manusia.

Karbon dioksida
Oksigen

Alveolus

Sel darah merah

Rajah 5

Huraikan pengangkutan oksigen dan karbon dioksida di dalam badan untuk respirasi sel. [10 markah]

(b) Seorang pemandu kereta terlibat dalam kemalangan jalan raya dan dadanya terkena stereng kereta. Diafragmanya

tercedera dalam kemalangan jalan raya itu. Adakah kecederaan ini mempengaruhi mekanisme pernafasannya?
Terangkan mengapa.  KBAT Mencipta
[4 markah]

(c) Sistem respirasi yang sihat sangat penting untuk respirasi sel manusia supaya tenaga dapat dibekalkan kepada sel
untuk kegunaan aktiviti harian.

Terangkan secara ringkas cara-cara untuk memastikan sistem respirasi kita sihat. KBAT Menganalisis [6 markah]

TIP SOS82

Soalan 5:
(b) Pergerakan diafragma membantu perubahan tekanan udara dalam rongga toraks.
(c) Pertimbangkan dari segi gaya hidup dan tabiat pemakanan.

Pengukuhan dan Pengujian Kemahiran Proses Sains untuk
Kertas 3 (Ujian Amali)

1. Anda harus menjalankan eksperimen untuk mengkaji kesan larutan kepekatan yang berbeza terhadap jalur ubi kentang.
Jadual di bawah menunjukkan senarai radas dan bahan untuk eksperimen.
Bil. Radas dan bahan
1 Ubi kentang
2 Air suling
3 Larutan sukrosa (0.5 M dan 1.0 M)
4 Pisau
5 Papan mencincang
6 Penebuk gabus
7 Bikar 50 ml
8 Jam randik
9 Pembaris 15 cm
10 Kertas tisu

(a) Nyatakan pemboleh ubah dalam eksperimen ini.
(i) Pemboleh ubah dimanipulasikan
(ii) Pemboleh ubah bergerak balas
(iii) Pemboleh ubah dimalarkan

[3 markah]

(b) Rancangkan eksperimen dengan menggunakan radas dan bahan yang diberikan. Prosedur anda perlu merangkumi:

(i) Cara mengendalikan pemboleh ubah

(ii) Langkah berjaga-jaga

[4 markah]

(c) (i) Jalankan eksperimen. Nyatakan pemerhatian anda pada jalur ubi kentang dalam larutan sukrosa 1.0 M.
[1 markah]

(ii) Jelaskan pemerhatian anda di (c)(i). [2 markah]

(d) Kelaskan air suling dan larutan sukrosa 1.0 M kepada jenis larutan. [2 markah]

(e) Seorang petani membeli sebotol air baja. Arahan pada botol menunjukkan bahawa 10 ml air baja perlu dilarutkan
ke dalam 1 L air. Namun, petani itu melarutkan 30 ml air baja ke dalam 1 L air untuk menyuburkan tanamannya
dengan segera.

(i) Ramalkan apa akan berlaku pada tanamannya selepas beberapa hari. [1 markah]

(i) Terangkan penjelasan anda. [2 markah]

Sila muat turun data sampel daripada kod QR di kulit buku hadapan buku ini untuk menjawab soalan.
30

TIP SOS

Pengukuhan dan Pengujian Kemahiran Proses Sains untuk Kertas 3
(Ujian Amali)

DATA SAMPEL

Bab 3 Bab 5

Nota: Sekiranya anda tidak dapat menjalankan Nota: Sekiranya anda tidak dapat menjalankan
eksperimen yang dinyatakan pada muka surat 30, eksperimen yang dinyatakan pada muka surat 53,
anda boleh menjawab soalan menggunakan data anda boleh menjawab soalan menggunakan data
sampel yang diperoleh daripada pemerhatian dalam sampel yang diperoleh daripada pemerhatian dalam
Jadual 1 di bawah. Jadual 3 di bawah.

Jadual 1 Jadual 3

Larutan Panjang jalur Panjang jalur Tabung Suhu Masa diambil bagi hidrolisis
ubi kentang ubi kentang uji (°C) kanji menjadi lengkap
30 ml air suling pada awal pada akhir (minit)
30 ml larutan eksperimen eksperimen A2 0 Tidak lengkap selepas
sukrosa 0.5 M 10 minit
30 ml larutan (mm) (mm) B2 28 2
sukrosa 1.0 M 50 50 C2 37 1
D2 45 3
50 46 E2 60 Tidak lengkap selepas
10 minit
50 41

Bab 4

Nota: Sekiranya anda tidak dapat menjalankan Bab 7
eksperimen yang dinyatakan pada muka surat 42,
anda boleh menjawab soalan menggunakan data Nota: Sekiranya anda tidak dapat menjalankan
sampel yang diperoleh daripada pemerhatian dalam eksperimen yang dinyatakan pada muka surat 72,
Jadual 2 di bawah. anda boleh menjawab soalan menggunakan data
sampel yang diperoleh daripada pemerhatian dalam
Jadual 2 Jadual 4 di bawah.

Larutan Warna larutan Warna larutan Jadual 4
Glukosa pada awal pada akhir
Fruktosa eksperimen eksperimen Kehadiran lipas dalam Perubahan pada air
Maltosa
Laktosa Biru Mendakan merah botol reagen kapur
Sukrosa bata
Air suling Hadir Bertukar menjadi keruh
Biru Mendakan merah
bata Tidak hadir Tiada perubahan

Biru Mendakan merah
bata

Biru Mendakan merah
bata

Biru Kekal biru

Biru Kekal biru

ii

Jawapan Jawapan Lengkap (Kertas 1)
https://bit.ly/3QVcIhk

BAB 1 Selepas itu, merancang penyelidikan yang melibatkan
pengumpulan maklumat yang berkaitan atau latar belakang
1. C 2. A Kertas 1 4. A 5. D saintifik eksperimen, penyediaan radas dan bahan yang
6. B 7. A 9. A 10. B diperlukan, dan menentukan prosedur dalam menjalankan
11. A 12. A 3. D 14. C 15. B eksperimen. [1]
16. D 17. B 8. D 19. C 20. B
21. D 22. C 13. C 24. A 25. A Pada langkah kelima, penyelidik mula menjalankan
26. B 27. C 18. A 29. B 30. D penyiasatan dengan mengendalikan radas, bahan dan spesimen
23. D yang digunakan dengan betul. [1]
28. C
Seterusnya, penyelidik dapat mengumpulkan dan
Kertas 2 membentangkan data dalam eksperimen dengan tepat. [1]

Bahagian A Selepas langkah ini, penyelidik perlu menganalisis data dan
mentafsirkan data dengan menganalisiskan hubungan antara
1. (a) (i) Kehadiran yis dalam adunan pemboleh ubah dimanipulasikan dan pemboleh ubah bergerak
(ii) Saiz adunan balas. [2]
(iii) Suhu persekitaran
Akhirnya, penyelidik boleh membuat kesimpulan dan menulis
(b) Adunan akan bertambah besar dengan kehadiran yis. laporan mengenai eksperimen yang dijalankan [1]

(c) Jenis adunan Saiz adunan Bahagian C
Adunan P (dengan yis) Saiz bertambah
Adunan Q (tanpa yis) Saiz kekal 4. (a) (i) Prosedur:
1. Sediakan enam set radas yang ditunjukkan dalam
Bab 1 – Bab 2 (d) Kehadiran yis menyebabkan adunan menaik dan saiz Rajah 1 dalam soalan. Berat dan saiz tumbuhan, dan
bertambah besar. jumlah daunnya harus sama. [2]
2. Letakkan setiap set dengan jarak 10 cm dari sumber
2. (a) (i) Jenis kacukan cahaya. [1]
(ii) Alel yang mewakili sifat keturunan 3. Suhu air di setiap bikar ditetapkan masing-masing
(iii) Nutrien yang disediakan untuk tanaman pada suhu 10°C, 20°C, 30°C, 35°C, 40°C dan 50°C.
[1]
(b) Kacukan antara pokok kacang pis yang tinggi dengan pokok 4. Untuk setiap set, kira gelembung yang dibebaskan
kacang pis yang kerdil menghasilkan keturunan pokok kacang dalam setiap satu minit. [1]
pis yang tinggi. 5. Rekodkan keputusan dalam jadual. Lukiskan graf
bilangan gelembung yang dikeluarkan dalam setiap
(c) Data dianalisis dengan menggunakan statistik (kebarangkalian). satu minit melawan suhu. [2]
(d) Keputusan menunjukkan bahawa dalam kacukan monohibrid,
(ii) Pemboleh ubah dimanipulasikan: Suhu [1]
sifat dominan akan menutupi sifat resesif pada tumbuhan Pemboleh ubah bergerak balas: Bilangan gelembung
heterozigot tetapi apabila tumbuhan heterozigot dibenarkan
untuk membuat kacukan sendiri, sifat resesif dapat yang dibebaskan dalam setiap satu minit [1]
dikembalikan. Pemboleh ubah dimalarkan: Jenis tumbuhan dan

Bahagian B keamatan cahaya [1]

3. (a) Biologi ialah kajian teratur mengenai kehidupan dan benda (b) Contoh peralatan perlindungan diri yang boleh dipakai semasa
hidup, dan interaksi dengan persekitaran semula jadi dan pembedahan ialah pelitup muka, gogal keselamatan, sarung
persekitaran fizikal mereka. [2] tangan dan kot makmal. [4]

Kajian atau pengetahuan mengenai biologi penting untuk Peralatan tersebut wajar dipakai untuk mengelakkan diri
membantu kita memahami interaksi dalam kehidupan dengan daripada terkena darah terpancut atau cecair badan yang lain.
lebih baik. [1] [1]

Selain itu, biologi diterapkan dalam banyak bidang seperti (c) Tentukan pernyataan masalah, membuat hipotesis, merancang
bioteknologi, perubatan dan botani. [1] penyiasatan, menentukan dan mengawal pemboleh ubah,
melakukan eksperimen, mengumpul data, menganalisis data,
Tambahan pula, biologi adalah subjek utama dalam mentafsir data, membuat kesimpulan dan menulis laporan. [5]
pelbagai kerjaya seperti doktor, ahli ekologi dan ahli nutrisi
penyelidikan. [1] BAB 2

(b) Lima bidang pengajian yang berbeza ialah ekologi, botani, 1. A 2. C Kertas 1 4. A 5. B
zoologi, mikrobiologi dan bioteknologi. [5] 6. B 7. D 9. A 10. B
11. D 12. A 3. D 14. C 15. A
(c) Kaedah penyiasatan saintifik ialah proses mengumpulkan fakta 16. D 17. D 8. C 19. A 20. A
berdasarkan peristiwa atau fenomena yang dapat dilihat. [1] 21. C 22. B 13. C 24. D 25. A
26. A 27. B 18. B 29. C 30. A
Dalam penyelidikan biologi, langkah pertama ialah mengenal 31. D 32. B 23. D 34. B 35. C
pasti masalah. [1] 36. D 37. D 28. C 39. C 40. A
41. D 42. B 33. A 44. C 45. A
Seterusnya, penyelidik perlu membina hipotesis yang 38. B
merupakan penjelasan tentatif untuk peristiwa yang 43. A
diperhatikan. [1]

Pada langkah ketiga, penyelidik perlu mengenal pasti
dan mengawal pemboleh ubah dalam eksperimen dengan
menentukan pemboleh ubah dimanipulasikan, pemboleh ubah
bergerak balas dan pemboleh ubah dimalarkan. [1]

148

Kertas 2 Jalinan endoplasma Mengangkut protein yang dihasilkan

Bahagian A kasar oleh ribosom.

1. (a) Nukleus Sentriol Membentuk gentian gelendong
(b) Organel S mengubah suai protein daripada jalinan endoplasma semasa pembahagian sel.
kasar untuk membentuk glikoprotein.
(c) Organel P mempunyai granum yang mengandungi klorofil Mitokondrion Menghasilkan tenaga untuk sel.
untuk menyerap tenaga cahaya dan menukar tenaga cahaya
kepada tenaga kimia (glukosa). Ribosom Mensintesis protein dalam sel.
(d) R akan mengecut dan selnya mengalami proses plasmolisis.
Hal ini kerana sel adalah hipotonik terhadap larutan garam [10]
pekat. Air meresap keluar dari sel ke larutan garam pekat
secara osmosis. (c) Sel haiwan Sel tumbuhan
(e) Sel meristem bersaiz kecil. / Sel meristem mempunyai
sitoplasma yang padat. / Sel meristem mempunyai nukleus Tidak mempunyai bentuk Mempunyai bentuk yang
yang besar.
yang tetap. tetap.
2. (a) (i) Jalinan endoplasma kasar
(ii) Mengangkut protein yang disintesis oleh ribosom. Tidak mempunyai dinding Mempunyai dinding sel.
sel.
(b) Sekiranya tiada struktur X, kurang bilangan protein yang
dapat disintesis dalam sel kerana bilangan ribosom yang Mempunyai banyak vakuol Mempunyai vakuol besar.
sudah berkurangan. Tanpa jasad Golgi, pengubahsuaian, kecil.
pembungkusan dan pengangkutan protein keluar dari sel tidak
dapat dilakukan. Tidak mempunyai kloroplas. Mempunyai kloroplas
dengan klorofil.
(c) Sel sperma memerlukan bilangan mitokondrion yang banyak
agar dapat menghasilkan jumlah tenaga yang banyak untuk Menyimpan makanan Menyimpan makanan
berenang ke arah uterus untuk melakukan persenyawaan. dalam bentuk glikogen dalam bentuk kanji di
dalam sitoplasma. sitoplasma.
(d) Lisosom mengandungi enzim hidrolitik (lisozim) untuk
mencerna organel yang rosak di dalam sel. Semasa pencernaan [5]
organel yang rosak, nutrien berguna akan diserap dan bahan
buangan akan disingkirkan. 5. (a) (i) Amoeba sp. memperoleh oksigen melalui resapan ringkas. BAB 2
[1]
3. (a) Pembezaan
(b) Dapat mengecut dan mengendur untuk mengepam darah ke Kepekatan oksigen di dalam Amoeba sp. adalah lebih
seluruh badan. rendah daripada kepekatan oksigen di luar sel. [1]
(c) Sistem peredaran darah. Fungsinya adalah untuk mengangkut
oksigen, nutrien dan antibodi ke seluruh badan. Molekul-molekul oksigen meresap ke dalam Amoeba sp.
(d) (i) Trombosis. Enapan kolesterol di dalam lumen salur darah melalui membran plasma yang nipis. [1]
yang menyumbat salur darah.
(ii) Sakit dada / Angin ahmar / Serangan jantung (ii) Amoeba sp. membiak secara aseks melalui belahan
dedua. [1]
Bahagian B Membran plasma
4. (a) Jalinan endoplasma Nukleus akan memanjang dan mencerut di tengah sel
licin untuk membentuk dua nukleus. [1]
Ribosom Nukleus
Sitoplasma kemudian mencerut di tengah sel untuk
Mitokondrion Nukleolus membentuk dua sel Amoeba sp. baru [1]

Sentriol Jasad Golgi Pemisahan lengkap sitoplasma akan menghasilkan dua
sel anak. [1]
Jalinan endoplasma
(iii) Amoeba sp. mendapatkan makanan melalui proses
kasar Lisosom fagositosis. [1]

[5] Amoeba sp. menghampiri zarah makanan dan
mengunjurkan pseudopodium untuk mengelilingi zarah
(b) Komponen sel Fungsi makanan. [1]

Membran plasma Mengawal pergerakan bahan masuk Amoeba sp. kemudian memerangkap zarah makanan dan
dan keluar dari sel. membentuk vakuol makanan. [1]

Jalinan endoplasma Mensintesis dan mengangkut lipid. Enzim dirembeskan ke dalam vakuol makanan. [1]
licin Nutrien makanan yang dicerna akan diserap ke dalam

Nukleus Mengandungi bahan genetik yang sitoplasma dan bahan buangan disingkirkan. [1]
mengawal aktiviti sel. (b) (i) Sel yang mempunyai banyak jasad Golgi dan jalinan

Nukleolus Mensintesis DNA. endoplasma biasanya merupakan sel rembesan. [1]
Sel rembesan di kelenjar air liur mengeluarkan enzim
Jasad Golgi Mengubah suai dan membungkus
protein kepada hormon dan enzim. amilase yang merupakan protein. [1]
Ribosom pada jalinan endoplasma kasar mensintesis
Lisosom Mengandungi enzim hidrolitik
untuk mengurai bahan organik protein yang akan diangkut oleh vesikel angkutan ke
kompleks atau organel yang rosak. jasad Golgi. [1]
Jasad Golgi mengubah suai protein menjadi enzim
tertentu seperti amilase dan dimasukkan ke dalam vesikel
rembesan untuk dibawa ke membran plasma. [1]
Vesikel bercantum dengan membran plasma untuk
merembes enzim keluar dari sel. [1]
Jalinan endoplasma licin mensintesis hormon steroid
seperti hormon seks. [1]
(ii) Sel yang aktif menjalankan fotosintesis akan mempunyai
banyak kloroplas. [1]
Sel mesofil palisad dan sel mesofil berspan serta sel
pengawal mempunyai kepadatan kloroplas yang tinggi.
[1]
Klorofil dalam granum kloroplas menyerap tenaga dari
cahaya matahari untuk menjalankan fotosintesis. [1]

149

Oleh itu, sel mesofil mempunyai kepadatan kloroplas Kertas 2
yang tinggi untuk menyerap cahaya dengan lebih banyak.
[1] Bahagian A

(iii) Sel yang mempunyai banyak mitokondrion adalah 1. (a) X – Protein liang
sel yang sangat aktif seperti sel sperma dan sel otot Y – Dwilapisan fosfolipid
penerbangan pada serangga dan burung. [1] (b) Telap memilih
(c) Molekul kecil yang tidak bercas / molekul larut lipid
Sel sperma memerlukan banyak tenaga untuk berenang (d) (i) Molekul glukosa diangkut merentasi membran plasma
ke tiub falopio untuk persenyawaan. [1] secara resapan berbantu. Molekul glukosa meresap
dari kawasan berkepekatan glukosa tinggi ke kawasan
Mitokondrion menghasilkan tenaga yang diperlukan berkepekatan glukosa rendah melalui protein pembawa
untuk aktiviti sperma. [1] tanpa penggunaan tenaga (ATP).
(ii) Ion kalium diangkut ke dalam sel merentasi membran
Otot penerbangan mempunyai banyak mitokondrion plasma dengan pengangkutan aktif. Ion kalium diangkut
untuk memberikan tenaga bagi pengecutan otot agar dari kawasan berkepekatan kalium rendah ke kawasan
serangga dan burung boleh terbang. [1] berkepekatan kalium tinggi melalui protein pembawa
dengan menggunakan tenaga (ATP) dari sel.
Bahagian C
2. (a) (i)
6. (a) Amoeba sp. mendapatkan makanan melalui proses fagositosis.
[1] Kawasan X Kawasan Y

Bab 2 – Bab 3 Amoeba sp. memanjangkan pseudopodiumnya untuk (ii) Osmosis
memerangkap zarah makanan. [1] (b) (i) Sel bendi menjadi segah dan melengkung ke luar. Air

Zarah makanan dibungkus dalam vakuol makanan. [1] meresap ke dalam sel bendi melalui bahagian yang
Vakuol makanan bergabung dengan lisosom yang mengandungi dipotong secara osmosis kerana sap sel bendi bersifat
hipertonik terhadap air paip.
enzim hidrolitik yang dikenali sebagai lisozim. [1] (ii) Ikan masin mengandungi garam yang banyak.
Zarah makanan dicerna oleh lisozim dan nutrien yang Mikroorganisma tidak dapat tumbuh dalam medium
kekurangan air.
dihasilkan meresap ke dalam sitoplasma. [1]
(b) Paramecium sp. mengalami resapan air yang berterusan ke 3. (a) (i) Kristal kalium manganat (VII) melarut dalam air
dan mula mengalami resapan ringkas dari kawasan
dalam sel secara osmosis. Ini kerana persekitaran luar adalah berkepekatan zat terlarut tinggi ke kawasan berkepekatan
lebih hipotonik daripada sitoplasma Paramecium sp. [1] zat terlarut rendah sehingga mencapai keseimbangan
Kawalan keseimbangan air dalam sel (pengosmokawalaturan) dinamik. Molekul-molekul disebarkan ke seluruh air
dibantu oleh dua vakuol mengecut. [1] secara sekata.
Vakuol mengecut mengumpul air yang berlebihan dengan
mengembang ke saiz maksimum. [1] (ii) 3
Kemudian, vakuol mengecut akan mengecut untuk 3
mengeluarkan air melalui membran plasma secara berkala. [1]
Membran plasma Paramecium sp. juga kurang telap air (b) Langkah 2 penting untuk menghasilkan kerepek ubi kayu
berbanding membran kebanyakan sel lain. Ini mengelakkan rangup. Air akan meresap keluar dari kepingan ubi kayu yang
Paramecium sp. daripada pecah. [1] bersifat hipotonik terhadap larutan garam pekat, menjadikan sel
(c) Pengkhususan sel ialah proses pembezaan di mana sel dalam kepingan ubi kayu mengandungi sedikit air. Kepingan
mengubah bentuk dan strukturnya untuk membentuk sel ubi kayu yang mempunyai sedikit air menjadi rangup selepas
khusus untuk melaksanakan fungsi tertentu. [2] digoreng.
(d) Tisu ialah kumpulan sel yang sama yang bekerjasama untuk
melakukan fungsi tertentu. [1] 4. (a) Molekul air akan meresap ke dalam telur melalui membran
Contoh tisu tumbuhan ialah tisu vaskular dan tisu asas. [1] secara osmosis kerana air suling bersifat hipotonik berbanding
Contoh tisu haiwan ialah tisu otot dan tisu epitelium. [1] sel telur.
Organ ialah sekumpulan tisu berlainan yang bekerjasama untuk
melakukan fungsi tertentu. [1] (b) Asid akan melarutkan kulit telur dan memastikan membrannya
Contoh organ tumbuhan ialah daun dan batang. [1] kekal utuh.
Contoh organ haiwan ialah hati dan otak. [1]
Sistem terdiri daripada pelbagai organ yang bekerjasama untuk (c) Ketika telur dimasukkan ke dalam air suling, air mula
menjalankan fungsi tertentu. [1] meresap ke dalam telur melalui membran secara osmosis. Ini
Contoh sistem dalam tumbuhan ialah sistem pucuk dan sistem menyebabkan membran menjulur ke luar. Air terus meresap
akar. [1] secara osmosis dan kesannya, membran akan pecah dan isi
Contoh sistem dalam haiwan ialah sistem pembiakan dan telur akan terkeluar.
sistem pernafasan. [1]
(d) Larutan garam mengandungi 0.9 % natrium klorida. Larutan
BAB 3 garam adalah isotonik terhadap sel badan. Oleh itu, molekul
air bergerak masuk dan keluar dari sel badan pada kadar
1. A 2. D Kertas 1 4. D 5. A yang sama untuk memastikan tubuh pesakit tidak memperoleh
6. B 7. A 9. C 10. A terlalu banyak air atau kehilangan air.
11. B 12. A 3. C 14. D 15. A
16. C 17. B 8. C 19. A 20. B
21. C 22. D 13. D 24. D 25. A
26. C 27. C 18. D 29. A 30. B
31. C 32. B 23. D 34. A 35. D
36. B 37. A 28. D 39. C 40. D
41. B 42. A 33. C 44. C 45. D
38. C
43. A

150