วรรคทองวรรคธรรม

กรรมใดทำแล้วทำให้เดอื ดร้อนภำยหลัง
อีกทั้งทำใหร้ ้องไห้นำ้ ตำนอง
รับสนองผลของกำรกระทำ กรรมน้ันไม่ดี
กรรมใดทำแล้ว ไม่เดอื ดร้อนภำยหลัง
ทง้ั ผู้กระทำก็เบกิ บำนสำรำญใจ
ไดเ้ สวยผลของกำรกระทำ กรรมนั้นดี

สัตวท์ ง้ั หมดกลัวโทษทณั ฑ์
สัตวท์ ้ังหมดรักชวี ิตของตน
เปรยี บตนเองกับคนอื่นอย่ำงนีแ้ ล้ว
ไม่ควรฆำ่ เอง ไม่ควรส่ังใหค้ นอื่นฆำ่

สนิมตัง้ ขึน้ จำกเหลก็
ย่อมกัดเหลก็ น่ันเองฉันใด
กรรมท้ังหลำยทเ่ี ป็ นของตน
ยอ่ มนำบุคคลผู้ประพฤตลิ ่วงปัญญำ
เครอื่ งชำระจิตไปสู่ทคุ ตฉิ ะนั้น

คำสอน
ของพระพุทธเจ้ำ

เรื่องอนิจจัง

ภำชนะดนิ ทช่ี ่ำงหม้อทำทุกชนิด
จะเล็กกต็ ำม ใหญ่กต็ ำม ทเี่ ผำ(สุก)แล้วกต็ ำม
ทง้ั ยังดบิ อยู่ก็ตำม ยอ่ มจะตอ้ งแตกในทสี่ ุด
ฉันใด ชวี ติ ของสัตวท์ ัง้ หลำย
ก็ย่อมจะตอ้ งตำยในทสี่ ุดฉันนั้น ฯ

วันคนื ยอ่ มล่วงไป

ชวี ิตยอ่ มรุกรันสั้นเข้ำไป
อำยขุ องสัตวท์ ั้งหลำยย่อมสิน้ ไป
เหมือนนำ้ ของแม่นำ้ น้อย

ย่อมแห้งไปฉะนั้น ฯ

งลู อกครำบเก่ำของตนไป ฉันใด
คนเรำก็ฉันน้ัน
เมื่อสรีระหมดควำมรู้สึก

แตกดบั ไปแล้ว
ยอ่ มไม่รู้สึกกำรปริเทวนำของหมู่ญำติ
เพรำะฉะนั้น

ข้ำพเจ้ำจึงไม่เศร้ำโศกถงึ เขำ
เขำไปตำมคตขิ องเขำแล้ว ฯ

รำชรถอันงดงำม ยังคร่ำคร่ำได้เน้อ
ถงึ แม้สรรี ะก็ถงึ ควำมคร่ำคร่ำได้ดุจกัน ฯ

ร่ำงกำยนีไ้ ม่นำนหนอ
เมื่อปรำศจำกวิญญำณ
ถกู เขำทอดทงิ้ เสยี แล้ว
จักนอนถมแผ่นดนิ
ดงั ทอ่ นไม้อันหำประโยชนม์ ไิ ด้ ฉะน้ัน ฯ

ภยั เกดิ แตม่ รณะ
เป็ นของเทยี่ งแทส้ ำหรับสัตวท์ เ่ี กดิ มำ
เหมอื นภัยเกดิ แตก่ ำรหล่นในเวลำเช้ำ เทย่ี ง
สำหรับผลไม้ทส่ี ุกแล้วฉันนั้น ฯ

คนเลีย้ งโค ขับตอ้ นฝูงโคไปสู่ทหี่ ำกินด้วยพลอง ฉันใด
ควำมแก่และควำมตำย
ยอ่ มขับต้อนอำยขุ องสัตวท์ ง้ั หลำยไป ฉันน้ัน

ภำชนะดนิ ทช่ี ่ำงหม้อกระทำทกุ ชนิด
มคี วำมแตกเป็ นทส่ี ุด ฉันใด
ชวี ติ ของสัตวท์ ้งั หลำย
ก็มีควำมตำยเป็ นทสี่ ุด ฉันน้ัน ฯ

ดูเถดิ เม่อื หมู่ญำตเิ หน็ อยูห่ ลัด ๆ
กำลังเจรจำกันอยู่ประจ๋อประแจ๋
บำงคนกต็ อ้ งถูกมฤตยูนำพรำกไปเสยี
ดังโคทเ่ี ขำนำเอำไปฆ่ำฉันนั้น ฯ

อำยุของเหล่ำมนุษยน์ ้อยนัก
คนดยี ่อมดหู มิน่ ชวี ติ อันน้อยนั้นเสยี
มฤตยทู จี่ ะไม่มำถงึ คนไม่มีเลย
เหมือนคนทม่ี ีศรี ษะถกู ไฟไหม้

จะต้องวง่ิ ไปเสมอ

อีกไม่นำน
ร่ำงกำยนีจ้ ักปรำศจำกวญิ ญำณ
ถกู ทอดทงิ้ ทับถมแผ่นดนิ
เหมอื นทอ่ นไม้อันหำประโยชนม์ ไิ ด้

บัดนี้ เธอแก่ดังใบไม้เหลอื ง
ยมทตู กำลังเฝ้ำรออยู่
เธอกำลังจะจำกไปไกล
แต่เสบียงเดนิ ทำงของเธอไม่มี

รำชรถ อันวิจิตรงดงำม ยังเก่ำได้

แม้ร่ำงกำยของเรำ กไ็ ม่พน้ ชรำภำพ

แตธ่ รรมของสัตบุรุษหำแก่ไม่
สัตบุรุษท้ังหลำย
ยอ่ มกล่ำวสอนกันเช่นนีแ้ ล

บัดนี้ เธอใกล้จะถงึ อำยุขัยแล้ว แม้ผู้ใดพงึ มีชีวิตอยไู่ ด้ร้อยปี
เธอย่ำงเข้ำใกล้สำนักพญำมัจจุรำชแล้ว (ผู้น้ันกไ็ ม่พ้นควำมตำยไปได้)
ทพี่ กั ระหว่ำงทำงของเธอก็ไม่มี สัตวท์ งั้ ปวงมคี วำมตำยเป็ นเบือ้ งหน้ำ
เสบียงเดนิ ทำง เธอก็ไม่ได้หำไว้ ควำมตำยยอ่ มไม่ละเว้นอะไรๆ
ย่อมยำ่ ยที ้งั หมดทเี ดยี ว

คำสอน
ของพระพทุ ธเจ้ำทงั้ หลำย

ยง่ิ กว่ำ เอกรำชยท์ ่วั ทงั้ แผ่นดนิ
ยงิ่ กว่ำขนึ้ สวรรคำลัย
ยงิ่ กว่ำอธิปไตยใดในโลกทงั้ ปวง

คือพระโสดำปัตตผิ ล

ยำกทไี่ ด้เกดิ มำเป็ นมนุษย์
ยำกทช่ี วี ติ สัตวอ์ ยสู่ บำย
ยำกทจ่ี ะไดฟ้ ังธรรมของสัตบุรุษ

ยำกทพ่ี ระสัมพุทธจะอุบัตมิ ำ

พงึ สละทรัพยเ์ พอ่ื เหน็ แก่อวัยวะ
พงึ สละอวัยวะ ในเม่อื จะรักษำชวี ติ
พงึ สละได้หมด ทงั้ อวัยวะ

ทรัพยแ์ ละชวี ติ

ในเมอ่ื คำนึงถงึ ธรรม

ไม่ทำควำมช่ัวทุกชนิด

ทำแตค่ วำมดี

ทำใจใหผ้ ่องใส
นีเ้ ป็ นคำสอน
ของพระพุทธเจ้ำทัง้ หลำย

ภกิ ษุท้ังหลำย พวกเธอจงจำริกไป
เพอ่ื ประโยชนเ์ กือ้ กูล
เพอ่ื ควำมสุขแก่ชนจำนวนมำก
เพอื่ อนุเครำะหช์ ำวโลก
เพอื่ ประโยชนเ์ พอ่ื เกอื้ กูล
เพอ่ื ควำมสุขแก่เทวะ และมนุษยท์ ้ังหลำย .....
เธอท้งั หลำยจงแสดงธรรม ....

จงประกำศพรหมจรรย์ ....

มนุษยม์ ำกมำยแท้
ถูกภยั คุกคำมเข้ำแล้ว พำกนั ยดึ เอำ

ภเู ขำบำ้ ง ป่ ำบำ้ ง สวน
และต้นไม้ศักดสิ์ ทิ ธิบ์ ้ำงเป็ นทพี่ ง่ึ
ส่ิงเหล่ำนั้นไม่เป็ นทพี่ ง่ึ อันเกษมไดเ้ ลย
น่ันไม่ใช่สรณะอันอุดม
คนยดึ เอำสรณะอยำ่ งนั้น

จะพ้นไปจำกสรรพทกุ ขห์ ำได้ไม้

ดูกรอำนนท์ ...

ธรรมและวนิ ัยอนั ใด
เรำแสดงแล้วบญั ญัตแิ ล้วแก่พวกเธอ
ธรรมและวนิ ัยนั้น
จกั เป็ นศำสดำของพวกเธอ
โดยกำลล่วงไปแห่งเรำ