ՅՑ Հ ՆՎԱՐ 15
ՕՐՀՓԱՑԵՏՆՐՎՎԱԱՐՐ ՕՍԻՊ
Հ ՆՎԱՐ 12 ՄԱՆԴԵԼՇՏԱՄ‒125
ՋԵԿ ԼՈՆԴՈՆ‒140
Օսիպ Էﬕլի Մանդելշտամը ռուս բա-
նաստեղծ, թարգմանիչ և գրականա-
գետ է։ Սովորել է ժամանակի լավագույն
ուսուﬓական հաստատություններում,
այդ թվում՝ Սորբոնի և Հայդելբերգի
համալսարաններում։ Մանդելշտամը
եղել է Հայաստանում, որից ստա-
ցած տպավորություններն ամփոփ-
ված են «Ճանապարհորդություն դեպի
Հայաստան» գրքում և «Հայաստան» բա-
նաստեղծությունների շարքում: Անհատի պաշտամուն-
քի տարիներին Մանդելշտամը հալածվել է. առաջին
անգամ ձերբակալվել է 1933-ին: Մահացել է երկրորդ
ձերբակալությունից հետո՝ բանտում:
Ջեկ Լոնդոնը (իրական անունը՝ Հ ՆՎԱՐ 28
Ջոն Գրիֆֆիտ Չեյնի) աﬔրիկացի
գրող, լրագրող և հասարակական ՀԱՅՈՑ ԲԱՆԱԿԻ ՕՐ
գործիչ է։ Հայտնի ստեղծագոր-
ծություններից են «Նախնիների Մեր բանակը կարճ պատմական ժա-
կանչը», «Սպիտակ ժանիքը», մանակահատվածում անցնելով ծանր փոր-
«Մարտին Իդեն» և բազմաթիվ ձություններ՝ պատերազﬓերով և բանակի
այլ պատմվածքներ ու վիպակներ: խաղաղ կառուցմամբ, թրծվել է և դարձել
Նրա ընտանիքը հարուստ չէր, և ﬔր անկախության գլխավոր երաշխիքը և
նա, ստիպված թողնելով ուսումը, այսուհետ լինելու է ﬔր հպարտության և
աշխատել է որպես լրագրավա- ներշնչման աղբյուրը: Տոնից անմասն չեն
ճառ, գործարանի բանվոր, նա- նաև ﬔր ռազմաբժշկական ֆակուլտետի
վաստի, լվացքատան արդուկող, ուսանողները և շրջանավարտները, քանզի
հնոցապան: Որոշելով, որ գումար աշխատելու աﬔնա- նրանք կատարում են իրենց պարտակա-
հեշտ ﬕջոցը գրելն է՝ նա սկսել է ամսագրում կարճ պատմ- նությունները երկակի իմաստով՝ և՛ որպես
վածքներ հրատարակել, որոնց գլխավոր թեման ծովային բժիշկ, և՛ որպես զինվոր: Շնորհավորում ենք
ճանապարհորդություններից և Ալյասկայից ստացած անձ- ﬔր հաղթական բանակի տոնը և մաղթում,
նական տպավորություններն էին: որ բանակը գործի ու զարգանա խաղաղ
պայմաններում՝ խաղաղության ﬔջ պահելով
ﬔր երկիրը և ժողովրդին։
ԱՊԱԳԱ ԲԺԻՇԿ ԵՊԲՀ ռազմաբժշկական ֆակ լտետի
(FUTURE DOCTOR) սանողները և դասախոսները
Գլխավոր խմբագիր Եռաբլ ր մ
ՍԵԴԱ ԽԱՉԱՏՈՒՐԻ ԹՈՐՈՍՅԱՆ
Editor
SEDA TOROSYAN
Թղթակից
ԱԻԴԱ ՀԱԿՈԲՅԱՆ
Անգլերեն նյութերի պատասխանատու
ԱՆԱՀԻՏ ԴԵՄՈՒՐՉՅԱՆ
Համակարգչային ձևավորող
ՎԱՐԴՈՒՀԻ ՄԵԼԻՔՍԵԹՅԱՆ
Լրատվական գործունեություն իրականացնող՝
Երևանի Մխիթար Հերացու անվան պետական
բժշկական համալսարան հիմնադրամ:
Թերթը գրանցված է ՀՀ արդարադատության
նախարարությունում:
Գրանցման վկայական՝ N 299
Տպագրվում է
Լեգալ Պլյուս ՍՊԸ հրատարակչությունում:
Հասցե՝ Երևան 0025, Կորյունի փ. 2
Հեռախոս՝ (060) 62-12-46, 2-46, 2-47
E-mail: [email protected]
Ծավալը՝ 44 էջ
Տպաքանակը՝ 500 օրինակ
Անվճար
2 ԱՊԱԳԱ ԲԺԻՇԿ Հունվար-փետրվար 2015 N 19-20 (1330-1331)
ՓԵՏՐՎԱՐ 14
ՏԵԱՌՆԸՆԴԱՌԱՋ
Տեառնընդառաջի տոնը Հայ Առաքելական եկեղեցու Տեառնընդառաջն ընկալվել է որպես փեսայի՝ աներոջ
կարևոր տոներից ﬔկն է, և այդ կարևորությունը պայ- տուն այցելելու արգելքը վերացնելու հիﬓական առիթ:
մանավորված է Տիրոջն ընդառաջ գնալու, Աստծո սերն Նախկինում պարտադիր կարգի համաձայն՝ նորապսակ
ու ողորմությունն ընդունելու և Տիրոջ պատվիրաններով երիտասարդներն իրավունք չունեին հարսի ծնողների և,
ապրելու հոգևոր խորհրդով: հատկապես, աներոջ հետ հանդիպել:
Հոգևոր այս խորհուրդը յուրաքանչյուր քրիստոնյայի Տրնդեզի կրակի վրայով ցատկելը վերացրել է արգելքը,
համար է. այս իմաստով Տեառնընդառաջը պետք է տոնեն ինչից հետո երիտասարդներն իրավունք են ստացել այցե-
բոլոր քրիստոնյաները: Իսկ հարցը՝ Տեառնընդառաջը նո- լել ծնողների տուն: Այս է պատճառը, որ Տեառնընդառաջը
րապսակների՞, թե՞ նշանվածների համար է, պետք է նայել ժողովրդական ավանդույթի համաձայն վերաբերում է
ոչ թե հոգևոր այս խորհրդի, այլ ժողովրդական ավանդույ- նորապսակներին, ոչ թե նշանվածներին, ինչպես նաև՝
թի տեսանկյունից: հռչակվել է նորապսակների օրհնության օր:
Ըստ ժողովրդական ավանդույթի` Տեառնընդառաջի օրը
փոխայցելություններ էին կատարում խնաﬕները, նորա-
հարս ունեցող ընտանիքին այցելում էին հարսի հարա-
զատները: Որպես կանոն՝ խարույկի դեզը պատրաստում
էին նորափեսաները։
Տեառնընդառաջի տոնին էր, որ նորափեսան պսա-
կից հետո առաջին անգամ հանդիպում էր աներոջ հետ:
Այդ պատճառով ժողովրդական ավանդության ﬔջ
ՓԵՏՐՎԱՐ 16 ՓԵՏՐՎԱՐ 19
ՄԱՆԿԱԿԱՆ ՔԱՂՑԿԵՂԻ ԳՐՔԻ ՆՎԻՐԱՏՎ ԹՅԱՆ ՕՐ
ԴԵՄ ՊԱՅՔԱՐԻ
Գրքերը նման են մարդ-
ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ՕՐ կանց և ունեն իրենց ճա-
կատագիրը, սպասուﬓերը:
Զինվորների նման շարվելով
դարակներում կողք կողքի՝
նրանք սպասում են, թե երբ
են հայտնվելու ﬔր ուշադ-
րության կենտրոնում, որ հի-
շեցնեն ﬔզ՝ հոգու դռների բանալին իրենց ձեռքում
է… Չկան անպիտան գրքեր, յուրաքանչյուր գիրք իր
խորհուրդն ունի, իր գաղտնիքը: Դարձեք նրա ընկերը,
և նա կդառնա ձեր ուղեկիցը ողջ կյանքի ընթացքում:
ՓԵՏՐՎԱՐ 21
ՄԱՅՐԵՆԻ ԼԵԶՎԻ
ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ՕՐ
Ավելի քան երբևէ, այսօր քաղցկեղի, հատկա- Հաշվի առնելով անցած դարի կեսերին մայրե-
պես մանկական քաղցկեղի դեմ համախմբված և նի լեզվի իրավունքների դեմ ﬕ շարք ընդվզուﬓերը`
ﬕասնական պայքարի կարիք կա: Համաշխարհային 1999-ին ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ն այս օրը հռչակեց մայրենի լեզ-
տվյալներով մանկական քաղցկեղային հիվանդու- վի ﬕջազգային օր՝ ի նպաստ լեզուների իրավունք-
թյունների թիﬖ աճում է` տառապանքներ պատճառե- ների ճանաչման և գործածության աջակցման։ Այսօր
լով բազմաթիվ երեխաների և նրանց ընտանիքներին: աշխարհում լեզուների ապագան անորոշ վիճակում է,
Յուրաքանչյուր տարի աշխարհում հայտնաբերվում քանի որ ﬕջազգային ﬕ քանի լեզուներ աստիճանա-
է մանկական քաղցկեղի մոտ 200.000 նոր դեպք, բար ստիպում են մարդկանց հրաժարվել սեփական
և աﬔն օր 250 երեխա մահանում է քաղցկեղից: լեզվից:
Ըստ հայաստանյան վիճակագրական տվյալների՝ «Լեզ ն գանձ է, որին չի կարող փոխարինել աշխար-
աﬔն տարի Հայաստանում 80-100 երեխայի մոտ հի ոչ ﬕ հարստ թյ ն: Նա՛ է րախ թյան պահին
քաղցկեղ է ախտորոշվում: Սակայն, ըստ ԵՊԲՀ բաց մ ﬔր սիրտը, իսկ տրտմ թյան ժաﬔրին սփո-
ուռուցքաբանության ամբիոնի մասնագետների, այս փ մ է ﬔզ: Ուստի, մայրենի լեզ ն վատ իմացողը կես
հիվանդության մահացու ելքից կարելի է խուսափել մարդ է, չիմացողը՝ թշվառ, ծառից ընկած ﬕ տերև,
վաղ կանխարգելման ﬕջոցով: որ տատանվ մ է աﬔն ﬕ պատահական քամ ց...»:
ՍՏԵՓԱՆ ԶՈՐՅԱՆ
ԱՊԱԳԱ ԲԺԻՇԿ Հունվար-փետրվար 2015 N 19-20 (1330-1331) 3
ºñ»õ³ÝÇ å»ï³Ï³Ý μÅßÏ³Ï³Ý Ñ³Ù³Éë³ñ³ÝÁ
ßÝáñѳíáñáõÙ ¿ Çñ ßñç³Ý³í³ñïÝ»ñÇÝ` ϳé³í³ñ³Ï³Ý
å³ñ·»õÝ»ñÇ ³ñųݳݳÉáõ ³éÇÃáí
«Հայրենիքին մատուցած «Մխիթար Գոշ» ﬔդալով է
ծառայությունների համար» պարգևատրվել Հայաստանի
2-րդ աստիճանի Երիտասարդական
ﬔդալով է պարգևատրվել հիﬓադրաﬕ հոգաբարձուների
ՀՀ ԿԳ նախարար խորհրդի համակարգող
Արﬔն Աշոտյանը Կարեն Ավագյանը
Ղեկավարվելով Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրության 55-րդ հոդվածի 16-րդ կետով և
հիմք ընդունելով «Հայաստանի Հանրապետության պետական պարգևների և պատվավոր կոչուﬓերի մա-
սին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքը` որոշում եմ.
Հայոց ցեղասպանության 100-րդ տարելիցին նվիր- Հայաստանի և Եվրոպայի առաջատար երիտասար-
ված գիտակրթական ﬕջոցառուﬓերի կազմակերպ- դական կազմակերպությունների փոխգործակցության
ման և անցկացման գործում ներդրած ավանդի հա- խթանման գործում ունեցած ﬔծ ներդրման համար
մար Հայաստանի Հանրապետության կրթության և Հայաստանի Հանրապետության Ազգային ժողովի
գիտության նախարար Արﬔն Գևորգի Աշոտյանին պատգամավոր Կարեն Կարլենի Ավագյանին պար-
պարգևատրել «Հայրենիքին մատուցած ծառայություն- գևատրել «Մխիթար Գոշ» ﬔդալով:
ների համար» 2-րդ աստիճանի ﬔդալով:
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏ ԹՅԱՆ ՆԱԽԱԳԱՀ ՍԵՐԺ ՍԱՐԳՍՅԱՆ
Տարեվերջին Հանրապետ թյան նախագահի կողﬕց ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսյանի կողﬕց արժանա-
ինձ շնորհվեց պետական պարգև` «Հայրենիքին մատ - նալ նման գնահատականի՝ ինձ համար ﬔծ պատիվ է
ցած ծառայ թյ նների համար» 2-րդ աստիճանի ﬔ- ու պատասխանատվություն։
դալ։
Այն ընդ նել եմ երախտագիտ թյամբ, հպարտ թյամբ Անչափ շնորհակալ եմ:
և ավելի լավ աշխատել պարտավորված թյամբ:
ԿԱՐԵՆ ԱՎԱԳՅԱՆ
ԱՐՄԵՆ ԱՇՈՏՅԱՆ
4 ԱՊԱԳԱ ԲԺԻՇԿ Հունվար-փետրվար 2015 N 19-20 (1330-1331)
ՊԱՐԳԵՎԱՏՐՈՒՄ
ԲԱՆԱԿԻ ՕՐՎԱ
ԿԱՊԱԿՑՈՒԹՅԱՄԲ
Երևանի Մխիթար Հերացու անվան պետական բժշկա-
կան համալսարանի թիվ 45303 զորամասի համազո-
րային պատրաստության ցիկլի ավագ դասախոս, մա-
յոր Գառնիկ Պայքարի Գասպարյանը երկարամյա և
բարեխիղճ ծառայության համար ՀՀ նախագահի հրա-
մանագրով պարգևատրվել է «Մարտական ծառայու-
թյան» ﬔդալով:
Բանակի օրվա առթիվ ՀՀ նախագահի նստավայրում ﬔծ
հանդիսավորությամբ պարգևատրվել են նաև ﬕ խումբ
զինծառայողներ՝ ծառայողական պարտականություննե-
րը կատարելիս ցուցաբերած նվիրուﬕ և խիզախության,
մատուցած նշանակալի ծառայությունների համար և ար-
ժանացել զինվորական բարձր կոչուﬓերի:
ԲԱՆԱԿԻ ԿԱՅԱՑՈՒՄԸ ԱՌԱՆՑ
ՌԱԶՄԱԿԱՆ ԲԺՇԿԻ ԱՆՀՆԱՐ Է
Ռազմաբժշկական ֆակուլտետի ուսանողները գիտակցում են, որ բանակի կայացման գործում չափազանց ﬔծ
է ռազմական բժշկի դերը: Այս գիտակցումով էլ նրանք ստանձնում են երկու երդում՝ նախ որպես զինվորական,
ապա՝ որպես բժիշկ: Այս երկու պարտականությունների արդյունավետ համատեղմանն է նպատակաուղղված
բարձրագույն մասնագիտական ուսումը և ռազմական բարձրակարգ պատրաստվածությունը:
ՆՈՐ ՊԱՀԱՆՋՆԵՐ, ԽՆԴԻՐՆԵՐ,
ԾՐԱԳՐԵՐ ԵՎ ԱՆԵԼԻՔՆԵՐ...
«ԱՊԱԳԱ ԲԺՇԿԻ» ՀՅՈՒՐՆ Է ԵՊԲՀ
ՌԵԿՏՈՐ, ՊՐՈՖ. ՄԻՔԱՅԵԼ ՆԱՐԻՄԱՆՅԱՆԸ
- Գաղտնիք չէ, որ այսօր ﬔր ԲՈւՀ-ը և բ հական մասնագիտացման հետ, և հենց դրանում էր այս մոտեցման
համակարգն ընդհանրապես գտնվ մ են փոփո- անհաջողությունը:
խ թյ նների, զարգաց ﬓերի ընթացքի ﬔջ: Այս 2012-ին ﬔր համալսարանում այդ կուրսերից չկային շրջա-
առնչ թյամբ կխնդրեի պատասխանել ﬕ քանի նավարտներ, սակայն արդեն առկա էին անհանգստու-
հարցերի, որոնց պատասխանները կհետաքրքրեն թյուններ թե՛ ﬔզ մոտ, թե՛ ուսանողների շրջանում՝ կապված
շատերին: Մենք գիտենք, որ ﬔր ԲՈւՀ-ը գտնվ մ բժշկական մագիստրոսի որակավորման հետ:
է ﬕջազգային հավատարմագրման գործընթա- ԲՈւՀ-ի ստրատեգիան սերտորեն կապված է շուկայի հետ,
ց մ, և ինչպես յ րաքանչյ ր կարևոր գործըն- իսկ սա նշանակում էր՝ բժշկագիտության մագիստրոսների
թաց, այն պետք է նենա իր ռազմավար թյ նը: համար շուկան փակ է: Այս հարցով ﬔնք դիﬔցինք ՀՀ ԿԳ
Ներկայացրեք, խնդրեմ, այն ﬔր ընթերցողին: նախարարին, ով, անհանգստացած կրթօջախի ճակատագ-
- Պետք է նշեմ, որ առաջին իսկ հանդիպումը, որը րով, օգնեց լուծել այս խնդիրը, ինչի առիթով ցանկանում եմ
տեղի ունեցավ իմ և երկու փորձագետների ﬕջև, իմ շնորհակալությունը հայտնել:
չափազանց արդյունավետ էր: Առաջին հարցը, որ
նրանք ուղղեցին ինձ, հետևյալն էր. «Ո՞րն է ձեր Այսուհետև ﬔր ԲՈւՀ-ի շրջանավարտներին, ինչպես
ԲՈւՀ-ի ռազմավարությունը»: Ես, անկեղծ ասած, նախկինում, կշնորհվի «Բուժող բժիշկ» որակավո-
պատրաստ էի դրան պատասխանել՝ ցիտելով րում: Փորձագետների կարծիքով որակավորումը կա, բայց
Լոնդոնի Կինգստոն համալսարանի ռեկտորի ելույ- նրանք պնդում են, որ ԲՈւՀ-ում կրթությունը պետք է լինի
թը, որտեղ նա ասաց. «Ռազմավարությունը պա- կոնցեպտուալ:
տասխանում է 3 հարցի՝ որտեղ ենք ﬔնք, որտեղ Գտնելով, որ ﬔր ԲՈւՀ-ում կրթությունը հիﬓականում
ենք ուզում լինել և որտեղ պետք է լինենք»: Բայց, դիսցիպլինար է՝ ցանկանում եմ ուղղել ուշադրությունն
իհարկե, ես չցիտեցի նրան և պատասխանեցի՝ ուսուﬓական գործընթացի վրա:
ասելով, որ ﬔր ԲՈւՀ-ի ռազմավարությունը եղել, Ի դեպ՝ բոլոր առաջատար ԲՈւՀ-երը զբաղեցնում են առաջին
ﬓում է և կﬓա որակյալ բժիշկների կրթությունը: տեղեր ﬔկ պարզ ցուցանիշով՝ ուսուﬓական պրոցեսից ուսա-
նողների բավարարվածությամբ:
Այդ զրույցի վերջում ﬔնք բոլորս եկանք այն հա-
մոզման, որ ռազմավարական հարցերից ﬔկը Ուսուﬓական ծրագրի վերաբերյալ կան որոշակի առա-
աշխատանքային շուկայում ԲՈւՀ-ի շրջանավարտի ջարկություններ: Ծրագիրը, փաստորեն, ցույց է տա-
պատշաճ տեղ գրավելն է: Այստեղ խոսքը գնում է լիս, թե ինչպես է իրականացվում կոնցեպցիան, ինչպես է
ոչ ﬕայն այն մասին, որ ﬔնք պատրաստում ենք և պատրաստվում բժիշկը: Այս հարցում, ﬕջազգային փորձա-
պետք է պատրաստենք որակյալ մասնագետներ, գետների կարծիքով, աﬔնախոցելին առաջին կուրսն է, քանի
այլ նաև, որ նրանք իրենց տեղը պետք է գտնեն աշ- որ, ըստ նրանց, առաջին կուրսում չկան պարզ, հասկանալի,
խատաշուկայում: Դա ոչ ﬕայն ﬔր առաքելությունն ուղղորդող, բժշկական բովանդակություն և ուղղվածություն
է, այլև՝ ﬔր պատասխանատվությունը: ունեցող առարկաներ (անատոﬕա, հյուսվածաբանություն):
Ժամանակին առաջին կուրսում ﬔնք դասավանդում էինք
Գիտական խորհրդի նիստում պրոռեկտոր Եր- առաջին բուժօգնություն, առողջ կենսակերպ: Այդ առարկա-
վանդ Սահակյանը և ուսման որակի գնահատ- ները տեղափոխվեցին երկրորդ կուրս, քանի որ կար ֆա-
ման և վերահսկման կենտրոնի ղեկավար, պրոֆե- կուլտետից ֆակուլտետ փոխադրվելու կամ այլ ԲՈւՀ-ից ﬔզ
սոր Լարիսա Ավետիսյանը ﬔզ հանգամանորեն մոտ տեղափոխվելու խնդիր: Սակայն ցանկանում եմ ուշադ-
պատﬔցին բոլոնյան ﬔր «ոդիսականի» մասին: րություն հրավիրել ﬕ հարցի վրա. եթե այս պրոբլեմը լուծում
Տարբեր համալսարաններում ﬔնք փնտրում էինք, չստանա՝ բարդություններ կծագեն Բոլոնիայի հռչակագրով
թե ինչպես կարելի է ներդնել բոլոնյան հռչակագրի նախատեսվող կրեդիտների փոխանակման հարցում:
առաջարկությունները և ոչ պարտադրանքը: Եվ վեր-
ջապես եկանք այն եզրակացության, որ Բոլոնիայի
հռչակագիրն իրենից ներկայացնում է ինտեգրվելու
իդեալական հնարավորություն և ընդունելի է բա-
ցառությամբ ﬔկ կետի՝ բարձրագույն բժշկական
կրթությունը չի ընդունում երկատում, երկփուլային
ձև՝ բակալավրիատ և մագիստրատուրա:
2010-ին հայտարարվեցին 7 մագիստրոսական
ծրագրեր՝ վիրաբույժ, մանկաբույժ, թերապևտ, ման-
կաբարձ-գինեկոլոգ և այլն: Եվ այդպիսի որակավոր-
ման համար ﬕջազգային շուկան փակ էր, ինչպես
նաև փակ էր շուկան ﬔկ այլ որակավորման համար,
որը կոչվում էր բակալավր՝ բժիշկ-օգնական:
Բոլոնյան մագիստրատուրան բարձրագույն
կրթության վերջին փուլն է: Դա չպետք է շփոթել
6 ԱՊԱԳԱ ԲԺԻՇԿ Հունվար-փետրվար 2015 N 19-20 (1330-1331)
Որակը դիտարկվում է որպես առանցքային երե- և Վասիլենկոյի աշխատությունների հիման վրա, բայց
վույթ, որն, այնուաﬔնայնիվ, կապված է շատ գոր- չմոռանանք, որ դա ընդաﬔնը ներքին հիվանդություն-
ծոնների հետ, և առաջինը, որի հետ կապված է որա- ների սիմբիոտիկան է այն մակարդակով, որը ընդունելի
կը՝ քանակն է: Քանակական փոփոխությունները, ﬔր էր այն ժամանակ:
կամքից անկախ, բնության և դիալեկտիկայի օրենքով
բերում են որակական փոփոխությունների: Սակայն՝ Ես առաջարկում եմ հետևյալը. դիագնոստիկ հե-
ոչ ﬕշտ է քանակի բարձրացումը բարձրացնում որա- տազոտությունները հիմա փոխվել են: Հետևենք
կը: Ես կներկայացնեմ 3 անհատական ցուցանիշ՝ պացիենտի շարժին, երբ նա մտնում է առողջապահու-
սանողների քանակը, դասախոսների ծանրաբեռն- թյան համակարգ: Նույնը պետք է կատարի ուսանողը.
ված թյ նը և բյ ջեն: Երեքն էլ փոխկապակցված սկզբում նա պետք է ստանա ամբուլատոր գիտելիքներ,
են, երեքն էլ ունեն իրենց քանակական և որակական հետո մտնի մասնագիտացված բաժանմունքներ և հետո
նշանակությունը: Այս տարի ﬔնք ընդունել ենք 1.000 ﬕայն անցնի ավելի բարդ կրթական ծրագրերի:
ուսանող, քանակը ապահովվել է, որակը՝ ոչ: Ես չեմ Երկար ժամանակ աշխատելով ընդհանուր պրակտի-
ուզում ոչ ﬕ վատ բան ասել ուսուﬓական պրոցե- կայի բժիշկների հետ՝ ես եկել եմ այն համոզման, որ
սի որակի մասին, պետք է այն հետազոտվի, այսինքն՝ խնդրի վրա հիﬓված ուսուցումը հենց այն դաշտն է,
եթե անգամ որակը տուժում է, ապա տուժում է ﬔր աշ- որտեղ աշխատում է ընդհանուր պրակտիկայի բժիշկը:
խատակիցների աշխատանքի ծանրաբեռնվածության Սա շատ ավելի լայն է, քան ներքին հիվանդությունների
պատճառով: Իսկ բյուջեն ունի իր քանակական և այնու- սիմպտոմատիկան և սիմբիոտիկան՝ դա ցաﬖ է, վախը,
հետև որակական՝ որպես աշխատավարձ՝ իմաստները: մաշկի փոփոխությունները, արտադրությունները:
Մենք չենք կարող գնալ քանակի կրճատման, դա կլիներ Բժիշկն էլ օգտագործում է դիագնոստիկ ﬔթոդների
աﬔնահեշտ ուղին: շատ ավելի լայն ցանկ. նա հավաքում է այն, ինչ որ այդ
առնչությամբ համալսարանում կոչվում է պացիենտի
Այստեղ ﬔնք ունենք հետևյալ առաջարկությունը. ֆիզիկական պատմություն:
գոյություն ունի շատ կարևոր փաստաթուղթ, որը - Որքան տեղյակ եմ, փորձագետների շադր թյանն
կոչվում է «Եվրոպական դիրեկտիﬖեր բարձրագույն է արժանացել համալսարան մ գիտ թյան երիտա-
կրթության և, հատկապես, բժշկական կրթության վե- սարդացման հարցը:
րաբերյալ», որում նշվում է մասնագիտությունների ﬕ -Մեր մասնագետներն աշխատել էին փորձագետնե-
խումբ, որոնք կոչվում են «հարբժշկական մասնագի- րին հնարավորինս ընդգրկուն ներկայացնել գիտա-
տություններ»՝ օպտիկ, ֆիզիոթերապևտ, դենտալ հի- կան գործունեության դրվածքը համալսարանում՝ նշե-
գիենիստ և պրոթեզիստ, որոնք, ի դեպ, ըստ այդ դի- լով, որ ունենք ասպիրանտներ, ﬔր դասա-խոսները
րեկտիﬖերի՝ պատրաստվում են բակալավրիատի մասնակցում են շատ հեղինակավոր ﬕջազգային կոն-
ծրագրերով: Դա աﬔնևին Բոլոնիայի բակալավրիատը ֆերանսների, ելույթներ են ունենում: Փորձագետները
չէ, դա առանձին ծրագիր է, որտեղ ուսանողն ուսուցուﬓ դրական գնահատելով վերոնշյալը՝ ընդգծել էին, որ դա
ավարտում է 3 կամ 4 տարիների ընթացքում՝ ստանա- շատ լավ է, և հենց դա է կոչվում «գիտություն», սակայն
լով որակավորում: Կարծում եմ՝ դա ճիշտ լուծում կարող առաջադրել էին հարցեր, որոնք առնչվում են գիտության
է դառնալ, և քանակական կորուստներն այն մարդ- առավել համակարգված լինելուն, հատկապես,ուսա-
կանցից, ովքեր ցանկանում են այս կամ այն կերպ լինել նողների ընդգրկվածությանը ԲՈւՀ-ի հետազոտական
բժշկության և առողջապահության ﬔջ, ﬔնք չենք ունե- գործունեության ﬔջ:
նա: Բայց որոշումը պետք է կայացվի ﬕայն շուկայի հե- Ինքներս կարևորելով այս հանգամանքը, նպատակ
տազոտում կատարելուց հետո: ունենք տարեկան գիտական կոնֆերանսի ընթացքում
Բոլորս գիտենք, որ կան և՛ օպտիկներ, և՛ պրոթեզիստ- քննարկել ուսանողներին հետազոտական գործու-
ներ, և՛ ֆիզիոթերապևտներ, բայց թե ի՞նչ որակավորում նեության ﬔջ ներգրավմանը և ուսանողի մոտ հետազո-
ունեն նրանք, ո՞ր դիպլոﬓերի հիման վրա են ընդուն- տական մտածելակերպի ստեղծմանը նպատակաուղղ-
վում աշխատանքի՝ չգիտենք: Եթե ﬔր մարքեթինգային ված հարցեր: Մենք հասկացանք, թե ինչ է պահանջվում
վերլուծությունը նախորդի այս որոշմանը, ﬔնք այդ որո- ﬔզանից: Եթե ﬔնք գնում էինք հետազոտությունից
շումը կներկայացնենք գիտխորհրդին, գիտխորհուրդն դեպի գիտություն, հիմա ﬔնք պետք է գանք գիտութ-
էլ, կարծում եմ, ﬔզ կաջակցի: Այդ հետազոտությունը յունից դեպի հետազոտություն: Մանկավարժությունը և
պետք է անցկացնենք ﬔր ուժերով: Կարծում եմ՝ ﬔր նե- այն գիտությունները, որոնք ուսուﬓասիրում են դասա-
րուժը ամբողջությամբ տալիս է դրա հնարավորությունը: վանդման ﬔթոդաբանություն, պետք է տան այն ﬔխա-
նիզﬓերը, որոնք կկիրառվեն որպես հետազոտական
Բարեբախտաբար՝ այդ փորձագետներից ﬔկի հետ ծրագրեր:
կարողացանք ունենալ շատ կարևոր խոսակցութ- Այս տարի ﬔր գիտական համակարգը հարստացավ
յուն ինտերնալոգիա դասավանդելու առանձնահատկու- ևս 9 գրանտային ծրագրերով, ինչը հանրապետությու-
թյունների մասին: Նրանք ﬔծ ուշադրություն դարձրին նում թիվ 1 արդյունքն է: Սակայն պետք է ստեղծել հե-
այն հանգամանքի վրա, որ ﬔր ծրագիրը շատ դիսցիպ- տազոտական խմբեր, որոնք կբացահայտեն, թե ինչ է
լինար է և բաղկացած է տարբեր առարկաներից, որոնք անհրաժեշտ ուսանողին այդ ծրագրերում ներգրավելու
անցնում է ուսանողը՝ ﬔկը մյուսի հետևից: Բայց նրանք համար:
պնդում էին, որ անհրաժեշտ է, որպեսզի լինի բժշկի - Մենք ի՞նչ վերաբերմ նք նենք այս հարցին:
պատրաստման կոնցեպցիա: Յուրաքանչյուր կոնցեպ- - Արևմտյան բարձրագույն կրթության բանաձևը
ցիա ունի իր ﬔթոդաբանությունը: Նրանք առաջարկում շատ հասարակ է, բայց նաև՝ շատ պատկերավոր:
են ﬔզ այդ սկզբունքին ծանոթ, բայց ոչ այնքան կիրա- Նրանք ﬕացնում են կրթություն, հետազոտություն
ռելի ﬔթոդներ՝ խնդրի վրա հիﬓված ուսուցում, փաս- և նախաձեռնություն հասկացությունները: Մենք
տերի վրա հիﬓված բժշկություն, դերային խաղեր և ունեինք նախաձեռնության համար շատ ﬔծ դաշտ,
այլն: Հիշենք ﬔր կրթական նախկին փորձը, որը կազմ- ինչպես ﬕնչև հիմա կոչում էինք՝ հետդիպլոմային
ված էր Լևոն Անդրեյի Հովհաննիսյանի, ում անվան ուսուցում: Այն եկավ ﬔզ մոտ իր ավանդական ձևով՝
կրթաթոշակ է շնորհվում ﬔր լավագույն ուսանողներին,
ԱՊԱԳԱ ԲԺԻՇԿ Հունվար-փետրվար 2015 N 19-20 (1330-1331) 7
կրելով առողջապահության ազգային ինստիտուտի սո- գիտությունները, որոնք ունեն բիոլոգիական հիմք և
վորությունները, որոնք շատ լուրջ են և շատ խորը: Եվ կազմում են բիոգիտություններ: Սակայն մյուս կողﬕց
այսօր առողջապահության համաշխարհային կազմա- կան նաև հետազոտական ծրագրեր, որոնց ուղղվա-
կերպության բանաձևը հետևյալն է. բազային կրթութ- ծությունը հիﬓականում առողջապահական է և ինչ-որ
յուն, հետդիպլոմային մասնագիտական կրթություն և տեղ նաև սոցիալական՝ այսինքն այն, ինչ կոչվում է
շարունակական մասնագիտական կատարելագործում առողջության մասին գիտություն: Դա ունի նաև շատ
կամ զարգացում: լավ արտահայտված սոցիալական ուղղվածություն, և
այստեղ ես ուզում եմ համախմբել երկու կարևորագույն
Գոյություն ունեն բազմաթիվ մագիստրոսա- ուղղություն կամ նպատակ: Առաջինը՝ ուսանողության
կան ծրագրեր, դրանցից շատ ակտիվ օգտվում շրջանում դաստիարակել հետազոտական մտածելա-
են Մերձբալթյան տարբեր երկրների համալսարան- կերպ, և երկրորդը՝ նպաստել ﬔր ուսանողների շրջա-
ներ: Նրանց մոտ կան հետդիպլոմային մագիստրա- նում և նրանց ընտանիքներում առողջ կենսակերպի
տուրաներ՝ տարբեր մասնագիտություններով: Մեզ ներդրմանը: Այստեղ կան տարբեր ուղղություններ, օրի-
մոտ դրանք ներկայացված են ամբիոններով, ամ- նակ, նուտրիցոլոգիա՝ գիտություն ճիշտ սննդակարգի
բիոններն ունեն իրենց հաստիքացուցակները, նրանք մասին, ֆիզիկական ակտիվություն, ﬖասակար սո-
ունեն իրենց ծանրաբեռնվածությունը՝ ի դեմս կլի- վորությունների կամ ինքնաքայքայող վարքագծի
նիկական օրդինատորների: Սակայն կա ﬔկ թե- բացառում: Այդ ուղղությունները պետք է զարգանան
րություն, որն անհրաժեշտ է վերացնել. նրանք աշ- ուսանողության անﬕջական մասնակցությամբ: Այսպի-
խատում են նաև բժիշկների վերապատրաստման սով՝ ուսանողը ﬕ կողﬕց դառնում է հետազոտական
շրջանում, որը պլանավորված չէ: Այսպիսով՝ ﬔնք գործընթացի մասնակից, մյուս կողﬕց մասնակցում է
չենք կարող իմանալ, թե որքան մարդ կվերապատ- հավաքված փաստերի քննարկմանը, եզրակացություն-
րաստվի այս կամ այն տարում: Այստեղ պետք է ների արդյունքների ներդրմանը: Ստացվում է ﬕ հե-
ուսուﬓասիրվի կրթական ծառայությունների շուկան: տաքրքիր կոմպլեքս, երբ ուսանողը, սովորելով տար-
Այսինքն՝ այս ոլորտի, այս հիվանդանոցի, այս շրջա- բեր ամբիոններում, ներգրավվում է այդ ամբիոնների
նի բժիշկներն ինչ գիտելիքների կարիք ունեն: Միայն կողﬕց մշակված հետազոտական ծրագրերի ﬔջ, և
դրա հիման վրա կարելի է կազﬔլ թե՛ նոր մագիստրո- դրա արդյունքում կուտակվում են տվյալներ նաև իրենց
սական, թե՛ շարունակական բժշկական կրթության և մասին, հանգամանք, որը կնպաստի իրենց և իրենց
զարգացման ծրագրեր: շրջապատի առողջացմանը: Այն ուսանողները, ովքեր
ցանկանում են և ունեն կոչում ու ընդունակություններ,
Կրթության որակը և կլինիկաները ﬕջազգային պետք է ներգրավվեն լուրջ գիտահետազոտական նա-
գործունեության աﬔնապատասխանատու դիրքն խագծերի ﬔջ:
են գրավում: Վերջում նշեմ, որ պետք է ստեղծվի աշ- - Իսկ այդ ներգրավվ ﬓ առաջին հերթին ՞մ գործն
խատանքային խումբ, որը ղեկավարվելու է Երվանդ է՝ ամբիոնների, թե՞ գիտական ընկեր թյան:
Սահակյանի կողﬕց՝ ﬕջազգայնացման այս ծանրա- - Դա երիտասարդ գիտնականների ﬕության, ուսա-
գույն խնդիրն իրականացնելու համար: Ցանկանում եմ նողների գիտական ընկերության, ամբիոնների, ադﬕ-
նաև նշել, որ ﬔր կոլեկտիվի աշխատանքը շատ բարձր նիստրացիայի գործն է և առաջին հերթին՝ այն վարչու-
է գնահատվում օտարերկրյա փորձագետների կողﬕց, թյան, որը կորդինացնում է այդ աﬔնը: Դա ընդհանուր
որի համար ես շատ ուրախ եմ և հպարտ: բուհական ծրագիր է: Այս ծրագրի նպատակը բավակա-
- Խնդր մ եմ մանրամասնել գիտ թյան երիտասար- նին պարզ է. ﬓում է, որ լինեն առաջարկություններ:
դացմանը նպաստող երիտասարդ գիտնականների
ﬕ թյ ն ստեղծել անհրաժեշտ թյանն կարևո- Ցանկանում եմ հայտարարել նոր ծրագրերի մասին
ր թյանը վերաբերող հարցը: Մենք նմանատիպ կա- հետդիպլոմային ուսուցման դաշտում, որոնք կու-
ռ յց նենք՝ դա ՈւԳԸ-ն ( սանողական գիտական ըն- նենան առողջապահական ուղղվածություն, որտեղ
կեր թյ ն) է: կներգրավվեն ոչ ﬕայն ուսանողներ, այլև կլինօրդինա-
- Առաջին հերթին ուսանողների գիտական ընկերու- տորներ, անկախ նրանից, թե ինչ մասնագիտություն են
թյունը նպաստում է, որ գիտությունը երիտասարդանա: նրանք ընտրել. դրանք ﬕջդիսցիպլինար առողջապա-
Կա ﬕ շատ կարևոր նպատակ գիտությունը երիտա- հական ծրագրեր են: Ինչպես գիտենք՝ յուրաքանչյուր
սարդացնելու տեսանկյունից՝ ﬔղմ սերնդափոխություն նեղ մասնագիտության շրջանակում գոյություն ունեն
և գիտական դպրոցների կայունացում նրանց իսկ երի- այնպիսի գործոններ, ինչպիսիք են՝ պրոֆիլակտիկան,
տասարդացման ﬕջոցով: Դա պետք է լինի ոչ ﬕայն առողջ կենսակերպի ﬕտումը և վաղ ախտորոշումը:
ավագ սերնդի, այլև երիտասարդների մտահոգությունը, Օրինակ՝ էնդոկրինոլոգիայի դեպքում՝ ﬔտաբոլիկ հա-
ովքեր ԲՈւՀ-ում առաջին իսկ քայլերից սկսած պետք է մախտանիշ, ավելորդ քաշ, այն վիճակները, որոնք
տեղեկացված լինեն և ըստ իրենց ցանկության ու նա- դեռ չեն բերել, ենթադրենք, շաքարախտի զարգաց-
խասիրության՝ ընդգրկվեն գիտական աշխատանքների ման, բայց արդեն կազմում են բարձր ռիսկի խումբ: Այդ
ﬔջ: բարձր ռիսկի խմբերի ձևավորումը բնակչության շրջա-
նում, կարծում եմ, կունենա շատ հետաքրքիր արդյունք:
Երկրորդ հանգամանքն այն է, որ ուսուﬓական պրո- Այսինքն` ﬔնք ուսանողների մոտ կձևավորենք հետա-
ցեսը և հետազոտական գործունեությունը պետք է զոտական մտածելակերպ: Դա չի նշանակում, որ նրանք
լինեն ﬕասնականացված: Գիտական գործունեությու- հետագայում պետք է անպայման զբաղվեն գիտական
նը և գիտնական դառնալն ու հետագայում գիտությամբ ակտիվ գործունեությամբ, իսկ ուսանողների գիտա-
զբաղվելը շատերի կոչումը չի կարող լինել: Բնականա- կան ընկերությունն ունի այդպիսի ուղղվածություն: Ես
բար պահանջվում է որոշակի հակվածություն՝ այդ գոր- ինքս եղել եմ երիտասարդ գիտնականների ﬕության
ծունեությամբ զբաղվելու համար, գիտնական դառնալու նախագահ՝ 1980-ականներին: Այդ ﬕության անդամ լի-
համար: Խոսքը գնում է ֆունդաﬔնտալ գիտություննե- նելը նշանակում էր զբաղվել կոնկրետ գիտական գոր-
րի մասին՝ գենետիկա, իմունոլոգիա, բիոքիﬕա, ախ-
տաբանական ֆիզիոլոգիա, ֆիզիոլոգիա, այսինքն այն
8 ԱՊԱԳԱ ԲԺԻՇԿ Հունվար-փետրվար 2015 N 19-20 (1330-1331)
ծունեությամբ, սակայն հետազոտությունը պետք է լինի ճուﬓերից աﬔնախոշորների շարքին եմ դասում նաև
բժշկի աﬔնօրյա գործունեության անբաժան մասը, իսկ ինովացիոն տեխնոլոգիաների ներդրումը կրթական
դրա համար ուսանողը պետք է ունենա հետազոտական համակարգում: Օրինակը՝ ﬔր սիմուլյացիոն կենտրոնը:
մտածելակերպ, ինչպես նաև՝ այդ հետազոտության
արդյունքները դասակարգելու հմտություններ: Դա Մեր կրթական համակարգը ﬕշտ ունեցել է եռանկ-
ստատիստիկան է, փաստերի հավաքումը, դրանց յունու տեսք` ուսուցիչ-ուսանող-պացիենտ: Հիմա
ﬔկնաբանումը, մշակումը և դրա արդյունքում եզրա- կարելի է պացիենտներին թողնել ավելի բարձր կուրսե-
կացություն անելը: Կապ չունի՝ մայրաքաղաքում, թե րի համար, երբ ﬔր ուսանողներն արդեն ձեռք բերած
մարզերում: Պետք է լինի ﬔկ ﬕասնական մոտեցում՝ կլինեն հիվանդի հետ շփման և փաստերի ու երևույթնե-
ﬕտված առողջության առաջնային պահպանմանը: րի գնահատման ուղղությամբ որոշակի փորձ:
- Իսկ ծանրաբեռնված թյան առկա պայմաններ մ Այստեղ կա նաև ﬔկ կարևոր առանձնահատկություն
ինչպե՞ս կարող է սանողը զբաղվել հետազոտ - ևս. սիմուլյացիոն ﬔթոդը թույլ է տալիս աշխատել սխալ-
թյամբ: ների վրա: Երբ բժիշկը դասավանդում է, նա քննարկում
- Մեր առաջնային հարցերից ﬔկը դասախոսների և է իր փորձը, իր կատարած գործերը, և կարծում եմ, որ
ուսանողների զբաղվածությունն է, և արդեն կան առա- ոչ ոք իր սխալը ցույց չի տալիս, հաﬔնայնդեպս աշխա-
ջարկություններ, որ ուսուﬓական ծրագրերի ﬔջ տում է այն շրջանցել: Իսկ այստեղ կարելի է ի սկզբա-
առանձնացվի ժամանակ, որը կկրեդիտավորվի և կն- նե դնել այնպիսի սցենար, ըստ որի կարելի է ընդու-
վիրվի հետազոտական մտածելակերպի դաստիարակ- նել սխալ որոշում կլինիկական իմաստով և ապա այդ
մանը: որոշումը քննարկել, թե ինչու՞ արվեց այս սխալը, ինչու՞
- 3 տար մ 2 անգամ անցել եք ռեկտորի ընտր թյ ն: թույլ տրվեց այս թերացումը, և կա՞ն, արդյոք, այդպիսի
Այս կարճ ժամանակահատված մ Դ ք առնչվել եք թերություններ և սխալներ իրական կյանքում: Սխալը
բավականին շատ հարցերի, իրավիճակների, փոփո- նաև փորձի հիմքերից ﬔկն է:
խ թյ նների հետ: Դրանցից են անց մային շրջանի - Խոսենք ﬕջազգային հարաբեր թյ նների մասին,
մարտահրավերները, անընդհատ ս ցման անցնելը, ﬔր ԲՈւՀ-ի ﬕջազգայնացման, ﬕջազգային ճանաչ-
ﬕջազգային ճանաչման պրոցեսը... ման մասին: Հիմա շատ են փոխայցել թյ նները…
- Պատկերացրեք՝ 3 տարին այդքան էլ կարժ ժամանա- - Մեզ համար ﬕջազգային հարաբերություններում նո-
կահատված չէ: Ես ԲՈւՀ-ի գործունեությունը ﬕշտ դի- րությունն այն է, որ հիմա այլ երկրներն են ձգտում ﬔզ
տարկում եմ տարբեր և ﬕաժամանակ ընդհանրացված ճանաչել: Մենք հետաքրքիր ենք այդ երկրների ԲՈւՀ-
ուղղություններով: Սկսենք ուսուﬓական պրոցեսից: երի համար, ﬔնք պետք է հասկանանք, թե ինչո՞վ ենք
Փոփոխություններն ուսուﬓական պրոցեսում ակնհայտ հետաքրքրում նրանց: Առաջին հերթին ﬔր ﬕջազգայ-
են և շատ կարևոր, քանի որ ﬔնք արդեն անցնում ենք նացումը պետք է ծառայեցնենք պրոֆեսուրայի փոխա-
ինտեգրացված ծրագրի, որի արդյունքում կրկին կշնոր- նակմանը, ուսանողների շարժունությանը: Ես հույս եմ
հենք «բուժող բժիշկ», «բժիշկ-ստոմատոլոգ» որակավո- փայփայում, որ ﬔր նկատմամբ հետաքրքրությունը
րուﬓերը՝ դրանով վերադառնալով ոչ ﬕայն նրան, ինչ կթափանցի նաև ﬔր հետազոտական գործունեության
եղել է անցյալում, այլ համապատասխանեցնելով ﬔր ﬔջ: Մեր գիտությունը կինտեգրվի ﬕջազգային գի-
ուսման արդյունքները ﬕջազգային ստանդարտին: Դա տությանը, և ﬔնք կստանանք լուրջ գիտական արդ-
ակրեդիտացիայի պրոցեսը անցնելու պայմաններից յունքներ: Այս առումով ﬔնք շատ անելիքներ ունենք,
ﬔկն է, և երկաստիճան համակարգը, կարելի է ասել, այդ պատճառով շատ եմ կարևորում նոբելյան դափնե-
դաս էր, որը ապացուցեց, թե պետք չէ առանձնապես կիրների առաջիկա այցը ﬔր համալսարան: Մենք պա-
շտապել, երբ ուզում ես ձևափոխել որևէ կառույց: Դա տիվ կունենանք ընդունել այդ մարդկանց՝ այս տարվա
առաջին հերթին վերաբերում է ուսուﬓական պրոցե- ապրիլին: Այդ այցելությունը ոչ ﬕայն անմոռանալի
սին: Իմ խորին համոզմամբ` բարձրագույն բժշկական հանդիպուﬓեր և նրանց դասախոսությունները լսե-
կրթությունն իր բոլոր էտապներում բավականին պահ- լու հաճույք կպարգևի, այլև հիմք կհանդիսանա ռեալ,
պանողական, ավանդական երևույթ է, որը հիﬓվում է պրագմատիկ համագործակցության նրանց լաբորատո-
կլասիկայի վրա: Գոյություն ունի այսպիսի ﬕ հասկա- րիաների հետ:
ցություն` նեոկլասիկա: Չնայած այս տերﬕնը դեռևս Ես շատ եմ կարևորում և աշխատում եմ, որ ﬔր լսարա-
ﬕայն արվեստի ﬔջ է կիրառելի, սակայն կարելի է այն նը պատրաստ լինի լսելու նոբելյան դափնեկիրներին,
տեղափոխել նաև կրթության և մասնագիտության ﬔր որ կարողանա իր հարցերը տալ և ստանալ դրանց պա-
բնագավառը: Այսինքն՝ պահպանելով ավանդույթները, տասխանները: Այդպիսի ﬕ դեպք ﬔր համալսարանում
ինչի մասին ﬔնք ﬕշտ խոսում ենք, բարձրաձայնելով եղել է, երբ նոբելյան մրցանակի դափնեկիր Աարոն Չեյ-
և հարգելով ﬔր ուսուցիչներին` այնուաﬔնայնիվ պետք խանովերը այցելեց ﬔր կրթօջախ, և շատ հետաքրքիր
է ադապտացնենք ուսուﬓական գործընթացը ներկա դասախոսություն կարդաց: Կարծում եմ՝ այս երևույթը,
պահանջներին: Իսկ ներկա պահանջները ﬔզ թելադ- որն արդեն ավանդույթի է վերածվում, գնալով կդառնա
րում է աշխատաշուկան: էլ ավելի հետաքրքիր և գործնական:
Սակայն ես համարում եմ, որ անցած ուղին ﬔզ տվեց - Անընդհատ ս ց մը ﬔնք սկս մ ենք այն կետի՞ց,
ﬔկ առավելություն, դա այն է, որ ﬔնք բազմազան որտեղ կանգնել էինք:
դարձրինք ﬔր ուսանողության գիտելիքների ստուգ- - Անընդհատ ուսուցումը ﬔնք կսկսենք՝ այդ գործընթացի
ման ձևերը: Թեստային քննությունները գրավեցին շատ ﬔջ ներառելով այն բոլոր նորությունները, որոնք տեղի
կարևոր տեղ, բայց հիմա ﬔնք անցնում ենք բազմա- են ունեցել այլ կրթօջախներում, երբ ﬔնք անցանք եր-
բաղադրյալ գնահատման, որտեղ կլինեն և՛ թեստային կաստիճան համակարգի: Այստեղ ﬔզ շատ է օգնում ﬕ-
քննություններ, որոնք հիﬓականում ստուգում են հիշո- ջազգայնացումը և, հատկապես, համագործակցությունը
ղությունը, և՛ բանավոր քննություններ, որոնք ստուգում գերմանական բժշկական բարձրագույն դպրոցի հետ,
են տրամաբանությունը և մտքի ճկունությունը: Մեր նվա- որը իրենից ներկայացնում է կլասիկա: Դա կլասիկ, տրա-
դիցիոն բժշկական կրթությունն է, որի վրա հիﬓված էր
ԱՊԱԳԱ ԲԺԻՇԿ Հունվար-փետրվար 2015 N 19-20 (1330-1331) 9
սովետական բժշկական բարձրագույն կրթությունը, որը եմ նաև ընթերցողի ուշադրությունը կենտրոնացնել
և կիրառում էինք ﬔնք: «Մուրացան» հիվանդանոցային համալիրի վրա, որը
- Ըստ Ձեզ՝ ի՞նչ է անհրաժեշտ նորից հին համակար- ապրում է նոր կյանքով և վերջին ﬕ քանի տարում կա-
գին անցնել համար: րողացել է դառնալ շատ լուրջ և վստահություն ներշնչող
- Ավանդույթը կա, համապատասախանելիությունը հիվանդանոց: Այստեղ երեխայի առողջության մասին է
և համադրելիությունը նույնպես, քանի որ ծրագրերը խոսքը, իսկ դրանից բարձր արժեք չի կարող լինել: Այդ
նույնն են: Այնուհետև, երբ եկավ բոլոնյան գործընթա- առումով շատ կարևոր հանգամանք է նաև այս հիվան-
ցը, ﬔնք կատարեցինք շեղում` անցանք երկաստիճան դանոցին նվիրված մանկական վերակենդանացման
համակարգի, ինքնուրույն ինչ-որ մոդել ձևավորեցինք: շտապօգնության 2 ﬔքենաների առկայությունը:
Սակայն գերմանացիները չընդունեցին երկաստի-
ճան համակարգը և շարունակեցին իրենց տրադիցիոն Մենք շատ ենք ուրախանում, որ առաջին հիվանդա-
ուսուցումը՝ արդեն նոր պայմաններով: Երբ հիմա ﬔնք նոցը 100 տարեկան է, քանի որ դա պատմություն
ուսուﬓասիրում ենք գերմանական կլասիկ դպրոցնե- է: Առաջին համաշխարհային պատերազﬕ ժամանակ
րը, ﬔզ հետաքրքրում է, թե այդ ժամանակաշրջանում դա լուրջ մարտահրավերի պատասխան էր, երբ ﬔնք
նրանք ինչ են արել, ուր են հասել, և փորձում ենք այս ունեինք հոսպիտալ: Սակայն այդ ուրախության ﬔջ
ինտեգրացված ծրագրի ﬔջ դա ներգրավել: Եվ ներգ- կա որոշակի մտահոգություն` այդ շենքը 100 տարեկան
րավելով` արդիականացնում ենք հենց այդ նույն ծրագի- է և ունի վերանորոգման լուրջ կարիք: 100-ամյա շենքը
րը: Օրինակ` գոյություն ունի թերապիա հասկացությու- շրջապատող մյուս երիտասարդ կառույցները ոգևորում
նը, գոյություն ունեն ներքին հիվանդություններ: Այստեղ են ﬔզ՝ հավաստիացնելով, որ առաջիկայում ﬔնք ﬔր
շատ կարևոր է, որ լինեն էտապներ, որ սկզբից լինի առաջին հիվանդանոցը կբերենք իր սկզբնական գույ-
ներքին հիվանդությունների պրոպեդևտիկա` այսինքն նին: Սակայն ﬕայն արտաքին մաքրությունը բավարար
նախապատրաստական կուրս, հետո լինեն հիվանդու- չէ, նաև ներքին ﬔծածավալ վերակառուցում պետք է
թյուններ՝ իրենց կլասիկ ընթացքով, հետո ﬕայն սկսվի արվի, որպեսզի օգտագործվեն շենքի բոլոր հնարավո-
այն, ինչը կոչվում է դիֆերենցիալ դիագնոստիկա, հոս- րությունները: Շատ կարևոր քայլ էր, որ սիմուլյացիոն
պիտալ թերապիա: Այսինքն՝ լինեն հիվանդությունների կենտրոնը տեղադրվեց հենց այս հիվանդանոցում:
տարբեր ընթացքները, տեսակները, տարբերակները: Նրան հատկացված տարածքը նախկինում վիրահա-
Սա հարստացնում է գիտելիքը: տարան է եղել, որը համապատասխանում է կենտրոնի
- Ի՞նչ կասեք հետդիպլոմային, ավելի ճիշտ՝ մասնա- այսօրվա ֆունկցիաներին: Հիմա մտադրություն
գիտացման ս ցման մասին: ունենք զարգացնել նաև սիմուլյացիոն ստոմատոլոգիա՝
-Հետդիպլոմային ուսուցուﬓ ինձ շատ է անհանգստաց- էլեկտրոնային սցենարով մուլյաժների և ֆանտոﬓերի
նում այն առումով, որ սա բժիշկ մասնագետի վերջնա- կիրառմամբ. համաշխարհային բանկը ﬔզ արդեն տրա-
կան պատրաստման փուլն է: Գիտական խորհրդում այս մադրել է վարկ` դա իրականացնելու համար:
առիթովքննարկման ժամանակնշեցինք,որպետքէասել -Այժմ անց մ կատարենք պրոֆեսորական պոլիկլի-
ոչ թե հետբուհական, որը ﬔզ կարծես ﬔկուսացնում է, նիկային, որի գաղափարը Ձեզ է պատկան մ:
կամ հետդիպլոմային ուսուցում, քանի որ յուրաքանչյուր - Փորձը ցույց է տալիս, որ հիվանդություններն ինչ-որ
ուսուցում իր դիպլոմով է ավարտվում: Մենք գտանք չափով կանխարգելելու համար ﬔնք պետք է հզորաց-
այդ բառի տարբերակը` մասնագիտացման ուսուցում, նենք առաջնային օղակը` պոլիկլինիկական ամբուլա-
ինչը և՛ տրամաբանական է, և՛ լավ է հնչում: Եվ ոչ թե տոր ծառայությունը: Փորձեցինք այնտեղ ներդնել ըն-
մասնագիտական, քանի որ յուրաքանչյուր ուսուցում, տանեկան բժշկության, ընտանեկան բժշկի, ընդհանուր
սկսած առաջին կուրսից, մասնագիտական է, այլ հենց պրակտիկայի բժշկի մոդելը, ինչը չափավոր հաջողվեց:
մասնագիտացման ուսուցում` կլինօրդինատուրա և Հատկապես մարզերում դա հաջող արդյունք ունեցավ,
տարբեր կարճաժաետ կուրսեր: Մասնագիտացումը Երևանում այն դեռ անցումային շրջանում է գտնվում:
ﬔզ մոտ պետք է զբաղեցնի շատ կարևոր տեղ, քանի Պոլիկլինիկաները աշխատում են, բայց ﬔնք, ﬕևնույնն
որ սա վերջնական պատասխանն է ուսանողին, ով ցան- է, ապրում ենք տրադիցիոն աշխարհում: Նեղ մասնա-
կանում է դառնալ բժիշկ և մասնագետ: Այդ առումով գետի որակավորումը, ռեյտինգը բնակչության ﬔջ ավե-
շատ կարևոր են ծրագրերը, որոնք պետք է լինեն ﬕ- լի բարձր է: Իսկ ընտանեկան բժիշկը կամ ընդհանուր
ջազգայնացված, համադրելի, ստանդարտների հիման պրակտիկայի բժիշկը կոչված են իրականացնել առաջ-
վրա կազմված, և այստեղ շատ ﬔծ դեր են խաղում նաև նային, որակյալ բուժօգնություն` անկախ պացիենտի
ամբիոնները, որովհետև նրանք դառնում են նաև կլինի- սեռից, տարիքից և եղած պրոբլեﬕց: Սա ﬔծ ծանրա-
կական դպրոցներ: Աճում է ամբիոնների և՛ պատասխա- բեռնվածություն և պատասխանատվություն է պարու-
նատվությունը, և՛ համբավը: նակում իր ﬔջ: Իսկ ո՞վ ավելի արդյունավետ կարող է
- Խոսենք նաև կլինիկաների մասին: լինել այդ բնագավառում: Իհարկե` պրոֆեսուրան: Այդ
- Մենք հրաշալի կլինիկաներ ունենք, «Հերացի» կլինի- պատճառով ﬔնք պրոֆեսորներին իրենց նեղ մասնա-
կան՝ 100-ամյա կենսագրությամբ, «Մուրացանը»՝ գնա- գիտական «բարձր» դիրքերից հրավիրեցինք պոլիկլի-
լով աճող հեղինակությամբ: նիկա, որ նրանք ամրացնեն և նոր բովանդակություն և
Այդ առումով ﬔծ նշանակություն ունի այն հանգաման- լիցք հաղորդեն առաջնային բուժօգնությանը: Կարծում
քը, որ ﬔնք իրականացնում ենք առաջնային, երկրոր- եմ` բժշկական համալսարանի դերը այստեղ բավակա-
դային մասնագիտական ստացիոնար բուժօգնություն նին ﬔծ է:
և նոր ու բարձր տեխնոլոգիաների հիման վրա բուժ- - Բժշկական համալսարանի կրթական համակար-
ծառայություններ (կաթվածների կենտրոն, ինվազիվ գ մ նոր թյ ն է ենթաշեֆ դպրոցը: Խոսքս «Հերացի»
կարդիոլոգիայի կենտրոն, իﬕջինգ, մորֆոլոգիական ավագ դպրոցի մասին է:
լաբորատորիա): Այս աﬔնը նոր երևույթներ են, որոնք - ԿԳ նախարարության կողﬕց ﬔզ դպրոց տրամադ-
ներդաշնակ ձևով մտնում են այն համալիրի ﬔջ, որը րելու որոշումը կարևոր է: Վերջերս ես ﬕ հաղորդում
կոչվում է համալսարանական կլինիկա: Ցանկանում դիտեցի` նվիրված ֆիզիկայի բնագավառում նոբելյան
մրցանակի դափնեկիր Ժորես Ալֆյորովի ակադեﬕա-
10 ԱՊԱԳԱ ԲԺԻՇԿ Հունվար-փետրվար 2015 N 19-20 (1330-1331)
յին: Նա խոսում էր իր ակադեﬕայի մասին, որտեղ ինքն այս առումով ﬔզ համար ﬔծ նշանակություն ունեն այն
անձամբ ընդունում է ուսանողներ՝ ի՛ր ավագ դպրոցում ամբիոնները, որոնք դասավանդում են առողջապա-
նրանց ուսման արդյունքների հիման վրա: Այսինքն՝ այս հության կազմակերպում: Դրանք ﬔզ պետք է ավելի
համալիրը կա. ակադեﬕա կամ համալսարան և կից լիցքավորեն, և մարդիկ գնան և ընտրեն այդ ուղղու-
ավագ դպրոց: Եվ դա պետք է դիտարկել որպես դարբ- թյունը: Նրանք ի սկզբանե չեն ընտրում կլինիկական
նոց` ﬔզ համար լավ ուսանողներ դաստիարակելու հա- գործունեությունը, սակայն ուզում են դառնալ արդյու-
մար: Իսկ ի՞նչ է նշանակում լավ ուսանող. նա մարդ է` նավետ ﬔնեջեր: Մենք պետք է վերցնենք այդ ծրագրե-
ում հետաքրքրում է ուսումը: Իսկ այդ հետաքրքրությու- րը, ուսուﬓասիրենք և ներդնենք ﬔզ մոտ` բժշկական,
նը որքան վաղ ներդրվի մարդու ﬔջ, այնքան հեշտ և առողջապահական երանգով: Դրա ժամանակը եկել է,
հաճելի կլինի աշխատել նրա հետ: և դա շատ հետաքրքիր ու արդյունավետ պրոցես կլինի:
- Այդ հաճ յքն արժե՞, արդյոք, այն ծախսերը, որոնք Այն փաստը, որ հենց ԲՈւՀ-ն է պատրաստում այդ մաս-
համալսարանը ան մ է դպրոցի համար: նագետները, պահանջ է առաջանում, որպեսզի ﬔնք
- Կարծում եմ` այո: Վերջերս ﬔնք «Հերացի» ավագ լրջորեն հետաքրքրվենք այդ ծրագրով: Այդ առումով
դպրոցում ստորագրեցինք պայմանագիր ՀՀ ԳԱԱ լեզ- ինձ շատ է ոգևորում ﬔր ալյանսը Հայաստանի Աﬔ-
վի ինստիտուտի հետ: Դա շատ լուրջ քայլ էր, քանի որ րիկյան համալսարանի հետ:
այդ քայլով ﬔնք գնում ենք դեպի բժշկական հայերեն Յուրաքանչյուր բարելավում կախված է այն մարդ-
տերﬕնաբանական համակարգի ստեղծում: կանց պրոֆեսիոնալիզﬕց, ովքեր աշխատում են տվյալ
- Քանի որ Ձեր կառավարել ժամանակաշրջա- ոլորտում` և ուսուﬓական, և բուժական, և ﬕջազգային,
ն մ բժշկական համալսարանը ոչ առևտրային ինչպես նաև՝ կառավարման համակարգում: Իսկ ի՞նչ է
կազմակերպ թյ նից (ՊՈԱԿ) վերածվեց հիﬓա- նշանակում բիզնես. դա այն է, երբ որևէ գործունեու-
դրաﬕ՝ ընդգծեք, թե Ձեզ համար, որպես ռեկտոր, ի՞նչ թյուն բերում է դրամական կամ ֆինանսական արդյու-
է նշանակ մ այդ տարբեր թյ նը: նավետություն:
- Տարբերությունը ﬔծ է, քանի որ ռեկտորը ընտրվել - Անդրադառնանք նաև ﬔր բարերաներին:
է հիﬓադրաﬕ գործադիր տնօրեն: Ինձ համար դա - Բարերարներին ես հարգում և սիրում եմ: Նրանցից
նոր ֆունկցիա է, նոր վիճակ է, որը պահանջում է շատ ﬔկը Լևոն Նազարյանն է, ով արեց այն, ինչը դժվար
լուրջ գիտելիքներ ֆինանսական բնագավառում, լուրջ էր պատկերացնել: Ես բոլորից շատ շնորհակալ եմ,
հմտություններ տնտեսվարության և մարդկային ռեսուր- սպասելիքներ ունեմ, և ﬔր համալսարանի հիﬓա-
սի կառավարման ﬔջ: Նախաձեռնողականությունը դրամ լինելու փաստը կնպաստի նրանց հետ համատեղ
այստեղ խաղում է շատ կարևոր դեր: Այն պետք է ուղղ- գործունեությանը:
ված լինի զարգացող, բայց ﬕևնույն ժամանակ պրագ- - Թվարկեք, խնդրեմ, մասնագիտական այն նոր ճյ -
մատիկ և իրական կարողությունների զարգացմանը: ղերը, որոնք առողջապահական բնագավառ մ հ յս
Այս աﬔնը տանում է դեպի հարցի ֆինանսատնտեսա- են ներշնչ մ:
կան կողմը, այստեղ ﬔնք ունենք ﬔծ անելիքներ: - Ինվազիվ կարդիոլոգիա, ներանոթային` էնդովաս-
- Խոսենք նաև առողջապահ թյան ազգային ինստի- կուլյար բժշկություն, մորֆոլոգիական ծառայություն,
տ տի կրթական բլոկը ﬔր համալսարան տեղափո- քանի որ այն հաստատում է ախտորոշումը այն մակար-
խել մասին: Ներկայացրեք այդ երև յթը, ինչո՞վ այն դակի վրա, որն ավելի վստահելի է, քան մյուս ﬔթոդ-
օգտակար եղավ: ները, իﬕջինգ` յուրաքանչյուր հիվանդություն ունի իր
- Այդ ﬕացուﬕց հետո ես եկա այն համոզման, որ պատկերը, և այդ պատկերը ﬔնք տեսնում ենք էկրա-
բարձրագույն բժշկական կրթության ոլորտում գոյու- նի վրա, նաև կենդանի մարդու պաթանատոﬕա` այն,
թյուն ունի 2 տիպի դասախոս: Եվ այդ 2 տիպը ﬕաց- ինչ ﬔնք կարող էինք տեսնել ﬕայն դիահերձման ժա-
նել ﬔկ անձի ﬔջ ոչ բոլորին է հաջողվում: Մեկը դա- մանակ, հիմա կարող ենք տեսնել առանց ինվազիվ ﬕ-
սավանդում է նախադիպլոմային բազայում, մյուսը` ջամտությունների: Այս խմբի ﬔջ մտնում է նաև մանկա-
հետդիպլոմային: Կան մարդիկ, ովքեր կարողանում են կան, հատկապես նորածինների վերակենդանացումը,
համատեղել այդ երկու մակարդակները, որի ցուցանի- կարծում եմ նաև, որ դիմածնոտային վիրաբուժությունը
շը դառնում է այն, որ ուսանողը ընտրում է հենց այդ նույնպես կունենա նորություններ և, իհարկե, ֆունդա-
ամբիոնը: Միգուցե այստեղ կա ﬔկ այլ խնդիր ևս, որը ﬔնտալ գիտությունները: Առանց այդ գիտությունների
ես հիմա ուսուﬓասիրում եմ, կամ մյուս ամբիոնները դժվար է պատկերացնել բժշկագիտության զարգացու-
լավ չեն ճանաչում ﬔր ուսանողներին: Այս խնդիրը առ- մը ընդհանրապես: Աﬔն ինչը կարող է զարգանալ, և
կա է, սակայն աﬔնաﬔծ խնդիրն այն է, որ պրոֆեսորը աﬔն ինչը պահանջում է զարգացման երաշխիք՝ ինֆ-
պետք է պատրաստ լինի դասավանդելու, աշխատելու և՛ րաստրուկտուրայի տեսքով: Դրա համար ﬔնք պետք
ուսանողի, և՛ կլինիկական օրդինատորի, և՛ կատարելա- է ﬕատեղենք ﬔր ստրատեգիկ ցանկությունները և
գործվող բժշկի հետ: մղուﬓերը՝ պրագմատիկ գործողությունների հետ:
- Ի՞նչ կասեք կառավարման համակարգի բարելավ- - Որպես հանրապետ թյ ն մ ընտանեկան բժշկ -
ման մասին: թյան հիﬓադիր` ի՞նչ կարող եք ասել այս ղղ թյամբ:
- Արտասահմանում կա շատ կարևոր մասնագետ, որը - Բժշկական համալսարանում ես հիﬓադրել եմ ընտա-
կոչվում է ﬔնեջեր, և նա զբաղվում է կառավարման նեկան բժշկության ամբիոն: Երբ ես շփվեցի առաջնա-
հարցերով: Աշխարհում հայտնի շատ անվանի ԲՈւՀ- յին օղակի` պոլիկլինիկական, ամբուլատոր` հատկապես
երում կա շատ հետաքրքիր մագիստրոսական ծրա- հեռավոր վայրերում աշխատած բժիշկների հետ, նրանց
գիր, որը կոչվում է «Բիզնես և կառավարում» (“Busi- նկատմամբ իմ ﬔջ ﬔծ հարգանք առաջացավ: Ես ներդ-
ness and Administration”): 3 տարի նրանք սովորում են րեցի ﬕ կուրս, որը կոչվում է թոքաբանություն ընտանե-
«Բիզնեսի և կառավարման մասնագետ» (“Master in կան բժիշկների համար: Սա հայտնություն էր ինձ համար
business and administration”) ծրագրով և ընդգրկվում են այն իմաստով, որ նեղ մասնագետը պետք է կարողա-
կառավարման ﬔջ: Կա նաև ﬔկ այլ հասկացություն` նա ձևավորել այնպիսի ծրագիր, որը ուղղվի դեպի այն
«Հիվանդանոցային ﬔնեջեր» (“Hospital manager”), և մարդը, ով դրա պահանջն ունի: Յուրաքանչյուր մարդ,
ԱՊԱԳԱ ԲԺԻՇԿ Հունվար-փետրվար 2015 N 19-20 (1330-1331) 11
ով նոր մասնագիտության ներդրման ﬔջ է գտնվում, բժշկական կրթությունը և շարունակական մասնագի-
ստանում է լուրջ մարտահրավեր՝ որպես մասնագետ: տական զարգացումը: Այդ խնդիրն էր, որն ընդունեց
Այդ շրջանը չափազանց հետաքրքիր էր ինձ համար, և ակադեﬕական ﬕությունը, և կարելի է ասել, որ բա-
ցանկություն ունեմ, որ այն վերականգնվի: վականին հաջողվեց այս գործընթացի իրականացումը
- Որպես ադﬕնիստրատոր և կլինիցիստ՝ ինչպե՞ս մարզերում: Քանի որ մարզերում աշխատում են բժիշկ-
կբն թագրեիք «Ընտանեկան բժշկ թյ ն» մաս- ներ, ովքեր իրականացնում են ընդհանուր բժշկական
նագիտ թյ նը և ընտանեկան բժշկին: Ո՞վ է ընտա- պրակտիկա և իրականացնում են այն պահի պահան-
նեկան բժիշկը, ո՞րն է նրա գլխավոր ֆ նկցիան: Մեզ ջով, երբ պացիենտ է հայտնվում այս կամ այն պրոբ-
մոտ դա նոր թյ ն է, սակայն աշխարհ մ ընդ նված լեմով: Բժիշկը պետք է այդ պրոբլեմը լուծի` ոչ ﬕշտ
երև յթ է, և բոլորը գիտեն` ո՞վ է իրենց ընտանեկան ունենալով դրա իրավունքը: Օրինակ՝ ﬔծահասակ
բժիշկը, գիտեն, որ նա պետք է ղղորդի, թե կոնկրետ պացիենտի համար պատրաստված տեղամասային
ո՞ր նեղ մասնագետի մոտ գնա պացիենտը: թերապևտը կամ գյուղական ամբուլատորիայի բժիշ-
- Ես սկսեմ բնորոշուﬕց: Ընտանեկան բժիշկը պար- կը պետք է իրականացնի առաջնային բուժօգնություն
տավոր է իրականացնել որակավորված, որակյալ բու- նաև երեխաների, հղի կանանց համար: Մենք տվեցինք
ժօգնություն` անկախ պացիենտի սեռից, տարիքից և այդ մարդկանց համապատասխան կրթություն և, աﬔ-
առկա պրոբլեﬕց: Ընտանեկան բժշկությունը այն հիմ- նակարևորը, համապատասխան իրավունք, որ նրանք
նական մասնագիտությունն է, որը իրականացնում է իրականացնեն առաջնային որակյալ բուժօգնություն`
կանխարգելիչ կլինիկական բուժօգնություն: Քանի որ անկախ պացիենտի սեռից, տարիքից և առկա պրոբ-
բժիշկը կանխարգելում է հիվանդությունը, նա զբաղ- լեﬕց: Մեծ քաղաքներում կան խնդիրներ ընտանեկան
վում է ընտանիքում առողջ կենսակերպի ներդրումով, բժշկության կայացման և կառավարման տեսանկյունից:
նա պետք է շատ լավ ճանաչի առողջությունը որպես եր- Խնդրի պատճառն այն է, որ այստեղ գործում են պոլիկ-
ևույթ, կարողանա ախտորոշել և չափել օրգանիզﬕ պա- լինիկաներ, որոնք ունեն նեղ մասնագետներ:
հեստային հնարավորությունները և պահպանել դրանք: Խնդիրն ունի նաև կրթական լուծում: Մենք պետք է
Այդ աﬔնը չի անում նեղ մասնագետը: Սա ավելի հե- ստեղծենք մասնագիտական դաշտ` ընտանեկան բժիշկ-
տաքրքիր աշխատանք է այն մարդու համար, ով իրեն ների գործունեության համար և համապատասխան
ավելի է տեսնում որպես կանխարգելիչ բժշկության ներ- կրթական ծրագրեր իրականացնենք:
կայացուցիչ: Նաև շատ կարևոր է այն հանգամանքը, որ
ընտանեկան բժիշկը առողջության ապահովագրության Առողջապահության համաշխարհային կազմակեր-
ﬔջ ևս ﬔծ դերակատարում ունի: Նա պետք է ունենա պության նիստերին մասնակցելու նպատակով
տնտեսագիտական և իրավաբանական գիտելիքներ և 2013 թվականին ես գտնվում էի Կոպենհագենում:
պատկերացում, քանի որ գործ ունի առողջության ապա- Այնտեղ նոր կոնցեպցիա էր ձևավորվում` կոչվում էր
հովագրման հետ: Կա բժշկական ապահովագրություն, «Առողջապահություն 220 կամ 20/20»: Դա նշանակում
բայց կա նաև առողջության ապահովագրում: է, որ առողջապահական, առավել ևս կրթական համա-
կարգերում հետազոտական գործունեությունը պետք
Յուրաքանչյուր մասնագիտություն, երբ հաս- է տեղափոխվի պոստֆակտում դաշտից պրեֆակտում
տատվում է, իր հիմքում ունենում է որակավոր- դաշտ` սա նշանակում է, որ պետք է զարգանա կան-
ման բնութագիր: Այսինքն` ի՞նչ պետք է իմանա, ի՞նչ խարգելիչ բժշկությունը: Քանի որ այն նույն կլինիկա-
ունակություններ պետք է ունենա այն բժիշկը, ով հան- կան մասնագիտությունն է: Մենք զարգացնում ենք
դիսանում է այդ մասնագիտության կրողը: Բավականին հանրային առողջությունը, ի՞նչ է իրենից ներկայացնում
դժվար է կողﬓորոշվել սկզբից, թե ինչպես պետք է այդ կարևորագույն, չափազանց ակտուալ հարցը: Բա-
այդ բժիշկը պատրաստվի կամ վերամասնագիտա- րեբախտաբար ﬔնք ունենք և ֆակուլտետ, և մագիստ-
նա: Ստեղծվեցին ամբիոններ թե՛ համալսարանում, թե՛ րոսական ծրագիր՝ այդ ուղղությունը զարգացնելու
առողջապահության ազգային ինստիտուտում, և այդ համար:
գործընթացը սկսվեց: Բավականին բարդ էր առաջին Ի դեմս ընտանեկան բժշկի` յուրաքանչյուր մարդ պետք
տարիներին, ինչպես նաև բարդ է այսօր ճիշտ պատ- է ունենա իր անձնական բժիշկը: Իսկ ինչի՞ վրա է հեն-
կերացնել, թե ի՞նչ է իրենից ներկայացնում այն հաս- վում անձնական բժիշկը` գիտելիքների, այդ թվում նաև
կացությունը, որը աշխարհում հայտնի է որպես «Ընդ- տվյալ մարդու ծագման, կյանքի, ապրելակերպի մասին
հանուր բժշկական պրակտիկա» (“General practice”) և ունեցած տեղեկությունների վրա:
ինչպե՞ս է դա ներդրվելու Հայաստանում, երբ առաջնա- - Իսկ ե՞րբ կգա այն ժամանակը, երբ բոլորս կվստա-
յին օղակը և բուժօգնությունը ներկայացնում էին տեղա- հենք ընտանեկան ﬔր բժշկին, և ընտանեկան բժիշկն
մասային թերապևտները, մանկաբույժները և կանանց ինքը կորոշի` ր ղարկի հիվանդին:
կոնսուլտացիան: Դա բավականին բարդ խնդիր էր, - Ապագան պատկանում է ձեր նշած վիճակին: Սակայն
որը տեղափոխվում էր ակադեﬕական դաշտ` կրթու- դրա համար անհրաժեշտ է, որ ընտանեկան բժիշկը լի-
թյան, գիտության և հետազոտության: Այդ խնդիրների նի լավ կրթված, շատ լավ իրազեկված բուժծառայու-
լուծման համար ստեղծվեց այն, ինչն այսօր կոչվում է թյունների պահանջվածությանը, շատ լավ տիրապետի
«Հայկական բժշկության ակադեﬕական ﬕություն»: դիագնոստիկ շուկային և ամուր կապեր ունենա նեղ
մասնագետների հետ:
Իսկ ինչու՞ ակադեﬕական, քանի որ խնդիր էր - Շնորհակալ թյ ն բավականին ծավալ ն վերլ -
դրված ստեղծել նոր ուսուﬓական ակադեﬕա- ծական զր յցի համար: Վստահ եմ՝ ﬔր ընթերցողնե-
կան առարկա` «Ընտանեկան բժշկություն», տեղադրել րից շատերն այս հարցազր յց մ կգտնեն իրենց հե-
այն նախադիպլոմային շրջանում, մշակել ծրագրեր` տաքրքրող հարցերի պատասխանները:
բարձրագույն բժշկական կրթության մասնագիտական
փուլում ընտանեկան բժիշկ պատրաստելու համար և Հարցազր յցը՝
ապահովել առաջնային օղակում արդեն իսկ աշխատող ՍԵԴԱ ԹՈՐՈՍՅԱՆԻ
բժիշկների վերամասնագիտացումը, շարունակական
12 ԱՊԱԳԱ ԲԺԻՇԿ Հունվար-փետրվար 2015 N 19-20 (1330-1331)
ՊԱՐՏՔԸ ՀԱՏՈՒՑՈՒՄ Է ՊԱՀԱՆՋՈՒՄ
ՀՀ ԿԳ նախարար թյ նը հանդես է եկել յան և սանողի ﬕջև կնքված պայմանագր մ
առաջարկ թյամբ՝ որոշվել է պատժաﬕջոցներ պարտադիր ամրագրվ մ են սովորել տա-
կիրառել բոլոր այն սանողների նկատմամբ, րիների տևող թյ նը և տվյալ բարձրագ յն
մ սման վարձը վճարել է պետ թյ նը, ս ﬓական հաստատ թյ ն մ բարձրագ յն
բայց ովքեր կհրաժարվեն առնվազն հինգ տա- կրթ թյան յ րաքանչյ ր աստիճանի համար
րի աշխատել սահմանաﬔրձ և բարձրլեռնա- նախատեսված սման վարձի ընդհան ր չա-
յին շրջաններ մ։ ԿԳ փոխնախարար Կարինե փը` ըստ ս ﬓական տարիների: Ուսանողի
Հար թյ նյանը կառավար թյան նիստ մ նշել հետ կնքված պայմանագիրը, այդ թվ մ՝ այդ
է, որ պահանջը չկատարել դեպք մ սանողը պայմանագրով նախատեսված սման վարձի
պետք է փոխհատ ցի իր սման համար տրա- ընդհան ր և դրա` ըստ տարիների բաժանված
մադրված վճարի և կրթաթոշակի կրկնապատի- չափերը, ս ﬓառ թյան ամբողջ ընթացք մ
կը։ փոփոխման ենթակա չեն»:
«Բարձրագ յն և հետբ հական, մասնա- Աﬔն տարի շ րջ 70 տեղ է հատկացվ մ նպա-
գիտական կրթ թյան մասին» օրենքի 14-րդ տակային ս ցման հետ՝ կախված մարզերի
հոդվածի երրորդ կետին համապատասխան՝ զարգացման ծրագրերից:
սահմանված է փոխհատ ցման կարգը և պայ- Կարևոր ﬕ հանգամանք ևս. եթե գործատ ն
մանագրային պարտավոր թյ նները չկատա- շրջանավարտին չի ընդ ն մ աշխատանքի, այդ
րել հետևանքները: Ըստ այդմ. «Բարձրագ յն դեպք մ դատարանի որոշմամբ փոխհատ ց-
ված գ մարը տվյալ ՊՈԱԿ-ից գանձնվ մ է այն
ս ﬓական հաստատ թյ նն սանողի հետ դեպք մ, երբ սանողն ապաց ց մ է, որ ինքը
կնք մ է պայմանագիր, որի տեքստը հրապա- դիﬔլ է աշխատանքի, սակայն ինչ-ինչ պատ-
րակվ մ է բարձրագ յն ս ﬓական հաստա- ճառներով, օրինակ՝ հաստիքի կրճատման և
տ թյան ընդ նել թյան հայտարար թյան այլն, տնօրենն իրեն չի ընդ նել աշխատանքի»:
հետ և նախապես տրամադրվ մ դիմորդնե-
րին: Բարձրագ յն ս ﬓական հաստատ թ-
ԲԺՇԿԱԿԱՆԸ ԼԱՎԱԳՈՒՅՆՆԵՐԻ ԵՌՅԱԿՈՒՄ Է
ՀՀ ԲՈւՀ-երի ազգային վարկանի-
շավորման համակարգի 2015-ի արդ-
յունքների ամփոփմանը մասնակ-
ցեցին ՀՀ կրթության և գիտության
նախարար Արﬔն Աշոտյանը, ԲՈւՀ-
երի ռեկտորներ, կրթության ոլորտի
ներկայացուցիչներ: Այս անգամ ևս
Երևանի Մխիթար Հերացու անվան
պետական բժշկական համալսարանը
լավագույն եռյակում է:
Հատկանշական է, որ երեք կրթա-
կան աստիճաններում և ﬕնչև երեք
մասնագիտական ոլորտում կրթա-
կան ծրագրեր իրականացնող ԲՈւՀ-
երի շարքում ԵՊԲՀ-ն գրավել է առա-
ջին պատվավոր հորիզոնականը, իսկ
ﬕասնական վարկանիշով՝ երրորդ:
Լավագույնների եռյակում են նաև Երևանի պետական համալսարանը և Հայ-ռուսական (Սլավոնական)
համալսարանը:
ԱՊԱԳԱ ԲԺԻՇԿ Հունվար-փետրվար 2015 N 19-20 (1330-1331) 13
ՀԵՌՈՒՍՏԱԿԱՄՈՒՐՋ ԵՊԲՀ-Ի ԵՎ ԱՄՆ-Ի՝
ԹՈՄԱՍ ՋԵՖԵՐՍՈՆԻ ԱՆՎԱՆ
ՈՒԼՏՐԱՁԱՅՆԱՅԻՆ ԵՎ ՌԱԴԻՈԼՈԳԻԱՅԻ
ՀԵՏԱԶՈՏԱԿԱՆ ԻՆՍՏԻՏՈՒՏԻ ՄԻՋԵՎ
2015-ի տարեվերջին Երևանի Մ. Հերացու ան-
վան պետական բժշկական համալսարանի և ԱՄՆ-ի
Թոմաս Ջեֆերսոնի անվան ուլտրաձայնային և
ռադիոլոգիայի հետազոտական ինստիտուտի ﬕջև
կայացավ հեռուստակամուրջ, որին ԵՊԲՀ-ի կող-
ﬕց մասնակցեցին ռեկտոր Մ. Նարիմանյանը, կլի-
նիկական աշխատանքների գծով պրոռեկտոր Ա.
Մինասյանը, գիտական աշխատանքների գծով պրո-
ռեկտոր Կ. Ենկոյանը, ուսման որակի գնահատման
և վերահսկման կենտրոնի ղեկավար Լ. Ավետիսյա-
նը, հետբուհական և շարունակական կրթության ֆա-
կուլտետի դեկան Ս. Բաղդասարյանը, ընդհանուր և
ինվազիվ սրտաբանության կլինիկայի ղեկավար Հ.
Սիսակյանը, նյարդավիրաբուժության և գլխուղեղի
կաթվածների բուժման մասնագիտացված կենտրոնի
ղեկավար Ռ. Ֆանարջյանը, նյարդաբանության ամ-
բիոնի վարիչ Հ. Մանվելյանը, ռադիոլոգիայի կենտ-
րոնի բժիշկներ, իսկ աﬔրիկյան կողﬕց՝ Թոմաս
Ջեֆերսոնի անվան ուլտրաձայնային և ռադիոլոգիայի
հետազոտական ինստիտուտի ղեկավար, ռադիոլոգ
Լևոն Նազարյանը և նույն ինստիտուտի կրթական
գծով պրոռեկտոր Աբիգայլ Քեյը:
Սկայպ-քննարկման արդյունքում ձեռք բերվեց հա-
մաձայնություն համագործակցելու հետևյալ կետե-
րով՝ 2 կողﬔրի բուհական հաստատությունների
դասախոսները և ամբիոնների աշխատակիցները
հնարավորություն կունենան համագործակցել մաս-
նագիտական նեղ հետաքրքրությունների շրջանակ-
ներում՝ փոխադարձ այցերի տեսքով: Մեր ԲՈւՀ-ի
բարձր առաջադիմություն ցուցաբերած կլինիկա-
կան օրդինատորները կկարողանան այցելել Թոմաս
Ջեֆերսոնի անվան ուլտրաձայնային և ռադիոլոգիայի
հետազոտական ինստիտուտ, ինչպես նաև կիրակա-
նացվեն դասախոսություններ հեռուստակամուրջի
ﬕջոցով:
ՍՏԵՂԾՎԵՑ ԿԼԻՆԻԿԱԿԱՆ ԽՈՐՀՈՒՐԴ
ԵՊԲՀ կլինիկական խորհրդի առաջին նիստին վորությունը համալսարանական կլինիկաների
մասնակցում էին ԵՊԲՀ ռեկտոր Մ. Նարիմանյա- արդյունավետ աշխատանքի գործում և բեղﬓավոր
նը, կլինիկական աշխատանքների գծով պրոռեկ- գործունեություն մաղթեց խորհրդին:
տոր Ա. Մինասյանը, կլինիկական աշխատանքների Կլինիկական աշխատանքների գծով պրոռեկ-
կազմակերպման վարչության, հաշվապահության, տոր, պրոֆ. Ա. Մինասյանը ներկայացրեց կառույ-
իրավաբանական բաժնի, ինչպես նաև «Հերացի» և ցի ստեղծման նպատակը, նրա գործառույթները,
«Մուրացան» համալսարանական հիվանդանոցնե- ինչպես նաև ներկայացրեց խորհրդի կազմը:
րի կլինիկական ստորաբաժանուﬓերի ղեկավար- Նիստի ավարտին, լսելով և քննարկելով օրակար-
ները: գում արծարծված հարցերը, կլինիկական խորհրդը
Ողջունելով կլինիկական խորհրդի ստեղծման կայացրեց համապատասխան որոշուﬓեր:
գաղափարը` ռեկտորը նշեց կառույցի դերի կարե-
14 ԱՊԱԳԱ ԲԺԻՇԿ Հունվար-փետրվար 2015 N 19-20 (1330-1331)
ԵՊԲՀ ՈՒՍԱՆՈՂՆ ԱՐԺԱՆԱՑԱՎ ԳԱՐԵԳԻՆ
ՆԺԴԵՀԻ ԱՆՎԱՆ ԿՐԹԱԹՈՇԱԿԻ
Հայոց բանակի կազմավորման 24-րդ
տարեդարձի նախօրեին բժշկական հա-
մալսարանի ռազմաբժշկական ֆակուլտե-
տի մագիստրատուրայի 2-րդ կուրսի ուսա-
նող Ռոբերտ Ազարումյանն արժանացավ
Գարեգին Նժդեհի անվան կրթաթոշակի:
Բանակի օրվա կապակցությամբ ՀՀԿ երի-
տասարդական կազմակերպությունը ռազ-
մական ուսուﬓական հաստատությունների
և ԲՈւՀ-երի ռազմական ֆակուլտետների գե-
րազանց առաջադիմություն ունեցող ուսանող-
ներին շնորհեց Գարեգին Նժդեհի, Անդրա-
նիկ Մարգարյանի, Աշոտ Նավասարդյանի և
Վազգեն Սարգսյանի անվան կրթաթոշակներ։
ԷՐԱԶՄՈՒՍ ՄՈՒՆԴՈՒՍ ՄԵԴԵԱ
ԿՐԹԱԹՈՇԱԿԱՅԻՆ ԾՐԱԳՐԻ ՄԵԿՆԱՐԿ
Մեկնարկել է Էրազմուս Մունդուս Մեդեա ծրագրի 3-րդ վող ուսուﬓական ծրագրերը ներկայացված են http://
փուլը: Ծրագիրը մրցութային կարգով տրամադրում է www.ema2-medea.com/index.php/partnerships/eu-partners
կրթաթոշակներ բոլոր նրանց, ովքեր ցանկություն ունեն հասցեով:
շարունակելու իրենց ուսումը (կլինիկական օրդինատու- ՈՒՇԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆ՝ ծրագրին կարող են դիﬔլ նաև
րայում, ասպիրանտուրայում և/կամ դոկտորանտուրա- բակալավրիատի և մագիստրատուրայի այն ուսանող-
յում) եվրոպական ԲՈւՀ-երում: Ծրագիրը հասանելի է ները, ովքեր ունեն հաշմանդամության կարգ:
ԵՊԲՀ և ՀՀ բժշկական այլ ԲՈւՀ-երի ուսանողների, դա- Դիմուﬓերի ներկայացման վերջնաժաետը 2016-ի
սախոսական և կլինիկական անձնակազﬕ համար: փետրվարի 15-ն է:
Մրցույթի երրորդ փուլի վերաբերյալ տեղեկատվությու- Տեղեկությունների համար կարող եք դիﬔլ ԵՊԲՀ ﬕ-
նը հասանելի է www.ema2-medea.com հասցեով: ջազգային համագործակցության բաժին:
Գործընկեր համալսարանների կողﬕց առաջարկ- Հեռ.՝ (010) 547-263, (010) 529-605
ՀԵՀ-Ը ՏԵՂԵԿԱՑՆՈՒՄ Է...
Սիրելի առաջին կուրսի ուսանողներ, 7) պատշաճ վարքագիծ դրսևորող ուսանողներ:
հետևեք ﬔր կրթաթոշակների հայտա- Այս ծրագրին ոչ մրցութային կարգով կարող են մաս-
րարություններին, որպեսզի բաց չթող- նակցել նաև ՀՀ կառավարության որոշմամբ սոցիա-
նեք դրանցից օգտվելու հնարավորությունները: լական աջակցություն ստացող ՀՀ սահմանաﬔրձ հա-
Հայաստանի երիտասարդական հիﬓադրամը (ՀԵՀ) մայնքների պետական, ոչ պետական, ﬕջպետական
հայտարարում է կրթաթոշակների հատկացման ԲՈւՀ-երի առկա ուսուցման համակարգի բակալավրիա-
մրցույթ։ Մրցույթին կարող են մասնակցել պետական, ոչ տի առաջին կուրսերում սովորող ուսանողները։
պետական ԲՈւՀ-երի առկա ուսուցման բակալավրիա- Դիմում-հայտերի ընդունման վերջնաժաետը 2016-ի
տի առաջին կուրսի` անվճար համակարգում չընդգրկ- փետրվարի 10-ն է։ Դիմուﬓերն ու անհրաժեշտ փաս-
ված ուսանողները։ տաթղթերը (ուսանողի անձնագրի պատճենը, որտեղ
Հայտատու ուսանողը պետք է բավարարի նշված պա- առկա է նաև գրանցման վայրի մասին նշում, 3։4 չափի
հանջներից առնվազն ﬔկին՝ 1 լուսանկար, առաջադիմության թերթիկի պատճենը,
1) սոցիալապես անապահով (ընտանիքի անապահո- որտեղ նշված լինի ﬕջին որակական գնահատականը,
վության սահմանային ﬕավորից բարձր ﬕավոր ունե- տեղեկանք ԲՈւՀ-ից, ստուգման գրքույկի պատճենը,
ցող) ընտանիքների անդամ, սահմանաﬔրձ բնակավայրերի ուսանողների դեպքում՝
2) ﬕակողմանի ծնողազուրկ, տեղեկանք բնակավայրից) ընդունվում են Հայաստանի
3) երրորդ խմբի հաշմանդամ, երիտասարդական հիﬓադրաﬕ գրասենյակում (հաս-
4) հեռավոր լեռնային և սահմանաﬔրձ գյուղերի, ցե՝ Երևան, Տերյան 74), աﬔն օր, բացի շաբաթ և
5) տվյալ ուսուﬓական տարվա կիսամյակի քննու- կիրակի օրերից` ժամը 10.00-17.00 (ընդﬕջման ժաﬓ է
թյունների և ստուգարքների արդյունքներով առավել 13.00-14.00):
բարձր գնահատականներ ունեցող, Ուսանողները կարող են դիﬔլ նշված երկու ծրագրե-
6) հասարակական ակտիվություն ցուցաբերող, րից ﬕայն ﬔկին։
ԱՊԱԳԱ ԲԺԻՇԿ Հունվար-փետրվար 2015 N 19-20 (1330-1331) 15
ԵՊԲՀ ԳԻՏՈՒԹՅԱՆ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ ՌԱԶՄԱՎԱՐՈՒԹՅՈՒՆԸ ԵՎ
ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆԸ 2016-2020 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻՆ
2015-ին կայացած գիտխորհրդի ընթացքում
ԵՊԲՀ գիտության գծով պրոռեկտոր, պրոֆեսոր
Կոնստանտին Ենկոյանը ներկայացրեց իր զեկուցու-
մը՝ «ԵՊԲՀ գիտության զարգացման ռազմավարու-
թյունը և քաղաքականությունը 2016-20թթ.» թեմայով:
Ստորև ներկայացնում ենք Կ. Ենկոյանի զեկույցը՝
առավել մանրամասնորեն:
- Վերջին տարիներին ﬔր համալսարանի գործու- մագրման գործընթացում ինչպես տեղական, այնպես
նեության ﬔջ ի հայտ են եկել նոր գերակայություններ, էլ, ﬔծամասամբ, արտասահմանյան փորձագետների
որոնցից, թերևս, աﬔնակարևորը հետազոտության կատարած աուդիտը: Ելնելով նրանց խորհրդատվու-
դերի բարձրացուﬓ է: Դրանով է պայմանավորված թյունից՝ ﬔր համալսարանի գիտական մասը մշակեց
գիտության զարգացման նոր ռազմավարության մշակ- այդ ռազմավարությունը: Մենք այն բաժանում ենք 7
ման, քաղաքականության սկզբունքների փոփոխության հիﬓական կետերի.
նախաձեռնությունը: 1. Համալսարանի ընդհան ր բյ ջեից գիտ թյանը
Նախ՝ հարկ եմ համարում նշել, որ գիտական գործու- հատկացվող մասնաբաժնի առանձնաց մ:
նեության կազմակերպման ներկա փուլում շատ լուրջ և 2016-20թթ. ընթացքում պետք է հստակ ձևավորվեն
հետևողական աշխատանքներ են տարվում գիտական այն ֆինանսական ﬕջոցները, որոնք ﬕտված կլինեն
հետազոտությունների որակի բարձրացման ուղղու- գիտության զարգացմանը: Պետք է վերանայել ԲՈւՀ-ի
թյամբ: Փորձում ենք հետազոտությունների արդյունք- բյուջեից գիտական հետազոտություններին հատկաց-
ների հրապարակման հնարավորինս վաղ փուլերում վող ֆինանսական ﬕջոցների ծավալները, դրանց բաշ-
հայտնաբերել թերություններն ու խախտուﬓերը: խումը, ինչպես նաև խթանել արտաքին ֆինանսական
Հատկապես կարևորվում է անորակ ատենախոսական ռեսուրսների ձեռքբերումը: Այդ նպատակով պետք է
աշխատանքների ժամանակին կանխումը: Եվ այս առու- մշակել ԲՈւՀ-ի բյուջեից հետազոտությանն ուղղված
մով բավականին խիստ պահանջներ ենք դրել ինքներս հատկացուﬓերի ավելացուﬓ ապահովող ﬔխանիզմ-
ﬔր առջև: ներ, վերանորոգել և, հնարավորության սահմաններում,
Այժմ գործում է հատուկ ﬔխանիզմ/ծրագիր, որը ﬔջ ձեռք բերել ժամանակակից լաբորատոր սարքեր, ավե-
ջանքերի ու բազմաթիվ հնարքների շնորհիվ հայտնա- լացնել հետազոտական գործունեության համար ծախս-
բերում է պլագիատը/գրագողությունը, և արտագրու- վող նյութերի ծավալները:
թյան կասկածներ պարունակող աշխատանքները փոր- 2. Գերակա գիտահետազոտական ղղ թյ ննե-
ձաքննության ընթացքում ﬔրժվում են կամ ուղարկվում րի ընտր թյ ն` հիմք մ դնելով համաշխարհային
են կրկնակի փորձաքննության: Հարկ եմ համարում թրենդը, ՀՀ բժշկագիտ թյան ոլորտի գերակայ -
նշել, որ նախկինում երբեք չեն եղել այդպիսի դեպքեր, թյ նները, ամբիոնների մասնագիտական ներ ժը,
սակայն վերջերս արդեն ﬕ քանի թեկնածուական և նյ թատեխնիկական բազան, ելքը դեպի կիրառա-
դոկտորական աշխատանքներ են արժանացել այդ ճա- կան բժշկ թյ ն:
կատագրին: Այսինքն` ﬔնք պետք է հասկանանք, թե որոնք են ﬔր
Շատ կարևոր խնդիր ենք համարում նաև հետազոտո- ԲՈւՀ-ի գերակա ուղղությունները, ինչ ենք դնում հիմ-
ղի՝ գիտական գործունեության հանդեպ պատասխա- քում, որն է լինելու ﬔր ռազմավարությունը կամ քաղա-
նատվության բարձրացումը: Անհրաժեշտ է սերմանել քականությունը: Հիմքում դնում ենք այն, ինչն ակտուալ
այն համոզումը, որ հետազոտական աշխատանքի նպա- է այսօր ամբողջ աշխարհում, և ինչը նաև Հայաստանի
տակը գիտելիքի ընդլայնուﬓ ու նոր գիտելիքի ստա- Հանրապետության կառավարության կողﬕց հաստատ-
ցուﬓ է, այլ ոչ երբեք թեկնածուական և դոկտորական ված գիտության առաջնահերթություններն են: Մենք
ատենախոսական աշխատանքների արտադրանք տա- ﬔր գործունեության հիմքում դնելու ենք կառավարու-
լը և դրանց ﬕջոցով կարիերայի ապահովումը: թյան գերակա ուղղությունները և լինելով համալսարան՝
Անցյալ տարի՝ հոկտեմբերին, ﬔնք հաստատեցինք պետք է առաջնահերթ ﬕտված լինենք ֆունդաﬔնտալ
և գիտխորհրդին ներկայացրինք համալսարանի 2016- գիտությունների պահպանմանը և զարգացմանը: Այս-
20թթ. գիտության զարգացման ռազմավարությունը և տեղ ﬔծ դեր պետք է ունենա նաև երիտասարդ սերն-
քաղաքականությունը: Այդ ծրագրի հիմքում ընկած է
հետյալ ընդհանուր գաղափարը. վերակառուցել համալ-
սարանի գիտահետազոտական գործունեությունը` հիմք
ընդունելով համալսարանի հավակնություններից բխող
գիտական գործունեության նոր ռազմավարությունը և
քաղաքականությունը: Այսինքն ﬔնք պետք է հասկա-
նանք, թե ինչ ռազմավարություն ենք որդեգրում մոտա-
կա 5-10 տարիների կտրվածքով և դրա տակ ինչ քա-
ղաքականություն ենք կիրառում: Ռազմավարությունը
մշակելիս հիմք է ընդունվել համալսարանի հավատար-
16 ԱՊԱԳԱ ԲԺԻՇԿ Հունվար-փետրվար 2015 N 19-20 (1330-1331)
դի համար ճիշտ ﬕջավայրի ստեղծումը, որտեղ նրանք որով նախատեսվում է վարձատրվող հետազոտական
զարգանալու հնարավորություն կունենան: աշխատանք կատարելու հնարավորություն ընձեռել 3-5
3. Ուս ﬓական գործընթաց-հետազոտ թյ ն կա- ուսանողների:
պի ստեղծ մ: 6. Լրամշակել և մշակել հետազոտական գործ -
Այսինքն՝ ուսուﬓական և գիտական գործընթացները նե թյան կանոնակարգեր և այլ իրավական ակտեր:
պետք է ձեռք ձեռքի տված քայլեն դեպի առաջ, քանի Մենք արդեն սկսել ենք գիտակորդինացիոն խորհր-
որ այսօրվա ԲՈւՀ-ը կրթության և գիտության համա- դի, կից գործող փորձագիտական հանձնաժողոﬖերի,
տեղուﬓ է: Ի վերջո` պետք է գիտություն իմանանք, գիտության վարչության և այլ գիտական ստորաբա-
որ կարողանանք դասավանդել այն: Իսկ ի՞նչ է կրթու- ժանուﬓերի կանոնակարգերի, դրանց գործելակերպի
թյունը. դա հենց գիտական արդյունքի դասավանդուﬓ լրամշակման և հաստատման գործընթացը: Շուտով
է: Ժամանակակից պրոֆեսորը պետք է զբաղվի գի- կվերահրատարակվի գիտական գործունեության կազ-
տությամբ և դրա ﬔջ ընդգրկի ուսանողին՝ դարձնելով մակերպման նոր ուղեցույցը: Ես վստահ եմ, որ փաս-
նրան հետազոտական գործընթացի մասնակից: Սա է տաթղթավորման ﬕջոցով կհստակեցվի և առավել
կոչվում արդիական կրթություն: մատչելի ու հասկանալի կդառնա գիտական գործու-
4.Ստեղծել համալսարանի գերազանց թյան կենտ- նեության կազմակերպան ողջ ընթացքը:
րոնի կայացման նախադրյալներ` հիմք մ դնելով 7. Գիտական ﬕջավայրի ստեղծ մ և գիտ թյան
ԳՀԿ-ի վերակառ ց մը և նոր, ժամանակակից կեն- ﬕջազգայնաց մ:
դանանոցի ստեղծ մը: Ի վերջո` այս աﬔնը պետք է որոշակի ﬕջավայրում
Իսկ ինչու նախադրյալներ, քանի որ օրինակելի գիտա- իրականացվի: Սա, թերևս, աﬔնակարևոր կետն է, քա-
կան կենտրոն ունենալը տարիների աշխատանքի արդ- նի որ և՛ գերակա գիտական ուղղության, և՛ նոր սերնդի
յունք է ոչ ﬕայն ֆինանսական, այլև մարդկային ռեսուր- աճի կամ զարգացման համար պետք է համապատաս-
սի տեսանկյունից: Մենք պետք է կադրեր ունենանք այդ խան ﬕջավայր ստեղծվի: Մտնելով ցանկացած տա-
աﬔնն իրագործելու համար: Եթե ունենք առաջադեմ րածք` որևէ գործ անելու համար նախ ﬕջավայրը պետք
սարքավորուﬓեր, սակայն չունենք համապատասխան է հաճելի լինի: Այսինքն` մարդը պետք է ապրի այդ ﬕ-
մարդկային ռեսուրս, ոչինչ չի ստացվի ﬔր աշխատան- ջավայրի ﬔջ: Երբ ﬔնք գնում ենք առաջադեմ ԲՈւՀ-եր,
քից: Այսօրվա դրությամբ կադրային ռեսուրսը աﬔնա- ակամա անում ենք տվյալ գործը, քանի որ ﬕջավայրը
ﬔծ պրոբլեﬓ է: հաճելի է և նպաստում է աշխատելուն: Գիտական ﬕ-
5. Որպես հիմք ընդ նել նաև գիտ թյան երիտա- ջավայր ասելով` ﬔնք հասկանում ենք նաև տարբեր
սարդաց մը, դրա կայ ն, հարաճ ն զարգաց մը ﬕջոցառուﬓերի անցկացումը: Այստեղ չեմ կարող չնշել
և սահ ն սերնդափոխ թյ նը: նաև այն օբյեկտիվ իրադարձությունը, որը տեղի ունե-
Վերջին շրջանում ակնհայտորեն ակտիվացել է ուսա- ցավ 2015-ին` ԵՊԲՀ 95-ամյակին նվիրված «Բժշկութ-
նողական գիտական ընկերության գործունեությունը՝ յան արդի հիﬓախնդիրները» ﬔծ գիտաժողովը, որին
հատկապես ուսանողների ﬔջ գիտական աշխատանքի նախորդեց ﬔր ԲՈւՀ-ում առաջին անգամ անցկացվող
հանդեպ հետաքրքրասիրության զարգացման առումով: «Ուսանողական գիտական օրը»:
2014-ին նրանք նախաձեռնել էին նոբելյան մրցանա- Այս շրջանակներում նախատեսում ենք նաև ապրիլի
կաբաշխության ցուցադրություն ﬔր համալսարանում, 11-16-ը 5 նոբելյան մրցանակակիրներ հյուրընկալել և
որը բուռն արձագանքներ ունեցավ ուսանողների շրջա- նոբելյան օրեր անցկացնել ﬔր համալսարանում: Դա
նում: Ուսանողական հետազոտական աշխատանքնե- կլինի աննախադեպ իրադարձություն ոչ ﬕայն ﬔր տա-
րին նոր շունչ հաղորդելու համար շուտով կﬔկնարկի րածաշրջանի, այլև նախկին ԽՍՀՄ երկրների համար:
«Աշխատանք և ուսում» ("Work and study") ծրագիրը, Կարծում եմ՝ դա ևս կոգեշնչի ﬔր երիտասարդությանը:
ՈՉ ՄԻԱՅՆ ՃԱՆԱՉԵՆՔ ԻՆՔՆԵՐՍ,
ԱՅԼԵՎ ՃԱՆԱՉԵԼ ՏԱՆՔ ՕՏԱՐՆԵՐԻՆ
UNESCO-ի բիոէթիկայի ամբիոնի 11-րդ և «Բիոէթիկայի ներածություն» ﬔնագ- սրբավայր էին ստեղծում՝ ﬔտաքսե թան-
կոնֆերանսը կայացավԻտալիայում՝ ﬕ րությունը: կարժեք թաշկինակի ﬔջ փաթաթված
երկրում, ուր դրանից աﬕսներ առաջ Նարեկով, որին ձեռքով դիպչելն անգամ
Վատիկանի նշանավոր պատարագի Ի դեպ՝ դասագրքի մասին. «15 տա- բուժիչ էր համարվում»:
ընթացքում Նարեկացին Հռոﬕ Պապի րի առաջ, երբ ինձ առաջարկվեց սկսել
կողﬕց հռչակվեց Տիեզերական վարդա- «Բիոէթիկա» առարկայի դասավանդ - Ներկայացված պատկերը գնահա-
պետ: մը, որի ոչ ﬕայն հայերեն դասագիրքը տականն է այն ստեղծագործության, «ի
չկար, այլև դասավանդման նախադե- խորոց սրտի» Աստծո հետ զրույցի այն
Այն գիտակցությամբ, որ ﬔր ազգային պը, ես առաջին հերթին իմ որոն ﬓերը դրսևորման, որը ﬕջնադարից սկսած
արժեքները պետք է ոչ ﬕայն ճանաչենք, սկսեցի արտերկրի ԲՈւՀ-երի այդ առար- ժողովուրդը սրբացրել է՝ այն համա-
այլև ճանաչել տանք օտարներին՝ յուրա- կայի դասագրքերի ս ﬓասիր թյ - րելով ﬕաժամանակ և՛ աղոթագիրք, և՛
քանչյուրս ﬔզ ընձեռված հնարավորու- նից՝ հայերեն դասագիրք ստեղծել բժշկարան, և՛ քերթողական բարձրա-
թյունների սահմաններում, UNESCO-ի ամ- նպատակադրմամբ: գույն դրսևորում: Աշխարհում չկա նման
բիոնի հայկական մասնաճյուղի վարիչ, դեպք, երբ գեղարվեստական գործը վե-
դոցենտ Սուսաննա Դավթյանը այս ան- Իմ փնտրտ քի արդյ նք մ բիոէ- րածվի սրբության՝ այս բառի աﬔնաիս-
գամ ևս ոչ ﬕայն հանդես եկավ զեկուց- թիկայի և ոչ ﬕ դասագրք մ չգտա ոչ կական իմաստով: Մատենադարանում
մամբ և ղեկավարեց գիտական նստաշր- ﬕայն հայ բժիշկ-փիլիսոփաների աշ- պահպանվում են ցանկեր, ըստ որոնց՝
ջաններից ﬔկը, այլև արդեն երրորդ խատանքների վերլ ծ թյ ններ, այլև՝ Նարեկի 95 Բան-երից (գլուխներից) յու-
անգամ ներկայացրեց Նարեկացուն: ակնարկ անգամ այս բնագավառի հայ րաքանչյուրը բժշկում է կոնկրետ հիվան-
մտավորականներից որևէ ﬔկի մասին: դություն: Ավելին՝ բժշկության ﬔջ գնալով
Հարկ է նշել, որ իրեն հատուկ հայրե- Այդ դասագրքեր մ կային Լոկը, Հյ մը, ավելի լուրջ վերաբերմունք է ձևավորվում
նասիրությամբ յուրաքանչյուր նման ﬕ- Բերկլին, Բենտամը և այլոք, որոնք ոչ նարեկաբուժության հանդեպ»:
ջոցառման մասնակցությամբ նա խնդիր Պլատոն, ոչ Կանտ Հեգել էին, ավե-
է դնում դրսում ներկայացնել ﬔր այն լին՝ ոչնչով չէին գերազանց մ հայազգի Ի դեպ՝ նման ﬕջազգային գիտա-
արժեքները, որոնք պատիվ կբերեն ցան- հզոր անհատներին՝ Դավիթ Անհաղթ, ժողոﬖերին մասնակցությունից հետո
կացած երկրի մշակույթի: Որպես գիտ- Մխիթար Գոշ, Գրիգոր Նարեկացի… մ բավականին հարուստ ու խոստուﬓա-
նական և ակտիվ կենսադիրք ունեցող գործեր մ առկա են հարցեր թեմաներ, լից է լինում զրուցակցիս փոստը, որից
մտավորական՝ նրան մտահոգում է ﬔր որոնք արդիական են նաև այսօր, վերա- ﬕ նամակ, իսկ այդպիսիք շատ են,
ազգային արժեքներին անտեղյակու- բեր մ են կյանքին, մահվանը, ինքնաս- ներկայացնում ենք ձեր ուշադրությա-
թյունը ոչ ﬕայն դրսում, այլև ﬔզանում, պան թյանը, բար և չարի դրսևորմանն նը: Նամակի հեղինակը Նյու Յորքում
նրանց հավուր պատշաճի չարժևորումը, հրատարակվող «Սոցիոլոգիական ու-
չճանաչելը: Վերջին դեպքում նա լիովին հարաբեր թյ ններին: սուﬓասիրություն» ("Sociology Study")
օգտագործում է ապագա բժիշկներին դա- Ահա ինչ ՝ որոշեցի ոչ ﬕայն դասա- մասնագիտական ամսագիրն է, որը
սախոսելու հնարավորությունը՝ օգտա- գիրք գրել՝ լրացնել այդ բացը, նրանով դիﬔլ է հեղինակին, առաջարկությամբ՝
գործելով իր իսկ հեղինակած հայերեն կրթել սանողներիս և այս հարցով տպագրել «Նարեկացին բիոէթիկայի
լեզվով «Բիոէթիկա» ﬕակ դասագիրքը հետաքրքրվողներին, այլև օգտագործել շրջանակներում» զեկուցումը:
UNESCO-ի բիոէթիկայի ամբիոնը՝ դրս մ
ներկայացնել ﬔր ﬔծ մտածողներին»,- Ս. ԹՈՐՈՍՅԱՆ
նշեց փիլիսոփայության ամբիոնի դոցենտ
Ս. Դավթյանը ﬔր զրույցի ընթացքում: Dear Susanna Davtyan,
Քանի որ իմ զրուցակցի կողﬕց ման- This is Sociology Study (ISSN 2159-5526),
րամասն ուսուﬓասիրվել է Նարեկացին a professional journal published across the
ու նրա նշանավոր «Մատյան ողբերգութ- United States. We have learned the abstract
յան» պոեմը, նրան ուղղեցի հարց, որի of your paper NAREKATSI IN FRAMES OF
պատասխանը կհետաքրքրի շատերին. BIOETHICS CURRICULUM in the UNESCO
«Ի՞նչ է իրենից ներկայացնում Տիեզերա- Chair in Bioethics 11th World Conference on
կան վարդապետի ստեղծագործությունը, Bioethics, Medical Ethics and Health Law.
որը սրբացվել է ﬔր ազգի կողﬕց դեռևս We are very interested in your paper
շատ վաղ ժամանակներից: Գաղտնիք չէ, and would like to publish your paper in
որ իրենց տներում այս գրքի ձեռագիրն Sociology Study. If you have the idea of
ունեցողները իրենց տան ﬕ անկյունում
making our journal
a vehicle for your
research interests,
please send electron-
ic version of your
papers or books to
us through email at-
tachment in MS word
format. All your orig-
inal and unpublished
papers are welcome.
The attachment is the
e-copy of the journal
of Volume 5, Number
1, January 2015 (Seri-
al Number 44).
ՀԱՐՎԱՐԴԻ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆԻ ՊԱՏՎԻՐԱԿՈՒԹՅՈՒՆԸ
«ՄՈՒՐԱՑԱՆ» ՀԻՎԱՆԴԱՆՈՑՈՒՄ
Վերջերս «Մուրացան» հիվանդանոցային համալիր էր ցի քիﬕաթերապիայի կլինիկայում բուժում ստացող
հիվանդների ընտանիքիներին` տարատեսակ կազմա-
այցելել Հարվարդի համալսարանի պատվիրակությունը՝ կերպչական հարցերի առումով: Կթարգմանվեն բազ-
մապիսի ձեռնարկներ` նախատեսված ընտանիքիների
Հայաստանում քաղցկեղի, հատկապես, մանկական համար, ﬔր մասնագետը կգնա և կվերապատրաստվի
Դանա-Ֆարբեր քաղցկեղի կենտրոնում:
քաղցկեղային հիվանդությունների շուրջ
Երկրորդ ծրագիրը ﬔր մասնագետների` մանկական
ուսուﬓասիրություններ կատարելու համար: ուռուցքաբանների, մանկական արյունաբանների, հո-
գեբանների, սոցիալական աշխատողների, բուժքույրերի
Պատվիրակությունը ղեկավարում էին Հարվարդի հա- վերապատրաստուﬓերն են իրենց կենտրոնում:
մալսարանի Դանա-Ֆարբեր` Բոստոնի մանկական հի- Երրորդ ծրագրի շրջանակներում ﬔնք օնլայն ռեժիմով
անընդհատ կապ կունենանք նրանց հետ և ﬔր դեպքերը
վանդանոցի քաղցկեղի և արյան հիվանդությունների կկարողանանք քննարկել նույնիսկ այն ժամանակ, երբ
դժվարություններ կլինեն ախտորոշման կամ բուժման
կենտրոնի գլոբալ ծրագրերի համակարգող Իրինի Ալ- հարցերի դեպքում:
բանտին և Հարվարդի առողջապահության դպրոցի 2 մա- Մոտակա ծրագրերից կցանկանայի նաև նշել, որ մայի-
սի 20-ին ԵՊԲՀ-ում կայանալու է ﬔծ ﬕջազգային կոն-
գիստրոսներ` Ջոն Սքոտը և Աքիլա Անամրեդին: Նրանք ֆերանս, որի ժամանակ ԱՄՆ-ի 2 լավագույն քաղցկե-
ղի կենտրոնների ղեկավարները կայցելեն Հայաստան:
երեքշաբաթյա ծրագրով եկել էին Հայաստան` ԵՊԲՀ Կոնֆերանսի կազմակերպիչը արյունաբանության և
ուռուցքաբանության հայկական ասոցիացիան է՝ առող-
ուռուցքաբանությանամբիոնիվարիչևքիﬕաթերապիայի ջապահության նախարարության և ԵՊԲՀ-ի աջակցու-
թյամբ: Ասոցիացիայի խորհրդի նախագահը Սամվել
կլինիկայի ղեկավար Սամվել Դանիելյանի հրավերով: Դանիելյանն է, իսկ այս տարվա նախագահը՝ Բեյլորի
բժշկական համալսարանի կոլոռեկտալ վիրաբուժու-
Մագիստրոսները կատարում էին Հայաստանում քաղց- թյան կենտրոնի ղեկավար Ավո Արթինյանն է: Հյուրերի
կազմում կլինեն նաև ՄԴ Անդերսոն քաղցկեղի կենտրո-
կեղի իրավիճակի ընդհանուր վերլուծություն: 3 շա- նի ղեկավարությունը՝ փոխնախագահ Օլիվեր Բոգլերի
գլխավորությամբ, որը ﬔծահասակների գծով առաջին
բաթվա ընթացքում նրանք կատարեցին բազմապիսի քաղցկեղի կենտրոնն է ԱՄՆ-ում և գտնվում է Հյուսթո-
նում, ինչպես նաև` Դանա-Ֆարբերի (Բոստոնի մանկա-
ուսուﬓասիրություններ` հիﬓականում հարցազրույցնե- կան քաղցկեղի կենտրոն) պատվիրակությունը:
րի տեսքով, որոնք անցկացնում էին հիվանդների, նրանց Գ. ԹԱՄԱՄՅԱՆ
ընտանիքների, խնամողների, տարբեր կենտրոնների ՀԳ. ԵՊԲՀ «Մուրացան» համալսարանական
մասնագետների հետ: հիվանդանոցի քիﬕաթերապիայի կլինիկայի
մանկական ուռուցքաբան, արյունաբան,
Նրանք հանդիպեցին նաև ՀՀ առողջապահության նա- ուռուցքաբանության ամբիոնի դասախոս
խարար Արﬔն Մուրադյանի, ԵՊԲՀ ռեկտոր Միքայել Գևորգ Թամամյանը 2015-ի սեպտեմբերից որ-
պես այցելու-գիտնական եղել է Հարվարդի
Նարիմանյանի, պրոռեկտորների, մանկական բարեգոր- համալսարանի Դանա-Ֆարբեր՝ Բոստոնի մանկա-
կան քաղցկեղի կենտրոնում: Այցելության նպատակը
ծական տարբեր հիﬓադրաﬓերի ներկայացուցիչների հիﬓականում հետազոտական էր, նաև ուսուﬓասիրել
է Հայաստանում մանկական արյունաբանության և
հետ: Այսինքն` կատարում էին ուռուցքաբանության բնա- ուռուցքաբանության զարգացման հնարավոր ուղիները:
գավառի բազմակողմանի վերլուծություն: Նպատակը
հետազոտություն կատարելն էր, որի արդյունքում նրանք
ﬔզ խորհուրդներ էին տալիս և օգնություն առաջար-
կում: Բացի այն, որ Իրինի Ալբանտին ղեկավարում էր
այդ խումբը, նրա այցի նպատակը նաև Հարվարդի ման-
կական քաղցկեղի կենտրոնը, որը համարվում է ԱՄՆ-ի
թիվ 1 մանկական քաղցկեղի կենտրոնը, և նրանց գլոբալ
առողջապահական ծրագրերը ներկայացնելն էր, որոնց
ﬕջոցով օգնում են զարգացնել մանկական ուռուցքաբա-
նությունը տարբեր երկրներում` ամբողջ աշխարհի մասշ-
տաբով և փորձել հասկանալ, թե ինչով կկարողանան
ﬔզ օգնել:
Առաջին համագործակցության արդյունքում ﬔնք ստա-
ցել ենք գրանտ` պիլոտային ծրագրով (կախված արդ-
յունքներից` ծրագրերի թիվը կավելանա): Այդ գրանտի
շրջանակներում նրանք ֆինանսավորելու են սոցիալհո-
գեբանական ծրագրի իրականացում «Մուրացան»
համալսարանական հիվանդանոցում: Մենք պետք է
վերապատրաստենք և ունենանք փսիխոսոցիալ աշխա-
տող, ով, բացի հոգեբանական օգնություն ցույց տալուց,
նաև օգնություն ցույց կտա «Մուրացան» հիվանդանո-
ԽՈՐՀՐԴԱՅԻՆ ՏԱՐԻՆԵՐԻ ԿԱՐԳԱԽՈՍԸ ԵՐԻՏԱՍԱՐԴՆԵՐԻՆ՝
«ԲՈԼՈՐՍ ԴԵՊԻ ՀԱՐՎԱԾԱՅԻՆ ԿԱՌՈՒՅՑՆԵՐ»
2015-ի վերջին օրերին հանրապետ թյ ն մ ﬔծ հանդիսավոր թյամբ նշվեց պաշտոններ՝ հրամանատար, կոﬕսար,
Հայաստանի սանողական շինարարական ջոկատների (ՈւՇՋ-երի) 50-ամյա- գլխավոր ինժեներ, բուժաշխատող, ինչ-
կը, որի առիթով իր ղերձ մ ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսյանը, շնորհավորե- պես նաև կոﬔրիտական ուղեգրեր և
լով նախկին շինջոկատայիններին, մաղթեց կորով եռանդ, որպեսզի նրանք հատուկ անձնագրեր՝ աշխատանքի
պահպանեն և զարգացնեն արդեն իսկ ձևավորված փառավոր ավանդ յթները: թույլտվությամբ: Երիտասարդության աշ-
խատանքն առավել ակտիվ ու արդյունա-
Այդ ավանդույթների ստեղծողները աշխատանքային, ռազմահայրենասի- վետ դարձնելու նպատակով կազմակեր-
ուսանողական շինարարկան ջոկատնե- պում էին սոցմրցության ﬕջոցառուﬓեր՝
րի դպրոցն անցած այն 240.0000 հայ ու- րական, ինտերնացիոնալ, շեֆական, հաղթողներին արժանացնելով փոխան-
սանողներն էին, ովքեր սկսած 1965-ից ոչ ցիկ դրոշների ու հուշադրոշների: Որ-
ﬕայն առաջին ուսանողական համամ- գեղագիտական աշխատանքների պես խրախուսանք՝ ﬕայն Հայաստանի
իութենական շինջոկատների կազմում ուսանողական ջոկատների 100-ից
ﬔկնեցին Ղազախստան, Ուզբեկստան, ուղղությամբ, չէր կարող ուսանողության ավելի մարտիկներ պարգևատրվեցին
ԲԱՄ, ԿամԱզ, Գագարին, Բրատսկ, Վոլ- ԽՍՀՄ շքանշաններով ու ﬔդալներով,
գոգրադ քաղաքներ, Իրկուտսկի, Ստավ- հանգիստը չնպատակաուղղվել վերոնշ- տասնյակ հազարավորները՝ պատվոգ-
րոպոլի, Տյուﬔնի, Պավլոդարի մարզեր, րերով: 1983-ից ավանդույթ դարձավ ու-
Ուկրաինա, Մերձբալթիկա, Մարիական յալ նպատակների իրականացմանը: սանողական ջոկատներն Հայաստանում
Ինքնավար Հանրապետություն, այլև սովորող արտասահմանցի և սփյուռ-
աշխատեցին Մոսկվայի օլիմպիական Շինջոկատների աշխատանքների ըն- քահայ ուսանողների անդամագրումը:
օբյեկտների, Արփա-Սևան ջրատարի, Լավագույնների աշխատանքը խրախու-
հայկական ատոմակայանի, Երևան- թացքում կարծես համախմբվում էր և՛ սելու ﬕջոց էր նաև առավել ակտիվ շին-
Սևան ավտոմայրուղու, Մասիս-Նուռ- ջոկատայիններին ընդգրկել փոխանակ-
նուս, Իջևան-Հրազդան երկաթուղու, ինտերնացիոնալ, և՛ աշխատանքային, ման ծրագրերի շրջանակներում գործող
Երևանի ﬔտրոպոլիտենի, Ծիծեռնա- դեմոկրատական երկրներում աշխատող
կաբերդի մարզահաﬔրգային համալի- և՛ շեֆական աշխատանքների նպա- ջոկատների կազմում:
րի, «Զվարթնոց» օդանավակայանի և
բազմաթիվ այլ կառույցների շինարա- տակաուղղված գործունեությունը, այդ Արժե հիշատակել այն փաստը, որ
րություններում, Դիլիջանի, Լենինակա- բժշկական համալսարանը, շինարա-
նի, Երևանի, էջﬕածնի, Հոկտեմբերյանի թվում նաև գեղարվեստական ինքնա- րական ջոկատներ կազմավորելուց
պահածոների գործարաններում: բացի, հանրապետության բոլոր ուսա-
գործունեությունը: Պարզաբանեմ ինչ- նողական ջոկատներին տրամադրում
Շարունակելով այս բարի ավանդույթ- էր բուժակներ՝ ավարտական կուրսերի
ները՝ այսօր էլ յուրաքանչյուր տարի պես՝ ուսանողներն աշխատում էին ուսանողներից, բացի այդ՝ հանրապե-
հարյուրավոր կամավորներ ﬔկնում են տական շտաբի գլխավոր բժիշկներ են
կամավորական աշխատանքի ﬕջազ- տարբեր շինարարություններում, հիﬓ- եղել ﬔր շրջանավարտները: Որպես
գային ճամբարներ: Նման ճամբար- ջոկատների բժիշկներ նույնպես ուսա-
ներ հաջողությամբ գործում են նաև ականում կառուցում էին երկրորդական նող-մարտիկների առողջական վիճա-
Հայաստանում: Հայ և արտասահմանցի կին հետևել են բարձր կուրսերի ﬔր
կամավորները համատեղ աշխատում են կարգի շինություններ, վերանորոգում ուսանողները: Տարբեր տարիներին
ծնողազուրկ և սակավ հնարավորութ- Հայաստանի ԲՈւՀ-երի լավագույն ու-
յուններ ունեցող երեխաների հետ: Ուրա- դպրոցներ. սա աշխատանքային դաստ- սանողական շինարարական ջոկատներ
խալի է, որ ուսանողներն իրենց ջանքերն են ճանաչվել բժշկական ինստիտուտի
ուղղում են նաև պատմամշակութային իարակությունն էր, որի համար նրանք, «Մխիթար Հերացի» և «Մեդունի» ջո-
ժառանգության պահպանմանը, ուշադ- կատները:
րության կենտրոնում պահում բնապահ- իհարկե, վարձատրվում էին: Աշխատան-
պանական խնդիրները: Շինարարական ջոկատների շարժման
քից ազատ ժամանակ գործունեության պատմությունը առավել ամբողջական
Ուսանողական կյանքը ﬕշտ էլ եղել ներկայացնելու նպատակով տպագրում
է հետաքրքրիր ու բազմազան: Սա- ծրագիր էր համարվում ﬕայնակ ծե- ենք ﬔջբերուﬓեր «Ապագա բժշկի»
կայն խորհրդային տարիներին, քանի տարբեր տարիների թողարկուﬓերից:
որ բացի ուսանողի առաջադիմությու- րերին օգտակար լինելը, ﬔր ուսանող-
նից ուշադրության կենտրոնում էր ՍԵԴԱ ԹՈՐՈՍՅԱՆ
նաև նրա դաստիարակությունը՝ ների դեպքում՝ բժշկական օգնություն
ցուցաբերելը. սրանք շեֆական աշխա-
տանքներն էին: Իսկ ինտերնացիոնալ և
գեղագիտական դաստիարակությանը
նպաստում էին տարբեր ազգերի շին-
ջոկատայինների կազմակերպած հա-
մատեղ ﬕջոցառուﬓերը, հաﬔրգները,
սեփական մշակույթը մյուսներին ներ-
կայացնելը: Այսպիսով՝ ուսանողական
շինարարական ջոկատների գործու-
նեության հիմքը ոչ ﬕայն վաստակն էր,
այլև ուսանողներին ստեղծագործական
կոլեկտիվիզﬕ, աշխատանքի նկատ-
մամբ պատշաճ վերաբերմունքի ոգով
դաստիարակելու նպատակը, նրանց ﬔջ
հայրենասիրության զգացում պատվաս-
տելու հնարավորությունը. սա էր ժամա-
նակի գլխավոր պահանջը:
Ուսանողական շինարարական ջոկատ-
ների համար մշակված արարողակարգը
նախատեսում էր հատուկ համազգեստ,
խորհրդանիշեր, համապատասխան
1965 ԹՎԱԿԱՆ. ՀԱՅԱՍՏԱՆԻՑ ԱՌԱՋԻՆ ՇԻՆԱՐԱՐԱԿԱՆ
ՋՈԿԱՏԸ՝ ԿԱԶՄՎԱԾ 200 ՈՒՍԱՆՈՂՆԵՐԻՑ, ՄԵԿՆԵՑ ՂԱԶԱԽՍՏԱՆ
1969 թվական, սեպտեմբեր առաջին իսկ օրից ակտիվորեն ընդգրկվե- նշվում է, որ համաﬕութենական ուսա-
Տեղի «Արարատ» թերթում «Շինա- ցին սովխոզի բոլոր աշխատանքներում: նողական շինարարական ջոկատն այդ
րարներ, որոնք բժիշկներ են» հոդվա- Բերքահավաքի աշխատանքները դեռ չէին տարի կրում էր Հաղթանակի 30-ամյակի
ծում նշվում է Արարատի շրջանում ﬔր սկսվել, և ուսանողները մասնակցում էին 3 անունը և «Իր և այն տղայի փոխարեն»
ուսանողների կատարած աշխատանքի ֆերմաներում կալերի մաքրմանը: Ի թիվս կարգախոսը: Ղազախական Կոկչետավի
մասին: բազմաթիվ շինջոկատայինների՝ դրվա- մարզ էին ﬔկնել նաև բժշկական ինստի-
… -Իսկ ինչու՞ խոպան, ﬔզ մոտ քի՞չ են տանքով է նշվում նաև Միքայել Աղաջա- տուտի 3-րդ կուրսի 20 ուսանողներ, ովքեր
աշխատանքները: նովի, Վլադիﬕր Կոգանի և ուրիշների աշխատում էին որպես ﬕջին բուժանձ-
«Արարատի շրջանում բաժանվել ենք 3 աշխատանքը: Ուսանողների վերադարձին նակազմ, ինչպես Հայաստանից ﬔկնած,
խմբի, աշխատում ենք Չիմանում, Վեդի ստացված շնորհակալական նամակի տակ այնպես էլ՝ տեղական ջոկատներում: Բա-
ավանում և Շիրազլուում»: ժամանակի համար կարևորագույն պաշ- ցի իրենց հիﬓական պարտականություն-
Ուսանողներն ապրում են շրջկենտրոնի տոնատար անձանց ստորագրությունները ներից՝ տղաները չեն զլացել ոչ ﬕայն
N 2 դպրոցում, որտեղ հանված են նստա- կան: տեղի բնակչությանը ցույց տալ բուժօգ-
րանները, բայց պատին դեռ ﬓում է գրա- նություն, այլև ուսանող շինարարների և
տախտակը: Երևանի օդանավակայանից ուղղություն տեղական սանիտարական դրուժինանե-
վերցրած ինքնաթիռը բժշկականի ուսա- րի համար կազմակերպել մոտ 100 զրույց՝
1972 թվական, ապրիլ նողներին պետք է հասցներ Սվերդլովսկ, բժշկական տարբեր հարցերի շուրջ: Ջո-
Ուսանողները մասնակցում են ինստի- այնտեղից գնացքով, այնուհետև ավտո- կատում անցկացրած 2 աﬕսը կյանքի
տուտի նոր ուսուﬓական մասնաշենքի բուսով ուսանողները հասան Ղազախա- դաս է յուրաքանչյուր ուսանողի համար:
կառուցմանը: կան ՍՍՀ-ի Կոկչետավի մարզի Ռուզաևկա
12 սփյուռքահայ ուսանողներից բաղկա- շրջկենտրոն: Բուժական ֆակուլտետի 6-րդ Թռ ցիկ խորհրդակց թյ նը՝
ցած ջոկատը ևս մասնակցում է մասնաշեն- կուրսի ուսանող Հովհաննես Մահտեսյանը աշխատանքը սկսել ց առաջ,
քի շինարարությանը:: «Ապագա բժիշկում» տպագրված իր հոդ- վար մ է Ջանիբեկ Գևորգյանը՝
Այս հայրենանվեր նախաձեռնության հե- վածում նշում է. «Երկրորդ անգամ լինելով ներկայ մս ախտաբանական
ղինակը, կազմակերպիչը և գործունյա ղե- Ղազախստանի Ցելինոգրադի մարզում
կավարը Կարո Զաքարյանն է, ով նշեց, որ աշխատող շինջոկատի կազմում՝ բացի շի- անատոﬕայի ամբիոնի
որոշել են ամառային արձակուրդներին նարարական աշխատանքներից՝ կատա- պրոֆեսոր, հայկական մանկական
ավելի ﬔծ ջոկատով մասնակցել մասնա- րել եմ նաև տեղի բնակչությանը բուժական
շենքի ներքին հարդարման աշխատանք- օգնություն ցուցաբերելու գործ՝ հարկ եղած պաթոլոգիական կենտրոնի
ներին, իսկ վերջում ստացված գումարով դեպքում: խորհրդատ
ինստիտուտի համար որևէ սարքավորում
գնել: Ջոկատի ﬕակ աղջիկը՝ Սիրանույշ Սովխոզը, ուր ﬔզ ընդունել էին, ընդգր-
Շոզաջյանը, նշում է, որ վաղն իրենց կփո- կում էր ﬕ քանի գյուղեր և ուներ 8 մահ-
խարինի ուրիշ ջոկատ, մյուս օրը նրանց ճակալանոց հիվանդանոց, սակայն բժիշկ
կփոխարինի ﬕ այլ ջոկատ, դա այն նպա- չունենալու պատճառով բժշկի պարտակա-
տակով, որպեսզի կարողանան բաց թո- նությունները ստանձնել էին բուժակն ու
ղած դասերը լրացնել: բուժքույրը: Բժշկին հանդիպելու աﬔնա-
մոտ վայրը գտնվում էր 80 կմ հեռավորու-
1972 թվական, սեպտեմբեր թյան վրա՝ Ռուզաևկայում: Անգործության
Մխիթար Հերացի փողոցի վրա բարձ- մատնված բուժկետի սենյակներից ﬔկը
րացել է ﬕ բազմահարկ շինություն՝ ինս- հարմարեցրի հիվանդներ ընդունելու հա-
տիտուտի ֆիզիկաքիﬕական լաբորա- մար, և Հայաստանի ուսանողական շինա-
տորիայի մասնաշենքը, որի կառուցմանը րարական ջոկատների գլխավոր շտաբից
ամառային արձակուրդի օրերին մաս- բերված դեղաﬕջոցների օգտագործմամբ
նակցել են 1-ին և 2-րդ կուրսերի ուսանող սկսեցի կազմակերպել հիվանդների ըն-
տղաները, ովքեր կատարել են մասնագի- դունում, նաև ստեղծել էի հատուկ անկյուն,
տացված բանվորի աշխատանք: Աշխա- որտեղ ուսանողները կարող էին ծանոթա-
տանքային պրակտիկային մասնակցած նալ շինհրապարակում ստացված ﬖաս-
ուսանողներն իրենց վրա դրված պարտա- վածքների դեպքում ինքուրույն և փոխօգ-
կանությունները կատարեցին բարեխղճո- նության կարգին: Երախտագիտության
րեն: Հատկապես լավ աշխատեցին ման- դրսևորուﬓերը բնակիչների կողﬕց չա-
կաբուժական ֆակուլտետի ուսանողները, փազանց շատ էին»:
այդ թվում՝ 121 խմբի ուսանողներ Նիկո-
լայ Դալլաքյանը, Ստեփան Մուրադյանը, 1974 թվական, դեկտեմբեր
Հրանտ Սահակյանը, Գևորգ Աֆրիկյանը, Ղազախստանի Կոկչետավի մարզ ﬔկ-
ռուսական բաժնից՝ 119 խմբի ուսանողներ նած պոլիտեխնիկական ինստիտուտի շի-
Դավիթ Բարխուդարյանը, Արﬔն Օրդ- նարարական ջոկատի բժիշկը՝ բուժական
յանը, Գեորգի Օկոևը և ուրիշներ, ովքեր ֆակուլտետի 5-րդ կուրսի ուսանող Վանիկ
արժանացան շինարարության ղեկավարի Գրիգորյանը վերադարձավ «Կոմունիս-
խրախուսանքին: Ցավոք՝ նույնը չենք կա- տական շինարարության հարվածային»
րող ասել բուժական ֆակուլտետի ուսա- կոչման կրծքանշանով, դրամական պարգ-
նողների մասին, ովքեր ընդաﬔնը 4 օր ևով, Այսարի սովետական տնտեսությու-
աշխատելուց հետո լքեցին ընկերներին: նում սանլուսավորական և Կարﬕր Խաչի
Հոդվածը ստորագրել է Էդուարդ Նազա- աշխատանքները բարեխղճորեն կատա-
րեթյանը՝ ուսանողական շինարարական րելու համար: Բացի այդ՝ նա արժանացել
ջոկատի ղեկավարը: է Կոկչետավի մարզային առբաժնի և բու-
ժաշխատողների արհﬕության, ինչպես
1974 թվական, հ լիս նաև Ղազախստանի առողջապահության
Կուստանայի մարզի Այաթի սովխոզի աշ- նախարարության պատվոգրերի:
խատավորները ջերմորեն դիմավորեցին
հեռավոր բարեկաﬓերին՝ Երևանի բժշկա- 1975 թվական, հոկտեմբեր
կան ինստիտուտի ուսանողներին, ովքեր Բժշկական ինստիտուտի ԼԿԵՄ կոﬕտեի
անդամ Հայկ Նիկողոսյանի հոդվածում
ԱՊԱԳԱ ԲԺԻՇԿ Հունվար-փետրվար 2015 N 19-20 (1330-1331) 21
1976 թվական, սեպտեմբեր նարարական ջոկատների կազմում՝ որպես ՀԼԿԵՄ կենտկոմում կայացած խորհրդակ-
Բուժական ֆակուլտետի 3-րդ կուրսի աղ- բուժակ: Աղջիկներն աշխատեցին Հոկտեմ- ցությունը: Քանի որ նախատեսված էր, որ 2
ջիկներից կազմված 30 հոգիանոց ջոկատն բերյանի և Էջﬕածնի պահածոների գոր- տարվա ընթացքում աղետի գոտում պետք
աշխատեց Երևանի պահածոների գործա- ծարանում: Հանրապետության 11.000-անոց է կատարվի ավելի քան 10 մլրդ ռուբլու շին-
րանում: Բժշկական ինստիտուտի 110 երրորդ ուսանողական ջոկատի կազմում մտնելով մոնտաժային աշխատանք, որը մոտավոր
կուրսեցիներ ուսանողական շինարարական կոﬔրիտﬕությունը Վ. Ի. Լենինի անվամբ հաշվով կպահանջի 200.000 մարդ, որոշվեց,
ջոկատների կազմում որպես բժիշկներ ﬔկ- կոչելու 60-ամյակի պատվին ծավալված որ հայ ուսանողները այլևս չեն ﬔկնի ﬕու-
նեցին աշխատելու ﬔր հայրենիքի (խոս- սոցիալիստական մրցության ﬔջ՝ իրենց թենական կառույցներ:
քը ԽՍՀՄ-ի մասին է) տարբեր մարզերում: ավանդը ներդրեցին ընդհանուր պարտա-
Նրանցից 67-ը աշխատեցին Կոկչետավում, վորությամբ ստանձնած 60 ﬕլիոն ռուբլու Արթիկ ﬔկնած «Մխիթար Հերացի» շին-
Օրենբուրգի, Արխանգելսկի մարզերում, շինմոնտաժային աշխատանքների կատար- ջոկատի տղաները առանձին հոգածությամբ
Մարիական Ինքնավար Հանրապետությու- մանը: աշխատեցին մանկապարտեզներում: 4
նում, Պրիմորիեում, Գագարին քաղաքում, շվեդներ շինարարներ գեղեցիկ ու հարմա-
իսկ 43-ը՝ ﬔր հանրապետությունում: «Աշխատանքային ամառ-84»-ի իրակա- րավետ մանկապարտեզ են կառուցել 1 ամ-
Ընդարձակ հոդվածը 3-րդ քննաշրջանի նացնողներն աշխատեցին «Մխիթար Հե- սում, իսկ աշխատանքներում ընդգրկված
մասին ավարտվում է տղաների առաջար- րացի», «Մեդիկ 84» և «Ավանգարդ» ջո- ﬔր 3 ուսանողները մասնակցել են խաղահ-
կով, որպեսզի շինարարական ջոկատնե- կատների կազմում: րապարակի կառուցապատմանը:
րի աշխատանքի ավարտին ուսանողներին
ﬕ քանի օր շուտ տուն ուղարկեն, որպեսզի 1985 թվական 1990-1995թվականներ
շրջաններից եկածները հասցնեն կիսամյա- Աﬔն տարի երկրորդ կիսամյակի քննու- Տարիներ շարունակ կամավոր պարտա-
կը սկսելուց առաջ ﬕ քանի օր ապրել հարա- թյուններից հետո ուսանողները պատրաստ- դիր սկզբունքով էին հավաքագրում շինջո-
զատների հետ: վում են շինջոկատային աշխատանքնե- կատները: Ոմանց հաջողվում էր խույս տալ
րին: «Ուսանողական գարուն» փառատոնի զանազան բժշկական տեղեկանքներ ներ-
1978 թվական հոկտեմբեր օրերից ﬔկը նվիրվում է աշխատանքային կայացնելու ﬕջոցով, ոմանք էլ գնում էին
«Դեռևս մարտ ամսից կազմակերպչական քննաշրջանին: Նախապատրաստական աշ- ստիպված՝ թոշակից չզրկվելու, ինստիտու-
աշխատանքները սկսած Կամոյի անվան ջո- խատանքներին ակտիվորեն մասնակցում տից չհեռացվելու մտավախությունից ելնե-
կատը հունիսի վերջին արդեն Հյուսիսային են ջոկատների հրամանատարները, որոնց լով: Իսկ այսօր ուսանողությունը, օգտվելով
Սախալինի Նոգլիկ գյուղում էր: Առաջին իսկ ընտրությունը կատարվում է աﬔնախիստ վերակառուցման և դեմոկրատիայի ընձե-
հավաքում ջոկատը բաժանվեց 2 բրիգադ- պայմաններում: ռած հնարավորություններից, վերագտել է
ների, որոնց ﬕջև աշխատանքային գործու- իր կորցրած դեմքը և ձեռք է բերել պայքա-
նեության ընթացքում ծավալվեց սոցմրցութ- 1986 թվական րելու, սեփական իրավունքները պաշտպա-
յուն: Առանձին ուսանողներ մրցակիցներ Շինարարական ջոկատների ﬔկնարկը նելու ուժ: Ուսանողական կյանքի հետ կապ-
դարձան տարբեր մարզաձևերի առումով: ված շատ ու շատ հարցերի լուծողները հիմա
Բացի հիﬓական աշխատանքներից՝ ջո- տրվում էր հանրապետության հրապարա- իրենք են:
կատի մարտիկները իրականացնում էին կում: Հանրապետության շինարարական
ակտիվ հասարակական-քաղաքական աշ- ջոկատը, որը կրում էր Հայաստանի կոմու- 1994 թվական
խատանք: Ընդհանուր առմամբ ջոկատն աշ- նիստական կուսակցության 28-րդ համա- Տասնամյակներ շարունակ բժշկական ինս-
խատեց գերազանց և պլանով նախատես- գումարի անունը, բաղկացած էր շուրջ 12.000 տիտուտի ուսանողները ամռան աﬕսներին
ված 120.000 ռուբլու փոխարեն կատարեց հոգուց: հանրապետական շինարարական ջոկատ-
ավելի քան 200.000 ռուբլու շինմոնտաժային ների կազմում ﬔկնում էին Խորհրդային
աշխատանքներ: Այս ցուցանիշն էր, որ հնա- 1987 թվական Միության հեռավոր ծայրամասեր՝ մասնակ-
րավորություն տվեց ﬔր ջոկատին դառնալ Ավարտվեց ամառ-87-ը: Ինստիտուտի 320 ցելու գոﬔրի, մանկապարտեզների և բազ-
սոցմրցության հաղթող և արժանանալ բազ- ուսանողներ Միության 8 հասցեներով ﬔկ- մաթիվ այլ շինությունների կառուցմանը կամ
մաթիվ պատվոգրերի»,-իր հոդվածն ավար- նեցին աշխատանքային քննաշրջանի՝ կա- ճերմակ խալաթներ հագած՝ ամռան աﬕս-
տում է Կամոյի անվան ջոկատի հրամանա- տարելով 190.100 ռուբլու շինմոնտաժային ներին ﬕրգ ու լոլիկ վաճառում մայրաքաղա-
տար Հրանտ Ավալյանը: աշխատանքներ, պահածոյացրին 588լ կոմ- քի բնակչությանը: Այդ ողջ ժամանակաըն-
պոտ: Ուսանողական 5 ջոկատները հար- թացքում ինստիտուտի ղեկավարությունը
1983 թվական, մարտ վածային աշխատանքի 3 օրերի ընթացքում փորձում էր համոզել վերադաս կազմակեր-
«Հետևում ﬓաց մայրաքաղաք Երևանը: աշխատած գումարից 2.434 ռուբլի տրամադ- պություններին, որ ավելի նպատահակա-
Ավտոբուսը նորակառույց Երևան-Մասիս րեցին զարգացող երկրների, Գագարին քա- հարմար է ապագա բժիշկների ամառային
մայրուղով ﬔզ տանում է Մասիս ավան, որի ղաքի շինարարության, գիշերօթիկ դպրոցի արձակուրդը օգտագործել՝ գոնե մասնա-
պահածոների գործարանում ﬔզ սպասում ֆոնդերին, 853 ռուբլի Կամո քաղաքի, 95.000 գիտական խորացմանը նպաստող աշխա-
են: ռուբլի Կիրովի մարզի մանկատների երե- տանքներում նրանց ներգրավելով: Վերջա-
Շատերս առաջին անգամ էինք լինում ար- խաներին, 55 ռուբլի Աֆղանստանի երեխա- պես փոխվեցին ժամանակները, փոխվեց
տադրական ձեռնարկությունում, որտեղ ﬔզ ներին: նաև վերաբերմունքը չափազանց կարևոր
համար աﬔն ինչ հետաքրքիր էր, թեև առա- այս հարցի ուղղությամբ: Եվրոպական
ջին օրերին գրեթե բոլորս էլ դժվարանում 1988 թվական երկրների բժշկական ԲՈւՀ-երի՝ հիվանդ-
էինք: Նշեմ, որ օրերը շինջոկատում անցնում 88-ի աշխատանքային հասցեները՝ Իր- ների խնամքի կազմակերպման բազմամյա
էին շատ ուրախ, քանի որ ﬔզ հետ էին նաև կուտսկ, Տոմսկ, Տյուﬔն, Կիրով, Գագա- փորձից ելնելով՝ ﬔր ինստիտուտում այդ
մանկավարժական ինստիտուտի ուսանո- րին, Գոﬔլ, Կրասնոյարսկ, Վոլգոգրադ, ուղղությամբ առաջին քայլերն են կատար-
ղուհիները, ում հետ կազմակերպում էինք Հոկտեմբերյան, Էջﬕածին, Այրում, Արտա- վում: Որոշվեց այս ուսուﬓական տարում
հետաքրքիր ﬕջոցառուﬓեր: Մեր խմբի շատ, Երևան, Մասիս, Մեղրի, Նոյեմբերյան, այդ ծրագիրն իրականացնել բուժական,
տղաները մասնակցում էին Իջևան-Հրազ- Ապարան, Կրասնոսելսկ, Թումանյան: մանկաբուժական, ստոմատոլոգիական,
դան երկաթգծի շինարարությանը»,- իր հոդ- սանիտարահիգիենիկ ֆակուլտետների 2-րդ
վածն ավարտում է Գայանե Սիմոնյանը: … Հետո իմացանք, որ Երևանի բժշկական կուրսերի ուսանողների ուժերով: Այս պրակ-
ինստիտուտի ավելի քանի 800 ուսանողներ տիկան կանցկացվի 2 փուլով, որի ընթաց-
1984թվական ահեղ արհավիրքի հենց առաջին օրերին քում ուսանողները շաբաթական առնվազն
Մայրաքաղաքի գլխավոր հրապարա- ապացուցել են, որ իզուր չեն ընտրել աﬔնա- 1 անգամ պետք է այցելեն իրենց խնամքին
մարդասիրական մասնագիտությունը: հանձնված հիվանդներին, ﬕայնակ ծերե-
կում «Աշխատանքային ամռան» ﬔկնարկը րին, հաշմանդամ երեխաներին: Առավել
տրվեց 20-րդ անգամ: 1989 թվական ակտիվ և բարեխիղճ ուսանողները կարժա-
Առաջին անգամ ուսանողական շինարա- նանան նյութական խրախուսանքի, և նման
«Ամառ-84-ի» արդյունքների ամփոփումը րական ջոկատները չեն ﬔկնի հանրապե- աշխատանքի փորձ ունեցողների համար
ցույց տվեց, որ ամառային աշխատանքա- տությունից դուրս աշխատելու: Նրանք կաշ- հնարավորություն կստեղծվի համանման
յին օրերը ﬔր ինստիտուտի շինջոկատների խատեն Հայաստանի սահմաններում: ծրագրերի մասնակցել արտերկրում:
համար եղել է արդյունավետ աշխատանքի Երկրաշարժից տուժած շրջաններում
շրջան: Ինստիտուտի ուսանողների 200 հո- ուսանողական ջոկատների աշխատանքի
գիանոց բուժակների խումբը աշխատեց շի- կազմակերպման հարցերին էր նվիրված
22 ԱՊԱԳԱ ԲԺԻՇԿ Հունվար-փետրվար 2015 N 19-20 (1330-1331)
ԵՐԲ ՔՈ ԴԱՍԱԽՈՍՆԵՐԸ ՔՈ ՏԱՐԻՔԻՆ ԷԻՆ...
Ես 3-4 տարի ղեկավարել եմ հա- խատանքներին՝ որպես հրամանատար: կորցնում էին շատ բան: Այդ քննաշրջա-
մալսարանի ԼԿԵՄ կոﬕտեի (դա Հիշում եմ, որ այդ օրը երեկոյան 3-րդ նը երբեﬓ ավարտվում էր նաև ամուսնու-
համապատասխանում է այսօրվա հերթի աշխատանքի էինք, իսկ հաջորդ թյուններով: Իմ կուրսում նույնպես եղավ
ուսանողական խորհրդարանին) աշխա- օրը պետք է լիներ նշանադրությունս: այդպիսի ﬕ դեպք. 4 տարի իրար հետ
տանքները՝ լինելով ԼԿԵՄ կոﬕտեի քար- Առավոտյան եկան և ինձ տուն բերեցին: սովորելով՝ չէին նկատել իրար, սակայն
տուղար: Այդ ընթացքում 4 անգամ եղել եմ Ես եկա տուն, հազիվ հասցրեցի քնել ﬕ շինջոկատում անցկացրած օրերը նրանց
շինջոկատում, որից 2 անգամ եղել եմ շի- 2 ժամ՝ ﬕնչ հյուրերը կհավաքվեին: Ես իմ ավելի մտերմացրին, զգացմունքներ առա-
նարարական ջոկատի մարտիկ, 2 անգամ՝ նշանադրությանը մասնակցեցի ﬕ փոքր ջացան և, նրանք ամուսնացան:
որպես ջոկատի հրամանատար: Ընդ որում կիսաքնած վիճակում և արարողությու-
ﬔկ անգամ եղել եմ լոկալ ջոկատի հրա- նից հետո, երեկոյան նորից վերադարձա Վերջերս ﬔնք տոնեցինք շինարարա-
մանատար, իսկ երկրորդ անգամ ամբողջ Հոկտեմբերյան, քանի որ նորից 3-րդ հեր- կան ջոկատների 50-ամյակը, որը նշվեց
տարածաշրջանի ջոկատների հրամա- թի աշխատանքներին պետք է մասնակ- ﬔծ հանդիսությամբ: Այն կազմակեր-
նատար: Այդ տարիների շինարարական ցեի: Ես չէի ցանկանում բացակայել նույ- պել էին Հայաստանի Հանրապետության
ջոկատի աշխատանքների հետ կապված նիսկ ﬔկ օրով, քանի որ ինձ իսկապես նախկին ԼԿԵՄ կենտրոնական կոﬕտեն
ես ունեմ ﬕայն լավ հիշողություններ: Շա- շատ պատասխանատու աշխատանք էր և բոլոր ջոկատների կոﬕսարները: Շատ
տերը, այդ թվում նաև ես, այնտեղ սովո- հանձնարարված: հետաքրքիր հանդիպում էր կազմակերպ-
րեցինք ճաշ պատրաստել, քանի որ աﬔն ված, քանի որ այնտեղ տեսանք ﬔր հին
ինչը ﬔնք էինք անում՝ թե մաքրություն Շինջոկատի աշխատանքներին մասնակ- ընկերներին, բոլորս փոխվել էինք, մար-
պահպանելը, թե ուտելիք պատրաստելը: ցելը կամավոր-պարտադիր սկզբունքով դիկ կիսվեցին իրենց հիշողություններով:
Եվ դա անում էինք ﬔծ սիրով: Առաջին ան- էր, սակայն կամավորության մասն ավելի Այդ օրը հատուկ նշվեց այն մասին, որ
գամ շինարարական ջոկատում ես ստացա շատ էր: Իհարկե, ցանկալի էր, որ բոլորը բժշկական ինստիտուտը շատ լուրջ աշխա-
իմ առաջին աշխատավարձը: Մինչև հիմա մասնակցեին, սակայն գտնվում էին ուսա- տանք էր կատարում և ﬔծ պատասխա-
իմ ծնողները ինձ հիշեցնում են այն նվերի նողներ, ովքեր այս կամ այն պատճառով նատվություն էր դրված ﬔր ուսանողների
մասին, որը ես գնեցի նրանց համար այդ հրաժարվում էին: Քանի որ դա կոչվում էր և դասախոսական կազﬕ վրա:
աշխատավարձով: Նրանք ﬕնչև հիմա 3-րդ՝ աշխատանքային կիսամյակ, այսպես
այն պահում են: կոչված՝ «3-րդ քննաշրջան», ուսանողների ԼԱՐԻՍԱ ԱՎԵՏԻՍՅԱՆ
մոտավորապես 70-80 տոկոսը մասնակ-
Ես վերջին կուրսում էի, երբ չորրորդ ցում էր այդ աշխատանքներին: Սակայն ԵՊԲՀ հիգիենայի և էկոլոգիայի
անգամ մասնակցում էի շինջոկատի աշ- կցանկանայի նշել, որ խուսափողները
ամբիոնի վարիչ, սման որակի
գնահատման և վերահսկման
կենտրոնի ղեկավար, պրոֆեսոր
Առաջին անգամ ես մասնակցել եմ շինջոկատի աշխատանքնե- տարբեր ﬕջոցառ ﬓեր, որտեղ հավաքվ մ էին տարբեր հան-
րին 1977-ին, Հոկտեմբերյանի պահածոների գործարան մ: Այդ րապետ թյ ններից եկած երիտասարդները: Դա լավ առիթ էր
ժամանակ ես զոնալ հրամանատարն էի, իսկ գլխավոր ինժեները լավ ընկերներ ձեռք բերել , բարեկամանալ համար, ն յնիսկ
ամբիոնի դասախոս Աշոտ Խաչիկի Հակոբյանն էր: Այսինքն՝ եղել են դեպքեր, երբ ամ սն թյ ններ են եղել:
տարբեր ԲՈւՀ-երի ջոկատները հավաքվ մ էին ﬕ վայր մ, իսկ
պատասխանատ ն ﬕ հոգի էր դառն մ: Մենք աշխատ մ էինք 3 անգամ գնացել եմ Լեհաստան: Ձմռանը գն մ էինք պայմա-
3-4 աﬕս, 1 աﬕսն աշխատ մ էինք հերթափոխով, այն հետև նագրեր կապ մ, իսկ ամռանը ջոկատներն էինք տան մ: Արտա-
գն մ էինք տ ն՝ հանգստանալ , և գալիս էր հաջորդ հերթափո- սահմանյան գործ նե թյ նը 1 ամսով էր:
խը: Այնպես էր լին մ, որ գործը շար նակվ մ էր նաև սեպտեմ-
բեր-հոկտեմբեր աﬕսներին: Այդ աﬕսներին ﬔր ԲՈւՀ-ի սա- Արտասահմանից ն յնպես գալիս էին շինարարական ջոկատ-
նողները չէին մասնակց մ, կային այլ ԲՈւՀ-երից, հիﬓական մ ներ ﬔզ մոտ աշխատել , հատկապես երկրաշարժի տարիներին
նրանք ﬔծ օգն թյ ն ց ցաբերեցին ﬔզ:
ս ﬓարաններից: Դա կապված էր սեզոնային բերքահավաքի
հետ, ջոկատներ մ ընդգրկվ մ էին աղջիկներ և տղաներ և ﬓ մ Այդ տարիներին ﬔնք շատ բան սովորեցինք տարբեր ազգերի
էին ﬕնչև բերքահավաքի ավարտը: Հիմա այդպիսի բան չկա, հետ շփվելով, որը ﬔծ հնարավոր թյ ն էր տալիս՝ ծանոթանա-
իհարկե, այժմ այս աﬔնը ավելի շատ կամավոր սկզբ նքի վրա լ նրանց մշակ յթին, նիստ կացին: Աշխատել եմ հիանալի
է հիﬓված: մարդկանց հետ, ովքեր գնահատել են ﬔր աշխատանքը:
Աշխատանքը շինջոկատ մ վճարովի էր, ըստ կատարողակա- Մեր ԲՈւՀ-ը հիﬓական մ բոլոր ջոկատներին ֆելդշեր էր տա-
նի՝ սանողները վարձատրվ մ էին: Պահածոների գործարա- լիս երրորդ և չորրորդ կ րսի սանողներից, իսկ զոնալ հրամա-
ն մ աշխատ մ էին 3 հերթով, և երկրորդ կ րսերի սանողնե- նատար թյ նը ներ իր գլխավոր բժիշկը, ով կարգավոր մ էր
րը, ովքեր դեռևս շատ երիտասարդ էին, նեղվ մ էին հատկապես աշխատանքի ընթացքը, մատակարար մ էր դեղորայք և այլն:
3-րդ հերթից՝ գիշերային հերթափոխից, քանի որ աշխատանքը
շատ ծանր էր, և նրանք հոգն մ էին: ԱԼԲԵՐՏ ՄՈՎՍԵՍՅԱՆ
Գնացել եմ նաև Տյ ﬔնի ԵՊԲՀ ֆիզիկական դաստիարակ թյան
մարզ, որտեղ 1.400-1.500 ամբիոնի վարիչ, դոցենտ
հոգ ց ﬕացյալ ջոկատ էր
կազմվ մ տարբեր ԲՈւՀ-
երից: Մենք այնտեղ -
նեինք 2 ջոկատ: Երբ սեպ-
տեմբերին վերադարձանք,
շատերը պարգևատրվե-
ցին իրենց բարեխիղճ աշ-
խատանքի համար:
Տյ ﬔնից հետո գնացել
եմ Հարավային Սախա-
լին, որտեղ կար 3 ջոկատ
ﬔր ԲՈւՀ-ից: Այնտեղ
ﬓ մ էինք 2 աﬕս՝ առանց
հերթափոխի: Դրանից 1
տարի հետո գնացել եմ
Մարիական Հանրապե-
տ թյան Յոշկար-Օլա քա-
ղաքը: Այնտեղ ն յնպես
զոնալ հրամանատարն էի:
Մենք կազմակերպ մ էինք
ԱՊԱԳԱ ԲԺԻՇԿ Հունվար-փետրվար 2015 N 19-20 (1330-1331) 23
ԳԱՐԵԳԻՆ ՆԺԴԵՀԻ
ԲԱՑ ՆԱՄԱԿԸ
ՄՏԱՎՈՐԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆԸ
Մի աշխատասեր և նյութական լի աղետալի է պարտված ժողովրդի 130
ապագայի համար այդքան ձիրքե- համար, քան նույնիսկ պատերազ-
րով օժտված ժողովուրդ, որ նյութա- մը: Պատմության ﬔջ քիչ են կոտո- Նժդեհի աս յթներից
կան բարիքներ կուտակել և ամբարել րածային ոչնչացուﬓերի դեպքերը, Ոմանք արևը ﬕայն խավարման
գիտի տարվա բոլոր եղանակների ﬕնչ հսկայական ժողովուրդներ ան- ժամանակ են նկատ մ:
համար, որ ծիծաղելի է համարում, նպաստ խաղաղության ﬔջ, առանց Չի կարելի օգնել այն ընկածին, եթե
եթե ﬔկը ամռանը ﬕայն արևի գե- արյունոտ հարվածների, անհետացել նրան պակաս մ է ինքնօգն թյամբ
ղեցկությամբ է հիանում և չի մտա- են դանդաղորեն: Դանդաղ ոչնչացու- ոտքի կանգնել կամքը:
ծում ձմռան մասին, զարմանալիորեն մը ﬕ խաղաղություն է ﬔզ համար, Երկ բան պետք է լցնի մարդ
իդեալիստ է դեպի խաղաղությունը, ինչն այսօր իշխում է Մերձավոր Արե- հոգին հիացմ նքով հարգանքով՝
աղոթում է նրա արևին և բնավ չի հա- վելքում: Թշնաﬕն հսկում է ոչ ﬕայն աստղալից երկինքը գլխի վերև մ և
վատում, թե պատերազﬕ ձﬔռ կա: գերեզմանացած Թրքահայաստանի, բարոյական օրենքը սրտի ﬔջ:
Սակայն պատերազմը գալիս է հակա- այլ Խորհրդային Հայաստանի խա- Շղթաների ﬔջ ծնվ մ, ապր մ և
ռակ ﬔր ցանկության, որովհետև հա- ղաղության վրա: Աﬔն րոպե նա կա- ﬔռն ՞մ ես, դ ես ﬔղավոր, որով-
կամարտության օրենքն է կառավա- րող է խանգարել այդ խաղաղությանը հետև թ յլ ես:
րում աշխարհը: Այս ճշմարտությունը և եթե ﬕնչև այժմ չփորձեց խանգա- Քրիստոնեական սիրո խորհ րդը
չի ուզում հասկանալ ﬔր ժողովուրդը, րել, նշանակում է, թե այդպես ավե- ամբողջ դարեր պատճառ է դարձել
դրա համար էլ խաղաղ տարիների լի նպաստավոր է իր քաղաքական ﬔր ժողովրդի անօրինական ողբեր-
քրտնաջան աշխատանքով կուտա- նպատակների համար: Բացի այդ գ թյան:
կած բարիքները պատերազﬕ օրե- դժբախտ պարագան՝ կան հոգեբա- Մի ժողով րդ, որի որդիները հա-
րին տալիս է թշնամուն, իսկ ինքն, նական և այլ կարգի պատճառներ, վասար չեն օրենքի և մահվան առջև`
իբրև մուրացկան, ծանրանում է որոնք ﬔզ ավելի հոռետես են դարձ- հաղթական հայրենիք չի նենա:
օտարների վրա: Մենք կուզեինք, որ րել դեպի ﬔր ժողովրդի ապագան: Կրոնների պես հայրենիքներն էլ
ﬔր ժողովուրդը ևս վերջապես ըմբռ- Նախ չափազանց նեղ և աղքատ է պահանջ մ են, որ իրենց սպասարկո-
ներ, թե խաղաղությունը հավերժա- ներկա Հայաստանը: Ինքնախա- ղի ձեռքերը լինեն տաք և մաքրամա-
կան չէ՝ այլ ժամանակավոր զինադա- բեություն է հուսալ, թե կովկասյան ք ր:
դար ﬕայն: Խաղաղությունը նույնիսկ յուրահատուկ պայմաններում, օտար Ապստամբ ժողովրդին ﬕայն Աստ-
նորմալ վիճակ չէ, խաղաղություն ազդեցության ներքո, շրջապատված ված կարող է հաղթել:
չկա ﬔր երկրագնդի վրա, չի կարող թշնաﬕ ժողովուրդներով, հայու- Այն օրվանից, երբ հայը վախենալ
լինել և մարդկային պատմության թյունը մշակութատնտեսական բար- սկսեց մահից, այն օրից օտարը թա-
ﬔջ: Պատերազմը ժողովուրդնե- գավաճում կունենա, քաղաքական գավորեց Հայաստան մ:
րի կյանքում անխուսափելի պահ է, ուժ կդառնա՝ պետություն կստեղծի: Եթե կյանքի նպատակը հաճ յքը
այն չի մղվում սոսկ գիտակցական Ներկա Հայաստանը կազմում է հա- համարեցիր, վախճանդ կոր ստն է:
հաշիﬖերի համար, այն մարդկա- զիվ 1/12-ը ﬔր պատմական հայրե- Ավելի լավ է հայ մարդը համր լինի,
յին բարեշրջման (էվոլյուցիա) աﬔ- նիքի: Դա հայրենիք չէ, այլ հայրենի քան օտարախոս:
նաբուռն արտահայտություններից անկյուն: Այժմ իր սահմաններում նա Հայրենիք ﬕ սպասեք օտարից և
ﬔկն է: Պատերազմը բնազդ է, այդ չի կարող տեղ տալ աշխարհասփյուռ, ճակատագրից, եթե դա ձեր արյ նով
է պատճառը, որ մարդիկ պատե- ցաք ու ցրիվ եղած հայրենազուրկ պաշտպանել չափ հայրենասեր չեք:
րազմում են համարյա ակամայից, հայության՝ գաղութահայության, որի Հայրենիքից զատ, հայրենիքից
դեմ գալով գիտակցության պահանջ- թափառիկ վիճակն աղետավոր է դ րս ինձ համար խաբ սիկ են բոլոր
ներին, բարոյական օրենքներին, և երկու տեսակետից. նախ որ նա են- դրախտները:
հետևանքներին գիտակցաբար անդ- թակա է ստույգ կորստյան, օրինակ՝
րադառնում հաշվեհարդարից, հաղ- Թուրքիայում կոտորածի, այլ վայրե-
թանակից կամ պարտությունից հետո: րում՝ խաղաղ բնաջնջուﬕ, ձուլուﬕ:
Խաղաղությունը օրվա մարդկության Հայրենի անկյուն և թափառական
համար ոչ այլ ինչ է, քան հոգնածութ- ժողովուրդ: Մի ճակատագիր, որ երկ-
յուն: Պարտված է այն ժողովուրդը, մտության և տատանուﬕ է մատնել
որը շուտ է հոգնում: Պատերազﬕ ﬔր ժողովրդին, այսինքն՝ ազգային
է ձգտում նա, ով կազդուրված է: հոռետեսության: Իսկ վայ այն ժո-
Պատերազմը կազդուրվածի, առողջի ղովրդին, որ վարակված է այս հի-
ցանկությունն է, ինչպես որ խաղա- վանդությամբ. այդպիսին կանգնած
ղությունը թույլի բաղձանքն է, հոգ- է գերեզմանի ափին: Չսարսափե՜նք,
նածի՝ երազը: Անշուշտ, խաղաղութ- բայց և առանց սին պատրանքնե-
յունը հոգնած ժողովուրդների համար րի և ավելորդ նախապաշարուﬓերի
բարիք կլիներ, եթե պատերազﬕց ընդունենք այդ դառնադառն ճշմար-
հաղթական դուրս եկածները խա- տությունը՝ ﬔր ապագան վտանգված
ղաղությունը չարաշահել չիմանային: է:
Խաղաղության չարաշահուﬓ ավե-
24 ԱՊԱԳԱ ԲԺԻՇԿ Հունվար-փետրվար 2015 N 19-20 (1330-1331)
2014-2015 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻ
ԵՊԲՀ ԼԱՎԱԳՈՒՅՆ ՄԱՐԶԻԿՆԵՐԸ
ԱՐՍԵՆ ՍԱՄՍՈՆԻ ՄԵՐԻ ՇԻՐԱԿԻ ՍԻՄՈՆ ՀԱՅԿԻ
ՄԽԻԹԱՐՅԱՆ ՄԿՐՏՉՅԱՆ ՍԵՎՈՅԱՆ
Ստոմատոլոգիական ֆակուլ- Ստոմատոլոգիական ֆա- Ստոմատոլոգիական ֆակուլ-
տետի կլինօրդինատոր: 2008-ից կուլտետի կլինօրդինատոր: տետի 680-1 խմբի ուսանող: 2009-ից
ԵՊԲՀ լողի հավաքականի ան- ԵՊԲՀ վոլեյբոլի հավաքականի ան-
դամ: 2008-ին ՀՀ լողի չեմպիոն 2008-ից ԵՊԲՀ լողի հավաքա- դամ: 2011-ին ԵՊԲՀ առաջնության
կրոլ լողաոճում: 2008-14թթ. ՀՀ և կանի անդամ: 2008-ին ՀՀ լո- հաղթող, ՀՀ վոլեյբոլի ֆեդերացիայի
ﬕջբուհական մրցաշարերի մաս- ղի չեմպիոն դելֆին լողաոճում: նախագահի գավաթի գավաթակիր:
նակից և բազմակի արծաթե և 2008-14թթ. ՀՀ և ﬕջբուհական 2009-14թթ. ՀՀ և ﬕջբուհական մրցա-
բրոնզե ﬔդալակիր: մրցաշարերի մասնակից և շարերի մասնակից և մրցանակա-
բազմակի մրցանակակիր: կիր: 2012-14թթ. ԵՊԲՀ բազկամարտի
մրցաշարերի հաղթող:
ՍՄԲԱՏ ԱՇՈՏԻ ՏԱԹԵՎԻԿ ԿՈՆՍՏԱՆՏԻՆ
ՄԽԻԹԱՐՅԱՆ ՀՐԱՉՅԱՅԻ ԹՈՐՈՍԻ
ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆ
ՄԱԿԱՐՅԱՆ
Ընդհանուր բժշկության ֆակուլտե- Ընդհանուր բժշկության ֆա-
տի գերազանցիկ ուսանող (722 խումբ): կուլտետի 325 խմբի ուսանողուհի: Ընդհանուր բժշկության ֆակուլ-
2009-ից ԵՊԲՀ ֆուտբոլի հավաքա- 2013-ից ԵՊԲՀ բասկետբոլի հա- տետի 722 խմբի ուսանող: 2010-ից
կանի անդամ: ԵՊԲՀ ﬕջֆակուլտե- վաքականի անդամ: 2013-15թթ. ԵՊԲՀ ֆուտբոլի հավաքականի ան-
տային առաջնությունների բազմակի ՀՀ ﬕջբուհական մրցաշարե- դամ: 2009-15թթ. ԵՊԲՀ ﬕջֆակուլ-
հաղթող: ՀՀ ﬕջբուհական ֆուտբոլի րի մասնակից և մրցանակա- տետային առաջնությունների բազ-
մրցաշարերի մասնակից և մրցանա- կիր: 2015-ին Հայ-ռուսական մակի հաղթող: ՀՀ ﬕջբուհական
կակիր: 2014-ին Իրանի դեսպանատան (Սլավոնական) համալսարանի ֆուտբոլի մրցաշարերի մասնակից
ֆուտբոլային մրցաշարի արծաթե ﬔ- ﬕջբուհական մարզամշակութա- և մրցանակակիր: 2014-ին Իրանի
դալակիր: 2014-ին UNHCR-ի արծաթե յին առաջնության բրոնզե ﬔդա- դեսպանատան ֆուտբոլային մրցա-
ﬔդալակիր: 2015-ին ﬕջբուհական ու- լակիր: 2015-ին սթրիթբոլի ՀՀ շարի արծաթե ﬔդալակիր: 2014-
նիվերսիադայի ֆուտզալի առաջնու- ուսանողական առաջնության ին UNHCR-ի արծաթե ﬔդալակիր:
թյան ոսկե ﬔդալակիր: չեմպիոն: 2015-ին ﬕջբուհական ունիվերսիա-
դայի ֆուտզալի առաջնության ոսկե
ﬔդալակիր:
Նոր թյ ններ վոլեյբոլ մարզաձևից
ԴԱՍԱԽՈՍԱԿԱՆ ԳԱՎԱԹ -2016
2016-ի հունվարի 25-29-ը Հայաստա- Երևանի պետական մանկավարժա- սախոսական անձնակազﬓ էլ մոտ
նի պետական տնտեսագիտական կան համալսարանի մարզադահլի- ապագայում կունենա այդպիսի
համալսարանի մարզադահլիճում ճում անային ﬖասվածք ստացավ հնարավորություն: Կարևորը ﬔր
տեղի ունեցավ արդեն ավանդական Ա. Վարդանյանը: Եղան նաև ուրիշ թիմում տիրող սպորտային կամքն
դարձած «Դասախոսական գավաթ պատճառներ, երբ կար մասնակցու- էր, երբ հաշվի չառնելով տարիքն ու
-2016» ՀՀ ԲՈւՀ-երի առաջնություն թյան ցանկություն, բայց չկարողացան կոչուﬓերը, ﬔր թիﬕ խաղացող-
3 սպորտաձևից՝ վոլեյբոլ, հրաձ- ինչ-ինչ պատճառներով: Մեր թիմը ները, երիտասարդներին չզիջելով,
գություն և սեղանի թենիս: Միջո- ուներ ևս ﬔկ շատ կարևոր խնդիր՝ պայքարում էին ﬕավորների հա-
ցառմանը ակտիվ մասնակցություն ﬔր դահլիճի անﬗիթար վիճակը մար:
ունեցավ նաև ﬔր համալսարանի թույլ չտվեց լավագույն ձևով ներկա-
դասախոսական թիմը: Համաձայն յանալ խաղերին: Ինչևէ՝ մրցաշարն Մրցաշարը դարձել է ավանդա-
կանոնակարգի՝ մրցուﬓերին կարող անցավ բարձր մակարդակով, մաս- կան, դա նշանակում է, որ ﬔր թի-
էին մասնակցել նաև 2 ուսանողուհի նակցում էին ՀՀ 8 ԲՈւՀ-երի հավա- մը պատրաստ կլինի հաջորդ տարի
համալսարանից (վոլեյբոլ), իսկ թի- քական թիﬔր, նկատվում էր սպոր- ևս մասնակցել առաջնությունների:
ﬔրի կազմում էին՝ 5 տղամարդ, 1 տային առողջ պայքար աﬔն գնդակի Սիրով հրավիրում ենք բոլոր ցան-
կին: Մրցաշարում չէր թույլատրվում և ﬕավորի համար: Մրցավարական կացողներին ﬕանալ ﬔր թիﬕն:
պրոֆեսիոնալ վոլեյբոլիստների մաս- կողﬓ ապահովել էր Հայաստա- Շնորհակալություն ենք հայտնում
նակցությունը, ուստի ﬔր թիմը ﬕան- նի վոլեյբոլի ֆեդերացիան՝ ի դեմս ﬔր բոլոր թիմակիցներին և աջա-
գաﬕց զրկվեց վոլեյբոլիստի աջակ- գլխավոր քարտուղար Կարեն Աս- կիցներին:
մարյանի: Բոլոր թիﬔրը տրամադր-
ցությունից: Թիﬕ կազմում էին ﬔր ված էին մարտական, կար հստակ ՆԱՐԵԿ ՇԻՐԻՆՅԱՆ
համալսարանի ուսանողության համագործակցություն խաղացողնե- ԵՊԲՀ ֆիզդաստիարակության
կողﬕց հարգանք և սեր վայելող րի ﬕջև: Ինչպես հետո թիﬔրից նշե-
դասախոսներ Աշոտ Խաչիկի Հա- ցին, շաբաթը 2 անգամ նրանք դասա- ամբիոնի դասախոս,
կոբյանը, Վաչագան Հրանտի Թո- խոսներով հավաքվում են և վոլեյբոլ ﬕջազգային կարգի մրցավար
րոսյանը, Արամ Իլյայի Խառատյա- խաղում: Հուսանք՝ ﬔր ԲՈւՀ-ի դա-
նը, Արտեմ Սերգեյի Գրիգորյանը, վոլեյբոլ մարզաձևից
Դավիթ Մհերի Ղազարյանը, Ոսկե-
հատ Ռուբենի Մկրտումյանը, ﬔր
երկրորդ կուրսի ուսանողուհիներ
Վիկտորյա Նազարյանը և Ամալյա
Անդրյանը: Թիﬕ մարզիչն էր Նա-
րեկ Ռաֆայելի Շիրինյանը: Հավա-
քական թիﬔրի պատասխանատուն
և, կարելի է ասել, թիﬔրի գլխավոր
մարզիչը ֆիզդաստիարակության
ամբիոնի վարիչ Ալբերտ Կարապե-
տի Մովսեսյանն էր: Նշեմ, որ ﬔր
թիմը մասնակցեց ոչ լիարժեք կազ-
մով, քանի որ կար նախնական հա-
մաձայնություն նաև ﬔր մյուս դա-
սախոսների հետ՝ Գալուստ Միշայի
Թումասյան, Անդրանիկ Ալբերտի
Վարդանյան, սակայն մրցուﬓերի
նախօրյակին չար կատակ խաղաց
գրիպը, իսկ ընկերական խաղում
Նոր թյ ններ
բասկետբոլ
մարզաձևից
ՆՎԱՃԵՑԻՆ
ԲՐՈՆԶԵ ՄԵԴԱԼՆԵՐ
Ավարտվեցին 16-րդ ուսանողական մարզական խա- կան փորձն ու բարձր սպորտային վարպետությու-
ղերի ծրագրով անցկացվող տղաների բասկետբոլի նը նպաստեցին երիտասարդների հետ մարտական,
առաջնության մրցուﬓերը, որին մասնակցում էր նաև ամուր կոլեկտիվի ստեղծմանը:
ﬔր ԲՈւՀ-ի բասկետբոլի հավաքական թիմը, որը նա- Հաջող հանդես եկան նաև ուսանող մարզիկներ
խորդ մրցաշարերում բազﬕցս գրավել է մրցանակա- Հեքիմյան Արամը (375), Աղնանյան-Ասլանյան Սերոն
յին տեղեր և իր գեղեցիկ ու արդյունավետ խաղով ար- (234), Գոջակյան Հովիկը (178), Կեուչկերյան Ռազﬕկը
ժանացել հանդիսատեսի համակրանքին: (178), Չեխերդեմյան Ալաին (178), Առուշանյան Դավիթը
Ի տարբերություն նախորդ տարիների՝ այս տարվա (178):
մրցուﬓերն անցան 2 մրցափուլով՝ գարուն և աշուն: Թիﬓ իր շնորհակալությունն է հայտնում ֆիզ-
Այսինքն թիﬔրը ﬕմյանց հանդիպեցին 2 անգամ: դաստիարակության ամբիոնի վարիչ, դոցենտ Ա.
Մեր թիﬓ ունեցավ 1 հաղթանակ և 1 պարտություն Մովսեսյանին և ուսանողական խորհրդարանին՝
ԵՊՀ-ի թիﬕց, կրկնակի հաղթեց Երևանի պոլիտեխ- իրենց նկատմամբ ցուցաբերած ուշադիր վերաբեր-
նիկ, տնտեսագիտական, աﬔրիկյան համալսարան- մունքի համար:
ների թիﬔրին և ﬕայն չնչին ﬕավորների տարբերու- Շնորհավորում ենք ﬔր տղաներին և ցանկանում, որ
թյամբ պարտվելով Երևանի ֆիզիկական կուլտուրայի նրանք հետագայում հասնեն ավելի բարձր արդյունք-
ինստիտուտի և Գյումրիի հավաքական թիﬔրին՝ գրա- ների:
վեց 3-րդ մրցանակային տեղը՝ արժանանալով բրոնզե
ﬔդալների և դիպլոﬓերի (պատվոգրերի): ՌԱՖԱՅԵԼ ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ
Գովեստի խոսքեր պետք է ասել հատկապես թիﬕ վե- ԵՊԲՀ ֆիզդաստիարակության
տերաններ՝ Համբարձումյան Ռուբենի (մագիստ. 1-ին),
Արփաջյան Մելքոնի (կլինիկական օրդինատոր, 1-ին), ամբիոնի ավագ դասախոս,
Վասիլյան Գևորգի (442խ.) հասցեին, ում մրցակցա- թիﬕ մարզիչ
ՀՀ առողջապահության նախարար Արﬔն
Մուրադյանի նախաձեռնությամբ իրականացվող
«Կոչումով բժիշկ» նախագծի այս անդրադարձը
նվիրված է Զոհրաբյանների ընտանիքին:
Զոհրաբյանների բժշկական առաջին ճյուղի ներկայացուցիչը Գևորգ
Զոհրաբյանն է: Ընդաﬔնը ﬔկ տարվա աշխատանքի արդյունքում նրան հա-
ջողվում է ձեռք բերել հմուտ բժշկի հեղինակություն: Որպես քիթ-կոկորդ-ա-
կանջաբան հրավիրվելով աշխատանքի Երևանի 2-րդ հիվանդանոցում՝ նա
դառնում է ﬔր երկրի լարինգիոլոգիայի հիﬓադիրներից ﬔկը: Այնուհետև
բժշկին վստահում են արդեն 3-րդ հիվանդանոցի իր իսկ հիﬓադրած քիթ-կո-
կորդ-ականջաբանության բաժանմունքի վարիչի պաշտոնը, որը նա զբաղեց-
նում էր ﬕնչև 72 տարեկանը:
Պրակտիկ գործունեությանը զուգահեռ Զոհրաբյանը քայլեր էր անում նաև
գիտության ﬔջ, զբաղվում գիտական աշխատանքով: Նա հեղինակել է 25 հե-
տազոտություն:
Մասնագիտությամբ բժիշկ է եղել նաև Գևորգ Զոհրաբյանի կինը՝ Ելենա
Ավագյանը: Նրան էր վստահվել մայրաքաղաքի 4-րդ մանկական պոլիկլի-
նիկայի գլխավոր բժշկի պաշտոնը: Հաջորդիվ նա մասնագիտական գոր-
ծունեությունը շարունակել է 8-րդ մանկական պոլիկլինիկայում, որը ևս ﬔծ
նվիրվածությամբ ղեկավարել է ﬕնչև 78 տարեկանը: Մասնագիտական կա-
րողություններով աչքի ընկնող բժշկական այս զույգն ունենում է չորս երեխա:
Բժշկուհի կնոջ՝ Ելենա Ավագյանի հետ ﬕասին Գևորգ Զոհրաբյանը դաստիա-
րակել և բժշկի մասնագիտությունը փոխանցել է չորս զավակներից երկուսին:
Ավագ որդին՝ Յուրին, ուրոլոգ է, Հովհաննեսը՝ մանկական սրտաբան: Եղ-
բայրները բժշկական գիտությունների թեկնածու են, դոցենտ, Ռուսաստանի
բնական գիտությունների ակադեﬕայի հայաստանյան մասնաճյուղի իսկա-
կան անդամ: Յուրի Զոհրաբյանը նաև վերոնշյալ կառույցի փոխնախագահն է:
«Բժշկականի չորրորդ կուրս էի տեղափոխվել, երբ հրամանագրվեցի որպես
3-րդ հիվանդանոցի ֆելդշեր՝ Հայաստանում նոր բացված ուրոլոգիական բա-
ժանմունքում, որը ղեկավարում էր հանրաճանաչ մասնագետ Ավետիք Միդոյանը: Հենց նրա
շնորհիվ սիրեցի այս մասնագիտությունը: Այնուհետև գործուղվեցի Կամո»,- հիշում է Յուրի
Զոհրաբյանը:
Հինգ շրջանների ուրոլոգիական ծառայությունը ինքնուրույն ղեկավարելը հեշտ աշխատանք
չէր, սակայն հենց այդ ժամանակահատվածում նա հմտացավ, ձեռք բերեց գիտելիքների ﬔծ
պաշար: Այդ տարիներին մարզում աշխատելը պատվաբեր էր սկսնակ բժշկի համար: Յուրի
Զոհրաբյանը ԲՈւՀ-ն ավարտելուց հետո աշխատանքի է անցնում Ախթայում:
Հաջորդիվ Յ. Զոհրաբյանն աշխատանքի է անցնում մայրաքաղաքի 3-րդ հիվանդանոցում կամ
ինչպես ինքն է բնորոշում «իր հայրական օջախում»՝ որպես բժիշկ-օրդինատոր:
Նա մրցույթով ասիստենտ է ընտրվում այն ժամանակվա բժիշկների կատարելագործման
ինստիտուտի ուրոլոգիայի ամբիոնում՝ զուգահեռ աշխատելով նաև 1-ին հիվանդանոցում:
Թեկնածուական թեզը Յուրի Զոհրաբյանը պաշտպանել է Լենինգրադում, ապա անցել դասա-
խոսական աշխատանքի՝ ստանալով նաև դոկտորի կոչում:
Այնուհետև անվանի մասնագետը հրավիրվում է բժշկական համալսարան՝ ստանձնելով ուրո-
լոգիայի ամբիոնի վարիչի պարտականությունները: Այդ ամբիոնի բազան «Արﬔնիա» բժշկա-
կան կենտրոնի ուրոլոգիական կլինիկան էր, որի ղեկավարումը նույնպես վստահված էր Յուրի
Զոհրաբյանին: Հենց այստեղ է ճանաչված ուրոլոգին հաջողվում ﬔր երկրում ներդնել աշխարհի
առաջատար փորձը, կիրառել նորարարությունները, համագործակցել արտերկրի հեղինակա-
վոր բժշկական կենտրոնների հետ:
Դրանից է ներﬕզուկային մասնատման նոր ﬔթոդը, որ հայ մասնագետներին փոխանցվել է
ԱՄՆ-ում բնակվող անվանի ուրոլոգ, բարերար Կարո Դերձակյանից, մասնավորապես՝ հայրե-
նիք նրա այցելությունների շնորհիվ: Այս ﬔթոդը, որը կիրառվում է Հայաստանի ﬕ քանի կլինի-
կաներում, բացառում է երկրորդ վիրահատությունը տղամարդու ﬕզապարկի քարերի, ուռուցք-
ների և շագանակագեղձի՝ ադենոմայի ժամանակ: Կլինիկական գործունեությանը զուգահեռ՝ նա
աշխատել է նաև գիտահետազոտական ոլորտում՝ կարողանալով հաջողությամբ համատեղել
կլինիկական և գիտահետազոտական գործունեությունը և հեղինակելով ավելի քան 100 գիտա-
կան աշխատություն:
«Իմ հիշողության ﬔջ վառ է ﬓացել ﬕ դրվագ, երբ կլինիկա բերեցին 17-ամյա ﬕ պատանու,
որի ամորձիները տեղում չէին, այսինքն կյանքի ու մահվան սահմանագծում էր, արյունը չէր մա-
կարդվոմ: Տղան 80 օր պառկեց, 10 լիտր արյուն ներարկեցին և փրկեցին: Հետագայում մտեր-
28 ԱՊԱԳԱ ԲԺԻՇԿ Հունվար-փետրվար 2015 N 19-20 (1330-1331)
մացանք, ես դարձա նրա հարսանիքի քավորը»,- հիշում 29
է բժիշկը:
Ռուսաստանի բնական գիտությունների ակադեﬕայի
Հայաստանի մասնաճյուղի փոխնախագահը եռանդուն
գործունեության համար արժանացել է ակադեﬕայի
սահմանած «Գիտության և արվեստի ասպետ» կոչմանը
և պարգևատրվել է Գեորգի Հաղթաբերի դիմանկարով
արծաթե շքանշանով:
Պատահական չէ, որ Հայկական ուրոլոգիական ասո-
ցիացիայի 15-րդ տարեկան համագումարը նվիրված էր
Յուրի Զոհրաբյանի 75-ամյա հոբելյանին: Գործընկերները
նրան բնորոշում են որպես ուրոլոգիայի հիﬓադիր, փոր-
ձառու մանկավարժ, ականավոր ղեկավար և լավ մարդ:
Հենց այս ﬕջոցառման ընթացքում նրան փոխանցվեց
նաև «Ուրոլոգիայի նահապետ» պատվավոր կոչումը:
Բազմաթիվ բարձր պարգևների կողքին «Ուրոլոգիա-
յի կենտրոն» ՓԲԸ-ի գիտապրակտիկ ղեկավար, բժշկական գիտությունների թեկ-
նածու, դոցենտ Յուրի Զոհրաբյանի հարուստ դարանում առանձնանում է 2013-ին
Հայաստանի Հանրապետության նախագահ Սերժ Սարգսյանի կողﬕց հանրապե-
տության տոնի առթիվ իրեն շնորհված «Մխիթար Հերացի» ﬔդալը:
Յուրի Զոհրաբյանի կինը՝ Իննա Մարտիրոսյանը, ավագ գիտաշխատող է, աշխա-
տել է արյան փոխներարկման ինստիտուտի իմունոլոգիայի լաբորատորիայում: Նա
28 տարվա աշխատանքային գործունեության ընթացքում հեղինակել է ավելի քան
100 հոդվածներ:
«Այն հանգամանքը, որ ես և կինս բժիշկներ ենք, իրար հասկանում ենք կես խոս-
քից: Այսպես ավելի հետաքրքիր է, քանի որ կարողանում ենք ﬕմյանց արժեքավոր
խորհուրդներ տալ»,- նկատում է Յուրի Զոհրաբյանը:
Իննա Մարտիրոսյանը ևս բժշկական վառ ընտանիքի ներկայացուցիչ է: Նրա
մայրը՝ Կաﬔլիա Տեր-Գրիգորյանն ավարտել է Երևանի բժշկական ինստիտուտը,
աշխատել որպես թերապևտ մայրաքաղաքի տարբեր բժշկական հաստատություն-
ներում: 20 տարի աշխատել է որպես թերապևտ ՀՍՍՀ առողջապահության նախա-
րարությանն առընթեր գլխավոր գործակալությունում: Արժանացել է ՀՍՍՀ վաս-
տակավոր բժշկի կոչման: Կաﬔլիայի հայրը՝ Արամ Տեր-Գրիգորյանն ավարտել է
Մոսկվայի պետական համալսարանի բժշկական ֆակուլտետը: Ուսուﬓ ավարտե-
լուց հետո վերապատրաստման նպատակով ﬔկնել է Փարիզ: Վերադառնալով Եր-
ևան՝ երկար տարիներ աշխատել է որպես բժիշկ՝ մասնագիտանալով
տարբեր ոլորտներում: Նա Հայաստանի առաջին բժիշկներից ﬔկն էր:
Բժիշկների երկրորդ սերնդի ներկայացուցիչ է նաև Հովհաննես
Զոհրաբյանը, ով իր գործունեությունը սկսել է Վանաձորի քաղաքային
հիվանդանոցից:
Այստեղ հինգ տարի որպես մանկաբույժ աշխատելուց հետո՝ հրավիր-
վում է առողջապահության ազգային ինստիտուտ՝ ավագ լաբորանտի
պաշտոնում, ապա նշանակվում է մանկաբուժության ամբիոնի ասիս-
տենտ: Մոսկվայում հաջողությամբ պաշտպանելով թեկնածուական թե-
զը՝ նա ստանում է դոցենտի կոչում:
Ամբիոնի բազան Երևանի Նորք Մարաշ բժշկական կենտրոնն է, որտեղ
աշխատելով հանրահայտ սրտաբան Հրայր Հովակիմյանի հետ՝ տնօ-
րինում է երեխաների սրտի նախավիրահատական և վիրահատական
բուժման գործը:
Կենտրոնի բուժանձնակազﬕ համար ﬕշտ օրակարգային է եղել
զարգացուﬓ ապահովելու, եվրոպական չափանիշերից հետ չﬓալու
ձգտումը: Սրտաբանական կենտրոնում առաջին վիրահատությունը
կատարվել է 1994-ի հունիսին: Քսանամյա բժշկական կառույցն այսօր
աﬔնաﬔծն է Անդրկովկասում: Այստեղ տարեկան հետազոտվում և
բուժվում է ավելի քան 14.000 հիվանդ: Կատարվում է ավելի քան 800
վիրահատություն, իրականցվում ավելի քան 700 ստենտավորում:
Հանրապետության բոլոր սրտաբանների հետ սերտ կապի ﬔջ
գտնվող մասնագետը պարբերաբար կատարում է մարզային այցելութ-
յուններ՝ տեղի մասնագետների հետ սրտի բնածին արատ ունեցող երե-
խաներին հայտնաբերելու, հետազոտելու և անհրաժեշտության դեպ-
քում մայրաքաղաք տեղափոխելու, փորձի արդյունավետ փոխանակում
ապահովելու նպատակով:
Հովհաննես Զոհրաբյանը պրակտիկ գործունեությանը զուգահեռ ակ-
տիվ մասնակցում է մասնագիտական ﬕավորուﬓերի կողﬕց նախա-
ձեռնված ﬕջոցառուﬓերի: Նրա հոդվածներն արժանի տեղ են գտնում
մարզերի հեղինակավոր հրատարակություններում:
Աշխատելով մանուկների հետ՝ Հովհաննես Զոհրաբյանը խոստո-
վանում է, որ աﬔնանուրբ փոքրիկ էակների հայացքում էլ, ինչպես
ԱՊԱԳԱ ԲԺԻՇԿ Հունվար-փետրվար 2015 N 19-20 (1330-1331)
իրենց ծնողների դեպքում, հաճախ բարեհաջող անցած վիրահատությունից, ապաքինման
բարդ շրջափուլից հետո կարելի է նկատել շնորհակալության, գնահատանքի անթաքույց
դրսևորում:
Նա մասնագիտության ﬔջ բարձր է գնահատում բարդ դեպքերում բժիշկների՝ ﬕմյանց
օգնելու, հիվանդի վարման պլանը մշակելու, այլ կարևոր հարցերի շուրջ կոլեգիալ մոտե-
ցումը:
Բժիշկ է նաև Հովհաննես Զոհրաբյանի կինը, ով աշխատում է ՀՀ առողջապահության
նախարարության «Նորք» ինֆեկցիոն կլինիկայում: Կատարելագործվելով ԱՄՆ-ում՝ աշ-
խատանքի հրավերներ է ստացել Անգլիայից:
Ընտանիքի բժշկական երրորդ սերնդի ներկայացուցիչներից է Յուրի Զոհրաբյանի որդին՝
Արամ Զոհրաբյանը:
«Մեր ընտանիքում բոլորը բժիշկներ են: Հորս կողﬕց ես ներկայացնում եմ ընտանիքի
երրորդ, իսկ մորս կողﬕց չորրորդ բժշկական սերունդը»,- ասում է Արամ Զոհրաբյանը, ով
որպես նեղ մասնագիտացում նույնպես ընտրել է ուրոլոգիան:
Առաջին քայլերը կրտսեր Զոհրաբյանը սկսել է Միքայելյանի անվան վիրաբուժության
ինստիտուտում:
Արամ Զոհրաբյանը 2006-ին Մ. Հերացու անվան Երևանի պետական բժշկական համալ-
սարանի ուրոլոգիայի և անդրոլոգիայի ամբիոնի դասախոս էր, ասիստենտ: 1993-ից
աշխատում է «Արﬔնիա» հանրապետական բժշկական կենտրոնի ուրոլոգիական
կլինիկայում: Այսօր նրա ձեռքով հմտորեն կատարվում են բարդագույն վիրահա-
տություններ: Երկար տարիների փորձ ունեցող մասնագետը վայելում է հիվանդնե-
րի սերն ու հարգանքը:
Բժշկի ուղին է ընտրել նաև Յուրի Զոհրաբյանի դուստրը՝ Արուս Զոհրաբյանը:
Բժշկական մայր ԲՈւՀ-ը գերազանցությամբ ավարտելուց հետո՝ նա մասնագիտա-
կան գործունեությունը շարունակում է ԱՄՆ-ում: Հայ բժշկուհուն հաջողվել է անգամ
օվկիանոսից այն կողմ բարձր պահել Զոհրաբյանների բժշկական ընտանիքի պա-
տիվը և մասնագիտանալ գինեկոլոգիայի ոլորտում: Նա ղեկավարում է «Hollywood
Presbyterian» բժշկական կենտրոնի գինեկոլոգիական բաժանմունքը:
Հովհաննես Զոհրաբյանի երկու որդիներից Ալբերտը նույնպես բժիշկ է դարձել:
1998-2005թթ. սովորել և ավարտել է ԵՊԲՀ-ն, 2005-08թթ. անցել է կլինիկական օրդի-
նատւրա «Սրտաբանությունե մասնագիտությամբ, 2008-10թթ. ծառայել է Սիսիանի
զինվորական հոսպիտալում՝ որպես ախտորոշման բաժանմունքի պետ, 2010-12թթ.
աշխատել է «Զեյթունի Սիրտ-Անոթ» ԲԿ-ում՝ որպես ինտերվենցիոն սրտաբան,
2012-ի ապրիլից առ այսօր ինվազիվ սրտաբան է Երևանի «Քանկոր» սիրտանոթա-
յին բժշկական կենտրոնում: Երիտասարդ մասնագետի ձեռքերով վիրահատվել են
բազում փոքրիկներ:
Յուրի Զոհրաբյանի մյուս եղբոր՝ Լեոնիդի որդին՝ Կարենը և իր կինը՝ Տաթևիկը,
նույնպես համալրեցին բժշկական այս ﬔծ ընտանիքի շարքերը, երկուսն էլ մաս-
նագիտացել են սրտաբանության ոլորտում: Կարենն աշխատում է «Նորք Մարաշ»
սրտաբանական, իսկ Տաթևիկը՝ «Նատալի Ֆարմ Մալաթիա» բժշկական կենտրո-
նում:
«Մեզ ոչ ոք չի ստիպել, սակայն մանուկ հասակից տեսնելով մասնագիտության
շուրջ քննարկուﬓերը, ընտանիքի անդաﬓերի վերաբերմունքը այս մասնագիտու-
թյանը, նրանց՝ դիմացինին օգնելու մշտական ﬔծ ձգտումը՝ ﬔնք նույնպես որոշե-
ցինք բժիշկ դառնալ»,- իր և եղբոր անունից ասում է Կարեն Զոհրաբյանը:
Նրա խոսքով՝ բժիշկ դառնալու ուղին որքան դժվար էր, նույնքան և
պատասխանատու: Կայացման ճանապարհին շատ խնդիրների հաղթահարման
գործում օգնության են եկել ընտանիքի ավագ անդաﬓերի արժեքավոր խորհուրդ-
ները, բարդ դեպքերը նրանց հետ քննարկելու հնարավորությունը:
«Չորս եղբայր ենք, և չորսիս տանն էլ բժիշկ կա,- ամփոփելով զրույցը՝ կատակում
է Յուրի Զոհրաբյանը: Զոհրաբյանների ընտանիքում առաջիկայում նախատեսվում
է նաև բժշկական ևս ﬔկ սերնդի ավելացում: Յուրի Զոհրաբյան կրտսերը՝ Արամ
Զոհրաբյանի 12-ամյա որդին, բժիշկ դառնալու հարցում հաստատակամ է:
NEW REQUIREMENTS, ISSUES,
PROJECTS AND TO DO LISTS
The guest of “Future Doctor” is YSMU Rector,
Professor Michael Narimanyan
-It is not a secret, that now our University and Uni- here we have the following propositions. There is a very
versity system are actually undergoing changes and important document which is called European directives
are in the process of development. In this regard we for higher education and especially for medical education.
would like you to answer a few questions, the answers And for the time being we are working on the possibilities
of which will interest others. We know, that our uni- to implement and to benefit from that.
versity is undergoing the International accreditation As far as I know the experts paid considerable attention
process, and like any important process, it needs to to the rejuvenation of science in the University.
have its own strategy. Inform our readers about that, Frankly speaking our specialists did their best to show
please. the experts the role of the scientific activities as broad as
- I need to say, that the first phase of accreditation came possible mentioning that we have post graduates, that our
out with honor, due to the university staff, who were lecturers take part in very leading conferences. The ex-
prepared as a result of self analysis. I must also say that perts considered the above mentioned very nice and said
my first meeting with the other experts, was extremely that it exists, it should exist and and it is directly called
effective. By the way, I must say that they are outstand- “science”, meanwhile they raised issues which concerned
ing people, one of them is a director of Medical School the research activities, especially the lack of the enroll-
and the other one is the former Rector of the Medical ment of the students in the University research activities
School of the University of Brussels. The first question .We are interested in this issue and especially in targeting
that they asked me was “what is your University strat- to create critical thinking in the students. We understood
egy?”. Frankly speaking, I was going to quot the Rector what is required from us. If we were going from research
of the London’s Kingston University, where I have been, to science, then now we should be moving from science
where he said that strategy is answering three questions: to research. They also advised that science needs to be
where we are, where we want to be and where we need to better coordinated. This year our scientific system was
be. However, I did not quote him, I answered as I think, enriched with 9 grant projects which is number 1 result in
saying that the strategy of our University has been, is our republic. But we need to create study groups that will
and hopefully, will remain the training of qualified doc- research what is necessary for the students to be involved
tors. And a long and efficient conversation started con- and I assure you that the study group which gathers peo-
cerning the quality of education, and the strategy of the ple around one problem, regardless of their profession,
higher medical school, that is Medical University. will give the opportunity to teach by interdisciplinary
At the end of the conversation we came to the conclu- principles.
sion that one of the strategy issues is the graduates’ de- - What is our attitude towards this issue?
cent position in the labor market. The issue here is not - Western higher education formula is very simple but
only that we are preparing and need to prepare qualified very vivid. They combine education, research and initia-
professionals, but that they need to find their place in the tive concepts. We also have a large field for initiatives,
labor market. that field is the postgraduate training. Up to now the res-
It is not only our mission but also our responsibility. olution of the World Health Organization is as follows:
I would like to speak about the quality which is regarded basic education, postgraduate education and continuous
as a key phenomenon and which is connected with many
factors and the main factor to which the quality is con-
nected is the quantity.
The quantitative changes, not dependent of our will, ac-
cording to the dialectical and natural laws bring to qual-
itative changes and not always the rise in quantity in-
creases the quality. I will show 3 individual cases for you
to judge: the number of students, the workload of the
staff and the budget. These three are interrelated; they all
have their qualitative and quantitative value. The number
is growing, this year we took 1000 students, the quality,
I guess not. I don’t want to say anything bad concerning
the quality of the educational process, it should be inves-
tigated, that is to say if the quality suffers, it is because of
the workload of our staff. And the budget has its quan-
titative, then qualitative –as salaries, values. We can’t go
on reducing the number, it would be the easiest way. And
professional improvement and development. Here we times in 3 years. In this short period you faced numer-
need a large field of initiatives. There are many master ous issues , situations, changes. Those are the chal-
programs which are widely used by Universities in dif- lenges of transition period, lifelong learning, the pro-
ferent Baltic countries. They have postgraduate masters cess of international recognition and other challenges.
programs in different professions. In our University they - Well, 3 years is not a short period. I always regard the
are represented in chairs, the chairs have their lists with functioning of the University in a different and at the
corresponding staff work lists in regard of clinical resi- same time in a generalized way. Let’s start from the edu-
dents), but there is one drawback that needs to be ad- cational process. The changes in the educational process
dressed: they also work on training doctors which is not are obvious and very important, as far as we are moving
scheduled. Thus we can’t know how many people will be to an integrated program, as a result of which we award
trained this or that year. Here we must study the market “doctor”, ”stamotologist” qualifications by what we not
of educational services: that what the doctors of this very only turn to the past but also relate the results of our
sphere or hospital or region need, what kind of knowledge education to the international standards. It is one of the
they need. And only based on that we can form upgraded requirements for passing the accreditation process and in
masters or ongoing medical education and development general medical higher education doesn’t accept two-level
programs. I must mention that a working group should be system, which was a good lesson for us, realizing that you
created which will be coordinated by Yervand Sahakyan shouldn’t hurry, when you want to transfer any process.
to realize the hardest task of internalization process. I It firstly concerns the educational process. I am absolute-
would also like to note that our work is highly praised by ly confident that higher medical education in its all phases
the foreign experts for which I am very happy and proud. is quite conservative, traditional. There is such a phenom-
- Please explain the need and importance to create the enon –neoclassicism. Though this term is used in art but
Union of Young Scientists contributing to the rejuvena- it can be transferred to our sphere, as medical science
tion of the science . We actually have got such a Union: is also art. Thus keeping the traditions, about what we
Student Scientific Society. always talk, respecting our teachers, however, we should
adapt the learning process to the present requirements. I
- Surely the society promotes the rejuvenation of the also think that the way passed gave us an advantage: we
science. It is very important in this issue from the point created various ways to test the knowledge of our stu-
of rejuvenation of the science: generation change in the dents. Here an important role was given to the test exams
scientific staff and the strengthening of scientific schools but now we are passing to multidirectional evaluation
right by the method of rejuvenation. It shouldn’t be the where we have both test exams which test memory, and
activity of the senior generation, but also the youth should oral exams which test the logics and mental flexibility.
be involved in the scientific works. The second is that the One of our achievements is also the implementation of in-
educational process and research activities should walk novative technologies in the educational process. So what
together, connected. Let’s note the difference in the sci- is this? A vivid example is our simulation center. Simula-
entific and research activities. The scientific activity and tion has always been regarded as a negative phenomenon
to become a scientist is not the mission of many. Natu- in the medical world, when the patient fakes the symp-
rally one needs a special calling to be involved in such toms of the disease. In this case we can see that each term,
activity. We are talking about fundamental sciences like if used with higher technologies can also sound positive.
Genetics, Immunology, Biochemistry, Pathological Physi- Our educational system has always had triangular shape:
ology, Physiology, that is the sciences that have biological teacher-student-patient. Now we can leave the patients
basis and biosciences. But, on the other hand, there are to the senior students, when our students will already
research programs which focus, primarily, on health and have had certain experience in dealing with patients or
to some extent on social issues that is the thing which is in evaluating this or that fact or phenomena. Here we
called science of health. It has also a vey well-defined so- have another important characteristic feature: the simu-
cial orientation, and here I want to combine the two most lation method allows working on errors. When the doctor
important areas and objectives: first, to create research teaches, he analyzes his experience, the works he has per-
thinking among the students and the second, to promote formed and I think nobody wants to reveal his mistakes,
healthy way of life among the students and their families. or at least tries to pass by. But here we can set such a plot,
That is on one hand, the students becomes involved in the from the very beginning, where you can make wrong de-
research process and on the other hand he takes part in cisions in the clinical sense and then discuss that decision
the discussion and implementation of the facts collected trying to understand why the wrong decision was made
or the results gained during the process. The students and if there are any such deficiencies or mistakes in real
who wish and have the potential should be involved in life. Mistake is one of the backgrounds of experience.
serious scientific, research projects. -Let’s talk about international relations, the interna-
- In the current workload of the student how can he/ tionalization, international recognition of our Univer-
she be involved in the research activities? sity . Currently we have many exchange visits.
- One of our primary issues is the employment level of - The news for us in the international relations is that now
the students and lecturers and we already have sugges- other countries try to recognize. We are interesting for
tion to devote some hours from the curriculum for creat- the higher institutions of those countries. And we need to
ing research thinking. understand what they are interested in specifically. First
- You have been elected as the Rector of YSMU for 2
of all I think our internationalization should serve for ex- life and has become a serious and credible hospital in the
change programs for our staff and our students. I do hope recent years. Here we deal with child care. We are very
that the interest in us will also spread in the research field. happy that our first clinic is hundred years old, as it is a
Our scientific activities will integrate into the internation- history. But of course we have some issues: the building
al science and we will receive profound research results. is 100 years old so it needs serious repairing. The new
In this respect we have much to do, so I really find the buildings surrounding it inspire us and I assure that soon
upcoming visit of Nobel prize winners in our University we will renovate it. And it was a very important step that
very important. We will be honored to host these people the Simulation Center was set in that hospital. Now we
in April. That visit will not only give memorable meetings intend to develop simulative dentistry. The World Bank
and great pleasure to listen to their lectures but also will has already granted us a loan to do that.
serve as a base for real, pragmatic cooperation with their - Affiliated school is a new concept in the educational
laboratories, especially that one of them is engaged with system of YSMU. I mean “Heratsi” high school.
antibiotics, the other one deals with personalized therapy. - The idea of granting us a school by the Ministry of
In this sense, our collaboration is important. I consider it Education and Science is a very important decision. Re-
very important and I want our audience to be ready to cently I have watched a programme devoted to the acad-
listen to the Nobel laureates, so that we are ready to give emy of Nobel prize winner in Physics Jores Alfyorov.
questions and get answers. We had such an experience He was talking about the academy where he personal-
once when Noble Prize winner Aaron Cheikhanover vis- ly welcomes students in his high school based on their
ited our University and gave an exciting lecture. I think learning results. That is there exists this kind of institu-
this phenomenon which is already turning into tradition tion- academy or university, and a high school. And it
will become more interesting and practical. should be considered as a basis for training and educating
- What is the difference between the new lifelong high-achiever students for us. And what do we mean by
learning system and the former one? saying high-achiever students? It is a person who is inter-
- The difference includes all that has happened in the ested in education. And the earlier that very interest is
world in the period when we switched to two-level sys- introduced to the person, the more interesting his life will
tem. I hope that it is that way in the higher medical ed- be, the easier and pleasurable it will be to work with him.
ucational sphere. Here the internalization helps us a lot. - So does that pleasure cover the expenses our Univer-
For instance we are talking to the Germans. German sity does for the school?
higher medical education and the collaboration with the - I think, yes. Recently we have signed a contract at our
Germans is traditional. It is classical, traditional medical “Heratsi” high school with RA National Academy of Sci-
education, on which soviet medical higher education was ences, Language Institute. This a very serious step as we
based, which we were applying too. are moving to create a system of medical Armenian ter-
- What do we need to switch to the former system to minology .
your mind? - Let’s also talk about transferring the educational
- The tradition exists, there is also adequacy and com- sector of the National Health Institute into our Univer-
parability, as far as the programs are the same, but then sity. Represent please that phenomenon and what has
Bologna process came out. And we made a deviation, we been the benefit of it?
switched to two-level system, we formed a certain model - A er that process I came to the belief that there are
which is nice I think. But the German didn’t accept the two types of lecturers in the higher medical education.
two-level system and continued their traditional educa- And to combine both types in one person is not easy for
tion, but on new terms. And now when we study the clas- everyone. One teaches on undergraduate basis, the other
sic German schools, we are interested where they have one on postgraduate. There are people who are able to
come to, what they have done during that period, and we combine both levels, the indicator of which is that the
are trying to combine it in this integrated program. And student chooses that very chair. Maybe we have another
by combining, we modernize that very program, keeping problem here which I am studying now, maybe the other
the customs of course. But what is custom? I will show it chairs don’t know the students properly. This problem
by the example of my profession. For example we have exists but the biggest problem is that professor should be
therapy phenomenon, we have inner diseases. Here the able to teach, to work both with students, clinical resi-
important thing is to have phases, so that we have pre- dents and with growing physician.
vention of inner diseases, that is preparatory courses, - What would you say about the improvement of the
then we have diseases with their classical processes, and management system?
then starts the phenomenon which is called differential - There is a very important specialist in foreign countries,
diagnosis, hospital therapy. That is to say to have different who is called a manager and he focuses on management
processes, types, versions of the diseases . This enriches issues. And in leading Universities abroad there is a very
the knowledge. interesting Master program called “Business and Admin-
- Let’s talk about clinics as well. istration”. For 3 years they study by “Master in Business
- We have wonderful clinics: “Heratsi” Clinics, with its and Administration” program and are involved in man-
100-year-old biography, ”Muratsan” with its growing rep- agement. There is also another phenomenon-“Hospital
utation. I would like to focus the attention of our reader manager” and in this respect the chairs that teach Health
on “Muratsan” University Complex which is living a new Management play very important role to us. These should
inspire us more and people will choose that streaming. description in it, that is what a doctor should know or
They don’t initially choose that very clinical streaming what skills he should have. It is rather difficult to ori-
but they want to become efficient managers. We should entate from the very beginning how that doctor should
take the programs, study them and implement them in be trained or retrained. Chairs were founded both in
the medical, health sense. The time has come for it and the University and in the National Health Institute and
it will be a very attracting and effective process. The fact the process started. It was rather challenging in the first
that the university prepares that very specialist requires years as it is rather challenging now to understand what
serious interest in that program. In this regard I am very is the concept known as “General practice” all over the
excited about our alliance with American University of world and how it is going to be implemented in Armenia
Armenia. Each improvement depends on the profession- where the primary healthcare base is represented by dis-
alism of people who work in the field both education- trict therapists, pediatricians and women’s consultations.
al, medical, international and in management system as It was a very difficult task which was transferring to the
well. And what does business mean? It is when a certain academic field –educational, scientific and research. For
kind of activity brings to financial efficiency. solving these issues “Armenian Healthcare Academic
- Let’s also talk about our sponsors. Union” was created. And why academic? Because the
- I respect and love the sponsors. One of them Is Levon question was to create a new academic discipline “Fam-
Ghazaryan who has done something what is really awe- ily Healthcare”. This was the issue that was accepted by
some. I am very grateful to everyone and I have a lot of the Union and I would say that the process was quite
expectations from them and the fact of our University successful in regions. We gave the regional doctors corre-
being a foundation will benefit for our collaboration. sponding education and what is very important the right
- As a founder of family doctor phenomenon in our to realize primary qualified healthcare not depending on
Republic, what can you say about this? the patient’s sex, age and existing problems. In big cities
- I have founded the Chair of Familiy Doctors at YSMU. there exist problems from the point of realizing and de-
When I contacted with ambulatory doctors especially in veloping family healthcare, as far as we have polyclinics
distant areas, regions I became kind of respectful to- here that have narrowly focused specialist. The problem
wards them. I implemented a training course which is has also got educational solution. We have to create a pro-
called pulmonology for family doctors. It was invention fessional field for the functioning of family doctors and
for me in the sense that a narrowly focused specialist we should realize corresponding educational programs.
must be able to form such a program which will be fo- In the face of family doctors each person should have
cused on the person who needs it. Each specialist who personal doctors. And what is the personal doctor based
is in the process of acquiring and implementing a new on? On the knowledge, and also on the information of
specialization gets a serious challenge as a specialist. That the origin, background, life and lifestyle of that person.
period was extremely interesting for me and I wish it was What concerns the future, it refers to the situation you
recovered. mentioned above but I have to say that for realizing
- As an administrator how would you describe the that, the family doctor needs to be well educated, very
specialty of “Family doctor”? Who is the family doc- well-informed about the requirments of health services,
tor what is his main function. It is an innovation for and diagnostic market and he he/she must have strong
us but it is well spread all over the world and every- connections with narrowly focused specialists.
body knows who is his family doctor and they know he -Thanks for a very extensive, analytical talk. I am
should direct them to what specific doctor they should absolutely confident that most of our readers will have
visit. And when will the time come when all of us will the answers they are interested in.
trust our family doctors and the family doctor himself
will decide where to guide us? Interviewed by
- I will start from the description. The family doctor SEDA TOROSYAN
ought to realize qualified healthcare not depending on
the patients’ sex, age and problems he has got. Family
doctor is a specialization that realizes preventive medical
healthcare. As far as the doctor prevents the disease, he
deals with creating healthy lifestyle in the family he must
be very well aware of health as a phenomenon, he must
be able to diagnose and measure the reserve potential of
the organism and to keep it. All these are not done by
the narrowly focused specialist. It is a more interesting
job for the person who finds him a representative of pre-
ventive healthcare. It is also very important that family
doctor has a key role in health insurance. He should have
economic and corporate knowledge as far as he deals with
healthcare. There is medical insurance when we cure the
disease and there is also health insurance.
Each profession that is founded has got a qualification
ARMENIA CELEBRATES
The Armenian Apostolic Church cel-
ebrates the holiday of St. Sargis, the
patron of the young and those in love.
Being initiated by Catholicos of All Ar-
menians Garegin II, St. Sargis Day has
been marked as a youth holiday for al-
ready several years. Historically St. Sar-
gis was a Christian commander in the
4-th century, who was killed along with
his son Martiros by a Persian king for
refusal to change his faith.
St. Sargis Day is celebrated 63 days
before Easter, on a Saturday falling
sometime between Jan. 18 and Feb.
23. Marking the feast day of St. Sargis,
unmarried Armenian women eat a piece
of salty bread, ideally after fasting all
day, in the hope of dreaming about their
future husband. Tradition says the man
who brings them water in the dream will
be the man they marry.
These types of marriage traditions are
prevalent in other cultures in different
forms. Assyrians, for example, celebrate
a variation of St. Sargis, where the
dreams of unmarried women are be-
lieved to be prophetic.
Popular and widely anticipated in Arme-
nia and Middle Eastern countries, where
life was austere and people looked for
reasons to celebrate, the tradition is be-
ing kept alive in communities through-
out Southern California and the United
States.
“It’s a celebration of the continuity of
Armenian life and Armenian traditions,”
said Richard Hovannisian, chairman of
Armenian history at the University of
California, Los Angeles.
“They were maintained pretty strong-
ly down through the centuries, even
though now they wane in the secular so-
ciety and in the rapid pace of life here.”
ST. SARGIS DAY
Although St. Sargis is said to visit the
dreams of both sexes, the tradition is
more popular among girls and women.
And most Armenian women either have
a story to tell about their own St. Sargis
dream or know someone with a story.
on January 26 this year, we celebrate
the day of Saint Sargis, the Patron of all
lovers. In the holiday calendar of the Ar-
menian Apostolic Church the Feast of St.
Sargis is classified as a movable feast –
it has a moving range of 35 days. St.
Sargis is one of the most beloved saints
among the Armenian nation.
As said above one of the most unique
elements of this celebration is the spe-
cially-prepared salty cookie. The night
before St. Sargis day young people go to
bed after eating the cookie (they have no
right to drink water afterwards) in order
to see their future spouse in the dream.
By the way, most of young people who
follow this tradition are girls, who expect
“a prince riding the white horse ” to give
them water in their dream.
In some regions of Armenia the salty
cookies are made by widows, but in the
capital young people mostly buy them at
church yards.
If Armenian girls want to know wheth-
er they will get married during the year,
they put a plate of flour near the window.
If in the morning they see the sign of the
horseshoe in the plate, this means they
will be lucky during the year and will find
their true love!
The closest equivalent by secular stan-
dards to St. Sargis day is Valentine’s
Day – a western tradition that has lately
become popular among Armenian youth.
Celebrations are held in churchyards
across Armenia and include national
games and the participation of choirs,
dance ensembles, and horsemen sym-
bolizing St. Sargis. A range of festive
events take place at Lovers’ Park in Ye-
revan.
So, if you get interested with this tradition
of Armenians and also got appealed by
seeing your future spouse in your dream,
then try out the salty cookie next year
or just visit Armenia and become part of
lover’s joy on St Sargis day.
Traditionally, Armenians make a bonfire, go round it and jump over the fire on the evening of February 13 or early
on February 14 when the Armenian Church celebrates the Candlemas Day, or Diarnt’arach (Trndez), which is one of
the most beloved holidays among newly-weds. “Tearnendarach means “come before God.” People call it also “Terndez,
Trndez, Trntes,” which are different variants of “God be with you.”
The celebration of the Trndez is pagan in origin and is connected with sun/fire worship in ancient pre-Christian Arme-
nia, symbolizing the coming of spring and fertility. The holiday meant to strengthen the heat of the sun, influencing cold
with the help of fire. Originally, the fire symbolized the birth of Vahagn and the young women jumping over it were said
to have done so in order to bear strong and intelligent male children. It was a holiday dedicated to Mihr and/or Tyr, the
gods of fire and knowledge, respectively. Mihr was also the god best known for his loving and compassionate nature,
comparing to the modern view of Jesus Christ. The Church adopted this holiday as one of its own for possibly this very
reason.
This is a joyful holiday in all provinces and villages of Armenia, as well as in capital Yerevan, celebrated by young adults,
newly-weds and all families in general. People make bonfires in their yards, make circles and go round the bonfire, and
in the end they jump over the flame. Newly-weds jump over the fire in couples, and on this day recently married women
usually receive gi s from their mothers-in-law.
According to a church ritual, the faithful go to churches and take the lit candles home to their families. This is consid-
ered to be a Christian feast for newly-weds and families. “The tradition of making a bonfire resembles the Lord’s light
and warmth, and it must not be confused with pagan rituals, when fire was idolized and worshipped. According to Grigor
Tatevatsi’s interpretation, jumping over the fire we show its being ignoble and low,” says priest Ter Adam Makaryan.
The faithful take a lit branch from or light their candles by the blessed bonfire lit in the churchyard, with the idea that
38 ԱՊԱԳԱ ԲԺԻՇԿ Հունվար-փետրվար 2015 N 19-20 (1330-1331)
it will illuminate their year until the next Diarnt’arach. In the olden traditions, the bonfire would be lit at the center
of the village, created with the collected wood by the villagers, ones that they would later take to light their own bonfires
on their own lands. As such, on this night, villages would be ablaze with joyfully tended infernos.
As a rule, the fire was built in the yards of engaged girls with the mothers and fathers-in-law visiting their future bride
and bringing roasted grains of wheat, porridge made from flour, sweets, scarves and ornaments. It was considered to be a
celebration specifically for the future brides. According to the ancient Armenian traditions, the engaged man had no right
to see his future wife during the period where they were not yet married, but on this day he would be allowed to enjoy
her company and more o en than not, see her for the first time. The fire would be le to burn until there was nothing
le bat charred branches and ashes which were taken home by the family members in order to protect the household
and bring in good luck.
Priest Ter Markos Mangasaryan explains that jumping over the fire symbolizes joy and happiness for newly-wed youths
and families, and it has nothing in common with people’s superstition of getting rid of threats and misfortunes and mak-
ing wishes, because the true religious belief contradicts the superstitions.However, in the traditional aspects of this part
of the ceremony, the young couples would circle round the fire in an attempt to rid their marriage of evil’s grasp, dance
and sing, while enjoying fresh jams, porridge, roasted grains, etc.
The word ‘Diarnt’arach’ symbolizes the presentation of the 40 day-old Christ Child to the Temple in Jerusalem and
glorifies Simeon’s articulation of “a Light to lighten the Gentiles”. This is an appeal to all faithful people to implement the
will of God. On the morning of the Feast Day (February 14), divine liturgies are offered at Armenian churches around the
world, followed by the blessing of newly-weds.
ԱՊԱԳԱ ԲԺԻՇԿ Հունվար-փետրվար 2015 N 19-20 (1330-1331) 39
WELCOME TO WINTER ARMENIA
The "jingle-bells” season with the associated festive buzz
yet not-easily-endured frosts is not faraway, and a whole lot
of fans of “cocktail-on-the-beach weather” crave for sleeping
away the winter till very March. However, there is a single
life-tested way how to survive and even thrive in the winter
chill. Travel!
But don’t hurry up to book tickets to top-rated winter-es-
capes Florida or Hawaii, the monopolies of year-round
warmth: coming back home and longing for sunny days,
you’ll feel even more depressed.
A solution? Just change your winter scenery and travel to
Armenia. Why? You can find a whole lot of winter fun in this
ancient country. With above 300 sunny days throughout the
year and famous local hospitality, Armenia will welcome you
in its warm embrace and lead you to unforgettable winter
adventures.
Ready? Let’s find out together what you particularly can en-
joy in Armenia this (and every) winter.
WINTER SPORTS IN
TSAKHKADZOR
With mostly continental climate, Armenia has
markedly hot dry summers and chilly and snowy
winters which is yet another reason why Arme-
nia is tourist-friendly in this season, too. Tsagh-
kadzor winter resort, located 60km away from the
Armenian capital Yerevan, has a lot to offer to ac-
tive vacation fans. With vibrant atmosphere and
small network of slopes, it’s especially well-suited
for families and beginners. Feel like a bird’s-eye
view of the winter fairy-tale? Then take a 2-way
Tsakhkadzor cableway ticket, sit back and savor
the snow-capped mountains from above! Afford-
able prices, developed hotel infrastructure and
hospitality- what more is needed for an uninter-
rupted fun?
WINTER IN ARMENIA:
ZIP-LINING
Keen on more adrenaline rush?
Soar high above the ground admir-
ing majestic Armenian mountains.
As we’ve already written in one of
our recent posts, zip-lining in Ar-
menia is the first in the region! And
it’s open in winter months as well.
MOUNTAIN CLIMBING
In Armenia, you can enjoy almost year-round
hiking and mountain climbing season. So, if you
entertain the idea of challenging yourself on a
summit of a mountain, consider lower peaks (up
to 3000meters high) of Armenian mountains, for
instance, Mount Ara and Mount Hatis.
EXPLORING CULTURAL/
HISTORICAL GEMS
Tatev, Noravank, Haghpat, Geghard–
all the gems of the Armenian archi-
tecture are open to tourists in winter
months, too. Why go there in winter?
It’s low season meaning cheaper rates
for accommodation and more solitude
(a great option especially if you’re plan-
ning an unforgettable honeymoon in
Armenia with your significant other).
Relishing Armenian cuisine
on New Year’s eve
New Year is mostly ”a gastronomic” holiday in Ar-
menia, and its celebration is part of national customs
and traditions, indeed. Traditionally, people start get-
ting ready for this holiday months earlier and then
begin a unique ”competition” with each other. Whose
festive table is more abundant and beautifully dec-
orated? You’ll have the chance to taste and figure
out. Every local strives for this special ”acknowledge-
ment”, especially from tourists. Immerse into this
fascinating national festivity and pamper your taste
with most delicious Armenian dishes.
ԱՊԱԳԱ ԲԺԻՇԿ Հունվար-փետրվար 2015 N 19-20 (1330-1331) 41
Sumgait Genocide: genocide and the mass SUMGAYIT GENOCIDE
deportation of the Armenian population of
Sumgait was carried out by the Azerbaijani
ruling circles on February 27 29, 1988. The
main purpose of this crime was to prevent
the possible solution of Nagorno Kharabakh
conflict, to frighten Armenians with further
bloody actions and to force them to abandon
Artsakh nationalliberation struggle. Just be-
fore the massacres party member of Azerbaijan
SSR E. Asadov threatened to organize a cam-
paign of thousands of Azerbaijanis to Khara-
bakh against the Armenians. On February 26,
the day before the events, M. Gorbachev, at
the meeting with the Armenian intellectuals,
expressed concern about the security of 200
thousand Armenians living in Baku directly
linking it to demands of Artsakh Armenians
to reunite Nagorno Karabakh Autonomous
Region with the Armenian Soviet Socialist
Republic. False information was spread for
making the situation in Sumgait worse, such
as: Azerbaijanis are killed, their property is
plundered in Armenia, etc. Particularly the
speech of the chief prosecutor of USSR Ka-
tusiev on TV about the killing of two Azerbai-
janis in Askeran made an inciting effect. The
crime was planned in advance. The proof of
it was the list of homeaddresses belonging to
Armenians, preplanned scenario and the divi-
sion of roles (murderers and pogrommakers,
property plunderers) preparation of iron bars
obtained from metal factories and other tools
for carrying out the massacres, distribution of
drugs and alcohol. In addition, the phone lines
were cut off, police and emergency services
stopped working on purpose and convention-
al and alarm system was used to identify the
place of the Armenians, etc. Azerbaijanis atti-
tude towards Armenians during these crimes
was different: some provided their Armenian
neigbours with shelter and hid them, thus sav-
ing their lives, while others, on the contrary,
in many cases incited the crowd or betrayed
the location of the Armenians. The results of
3 days slaughter were horrific and the actions
of murderers were more than severe: several
dozens killed, most of them burnt alive a er
tortures, hundreds injured, many raped (main-
ly the underage), 18 thousand refugees, more
than 200 destroyed and plundered houses of
Armenians, robbed stalls, shops, workshops
and public facilities, dozens burnt and bro-
ken cars, etc. On February 29, Soviet troops
were introduced in Sumgait but the violence
FEBRUARY 27-29 1988 and murders continued throughout that day too.
Army didn't receive an order to use weapons and
help the Armenians. Only in the evening they act-
ed decisively and prevented further massacres.
94 pogrommakers were persecuted and only one
of them was sentenced to death. The others were
charged for murders, rapes, massacres, etc, be-
sides, in all cases, without exception, crime was
defined as 'hooliganism'. Instead of including all
crimes into one common case Soviet authorities
deliberately divided them into several parts and
the trials were held in the courts of different
Soviet cities. There were many cases of viola-
tions of rights of victims and court proceedings
during the trials. A er the collapse of the Soviet
Union criminal cases were stopped and most of
the criminals were released. The crime wasn't
condemned officially and condolences to the rel-
atives of the victims were not expressed. Lack of
political assessment led to mass riots 19.01.2016
Sumgait genocide
Staff of municipal and law enforcement authori-
ties remained unpunished. The exact number of
victims of Sumgait genocide is not determined.
Based on the data provided by Azerbaijani Prose-
cutor’s office USSR Prosecutor’s office stated that
27 Armenian civilians were killed in Sumgait:
Arakelyan Artash, Arushanyan Razmela, Arush-
anyan Vladimir, Avagyan Lola, Avagyan Yuri,
Avanesyan Albert, Avanesyan Valeri, Aramyan
Artur, Aramyan Armo, Babayan Arshak, Babayan
Elena, Grigoryan Emma, Danielyan Nikolay, Dan-
ielyan Seda, Tovmasyan Rafik, Hambardzumyan
Misha, Ghambaryan Alexander, Martirosov
gari, Melkumyan Eduard, Melkumyan Igor, Mel-
kumyan Irina, Melkumyan Rayisa, melkumyan
Soghomon, Melkumyan Piruza, Movsesova Hers-
ilya, Sargsyan Shahen, Trdatov Gabriel. There
are, however, serious reasons to doubt the reli-
ability of official data on the number of victims
of Sumgait genocide. According to witnesses the
number of unidentified victims in city morgues
were more than 70. The head of the Council of
Ministers of USSR N. Rizhkov also expressed
doubts about the official number of victims. Some
of the victims were buried in Baku, there were
also cases when the causes of death of victims
were falsified. Sumgait Armenians who sur-
vived settled in RA and other countries of CIS.
Though crime of Sumgait hasn't been recognized
as genocide by the international community yet,
it was condemned by the European Parliament
(resolution of 1988), the U.S. Senate (1989) and
the Parliament of Argentina. On March 8, 1988
a monument dedicated to the victims of Sumgait
genocide was built in 19.01.2016.
The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.
b345d9c5
Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search
2016-19-20
- 1 - 44
Pages: