ธรรมบทยอดแห่งความดี

ธรรมบท
ยอดแหง่ ความดี

อกี ไม่นานร่างกายนี้
จกั ปราศจากวญิ ญาณถกู ทอดทงิ้

ทบั ถมแผ่นดนิ

เหมือนทอ่ นไม้อันหาประโยชนม์ ิได้

ใครจกั ครองแผ่นดนิ นี้
พร้อมทงั้ ยมโลกและเทวโลก

ใครจกั เลือกเฟ้นพระธรรมบท
ทที่ รงแสดงไว้ดแี ล้ว

เหมอื นนายมาลาการผู้ชาญฉลาด
เลอื กเกบ็ ดอกไม้ ฉันนั้น

เมอื่ เกดิ มาแล้วจะตอ้ งตาย
กค็ วรสร้างบุญกุศล ไวใ้ หม้ าก

เหมือนนายมาลาการ
ร้อยพวงมาลัย เป็ นจานวนมาก

จากกองดอกไม้ ฉันนั้น

ตลอดระยะเวลา
ทบี่ าปยงั ไม่ใหผ้ ล
คนพาลสาคัญบาปเหมอื นนา้ ผึง้
ตอ่ เมอื่ มันใหผ้ ลนั้นแหละ

เขายอ่ มไดร้ ับทุกข์

กรรมช่ัวทท่ี าแล้ว

ยังไมใ่ หผ้ ลทนั ทที นั ใด
เหมอื นนมทรี่ ีดใหม่ ๆ
ไม่กลายเป็ นนมเปรีย้ ว ในทนั ที

แตม่ ันจะค่อยๆ

เผาผลาญผู้กระทาในภายหลัง
เหมอื นไฟไหม้แกลบฉันนั้น

ขุนเขาไม่สะเทอื น

เพราะแรงลมฉันใด
บณั ฑติ กไ็ ม่หว่ันไหว

เพราะนินทา
หรือสรรเสริญฉันนั้น

เมอื่ บาปยงั ไม่ส่งผล
คนช่ัวกเ็ หน็ ว่าเป็ นของดี
ตอ่ เมอ่ื มันผลผิ ลเมอื่ ใด

เมอ่ื นั้นแหละ

เขาจงึ รู้จกั พษิ สงของบาป

เมอ่ื มอื ไม่มแี ผล
บุคคลจะจบั ต้องยาพษิ ได้

ยาพษิ นั้น
ไมส่ ามารถทาอนั ตรายได้
บาปกไ็ ม่มแี ก่ผู้ไม่ทาบาป

ธุลที ต่ี นซัดทวนลม
ยอ่ มวกกลับมาหาผู้ซัดน่ันเอง

อุปมาฉันใด

บาปกย็ ่อมตามสนองผู้โงเ่ ขลา
ซง่ึ ทาร้ายบุคคลทไ่ี ม่ทาร้ายตอบ

ผู้หมดจด ปราศจากกเิ ลสฉันนั้น

สตั วบ์ างพวก
กลับมาเกดิ ในโลกอีก
พวกทที่ าบาปไปนรก
พวกทท่ี าดี ไปสวรรค์

พวกทห่ี มดอาสวกเิ ลส

ปรินิพพาน

ความแกแ่ ละความตาย
ไล่ตอ้ นอายุสัตวท์ งั้ หลายไป
เหมอื นเดก็ เลยี้ งโคถอื ทอ่ นไม้

คอยไล่ตอ้ นฝูงโค
ไปสู่ทหี่ ากนิ ฉันนั้น

ร่างกายนี้ แกห่ งอ่ มแล้ว

เป็ นรังของโรค
แตกทาลายงา่ ย
ร่างกายอันเน่าเปื่ อยนี้
จกั แตกสลายไป
เพราะชวี ติ สนิ้ สุดลงทคี่ วามตาย

เมอื่ ยงั อยู่ในวันหนุ่มสาว
ไมท่ าตัวใหด้ แี ละไม่หาทรัพยไ์ ว้

พอถงึ วัยแกเ่ ฒ่า
พวกเขายอ่ มน่ังซบเซา
เหมอื นนกกะเรยี นแก่
จบั เจา่ อยรู่ ิมสระทไ่ี ร้ปลาฉันนั้น

อยา่ ประพฤตสิ ง่ิ เลวทราม
อยา่ อยู่ดว้ ยความประมาท
อย่ายดึ ถอื ความเหน็ ผดิ

อย่าทาตนเป็ นคนรกโลก

ลุกขนึ้ เถดิ
อย่ามัวประมาทอยเู่ ลย
จงประพฤตสิ ุจริตธรรม
เพราะผู้ประพฤตธิ รรม

ย่อมอยเู่ ป็ นสุข
ทงั้ โลกนีแ้ ละโลกหน้า

สูเจา้ ทงั้ หลายจงมาเถดิ
มาดโู ลกนีอ้ ันวจิ ติ รพสิ ดาร

เหมือนกับราชรถทรง

ณ ทนี่ ีแ้ หละ
เหล่าคนโงพ่ ากนั หมกอยู่

แตผ่ ู้รู้หาข้องอยไู่ ม่

โลกนีม้ ดื มน
น้อยคนนักจกั เหน็ แจ้ง
น้อยคนจะไปสวรรค์
เหมอื นนกตดิ ขา่ ยนายพราน

น้อยนักจะหลุดรอดไปได้

แน่นอนทเี ดยี ว
คนตระหน่ี

ไมม่ ีโอกาสไปเทวโลก
แน่นอน คนโง่

ไม่สรรเสริญการให้
แตค่ นฉลาด ยนิ ดใี หท้ าน

น่ีแลทบี่ นั ดาล

ใหเ้ ขาไดร้ ับสุขในปรภพ

ไม่ทาความช่ัวทุกชนิด
ทาแตค่ วามดี
ทาใจใหผ้ ่องใส
น่ีเป็ นคาสอน

ของพระพุทธเจา้ ทงั้ หลาย

ความไม่มโี รค เป็ นลาภอยา่ งยงิ่
ความรู้จกั พอ เป็ นทรัพยอ์ ยา่ งยง่ิ
ความไว้วางใจกนั เป็ นญาตอิ ย่างยง่ิ

พระนิพพาน เป็ นสุขอยา่ งยงิ่

บุรุษทจ่ี ากไปนาน

เมอื่ กลับมาจากทไ่ี กล
โดยสวสั ดี

ญาตแิ ละมติ รสหาย

ยอ่ มยนิ ดตี ้อนรับ
ในทานองเดยี วกันบุญทไี่ ดท้ าไว้

ยอ่ มตอ้ นรับผู้ทจี่ ากโลกนี้
เหมอื นฝูงชนตอ้ นรับญาติ
ผู้เป็ นทร่ี ัก ทก่ี ลับมาบา้ นฉันนั้น

บดั นีเ้ ธอแกด่ งั ใบไม้เหลอื ง
ยมทตู กาลังเฝ้ารออยู่

เธอกาลังยนื อยู่ทธ่ี รณีประตู
แหง่ การจากพราก

แต่เสบยี งเดนิ ทางของเธอไมม่ ี

คนมปี ัญญา

ควรขจดั มลทนิ ของตน
ทลี ะน้อย ๆ

ทกุ ขณะโดยลาดบั

เหมือนนายช่างทอง
ปัดเป่ าสนิมแร่

ถา้ เหน็ ว่า จะไดส้ ุขอันยงิ่ ใหญ่
ด้วยการสละสุขเล็กๆ น้อย ๆ

นักปราชญ์

ก็ควรสละสุขเลก็ น้อย
เพอ่ื เหน็ แก่สุขอันยงิ่ ใหญ่

คนทพี่ ดู เทจ็ เสมอ
กบั คนทที่ า

แล้วพดู ว่า “ฉันไมไ่ ดท้ า”

ตกนรกเหมอื นกัน
มนุษยส์ องจาพวกนั้น

ตายไปแล้ว

มกี รรมช่ัวเหมอื นกันในโลกหน้า

เราจกั อดทน
ตอ่ คาเสยี ดสขี องคนอนื่

เหมือนพระยาคชสาร
ในสนามรบ

ทนลูกศร
ทป่ี ล่อยออกไปจากคันธนู

เพราะคนโดยมากมสี ันดานช่ัว

มา้ อศั ดร ม้าอาชาไนย
จากลุ่มสนิ ธุ

และ พระยากุญชร
ทผ่ี ่านการฝึ กปรือนั้น
เป็ นสตั วป์ ระเสริฐ

แตบ่ ุคคลฝึ กตนแล้ว
ประเสริฐกว่านั้น

คนมีปัญญาดี
ไม่ประมาทในเมอื่ ผู้อน่ื ประมาท

มักตน่ื ในเมอื่ ผู้อน่ื หลับ
ย่อมละทงิ้ (คนโง)่

เหมอื นม้าฝี เทา้ เรว็

ทงิ้ ม้าไม่มกี าลังไปฉะนั้น

บุคคลหวา่ นพชื เช่นใด
ยอ่ มไดผ้ ลเช่นนั้น

ผู้ทากรรมดี ย่อมไดผ้ ลดี
ผู้ทากรรมช่ัว ย่อมไดผ้ ลช่ัว

ผู้ใด อันผู้อนื่ ทาความดี
ทาประโยชนใ์ หใ้ นกาลกอ่ น
แตไ่ ม่รู้สกึ (คุณของเขา)

ประโยชนท์ ผี่ ู้นั้นปรารถนา
ย่อมฉิบหาย

ถ้าประสบทุกข์
เพราะบุญบาปทที่ าไว้ก่อนเป็ นเหตุ

ชือ่ ว่าเปลอื้ งบาปเกา่ ทที่ าไว้

ดุจเปลอื้ งหนีฉ้ ะนั้น

สัตวท์ งั้ หลาย

ยอ่ มต้องการความสุข
ผู้ใดแสวงหาสุขเพอ่ื ตน

เบยี ดเบยี นเขาดว้ ยอาชญา

ผู้นั้นละไปแล้ว ยอ่ มไม่ไดส้ ุข

ทคุ ตใิ นโลกนีแ้ ละโลกหน้า

ล้วนมีอวชิ ชาเป็ นราก

มีอจิ ฉาและโลภ เป็ นลาตน้

ขันติ

ย่อมตดั รากแหง่ บาปทงั้ สิน้

ผู้มขี ันตชิ อื่ ว่า
ย่อมขุดรากแหง่ ความตเิ ตยี น
และการทะเลาะกนั เป็ นต้นได้

ผู้มขี ันตนิ ับว่ามเี มตตา
มีลาภ มียศ และมีสุขเสมอ

ผู้มขี ันตเิ ป็ นทรี่ ักทช่ี อบใจ

ของเทวดา
และมนุษยท์ งั้ หลาย

ภเู ขาหนิ แทง่ ทบึ
ไม่ส่ันสะเทอื นเพราะลมฉันใด

บณั ฑติ ย่อมไม่หว่ันไหว

ในนินทาและสรรเสริญฉันนั้น

เมอื่ ใหท้ านในวัตถุอันเลศิ

บุญอันเลศิ อายุ วรรณะ
ยศ เกยี รติ สุข

และกาลงั อันเลิศ กเ็ จรญิ

พงึ นา (สมบตั )ิ ออกด้วยการให้

วัตถุทใ่ี หแ้ ล้ว
ย่อมเป็ นอนั นาออกดแี ล้ว

วัตถุทใี่ หแ้ ล้ว
ยอ่ มมสี ุขเป็ นผล

ส่วนวัตถุทยี่ งั ไม่ไดใ้ ห้
กไ็ ม่เป็ นอยา่ งนั้น

ผู้มปี ัญญาทราม มจี ติ ใจกระดา้ ง
ถงึ ฟังคาสอนของพระชนิ เจา้
กย็ ังหา่ งไกลจากพระสทั ธรรม

เหมอื นดนิ กบั ฟ้า

กษัตริย์ พราหมณ์ แพทย์ ศูทร
จณั ฑาล และคนงานชั้นต่า
ประพฤตธิ รรมในโลกนีแ้ ล้ว

ยอ่ มเป็ นผู้เสมอกัน
ในสวรรคช์ ั้นไตรทพิ ย์

ผู้ไม่คดโกง ไม่พดู เพอ้ มปี รีชา
ไม่หยง่ิ มใี จม่ันคงแล
ยอ่ มงดงามในธรรม
ทพี่ ระสัมมาสัมพุทธเจ้า
ทรงแสดงแล้ว

ควรเลอื กเฟ้นธรรม
โดยแยบคาย

จะเหน็ อรรถแจ่มแจ้งได้
ดว้ ยปัญญา

ความหลุดพ้นแหง่ ใจย่อมมี

เหมือนไฟดับ

ประโยชนไ์ ดล้ ่วงเลยคนเขลา

ผู้มัวถอื ฤกษอ์ ยู่

ประโยชนเ์ ป็ นฤกษข์ องประโยชน์

ดวงดาวจักทาอะไรได้

คนมีปัญญาทรามได้ยศแลว้

ยอ่ มประพฤติ
สงิ่ ทไ่ี ม่เป็ นประโยชนแ์ ก่ตน

ย่อมปฏบิ ตั เิ พอ่ื เบยี ดเบยี น
ทงั้ ตนและผู้อน่ื

ผู้ทาบาป
ยอ่ มเศร้าโศกในโลกนี้
ละไปแลว้ กเ็ ศร้าโศก
ชอ่ื ว่าเศร้าโศกในโลกทงั้ สอง

เขาเหน็ กรรมอนั เศร้าหมอง
ของตน

จงึ เศร้าโศกและเดอื ดร้อน

คนเหล่าใด
อันเทวทตู ตกั เตอื นแล้ว

ยงั ประมาทอยู่
คนเหล่านั้นเข้าถงึ กายอันเลว

ยอ่ มเศร้าโศกสนิ้ กาลนาน

คนใด หยง่ิ เพราะชาติ
หยงิ่ เพราะทรัพย์
หยง่ิ เพราะสกุล

ย่อมดหู มน่ิ ญาตขิ องตน
ข้อนั้น

เป็ นเหตุแหง่ ความเสื่อม
ของคนนั้น

ผู้มปี รีชาไดโ้ ภคะแล้ว
ย่อมสงเคราะหห์ มู่ญาติ
เพราะการสงเคราะหน์ ั้น

เขายอ่ มไดเ้ กยี รติ

ละไปแล้ว

ยอ่ มบนั เทงิ ในสวรรค์

ตราบเทา่ ทบี่ าปยังไม่ใหผ้ ล
คนเขลายังเข้าใจวา่ มรี สหวาน

แตบ่ าปใหผ้ ลเมอื่ ใด
คนเขลายอ่ มประสบทุกขเ์ มอื่ นั้น