ระบําศรีวิชัย

การแต่งทํานองเพลงกระบวน
ท่ารํา และเครืองแต่งกาย
ประดษิ ฐข์ ึนจากลกั ษณะที

ปรากฎอย่บู นภาพจําหลกั ผสม
กบั ท่วงท่าของนาฏศิลปชวา

เรียนว่า ระบําศรีวิชัย

นางสาวอังค์วรา สันโด

ประวัติความเปนมา

ระบําศรีวิชัยเปนระบําโบราณคดี เกดิ ขึนเมอื กลางป พ.ศ. 2509 โดยได้รับแจ้งจาก
คุณประสงค์ บญุ เจิม เอกอัครราชทูตไทย ประจํากรุงกวั ลาลมั เปอร์ ประเทศมาเลเซีย ว่าท่าน
ตนกู อับดุลราห์มาน นายกรัฐมนตรีแห่งมาเลเซีย ต้องการจะได้นาฏศิลปจากประเทศไทยไป
ถา่ ยทําเปนภาพยนตร์เรือง Raja Bersiyong ซึงเปนเรืองราวเกยี วกบั อาณาจักรศรีวิชัยที
ท่านตนกแู ต่งขึน จึงขอให้กรมศิลปากรจัดระบําให้ 2 ชุด คือ รําซัดชาตรี และระบําศรีวิชัย
สําหรับระบําศรีวิชัยเปนการศึกษาค้นคว้าขึนใหม่ โดยความคิดริเริมของนายธนิต อย่โู พธิ อดตี
อธบิ ดกี รมศิลปากร

เมอื พ.ศ. 2510 มนี างลมลุ ยมะคุปต์ ผู้เชียวชาญการสอนนาฏศิลป วิทยาลยั นาฏศิลป
กรมศิลปากร และนางเฉลย ศุขะวนิช ผู้เชียวชาญการสอนนาฏศิลป วิทยาลยั นาฏศิลป กรมศิลปากร
และศิลปนแห่งชาติ เปนผู้ประดษิ ฐท์ ่ารํา โดยอาศัยท่าทางของนาฏศิลปชวามาผสมผสานเข้าด้วยกนั
และมนี ายมนตรี ตราโมท ผู้เชียวชาญด้านดุริยางค์ไทย กรมศิลปากรและศิลปนแห่งชาติ เปนผู้
ประดษิ ฐท์ ํานองเพลง

โดยหาแบบอย่างเครืองดนตรี เช่น เครืองดดี เครืองสี เครืองตี เครืองเปา จากภาพจําหลกั
ทีพระสถปู บโุ รพุทโธ ในเกาะชวา และเลอื กเครืองดนตรีของไทยทีมลี กั ษณะใกล้เคียงกนั บ้าง นํามา
ผสมปรับปรุงเลน่ เพลงประกอบจังหวะระบําขึน มนี ายสนิท ดษิ ฐพ์ ันธ์ เปนผู้ออกแบบเครืองแต่งกาย
ตามหลกั ฐานศิลปกรรมภาพจําหลกั ทีพระสถปู บโุ รพุทโธ ในเกาะชวา

กระบวนการท่ารํา

ท่ารําระบําศรีวิชัยประดษิ ฐข์ ึนจากภาพจําหลกั และภาพ
ปูนปนสมยั ศรีวิชัย ประสมกบั ท่ารําชวาและบาหลี สอดแทรกลลี า
ทางนาฏศิลป ลกั ษณะรําบางท่าคล้ายท่ารําของชวา และบาหลี
เช่น การตังวงกนั ศอก ออกเปนวงโค้ง การทํามอื การใช้คอยักคอ
เหมอื นนาฏศิลปชวาและบาหลี การตังท่านิง ท่าบิดสะโพกคล้าย
ท่ารําของบาหลี

ดนตรีทีใช้ประกอบการแสดงระบําศรีวิชัย

๑. เครืองดนตรีประเภทเครืองดดี ได้แก่ กระจับป คือ พิณ ๔
สายชนิดหนึง
๒. เครืองดนตรีประเภทเครืองสี ได้แก่ ซอสามสาย
๓. เครืองดนตรีประเภทตี ได้แก่ ตะโพน กลองแขก ฆ้อง ๓ ลูก
ฉิง กรับ ฉาบ
๔. เครืองดนตรีประเภทเปา ได้แก่ ขลุย่

เครืองแต่งกาย

- เสือในนาง ตัวเสือใช้ผ้าต่วนเนือหนาสีเนือ เปนเสือเข้ารูปไมม่ แี ขน ดนั ทรง เปดช่วงไหลแ่ ละหลงั
- ผ้านุ่ง เปนผ้าโสร่งบาติค เย็บเปนจีบหน้านางเล็กๆ อย่ตู รงกลางด้านหน้า ไมม่ ชี ายพก
- ผ้าคาดรอบสะโพก ใช้ผ้าแพรเนือบาง มี ๒ สี คือ สีเขียว และสีแดง
- เข็มขัด ทําด้วยโลหะชุบทอง ลายโปร่งเปนข้อๆ ต่อกนั หัวเข็มขัดทําด้วยหนังลงรักปดทอง ประดบั พลอยสี
- ต่างหู เปนต่างหูแบบห้อย ตรงส่วนแปนหูทําด้วยหนังลงรักปดทอง ประดบั ด้วยพลอยสี
- สร้อยคอ เปนห่วงๆ ต่อกนั ประดบั ด้วยพลอยสีแดงและสีเขียว
- สร้อยสะโพก เปนห่วงๆ ต่อกนั ทําด้วยหนังลงรักปดทอง ประดบั ด้วยพลอยสีเขียวหรือสีแดง
- กาํ ไลต้นแขน มลี กั ษณะโปร่งตรงกลาง ด้านหน้าของกาํ ไลเปนรูปกลมเรียงสูงขึนไป ๓ ชัน

- กาํ ไลมอื มลี กั ษณะกลม ประดบั ด้วยพลอยสีขาว
- กาํ ไลข้อเท้า ลกั ษณะกลมแต่ด้านในทึบ ตัวกาํ ไลสลบั ลวดลายทําด้วยหนังลงรักปดทอง ประดบั พลอย
- โบ โบเส้นเล็กๆ สําหรับสอดใต้เข็มขัด
- ผ้าสไบ มแี ผ่นโค้งเหนือไหลต่ อดสร้อยตัว ๒ เส้น ประกอบด้วยผ้าแพรบาง ความยาวเท่ากบั สร้อย
ชาย ผ้าและสร้อยตัวทังสองข้างติดอย่กู บั เครืองประดบั สีทอง ทีใช้คล้องไว้บนไหลเ่ ครืองประดบั นี ทําด้วยหนังลงรักปดทอง
ประดบั ด้วยพลอยสีเขียว สีแดง ส่วนสร้อยตัวเปนโซ่ห่วงทองเล็กๆ ต่อให้ติดกนั ทําด้วยโลหะชุบทอง
- กะบังหน้า มลี กั ษณะคล้ายกะบังหน้าธรรมดา ตรงกลางด้านหน้าเปนรูปกลมและต่อยอดกลมให้แหลมถงึ ตรงปลาย ประดบั ด้วย
พลอยสี ขาว
- ปนปกผม ตรงโคนทีใช้ปกผมนันเรียวแหลม ส่วนตอนปลายกลงึ จนมลี กั ษณะกลม ประดษิ ฐข์ ึนด้วยไม้นํามากลงึ ตามลกั ษณะ
แล้วทาสี ทองทับ

ผู้ถา่ ยทอดท่ารํา

ว่าทีร้อยตรีหญงิ เย็นฤดี ถนอมวิลยั
ระดบั ปริญญาตรี เกยี รตินิยมอันดบั 1

วิทยาลยั นาฏศิลปพัทลุง

ตัวอย่างกระบวนการท่ารํา

ท่ารําที1
ท่าออก หันตัวไปทางซ้าย มอื ทังสองจีบควาระดบั
ชายพก เอียงซ้ายประเท้าขวาวิงมาด้านหน้า

ท่ารําที2
หันตัวไปทางขวา เท้าซ้ายก้าวข้าง เท้าขวาก้าวไขว้ กระทุ้งเท้า
ซ้ายด้านหลงั ย่อเข่า ม้วนมอื ปลอ่ ยจีบ ตังวงระดบั สะโพก กนั
ศอก กระทายไหลข่ วา เอียงขวา ยืดยบุ เข่าขยับเท้าและข้อมอื

๕ ครัง จังหวะช้า ๒ เร็ว ๓

ท่ารําที3
หันตัวไปทางขวา จังหวะก้าวเท้าเหมอื นเดมิ มอื ขวาจีบควา ม้วนมอื
ปลอ่ ยจีบเปนวง มอื ซ้ายจีบส่งหลงั กระทายไหลข่ วา ขยับเท้าและ

ข้อมอื ขวา ยืดยบุ ๗ ครัง จังหวะช้า ๔ จังหวะเร็ว ๓

ท่ารําที4
หันหน้าตรง ก้าวเท้าซ้าย มอื ซ้ายจีบควา มอื ขวาแบหงาย
เอียงซ้าย เปลยี นเปนมอื ซ้ายสอดจีบเปนวงบัวบาน มอื ขวาจีบ

ควาแขนตึงด้านข้าง กระดกเท้าขวา เอียงขวา

ท่ารําที5
ก้าวเท้าซ้าย มอื ซ้ายสอดจีบ ปลอ่ ยเปนวงบัวบาน มอื ขวาเลอื น

วงมาเปนวงหน้า กระดกเท้าขวา เอียงขวา
ก้าวเท้าขวา มอื ขวาจีบควาสอดจีบ ปลอ่ ยเปนวงบัวบาน มอื

ซ้ายเลอื นวงมาเปนวงหน้า กระดกเท้าซ้าย เอียงซ้าย

ท่ารําที6
แทงมอื ขวาตีงวงสูงปดปลายมอื มาข้างหน้า กนั ศอกเปนวงโค้ง มอื ซ้าย

วงระดบั สะโพก จรดเท้าขวา ลกั คอ ขยับมอื ตามจังหวะ
แทงมอื ซ้ายตีงวงสูงปดปลายมอื มาข้างหน้า กนั ศอกเปนวงโค้ง มอื ขวา

วงระดบั สะโพก จรดเท้าซ้าย ลกั คอ ขยับมอื ตามจังหวะ

ท่ารําที7
หันตัวไปทางขวา ทรุดเข่าลงนังบนส้นเท้า เข่าขวาเหลอื มสูงกว่าเข่าซ้าย มอื ขวาตังวง

ระดบั ไหล่ มอื ซ้ายวงระดบั สะโพก ลกั คอและขยับมอื ตามจังหวะ
มอื จีบควา หมนุ ตัวไปทางซ้าย นังบนส้นเท้า เข่าซ้ายเหลอื มสูงกว่าเข่าขวา มอื ซ้ายตัง

วงระดบั ไหล่ มอื ขวาวงระดบั สะโพก ลกั คอและขยับมอื ตามจังหวะ

ท่ารําที8
ลุกขึนยืน ก้าวเท้าขวาเอียงซ้าย มอื ทังสองจีบลอ่ แก้วระดบั อก
เท้าซ้ายลงส้นเท้าด้านข้าง มอื ขวาลอ่ แก้วแขนตึงด้านข้าง มอื ซ้ายลอ่ แก้ว ตังข้อมอื ระดบั ชายพก

อา้ งอิง

http://www.banramthai.com/html/srivichai.html?
fbclid=IwAR17Gs2x9VdmkTM6unwTBXf0zWJpt9
vWtVOenRCJyBZmNgIqYsr63jpuzb4

https://sites.google.com/site/ajanthus/raba-
borankhdi/raba-sri-wichay