Spotlight A+ Tg 4 & 5 Biologi KSSM

©PAN ASIA PUBLICATIONS

Ciri-ciri Ekstra Buku Ini







BAB
1 Pengenalan kepada Biologi PETA KONSEP
dan Peraturan Makmal
SKOP Bestari
Kandungan keseluruhan
Muka
skop bestari • Menyatakan maksud biologi surat 3 bab diringkaskan dalam
Standard Pembelajaran yang Penting
1.1 Bidang biologi • Mengenal pasti bidang kajian biologi, kerjaya dan kemajuan dalam 3
bidang biologi.
dan kerjaya • Menerangkan perkembangan bidang biologi dan sumbangan
teknologi biologi kepada manusia. 3 bentuk peta konsep.
• Mengenal pasti kerjaya yang berkaitan dengan bidang biologi. 3
Mengandungi standard • Mengenal pasti peralatan perlindungan diri dan fungsinya. 4
©PAN ASIA PUBLICATIONS
• Mengenal pasti bahan yang boleh dibuang ke dalam sinki. 5
pembelajaran (SP) yang perlu 1.2 Keselamatan dan • Mengenal pasti bahan yang tidak boleh dibuang ke dalam sinki. 5 5
peraturan dalam
• Mengelas kaedah mengurus bahan sisa biologi.
makmal biologi
• Menerangkan langkah-langkah mengurus kemalangan 6
di dalam makmal.
dicapai dalam setiap bab. • Memerihalkan amalan-amalan dalam makmal biologi 6
• Mengenal pasti ciri-ciri membina jadual berdasarkan data daripada
eksperimen yang dijalankan. 7 Konsep
• Mengenal pasti ciri-ciri melukis graf berdasarkan data daripada
1.3 Berkomunikasi eksperimen yang dijalankan. 8
dalam biologi
• Melakarkan lukisan biologi berdasarkan pemerhatian yang dibuat. 9
• Mengenal pasti satah badan, keratan dan istilah arah dalam 10
organisma Pengenalan kepada biologi
1.4 Penyiasatan • Mengenal pasti kaedah penyiasatan saintifik dlaam mereka bentuk dan peraturan makmal
saintifik dalam eksperimen. 11
biologi Tg 5
Bab 4 Pengangkutan dalam Tumbuhan Biologi Bidang biologi Bidang biologi
Jadual 4.2 Persamaan dan perbezaan antara gutasi dan transpirasi dan kerjaya dan kerjaya
Gutasi Kata Kunci Transpirasi merangkumi merangkumi
Persamaan
• Anterior / Anterior • Peralatan perlindungan diri /
• Bahan sisa biologi / Biological waste
Kedua-dua proses melibatkan kehilangan air dari tumbuhan ke atmosfera. Personal protective equipment
• Inferior / Inferior • Posterior / Posterior
Perbezaan
• Keratan membujur / Longitudinal section • Satah frontal / Frontal plane
Peralatan
Rembesan titisan air daripada permukaan daun • Keratan rentas/melintang / Cross section • Satah melintang / Transverse plane Bidang biologi Perkembangan perlindungan diri Bahan sisa biologi
Kehilangan air dalam bentuk wap air
bidang biologi
Berlaku melalui stoma, kutikel dan lentisel
Berlaku melalui hidatod • Lateral / Lateral • Satah sagital / Sagittal plane
Air mungkin mengandungi bahan organik dan tidak Hanya penyejatan air sahaja
organik yang larut seperti mineral BAB 1 Kerjaya dalam Sumbangan Langkah mengurus Amalan dalam
Berlaku akibat tekanan akar Bukan kerana tekanan akar 4 biologi bidang biologi kemalangan makmal biologi
Biasanya berlaku pada waktu malam atau awal pagi dalam Transpirasi berlaku semasa kelembapan rendah dan
keadaan kelembapan tinggi dan cahaya malap keamatan cahaya tinggi.
Tiada kesan penyejukan B01 SpotlightA+ Biologi Tg4.indd 1 Terdapat kesan penyejukan. 27/03/2021 12:03 AM
Cuba soalan 3 dalam Zon Formatif 4.2
Ramalkan Keadaan Tumbuhan yang Tidak
Mengalami Transpirasi dan Gutasi Berkomunikasi Penyiasatan saintifik
Video untuk membanding dan dalam biologi dalam biologi
A Transpirasi membeza gutasi dan transpirasi
1. Tanpa transpirasi, tiada tarikan transpirasi. Air https://bit.ly/3dPum5U terdiri daripada merangkumi
dan garam mineral tidak dapat diangkut dari
akar ke daun. B Gutasi
2. Tanpa bekalan air dan garam mineral yang Mereka bentuk eksperimen
mencukupi, fotosintesis, metabolisme sel, 1. Tanpa gutasi, air berlebihan tidak dapat
pertumbuhan dan perkembangan tumbuhan tidak disingkirkan. Graf Rajah
boleh berlaku. Tumbuhan akan layu dan mati. 2. Bahan organik dan tidak organik larut yang
3. Tiada sistem penyejukan pada tumbuhan berlebihan seperti mineral juga tidak dapat Arah Keratan
semasa cuaca panas. disingkirkan daripada tumbuhan.
Carta bar Histogram
Tg 5
Z
Portal Spotlight on Formatif 4.2 2. Pipet bebola digunakan untuk memindahkan 25 ml larutan natrium hidroksida 5%, ke dalam kelalang Jadual Satah
Biologi
Bab 4 Pengangkutan dalam Tumbuhan
1. Apakah maksud transpirasi? K1
2. Nyatakan satu kepentingan transpirasi. K2
volumetri 250 ml.
3. Nyatakan persamaan antara transpirasi dan gutasi. K2 3. Tambah 2 titik penunjuk metil merah dan
campur hingga rata. Galeri Info
4. Penuhkan buret 50 ml dengan larutan asid Keladi bunting (Eichhornia crassipes), kiambang 2
sulfurik piawai 0.05 M. Letakkan jubin putih
4.3 Translokasi Keperluan Translokasi dalam Tumbuhan (Lemna aequinoctialis) dan apu-apu (Pistia stratiotes)
yang di bawah kelalang volumetri.
Imbas kod QR untuk melayari 1. Tanpa translokasi, tidak ada pertumbuhan dan merupakan tumbuhan terapung yang paling kerap 27/03/2021 12:03 AM
Definisi Translokasi
5.
perkembangan. Penitratan larutan natrium hidroksida
digunakan untuk remediasi logam berat di dalam
dijalankan sehingga tanda takat akhir merah
1. Translokasi adalah pengangkutan bahan organik
sisa air.
B01 SpotlightA+ Biologi Tg4.indd 2
jambu yang pertama dilihat.
larut yang disintesis di dalam daun melalui 2. Sel-sel akar akan mati jika tiada bekalan nutrien. Keladi bunting kerap digunakan untuk merawat
3. Sel-sel akar yang mati tidak boleh menyerap
BAB
6. Bacaan buret dicatat sehingga ketepatan
sisa air industri, sisa air domestik, kumbahan dan
fotosintesis ke bahagian lain tumbuhan oleh floem.
laman web atau video 2. Bahan organik seperti gula (terutamanya air dan garam mineral dari larutan tanah. sebagainya kerana
4
0.01 ml.
Tumbuhan itu akan layu dan mati.
• mempunyai kadar penyerapan yang tinggi untuk
7. Proses penitratan diulangi bagi 3 kepekatan
sukrosa) dan asid amino dapat diangkut ke
larutan natrium hidroksida yang berbeza (1%,
pelbagai bahan pencemar organik dan tidak
akar, tunas, batang, buah dan biji (terutamanya Cuba soalan 1 dan 2 dalam Zon Formatif 4.3 • mempunyai toleransi tinggi terhadap persekitaran Galeri Info
organik.
3% dan 8%).
pertumbuhan
organ
atau
ke
kawasan
berkaitan subtopik yang penyimpanan). Keputusan: • kadar penghasilan biojisim yang amat tinggi.
yang amat tercemar
Aras natrium hidroksida menurun dengan cepat
di dalam air. Pengurangan ini berlaku semasa
359
4.2.3 4.3.1 4.3.2 beberapa hari pertama, selepas itu aras kekal malar. • keupayaan yang tinggi untuk fitoremediasi
bahan pencemar seperti arsenik, zink, raksa, nikel,
Perbincangan:
dipelajari. Terdapat video Keputusan menunjukkan bahawa tanpa mengira kuprum dan plumbum Maklumat tambahan
kepekatan awal, keladi bunting dapat memberi
27/03/2021 12:11 AM
B04 SpotlightA+ Biologi Tg5.indd 359 kesan penulenan air. Takat keseimbangan dicapai
selepas 3-5 hari.
yang disediakan khas untuk Kesimpulan: berkaitan topik yang
Keladi bunting dapat mengurangkan aras natrium hidroksida pada semua kepekatan.
A Tumbuhan fitoremediasi dalam pengawalan • mempunyai kadar penyerapan yang tinggi
aktiviti atau eksperimen 1. Keladi bunting (Eichhornia crassipes), kiambang • mempunyai toleransi tinggi terhadap dipelajari.
untuk pelbagai bahan pencemar organik dan
pencemaran air
tidak organik.
(Lemna aequinoctialis) dan apu-apu (Pistia persekitaran yang amat tercemar.
tertentu. stratiotes) merupakan tumbuhan terapung yang • kadar penghasilan biojisim yang amat tinggi.
paling kerap digunakan untuk remediasi logam
• keupayaan yang tinggi untuk fitoremediasi
berat di dalam sisa air.
bahan pencemar seperti arsenik, zink, raksa,
2. Keladi bunting kerap digunakan untuk merawat nikel, kuprum dan plumbum.
sisa air industri, sisa air domestik, kumbahan
dan sebagainya kerana:
Eksperimen 4.6 Tg 4
Biologi Bab 5 Metabolizim dan Enzim
Mengeksperimen untuk mengenal pasti tumbuhan akuatik fitoremediasi yang paling berkesan
Tajuk: Tumbuhan akuatik fitoremediasi yang berkesan. 2. Sistem penamaan ini diperkenalkan oleh 4. Namun, tidak semua nama enzim akan
Tujuan: Untuk mengenal pasti suatu tumbuhan akuatik fitoremediasi yang berkesan bagi mengawal The International Union of Biochemistry and berakhir dengan -ase.
pencemaran air Molecular Biology (IUBMB). 5. Pepsin, renin dan tripsin merupakan antara
3. Sebagai contoh:
Bahan: Tiga jenis tumbuhan akuatik yang berbeza, iaitu keladi bunting (Eichhornia cressipes), apu-apu enzim yang terawal dikaji, maka penggunaan
(Pistia stratiotes) dan kiambang (Lemna aequinoctialis), air dari sungai kecil berhampiran serta Substrat Enzim Produk namanya dikekalkan.
Larutan metilena biru (0.1%)
Radas: Tiga tangki air kaca, botol reagen 250 ml dengan penutup, picagari, bikar dan jam randik.
maltase
Prosedur: Maltosa + air glukosa + glukosa Klasifikasi dan penamaan enzim
1. Tiga per empat bahagian sebuah tangki diisi dengan air yang diambil daripada sungai kecil yang https://bit.ly/2F33r50
berhampiran. Jadual 5.1 Jenis substrat dan enzim
Substrat Enzim
Tg 5 362 4.4.3 Lipase Galeri Info
Lipid
Biologi Bab 2 Struktur dan Fungsi Daun
Laktosa Laktase Substrat ialah sebatian organik yang akan
Eksperimen 2.1 5 BAB Sukrosa Sukrase membentuk ikatan dengan tapak aktif enzim dan
menyebabkan tindak balas berlaku.
B04 SpotlightA+ Biologi Tg5.indd 362 27/03/2021 12:11 AM
Mengeksperimen untuk membandingkan taburan stoma pada epidermis atas dan epidermis bawah Galeri Info
B BAB AB daun eudikot TIP Bestari
1 2 Tajuk: Taburan stoma pada epidermis atas dan bawah daun eudikot. Perencat ialah molekul yang akan memperlahankan Hampir kesemua enzim ialah protein kecuali ribozim
atau memberhentikan sesuatu tindak balas.
Tujuan: Untuk menentukan taburan stoma pada epidermis atas dan epidermis bawah daun pokok Kebanyakan dadah atau racun bertindak sebagai dan ribonuclease P (RNase P).
keembung. perencat kepada enzim. Contoh perencat ialah bisa
Bahan: Daun keembung segar, larutan safranin, gliserin, air suling dan kertas turas ular dan sianida. Sifat Umum Enzim
Radas: Mikroskop cahaya, sepasang forseps, slaid mikroskop, penutup slaid kaca, jarum, berus, penitis dan Sifat umum enzim yang perlu diketahui untuk
piring petri membezakan enzim daripada protein yang lain ialah:
Aktiviti / EksPERIMEN 1. Daun keembung segar dipetik dari pokok keembung. Mempercepatkan
Prosedur:
2. Daun dilipatkan dengan membengkokkannya ke belakang.
kadar tindak
3. Satu lapisan epidermis atas yang nipis dan lut sinar ditarik secara berhati-hati menggunakan forseps
supaya terkupas daripada permukaan atas daun seperti ditunjukkan dalam Rajah 2.8. Struktur enzim balas biokimia Memangkinkan
tidak berubah
tindak balas
Daun Kupasan Slaid Penutup selepas tindak berbalik
balas
epidermis slaid kaca
Aktiviti atau eksperimen yang Forseps Kupasan Enzim bertindak Sifat balas boleh
Tindak
epidermis dengan pantas Umum diberhentikan atau
diperlahankan
enzim
lengkap dengan keputusan, 4. Epidermis itu diletakkan ke dalam piring petri yang mengandungi air suling supaya tidak akan kering. oleh perencat
Rajah 2.8
5. Satu penitis digunakan untuk menitiskan beberapa titik larutan safranin ke dalam piring perti yang lain. Tindakan enzim Digunakan
analisis dan kesimpulan untuk safranin. adalah spesifik Memerlukan dalam kuantiti
6. Berus digunakan untuk memindahkan epidermis ke dalam piring petri yang mengandungi larutan
yang sedikit
kofaktor unutk
7. Epidermis itu dibiarkan dalam larutan safranin selama 2 minit sehingga menyerap warna. berfungsi dengan Tip Bestari
meningkatkan kemahiran 8. Berus digunakan untuk memindahkan kupasan epidermis ke slaid kaca bersih. efisien
9. Penitis digunakan untuk menitiskan beberapa titis gliserin untuk menutup kupasan epidermis.
10. Penutup kaca slaid diletakkan secara perlahan-lahan pada kupasan epidermis dengan bantuan jarum. Rajah 5.2 Sifat-sifat umum enzim Cuba soalan 1 dalam Zon Formatif 5.2
saintifik murid. 11. Kertas turas digunakan untuk menyerap gliserin yang berlebihan. 80 5.2.4 5.2.3
12. Mikroskop cahaya digunakan untuk memerhatikan slaid kaca di bawah kanta objek kuasa rendah dan
kemudian kuasa tinggi.
13. Bilangan stoma yang muncul di medan penglihatan di bawah kanta objek kuasa rendah dikira dan Tip berguna untuk
direkodkan.
14. Langkah 2 hingga 13 diulang pada permukaan bawah daun. B05 SpotlightA+ Biologi Tg4.indd 80 27/03/2021 12:05 AM
Keputusan: membantu murid
Jadual 2.2
Daun tumbuhan Epidermis Epidermis Medan penglihatan stoma daun
keembung atas bawah keembung (100 ×) menyelesaikan masalah
Bilangan stoma 15 146 http://bit.ly/PSBioT5
dalam subtopik berkaitan.
304 2.2.3
B02 SpotlightA+ Biologi Tg5.indd 304 27/03/2021 12:10 AM
ii
Ciri Ekstra Spotlight Biologi Tg4-5.indd 2 27/03/2021 11:27 AM

Tag “Cuba soalan .... dalam
Zon Formatif...” Bab 2 Struktur dan Fungsi Daun Biologi Tg 5
2.1 Struktur Daun 3. Ketipisan lamina membolehkan cahaya matahari
menembusi dan gas meresap ke bahagian dalam
daun.
Struktur Luar Daun 4. Petiol adalah tangkai daun yang memegang Tg 5 Biologi Bab 2 Struktur dan Fungsi Daun
Tag yang terletak di akhir 1. Daun adalah organ fotosintetik utama daun pada posisi terbaik untuk menerima B BAB AB 2 2 Struktur Penerangan
tumbuhan.
cahaya matahari dengan menyambungkan
2. Daun mempunyai struktur daun yang disebut
lamina ke batang tumbuhan.
lamina, yang secara umumnya lebar, leper dan 5. Sebilangan besar daun mempunyai urat utama. Stoma • biasanya lebih banyak terdapat di permukaan bawah daun.
contoh membimbing murid nipis untuk meningkatkan luas permukaan bagi Urat utama ialah unjuran dari petiol yang Lapisan sel • dapat dibahagikan kepada dua kawasan yang berbeza: mesofil palisad dan mesofil berspan.
penyerapan cahaya matahari maksimum.
melintasi sepanjang daun dan bercabang ke BABBAB
mesofil
• Sel mesofil palisad mempunyai ketumpatan kloroplas yang tinggi. Sel palisade berbentuk silinder,
urat daun untuk menyokong lamina. Tepi daun 12
Hujung
Urat
matahari maksimum.
utama disebut margin. tersusun secara padat dan menegak dekat dengan epidermis atas untuk menerima jumlah cahaya
untuk menjawab soalan yang Margin Urat 6. Lamina dan urat daun mengandungi tisu • Sel mesofil berspan disusun secara longgar dan berbentuk tidak seragam dengan bilangan
kloroplas yang kurang daripada sel palisad.
vaskular yang bersambungan dengan yang
• Sel-sel mesofil berspan mempunyai banyak ruang udara di antara sel untuk membolehkan
terdapat di batang dan akar.
pertukaran gas antara daun dan atmosfera luar melalui stoma.
Lamina daun 7. Tumbuhan monokot mempunyai urat daun • Pada daun tumbuhan eudikot, terdapat lapisan sel mesofil yang membentuk lapisan tengah daun.
berkaitan dalam Zon Formatif. Petiol selari di mana urat-urat daun berterusan ke Berkas vaskular • Tisu vaskular terdapat di urat daun.
petiol daun tanpa menyimpang.
• Tisu vaskular terdiri daripada xilem dan floem.
mana urat daun mempunyai rangkaian berselirat
Rajah 2.1 Struktur luar daun 8. Eudikot mempunyai urat daun berjejala, di • Xilem mengangkut air dan garam mineral ke daun
Cuba soalan 1 dalam Zon Formatif 2.1 yang bercabang dari urat utama. • Floem mengangkut hasil fotosintesis dari daun ke bahagian lain dalam tumbuhan.
Cuba soalan 2 dalam Zon Formatif 2.1 Cuba soalan 4 dalam Zon Formatif 2.1
Struktur Dalaman Lamina Daun
1. Rajah 2.2 menunjukkan keratan rentas lamina daun. Z on Formatif 2.1
Lapisan Lapisan kutikel
©PAN ASIA PUBLICATIONS
epidermis atas kalis air Stoma tertutup Sel pengawal 1. Apakah kelebihan mempunyai lamina yang lebar, leper dan nipis di daun?
Lapisan  Kloroplas 2. Bagaimanakah urat daun tumbuhan eudikot dan tumbuhan monokot berbeza antara satu sama lain?
mesofil palisad Xilem  Berkas 3. Rajah 2.3 menunjukkan bahagian bawah daun pada Hari sejuk Hari panas
K4
Lapisan epidermis  Nukleus hari yang sejuk dan pada hari yang panas. Sel pengawal
Floem
vaskular
Lapisan mesofil
(a) Apakah X? K2
berspan dengan
ruang udara
(b) Bagaimanakah X penting dalam pertukaran gas?
K3
bawah dengan  CO 2 Liang stoma (c) Terangkan kepentingan K3 X
sel pengawal H 2 O O 2 Stoma terbuka (i) pembukaan X pada hari yang sejuk dan
Tg 4 Rajah 2.2 Keratan rentas lamina daun Cuba soalan 3 dalam Zon Formatif 2.1 (ii) penutupan X pada hari yang panas. Rajah 2.3
Biologi Bab 8 Sistem Respirasi dalam Manusia dan Haiwan
2. Jadual 2.1 menunjukkan struktur dalaman lamina dan penerangannya. 4. Rajah 2.4 menunjukkan keratan rentas daun. A Zon Formatif
(a) Namakan bahagian yang berlabel A, B, C, D
Soalan KBAT Mirip SPM KOMEN dan E. K1 B
Jadual 2.1 Struktur dalaman lamina daun dan penerangannya
Struktur Penerangan PEMERIKSA (b) Nyatakan dua perbezaan antara sel mesofil Sel mesofil palisad
K4
palisad dan sel mesofil berspan.
Epidermis 1. Amfibia seperti katak boleh hidup di darat dan (c) Apakah fungsi C? K2 Sel mesofil berspan
• ialah lapisan paling luar yang terdiri daripada epidermis atas dan bawah.

di dalam air kerana mempunyai dua struktur C
• merembeskan lapisan kutikel yang kalis air. Kutikel membantu mencegah kehilangan air yang
berlebihan.
respirasi, iaitu peparu dan kulit. Apakah ciri-ciri Komen Pemeriksa D
lain penyesuaian kulit katak yang menjadikan Katak mempunyai kapiliari darah yang E
• epidermis atas adalah lut sinar dan tidak mengandungi kloroplas, membenarkan cahaya matahari
proses pertukaran gas lebih efisien? K3 banyak. Apabila bersentuhan dengan air, Soalan untuk menguji
menembusi dengan mudah.
Rajah 2.4
• epidermis bawah daun mempunyai banyak liang kecil yang disebut stoma. gas berlaku di dalam kapilari
A Kering, berlipat dan nipis pertukaran
Sel pengawal B Kering, rata dan tebal darah dan air secara resapan.
• Dua sel pengawal mengelilingi setiap stoma, yang mengatur pembukaan dan penutupannya. Sel
Jawapan: D
C Lembap dan nipis
pengawal adalah satu-satunya sel epidermis yang mengandungi kloroplas.
D Lembap dan banyak kapilari darah
2.2 Organ Utama Pertukaran Gas kefahaman murid di akhir
2.1.1 2.1.2 301 Keperluan Pertukaran Gas dalam Tumbuhan
2. Antara berikut, yang manakah lokasi pertukaran gas untuk manusia, serangga dan ikan? K3 Kepekatan oksigen dan karbon
dioksida semasa fotosintesis
1. Tumbuhan menggunakan karbon dioksida http://bit.ly/PSBioT5 setiap subtopik.
Soalan KBAT mirip spm B02 SpotlightA+ Biologi Tg5.indd 301 A manusia serangga Alveolus Alveolus ke atmosfera.
Struktur respirasi
Struktur respirasi
semasa fotosintesis dan membebaskan oksigen
Struktur respirasi
Struktur respirasi
27/03/2021 12:07 AM
katak
ikan
Filamen
Trakeol
B Trakeol Alveolus Alveolus Filamen 302 2.1.2 2.2.1
C Alveolus Trakeol Filamen Alveolus
D Trakeol Alveolus Filamen Alveolus B02 SpotlightA+ Biologi Tg5.indd 302 27/03/2021 12:07 AM
Menyediakan penyelesaian BAB Komen Pemeriksa
8 Struktur respirasi manusia ialah alveolus, serangga ialah trakeol, ikan ialah filamen dan katak ialah
alveolus.
yang lengkap serta komen Jawapan: C
3. Rajah 1 menunjukkan struktur respirasi manusia.
pemeriksa bagi soalan KBAT KERTAS MODEL SPM
Kertas 1
mirip SPM. S Arahan: Jawab semua soalan.
[40 Markah]
1. Semasa berhadapan dengan penyakit A Perut
koronavirus COVID-19, papan peringatan yang B Sistem pencernaan
Rajah 1 manakah memberikan amaran yang paling C Sel darah merah
tepat kepada petugas kesihatan untuk memakai D Tisu epitelium
Mengapakah resapan oksigen berlaku di struktur S? Terangkan. K4 peralatan perlindungan diri yang diperlukan?
K3 4. Pernyataan manakah yang paling tepat
Komen Pemeriksa A C menggambarkan hubungan antara kolesterol
Tg 4
Bilangan alveolous yang banyak menyediakan jumlah luas permukaan yang besar untuk pertukaran ! AMARAN ! AMARAN dengan kebendaliran membran sel? K4
gas, mempunyai dinding nipis yang lembab dan mempunyai kapilari darah yang banyak.
Bab 8 Sistem Respirasi dalam Manusia dan Haiwan
Biologi


Jawapan: A Kolesterol meningkatkan kebendaliran pada
suhu tinggi dan menurunkan kebendaliran
Resapan oksigen berlaku di struktur S kerana mempunyai jumlah luas permukaan yang besar, nipis,
Z
pada suhu rendah.
on Sumatif
lembab dan mempunyai banyak kapilari darah. Peralatan Topi keselamatan B Kolesterol meningkatkan kebendaliran pada
dan
perlindungan
diri harus dipakai jaket keselamatan suhu tinggi dan meningkatkan kebendaliran
di kawasan ini harus dipakai pada suhu rendah.
134 Kertas 1 B D C Kolesterol menurunkan kebendaliran pada
suhu tinggi dan menurunkan kebendaliran
pada suhu rendah.
Pilih jawapan yang tepat. AMARAN AMARAN D Kolesterol menurunkan kebendaliran pada
Klon SPM 1. Apakah yang membezakan sistem respirasi 4. Rajah 2 menunjukkan sebahagian daripada KERTAS MODEL SPM suhu tinggi dan meningkatkan kebendaliran
B08 SpotlightA+ Biologi Tg4.indd 134
manusia dengan katak? K3 sistem respirasi manusia yang melibatkan 27/03/2021 12:06 AM Kawasan biobahaya pada suhu rendah.
A Organ respirasi manusia ialah peparu mekanisme pernafasan. yang boleh Peralatan
berjangkit
manakah organ respirasi katak ialah Pakaian perlindungan pelindungan telinga 5. Pernyataan yang manakah menunjukkan
peparu dan kulit. diri harus dipakai harus dipakai perbezaan ketara antara resapan ringkas dan
B Organ respirasi manusia ialah peparu resapan berbantu? K4
manakah organ respirasi katak ialah 2. Antara pernyataan berikut, yang manakah benar A Tidak seperti resapan ringkas, resapan
peparu dan insang. P berbantu dapat mengangkut molekul
C Struktur respirasi manusia ialah alveolus mengenai jalinan endoplasma? K2 menentang kecerunan kepekatan.
I Jalinan endoplasma kasar mensintesis
manakala struktur respirasi katak ialah Q II Jalinan endoplasma licin mensintesis lipid B Tidak seperti resapan ringkas, resapan
protein
alveolus dan insang.
berbantu dibatasi oleh bilangan protein
Zon Sumatif D Struktur respirasi manusia ialah alveolus Apakah yang berlaku pada struktur P dan Q III Jalinan endoplasma licin mengubah suai C Tidak seperti resapan ringkas, resapan
pembawa dalam membran.
Rajah 2
manakala struktur respirasi katak alveolus
KERTAS MODEL SPM
bahan kimia yang bertoksik
dan lamela.
berbantu memerlukan tenaga dalam bentuk
IV Jalinan endoplasma kasar adalah pusat
2. Rajah 1 menunjukkan sistem respirasi bagi
kawalan sel
ATP.
seekor serangga. semasa menarik nafas? K3 Q BAB A I dan II C II dan III D Tidak seperti resapan ringkas, resapan
P
berbantu boleh berlaku dalam sel hidup dan
B I dan IV
D II dan IV
A Bergerak ke bawah Mengecut 8 sel bukan hidup.
dan ke dalam 3. Rajah 1 menunjukkan organisasi sel dalam
Soalan pelbagai aras B Bergerak ke atas Mengendur sesuatu organisma multisel. K3 6. Berapakah nisbah atom hidrogen kepada atom
W
oksigen dalam karbohidrat? K1
dan ke luar
Tisu
A 1 : 1
C Bergerak ke bawah Mengendur Sel Sistem organ P Organisma Soalan berformat
B 1 : 2
dan ke dalam
Rajah 1
kemahiran berfikir yang Apakah struktur W? K1 D Bergerak ke atas Mengecut Apakah contoh P dalam Rajah 1? C 1 : 3
Rajah 1
D 2 : 1
dan ke luar
A Filamen
B Alveolus 5. Rajah 3 menunjukkan struktur respirasi bagi SPM mengikut format
disediakan untuk menilai C Trakea satu hidupan akuatik. 552
D Spirakel
3. Kandungan oksigen terlarut dalam air adalah X terbaharu SPM 2021
lebih rendah berbanding kandungan oksigen
kefahaman murid dalam terlarut dalam atmosfera. Seperti organisma Apakah fungsi X? K2 Rajah 3 KModel SpotlightA+ Biologi Tg5.indd 552 27/03/2021 12:12 AM
lain, ikan memerlukan oksigen bagi tujuan
respirasi. Bagaimanakah ikan beradaptasi bagi
meningkatkan kecekapan pertukaran gas? A Menambah luas permukaan supaya resapan merangkumi keseluruhan
senang berlaku
setiap bab. A Penutupan mulut dan operkulum. B Menyuburkan struktur respirasi dengan
K3
nutrien dan oksigen
B Pembukaan mulut dan operkulum.
C Arah aliran air melalui insang bertentangan C Memberi sokongan dan perlindungan
kepada struktur respirasi
dengan arah aliran darah. bab Tingkatan 4 dan 5.
D Arah aliran air melalui insang adalah sama D Menentang pergerakan struktur respirasi
dengan aliran darah. yang disebabkan oleh perubahan pada
tekanan
Tg 5
Biologi Bab 1 Organisasi Tisu Tumbuhan dan Pertumbuhan
135
BAB
1 Pengukuhan & Pengujian Kemahiran Proses Sains
B08 SpotlightA+ Biologi Tg4.indd 135 27/03/2021 12:06 AM
1. Anda dibekalkan spesimen X, yang merupakan anak benih muda kekacang yang tumbuh dalam gelap dan
kemudian diletakkan secara mendatar di permukaan tanah yang lembap.
(a) Lukiskan lukisan berlabel bagi spesimen X untuk menunjukkan ciri luarannya berdasarkan
pemerhatian anda. K3
(b) (i) Ukur panjang lukisan anda. Lukiskan satu garis mendatar untuk menunjukkan di mana anda
membuat pengukuran. K3
(ii) Ukur panjang sebenar anak benih spesimen X.
(iii) Hitung kuasa pembesaran lukisan anda. Tunjukkan cara kerja anda.
PENGUKUHAN DAN PENGUJIAN (c) Pada lukisan anda, buat garis menegak merentasi pucuk dan akar untuk menandakan zon pertumbuhan Jawapan Lengkap
yang dapat dikenal pasti. Gunakan P, Q dan R untuk menandakan zon pertumbuhan: K2 JAWAPAN
https://bit.ly/JLBIOLOGI
(i) P : Zon pembahagian sel
(ii) Q : Zon pemanjangan sel
KEMAHIRAN PROSES SAINS (d) (i) Labelkan zon pertumbuhan P, Q dan R pada lukisan anda. K1 K4 Bab 1 Pengenalan kepada Biologi Kertas 2 berbanding tumbuhan pada jam 10:00 pagi.
(iii) R : Zon pembezaan sel.
Bahagian A
dan Peraturan Makmal

1. (a) Tumbuhan pada jam 12:00 tengah hari kelihatan layu
(ii) Terangkan bagaimana anda mengenal pasti zon-zon pertumbuhan.
on Formatif
Z
Sekiranya anda tidak dapat menjalankan eksperimen yang diperihalkan, anda boleh menjawab soalan 1.1

(ii) Keadaan tumbuhan
ini berdasarkan pemerhatian contoh sampel dalam Rajah 1. 1. Biologi ialah kajian terperinci tentang benda hidup dan (b) (i) Masa
(c) Jenis tumbuhan dan bilangan daun
persekitaran semula jadi.
2. Mikrobiologi, embriologi dan virologi. (d) X – Pemboleh ubah dimanipulasikan
Y – Pemboleh ubah bergerak balas
3. Bidang nanobioteknologi mengaplikasikan teknologi bersaiz (e) Ya. Hal ini demikian kerana keputusan eksperimen hanya
nanometer dalam kajian yang melibatkan benda hidup dan melibatkan keadaan tumbuhan dan tidak melibatkan
Soalan untuk melatih murid Z persekitaran. 1.2 (f) sebarang nilai. Dinding sel
on Formatif
Sitoplasma
Vakouol
Nukleus
menguasai kemahiran proses sains 1. Menjaga keselamatan dan melindungi diri. 2. (a) Bahan: Tumbuhan dan air Membran
plasma
2. Kecederaan akibat radas yang pecah dan tumpahan bahan
kimia yang berbahaya.
Radas: Kipas, penimbang, pembaris.

3. Pembersihan tumpahan merkuri memerlukan kelengkapan
yang sesuai kerana merkuri boleh menyebabkan kerosakan (b) Semakin bertambah pergerakan angin, semakin
buah pinggang dan sistem saraf pusat.
bertambah kadar kehilangan air daripada tumbuhan.
(KPS) yang dikemukakan dalam Ujian Rajah 1 Spesimen X 1. Jadual, graf garis dan histogram boleh digunakan untuk (c) (i) Tiada unit disertakan pada tajuk di lajur pertama. 50
Z
(ii) Jarak antara kipas dan
on Formatif
1.3
20
40
30
susunan radas (cm)
Perbezaan jisim (cm)
mempersembahkan keputusan eksperimen.
Amali Sains. Imbas kod QR di bawah JAWAPAN TINGKATAN 4 2. (i) Tajuk graf mestilah mengandungi pemboleh ubah bergerak (d) Perbezaan jisim (g) 3.3 1.1 0.7 0.4 Jawapan
balas melawan pemboleh ubah dimanipulasikan.
5.0
4.5
(ii) Pemboleh ubah dimanipulasikan diwakili oleh paksi-x
dan pemboleh ubah bergerak balas diwakili oleh paksi-y.
4.0
untuk mendapatkan tip dan teknik 3. Keratan rentas ialah potongan yang dibuat pada sesuatu 3.5 3.0 2.5 2.0 1.5
(iii) Setiap paksi perlu dilabelkan berserta dengan unitnya.
struktur dari bahagian atas ke bawah manakala keratan
membujur ialah potongan yang dibuat dari kiri ke kanan.
0.5 1.0 Jarak (cm)
Z
on Formatif
1.4
prihatin murid semasa menjawab 1. Kaedah saintifik didefinisikan sebagai proses mengumpul (e) Semakin bertambah kadar kehilangan air, semakin besar
10 20 30 40 50 60 70 80 90100
maklumat tentang sesuatu peristiwa atau fenomena Jawapan lengkap disediakan.
perubahan jisim.
menggunakan langkah-langkah saintifik yang dijalankan Bahagian B
secara sistematik.
Ujian Amali Sains. 2. Pemboleh ubah dimanipulasikan, pemboleh ubah bergerak Imbas kod QR yang disediakan
3. (a) Membolehkan kita memahami pelbagai interaksi yang
berlaku di sekeliling kita kerana bidang biologi merupakan
balas dan pemboleh ubah dimalarkan.
bidang sains yang mengkaji organisma hidup seperti
298 Z on Sumatif (b) Bioteknologi merupakan satu bidang sains yang merujuk
manusia dan fungsinya.
Tip dan Teknik Kertas 1 4. C yang merangkumi penerangan
kepada aplikasi biologi kepada bidang kejuruteraan,
perubatan, dan teknologi. Antara sumbangan bioteknologi
ke atas kesejahteraan hidupan di atas muka bumi ialah:
3. B
B01 SpotlightA+ Biologi Tg5.indd 298 1. D 2. C 27/03/2021 12:09 AM 8. B • Sumbangan dalam bidang perubatan
7. C
5. D
6. B
Maklumat genetik seseorang dapat diubahsuai dan
boleh mengurangkan risiko penyakit seperti penyakit
Prihatin Murid 9. D 10. D 11. C 12. B untuk jawapan soalan objektif.
16. A
kardiovaskular dan kanser.
15. D
13. C
14. D
• Sumbangan dalam bidang pertanian
Baka ternakan dan tanaman terbaik dapat dihasilkan
melalui kaedah pengklonan, kaedah kultur tisu dan
http://bit.ly/KPSBIOKPS 564 serta penggunaan hormon membolehkan haiwan cepat
pengklonan mempercepatkan pembiakan tanaman
membesar dan matang
Jawapan Full SpotlightA+ Biologi Tg4-5.indd 564 27/03/2021 12:14 AM
iii
Ciri Ekstra Spotlight Biologi Tg4-5.indd 3 27/03/2021 11:28 AM

KANDUNGAN




TINGKATAN 4

Tarikh Tarikh
revisi revisi
5.3 Aplikasi enzim dalam
Tema 1 Asas Biologi
kehidupan harian 87
©PAN ASIA PUBLICATIONS
Zon Sumatif 90
Bab 1 Pengenalan kepada Biologi dan
Peraturan Makmal 1 Bab 6 Pembahagian Sel 96
1.1 Bidang biologi dan kerjaya 3 6.1 Pembahagian sel 98
1.2 Keselamatan dan peraturan 6.2 Kitar sel dan mitosis 99
dalam makmal biologi 4 6.3 Meiosis 102
1.3 Berkomunikasi dalam biologi 7 6.4 Isu pembahagian sel
1.4 Penyiasatan saintifik dalam terhadap kesihatan manusia 105
biologi 11 Zon Sumatif 108
Zon Sumatif 14 Bab 7 Respirasi Sel 112
Bab 2 Biologi dan Organsasi Sel 18
7.1 Penghasilan tenaga melalui
2.1 Struktur dan fungsi sel 20 respirasi sel 114
2.2 Proses hidup organisma 7.2 Respirasi aerob 115
unisel 25 7.3 Fermentasi 117
2.3 Proses hidup organisma Zon Sumatif 121
multisel 26
2.4 Aras organisasi 32 Tema 2 Fisiologi Manusia dan Haiwan
Zon Sumatif 35
Bab 3 Pergerakan Bahan Merentasi Bab 8 Sistem Respirasi dalam Manusia
Membran Plasma 39 dan Haiwan 126
3.1 Struktur membran plasma 41 8.1 Jenis sistem respirasi 128
3.2 Konsep pergerakan bahan 8.2 Mekanisme pernafasan 130
merentasi membran plasma 42 8.3 Pertukaran gas dalam
3.3 Pergerakan bahan merentasi manusia 132
membran plasma dalam 8.4 Isu kesihatan berkaitan sistem
organisma hidup 48 respirasi manusia 133
3.4 Pergerakan bahan merentasi Zon Sumatif 135
membran plasma dalam
kehidupan harian 52 Bab 9 Nutrisi dan Sistem Pencernaan
Zon Sumatif 55 Manusia 139
Bab 4 Komposisi Kimia dalam Sel 61 9.1 Sistem pencernaan manusia 141

4.1 Air 63 9.2 Pencernaan 141
4.2 Karbohidrat 63 9.3 Penyerapan 146
4.3 Protein 65 9.4 Asimilasi 146
4.4 Lipid 66 9.5 Penyahtinjaan 149
4.5 Asid nukleik 69 9.6 Gizi seimbang 149
Zon Sumatif 73 9.7 Isu kesihatan berkaitan sistem
Bab 5 Metabolisme dan Enzim 77 pencernaan dan tabiat
pemakanan manusia 154
5.1 Metabolisme 79 Zon Sumatif 156
5.2 Enzim 79


iv




Kandungan SpotlightA+ Biologi Tg5.indd 4 27/03/2021 2:19 PM

Tarikh Tarikh
revisi revisi
Bab 10 Pengangkutan dalam Manusia dan 14.2 Sistem otot rangka manusia 238
Haiwan 162 14.3 Mekanisme pergerakan
dan gerak alih 242
10.1 Jenis sistem peredaran 164 14.4 Isu kesihatan berkaitan
10.2 Sistem peredaran manusia 166 sistem otot rangka manusia 244
10.3 Mekanisme denyutan jantung 169 Zon Sumatif 246
10.4 Mekanisme pembekuan
darah 171 Bab 15 Pembiakan Seks, Perkembangan
©PAN ASIA PUBLICATIONS
10.5 Kumpulan darah manusia 172 dan Pertumbuhan dalam Manusia
10.6 Isu kesihatan berkaitan sistem dan Haiwan 250
peredaran darah manusia 175 15.1 Sistem pembiakan manusia 253
10.7 Sistem limfa manusia 176 15.2 Gametogenesis manusia 254
10.8 Isu kesihatan berkaitan 15.3 Kitar haid 257
sistem limfa manusia 178
Zon Sumatif 180 15.4 Perkembangan fetus
manusia 261
15.5 Pembentukan kembar 263
Bab 11 Keimunan Manusia 184
15.6 Isu kesihatan berkaitan
11.1 Pertahanan badan 186 sistem pembiakan manusia 265
11.2 Tindakan antibodi 188 15.7 Pertumbuhan dalam
11.3 Jenis keimunan 189 manusia dan haiwan 266
11.4 Isu kesihatan berkaitan Zon Sumatif 271
keimunan manusia 191
Zon Sumatif 193 TINGKATAN 5

Bab 12 Koordinasi dan Gerak Balas Tema 3 Fisiologi Tumbuhan Berbunga
dalam Manusia 196

12.1 Koordinasi dan gerak balas 199 Bab 1 Organisasi Tisu Tumbuhan dan
12.2 Sistem saraf 200 Pertumbuhan 277
12.3 Neuron dan sinaps 203 1.1 Organisasi tisu tumbuhan 279
12.4 Tindakan terkawal dan 1.2 Tisu meristem dan
tindakan luar kawal 205 pertumbuhan 280
12.5 Isu kesihatan berkaitan 1.3 Lengkung pertumbuhan 286
sistem saraf manusia 207 Zon Sumatif 293
12.6 Sistem endokrin 208
12.7 Isu kesihatan berkaitan Bab 2 Struktur dan Fungsi Daun 299
sistem endokrin manusia 212 2.1 Struktur daun 301
Zon Sumatif 214 2.2 Organ utama pertukaran gas 302

Bab 13 Homeostasis dan Sistem Urinari 2.3 Organ utama transpirasi 307
Manusia 219 2.4 Organ utama fotosintesis 313
2.5 Titik pampasan 323
13.1 Homeostasis 220 Zon Sumatif 326
13.2 Sistem urinari 223
13.3 Isu kesihatan berkaitan Bab 3 Nutrisi dalam Tumbuhan 334
sistem urinary 228 3.1 Nutrien tak organik utama 336
Zon Sumatif 230 3.2 Organ pengambilan air
Bab 14 Sokongan dan Pergerakan dalam dan garam mineral 339
Manusia dan Haiwan 237 3.3 Kepelbagaian dalam nutrisi
tumbuhan 341
14.1 Jenis rangka 238 Zon Sumatif 344


v




Kandungan SpotlightA+ Biologi Tg5.indd 5 27/03/2021 2:19 PM

Tarikh Tarikh
revisi revisi
Bab 4 Pengangkutan dalam Tumbuhan 349 Bab 9 Ekosistem 432

4.1 Tisu vaskular 351 9.1 Komuniti dan ekosistem 434
4.2 Pengangkutan air dan 9.2 Ekologi populasi 444
garam mineral 355 Zon Sumatif 448
4.3 Translokasi 359
4.4 Fitoremediasi 361 Bab 10 Kelestarian Alam Sekitar 454
©PAN ASIA PUBLICATIONS
Zon Sumatif 365
10.1 Ancaman alam sekitar 456
Bab 5 Gerak Balas dalam Tumbuhan 370 10.2 Amalan dalam
melestarikan alam sekitar 461
5.1 Jenis gerak balas 372 10.3 Pemeliharaan, pemuliharaan
5.2 Fitohormon 373 dan pemulihan ekosistem 463
5.3 Aplikasi fitohormon dalam 10.4 Teknologi hijau 465
pertanian 377 Zon Sumatif 467
Zon Sumatif 379

Bab 6 Pembiakan Seks dalam Tumbuhan Tema 5 Pewarisan dan Teknologi
Berbunga 385 Genetik

6.1 Struktur bunga 387
6.2 Pembentukan debunga Bab 11 Pewarisan 472
dan pundi embrio 389
6.3 Pendebungaan dan 11.1 Pewarisan monohibrid 474
persenyawaan 391 11.2 Pewarisan dihibrid 481
6.4 Perkembangan biji benih 11.3 Gen dan alel 483
dan buah 394 11.4 Pewarisan manusia 484
6.5 Kepentingan biji benih Zon Sumatif 493
untuk kemandirian 396
Zon Sumatif 398 Bab 12 Variasi 501


Bab 7 Penyesuaian Tumbuhan pada 12.1 Jenis dan faktor variasi 503
Habitat Berlainan 403 12.2 Variasi dalam manusia 506
12.3 Mutasi 510
7.1 Penyesuaian tumbuhan 405 Zon Sumatif 514
Zon Sumatif 408

Bab 13 Teknologi Genetik 518
Tema 4 Ekosistem dan Kelestarian
Alam Sekitar 13.1 Kejuruteraan genetik 520
13.2 Bioteknologi 523
Zon Sumatif 528
Bab 8 Biodiversiti 412
8.1 Sistem pengelasan dan Kertas Model SPM 532
penamaan organisma 414
8.2 Biodiversiti 418 Jawapan 544 – 578
8.3 Mikroorganisma dan virus 420
Zon Sumatif 426






vi




Kandungan SpotlightA+ Biologi Tg5.indd 6 27/03/2021 2:19 PM

BAB
5 Metabolisme dan Enzim









SKOP Bestari

Muka
©PAN ASIA PUBLICATIONS
Standard Pembelajaran yang Penting
surat
• Mendefinisikan metabolisme. 79
5.1 Metabolisme • Menyatakan jenis-jenis metabolisme dalam sel:
– Anabolisme 79
– Katabolisme
• Mendefinisikan enzim. 79
• Menaakul keperluan enzim dalam proses metabolisme. 79

• Menaakul keperluan enzim dalam proses metabolisme. 79
• Memerihalkan penamaan enzim dengan penambahan -ase pada 79
substrat.
• Mencirikan sifat-sifat umum enzim. 80

• Berkomunikasi tentang penglibatan organel-organel khusus dalam
penghasilan: 81
– Enzim intrasel
– Enzim ekstrasel
5.2 Enzim • Menerangkan mekanisme tindakan enzim dengan menggunakan
hipotesis ‘mangga dan kunci’. 82
• Mentafsir rajah tenaga untuk menerangkan mekanisme tindakan 82
enzim.
• Menghubung kait mekanisme tindakan enzim dengan perubahan
faktor:
– Suhu 82
– pH
– Kepekatan substrat
– Kepekatan enzim
• Mengkaji kesan suhu dan pH terhadap aktiviti enzim amilase dan 85
pepsin.
5.3 Aplikasi enzim
dalam kehidupan • Menjelaskan penggunaan enzim dalam kehidupan seharian. 87
seharian




Kata Kunci
• Anabolisme / Anabolism • Metabolisme / Metabolism
• Enzim intrasel / Intracellular enzyme • Tenaga kinetik / Kinetic energy
• Enzim luar sel / Extracellular enzyme • Tindak balas eksoterma / Exothermic reaction
• Katabolisme / Catabolism • Tindak balas endoterma / Endothermic reaction


77





B05 SpotlightA+ Biologi Tg4.indd 77 26/03/2021 4:49 PM

Konsep









Definisi enzim
©PAN ASIA PUBLICATIONS


Penamaan enzim




Tradisional IUBMB




Sifat-sifat
Anabolisme umum enzim




terdiri Metabolisme ← Enzim Penghasilan enzim
daripada




Intrasel Ekstrasel
Katabolisme


Komponen hipotesis
"mangga dan kunci"



Faktor yang
mempengaruhi kadar
tindak balas enzim



Aplikasi enzim




Kehidupan Industri
seharian








78





B05 SpotlightA+ Biologi Tg4.indd 78 26/03/2021 4:49 PM

Tg 4

Bab 5 Metabolizim dan Enzim Biologi
5.1 Metabolisme

1. Setiap sel menjalankan proses metabolisme 4. Metabolisme terbahagi kepada dua, iaitu
untuk memastikan kelangsungan hidup setiap anabolisme dan katabolisme.
organisma.
2. Metabolisme ialah tindak balas kimia yang Galeri Info
berlaku dalam sel yang melibatkan pembinaan Metabolisme bagi setiap individu adalah berbeza.
dan penguraian sebatian kompleks. Proses metabolisme ini dikawal oleh kelenjar tiroid.
Cuba soalan 1 dalam Zon Formatif 5.1 Kelenjar tiroid terletak di anterior leher anda. Otak
akan menghantar maklumat ke kelenjar tiroid
3. Metabolisme penting dalam kehidupan apabila melibatkan penghasilan tenaga, protein
manusia kerana metabolisme memberikan pengawal aturan hormon dan lain-lain proses.
tenaga kepada badan untuk memastikan sel
dalam badan terus hidup.

Menggunakan tenaga BAB
5
Anabolisme









Katabolisme
Molekus ringkas Molekul kompleks
Menghasilkan tenaga
Rajah 5.1 Proses anabolisme dan katabolisme

Z ©PAN ASIA PUBLICATIONS
on Formatif
5.1
1. Apakah yang dimaksudkan dengan metabolisme? K1
2. Apakah perbezaan antara anabolisme dan katabolisme? K1



5.2 Enzim 5. Enzim mempunyai tapak spesifik yang
dinamakan sebagai tapak aktif.
1. Hampir semua enzim ialah protein yang Galeri Info
bertindak sebagai mangkin organik untuk
mempercepatkan kadar tindak balas kimia Ketiadaan sesuatu enzim akan menyebabkan
dalam sel. metabolisme badan kita terganggu. Galaktosemia
2. Walaupun mempunyai fungsi yang sama ialah salah satu contoh penyakit metabolisme yang
seperti enzim, ribozim ialah molekul RNA dan disebabkan oleh kegagalan badan menghasilkan
dihasilkan daripada asid nukleik. galaktokinesis. Individu yang menghidapi penyakit
3. Proses metabolisme dikawal oleh enzim yang ini tidak boleh memetabolismekan galaktosa dalam
diet.
bermula dengan molekul substrat dan berakhir
dengan produk.
4. Proses ini boleh diringkaskan seperti berikut: Penamaan Enzim

enzim 1. Enzim dinamakan berdasarkan jenis substrat
Substrat Produk yang dimangkinkan dan setiap nama enzim
akan ditambah dengan akhiran -ase.


5.1.1 5.1.2 5.2.1 5.2.2 79




B05 SpotlightA+ Biologi Tg4.indd 79 26/03/2021 4:49 PM

Tg 4

Biologi Bab 5 Metabolizim dan Enzim
2. Sistem penamaan ini diperkenalkan oleh 4. Namun, tidak semua nama enzim akan
The International Union of Biochemistry and berakhir dengan -ase.
Molecular Biology (IUBMB). 5. Pepsin, renin dan tripsin merupakan antara
3. Sebagai contoh: enzim yang terawal dikaji, maka penggunaan
Substrat Enzim Produk namanya dikekalkan.


maltase
Maltosa + air glukosa + glukosa Klasifikasi dan penamaan enzim
https://bit.ly/2F33r50
©PAN ASIA PUBLICATIONS
Jadual 5.1 Jenis substrat dan enzim
Substrat Enzim
Galeri Info
Lipid Lipase
Laktosa Laktase Substrat ialah sebatian organik yang akan
BAB membentuk ikatan dengan tapak aktif enzim dan
5 Sukrosa Sukrase menyebabkan tindak balas berlaku.
Galeri Info
TIP Bestari
Perencat ialah molekul yang akan memperlahankan
atau memberhentikan sesuatu tindak balas. Hampir kesemua enzim ialah protein kecuali ribozim
Kebanyakan dadah atau racun bertindak sebagai dan ribonuclease P (RNase P).
perencat kepada enzim. Contoh perencat ialah bisa
ular dan sianida. Sifat Umum Enzim
Sifat umum enzim yang perlu diketahui untuk
membezakan enzim daripada protein yang lain ialah:




Mempercepatkan
kadar tindak
Struktur enzim balas biokimia Memangkinkan
tidak berubah tindak balas
selepas tindak berbalik
balas


Tindak
Sifat balas boleh
Enzim bertindak diberhentikan atau
dengan pantas Umum diperlahankan
enzim
oleh perencat



Digunakan
Tindakan enzim dalam kuantiti
adalah spesifik yang sedikit
Memerlukan
kofaktor unutk
berfungsi dengan
efisien



Rajah 5.2 Sifat-sifat umum enzim Cuba soalan 1 dalam Zon Formatif 5.2

80 5.2.4 5.2.3





B05 SpotlightA+ Biologi Tg4.indd 80 26/03/2021 4:49 PM

Tg 4

Bab 5 Metabolizim dan Enzim Biologi
Enzim Intrasel dan Enzim Ekstrasel 3. Enzim ekstrasel ialah enzim yang dihasilkan
di dalam sel tetapi berfungsi di luar sel.
1. Enzim terbahagi kepada dua jenis, iaitu enzim Contohnya ialah lipase dan tripsin.
intrasel dan enzim ekstrasel.
2. Enzim intrasel ialah enzim yang dihasilkan 4. Ribosom merupakan tapak penghasilan
protein.
dan berfungsi di dalam sel. Contohnya ialah
DNA polimerase dan oksidoreduktase. 5. Antara organel-organel yang terlibat dalam
penghasilan enzim intrasel dan enzim ekstrasel
dalam sel ialah:
©PAN ASIA PUBLICATIONS
Membran plasma
Jalinan endoplasma kasar



Enzim
ektrasel
BAB
5
Nukleus
2

6

1 Ribosom
Vesikel
rembesan



Vesikel
angkutan
5 Jasad Golgi
4
3
Protein
Rajah 5.3 Penglibatan organel khusus dalam penghasilan enzim ekstrasel

1. Protein disintesis di ribosom. 5. Jasad Golgi akan menerima, menyisih dan
mengubah suai protein tersebut kepada enzim.
2. Protein yang telah disintesis diangkut melalui Enzim yang terhasil dirembes ke dalam vesikel
lumen jalinan endoplasma kasar. rembesan.

3. Bahagian membran di hujung jalinan endoplasma 6. Vesikel rembesan bergabung dengan membran
kasar membentuk tunas yang menggenting untuk plasma sebelum protein dirembes keluar sebagai
menghasilkan vesikel angkutan. enzim ekstrasel.

4. Vesikel angkutan yang mengandungi protein
diangkut ke jasad Golgi dan bercantum TIP Bestari
dengannya.
Enzim intrasel disintesiskan daripada ribosom bebas
dalam sitoplasma.













5.2.5 81




B05 SpotlightA+ Biologi Tg4.indd 81 26/03/2021 4:49 PM

Tg 4

Bab 5 Metabolizim dan Enzim Biologi

Kesan kepekatan enzim


Kadar tindak balas




Tahap maksimum
©PAN ASIA PUBLICATIONS





Enzim
Kepekatan enzim
Substrat BAB
5
Rajah 5.12 Kesan kepekatan enzim ke atas kadar tindak balas enzim
• Kadar tindak balas enzim adalah berkadar terus dengan peningkatan kepekatan substrat sekiranya terdapat
enzim yang berlebihan.
• Lebih banyak enzim, lebih banyak tapak aktif yang tersedia untuk substrat bergabung dan membentuk
kompleks enzim-substrat.
• Jika kepekatan substrat terhad, kadar tindak balas enzim akan berhenti selepas mencapai tahap maksimum.

Cuba soalan 1 dalam Zon Formatif 4.5
Z on Formatif 5.2



1. Senaraikan sifat-sifat umum enzim. K1
2. Mengapakah tindakan enzim dikatakan spesifik? K2




5.3 Aplikasi Enzim dalam Kehidupan Seharian

1. Enzim bukan sahaja digunakan secara meluas 5. Kaedah ini memudahkan pengasingan hasil
dalam kehidupan seharian kita, malah turut atau produk daripada tindak balas enzim kerana
digunakan dalam pelbagai industri seperti molekul enzim enzim kekal di kedudukan yang
industri kulit dan industri farmaseutikal. sama sepanjang tindak balas ini berlaku.
2. Pelbagai teknologi baharu yang dibangunkan dan Galeri Info
digunakan ke atas enzim untuk meningkatkan
kualiti serta kuantiti sesuatu produk. Penggunaan enzim turut diaplikasikan dalam
3. Antara teknologi yang digunakan dalam bidang forensik. Saintis forensik menggunakan
pelbagai aplikasi industri ialah teknologi enzim pembatasan dalam penentuan cap jari
imobilisasi enzim. DNA untuk membandingkan dua sumber DNA
4. Teknologi ini menggunakan enzim tersekat yang dipertikaikan. Dengan menggunakan teknik
Restriction Fragment Length Polymorphism (RFLP),
gerak, iaitu enzim yang bergabung dengan enzim pembatasan akan memotong DNA pada
bahan lengai dan tak larut, sekaligus jujukan DNA yang spesifik.
meningkatakn rintangan enzim terhadap
faktor-faktor seperti pH dan suhu. 6. Kegunaan enzim dalam industri:





5.2.9 5.3.1 87




B05 SpotlightA+ Biologi Tg4.indd 87 26/03/2021 4:49 PM

Tg 4

Biologi Bab 5 Metabolizim dan Enzim













©PAN ASIA PUBLICATIONS
Protease dan pepsin berfungsi untuk melembutkan kulit Laktase digunakan dalam pembuatan susu bebas laktosa.
dan menanggalkan bulu dalam industri pembuatan kulit.





BAB
5







Pektinase bertindak untuk menguraikan pektin iaitu sejenis Protease dan lipase dalam bio detergen berfungsi untuk
polisakarida dalam tumbuhan bagi memudahkan proses melarutkan kotoran protein dan kanji pada pakaian.
pengekstrakan jus buah-buahan.














Protease digunakan untuk menanggalkan kulit ikan dalam Glukosa oksidase digunakan oleh pesakit diabetes untuk
proses pengetinan ikan. mengukur aras gula dalam darah.
Gambar foto 5.1 Penggunaan teknologi imobilisasi enzim dalam industri


Z on Formatif 5.3


1. Nyatakan tiga industri yang boleh dikaitkan dengan penggunaan enzim. K1
2. Senaraikan tiga jenis enzim yang digunakan dalam industri yang disebutkan di Soalan 1(a). K2

3. Apakah enzim yang sesuai digunakan untuk membuat serbuk bio-detergen? Jelaskan. K4













88 5.3.1





B05 SpotlightA+ Biologi Tg4.indd 88 26/03/2021 4:49 PM

Tg 4

Bab 5 Metabolizim dan Enzim Biologi
Soalan KBAT Mirip SPM
KOMEN
PEMERIKSA
1. Rajah 1 menunjukkan dua helai baju, P dan Q, 2. Rajah 2 menunjukkan satu molekul
yang dikotori oleh mentega. Baju-baju tersebut enzim.
dicuci dengan detergen yang mengandungi
enzim X pada suhu yang berbeza.



©PAN ASIA PUBLICATIONS
Sebelum Selepas Sebelum Selepas Rajah 2
di cuci di cuci di cuci di cuci
P Q Antara berikut yang manakah merupakan
Rajah 1 substrat untuk enzim tersebut?
Apakah enzim X dan suhu yang sesuai
digunakan untuk baju P dan Q? A C BAB
5

Enzim X Suhu untuk Suhu untuk
baju P (°C) baju Q (°C)
B D
A Lipase 10 35

B Amilase 10 35
C Lipase 35 10
D Amilase 35 10 Komen Pemeriksa
Enzim mempunyai tapak aktif yang
spesifik. Bentuk tapak aktif enzim mestilah
Komen Pemeriksa sepadan dengan substrat.
Mentega merupakan sejenis lipid. Jawapan: B
Enzim yang sesuai digunakan untuk
mencernakan mentega ialah lipase. Suhu
35ºC ialah suhu yang sesuai digunakan
kerana suhu optimum.
Jawapan: A

3. Rajah 3 menunjukkan buah epal yang dipotong kepada dua bahagian, P dan Q.




P Q
Direndam Direndam
dalam jus dalam air
limau suling
Rajah 3
Selepas 15 minit, bahagian Q bertukar menjadi perang manakala bahagian P kekal tidak berubah.
Terangkan pemerhatian ini. K3

Komen Pemeriksa
Air suling merupakan medium neutral manakala jus limau ialah medium berasid.
Jawapan:
Bahagian Q bertukar menjadi perang kerana enzim dalam buah epal boleh bertindak balas dengan
oksigen dalam medium neutral seperti air suling dan mengalami pengoksidaan. Bahagian P tidak
bertukar perang kerana enzim dalam buah epal tidak boleh bertindak balas dalam medium berasid
seperti jus limau.


89





B05 SpotlightA+ Biologi Tg4.indd 89 26/03/2021 4:49 PM

Tg 4

Biologi Bab 5 Metabolizim dan Enzim
Z on Sumatif





Kertas 1

Pilih jawapan yang tepat.
Klon SPM 3. Rajah 2 menunjukkan hipotesis 'mangga dan
1. Rajah 1 menunjukkan model tindak balas
enzim. K1 kunci' suatu enzim.

Q R S



BAB
5 Rajah 2

Apakah yang boleh disimpulkan daripada
P rajah tersebut? K3
Rajah 1 I Suhu optimum untuk tindakan enzim
Apakah P, Q, R dan S? ialah 40 °C.
II Tindakan enzim adalah spesifik.
P Q R S III Tindakan enzim adalah berbalik.
A Enzim Produk Produk Substrat IV Enzim tidak dimusnahkan pada akhir
tindak balas.
B Enzim Substrat Produk Produk A I dan II C II dan IV

C Substrat Enzim Produk Produk B I dan III D I dan IV
4. Rajah 3 menunjukkan peringkat pencernaan
D ©PAN ASIA PUBLICATIONS
Substrat
Enzim
Produk
Produk
protein di dalam salur pencernaan manusia.
2. Pernyataan berikut menunjukkan produk yang X Y
terhasil daripada dua proses P dan Q yang Protein Protein Peptida
berlaku dalam suatu tumbuhan. Rajah 3
Proses P: Glukosa + oksigen Apakah enzim X dan Y? K2
Proses Q: Karbon diokida + air
X Y
Antara berikut, yang manakah benar tentang A Renin Pepsin
proses P dan Q? K3
A P ialah proses anabolisme manakala L ialah B Tripsin Pepsin
proses katabolisme. C Pepsin Tripsin
B P berlaku dalam mitokondrion manakala L
berlaku pada waktu siang sahaja. D Pepsin Erepsin
C P berlaku sepanjang masa manakala L
berlaku pada waktu siang sahaja. 5. Antara berikut, enzim manakah yang
D P merupakan proses penguraian bahan disintesiskan di pankreas? K2
manakala L ialah proses pembinaan badan. A Pepsin
B Amilase
C Sukrase
D Renin






90





B05 SpotlightA+ Biologi Tg4.indd 90 26/03/2021 4:49 PM

Tg 4

Bab 5 Metabolizim dan Enzim Biologi
6. Rajah 4 menunjukkan tindakan hipotesis 10. Maklumat berikut merujuk kepada aplikasi
'mangga dan kunci' bagi enzim P. enzim di dalam industri.

• Mengasingkan agar-agar daripada rumpai
Enzim P
• Mengeluarkan kulit daripada biji
Berdasarkan maklumat di atas, apakah enzim
yang digunakan? K1
Substrat Substrat Substrat Substrat A Amilase C Protease
W X Y Z
Rajah 4 B Zimase D Selulase
©PAN ASIA PUBLICATIONS
Antara W, X, Y dan Z, substrat manakah yang 11. Antara berikut, enzim manakah yang dipadankan
boleh dihidrolisiskan oleh enzim P? K2 dengan betul kepada fungsinya? K2
A Z C X
B Y D W Enzim Fungsi
A Selulosa Memukarkan kanji kepada
7. Seorang suri rumah menggunakan beberapa BAB
keping hirisan buah betik muda untuk glukosa 5
melembutkan daging yang dimasak untuk B Lipase Melembutkan sayur
makan malam. Antara berikut, yang manakah C
mengikut urutan yang betul? K3 Amilase Menghasilkan yogurt
W: Tambahkan hirisan betik muda. D Protease Menanggalkan kotoran darah
X: Rebus daging itu.
Y: Biarkan daging tersebut selama satu jam 12. Rajah 6 menunjukkan baju yang mengandungi
setengah. kesan darah dibasuh dengan detergen yang
Z: Potong daging kepada hirisan kecil. mengandungi enzim pada suhu yang berlainan.
A Y → Z → X → W
B W → X → Y → Z
C Z → W → Y → X Kesan darah
D X → Y → Z → W

8. Maklumat berikut menunjukkan penguraian
molekul kanji melalui proses X. Rajah 6

Apakah enzim dan suhu yang sesuai digunakan
Proses X Proses X
Kanji Maltosa Glukosa untuk mencuci baju tersebut? K2
Apakah proses X? K1 Enzim Suhu (°C)
A Fotosintesis
B Pempolimeran A Lipase 37
C Kondensasi B Protease 20
D Hidrolisis
C Protease 37
9. Rajah 5 menunjukkan graf kadar tindak balas
dan kepekatan enzim apabila faktor Y berubah. D Lipase 20

Kadar tindak balas 13. Antara berikut, yang manakah merupakan
substrat dan pH optimum bagi enzim pepsin?
Faktor Y
Substrat pH optimum
A Protein dan polipeptida 8.5
Kepekatan
enzim
B Protein 2.2
Rajah 5
Apakah faktor Y? C Lemak 8.5
A pH C Perencat D Kanji 6.8
B Masa D Kepekatan enzim

91





B05 SpotlightA+ Biologi Tg4.indd 91 26/03/2021 4:49 PM

Tg 4

Biologi Bab 5 Metabolizim dan Enzim
14. Enzim protease dimasukkan ke dalam tabung 15. Antara berikut, yang manakah merupakan
uji yang mengandungi ampaian albumen dan kofaktor bagi enzim? K2
dibiarkan di dalam kukus air pada suhu 37 °C. A Vitamin B
Di akhir eksperimen, ampaian tersebut B Vitamin A
bertukar menjadi jernih. Apakah produk bagi C Vitamin D
eksperimen ini? K3 D Vitamin E
A Glukosa C Asid lemak
B Air D Asid amino

©PAN ASIA PUBLICATIONS



Kertas 2
Bahagian A
BAB
5 1. Rajah 1.1 menunjukkan hipotesis ‘kunci dan mangga’ dalam mekanisme tindak balas enzim sukrase.

Sukrase Fruktosa


+


Sukrosa S
Rajah 1.1
(a) Namakan struktur S. K1 [1 markah]

(b) Berdasarkan Rajah 2.1, nyatakan dua ciri enzim yang digunakan dalam tindak balas ini.
[2 markah]
(c) Terangkan tindak balas enzim sukrase pada
(i) suhu 60 °C [3 markah]
(ii) nilai pH 3 [3 markah]

(d) Rajah 1.2 menunjukkan kesan kepekatan substrat yang berbeza ke atas pemangkinan enzim.


Kadar tindak balas
Q
10





Kepekatan substrat
Rajah 1.2

Terangkan tindakan enzim di Q. [3 markah]












92





B05 SpotlightA+ Biologi Tg4.indd 92 26/03/2021 4:49 PM

Tg 4

Bab 5 Metabolizim dan Enzim Biologi
Bahagian B
2. (a) Pernyataan berikut menerangkan beberapa cara memasak daging.


Cara 1: Daging dihiris nipis dan dimasak selama satu jam.
Cara 2: Daging dihiris nipis dan diperap bersama hirisan betik muda selama satu jam
pada suhu 37 °C sebelum dimasak selama satu jam.
Cara 3: Daging dipotong dadu dan dimasak bersama hirisan betik muda selama satu jam.
Cara 4: Daging dipotong dadu dan diperap bersama hirisan betik muda selama satu jam
pada suhu 37 °C sebelum dimasak selama satu jam.
©PAN ASIA PUBLICATIONS
Berdasarkan pernyataan di atas, bincangkan cara masak daging lembut yang sesuai. [10 markah]
(b) Rajah 2.1 menunjukkan dua orang suri rumah sedang mencuci pakaian.


BAB
5





Kaedah A Kaedah B
Rajah 2.1

Antara berikut, kaedah cucian manakah yang lebih berkesan? Berikan alasan anda. [10 markah]



Bahagian C

3. (a) Rajah 3 menunjukkan petugas kesihatan yang sedang mengendalikan pesakit yang cedera akibat
kemalangan. Petugas kesihatan itu mendapati uniform yang dipakai mempunyai kesan darah.















Rajah 3

Apakah cara yang boleh dilakukan untuk menghilangkan kesan darah tersebut? Terangkan
mengapa. K3 [8 markah]
(b) Pernyataan berikut menunjukkan penggunaan enzim di dalam industri.


Catatan sejarah menunjukkan yang enzim telah mula digunakan di
dalam industri semenjak tahun 1874 lagi. Sehingga kini, penggunaannya
telah semakin meluas dalam meningkatkan produktiviti industri.

Huraikan kegunaan enzim di dalam industri berdasarkan pengetahuan biologi anda. K3
[12 markah]


93





B05 SpotlightA+ Biologi Tg4.indd 93 26/03/2021 4:49 PM

Tg 4

Biologi Bab 5 Metabolizim dan Enzim

Pengukuhan & Pengujian Kemahiran Proses Sains

1. Anda dikehendaki menjalankan eksperimen untuk mengkajiaktiviti enzim amilase terhadap kepekatan
enzim.
Jalankan eksperimen mengikut arahan yang berikut:
1. Labelkan lima tabung uji A, B, C, D dan E.
2. Isikan setiap tabung uji dengan jumlah air liur dan air suling yang berbeza seperti dalam Jadual 1.1 di
bawah:
©PAN ASIA PUBLICATIONS
Jadual 1.1
Tabung uji A B C D E

Isi padu air liur (ml) 0.5 1.0 1.5 2.0 2.5
BAB
5 Isi padu air suling (ml) 2.5 2.0 1.5 1.0 0.5


3. Titiskan beberapa larutan iodin secara berasingan di atas sekeping jubin putih berlekuk.
4. Masukkan 4 ml larutan kanji 1% ke dalam tabung uji A.

5. Letakkan tabung uji berisi campuran di dalam kukus air bersuhu 37°C.
6. Mulakan kiraan jam randik serta merta dan rekodkan masa sebagai 0 minit.

7. Kacau campuran dengan menggunakan rod kaca. Titiskan sedikit campuran dari tabung uji A dengan
menggunakan penitis ke jubin putih berlekuk.

8. Jalankan ujian iodin pada sela masa setiap 30 saat selama 10 minit. Rekodkan masa untuk warna biru
gelap tidak kelihatan.

9. Ulang langkah 4 hingga 8 untuk tabung uji B, C, D dan E.
1
(a) (i) Hitungkan kadar tindak balas ( ) enzim amilase.
t
(ii) Rekodkan keputusan anda dalam Jadual 1.2.
Jadual 1.2
Tabung Kepekatan Masa untuk hidrolisis kanji menjadi lengkap Kadar tindak balas,
uji amilase (warna biru gelap tidak kelihatan) (minit) (minit )
–1
A

B

C

D

E








94





B05 SpotlightA+ Biologi Tg4.indd 94 26/03/2021 4:49 PM

Tg 4

Bab 5 Metabolizim dan Enzim Biologi
(b) Dengan menggunakan data di (a)(ii), lukiskan graf untuk menunjukkan hubungan antara
kepekatan amilase dengan kadar tindak balas.

(c) (i) Berdasarkan graf yang dilukis di (b), jelaskan hubungan untuk antara kepekatan amilase
dengan kadar tindak balas.
(ii) Berdasarkan eksperimen ini, berikan definisi secara operasi kadar tindak balas enzim.
(d) Eksperimen diulang dengan menggunakan isi padu air liur 3.0 ml. Ramalkan kadar tindak balas
enzim. Terangkan ramalan anda.
©PAN ASIA PUBLICATIONS
Sekiranya anda tidak dapat menjalankan eksperimen yang dinyatakan di atas, anda boleh menjawab
soalan ini dengan menggunakan sampel data dalam Rajah 1. Lengkapkan jawapan anda bagi masa
yang diambil untuk hidrolisis kanji menjadi lengkap iaitu warna biru gelap tidak lagi kelihatan.



BAB
5

Tabung uji A Tabung uji B Tabung uji C
Masa: minit Masa: minit Masa: minit








Tabung uji D Tabung uji E

Masa: minit Masa: minit




































95





B05 SpotlightA+ Biologi Tg4.indd 95 26/03/2021 4:49 PM

BAB
2 Struktur dan Fungsi Daun









SKOP Bestari

©PAN ASIA PUBLICATIONS
Muka
Standard Pembelajaran yang Penting
surat
• Struktur luar daun 301
2.1 Struktur daun
• Struktur dalaman lamina daun 301
• Keperluan pertukaran gas dalam tumbuhan 302
2.2 Organ utama • Mekanisme pembukaan dan penutupan stoma 303
pertukaran gas
• Kesan kekurangan air dalam tumbuhan 307

2.3 Organ utama • Keperluan transpirasi dalam tumbuhan 307
transpirasi • Faktor persekitaran yang mempengaruhi kadar transpirasi 309

• Keperluan fotosintesis dalam tumbuhan 313
• Penyesuaian struktur dalaman daun dengan fotosintesis 313
• Struktur kloroplas 314
2.4 Organ utama • Mekanisme fotosintesis 314
fotosintesis • Membanding dan membezakan antara tindak balas bersandarkan
cahaya dengan tindak balas tidak bersandarkan cahaya dalam 316
fotosintesis
• Faktor persekitaran yang mempengaruhi kadar fotosintesis 316
• Kesan perubahan keamatan cahaya dan warna cahaya terhadap 322
kadar fotosintesis

• Memerihalkan titik pampasan 323
• Membanding dan membezakan antara fotosintesis dengan respirasi 324
sel dalam tumbuhan
2.5 Titik pampasan • Menganalisis keamatan cahaya dan pencapaian titik pampasan
dengan menggunakan graf 324
• Meramalkan kesan kadar fotosintesis dan kadar respirasi sel yang 325
kekal pada titik pampasan dalam tumbuhan



Kata Kunci


• Fotosintesis/Photosynthesis • Keamatan cahaya/Light intensity • Klorofil/Chlorophyll
• Tenaga cahaya/Light energy • Kloroplas/Chloroplast • Tilakoid/Thylakoid
• Fakor pengehad/Limiting factor • Ion kalium/Potassium ion • Kelembapan/Humidity
• Mesofil berspan/Spongy mesophyll • Sel pengawal/Guard cell • Transpirasi/Transpiration
• Mesofil palisad/Palisade mesophyll • Elektron teruja/Excited electron • Kutikel/Cuticle
• Titik pampasan/Compensation point • Pergerakan udara/Air movement


299





B02 SpotlightA+ Biologi Tg5.indd 299 25/03/2021 10:37 PM

Tg 5

Biologi Bab 2 Struktur dan Fungsi Daun

Konsep



B
A
B BAB
1 2 Struktur dan Fungsi Daun


©PAN ASIA PUBLICATIONS



Struktur daun Organ utama Titik pampasan

organisasi
jenis Kadar fotosintesis
= Kadar respirasi

Struktur Strktur
luar dalaman Pertukaran Fotosintesis
lamina gas



Lamina Petiol Stoma Pengaruh faktor Struktur
persekitaran kloroplas
jenis
Mesofil Transpirasi
palisad
Epidermis
atas
Mesofil
berspan Pengaruh
Epidermis faktor Kepekatan
Berkas bawah persekitaran karbon
vaskular dioksida





Kelembapan Pergerakan Suhu Keamatan
relatif udara udara cahaya



Tindak balas
berdasarkan cahaya Granum
Tilakoid


Tindak balas tidak Stroma
berdasarkan cahaya






300





B02 SpotlightA+ Biologi Tg5.indd 300 25/03/2021 10:37 PM

Tg 5

Bab 2 Struktur dan Fungsi Daun Biologi
2.1 Struktur Daun 3. Ketipisan lamina membolehkan cahaya matahari
menembusi dan gas meresap ke bahagian dalam
Struktur Luar Daun daun.
4. Petiol adalah tangkai daun yang memegang
1. Daun adalah organ fotosintetik utama daun pada posisi terbaik untuk menerima B BAB B
A
tumbuhan. cahaya matahari dengan menyambungkan 2 2
2. Daun mempunyai struktur daun yang disebut lamina ke batang tumbuhan.
lamina, yang secara umumnya lebar, leper dan 5. Sebilangan besar daun mempunyai urat utama.
nipis untuk meningkatkan luas permukaan bagi Urat utama ialah unjuran dari petiol yang
©PAN ASIA PUBLICATIONS
penyerapan cahaya matahari maksimum. melintasi sepanjang daun dan bercabang ke
Hujung Urat urat daun untuk menyokong lamina. Tepi daun
utama disebut margin.
Margin 6. Lamina dan urat daun mengandungi tisu
vaskular yang bersambungan dengan yang
Urat terdapat di batang dan akar.
Lamina daun 7. Tumbuhan monokot mempunyai urat daun
selari di mana urat-urat daun berterusan ke
petiol daun tanpa menyimpang.
Petiol
8. Eudikot mempunyai urat daun berjejala, di
Rajah 2.1 Struktur luar daun mana urat daun mempunyai rangkaian berselirat
Cuba soalan 1 dalam Zon Formatif 2.1 yang bercabang dari urat utama.
Cuba soalan 2 dalam Zon Formatif 2.1
Struktur Dalaman Lamina Daun

1. Rajah 2.2 menunjukkan keratan rentas lamina daun.
Lapisan Lapisan kutikel
epidermis atas kalis air Stoma tertutup Sel pengawal
Lapisan 
mesofil palisad Kloroplas Berkas
Xilem

Lapisan epidermis  Floem vaskular
Lapisan mesofil
berspan dengan
Nukleus
ruang udara

bawah dengan  CO 2 Liang stoma
sel pengawal H 2 O O 2 Stoma terbuka
Rajah 2.2 Keratan rentas lamina daun
Cuba soalan 3 dalam Zon Formatif 2.1
2. Jadual 2.1 menunjukkan struktur dalaman lamina dan penerangannya.
Jadual 2.1 Struktur dalaman lamina daun dan penerangannya

Struktur Penerangan
Epidermis • ialah lapisan paling luar yang terdiri daripada epidermis atas dan bawah.
• merembeskan lapisan kutikel yang kalis air. Kutikel membantu mencegah kehilangan air yang
berlebihan.
• epidermis atas adalah lut sinar dan tidak mengandungi kloroplas, membenarkan cahaya matahari
menembusi dengan mudah.
• epidermis bawah daun mempunyai banyak liang kecil yang disebut stoma.

Sel pengawal • Dua sel pengawal mengelilingi setiap stoma, yang mengatur pembukaan dan penutupannya. Sel
pengawal adalah satu-satunya sel epidermis yang mengandungi kloroplas.


2.1.1 2.1.2 301




B02 SpotlightA+ Biologi Tg5.indd 301 25/03/2021 10:37 PM

Tg 5

Biologi Bab 2 Struktur dan Fungsi Daun
Struktur Penerangan

Stoma • biasanya lebih banyak terdapat di permukaan bawah daun.
Lapisan sel • dapat dibahagikan kepada dua kawasan yang berbeza: mesofil palisad dan mesofil berspan.
B
B BAB mesofil • Sel mesofil palisad mempunyai ketumpatan kloroplas yang tinggi. Sel palisade berbentuk silinder,
A
1 2 tersusun secara padat dan menegak dekat dengan epidermis atas untuk menerima jumlah cahaya
matahari maksimum.
• Sel mesofil berspan disusun secara longgar dan berbentuk tidak seragam dengan bilangan
kloroplas yang kurang daripada sel palisad.
• Sel-sel mesofil berspan mempunyai banyak ruang udara di antara sel untuk membolehkan
©PAN ASIA PUBLICATIONS
pertukaran gas antara daun dan atmosfera luar melalui stoma.
• Pada daun tumbuhan eudikot, terdapat lapisan sel mesofil yang membentuk lapisan tengah daun.
Berkas vaskular • Tisu vaskular terdapat di urat daun.
• Tisu vaskular terdiri daripada xilem dan floem.
• Xilem mengangkut air dan garam mineral ke daun
• Floem mengangkut hasil fotosintesis dari daun ke bahagian lain dalam tumbuhan.
Cuba soalan 4 dalam Zon Formatif 2.1

Z on Formatif 2.1


1. Apakah kelebihan mempunyai lamina yang lebar, leper dan nipis di daun?
2. Bagaimanakah urat daun tumbuhan eudikot dan tumbuhan monokot berbeza antara satu sama lain?
K4
Hari sejuk Hari panas
3. Rajah 2.3 menunjukkan bahagian bawah daun pada
hari yang sejuk dan pada hari yang panas. Sel pengawal
(a) Apakah X? K2
(b) Bagaimanakah X penting dalam pertukaran gas?
K3 X
(c) Terangkan kepentingan K3
(i) pembukaan X pada hari yang sejuk dan
(ii) penutupan X pada hari yang panas. Rajah 2.3
4. Rajah 2.4 menunjukkan keratan rentas daun. A
(a) Namakan bahagian yang berlabel A, B, C, D
dan E. K1 B
(b) Nyatakan dua perbezaan antara sel mesofil
palisad dan sel mesofil berspan. K4 Sel mesofil palisad
(c) Apakah fungsi C? K2 Sel mesofil berspan
C
D
E
Rajah 2.4



2.2 Organ Utama Pertukaran Gas


Keperluan Pertukaran Gas dalam Tumbuhan Kepekatan oksigen dan karbon
dioksida semasa fotosintesis
1. Tumbuhan menggunakan karbon dioksida
semasa fotosintesis dan membebaskan oksigen http://bit.ly/PSBioT5
ke atmosfera.


302 2.1.2 2.2.1





B02 SpotlightA+ Biologi Tg5.indd 302 25/03/2021 10:37 PM

Tg 5

Bab 2 Struktur dan Fungsi Daun Biologi
2. Oksigen dari udara meresap ke ruang udara Cahaya biru
antara sel melalui stoma dan sampai ke semua H +
sel melalui proses peresapan. Oksigen ini Sel pengawal K +
digunakan dalam respirasi di sel-sel daun. segah H O dari
2
B
A
sel-sel epidermis BAB B
3. Respirasi berlaku sepanjang siang dan malam ke sel pengawal 2 2
untuk memberi bekalan tenaga yang berterusan
kepada tumbuhan dan haiwan. Liang stoma
terbuka
4. Karbon dioksida yang terhasil semasa respirasi
digunakan dalam fotosintesis.
©PAN ASIA PUBLICATIONS
Rajah 2.6 Sel pengawal segah, stoma terbuka
Mekanisme Pembukaan dan Penutupan Stoma 3. Penyerapan K menyebabkan keupayaan air
+
menjadi lebih negatif di dalam sel pengawal.
1. Apabila sel pengawal menyerap air dari sel-sel Keupayaan air yang rendah menyebabkan air
di sekelilingnya secara osmosis, sel menjadi dari sel-sel epidermis secara osmosis.
lebih segah. Dinding luar yang lebih nipis 4. Sel pengawal menjadi segah dan stoma terbuka.
mengembang lebih banyak daripada dinding
dalaman yang lebih tebal. 5. Pada waktu malam, ketika pengangkutan aktif
tidak berlaku, ion kalium (K ) meresap keluar
+
2. Penebalan yang tidak sekata menyebabkan sel dari sel pengawal ke sel epidermis.
pengawal melengkung ke luar dan membuka Cahaya biru
liang di antara sel pengawal. K +
Sel pengawal K +
Liang stoma flasid H O dari
2
sel pengawal ke
sel-sel epidermis

Liang stoma
tertutup
Sel pengawal

Stoma terbuka Stoma tertutup Rajah 2.7 Sel pengawal flasid, stoma tertutup
Rajah 2.5 Pembukaan dan penutupan stoma 6. Keupayaan air dalam sel pengawal meningkat, air
meresap keluar dari sel pengawal secara osmosis.
3. Apabila sel pengawal kehilangan air dan menjadi 7. Sel pengawal menjadi flasid dan stoma tertutup.
flasid, sel-sel menjadi kurang berlengkung dan Cuba soalan 3 dalam Zon Formatif 2.2
akan bertaup, liang stoma tertutup.
B Perubahan kepekatan sukrosa
4. Sel pengawal dikelilingi oleh sel epidermis yang
disebut sel subsidiari. 1. Kepekatan sukrosa meningkat pada waktu siang,
mengekalkan liang stoma terbuka.
5. Mekanisme sebenar pembukaan dan penutupan 2. Sukrosa berasal dari hidrolisis polisakarida
stoma dapat dijelaskan dengan: kanji, yang tersimpan di dalam kloroplas sel
(i) Pengambilan ion kalium pengawal.
(ii) Perubahan kepekatan sukrosa
siang
Kanji Sukrosa
A Pengambilan ion kalium
malam
1. Di bawah keamatan cahaya tinggi dan 3. Ketika menjelang waktu malam, kepekatan
kelembapan tinggi, pam proton diaktifkan (ATP sukrosa dalam sel pengawal menurun kerana
diperlukan) oleh cahaya biru untuk mengangkut sukrosa ditukar kembali ke kanji, yang tidak
+
proton (H ) keluar dari sel pengawal. aktif secara osmosis (tidak larut dalam air).
2. Kecerunan elektrokimia (keupayaan membran) 4. Keupayaan air di dalam sel pengawal meningkat.
yang dihasilkan menggerakkan ion kalium (K ) Air meresap keluar dari sel pengawal secara
+
dari sel epidermis ke sel pengawal. osmosis.
5. Sel pengawal kehilangan kesegahannya dan
stoma tertutup.
Cuba soalan 4 dalam Zon Formatif 2.2

2.2.1 2.2.2 303




B02 SpotlightA+ Biologi Tg5.indd 303 25/03/2021 10:37 PM

Tg 5

Biologi Bab 2 Struktur dan Fungsi Daun
Eksperimen 2.1


Mengeksperimen untuk membandingkan taburan stoma pada epidermis atas dan epidermis bawah
B BAB daun eudikot
B
A
1 2 Tajuk: Taburan stoma pada epidermis atas dan bawah daun eudikot.
Tujuan: Untuk menentukan taburan stoma pada epidermis atas dan epidermis bawah daun pokok
keembung.
Bahan: Daun keembung segar, larutan safranin, gliserin, air suling dan kertas turas
©PAN ASIA PUBLICATIONS
Radas: Mikroskop cahaya, sepasang forseps, slaid mikroskop, penutup slaid kaca, jarum, berus, penitis dan
piring petri
Prosedur:
1. Daun keembung segar dipetik dari pokok keembung.
2. Daun dilipatkan dengan membengkokkannya ke belakang.
3. Satu lapisan epidermis atas yang nipis dan lut sinar ditarik secara berhati-hati menggunakan forseps
supaya terkupas daripada permukaan atas daun seperti ditunjukkan dalam Rajah 2.8.

Daun Kupasan Slaid Penutup
epidermis slaid kaca


Forseps
Kupasan
epidermis
Rajah 2.8
4. Epidermis itu diletakkan ke dalam piring petri yang mengandungi air suling supaya tidak akan kering.
5. Satu penitis digunakan untuk menitiskan beberapa titik larutan safranin ke dalam piring perti yang lain.
6. Berus digunakan untuk memindahkan epidermis ke dalam piring petri yang mengandungi larutan
safranin.
7. Epidermis itu dibiarkan dalam larutan safranin selama 2 minit sehingga menyerap warna.
8. Berus digunakan untuk memindahkan kupasan epidermis ke slaid kaca bersih.
9. Penitis digunakan untuk menitiskan beberapa titis gliserin untuk menutup kupasan epidermis.
10. Penutup kaca slaid diletakkan secara perlahan-lahan pada kupasan epidermis dengan bantuan jarum.
11. Kertas turas digunakan untuk menyerap gliserin yang berlebihan.
12. Mikroskop cahaya digunakan untuk memerhatikan slaid kaca di bawah kanta objek kuasa rendah dan
kemudian kuasa tinggi.
13. Bilangan stoma yang muncul di medan penglihatan di bawah kanta objek kuasa rendah dikira dan
direkodkan.
14. Langkah 2 hingga 13 diulang pada permukaan bawah daun.
Keputusan:
Jadual 2.2

Daun tumbuhan Epidermis Epidermis Medan penglihatan stoma daun
keembung atas bawah keembung (100 ×)
http://bit.ly/PSBioT5
Bilangan stoma 15 146


304 2.2.3





B02 SpotlightA+ Biologi Tg5.indd 304 25/03/2021 10:37 PM

Tg 5

Bab 2 Struktur dan Fungsi Daun Biologi

Perbincangan:
1. Pada daun keembung, bilangan stoma lebih banyak terdapat pada epidermis bawah, dan kurang
stoma pada epidermis atas.
B
A
2. Di kebanyakan tumbuhan eudikot, stoma terdapat di kedua permukaan daun, tetapi lebih banyak BAB B
terdapat di permukaan bawah. 2 2
3. Kupasan daun adalah lut sinar, oleh itu sel pengawal yang terdapat di dalamnya juga akan lut sinar.
Pewarnaan dengan larutan safranin membantu pemerhatian sel yang tepat.
4. Permukaan bawah daun eudikot mempunyai bilangan stoma lebih banyak daripada permukaan atas.
Dengan sedemikian, tumbuhan dapat pertukaran oksigen dan karbon dioksida yang maksimum dengan
©PAN ASIA PUBLICATIONS
kehilangan air yang minimum.
Kesimpulan:
Pokok keembung adalah tumbuhan eudikot, dengan taburan stoma yang lebih banyak di
epidermis bawah daripada di epidermis atas.





Eksperimen 2.2

Mengeksperimen untuk membandingkan taburan stoma pada epidermis atas dan epidermis bawah
daun monokotiledon
Tajuk: Taburan stoma pada epidermis atas dan bawah daun monokot.
Tujuan: Untuk menentukan taburan stoma pada epidermis atas dan bawah daun pokok bakung (spider lily).
Bahan: Daun pokok bakung segar, pengilat kuku yang lut sinar dan pita selofan yang lut sinar
Radas: Mikroskop cahaya, sepasang forseps, slaid mikroskop, penutup slaid kaca dan pisau cukur
Prosedur:
1. Lapisan nipis pengilat kuku dicat di permukaan atas daun bakung.
2. Pengilat kuku dibiarkan kering selama kira-kira 20 minit.
3. Kemudian, lapisan kering pengilat kuku dikupas dengan menggunakan sepasang forseps. Sebagai
alternatif, sehelai pita selofan boleh menekan pada pengilat kuku untuk menanggalkannya.
4. Lapisan pengilat kuku dengan kesan permukaan daun diletakkan pada slaid mikroskop.
5. Penutup kaca slaid diletakkan secara perlahan-lahan untuk menutup lapisan pengilat kuku tersebut.
6. Mikroskop cahaya digunakan untuk melihat kesan stoma di permukaan atas daun.
7. Bilangan stoma yang muncul di medan penglihatan di bawah kanta objek kuasa rendah dikira dan
direkodkan.
8. Langkah 1-7 diulang pada permukaan bawah daun pokok bakung.
Keputusan:
Jadual 2.3

Daun bakung Epidermis atas Epidermis bawah
Bilangan stoma 32 35
Perbincangan:
1. Di daun pokok bakung, bilangan liang stoma
hampir sama di kedua-dua belah epidermis
daun. Medan penglihatan stoma daun
2. Pada kebanyakan tumbuhan monokot, taburan bakung (100×)
stoma adalah sama di kedua-dua permukaan http://bit.ly/PSBioT5
daun.
Kesimpulan:
Pokok bakung adalah tumbuhan monokot, dengan taburan stoma yang sama rata di epidermis atas dan
epidermis bawah daun.



2.2.3 305




B02 SpotlightA+ Biologi Tg5.indd 305 25/03/2021 10:37 PM

Tg 5

Biologi Bab 2 Struktur dan Fungsi Daun
Aktiviti 2.1


Meramal kesan kekurangan air dalam tumbuhan terhadap pembukaan dan penutupan stoma
B
B BAB Tajuk: Kesan kekurangan air dalam tumbuhan terhadap pembukaan dan penutupan stoma
A
1 2 Tujuan: Untuk membandingkan kehilangan air dari epidermis atas dan epidermis bawah daun eudikot.
Bahan: Daun bunga raya segar, jeli petroleum dan benang
Radas: Penimbang elektronik, jam randik dan kaki retort
Prosedur:
1. Empat daun bunga raya yang sama saiz dipilih.
©PAN ASIA PUBLICATIONS
2. Keempat-empat daun A, B, C dan D diperlakukan seperti yang ditunjukkan pada Rajah 2.9.
A B C D













Tidak disapu jeli Permukaan atas Permukaan bawah Kedua-dua
petroleum sahaja disapu jeli sahaja disapu jeli permukaan disapu
petroleum petroleum jeli petroleum
Rajah 2.9
3. Jisim awal setiap daun diukur dengan penimbang elektronik dan direkodkan.
4. Dua kaki retort diikat dengan benang dan diletakkan di bawah cahaya matahari.
5. Keempat-empat daun itu digantungkan ke benang seperti yang ditunjukkan pada Rajah 2.9.
6. Jam randik dimulakan dan dibiarkan selama 30 minit.
7. Selepas 30 minit, jisim akhir setiap daun diukur dengan penimbang elektronik.
8. Keputusan dicatatkan dalam Jadual 2.4.
Keputusan:
Jadual 2.4
Permukaan disalut dengan jeli Jisim awal Jisim akhir Peratus kekurangan jisim
Daun
petroleum (g) (g) (%)
A Tiada 0.5 0.30 40
B Atas 0.5 0.32 36
C Bawah 0.5 0.48 4
D Atas dan bawah 0.5 0.50 0
Perbincangan:
1. Daun A mempunyai peratus penurunan jisim tertinggi kerana kedua-dua permukaannya adalah
terdedah kepada cahaya matahari langsung, penyejatan air dari daun adalah paling tertinggi.
2. Daun B mempunyai peratus penurunan jisim kedua tinggi kerana epidermis bawah dengan lebih
banyak stoma terdedah kepada cahaya matahari langsung. Taburan stoma yang lebih tinggi pada
epidermis bawah menyebabkan lebih banyak air hilang daripada daun.
3. Daun C mempunyai peratus penurunan jisim yang sangat rendah kerana permukaan atasnya kurang
stoma. Taburan stoma yang rendah pada epidermis atas tidak menyebabkan banyak air yang hilang
daripada daun.
4. Daun D dengan kedua-dua permukaannya ditutup dengan jeli petroleum yang tidak telap air. Stoma
yang tertutup menyebabkan hampir tiada penyejatan air dari daun.
Kesimpulan:
Stoma menyebabkan air menyejat dari daun. Taburan stoma yang lebih tinggi pada epidermis bawah daun
menyebabkan kehilangan air yang lebih banyak berbanding dengan epidermis atas.

306 2.2.4





B02 SpotlightA+ Biologi Tg5.indd 306 25/03/2021 10:37 PM

Tg 5

Bab 2 Struktur dan Fungsi Daun Biologi
Kesan Kekurangan Air dalam Tumbuhan 5. Apabila sesuatu tumbuhan mula layu, hormon
terhadap Pembukaan dan Penutupan Stoma tumbuhan yang disebut asid absisik (ABA)
dihasilkan sebagai tindak balas terhadap
1. Penutupan stoma boleh dicetuskan oleh: kekeringan. ABA mencetuskan ion kalium
• keadaan ketegangan air (K ) untuk meninggalkan sel pengawal, B BAB B
A
+
• suhu tinggi meningkatkan keupayaan air di dalam sel, 2 2
• meningkatkan tahap karbon dioksida dalam menyebabkan air meresap keluar dari sel
mesofil daun pengawal secara osmosis. Kehilangan tekanan
• keamatan cahaya rendah (pada waktu malam) segah menyebabkan liang-liang stoma tertutup,
2. Apabila stoma tertutup, sedikit karbon dioksida yang mengurangkan kehilangan air tumbuhan
©PAN ASIA PUBLICATIONS
diambil dan kadar transpirasi diturunkan. melalui transpirasi.
3. Penutupan stoma adalah tindakan pertama
terhadap kekurangan air di kebanyakan Asid
tumbuhan. Penutupan stoma lebih berkaitan absisik
dengan kandungan kelembapan tanah daripada
keadaan air di daun.
4. Ketegangan air dapat didefinasikan sebagai
pengurangan ketersediaan air, sama ada oleh
kekurangan air (kekeringan) atau tekanan Stoma terbuka (segah) Stoma tertutup (flasid)
osmosis tinggi (kepekatan garam tinggi).
Rajah 2.10 Penutupan stoma oleh asid absisik (ABA)
Cuba soalan 5 dalam Zon Formatif 2.2
Z on Formatif 2.2


1. Bagaimanakah struktur luar daun disesuaikan untuk pertukaran gas? K2
2. Bagaimanakah struktur dalaman daun disesuaikan untuk pertukaran gas? K2
3. Gunakan “hipotesis pengambilan ion kalium” untuk menjelaskan mekanisme pembukaan dan
penutupan stoma. K3
4. Gunakan “hipotesis perubahan kepekatan sukrosa” untuk menjelaskan mekanisme pembukaan dan
penutupan stoma. K3
5. Bagaimanakah tumbuhan mengurangkan kehilangan air yang berlebihan semasa musim kemarau?
K4



2.3 Organ Utama Transpirasi digunakan untuk menghasilkan pelbagai bahan
organik seperti protein dan karbohidrat di
Keperluan Transpirasi dalam Tumbuhan dalam tumbuhan.
5. Transpirasi membekalkan air yang diperlukan
1. Transpirasi adalah kehilangan wap air dari oleh tumbuhan untuk melakukan proses
tumbuhan hidup melalui penyejatan. fotosintesis pada daun.
2. Transpirasi membantu dalam penyerapan dan 6. Penyejatan air memberikan kesan penyejukan
pengangkutan air dan ion mineral dari tanah untuk sel tumbuhan menurunkan suhu dan
di sekitar akar ke bahagian atas tumbuhan mencegah cahaya matahari secara langsung
menentang daya tarikan graviti. daripada merosakkan sel-sel.
3. Sel-sel di dalam tumbuhan menyerap air melalui 7. Transpirasi menghilangkan air yang berlebihan
osmosis dan mengembang. Ini menghasilkan yang diserap oleh akar daripada pokok tumbuhan.
tekanan segah. Sel menjadi segah. Kesegahan sel Oleh itu, keseimbangan kandungan air di
memberikan sokongan kepada tumbuhan.
dalam tumbuhan atau keseimbangan osmosis
4. Pengangkutan air dari akar ke atas daun juga di dalam sel tumbuhan dapat dikekalkan.
mengandungi ion mineral terlarut, yang Cuba soalan 1 dalam Zon Formatif 2.3


2.2.4 2.3.1 307




B02 SpotlightA+ Biologi Tg5.indd 307 25/03/2021 10:37 PM

Tg 5

Biologi Bab 2 Struktur dan Fungsi Daun

Eksperimen 2.3

Mengeksperimen untuk menentukan kadar transpirasi dalam tumbuhan
B
B BAB Tajuk: Tunjukkan kadar transpirasi dengan ujian kertas kobalt klorida.
A
1 2 Tujuan: Untuk menunjukkan kadar transpirasi dengan ujian kertas kobalt klorida.
Bahan: Tanaman pasu, kertas kobalt klorida dan kertas turas
Radas: Slaid kaca, forsep, klip pengikat, kaca tilik dan jam randik
©PAN ASIA PUBLICATIONS
Prosedur:
1. Satu daun yang sihat dipilih dari tanaman pasu. Daun
dibersihkan untuk menghilangkan titisan air dengan
menggunakan kertas turas. Klip pengikat
2. Dua helai kertas kobalt klorida kering diambil dari Slaid kaca
kaca tilik menggunakan sepasang forseps.
3. Salah satu jalur kertas kobalt klorida kering diletakkan
di permukaan atas daun dan satu lagi di permukaan
bawah daun terpilih pada tanaman pasu.
4. Dua slaid kaca diletakkan satu di bahagian atas dan
yang lain di bahagian bawah daun untuk menutup Kertas kobalt
kertas kobalt klorida.
klorida kering
5. Dua klip pengikat digunakan untuk mengikatkan slaid
kaca bersama seperti ditunjukkan dalam Rajah 2.11. Rajah 2.11
6. Jam randik digunakan untuk mengambil masa bagi
kertas kobalt klorida menukarkan warnanya dari biru
ke merah jambu.
7. Masa yang diambil direkodkan dan kadar transpirasi dikirakan dengan menggunakan formula:

1
Masa yang diambil

8. Langkah 1 hingga 7 diulang untuk daun lain dengan saiz yang sama pada tanaman pasu yang sama.
Keputusan:
Jadual 2.5

Masa yang diambil untuk kertas kobalt klorida
bertukar menjadi merah jambu (minit) Purata kadar
Bahagian daun
transpirasi (seminit)
Daun pertama Daun kedua Masa purata
Permukaan atas 40 34 37.0 0.027
Permukaan bawah 15 14 15.5 0.069

Perbincangan:
1. Kobalt klorida kering berwarna biru bertukar menjadi merah jambu apabila bersentuhan dengan air.
2. Masa yang diambil untuk menukarkan warna kertas kobalt klorida dari biru ke merah jambu di
permukaan bawah daun adalah lebih pendek daripada di permukaan atas daun.
3. Perubahan warna kertas kobalt klorida yang lebih cepat di permukaan bawah daun menunjukkan
kehilangan wap air yang lebih tinggi dari permukaan ini daripada permukaan atas.

Kesimpulan:
Kadar transpirasi dari permukaan bawah daun adalah lebih tinggi daripada permukaan atas.


308 2.3.1





B02 SpotlightA+ Biologi Tg5.indd 308 25/03/2021 10:37 PM

Tg 5

Bab 2 Struktur dan Fungsi Daun Biologi
Faktor Persekitaran yang Mempengaruhi
Kadar Transpirasi
Maklumat tambahan transpirasi
1. Sekiranya kadar transpirasi meningkat, kadar http://bit.ly/3uxXpkc
penyerapan air oleh akar juga meningkat. B BAB B
A
2. Faktor-faktor yang mempengaruhi kadar 2 2
transpirasi juga mempengaruhi pengambilan
air oleh tumbuhan.
3. Sekiranya air tidak mencukupi, tumbuhan 4. Rajah 2.12 menunjukkan faktor persekitaran
mungkin akan layu. yang mempengaruhi kadar transpirasi.
©PAN ASIA PUBLICATIONS
Faktor persekitaran yang mempengaruhi kadar transpirasi
Keamatan cahaya
• Peningkatan keamatan cahaya:
meningkatkan kadar transpirasi.
merangsang pembukaan stoma untuk membolehkan lebih banyak karbon dioksida
meresap ke dalam daun untuk menjalankan proses fotosintesis.
• Apabila fotosintesis meningkat, jumlah glukosa yang tersimpan dalam sel pengawal Kadar transpirasi
meningkat.
• Ini menurunkan keupayaan air sel pengawal, sehingga lebih banyak air meresap ke sel
pengawal dan membuka stoma. Keamatan cahaya
• Pada waktu malam, stoma tertutup dan kadar transpirasi menurun.

Suhu
• Peningkatan suhu:
meningkatkan kadar transpirasi.
menyebabkan penyejatan dan peresapan berlaku lebih cepat.
menyebabkan permukaan dinding sel mesofil ditutup dengan lapisan air
yang nipis. Haba menyebabkan air menyejat dari permukaan luar sel mesofil, Kadar transpirasi
menepukan ruang udara antara sel dengan wap air.
menyebabkan udara di atmosfera (di luar stoma) menjadi lebih kering.
• Kecerunan kepekatan menyebabkan wap air meresap keluar dari stoma ke atmosfera. Suhu
• Keupayaan menyerap wap air untuk udara panas adalah lebih tinggi daripada udara sejuk.

Pergerakan udara:
• Peningkatan kelajuan udara:
meningkatkan kadar transpirasi.
membantu menyingkirkan wap air, meningkatkan kadar peresapan wap air dari daun Kadar transpirasi
menyebabkan kecerunan kepekatan antara ruang udara antara sel-sel daun dengan
atmosfera di luar meningkat. Hal ini meningkatkan kadar transpirasi.
• Semasa udara tenang, wap air yang meresap keluar dari daun terkumpul di sekitar stoma.
Hal ini mengurangkan kecerunan kepekatan air dan menurunkan kadar transpirasi. Pergerakan udara


Kelembapan relatif udara
• Peningkatan kelembapan relatif udara:
menurunkan kadar transpirasi.
menyebabkan peresapan wap air dari daun dan penyejatan air dari stoma menjadi
perlahan kerana udara tepu dengan wap air. Kadar transpirasi
• Penurunan kelembapan relatif udara:
menyebabkan kecerunan kepekatan air yang curam antara udara lembap dalam
stoma dan udara kering di luar stoma. Oleh itu, kadar transpirasi akan lebih cepat.
• Udara panas memiliki kelembapan relatif lebih rendah daripada udara sejuk. Kelembapan
meresap ke sel pengawal dan membuka stoma.
• Udara yang lebih sejuk mempunyai kelembapan relatif yang lebih tinggi kerana molekul air mempunyai kurang
tenaga dan lebih mudah berkondensasi. Udara yang lebih panas akan mempunyai kelembapan relatif yang lebih
rendah kerana molekul air mempunyai lebih banyak tenaga dan kurang cenderung untuk berkondensasi.

Rajah 2.12 Faktor persekitaran yang mempengaruhi kadar transpirasi
Cuba soalan 2 hingga 5 dalam Zon Formatif 2.3

2.3.2 309




B02 SpotlightA+ Biologi Tg5.indd 309 25/03/2021 10:37 PM

Tg 5

Bab 2 Struktur dan Fungsi Daun Biologi
4. Sekiranya kadar fotosintesis dan kadar respirasi 5. Tidak akan ada pertumbuhan dan
kekal pada titik pampasan untuk jangka masa pengembangan tumbuhan hijau. Tidak ada
yang panjang, tumbuhan tidak akan dapat oksigen berlebihan untuk dibebaskan ke
menyimpan makanan. atmosfera bagi respirasi organisma hidup.
B BAB B
A
Z on Formatif 2.5 2 2


1. Banding dan bezakan fotosintesis dan respirasi. K4
©PAN ASIA PUBLICATIONS
2. Apakah yang akan berlaku pada tumbuhan yang terdedah kepada keamatan cahaya rendah pada titik
pampasan untuk jangka masa yang panjang? K5
3. Bagaimanakah fotosintesis berbeza antara tumbuhan terdedah kepada cahaya dan tumbuhan teduh?
K4



Soalan KBAT Mirip SPM
KOMEN
PEMERIKSA

1. Rajah 1 menunjukkan keratan rentas daun.

A



B


C



Gas X
D Rajah 2
Antara berikut, yang manakah betul mengenai
Rajah 1 gas X pada waktu tengah malam?
Struktur A, B, C atau D, yang manakah tidak A Gas X habis digunakan semasa proses
mengandungi kloroplas? respirasi.
B Gas X habis digunakan semasa proses
Komen Pemeriksa: fotosintesis.
A adalah epidermis atas tanpa kloroplas untuk C Gas X dibebaskan semasa fotosintesis.
membiarkan cahaya matahari menembusi D Gas X dibebaskan semasa respirasi.
ke lapisan mesofil palisad (B) dan mesofil
berspan (C), yang mengandungi sebilangan Komen Pemeriksa:
besar kloroplas untuk memerangkap cahaya Pada waktu tengah hari di bawah cahaya
matahari untuk fotosintesis. D adalah sel matahari yang kuat, tumbuhan mengambil
pengawal, yang mengandungi kloroplas karbon dioksida untuk melakukan fotosintesis
untuk menghasilkan gula bagi mengawal dan membebaskan gas X, yang merupakan
pembukaan dan penutupan stoma. oksigen.
Pada waktu tengah malam, tumbuhan
Jawapan: A
menggunakan oksigen untuk respirasi,
gas X, yang merupakan karbon dioksida,
2. Rajah 2 menunjukkan keratan rentas daun. dibebaskan sebagai hasil sampingan.
Gas X dibebaskan apabila tumbuhan terdedah
kepada cahaya matahari yang kuat pada waktu Jawapan: D
tengah hari.



2.5.3 2.5.4 325




B02 SpotlightA+ Biologi Tg5.indd 325 25/03/2021 10:37 PM

Tg 5

Biologi Bab 2 Struktur dan Fungsi Daun

3. Rajah 3 menunjukkan pergerakan air pada Komen Pemeriksa:
pokok tumbuhan. Proses K adalah transpirasi. Tumbuhan
menyerap air dari tanah dan mengangkut
Proses K air dengan mineral terlarut melalui batang
B BAB
A
B
1 2 ke daun. Air kemudian menyejat dari stoma
daun untuk menyejukkan tumbuhan.
Jawapan:
• Proses K adalah transpirasi.
• Penyejatan air dari daun menyejukkan
©PAN ASIA PUBLICATIONS
tumbuhan.
• Aliran air yang berterusan dari akar ke
daun mengangkut mineral dan air.
Laluan air • Air memberikan kesegahan untuk
Rajah 3 menyokong tumbuhan.
Terangkan kepentingan proses K kepada • Air dan mineral diperlukan oleh tumbuhan
tumbuhan. untuk menghasilkan makanan organik
melalui fotosintesis.









Z on Sumatif





Kertas 1

1. Rajah 1 menunjukkan keratan rentas daun. 3. Dari manakah kebanyakan tumbuhan dan
Antara A, B, C and D manakah yang menyerap haiwan memperoleh karbonnya? K1
paling banyak karbon dioksida pada waktu
siang? K3 Tumbuhan Haiwan
memperoleh memperoleh
A karbon dari karbon dari

B A udara tumbuhan
C
B tanah tumbuhan
D C air udara

D udara air
Rajah 1

2. Cahaya matahari diperlukan untuk fotosintesis 4. Antara berikut, yang manakah tidak berlaku
untuk K3 semasa tindak balas bersandarkan cahaya
fotosintesis? K2
A memberikan tenaga bagi fotolisis air A Fotolisis air
B memberikan enzim bagi tindak balas tidak B Pengeluaran air
bersandarkan cahaya
C menyediakan karbon dioksida bagi C Pembentukan ATP
D Pembentukan glukosa
pengikatan karbon
D menyediakan nutrien bagi mengubah
karbon dioksida menjadi oksigen

326





B02 SpotlightA+ Biologi Tg5.indd 326 25/03/2021 10:37 PM

Tg 5

Bab 2 Struktur dan Fungsi Daun Biologi
5. Rajah 2 menunjukkan radas yang digunakan 7. Empat tabung uji dipasang seperti yang
dalam penyiasatan untuk mengukur kadar ditunjukkan. Tabung uji manakah yang
fotosintesis. K3 mengandungi karbon dioksida yang paling
sedikit selepas satu jam? K5
A
Gas A B BAB B
Silinder Kertas 2 2
penyukat hitam
Cahaya Air
Bikar Siput air
©PAN ASIA PUBLICATIONS
Corong turas
Air Tumbuhan
Tumbuhan akuatik
akuatik
B
Rajah 2
Bagaimanakah memperoleh kadar fotosintesis
daripada eksperimen?
A Ukur isi padu gas yang terkumpul sehingga
separuh penuh. Cahaya Cahaya
B Ukur bilangan gelembung yang dibebaskan
sehingga mencapai 50.
C Hitung keamatan cahaya menggunakan C
1
salingan jarak ( )
d
D Hitung isi padu gas yang dikeluarkan setiap Kertas
minit hitam
6. Dalam eksperimen fotosintesis, tumbuhan
ditinggalkan di bawah cahaya matahari
terang selama beberapa jam. Daun kemudian
dikeluarkan dari tumbuhan dan diuji untuk
kehadiran kanji, menggunakan larutan iodin. D
Rajah 3 menunjukkan daun dari tumbuhan
yang digunakan dalam eksperimen. K4
Cahaya Cahaya
Kawasan
putih
Kawasan
hijau
8. Sekeping kertas kobalt klorida diklip ke
Rajah 3
permukaan bawah daun segar dan kemudian
Rajah yang manakah menunjukkan hasil ditutup dengan plastik seperti yang ditunjukkan
eksperimen tersebut? dalam Rajah 4. K2
A C
Biru
Bawah Merah jambu
daun


B D
Kertas kobalt
klorida
Penutup plastik
Rajah 4

327





B02 SpotlightA+ Biologi Tg5.indd 327 25/03/2021 10:37 PM

Tg 5

Biologi Bab 2 Struktur dan Fungsi Daun
Selepas beberapa minit, sebahagian kertas kobalt Apakah faktor pengehad pada titik X?
klorida bertukar menjadi merah jambu. Proses A Kepekatan karbon dioksida
apakah yang menyebabkan kertas kobalt klorida B Keamatan cahaya
bertukar menjadi merah jambu? C Suhu
A
B BAB A Transpirasi C Fotosintesis D Kepekatan oksigen
B
1 2 B Translokasi D Respirasi
12. Pada hari yang cerah, apakah yang dibebaskan
9. Rajah 5 menunjukkan dua pucuk pada dari daun ke atmosfera? K1
permulaan eksperimen transpirasi. K3 A Karbon dioksida
B Oksigen
©PAN ASIA PUBLICATIONS
Pucuk X Pucuk Y C Glukosa
Neraca spring D Kanji
30 g 30 g
13. Rajah 7 menunjukkan perubahan jumlah
karbon dioksida apabila daun diletakkan di
dalam tabung uji tertutup yang mengandungi
Lapisan penunjuk hidrogen karbonat pada waktu yang
minyak berlainan dalam sehari. K4

Air
Rajah 5
Daun
Berapakah kemungkinan bacaan pada neraca
spring selepas dua hari?

Pucuk X/ g Pucuk Y/ g
A 30 30 Petunjuk hidrogen
bikarbonat
B 30 25
C 25 30 Rajah 7
Apakah warna penunjuk hidrogen karbonat
D 25 25
pada tengah hari dan tengah malam.
10. Sekiranya sel pengawal di tumbuhan kekurangan Pada waktu Pada tengah
K , yang manakah mungkin akan berlaku? tengah hari malam
+
K5
A Tumbuhan layu A Ungu Kuning
B Stoma sentiasa terbuka B Merah Kuning
C Penurunan fotosintesis C Kuning Ungu
D Peningkatan transpirasi D Ungu Merah

11. Rajah 6 menunjukkan bagaimana kadar 14. Rajah 8 menunjukkan kesan kepekatan karbon
fotosintesis tumbuhan berubah mengikut dioksida terhadap kadar fotosintesis. K4
keamatan cahaya dan kepekatan karbon
dioksida. Suhu dimalarkan pada 20°C. K4 X Y


Kadar fotosintesis X Kepekatan Kadar fotosintesis

karbon dioksida 1%
Kepekatan
karbon dioksida 0.04%

0 Rajah 8 Kepekatan CO 2
Keamatan cahaya
Rajah 6 Apakah faktor pengehad fotosintesis pada titik
X dan Y?

328





B02 SpotlightA+ Biologi Tg5.indd 328 25/03/2021 10:37 PM

Tg 5

Bab 2 Struktur dan Fungsi Daun Biologi
X Y 17. Rajah 11 menunjukkan graf kesan keamatan
A Keamatan cahaya Suhu cahaya dan kepekatan karbon dioksida terhadap
kadar fotosintesis. K4
B Suhu Keamatan cahaya
A
C Kepekatan karbon Keamatan cahaya B BAB B
R
dioksida  CO tinggi 2 2
D Keamatan cahaya Kepekatan karbon 2
dioksida Kadar fotosintesis  CO rendah
D ©PAN ASIA PUBLICATIONS
15. Rajah 9 menunjukkan jumlah oksigen yang P Q 2
dihasilkan oleh tumbuhan hijau dalam tempoh
24 jam. Antara titik A, B, C dan D, yang Keamatan cahaya
manakah mewakili waktu tengah hari? K2 Rajah 11

Tempoh 24 jam Pernyataan yang manakah yang menyokong
graf tersebut?
Jumlah oksigen dihasilkan sejam A Faktor pengehad pada P ialah suhu
B Faktor had pada Q adalah keamatan cahaya
C Faktor pengehad pada R adalah kepekatan
karbon dioksida
D Keamatan cahaya dan kepekatan karbon
A B C D dioksida mengehadkan kadar fotosintesis
Rajah 9 18. Apakah sebatian kimia yang digunakan oleh
tumbuhan hijau untuk menyimpan tenaga
16. Rajah 10 menunjukkan satu eksperimen untuk semasa tindak balas fotosintesis bersandarkan
menyiasat kadar fotosintesis oleh tumbuhan cahaya dan tidak bersandarkan cahaya? K2
akuatik dalam keadaan keamatan cahaya dan Tindak balas Tindak balas tidak
suhu yang berbeza. K4 bersandarkan bersandarkan
cahaya cahaya
Gelembung gas A ATP Glukosa
B Glukosa ATP
C Oksigen Karbon dioksida
Air D Karbon dioksida Oksigen

19. Apakah bahagian kloroplas yang mengandungi
Tumbuhan
akuatik klorofil? K1
A Membran luar
Rajah 10 B Membran dalam
Keadaan manakah yang menghasilkan kadar C Granum
fotosintesis tertinggi? D Stroma
Keamatan cahaya Suhu / °C 20. Mengapakah daun tumbuhan kelihatan
A Tinggi 5 berwarna hijau? K1
B Tinggi 25 A Mereka menyerap cahaya hijau.
B Mereka memantulkan cahaya hijau.
C Rendah 5 C Mereka menghasilkan cahaya hijau.
Rendah 25 D Mereka menapis cahaya hijau.









329





B02 SpotlightA+ Biologi Tg5.indd 329 25/03/2021 10:37 PM

Tg 5

Biologi Bab 2 Struktur dan Fungsi Daun
Kertas 2

Bahagian A

B
B BAB 1. Jadual 1 menunjukkan pengambilan dan kehilangan air oleh tumbuhan dalam jangka masa 24 jam.
A
1 2 Jadual 1
Masa pada hari/ Jam Pengambilan air / g sejam Kehilangan air/ g sejam
0400 7 2
0700 11 8
©PAN ASIA PUBLICATIONS
1000 18 24
1300 24 30
1600 24 24
1900 20 13
2200 11 5
(a) (i) Lakarkan data untuk pengambilan air dan kehilangan air pada kertas graf yang sama. K3
[4 markah]
(ii) Nyatakan masa dua kali pengambilan dan kehilangan air adalah sama. K3 [1 markah]
(b) (i) Berdasarkan graf yang dilakar, bilakah masanya kadar kehilangan air adalah maksimum?
Terangkan pilihan anda. K3 [3 markah]
(ii) Nyatakan dua faktor persekitaran lain yang boleh mempengaruhi kadar transpirasi. Bagaimanakah
setiap faktor mempunyai kesannya. K1 [4 markah]

2. Rajah 2.1 menunjukkan potometer yang digunakan untuk mengukur kadar transpirasi pucuk daun.

Pucuk berdaun


Takung air



Skala



Gelembung
Rajah 2.1
(a) Apakah maksud transpirasi? K1 [2 markah] A
(b) Huraikan dan terangkan satu perubahan yang akan
dapat dilihat pada persediaan alat radas selepas X
dibiarkan di tempat yang panas selama 5 minit. K2
[2 markah]
(c) Rajah 2.2 menunjukkan graf kadar kehilangan air oleh
beberapa pucuk berdaun yang serupa dalam keadaan Kadar kehilangan air B
persekitaran yang berbeza.
Garis graf X menunjukkan kadar kehilangan air dengan
pucuk di udara yang bergerak perlahan. Cadangkan
dan terangkan garis manakah yang menunjukkan
kadar kehilangan air dari pucuk di udara yang bergerak C
pantas. [2 markah] 8 am Masa
Rajah 2.2




330





B02 SpotlightA+ Biologi Tg5.indd 330 25/03/2021 10:37 PM

Tg 5

Bab 2 Struktur dan Fungsi Daun Biologi
(d) Rajah 2.3 menunjukkan graf kesan meletakkan beg plastik menutupi pucuk berdaun. BAB B


Jarak pergerakan gelembung/ mm 35 Kunci: 2 2
A
B
30
25
Beg berudara kering
Beg berudara lembap
20
©PAN ASIA PUBLICATIONS
15

10
5

0
2 4 6 8 10 12 14
Masa/ min
Rajah 2.3
(i) Hitung kadar pergerakan gelembung di udara lembap dan udara kering selama 10 minit pertama.
(Tunjukkan cara kerja anda). K3 [4 markah]
(ii) Bangunan yang menggunakan penghawa dingin yang mengeringkan udara.
Berdasarkan d(i), terangkan mengapa tumbuhan di bangunan dengan penyaman udara perlu
disiram lebih kerap daripada tumbuhan di bangunan tanpa penyaman udara. K4
[2 markah]



Bahagian B

Klon SPM
3. Mekanisme fotosintesis terdiri daripada tindak balas bersandarkan cahaya dan tindak balas tidak
bersandarkan cahaya.
Rajah skema dalam Rajah 3.1 merumuskan proses kimia fotosintesis.

Air + Oksigen Ion hidroksil
Tenaga
Tindak balas cahaya
bersandarkan
cahaya Molekul air Ion hidrogen + Ion hidroksil
Molekul klorofil Elektron


Hidrogen
Tindak balas
tidak
bersandarkan Simpan
cahaya Kanji Glukosa + Air Glukosa Karbon dioksida

Rajah 3.1
(a) Apakah yang dapat anda rumuskan mengenai fotosintesis berdasarkan Rajah 3.1? K5 [2 markah]
(b) Berdasarkan rajah skema dalam Rajah 3.1, terangkan mekanisme fotosintesis dalam dua peringkat
(i) Tindak balas bersandarkan cahaya
(ii) Tindak balas tidak bersandarkan cahaya K2 [8 markah]


331





B02 SpotlightA+ Biologi Tg5.indd 331 25/03/2021 10:37 PM

Tg 5

Biologi Bab 2 Struktur dan Fungsi Daun

Klon SPM
(c) Sesuatu kolam mengandungi banyak tumbuhan akuatik.
Rajah 3.2 adalah graf yang menunjukkan perubahan peratusan oksigen terlarut dan karbon dioksida
terlarut di kolam selama 24 jam.
B BAB
A
B
1 2 X Y Z

Peratus/ % D Karbon dioksida
©PAN ASIA PUBLICATIONS



C
Oksigen
Masa/ jam
0000 0600 1200 1800 2400
Rajah 3.2
Berdasarkan graf dalam Rajah 3.2, terangkan bagaimana peratusan oksigen terlarut dan karbon
dioksida terlarut berbeza dalam tempoh 24 jam di kolam. K4 [10 markah]



Pengukuhan & Pengujian Kemahiran Proses Sains


1. Anda dikehendaki menjalankan eksperimen Lampu 60W
untuk mengkaji kesan keamatan cahaya Tabung uji
terhadap kadar fotosintesis. Rajah 1
menunjukkan susunan radas. Corong turas
kaca
Jalankan eksperimen dengan menggunakan
langkah-langkah di bawah: Kaki Larutan natrium
retort
1. Lampu diletakkan pada jarak 60 cm dari hydrogen
karbonat 2%
Hydrilla sp.
2. Jam randek dihidupkan semasa Hydrilla Plastisin
sp. mula mengeluarkan gelembung gas Hydrilla sp. Palung kaca
secara berterusan.
3. Jumlah gelembung yang dikeluarkan setiap Rajah 1
minit dikira dan direkodkan.
4. Ulang langkah 1 hingga 3 dengan menggunakan jarak 50 cm, 40 cm, 30 cm dan 20 cm antara mentol
lampu dan Hydrilla sp.
(a) Rekod bilangan gelembung yang dikeluarkan dalam satu minit dari Hydrilla sp. dalam Jadual 1.1.
Jadual 1.1
Jarak antara lampu dan Hydrilla sp. / cm Bilangan gelembung yang dikeluarkan oleh Hydrilla sp. seminit
60

50
40
30
20



332





B02 SpotlightA+ Biologi Tg5.indd 332 25/03/2021 10:37 PM

Tg 5

Bab 2 Struktur dan Fungsi Daun Biologi
(b) (i) Berdasarkan Jadual 1, nyatakan satu pemerhatian. K2
(ii) Nyatakan inferens berdasarkan pemerhatian di (b)(i). K3
(c) Nyatakan pemboleh ubah untuk eksperimen ini: K4
(i) Pemboleh ubah dimanipulasikan: BAB B
B
A
(ii) Pemboleh ubah bergerak balas: 2 2
(iii) Pemboleh ubah dimalarkan:
(d) Nyatakan satu hipotesis untuk eksperimen ini. K1
(e) (i) Lengkapkan Jadual 1.2 dengan menggunakan formula di bawah untuk menghitung keamatan
cahaya dan kadar fotosintesis.
©PAN ASIA PUBLICATIONS
1
Keamatan cahaya =
Jarak antara lampu dengan Hydrilla sp.
Bilangan gelembung
Kadar fotosintesis =
Masa yang diambil
Jadual 1.2

Jarak antara mentol lampu Keamatan cahaya / Bilangan gelembung yang Kadar fotosintesis /
dan Hydrilla sp./ cm cm –1 dikeluarkan setiap minit min –1
60

50
40
30
20

(f) Dengan menggunakan data dalam Jadual 1.2, lukiskan graf garis untuk menunjukkan kesan keamatan
cahaya terhadap kadar fotosintesis. K3
(g) Berdasarkan graf yang dilukis di (f), huraikan dan terangkan kesan keamatan cahaya terhadap kadar
fotosintesis. K4
(h) Berdasarkan hasil eksperimen ini, nyatakan definisi secara operasi bagi fotosintesis. K6
Sekiranya anda tidak dapat menjalankan eksperimen yang dinyatakan di atas, anda boleh menjawab
soal ini menggunakan sampel data yang diperoleh daripada pemerhatian dalam Jadual 1.3.
Jadual 1.3

Jarak antara
mentol lampu 60 50 40 30 20
dan Hydrilla
sp./ cm






Pemerhatian











333





B02 SpotlightA+ Biologi Tg5.indd 333 25/03/2021 10:37 PM

KERTAS MODEL SPM




Kertas 1
Arahan: Jawab semua soalan.
[40 Markah]

1. Semasa berhadapan dengan penyakit A Perut
koronavirus COVID-19, papan peringatan yang B Sistem pencernaan
manakah memberikan amaran yang paling C Sel darah merah
tepat kepada petugas kesihatan untuk memakai D Tisu epitelium
peralatan perlindungan diri yang diperlukan?
K3 4. Pernyataan manakah yang paling tepat
A C menggambarkan hubungan antara kolesterol
! AMARAN ! AMARAN dengan kebendaliran membran sel? K4
A Kolesterol meningkatkan kebendaliran pada
suhu tinggi dan menurunkan kebendaliran
pada suhu rendah.
B Kolesterol meningkatkan kebendaliran pada
Peralatan Topi keselamatan
perlindungan dan suhu tinggi dan meningkatkan kebendaliran
diri harus dipakai jaket keselamatan
di kawasan ini harus dipakai pada suhu rendah.
C Kolesterol menurunkan kebendaliran pada
D
B
KERTAS MODEL SPM ©PAN ASIA PUBLICATIONS
suhu tinggi dan menurunkan kebendaliran
AMARAN
AMARAN
pada suhu rendah.
D Kolesterol menurunkan kebendaliran pada
suhu tinggi dan meningkatkan kebendaliran
pada suhu rendah.
Kawasan biobahaya
yang boleh
berjangkit
Peralatan
yang
5. Pernyataan
pelindungan telinga
Pakaian perlindungan
harus dipakai
perbezaan ketara antara resapan ringkas dan
diri harus dipakai

K4
resapan berbantu? manakah menunjukkan
2. Antara pernyataan berikut, yang manakah benar A Tidak seperti resapan ringkas, resapan
mengenai jalinan endoplasma? K2 berbantu dapat mengangkut molekul
I Jalinan endoplasma kasar mensintesis menentang kecerunan kepekatan.
protein B Tidak seperti resapan ringkas, resapan
II Jalinan endoplasma licin mensintesis lipid berbantu dibatasi oleh bilangan protein
III Jalinan endoplasma licin mengubah suai pembawa dalam membran.
bahan kimia yang bertoksik C Tidak seperti resapan ringkas, resapan
IV Jalinan endoplasma kasar adalah pusat berbantu memerlukan tenaga dalam bentuk
kawalan sel ATP.
A I dan II C II dan III D Tidak seperti resapan ringkas, resapan
B I dan IV D II dan IV berbantu boleh berlaku dalam sel hidup dan
sel bukan hidup.
3. Rajah 1 menunjukkan organisasi sel dalam
sesuatu organisma multisel. K3 6. Berapakah nisbah atom hidrogen kepada atom
oksigen dalam karbohidrat? K1
Sel Tisu P A 1 : 1
Sistem organ Organisma B 1 : 2
C 1 : 3
Rajah 1 D 2 : 1
Apakah contoh P dalam Rajah 1?


532





KModel SpotlightA+ Biologi Tg5.indd 532 27/03/2021 2:16 PM

Biologi Kertas Model SPM
36. Antara berikut yang manakah adalah contoh 39. Variasi yang dikawal oleh sebilangan besar alel
populasi? K3 dalam gen disebut variasi K1
I Semua serangga di hutan hujan tropika A bebas C selanjar
II Semua harimau di hutan hujan tropika B tak selanjar D pertengahan
III Semua pokok kapok (Ceiba pentandra) di
hutan hujan tropika 40. Rajah 14 menunjukkan satu pedigri keluarga.
IV Semua burung di hutan hujan tropika Berdasarkan carta pedigri yang menjelaskan
A I dan II C II dan III pewarisan penyakit Huntington (HD), sejenis
B I dan IV D III dan IV penyakit autosom dominan.
©PAN ASIA PUBLICATIONS
I
37. Matlamat Pembangunan Lestari (Sustainable
Development Goals, SDGs) adalah untuk semua
negara mesti mendorong tindakan dalam bidang
utama berikut: K4 II
A Manusia, planet, kemakmuran, kedamaian
dan perkongsian
B Manusia, planet, kemakmuran, tumbuh- III A
tumbuhan dan perancangan
C Manusia, planet, kemakmuran, tumbuh- Kunci
tumbuhan dan perkongsian Lelaki berpenyakit
D Manusia, planet, kemakmuran, kedamaian Perempuan berpenyakit
dan perancangan mengaplikasikan Lelaki dengan alel jenis liar
Perempuan dengan alel jenis liar
38. Proses
manakah
yang
KERTAS MODEL SPM A Menggunakan bakteria untuk menghasilkan Apakah kebarangkalian individu A akan
organisma terubahsuai genetik (GMO)? K1
Rajah 14
insulin manusia
melahirkan anak yang berpenyakit jika dia
B Menggunakan enzim dalam serbuk pencuci
berkahwin dengan seorang lelaki normal?
biologi
K4
C Menggunakan enzim pektinase dalam
penghasilan jus buah
D Menggunakan yis untuk menghasilkan
B 50%
D 100%
etanol A 25% C 75%
Kertas 2
Bahagian A
Arahan: Jawab semua soalan.
[60 markah]

1. (a) Semasa bersenam, kadar pengaliran darah ke otot rangka meningkat. Terangkan keperluan keadaan
ini. K4 [5 markah]
(b) (i) Namakan hormon yang boleh meningkatkan aliran darah otot rangka. K2 [1 markah]
(ii) Apakah kelenjar endokrin yang merembeskan hormon di 1(b)(i)? K1 [1 markah]
2. Rajah 2.1 menunjukkan sebahagian daripada sistem pencernaan, Vena hepar V
organ yang berkaitan dan saluran darah. Arteri
(a) Namakan struktur V, W, X, Y dan Z. K1 [5 markah] hepar
(b) Namakan cecair yang tersimpan di dalam pundi hempedu. W
K2 [1 markah] X
(c) Namakan hormon yang menukarkan glukosa berlebihan Vena
menjadi glikogen untuk penyimpanan di dalam hati. portal hepar
K3 [1 markah] Z Y
Rajah 2.1
538





KModel SpotlightA+ Biologi Tg5.indd 538 27/03/2021 2:16 PM

Kertas Model SPM Biologi
(b) Namakan proses dan bakteria yang terlibat dalam: K4
(i) penukaran tumbuhan mati menjadi sebatian ammonium.
(ii) penukaran sebatian ammonium menjadi nitrit atau nitrat. [4 markah]
(c) Jumlah nitrogen yang ditambahkan ke ladang petani ialah 120 kg per hektar setiap tahun. Hitung
peratusan nitrogen ini yang terdapat di dalam susu. Tunjukkan cara kerja anda. K3 [1 markah]
(d) Situasi: Murid-murid tersebut mendapati sebilangan besar sebatian nitrogen disediakan di ladang
petani tidak terdapat di dalam susu ataupun pada lembu.
Berdasarkan Rajah 7.1 apakah proses yang mungkin berlaku pada sebatian nitrogen yang dimakan
©PAN ASIA PUBLICATIONS
oleh lembu dalam situasi di atas? K6
Proses yang berlaku dalam haiwan:
Proses yang berlaku di ladang: [2 markah]
8. Situasi: Burung kecil yang merupakan pemangsa serangga, memakan beluncas yang memakan daun
sebatang pokok. Sepasang burung helang pula sedang memburu burung kecil untuk memberi makanan
kepada anak mereka.
(a) Rajah 8.1 menunjukkan piramid bilangan untuk rantai
makanan ini.
(i) Pada Rajah 8.1, tuliskan nama organisma yang
terdapat pada setiap aras trof. K2 [1 markah]
(ii) Lukiskan piramid biojisim untuk rantai makanan ini.
K3 [2 markah]
(iii) Nyatakan sebab bagi bentuk dua piramid yang
berlainan itu. K5 [1 markah] Rajah 8.1
(b) (i) Namakan satu organisma dalam rantai makanan ini yang merupakan herbivor. [1 markah]
(ii) Namakan satu organisma yang merupakan karnivor. [1 markah] KERTAS MODEL SPM
(iii) Namakan sekumpulan organisma yang akan menjadi sebahagian daripada rantai makanan ini
tetapi tidak termasuk ke dalam piramid. [1 markah]
Bahagian B
Arahan: Jawab semua soalan.
[20 markah]
9. (a) Bandingkan dan bezakan keimunan aktif dan keimunan pasif. K4 [10 markah]
(b) Huraikan fungsi fagositosis pada barisan pertahanan kedua. K2 [5 markah]
(c) Bincangkan masalah pemindahan organ dan cara mengatasinya. K5 [5 markah]
10. (a) Gunakan rajah genetik berlabel yang sesuai dan terangkan bagaimana satu keluarga yang ibunya
kumpulan darah A dan bapanya kumpulan darah B boleh mempunyai seorang bayi yang berkumpulan
O O
darah O (I I ). K6 [6 markah]
(b) Bincangkan prosedur dan aplikasi pemprofilan DNA. K2 [8 markah]
(c) Bincangkan faedah dan kemungkinan kesan berbahaya dari pengubahsuaian genetik. K4
[6 markah]
Bahagian C
[20 markah]

11. (a) Terangkan bagaimana struktur jantung manusia disesuaikan dengan fungsinya? K4 [10 markah]
(b) Penyakit kardiovaskular kini menjadi penyebab kematian yang paling utama di seluruh dunia.
Bincangkan gejala, penyebab dan pencegahan penyakit kardiovaskular. K5 [10 markah]




541





KModel SpotlightA+ Biologi Tg5.indd 541 27/03/2021 2:16 PM

Biologi Kertas Model SPM

Pengukuhan & Pengujian Kemahiran Proses Sains

(15 markah)

1. Katalase adalah enzim yang terdapat dalam tisu tumbuhan dan haiwan. Katalase memangkin pemecahan
hidrogen peroksida kepada air dan oksigen. Aktiviti enzim ini dapat diukur dengan mengumpulkan gas
oksigen yang dihasilkan.
katalase
2H O 2H O + O 2
2
2
2
©PAN ASIA PUBLICATIONS
Hidrogen peroksida Air Oksigen
Sediakan susunan bahan dan radas seperti yang ditunjukkan dalam Rajah 1.1. Oksigen yang dibebaskan
terkumpul di atas air. 1 2







Hidrogen 3 4 5 6
peroksida Air 7 8 9 10 cm 3

KERTAS MODEL SPM Anda dikehendaki menjalankan eksperimen untuk menyiasat kesan

Hirisan kentang
Rajah 1.1


(i) air suling
(ii) alkohol (etanol)
(iii) pendidihan
(iv) saiz
ke atas aktiviti katalase yang terdapat pada kentang mentah.
Anda dibekalkan dengan satu keratan kentang setebal 4 cm dan empat tabung uji berlabel S1, S2, S3 dan
3
S4. Tuangkan 2 cm larutan hidrogen peroksida yang berkepekatan sama ke dalam setiap tabung uji.
Berikut adalah langkah-langkah eksperimen:
1. Keluarkan lapisan luar dari sekitar kepingan kentang.
2. Potong empat kiub dari kepingan kentang tersebut. Setiap kubus hendaklah berukuran 1 cm × 1 cm
× 1 cm.
(i) Kiub 1 – Kentang mentah direndam dalam air suling selama 10 minit.
(ii) Kiub 2 – Kentang mentah direndam dalam 20% alkohol (etanol) selama 10 minit.
(iii) Kiub 3 – Kentang mentah direbus dalam air mendidih selama 10 minit.
(iv) Kiub 4 – Kentang mentah dipotong menjadi kepingan kiub kecil.
3. Masukkan kentang mentah kiub 1 ke dalam tabung uji berlabel S1.
4. Mulakan jam randek dengan segera, ukur dan rekodkan isipadu gas oksigen yang terkumpul di dalam
silinder penyukat dalam masa lima minit.
5. Ulangi langkah 3 dan 4 untuk kubus 2, kubus 3 dan kubus 4 dengan memasukkan kiub kentang ke
dalam tabung uji berlabel S2, S3 dan S4 masing-masing.
6. Rekod keputusan anda dalam Jadual 1.1.




542





KModel SpotlightA+ Biologi Tg5.indd 542 27/03/2021 2:16 PM

Kertas Model SPM Biologi
Jadual 1.1
Isi padu gas oksigen yang
Tabung uji Kandungan tabung uji
terkumpul / cm 3
Kiub kentang mentah direndam
S1
dalam air suling.

Kiub kentang mentah direndam
S2
dalam 20% etanol
©PAN ASIA PUBLICATIONS
Kiub kentang mentah direbus dalam
S3
air mendidih
Kiub kentang mentah yang dipotong
S4
menjadi kepingan kiub kecil
[2 markah]
(a) Tabung uji yang manakah merupakan eksperimen kawalan untuk kajian ini? Terangkan jawapan
anda. [2 markah]
(b) Berdasarkan Jadual 1.1, jelaskan perbezaan pemerhatian anda antara
(i) S1 dan S2:
(ii) S1 dan S3:
(iii) S1 dan S4: [3 markah]
(c) Berdasarkan data dalam Jadual 1.1, plotkan satu carta bar bagi isi padu gas oksigen yang terkumpul
menentang jenis kubus kentang. [3 markah]
(d) Berdasarkan carta bar yang dilukis di 1(c), nyatakan hubungan antara isi padu gas oksigen yang
terkumpul dan jenis kubus kentang yang digunakan. KERTAS MODEL SPM
Terangkan jawapan anda. [2 markah]
(e) Berdasarkan eksperimen yang dijalankan, nyatakan
(i) pemboleh ubah dimanipulasikan
(ii) pemboleh ubah bergerak balas
(iii) pemboleh ubah dimalarkan [3 markah]

Sekiranya anda tidak dapat menjalankan eksperimen yang diperihalkan, anda boleh menjawab soalan ini
dengan menggunakan data yang diperoleh daripada Jadual 1.2.
Jadual 1.2


Tabung uji S1 S2 S3 S4







Isi padu gas oksigen 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5
terkumpul / cm 3 6 7 8 9 10 cm 3 6 7 8 9 10 cm 3 6 7 8 9 10 cm 3 6 7 8 9 10 cm 3











543





KModel SpotlightA+ Biologi Tg5.indd 543 27/03/2021 2:16 PM

JAWAPAN Jawapan Lengkap

https://bit.ly/JLBIOLOGI




Bab 1 Pengenalan kepada Biologi dan Peraturan (b) (i) Masa
Makmal (ii) Keadaan tumbuhan
(c) Jenis tumbuhan dan bilangan daun
Z on Formatif 1.1 (d) X – Pemboleh ubah dimanipulasikan
Y – Pemboleh ubah bergerak balas
©PAN ASIA PUBLICATIONS
1. Biologi ialah kajian terperinci tentang benda hidup dan (e) Ya. Hal ini demikian kerana keputusan eksperimen hanya
persekitaran semula jadi. melibatkan keadaan tumbuhan dan tidak melibatkan
2. Mikrobiologi, embriologi dan virologi. (f) sebarang nilai.
3. Bidang nanobioteknologi mengaplikasikan teknologi bersaiz Dinding sel
nanometer dalam kajian yang melibatkan benda hidup dan Sitoplasma
persekitaran. Vakouol
Nukleus Membran
Z on Formatif 1.2 plasma
2. (a) Bahan: Tumbuhan dan air
1. Menjaga keselamatan dan melindungi diri. Radas: Kipas, penimbang, pembaris.
2. Kecederaan akibat radas yang pecah dan tumpahan bahan (b) Semakin bertambah pergerakan angin, semakin
kimia yang berbahaya. bertambah kadar kehilangan air daripada tumbuhan.
3. Pembersihan tumpahan merkuri memerlukan kelengkapan (c) (i) Tiada unit disertakan pada tajuk di lajur pertama.
yang sesuai kerana merkuri boleh menyebabkan kerosakan
buah pinggang dan sistem saraf pusat. (ii) Jarak antara kipas dan 20 1.1 0.7 0.4
30
40
50
JAWAPAN TINGKATAN 4 1. Jadual, graf garis dan histogram boleh digunakan untuk (d) 5.0
susunan radas (cm)
Z
on Formatif
3.3
Perbezaan jisim (cm)
1.3
Perbezaan jisim (g)
mempersembahkan keputusan eksperimen.
4.5
2. (i) Tajuk graf mestilah mengandungi pemboleh ubah bergerak
4.0
balas melawan pemboleh ubah dimanipulasikan.
3.5
(ii) Pemboleh ubah dimanipulasikan diwakili oleh paksi-x
3.0
2.5
dan pemboleh ubah bergerak balas diwakili oleh paksi-y.
(iii) Setiap paksi perlu dilabelkan berserta dengan unitnya.
1.5
1.0
3. Keratan rentas ialah potongan yang dibuat pada sesuatu
0.5
struktur dari bahagian atas ke bawah manakala keratan 2.0 Jarak (cm)
membujur ialah potongan yang dibuat dari kiri ke kanan. 10 20 30 40 50 60 70 80 90100
Z on Formatif 1.4 (e) Semakin bertambah kadar kehilangan air, semakin besar
perubahan jisim.
1. Kaedah saintifik didefinisikan sebagai proses mengumpul
maklumat tentang sesuatu peristiwa atau fenomena Bab 2 Biologi Sel dan Organisasi Sel
menggunakan langkah-langkah saintifik yang dijalankan
secara sistematik. Z on Formatif 2.1
2. Pemboleh ubah dimanipulasikan, pemboleh ubah bergerak
balas dan pemboleh ubah dimalarkan. 1. (a) Sentriol dan lisosom.
(b) Kloroplas, vakuol dan dinding sel.
Z on Sumatif 2. Ribosom dan sentriol.
3. Mitokondrion berfungsi menjalankan respirasi sel bagi
menghasilkan tenaga dalam bentuk ATP.
Kertas 1
1. D 2. C 3. B 4. C 4. Nukleus, ribosom dan jalinan endoplasma kasar.
5. D 6. B 7. C 8. B Z on Formatif 2.2
9. D 10. D 11. C 12. B
13. C 14. D 15. D 16. A 1. Silium
2. Amoeba sp. dan Paramecium sp. membiak secara belahan dedua.
Kertas 2 3. Amoeba sp. bergerak dengan mengunjurkan pseudopodium
Bahagian A manakala Paramecium sp. bergerak menggunakan silium.
1. (a) Tumbuhan pada jam 12:00 tengah hari kelihatan layu
berbanding tumbuhan pada jam 10:00 pagi.
544



Jawapan SpotlightA+ Biologi Tg4-5.indd 544 27/03/2021 4:51 PM

Biologi Jawapan
• Kerana suhu yang lebih tinggi meningkatkan kadar
Z on Sumatif transpirasi
• Lebih banyak air menyejat dari daun
Kertas 1 (c) • Garis A
1. B 2. A 3. A 4. D 5. D • Meningkatkan pergerakan udara meningkatkan kadar
6. C 7. C 8. A 9. C 10. C transpirasi / kehilangan air.
11. A 12. B 13. A 14. C 15. C (d) (i) Udara lembap = 9 mm
16. B 17. D 18. A 19. C 20. B 10 min
= 0.9 mm min –1
Kertas 2 27 mm
Bahagian A Udara kering = 10 min
air ©PAN ASIA PUBLICATIONS
1. (a) (i) = 2.7 mm min
–1
Penyerapan air/ g (ii) • Bangunan penghawa dingin adalah serupa dengan
35 beg kering dengan kadar transpirasi yang lebih
tinggi.
Kehilangan air/ g sejam • Kehilangan air dari beg kering adalah tiga kali lebih
30 cepat daripada beg basah
Pengambilan air/ • Oleh itu, penyerapan air oleh tumbuhan di
25 g sejam bangunan yang mempunyai penyaman udara
adalah lebih cepat daripada penyerapan air di
bangunan tanpa penyaman udara.
20
Bab 3 Nutrisi dalam Tumbuhan
15
Z diterima). 3.1
on Formatif
10
JAWAPAN TINGKATAN 5 (b) (i) • Kadar transpirasi mencapai tahap maksimum pada 2. Kerana diperlukan oleh tumbuhan untuk mensintesiskan
1. Nitrogen, kalsium dan fosforus (jawapan lain yang boleh
5

sebatian organik utama seperti kanji, selulosa, glukosa, asid
0
2500
amino, protein dan asid nukleik.
500
1000
1500
2000
0
Masa/ jam
3. Tumbuhan itu bergantung kepada nutrien dalam larutan
kultur sepenuhnya. Nutrien dalam larutan kultur dapat habis
(ii) 0800 dan 1600 jam
digunakan oleh tumbuhan/ berkurangan selepas beberapa hari.
1300 jam.
• Keamatan cahaya dan suhu cahaya pada masa ini
nitrogen, 15% fosforus dan 10% kalium.
adalah yang paling tinggi 4. N : P : K = 10 :15 :10 bermaksud baja itu mengandungi 10%
• Yang merangsang stoma terbuka lebih luas dan Z on Formatif 3.2
menyebabkan lebih banyak air menyejat.
(ii) Kelembapan relatif udara 1. Zon pembahagian sel
• Mempengaruhi kecerunan kepekatan antara daun 2. Garam mineral dalam larutan tanih diangkut secara aktif ke
dan udara sekitarnya dalam rambut akar.
• Apabila kelembapan relatif udara tinggi, udara
tepu dengan wap air. Oleh itu, mengurangkan air 3. Untuk menambahkan jumlah luas permukaan bagi
menyejat dari daun. pengambilan air dan garam mineral daripada larutan tanih.
• Kelembapan relatif udara rendah meningkatkan 4. Endodermis mengangkut garam mineral secara aktif daripada
kecerunan kepekatan. Oleh itu, meningkatkan korteks ke dalam xilem. Ini mengurangkan keupayaan air
kehilangan air dari stoma daun dalam xilem akar. Akhirnya, air meresap merentasi endodermis
Pergerakan udara daripada korteks ke dalam xilem akar.
• Angin menggerakkan wap air di luar stoma ke
tempat lain dengan cepat Z on Formatif 3.3
• Lebih banyak molekul air dapat meresap dari daun
melalui stoma ke sekitarnya. 1. Daun
• Keadaan berangin meningkatkan kadar kehilangan 2. Akar
3. Spesies tumbuhan itu hidup di habitat yang kekurangan
2. (a) • Transpirasi adalah kehilangan wap air. nitrogen.
• Melalui penyejatan dari permukaan tumbuhan hidup 4. Tumbuhan epifit bertumbuh pada batang pokok perumah
(b) • Gelembung bergerak lebih pantas ke kiri / ke arah untuk mendapat cahaya matahari yang cukup bagi fotosintesis.
tumbuhan Tambahan pula, akar udara dan daun dapat menyerap air dan
garam mineral daripada air hujan.


560




Jawapan SpotlightA+ Biologi Tg4-5.indd 560 27/03/2021 4:51 PM

Biologi Jawapan
(ii) Kedua-dua induk adalah heterozigot Rh-rh (b) • Kodominan terdiri daripada dua alel gen yang dominan
Gamet Rh rh seperti alel I dan alel I .
B
A
• Di mana kedua-duanya ditonjolkan, tetapi tidak ada
Rh Rh-Rh Rh-rh yang dominan terhadap yang lain.
rh Rh-rh rh-rh • Kedua-dua alel dalam heterozigot menunjukkan
kesannya dalam fenotip kumpulan darah AB.
75% anak adalah Rh + dan 25% Rh– 3. (a) (i) Alel resesif
-
(ii) • Anak III-8 adalah Rh tetapi kedua-dua ibu
Z on Sumatif bapanya II-6 dan II-7 adalah Rh .
+
• Oleh itu, alel untuk Rh terdapat pada ibu bapa
-
pembawa / heterozigot
©PAN ASIA PUBLICATIONS
Kertas 1 • Tetapi dilindungi oleh alel dominan dan tidak
1. C 2. D 3. D 4. A 5. B ditonjolkan.
6. A 7. B 8. C 9. D 10. C (b) Katakan Rh mewakili alel dominan untuk Rhesus positif
11. D 12. A 13. D 14. C 15. A dan rh mewakili alel resesif untuk Rhesus negatif
16. D 17. D 18. D 19. C 20. C Fenotip induk Rh + × Rh +
Kertas 2 heterozigot heterozigot
Bahagian A Genotip induk Rh-rh × Rh-rh
1. (a) (i) Lalat buah bersayap pendek Meiosis
(ii)
Jantan bersayap Betina bersayap Gamet Rh rh Rh rh
Fenotip induk ×
panjang pendek Persenyawaan
Genotip induk LL × ll
Meiosis Genotip anak Rh-Rh Rh-rh Rh-rh rh-rh
l Fenotip anak Rh + + Rh – + – Rh + 1 4 Rh –
Nisbah fenotip : 3 Rh : 1 Rh
l
L
L
Gamet
JAWAPAN TINGKATAN 5 Persenyawaan panjang panjang 3 4 panjang panjang Bab 12 Variasi 12.1
Peluang untuk anak ketiga menjadi Rh = × 100% =
25%
Ll
Ll
Ll
Ll
Genotip F1
Sayap
Sayap
Fenotip F1
Sayap
Sayap
Z
on Formatif
(b) Lalat bersayap panjang = 464 × = 348

Lalat bersayap pendek = 464 × = 116
ditangkap
(c)
• Kerana mereka tidak disamarkan pada kulit kayu
Fenotip F1 Jantan bersayap 1 4 × Betina bersayap 1. (a) (i) • Lebih banyak kupu-kupu bersayap gelap akan
panjang pendek dilitupi kulampair.
Genotip F1 Ll × ll • Kupu-kupu bersayap cerah mendapat penyamaran
Meiosis pada kulit kayu cerah yang dilitupi kulampair.
(ii) • Lebih banyak kupu-kupu bersayap cerah akan
Gamet L l l l ditangkap
• Kerana batang pokok yang gelap tidak dapat
memberikan penyamaran kepada kupu-kupu yang
Persenyawaan
cerah.
Genotip F1 Ll Ll ll ll • Kupu-kupu bersayap gelap mempunyai
Fenotip F1 Sayap Sayap Sayap Sayap penyamaran yang lebih baik pada kulit kayu yang
panjang panjang pendek pendek menjadi hitam.
(b) • Kupu-kupu bersayap cerah boleh pupus.
Nisbah fenotip anak: 1 Sayap panjang : 1 Sayap pendek
2. (a) • Lebih banyak kupu-kupu bersayap cerah akan dimakan
oleh burung pemangsa.
Fenotip induk Kumpulan darah A × Kumpulan darah B • Kerana mereka tidak dapat penyamaran yang baik
heterozigot heterozigot (c) • Variasi tak selanjar
Genotip induk I I × I I • Warna kupu-kupu ditentukan oleh gen tunggal /
A O
B O
Meiosis sepasang alel
2. Persamaan:
Gamet I A I O I B I O • Kedua-dua variasi menunjukkan perbezaan ciri antara
individu dari spesies yang sama.
Persenyawaan • Kedua-dua variasi tersebut disebabkan oleh faktor genetik.
A O
B O
O O
A B
Genotip anak I I I I I I I I
Fenotip anak Kumpulan Kumpulan Kumpulan Kumpulan
darah AB darah A darah B darah O
572
Jawapan SpotlightA+ Biologi Tg4-5.indd 572 27/03/2021 4:51 PM

Biologi Jawapan
(b) (b) (i) Hormon adrenalina.
(ii) Kelenjar adrenal/ Medula adrenal
Aplikasi kejuruteraan Manfaat kepada manusia
genetik 2. (a) V : Hati
W : Pundi hempedu
Haiwan: Protein dalam susu X : Perut
Agen anti pembekuan kambing, anti-trombin, Y : Pankreas
darah manusia yang untuk mencegah Z : Duodenum
dihasilkan dalam susu pembekuan darah pada (b) Hempedu
kambing transgenik. orang yang dilahirkan (c) Insulin
secara pewarisan dengan 3. (a) A: Serviks
kekurangan anti-trombin B: Faraj
©PAN ASIA PUBLICATIONS
semasa mereka menjalani (b)
pembedahan.
F F
Manusia: SCID telah berjaya dirawat
Terapi gen dengan memasukkan gen O O
untuk rawatan ADA berfungsi ke dalam
imunodefisiensi sumsum tulang pesakit S
gabungan teruk dengan menggunakan virus A
(SCID) yang yang tidak berbahaya
disebabkan oleh sebagai vektor. Sel-sel ini B
JAWAPAN TINGKATAN 5 & KERTAS MODEL SPM
kekurangan ADA. akan terus membahagi,
dengan demikian (c) • Pemecahan dan dinding uterus meluluh jika ovum
menghasilkan enzim tidak disenyawakan / kedatangan haid.
adenosine deaminase • Pembaikan dan pertumbuhan endometrium.
(ADA) yang mencukupi • Pematangan ovum / ovulasi.
Persekitaran: Bakteria kejuruteraan • Penebalan / vaskularisasi pelapik endometrium /
Bioremediasi genetik, Pseudomonas Tiada pemecahan lapisan dinding uterus jika ovum
menggunakan putida yang menetapkan disenyawakan
mikroorganisma keempat-empat gen plasmid 4. (a)
tertentu dan enzimnya dari empat jenis mikrob Ke Dari
untuk membantu yang memakan minyak, jantung jantung
penguraian dan dapat mencerna kira-kira Vena Arteri
penyingkiran dua pertiga hidrokarbon renal renal
bahan pencemar yang terdapat dalam
seperti hidrokarbon tumpahan minyak. Ginjal
petroleum.

Kertas Model SPM Ureter
Kertas 1
1. B 2. C 3. A 4. D 5. B Pundi
6. D 7. C 8. B 9. C 10. D kencing
11. B 12. A 13. A 14. A 15. D
16. D 17. D 18. B 19. C 20. D Uretra
21. A 22. B 23. C 24. B 25. A
26. B 27. A 28. D 29. D 30. D
31. C 32. A 33. C 34. A 35. B
36. C 37. A 38. A 39. C 40. B (b) (i) • Mengekalkan persekitaran dalam tahap malar /
terkawal / seimbang
Kertas 2 • Persekitaran dalam merujuk kepada bendalir tisu
Bahagian A yang membasahi sel-sel badan.
1. (a) • Semasa bersenam, kadar pengecutan dan pengenduran (ii) • Rembesan sisa metabolik / bernitrogen
otot rangka meningkat. • Pengosmokawalaturan untuk mengekalkan
• Lebih banyak tenaga diperlukan oleh sel otot dan kadar keseimbangan osmosis.
respirasi sel meningkat. 5. (a) (i) C
• Lebih banyak oksigen dan glukosa diperlukan oleh sel (ii) B
otot (iii) E
• Lebih banyak karbon dioksida perlu disingkirkan. (iv) D
• Maka, kadar pengaliran darah yang meningkat dapat (b) Memberikan sokongan mekanikal
membekalkan lebih banyak glukosa dan oksigen dan (c) Kanji
menyingkirkan lebih banyak karbon dioksida.



576




Jawapan SpotlightA+ Biologi Tg4-5.indd 576 27/03/2021 4:51 PM

©PAN ASIA PUBLICATIONS