หน่วยที่ 3

หน่วยท่ี 3

รายการค้าและการวเิ คราะห์รายการค้า

admin
ศราญนัส แสนต้ยุ

[]

31

หน่วยท่ี 3

รายการค้าและการวเิ คราะห์รายการค้า

สาระสาคญั

ในการดาเนินธุรกิจจะมเี หตุการณ์ท่ีทาใหเ้ กิดการเปล่ียนแปลงทางดา้ นการเงินหรือสิ่งที่มี
มลู ค่าเป็นเงินระหวา่ งกิจการกบั บุคคลภายนอก ซ่ึงเหตกุ ารณ์ลกั ษณะน้ีเราเรียกวา่ รายการคา้ เม่ือมี
รายการคา้ เกิดข้ึนจะทาการวิเคราะหร์ ายการคา้ ว่ามผี ลทาใหส้ ินทรัพย์ หน้ีสินและส่วนของเจา้ ของ
เปลย่ี นแปลงไปอยา่ งไร การวิเคราะห์จะอาศยั หลกั ของสมการบญั ชี เมื่อวิเคราะหแ์ ลว้ จะนาผลของ
การวิเคราะหไ์ ปบนั ทกึ รายการในสมุดบญั ชีต่อไป

หัวข้อเรื่อง

1. ความหมายของรายการคา้
2. ความหมายของการวเิ คราะห์รายการคา้
3. หลกั การวิเคราะหร์ ายการคา้
4. หลกั การบนั ทึกบญั ชี

จดุ ประสงค์การเรียนรู้

1. อธิบายความหมายของรายการคา้ ได้
2. อธิบายความหมายของการวเิ คราะห์รายการคา้ ได้
3. อธิบายถึงหลกั การวเิ คราะห์และสามารถวเิ คราะห์ รายการคา้ ที่เกิดข้ึนได้
4. อธิบายถงึ หลกั การบนั ทึกบญั ชี และสามารถบนั ทึกบญั ชีได้

32

โดยปกติกจิ การต่าง ๆ ที่ใหบ้ ริการหรือขายสินคา้ ยอ่ มมรี ายการหรือเหตุการณ์ต่าง ๆ
เกิดข้ึนเป็นจานวนมากและตลอดเวลา แต่รายการใดที่สามารถวดั ค่าเป็นหน่วยเงินตราไดแ้ ละ
สามารถบนั ทึกในสมดุ บญั ชีไดห้ รือเหตุการณ์ท่ีเมื่อเกิดข้ึนแลว้ ก่อใหเ้ กิดการเปล่ียนแปลงใน
สินทรัพย์ หน้ีสิน และส่วนของเจา้ ของ ถือวา่ เป็นรายการทางบญั ชี หรือรายการคา้ เมอ่ื มรี ายการ
คา้ เกิดข้ึน กต็ อ้ งพจิ ารณาแยกแยะวา่ มีผลทาใหส้ ินทรัพย์ หน้ีสิน และส่วนของเจา้ ของเปลี่ยนแปลง
อยา่ งไรท่ีเรียกวา่ เป็นการวิเคราะหร์ ายการคา้ ซ่ึงการวเิ คราะห์รายการคา้ ตอ้ งอาศยั หลกั ของสมการ
บญั ชี เมื่อวเิ คราะห์แลว้ จะนาผลการวเิ คราะห์บนั ทกึ รายการในสมุดบญั ชีต่อไป

1. ความหมายของรายการค้า

รายการคา้ (Business Transaction) หมายถงึ เหตุการณ์หรือกิจกรรมในทางการคา้ ที่ทา
ใหเ้ กิดการโอนเงินหรือสิ่งของมีค่าเป็นเงินระหว่างกิจการกบั บุคคลอื่น หรือรายการท่ีเกิดข้นึ ภายใน
กิจการท่ีทาใหส้ ินทรัพย์ หน้ีสิน และส่วนของเจา้ ของเปลี่ยนแปลง เหตุการณ์ที่เป็นรายการคา้ ทุก
รายการ กิจการจะตอ้ งนาไปบนั ทึกบญั ชีตามหลกั การบนั ทึกบญั ชีต่อไป
ตวั อยา่ งรายการท่ีเป็นรายการคา้

1) การนาเงินสดหรือสินทรัพยม์ าลงทุน
2) การซ้ืออปุ กรณ์เป็นเงินสด
3) การซ้ือรถยนตเ์ ป็นเงินเชื่อ
4) การใหบ้ ริการลกู คา้ ยงั ไมไ่ ดร้ ับเงิน
5) การกเู้ งินจากธนาคาร
6) การจ่ายชาระหน้ีเงินกู้
7) การรับรายไดค้ ่าบริการ
8) การจ่ายชาระหน้ีเจา้ หน้ี
9) การรับชาระหน้ี
10) การจ่ายค่าใชจ้ ่ายต่าง ๆ เช่น ค่าน้า ค่าไฟฟ้ า ค่าเช่าร้าน
11) การที่เจา้ ของกิจการถอนเงินสดไปใชส้ ่วนตวั

33

สาหรับเหตุการณ์หรือกจิ กรรมท่ีไม่มีผลทาใหส้ ินทรัพย์ หน้ีสิน และส่วนของเจา้ ของ
เปลี่ยนแปลง จะถอื ว่าไมเ่ ป็นรายการคา้ และกิจการไม่ตอ้ งนารายการเหลา่ น้ีไปบนั ทึกบญั ชี
ตวั อยา่ งรายการที่มิใช่รายการคา้

1) การสอบถามราคาสินคา้
2) การตอ้ นรับลกู คา้ เขา้ ร้าน
3) การสาธิตหรือการจดั แสดงสินคา้
4) การเขยี นจดหมายโตต้ อบลกู คา้
5) การรับสมคั รพนกั งาน
6) การอบรมพนกั งาน
7) การส่งแคตตาลอ็ คไปใหล้ กู คา้
8) การตกแต่งร้านใหส้ วยงาม
จากตวั อยา่ งรายการท่ีเป็นรายการคา้ ขา้ งตน้ เป็นรายการจากเอกสารที่เป็นหลกั ฐานทาง
บญั ชี ไดแ้ ก่ ใบเสร็จรับเงิน ใบสาคญั รับเงิน ใบส่งของ ใบสาคญั จ่ายเงิน ใบแจง้ หน้ี เป็นตน้
ซ่ึงเอกสารเหล่าน้ีไดม้ าจากร้านคา้ บุคคลภายนอก หรือท่ีกิจการจดั ทาข้ึนเอง ถอื ว่าเป็นหลกั ฐาน
ทางบญั ชีท่ีสาคญั กจิ การหรือผจู้ ดั ทาบญั ชีจะตอ้ งบนั ทึกบญั ชีตามเอกสารหลกั ฐานน้ีและตอ้ ง
เกบ็ เอกสารเหลา่ น้ีใหเ้ ป็นระเบียบ เพ่อื ความสะดวกในการตรวจสอบภายหลงั

2. ความหมายของการวเิ คราะห์รายการค้า

การวิเคราะหร์ ายการคา้ (Business Transaction Analysis) หมายถึง การพิจารณารายการ
คา้ ท่ีเกิดข้ึนวา่ มผี ลกระทบต่อสินทรัพย์ หน้ีสินและส่วนของเจา้ ของอยา่ งไร ผลกระทบมี 2
ลกั ษณะ คือมีผลทาใหส้ ินทรัพย์ หน้ีสิน ส่วนของเจา้ ของ เพิม่ ข้ึนหรือ มีผลทาใหส้ ินทรัพย์
หน้ีสิน ส่วนของเจา้ ของ ลดลง เมือ่ วิเคราะหร์ ายการคา้ แลว้ จะทาใหส้ ินทรัพยเ์ ปล่ยี นแปลงเท่ากบั
หน้ีสินที่เปลย่ี นแปลงบวกส่วนของเจา้ ของท่ีเปลย่ี นแปลงเสมอ

34

3. หลกั การวเิ คราะห์รายการค้า

รายการคา้ หน่ึง ๆ จะมผี ลทาใหส้ ินทรัพย์ หน้ีสิน และส่วนของเจา้ ของเปล่ยี นแปลงใน

ลกั ษณะใดลกั ษณะหน่ึงดงั ต่อไปน้ี

1. สินทรัพยเ์ พม่ิ ส่วนของเจา้ ของเพิ่ม

2. สินทรัพยล์ ด ส่วนของเจา้ ของลด

3. สินทรัพยอ์ ยา่ งหน่ึงเพิม่ สินทรัพยอ์ ยา่ งหน่ึงลด

4. สินทรัพยเ์ พิ่ม หน้ีสินเพ่มิ

5. สินทรัพยล์ ด หน้ีสินลด

6. สินทรัพยเ์ พม่ิ หน้ีสินเพ่มิ ส่วนของเจา้ ของเพม่ิ

7. สินทรัพยเ์ พม่ิ สินทรัพยล์ ด หน้ีสินเพ่มิ

8. หน้ีสินเพ่มิ ส่วนของเจา้ ของลด

การเปลีย่ นแปลงของสินทรัพย์ หน้ีสินและส่วนของเจา้ ของไม่วา่ จะเปลยี่ นแปลงไปใน

ลกั ษณะใดกต็ าม จะแสดงความสมดุลตามรูปแบบของสมการบญั ชีเสมอ

ตวั อยา่ ง 1 ต่อไปน้ีเป็นรายการคา้ ของร้านสุดสวยบิวต้ีซาลอน ในเดือนตุลาคม 25x1 แสดง

ผลกระทบต่อสมการบญั ชีและแสดงความสมั พนั ธใ์ นรูปแบบของงบแสดงฐานะการเงิน

แต่ละวนั ดงั น้ี

25x1

ต.ค. 1 นางสาวสุดสวยนาเงินสดมาลงทุน จานวน 50,000 บาท

2 ซ้ืออปุ กรณ์เสริมสวยเป็นเงินสด 20,000 บาท

7 ซ้ือวสั ดุเสริมสวยจากร้านดิออ 5,000 บาท ยงั ไมไ่ ดช้ าระเงิน

10 แต่งหนา้ เจา้ สาวใหน้ างสาวนทั 2,500 บาท ยงั ไม่ไดร้ ับเงิน

15 จ่ายเงินชาระหน้ีใหร้ ้านดิออ 3,000 บาท

19 กเู้ งินจากธนาคารออมสิน 30,000 บาท

22 นางสาวสุดสวยถอนเงินสดของกิจการไปใชส้ ่วนตวั 3,000 บาท

27 รับชาระหน้ีจากนางสาวนทั 2,500 บาท

29 รับเงินค่าบริการเสริมสวย 10,000 บาท

31 จ่ายค่าแรงคนงานในร้าน 6,000 บาท

35

25x1 ต.ค. 1 นางสาวสุดสวยนาเงินสดมาลงทุน จานวน 50,000 บาท
ผลการวเิ คราะห์ สินทรัพยเ์ พิม่ = ส่วนของเจา้ ของเพม่ิ
เงินสด + 50,000 = ทุน - นางสาวสุดสวย + 50,000

สินทรัพย์ ร้านสุดสวยบิวต้ีซาลอน 50,000 -
เงินสด งบแสดงฐานะการเงิน
ณ วนั ท่ี 1 ตุลาคม 25x1

หน้ีสินและส่วนของเจา้ ของ
50,000 - ทุน-นางสาวสุดสวย

50,000 - 50,000 -

ต.ค. 2 ซ้ืออปุ กรณ์เสริมสวยเป็นเงินสด 20,000 บาท

ผลการวเิ คราะห์ สินทรัพยเ์ พม่ิ = สินทรัพยล์ ด

อุปกรณ์เสริมสวย + 20,000 = เงินสด - 20,000

สินทรัพย์ ร้านสุดสวยบิวต้ีซาลอน 50,000 -
สินทรัพยห์ มุนเวียน งบแสดงฐานะการเงิน 50,000 -
ณ วนั ที่ 2 ตุลาคม 25x1
เงินสด
สินทรัพยไ์ มห่ มุนเวียน หน้ีสินและส่วนของเจา้ ของ
ทุน-นางสาวสุดสวย
อปุ กรณ์เสริมสวย 30,000 -

20,000 -
50,000 -

36

ต.ค. 7 ซ้ือวสั ดุเสริมสวยจากร้านดิออ 5,000 บาท ยงั ไมไ่ ดช้ าระเงิน

ผลการวิเคราะห์ สินทรัพยเ์ พิ่ม = หน้ีสินเพิ่ม

วสั ดุเสริมสวย + 5,000 = เจา้ หน้ี – ร้านดิออ + 5,000

สินทรัพย์ ร้านสุดสวยบิวต้ีซาลอน 5,000 -
สินทรัพยห์ มนุ เวยี น งบแสดงฐานะการเงิน 50,000 -
ณ วนั ที่ 7 ตุลาคม 25x1 55,000 -
เงินสด
วสั ดุเสริมสวย หน้ีสินและส่วนของเจา้ ของ
สินทรัพยไ์ มห่ มุนเวียน หน้ีสินหมนุ เวยี น
อปุ กรณ์เสริมสวย 30,000 - เจา้ หน้ี-ร้านดิออ
5,000 - ส่วนของเจา้ ของ

ทุน-นางสาวสุดสวย
20,000 -

55,000 -

37

ต.ค. 10 แต่งหนา้ เจา้ สาวใหน้ างสาวนทั 2,500 บาท ยงั ไมไ่ ดร้ ับเงิน

ผลการวิเคราะห์ สินทรัพยเ์ พมิ่ = ส่วนของเจา้ ของเพิม่

ลกู หน้ี – นางสาวนทั + 2,500 = ทุน + 2500

(รายไดค้ ่าเสริมสวย )

ร้านสุดสวยบิวต้ีซาลอน

งบแสดงฐานะการเงิน

ณ วนั ท่ี 10 ตุลาคม 25x1

สินทรัพย์ หน้ีสินและส่วนของเจา้ ของ

สินทรัพยห์ มุนเวียน หน้ีสินหมุนเวยี น

เงินสด 30,000 - เจา้ หน้ี-ร้านดิออ 5,000 -

ลกู หน้ี-นางสาวนทั 2,500 - ส่วนของเจา้ ของ

วสั ดุเสริมสวย 5,000 - ทุน-นางสาวสุดสวย 52,500 -

สินทรัพยไ์ มห่ มุนเวยี น

อุปกรณ์เสริมสวย 20,000 -

57,500 - 57,500 -

38

ต.ค. 15 จ่ายชาระหน้ีใหร้ ้านดิออ 3,000 บาท
ผลการวเิ คราะห์ สินทรัพยล์ ด = หน้ีสินลด
เงินสด - 3,000 = เจา้ หน้ี – ร้านดิออ - 3,000

สินทรัพย์ ร้านสุดสวยบิวต้ีซาลอน 2,000 -
สินทรัพยห์ มนุ เวยี น งบแสดงฐานะการเงิน 52,500 -
ณ วนั ที่ 15 ตุลาคม 25x1 54,500 -
เงินสด
ลกู หน้ี-นางสาวนทั หน้ีสินและส่วนของเจา้ ของ
วสั ดุเสริมสวย หน้ีสินหมุนเวยี น
สินทรัพยไ์ มห่ มนุ เวียน 27,000 - เจา้ หน้ี-ร้านดิออ
อุปกรณ์เสริมสวย 2,500 - ส่วนของเจา้ ของ
5,000 - ทุน-นางสาวสุดสวย

20,000 -
54,500 -

39

ต.ค. 19 กเู้ งินจากธนาคารออมสิน 30,000 บาท
ผลการวเิ คราะห์ สินทรัพยเ์ พ่ิม = หน้ีสินเพิม่
เงินสด + 30,000 = เงินกู้ – ธนาคารออมสิน + 30,000

สินทรัพย์ ร้านสุดสวยบิวต้ีซาลอน 2,000 -
สินทรัพยห์ มนุ เวียน งบแสดงฐานะการเงิน
ณ วนั ที่ 19 ตุลาคม 25x1 30,000 -
เงินสด
ลกู หน้ี-นางสาวนทั หน้ีสินและส่วนของเจา้ ของ 52,500 -
วสั ดุเสริมสวย หน้ีสินหมนุ เวียน 84,500 -
สินทรัพยไ์ มห่ มนุ เวียน 57,000 - เจา้ หน้ี-ร้านดิออ
อปุ กรณ์เสริมสวย 2,500 - หน้ีสินไม่หมนุ เวียน
5,000 - เงินก-ู้ ธนาคารออมสิน
ส่วนของเจา้ ของ
20,000 - ทุน-นางสาวสุดสวย
84,500 -

40

ต.ค. 22 นางสาวสุดสวยถอนเงินของกิจการไปใชส้ ่วนตวั 3,000 บาท
ผลการวิเคราะห์ สินทรัพยล์ ด = ส่วนของเจา้ ของลด
เงินสด - 3,000 = ทุน - 3,000 (ถอนใชส้ ่วนตวั )

สินทรัพย์ ร้านสุดสวยบิวต้ีซาลอน 2,000 -
งบแสดงฐานะการเงิน 30,000 -
สินทรัพยห์ มนุ เวียน ณ วนั ที่ 22 ตุลาคม 25x1 49,500 -
เงินสด
ลกู หน้ี-นางสาวนทั หน้ีสินและส่วนของเจา้ ของ
วสั ดุเสริมสวย หน้ีสินหมุนเวียน
54,000 - เจา้ หน้ี-ร้านดิออ
สินทรัพยไ์ ม่หมุนเวียน 2,500 - หน้ีสินไมห่ มนุ เวยี น
อปุ กรณ์เสริมสวย 5,000 - เงินก-ู้ ธนาคารออมสิน
ส่วนของเจา้ ของ
20,000 - ทุน-นางสาวสุดสวย

81,500 - 81,500 -

41

ต.ค. 27 รับชาระหน้ีจากนางสาวนทั 2,500 บาท
ผลการวิเคราะห์ สินทรัพยเ์ พม่ิ = สินทรัพยล์ ด
เงินสด + 2,500 = ลกู หน้ี – นางสาวนทั - 2,500

สินทรัพย์ ร้านสุดสวยบิวต้ีซาลอน 2,000 -
สินทรัพยห์ มนุ เวยี น งบแสดงฐานะการเงิน
ณ วนั ที่ 27 ตุลาคม 25x1 30,000 -
เงินสด
วสั ดุเสริมสวย หน้ีสินและส่วนของเจา้ ของ 49,500 -
สินทรัพยไ์ มห่ มุนเวยี น หน้ีสินหมุนเวยี น 815,00 -
อปุ กรณ์เสริมสวย 56,500 - เจา้ หน้ี-ร้านดิออ
5,000 - หน้ีสินไมห่ มุนเวยี น

เงินก-ู้ ธนาคารออมสิน
20,000 - ส่วนของเจา้ ของ

ทุน-นางสาวสุดสวย

81,500 -

42

ต.ค. 29 รับเงินค่าบริการเสริมสวย 10,000 บาท
ผลการวิเคราะห์ สินทรัพยเ์ พิ่ม = ส่วนของเจา้ ของเพ่มิ
เงินสด + 10,000 = ทุน + 10,000 (รายไดค้ ่าเสริมสวย)

สินทรัพย์ ร้านสุดสวยบิวต้ีซาลอน 2,000 -
สินทรัพยห์ มนุ เวียน งบแสดงฐานะการเงิน
ณ วนั ท่ี 29 ตุลาคม 25x1 30,000 -
เงินสด
วสั ดุเสริมสวย หน้ีสินและส่วนของเจา้ ของ 59,500 -
สินทรัพยไ์ มห่ มนุ เวยี น หน้ีสินหมนุ เวียน 91,500 -
อปุ กรณ์เสริมสวย 66,500 - เจา้ หน้ี-ร้านดิออ
5,000 - หน้ีสินไมห่ มุนเวยี น

เงินก-ู้ ธนาคารออมสิน
20,000 - ส่วนของเจา้ ของ

ทุน-นางสาวสุดสวย

91,500 -

43

ต.ค. 31 จ่ายค่าแรงงานคนงานในร้าน 6,000 บาท ส่วนของเจา้ ของลด
ผลการวิเคราะห์ สินทรัพยล์ ด = ทุน - 6,000 (ค่าแรงงาน)
เงินสด - 6,000 =

สินทรัพย์ ร้านสุดสวยบิวต้ีซาลอน 2,000 -
สินทรัพยห์ มนุ เวยี น งบแสดงฐานะการเงิน 30,000 -
ณ วนั ท่ี 31 ตุลาคม 25x1 53,500 -
เงินสด
วสั ดุเสริมสวย หน้ีสินและส่วนของเจา้ ของ
สินทรัพยไ์ มห่ มุนเวียน หน้ีสินหมนุ เวียน
อปุ กรณ์เสริมสวย 60,500 - เจา้ หน้ี-ร้านดิออ
5,000 - หน้ีสินไมห่ มนุ เวียน

เงินก-ู้ ธนาคารออมสิน
20,000 - ส่วนของเจา้ ของ

ทุน-นางสาวสุดสวย

85,500 - 85,500 -

44

4. หลักการบนั ทกึ บญั ชี

หลงั จากทาการวิเคราะห์รายการคา้ แลว้ จะนาผลการวเิ คราะห์ไปบนั ทึกบญั ชี หลกั การ
บนั ทึกบญั ชีที่ยอมรับและใชก้ นั โดยทว่ั ไปเรียกวา่ หลกั การบญั ชีคู่

4.1 หลกั การบญั ชคี ู่ (Double Entry Accounting) หมายถงึ หลกั การบนั ทึกบญั ชี
2 ดา้ น คือ ดา้ นซา้ ยและดา้ นขวา ดา้ นซา้ ยเรียกว่า ดา้ นเดบิต (Debit) ใชต้ วั ยอ่ Dr. ดา้ นขวา
เรียกวา่ ดา้ นเครดิต (Credit) ใชต้ วั ยอ่ Cr. การบนั ทึกบญั ชที ้งั 2 ดา้ น จะบนั ทึกดว้ ยจานวนเงินท่ี
เท่ากนั เสมอ เพอ่ื ใหม้ องเห็นภาพไดช้ ดั เจน จะแสดงในรูปตวั T ดงั น้ี

ดา้ นซา้ ย ดา้ นขวา
เดบิต (Debit) เครดิต (Credit)

การบนั ทกึ บญั ชีตามหลกั การบญั ชคี ู่ เป็นการอาศยั หลกั การพ้นื ฐานจากสมการบญั ชีหรือจะ

เรียกว่า สมการบญั ชี เป็นที่มาของหลกั การบนั ทึกบญั ชี

ถา้ จะนารูปแบบของหลกั การบญั ชีค่ใู นรูปตวั T และสมการบญั ชีมารวมกนั จะแสดง

รูปแบบไดด้ งั น้ี

ดา้ นซา้ ย ดา้ นขวา

เดบิต (Debit) เครดิต (Credit)

สินทรัพย์ หน้ีสินและส่วนของเจา้ ของ

จากรูปจะเห็นว่าไดว้ ่า สินทรัพย์ จะอยดู่ า้ นซา้ ยหรือดา้ นเดบิต ซ่ึงเป็นดา้ นปกติ หน้ีสิน
และส่วนของเจา้ ของ จะอยดู่ า้ นขวาหรือดา้ นเครดิต ซ่ึงเป็นดา้ นปกติของหน้ีสินและส่วนของ
เจา้ ของเช่นกนั คาวา่ ดา้ นปกติคือดา้ นที่แสดงการเพ่ิมข้ึนของบญั ชีน้นั และถา้ ลดลงจะแสดงดา้ น
ตรงกนั ขา้ ม

การวเิ คราะห์รายการคา้ จะมีผลต่อสมการบญั ชี และนาไปบนั ทึกบญั ชีตามหลกั การไดด้ งั น้ี
1) สินทรัพย์ แสดงอยทู่ างดา้ นซา้ ยมอื ของสมการบญั ชี ดงั น้นั บญั ชีประเภทสินทรัพยจ์ ึง
แสดงจานวนเงินอยดู่ า้ นเดบิต การเพ่ิมข้ึนของสินทรัพยต์ อ้ งบนั ทึกรายการทางดา้ นเดบิตของบญั ชี
และการลดลงของสินทรัพยต์ อ้ งบนั ทกึ รายการทางดา้ นตรงกนั ขา้ มคือดา้ นเครดิตของบญั ชี

45

2) หน้ีสิน แสดงอยทู่ างดา้ นขวามอื ของสมการบญั ชี ดงั น้นั บญั ชีประเภทหน้ีสินจึงแสดง
จานวนเงินอยทู่ างดา้ นเครดิต การเพิ่มข้ึนของหน้ีสิน ตอ้ งบนั ทึกรายการทางดา้ นเครดิตของบญั ชี
และการลดลงของหน้ีสินตอ้ งบนั ทึกรายการทางดา้ นเดบิตของบญั ชี

3) ส่วนของเจา้ ของ (ทุน) แสดงอยทู่ างดา้ นขวามือของสมการบญั ชีเช่นเดียวกบั หน้ีสิน
ดงั น้นั บญั ชีประเภทส่วนของเจา้ ของ จึงแสดงจานวนเงินทางดา้ นเครดิต การเพม่ิ ข้ึนของส่วนของ
เจา้ ของตอ้ งบนั ทึกรายการทางดา้ นเครดิตของบญั ชีและการลดลงของส่วนของเจา้ ของ ตอ้ งบนั ทกึ
รายการทางดา้ นเดบิตของบญั ชี

4) การเกิดข้ึนของรายได้ ทาใหส้ ่วนของเจา้ ของเพิ่มข้นึ ดงั น้นั บญั ชีประเภทรายได้ จึง
แสดงการเพ่ิมข้ึนและลดลงของรายไดเ้ ช่นเดียวกบั บญั ชีประเภทส่วนของเจา้ ของ(ทุน) นนั่ คือ การ
เพม่ิ ข้ึนของรายไดต้ อ้ งบนั ทกึ รายการทางดา้ นเครดิตของบญั ชี การลดลงของรายได้ ตอ้ งบนั ทึก
รายการทางดา้ นเดบิตของบญั ชี

5) การเกิดข้ึนของค่าใชจ้ ่าย ทาใหส้ ่วนของเจา้ ของลดลง ดงั น้นั บญั ชีประเภทค่าใชจ้ ่าย
จึงแสดงการเพิม่ ข้ึนและลดลงของค่าใชจ้ ่าย ในทางตรงกนั ขา้ มกบั บญั ชีประเภทส่วนของเจา้ ของ
นนั่ คือ การเพม่ิ ข้ึนของค่าใชจ้ ่ายตอ้ งบนั ทึกรายการทางดา้ นเดบิตของบญั ชี และการลดลงของ
ค่าใชจ้ ่ายตอ้ งบนั ทกึ รายการทางดา้ นเครดิตของบญั ชี

หลกั การบนั ทึกบญั ชีของแต่ละประเภทแสดงในรูปตวั Tดงั น้ี

เดบิต สินทรัพย์ เครดิต
เพ่ิม (+) ลด (-)

เดบิต หน้ีสิน เครดิต
ลด (-) เพิ่ม (+)

เดบิต ส่วนของเจา้ ของ เครดิต
ลด (-)
เพมิ่ (+)

46

เดบิต รายได้ เพมิ่ (+) เครดิต
ลด (-) ค่าใชจ้ ่าย ลด (-) เครดิต

เดบิต
เพ่ิม (+)

4.2 การต้งั ช่ือบญั ชี เมอ่ื รู้หลกั การบนั ทึกบญั ชีแลว้ ส่ิงที่จะนาไปบนั ทกึ บญั ชีคือ ช่ือของ

บญั ชีประเภทน้นั ๆ การต้งั ชื่อบญั ชขี องบญั ชีแต่ละประเภท จะต้งั จากส่ิงที่วิเคราะห์ได้ ซ่ึงรายการ

คา้ หน่ึง ๆ เม่อื วเิ คราะห์รายการคา้ แลว้ จะมชี ่ือบญั ชีอยา่ งนอ้ ย 2 บญั ชี ตวั อยา่ งเช่น

ตวั อยา่ ง 2 แสดงการวิเคราะหร์ ายการคา้ การต้งั ช่ือบญั ชี และการบนั ทึกบญั ชี ดงั น้ี

นางสาวแพรวานาเงินสดมาลงทุน 500,000 บาท

วิเคราะหร์ ายการคา้ สินทรัพยเ์ พิม่ = ส่วนของเจา้ ของเพิม่

ต้งั ชื่อบญั ชี เงินสด ทุน - นางสาวแพรวา

หลกั การบนั ทึก สินทรัพยเ์ พิม่ ข้ึน บนั ทกึ ดา้ นเดบิต

ส่วนของเจา้ ของเพม่ิ ข้นึ เน่ืองจากทุนนางสาวแพรวา บนั ทกึ ดา้ นเครดติ

การบนั ทกึ บญั ชีจึงตอ้ ง เดบิต เงินสด 500,000

เครดิต ทุน – นางสาวแพรวา 500,000

ซ้ือรถยนตเ์ ป็นเงินเชื่อ 400,000 บาท

วเิ คราะหร์ ายการคา้ สินทรัพยเ์ พ่มิ = หน้ีสินเพิม่

ต้งั ชื่อบญั ชี รถยนต์ เจา้ หน้ี

หลกั การบนั ทกึ สินทรัพยเ์ พมิ่ ข้ึน บนั ทกึ ดา้ นเดบิต

หน้ีสินเพมิ่ ข้ึน บนั ทึกดา้ นเครดติ

การบนั ทกึ บญั ชีจึงตอ้ ง เดบิต รถยนต์ 400,000

เครดิต เจา้ หน้ี 400,000

47

จ่ายชาระหน้ีเจา้ หน้ี 100,000 บาท

วเิ คราะห์รายการคา้ สินทรัพยล์ ด = หน้ีสินลด

ต้งั ชื่อบญั ชี เงินสด เจา้ หน้ี

หลกั การบนั ทึก หน้ีสินลดลงบนั ทึกดา้ นเดบิต

สินทรัพยล์ ดลงบนั ทึกดา้ นเครดิต

การบนั ทกึ บญั ชีจึงตอ้ ง เดบิต เจา้ หน้ี 100,000

เครดิต เงินสด 100,000

รับรายไดค้ ่าขนส่ง 20,000 บาท

วเิ คราะหร์ ายการคา้ สินทรัพยเ์ พมิ่ = ส่วนของเจา้ ของเพ่ิม

ต้งั ช่ือบญั ชี เงินสด รายไดค้ ่าขนส่ง

หลกั การบนั ทึก สินทรัพยเ์ พม่ิ ข้ึน บนั ทึกดา้ นเดบิต

ส่วนของเจา้ ของเพ่ิมข้ึนเน่ืองจากรายไดค้ ่าขนส่ง บนั ทกึ ดา้ นเครดิต

การบนั ทกึ บญั ชีจึงตอ้ ง เดบิต เงินสด 20,000

เครดิต รายไดค้ ่าขนส่ง 20,000

นางสาวแพรวานาเงินสดไปใชส้ ่วนตวั 5,000 บาท

วิเคราะหร์ ายการคา้ สินทรัพยล์ ด = ส่วนของเจา้ ของลด

ต้งั ชื่อบญั ชี เงินสด ถอนใชส้ ่วนตวั

หลกั การบนั ทึก ส่วนของเจา้ ของลดลงเนื่องจากถอนเงินใชส้ ่วนตวั บนั ทึกดา้ นเดบิต

สินทรัพยล์ ดลง บนั ทึกดา้ นเครดิต

การบนั ทึกบญั ชีจึงตอ้ ง เดบิต ถอนใชส้ ่วนตวั 5,000

เครดิต เงินสด 5,000

จ่ายค่าแรงงาน 10,000 บาท

วเิ คราะหร์ ายการคา้ สินทรัพยล์ ด = ส่วนของเจา้ ของลด

ต้งั ช่ือบญั ชี เงินสด ค่าแรงงาน

หลกั การบนั ทึก ส่วนของเจา้ ของลดลงเนื่องจากค่าแรงงาน บนั ทึกดา้ นเดบติ

สินทรัพยล์ ดลง บนั ทึกดา้ นเครดิต

การบนั ทึกบญั ชีจึงตอ้ ง เดบิต ค่าแรงงาน 10,000

เครดิต เงินสด 10,000

48

ใหบ้ ริการขนส่งสินคา้ ยงั ไมไ่ ดร้ ับเงิน 8,000 บาท

วเิ คราะหร์ ายการคา้ สินทรัพยเ์ พม่ิ = ส่วนของเจา้ ของเพมิ่

ต้งั ชื่อบญั ชี ลกู หน้ี รายไดค้ ่าขนส่ง

หลกั การบนั ทึก สินทรัพยเ์ พม่ิ ข้ึน บนั ทกึ ดา้ นเดบิต

ส่วนของเจา้ ของเพมิ่ ข้ึนเน่ืองจากรายไดค้ ่าขนส่ง บนั ทกึ ดา้ นเครดิต

การบนั ทกึ บญั ชีจึงตอ้ ง เดบิต ลกู หน้ี 8,000

เครดิต รายไดค้ ่าขนส่ง 8,000

รับชาระหน้ีจากลกู หน้ี 5,000 บาท

วเิ คราะหร์ ายการคา้ สินทรัพยเ์ พิ่ม = สินทรัพยล์ ด

ต้งั ช่ือบญั ชี เงินสด ลกู หน้ี

หลกั การบนั ทกึ สินทรัพยเ์ พิ่มข้ึน บนั ทึกดา้ นเดบิต

สินทรัพยล์ ดลง บนั ทึกดา้ นเครดติ

การบนั ทกึ บญั ชีจึงตอ้ ง เดบิต เงินสด 5,000

เครดิต ลกู หน้ี 5,000

จ่ายค่าโทรศพั ท์ 900 บาท

วิเคราะห์รายการคา้ สินทรัพยล์ ด = ส่วนของเจา้ ของลด

ต้งั ช่ือบญั ชี เงินสด ค่าโทรศพั ท์

หลกั การบนั ทกึ ส่วนของเจา้ ของลดลงเน่ืองจากค่าโทรศพั ท์ บนั ทึกดา้ นเดบิต

สินทรัพยล์ ดลง บนั ทึกดา้ นเครดิต

การบนั ทกึ บญั ชีจึงตอ้ ง เดบิต ค่าโทรศพั ท์ 900

เครดิต เงินสด 900

ตวั อยา่ ง 3 จากตวั อยา่ ง 1 รายการคา้ ของร้านสุดสวยบิวต้ีซาลอนในเดือนตุลาคม 25x1 แสดงการ

วิเคราะห์รายการคา้ และการบนั ทึกบญั ชีตามหลกั การบญั ชีคู่แต่ละรายการดงั น้ี

วนั ท่ี 1 ตุลาคม 25x1 นางสาวสุดสวยนาเงินสดมาลงทุน จานวน 50,000 บาท

วิเคราะห์รายการ หลกั การบนั ทึก การบนั ทึกบญั ชี

สินทรัพยป์ ระเภทเงินสดเพิม่ ข้นึ สินทรัพยเ์ พมิ่ ข้นึ บนั ทกึ ดา้ นเดบติ เดบติ เงินสด 50,000

ส่วนของผเู้ ป็นเจา้ ของเพิม่ ข้ึน ส่วนของเจา้ ของเพิม่ ข้นึ บนั ทกึ เครดติ ทนุ -นางสาวสุดสวย

ดา้ นเครดติ 50,000

49

วนั ท่ี 2 ตุลาคม 25x1 ซ้ืออุปกรณ์เสริมสวยเป็นเงินสด 20,000 บาท

วิเคราะหร์ ายการ หลกั การบนั ทึก การบนั ทกึ บญั ชี

สินทรัพยป์ ระเภทอุปกรณ์เสริม สินทรัพยเ์ พิม่ ข้ึนบนั ทกึ ดา้ นเดบิต เดบติ อปุ กรณ์เสริมสวย 20,000

สวยเพม่ิ ข้นึ สินทรัพยล์ ดลงบนั ทกึ ดา้ นเครดติ เครดิต เงินสด 20,000

สินทรัพยป์ ระเภทเงนิ สดลดลง

วนั ท่ี 7 ตุลาคม 25x1 ซ้ือวสั ดุเสริมสวยจากร้านดิออ 5,000 บาท ยงั ไม่ไดช้ าระเงิน

วเิ คราะห์รายการ หลกั การบนั ทึก การบนั ทกึ บญั ชี

สินทรัพยป์ ระเภทวสั ดเุ สริมสวย สินทรัพยเ์ พิ่มข้นึ บนั ทึกดา้ นเดบิต เดบติ วสั ดเุ สริมสวย 5,000

เพิม่ ข้นึ หน้ีสินเพิม่ ข้นึ บนั ทกึ ดา้ นเครดิต เครดิต เจา้ หน้-ี ร้านดอิ อ 5,000

หน้ีสินประเภทเจา้ หน้ีเพิ่มข้นึ

วนั ที่ 10 ตุลาคม 25x1 แต่งหนา้ เจา้ สาวใหน้ างสาวนทั 2,500 บาท ยงั ไม่ไดร้ ับเงิน

วเิ คราะหร์ ายการ หลกั การบนั ทึก การบนั ทึกบญั ชี

สินทรัพยป์ ระเภทลูกหน้ีเพมิ่ ข้ึน สินทรัพยเ์ พม่ิ ข้นึ บนั ทึกดา้ นเดบิต เดบติ ลูกหน้ี-นางสาวนทั 2,500

รายไดป้ ระเภทรายไดค้ ่าเสริม รายไดเ้ พ่ิมข้นึ บนั ทกึ ดา้ นเครดติ เครดติ รายไดค้ า่ เสริมสวย

สวยเพิ่มข้นึ 2,500

วนั ที่ 15 ตุลาคม 25x1 จ่ายเงินชาระหน้ีใหร้ ้านดิออ 3,000 บาท

วิเคราะหร์ ายการ หลกั การบนั ทกึ การบนั ทกึ บญั ชี

หน้ีสินประเภทเจา้ หน้ีลดลง หน้ีสินลดลงบนั ทึกดา้ นเดบติ เดบิต เจา้ หน้ี-ร้านดิออ 3,000

สินทรัพยป์ ระเภทเงินสดลดลง สินทรัพยล์ ดลงบนั ทกึ ดา้ นเครดิต เครดิต เงินสด 3,000

วนั ท่ี 19 ตุลาคม 25x1 กเู้ งินจากธนาคารออมสิน 30,000 บาท

วเิ คราะหร์ ายการ หลกั การบนั ทกึ การบนั ทึกบญั ชี

สินทรัพยป์ ระเภทเงนิ สดเพิ่มข้ึน สินทรัพยเ์ พมิ่ ข้นึ บนั ทึกดา้ นเดบติ เดบติ เงินสด 30,000

หน้ีสินประเภทเงนิ กเู้ พม่ิ ข้ึน หน้ีสินเพม่ิ ข้ึนบนั ทกึ ดา้ นเครดติ เครดิต เงินก-ู้ ธนาคารออมสิน

30,000

50

วนั ท่ี 22 ตุลาคม 25x1 นางสาวสุดสวยถอนเงินสดของกิจการไปใชส้ ่วนตวั 3,000 บาท

วเิ คราะห์รายการ หลกั การบนั ทึก การบนั ทกึ บญั ชี

ส่วนของผเู้ ป็นเจา้ ของลดลง ส่วนของเจา้ ของลดลงบนั ทกึ ดา้ น เดบิต ถอนใชส้ ่วนตวั 3,000

เน่ืองจากถอนใชส้ ่วนตวั เดบิต เครดติ เงินสด 50,000

สินทรัพยป์ ระเภทเงนิ สดลดลง สินทรัพยล์ ดลงบนั ทกึ ดา้ นเครดติ

วนั ที่ 27 ตุลาคม 25x1 รับชาระหน้ีจากนางสาวนทั 2,500 บาท

วเิ คราะห์รายการ หลกั การบนั ทึก การบนั ทึกบญั ชี

สินทรัพยป์ ระเภทเงนิ สดเพิ่มข้ึน สินทรัพยเ์ พมิ่ ข้ึนบนั ทกึ ดา้ นเดบิต เดบิต เงินสด 2,500

สินทรัพยป์ ระเภทลกู หน้ีลดลง สินทรัพยล์ ดลงบนั ทึกดา้ นเครดิต เครดติ ลกู หน้ี-นางสาวนทั

2,500

วนั ท่ี 29 ตุลาคม 25x1 รับเงินค่าบริการเสริมสวย 10,000 บาท

วิเคราะห์รายการ หลกั การบนั ทึก การบนั ทกึ บญั ชี

สินทรัพยป์ ระเภทเงนิ สดเพม่ิ ข้ึน สินทรัพยเ์ พ่ิมข้ึนบนั ทึกดา้ นเดบติ เดบิต เงินสด 10,000

รายไดป้ ระเภทรายไดค้ า่ เสริม รายไดเ้ พ่ิมข้นึ บนั ทกึ ดา้ นเครดิต เครดิต รายไดค้ า่ เสริมสวย

สวยเพ่ิมข้นึ 10,000

วนั ท่ี 31 ตุลาคม 25x1 จ่ายค่าแรงคนงานในร้าน 6,000 บาท

วเิ คราะห์รายการ หลกั การบนั ทกึ การบนั ทกึ บญั ชี

ค่าใชจ้ ่ายประเภทคา่ แรงงาน คา่ ใชจ้ า่ ยเพ่ิมข้ึนบนั ทกึ ดา้ นเดบติ เดบิต ค่าแรงงาน 6,000

เพม่ิ ข้นึ สินทรัพยล์ ดลงบนั ทกึ ดา้ นเครดติ เครดิต เงินสด 6,000

สินทรัพยป์ ระเภทเงินสดลดลง

51

ตารางสรุปการวเิ คราะห์รายการคา้ และการบนั ทึกบญั ชี ของร้านสุดสวยบิวต้ีซาลอน

ผลการวเิ คราะห์ การบนั ทึกบญั ชี

รายการคา้ สินทรัพย์ หน้ีสิน ส่วนของ เดบิต เครดิต
เจา้ ของ

เพ่มิ ลด เพิม่ ลด เพ่ิม ลด

นางสาวสุดสวยนาเงินสด เงินสด ทุน-นางสาว

มาลงทุน จานวน 50,000 บาท / / 50,000 สุดสวย

50,000

ซ้ืออุปกรณ์เสริมสวยเป็นเงินสด / / อปุ กรณ์ เงินสด

20,000 บาท เสริมสวย 20,000

20,000

ซ้ือวสั ดุเสริมสวยจาก ร้าน // วสั ดุ เจา้ หน้ี-ร้านดิออ

ดิออ 5,000 บาทยงั ไม่ไดจ้ ่ายเงิน 5,000 5,000

แต่งหนา้ เจา้ สาวใหน้ างสาวนทั / / ลกู หน้ี – รายไดค้ ่า

2,500 บาท ยงั ไม่ไดร้ ับเงิน นางสาวนทั เสริมสวย

2,500 2,500

จ่ายชาระหน้ีใหร้ ้านดิออ // เจา้ หน้ีร้าน - เงินสด 3,000

3,000 บาท ดิออ 3,000

กเู้ งินจากธนาคารออมสิน // เงินสด เงินก-ู้ ธนาคาร

30,000 บาท 30,000 ออมสิน 30,000

นางสาวสุดสวยถอนเงินของ / / ถอนใช้ เงินสด

กิจการไปใชส้ ่วนตวั 3,000 บาท ส่วนตวั 3,000 3,000

รับชาระหน้ีจากนางสาวนทั / / เงินสด ลกู หน้ี-นางสาว

2,500 บาท 2,500 นทั 2,500

รับค่าบริการเสริมสวย 10,000 / / เงินสด รายไดค้ ่า

บาท 10,000 เสริมสวย

10,000

จ่ายค่าแรงงานคนงานในร้าน / / ค่าแรงงาน เงินสด

6,000 บาท 6,000 6,000

52

จากตวั อยา่ งสามารถสรุปช่ือบญั ชีของแต่ละประเภทบญั ชี ดงั น้ี
1. ประเภทสินทรัพย์ ชื่อบญั ชีไดแ้ ก่ เงินสด เงินฝากธนาคารหรือธนาคาร ลกู หน้ี วสั ดุ
อุปกรณ์ รถยนต์ อาคาร เคร่ืองตกแต่ง ทีด่ ิน เครื่องใชส้ านกั งาน ฯลฯ
2. ประเภทหน้ีสิน ชื่อบญั ชีไดแ้ ก่ บญั ชีเจา้ หน้ี บญั ชีเงินกู้ ค่าเช่าคา้ งจ่าย ฯลฯ
3. ประเภทส่วนของเจา้ ของ (ทุน) ชื่อบญั ชีไดแ้ ก่ บญั ชีทุน-นางสาวสุดสวย บญั ชี
ถอนใชส้ ่วนตวั
4. ประเภทรายได้ ช่ือบญั ชีไดแ้ ก่ รายไดค้ ่าเสริมสวย รายไดค้ ่าขนส่ง รายไดค้ ่าเช่า
รายไดค้ ่าซ่อม รายไดค้ ่านายหนา้ รายไดเ้ บด็ เตลด็ ดอกเบ้ยี รับ รายไดอ้ นื่ ๆ
5. ประเภทค่าใชจ้ ่าย ชื่อบญั ชีไดแ้ ก่ ค่าเช่า ค่าโฆษณา ค่าแรงงาน ค่าน้าค่าไฟฟ้ า
ค่าซ่อมแซม เงินเดือน ค่าใชจ้ ่ายเบด็ เตลด็ ค่าโทรศพั ท์ ฯลฯ

สรุป

รายการคา้ หมายถึง เหตุการณ์หรือกิจกรรมในทางการคา้ ท่ีทาใหเ้ กิดการโอนเงินหรือ

สิ่งของมีค่าเป็นเงินระหวา่ งกิจการกบั บุคคลอ่ืน หรือรายการที่เกิดข้นึ ภายในกิจการท่ีทาใหส้ ินทรัพย์

หน้ีสิน และส่วนของเจา้ ของเปลยี่ นแปลง

การวเิ คราะหร์ ายการคา้ หมายถึง การพจิ ารณารายการคา้ ท่ีเกิดข้นึ ว่ามีผลกระทบต่อ

สินทรัพย์ หน้ีสินและส่วนของเจา้ ของอยา่ งไร ผลกระทบมี 2 ลกั ษณะ คือ การทาใหส้ ินทรัพย์

หน้ีสิน ส่วนของเจา้ ของ เพิม่ ข้ึนหรือลดลง เม่อื วเิ คราะหร์ ายการคา้ ไดถ้ กู ตอ้ งเรียบร้อยแลว้ นาเขา้

สมการบญั ชีจะทาใหส้ มการบญั ชีเท่ากนั

หลกั การวิเคราะหร์ ายการคา้ เม่อื มรี ายการคา้ เกิดข้ึน จะทาการวิเคราะห์รายการต่าง ๆ

โดยมีหลกั การวเิ คราะห์เบ้ืองตน้ 5 ประการ คือ

1. สินทรัพยเ์ พิ่ม ส่วนของเจา้ ของเพ่ิม

2. สินทรัพยล์ ด ส่วนของเจา้ ของลด

3. สินทรัพยอ์ ยา่ งหน่ึงเพ่มิ สินทรัพยอ์ ยา่ งหน่ึงลด

4. สินทรัพยเ์ พม่ิ หน้ีสินเพ่มิ

5. สินทรัพยล์ ด หน้ีสินลด

หลกั การบนั ทกึ บญั ชี หลงั จากทาการวิเคราะหร์ ายการคา้ กจ็ ะนาผลการวิเคราะหไ์ ปทาการ

บนั ทึกบญั ชี หลกั การบนั ทกึ บญั ชีทวั่ ไป จะใชห้ ลกั การบญั ชีคู่ ซ่ึงหลกั ของบญั ชีคจู่ ะมีลกั ษณะเป็น

2 ดา้ น คือ ดา้ นซา้ ยและดา้ นขวา ดา้ นซา้ ย เรียกวา่ ดา้ นเดบิต ดา้ นขวา เรียกว่า ดา้ นเครดิต

53

การบนั ทึกบญั ชีตามหลกั บญั ชีคู่ท้งั 2 ดา้ น จะบนั ทึกดว้ ยจานวนเงินที่เท่ากนั เสมอ
หลกั การบนั ทกึ บญั ชขี องแต่ละประเภทมหี ลกั การดงั น้ี

1. ประเภทสินทรัพย์ ถา้ เพม่ิ ข้ึนจะบนั ทึกดา้ นเดบิต ถา้ ลดลงจะบนั ทึกดา้ นเครดิต
2. ประเภทหน้ีสิน ถา้ เพิ่มข้ึนจะบนั ทกึ ดา้ นเครดิต ถา้ ลดลงจะบนั ทึกดา้ นเดบิต
3. ประเภทส่วนของเจา้ ของ ถา้ เพิ่มข้ึนจะบนั ทึกดา้ นเครดติ ถา้ ลดลงจะบนั ทึกดา้ นเดบิต
4. ประเภทรายได้ รายได้ ถา้ เพมิ่ ข้ึนจะบนั ทกึ ดา้ นเครดิต ถา้ ลดลงจะบนั ทึกดา้ นเดบิต
5. ประเภทค่าใชจ้ ่าย ค่าใชจ้ ่ายถา้ เพ่มิ ข้ึนจะบนั ทึกดา้ นเดบิต ถา้ ลดลงจะบนั ทึกดา้ นเครดิต

คาศัพท์ประจาหน่วยที่ 3

Business Transaction รายการคา้
Business Transaction Analysis การวิเคราะห์รายการคา้
Double Entry System หลกั การบญั ชคี ู่

54

ผงั มโนทัศน์ หน่วยที่ 3

ความหมาย ความหมายของการ
ของรายการคา้ วิเคราะห์รายการคา้

รายการค้าและการ
วเิ คราะห์รายการค้า

หลกั การวิเคราะห์ หลกั การบนั ทึกบญั ชี
รายการคา้

55

กจิ กรรมการเรียนรู้

เรื่อง รายการคา้ และการวเิ คราะห์รายการคา้
จุดประสงค์

1. อธิบายความหมายของรายการคา้ ได้
2. อธิบายความหมายของการวิเคราะหร์ ายการคา้ ได้
3. อธิบายถงึ หลกั การวิเคราะหแ์ ละสามารถวิเคราะห์ รายการคา้ ท่ีเกิดข้ึนได้
4. อธิบายถงึ หลกั การบนั ทึกบญั ชี และสามารถบนั ทึกบญั ชีได้
5. มีคุณธรรม จริยธรรมท่ีพึงประสงค์ เช่น มรี ะเบียบวนิ ยั ละเอียดรอบคอบ มคี วาม
รับผดิ ชอบ ซื่อสตั ย์ มมี นุษยสมั พนั ธก์ บั ผอู้ น่ื และภูมิใจในวิชาชีพบญั ชี
หวั ขอ้ กิจกรรม
1. ความหมายของรายการคา้ ตวั อยา่ งรายการคา้ 15 รายการ (รายการไม่ซ้ากนั )
2. ความหมายของการวิเคราะหร์ ายการคา้ หลกั การวิเคราะหร์ ายการคา้ และวเิ คราะห์
รายการคา้ 15 รายการ (รายการไมซ่ ้ากนั )
3. หลกั การบนั ทกึ บญั ชี ตวั อยา่ งการบนั ทึกบญั ชี 15 รายการ (รายการไม่ซ้ากนั )
ข้นั ตอนการปฏิบตั ิ
1. ใหผ้ เู้ รียนจดั กลมุ่ เป็น 3 กลุม่ โดยเรียงตามลาดบั เลขที่
2. ผเู้ รียนแต่ละกลมุ่ เลือกหวั หนา้ กลุม่ และเลขานุการกลมุ่
3. ตวั แทนกลุ่มจบั ฉลากเลอื กหวั ขอ้ กจิ กรรม
4. ผเู้ รียนแต่ละกล่มุ ประชุมคณะทางาน แบ่งหนา้ ที่และความรับผดิ ชอบ
5. ผเู้ รียนทุกกลุ่มระดมสมอง ศึกษาเน้ือหาตามที่ไดร้ ับมอบหมายและคน้ ควา้ เพิ่มเติม
6. หวั หนา้ กลมุ่ หรือเลขานุการกลุ่ม หรือตวั แทนกลมุ่ เสนอกิจกรรมหนา้ ช้นั เรียน โดยใช้
เวลากลุม่ ละไมเ่ กิน 20 นาที
7. ผเู้ รียนทุกกลุ่ม แสดงความคิดเห็นร่วมกนั
8. ผเู้ รียนแต่ละกลุ่มประเมนิ ตนเองและประเมินผลกลมุ่ อ่นื ๆ ส่วนผสู้ อนประเมินผล
ผเู้ รียนทุกกลุ่ม
9. ผสู้ อนรวบรวมแบบประเมินพร้อมแสดงความคิดเห็นและขอ้ เสนอแนะ

56

แบบฝึ กหัดหน่วยท่ี 3

ขอ้ 1 จงวิเคราะห์รายการคา้ ต่อไปน้ี มีผลต่อการเปลี่ยนแปลงสินทรัพย์ หน้ีสิน และส่วนของ

เจา้ ของอยา่ งไร โดยใชเ้ ครื่องหมาย( / ) ลงในตารางท่ีกาหนดให้

ตารางวเิ คราะห์รายการคา้

รายการคา้ สินทรัพย์ หน้ีสิน ส่วนของ
เจา้ ของ

เพิม่ ลด เพ่ิม ลด เพิ่ม ลด

1. เจา้ ของกิจการนาเงนิ สดมาลงทุน 20,000 บาท

2. กเู้ งินจากธนาคาร 30,000 บาท

3. ซ้ือเครื่องใชส้ านกั งานเป็นเงินสด 8,000 บาท

4. รับรายไดค้ ่าบริการ 15,000 บาท

5. จ่ายค่ายานพาหนะ 500 บาท

6. ส่งบิลเกบ็ เงินจากลกู หน้ี 8,200 บาท

7. ซ้ือวสั ดุสานกั งานเป็นเงินเช่ือ 2,000 บาท

8. รับชาระหน้ีจากลกู หน้ี 5,000 บาท

9. จ่ายชาระหน้ีใหเ้ จา้ หน้ี 2,000 บาท

10. จ่ายค่าเช่าร้าน 3,000 บาท

11. ถอนเงินสดในร้านไปใชส้ ่วนตวั 3,000 บาท

12. จ่ายชาระหน้ีเงินกใู้ หธ้ นาคาร 10,000 บาท

13. ใหบ้ ริการลกู คา้ ยงั ไมไ่ ดร้ ับเงิน 2,500 บาท

14. นาเงินสดฝากธนาคาร 5,000 บาท

15. เจา้ ของร้านนาเงินสดมาลงทุนเพิม่ 10,000

บาท

16. จ่ายค่าน้าค่าไฟฟ้ า 1,000 บาท

17. จ่ายค่าแรงงานใหค้ นงาน 2 คน ๆ ละ 4,000

บาท

18. จ่ายค่าใชจ้ ่ายเบด็ เตลด็ 500 บาท

57

ขอ้ 2 จงแสดงการวเิ คราะหร์ ายการคา้ ของร้านรวยบริการ ตามตารางท่ีกาหนดให้

ตารางวเิ คราะห์รายการคา้

ผลการวิเคราะห์ การบนั ทึกบญั ชี

รายการคา้ A L OE เดบิต เครดิต
เพ่มิ ลด เพิ่ม ลด เพมิ่ ลด

25x1

พ.ย. 1 นายรวย นาเงินสดมาลงทุน

2 จ่ายค่าเช่าร้าน

3 ซ้ือเครื่องตกแต่งร้านเป็นเงินเช่ือ

4 รับเงินสดค่าบริการจากลกู คา้

5 ส่งบิลเก็บเงินค่าซ่อมรถจากลกู คา้

8 จ่ายชาระหน้ีเจา้ หน้ี

10 รับชาระหน้ีจากลกู หน้ี

12 ถอนเงินสดไปใชส้ ่วนตวั

15 จ่ายค่าแรงงานใหล้ กู จา้ ง

17 จ่ายเงินซ้ืออปุ กรณ์ในการซ่อม

19 นาเงินสดฝากธนาคาร

22 จ่ายค่าโทรศพั ท์

25 ใหบ้ ริการซ่อมรถยงั ไม่ไดร้ ับเงิน

28 จ่ายค่าเบ้ียประกนั ภยั

29 รับชาระหน้ีจากลกู หน้ี

30 จ่ายเงินเดือนใหพ้ นกั งาน

58

ขอ้ 3 จงแสดงการวิเคราะหร์ ายการคา้ ตามตารางที่กาหนดให้

ตารางวิเคราะห์รายการคา้

ผลการวเิ คราะห์ การบนั ทึกบญั ชี
เดบิต เครดิต
รายการคา้ A L OE

เพิม่ ลด เพมิ่ ลด เพิม่ ลด

เจา้ ของกิจการนาเงินสดมาลงทุน

เจา้ ของกิจการนาเงนิ สด,เงินฝาก

ธนาคารและท่ีดินมาลงทุน

เจา้ ของกิจการนาเงินสด,เงินฝากธนาคาร

ท่ีดินและเจา้ หน้ีมาลงทุน

ซ้ือรถยนตเ์ ป็นเงินสด

จ่ายเชค็ ซ้ือคอมพวิ เตอร์

จ่ายเช็คซ้ือเครื่องตกแต่ง

ซ้ืออาคารเป็ นเงินเชื่อ

กเู้ งินจากธนาคารออมสิน

กเู้ งินจากนายฟิ ลม์

กเู้ งินจากนายแดน

จ่ายชาระหน้ีเป็ นเงินสด

จ่ายเช็คชาระหน้ีใหเ้ จา้ หน้ี

จ่ายเช็คชาระเงินกู้ ธนาคารกรุงไทย

จ่ายชาระหน้ีเงินกนู้ ายฟิ ลม์

ซ้ืออปุ กรณ์เป็นเงินสด

ซ้ือโทรศพั ทเ์ ป็นเงินเช่ือ

59

ขอ้ 4 จงแสดงการวเิ คราะห์รายการคา้ ตามตารางท่ีกาหนดให้

ตารางวเิ คราะห์รายการคา้

ผลการวเิ คราะห์ การบนั ทกึ บญั ชี
เดบิต เครดิต
รายการคา้ A L OE

เพิม่ ลด เพ่ิม ลด เพม่ิ ลด

รับชาระหน้ีจากลกู หน้ี

รับชาระหน้ีจากลกู หน้ี – นายหนุ่ม

รับชาระหน้ีจากนายแดงนาฝากธนาคาร

ทนั ที

รับชาระหน้ ีเป็ นเช็ค

รับชาระหน้ีเป็นเช็คนาฝากธนาคารทนั ที

รับรายไดค้ ่าบริการ

รับรายไดค้ ่าบริการเป็นเช็ค

รับรายไดเ้ ป็นเช็คนาฝากธนาคารทนั ที

ใหบ้ ริการลกู คา้ ยงั ไมไ่ ดร้ ับเงิน

จ่ายเงินเดือนใหค้ นงาน

จ่ายค่าโทรศพั ท์

จ่ายค่าโฆษณา

จ่ายค่าเช่าร้านเป็ นเชค็

จ่ายค่าใชจ้ ่ายเบด็ เตลด็

จ่ายเชค็ ค่าเบ้ียประกนั ชีวิต

เจา้ ของกิจการถอนเงินสดไปใชส้ ่วนตวั

เจา้ ของกิจการถอนเงินจากธนาคารไปใช้

ส่วนตวั

ส่งบิลเกบ็ เงินจากลกู หน้ี

รับชาระหน้ีจากลกู หน้ี

60

ขอ้ 5 จงวเิ คราะหร์ ายการต่อไปน้ี ตามตวั อยา่ งท่ีกาหนดให้

ตวั อยา่ ง นายองอาจ นาเงินสดมาลงทุน 60,000 บาท

การวิเคราะห์ สินทรัพย์ เพ่ิม ส่วนของเจา้ ของ (ทุน) (+)

ชื่อบญั ชี เงินสด ทุน

บญั ชีที่เดบิต เงินสด 60,000 บาท

บญั ชีท่ีเครดิต ทุน – นายองอาจ 60,000 บาท

รายการท่ี

1. ซ้ืออุปกรณ์เป็นเงินเช่ือจากร้านแตงโม 5,000 บาท

2. กเู้ งินจากธนาคารกรุงไทย 30,000 บาท

3. ซ้ือวสั ดุสานกั งานเป็นเงินสด 6,000 บาท

4. รับรายไดค้ ่าบริการ 18,000 บาท

5. จ่ายชาระหน้ีบางส่วนใหร้ ้านแตงโม 3,000 บาท

6. ส่งบิลเกบ็ เงินค่าบริการจากร้านแตงไทย 9,000 บาท

7. จ่ายค่ายานพาหนะ 5,000 บาท

8. รับชาระหน้ีจากร้านแตงไทย 5,000 บาท

9. ถอนเงินสดในกิจการไปใชส้ ่วนตวั 2,000 บาท

10. จ่ายค่าแรงงานคนงาน 2 คน คนละ 3,000 บาท

11. จ่าค่าน้าค่าไฟฟ้ า 500 บาท

12. รับรายไดค้ ่าบริการ 20,000 บาท

13. ชาระหน้ีเงินกธู้ นาคารกรุงไทย 10,000 บาท

14. จ่ายชาระหน้ีร้านแตงโมที่เหลอื ท้งั หมด

61

ขอ้ 6 จงวิเคราะหร์ ายการคา้ ของร้านโชคชยั บริการ และหายอดคงเหลอื ในวนั ที่ 31 กรกฎาคม
25x1 โดยเขียนเคร่ืองหมาย (+) แทนเพิม่ และ (-) แทนลด ตามตวั อยา่ ง

รายการคา้ เงินสด ลกู หน้ี วสั ดุ อุปกรณ์ เจา้ หน้ี เงินกู้ ทุน

25x1 +80,000
ก.ค. 1 นาเงินสดมาลงทุน 80,000 +80,000

บาท
5 กเู้ งินจากธนาคารออมสิน
20,000 บาท
7 ซ้ือวสั ดุเป็นเงินสด 12,000
บาท
15 รับรายไดค้ ่าบริการ 5,500
บาท
18 ซ้ืออุปกรณ์เป็นเงินเช่ือ
25,000 บาท
20 ส่งบิลเก็บเงินจากลกู คา้
6,000 บาท
25 รับเงินจากลกู หน้ี 4,000
บาท
27 จ่ายชาระหน้ีค่าอุปกรณ์ท่ี
ซ้ือเมอ่ื วนั ที่ 18 จานวน
20,000 บาท
28 นาเงินสดไปใชส้ ่วนตวั
5,000 บาท
31 จ่ายค่าแรงงานคนงาน
10,000 บาท

ยอดคงเหลือ

62

แบบทดสอบหน่วยท่ี 3

จงเลอื กคาตอบทถี่ ูกต้องท่ีสุดเพยี งคาตอบเดยี ว

1. ขอ้ ใดเป็นรายการคา้
ก. แดง ตกแต่งร้านใหส้ วยงาม
ข. ขาว แสดงการสาธิตเคร่ืองปั่นน้าผลไม้
ค. สม้ ใหก้ ารตอ้ นรับลกู คา้ ท่ีมาเยยี่ มชมร้านคา้
ง. ฟ้ า สอบถามราคารถยนตร์ ุ่นใหม่ และตกลงซ้ือ

2. ขอ้ ใดไมใ่ ช่รายการคา้
ก. จ่ายค่ามอเตอร์ไซดร์ ับจา้ ง
ข. รับเงินค่าบริการจากลกู คา้
ค. เขียนจดหมายสง่ั จองสินคา้
ง. จ่ายเงินค่าเครื่องด่ืมรับรองลกู คา้

3. การวเิ คราะหร์ ายการคา้ หมายถงึ ขอ้ ใด
ก. รายการที่ไดจ้ ากการวิเคราะห์รายการคา้
ข. การวิเคราะห์ทกุ รายการท่ีเกดิ ข้ึนทางธุรกิจ
ค. การดาเนินงานทางการคา้ ท่ีทาใหเ้ กิดการโอนเงินระหวา่ งกิจการ
ง. การพจิ ารณารายการคา้ ท่ีเกิดข้ึนมีผลกระทบต่อสินทรัพยห์ น้ีสินและส่วนของเจา้ ของ
อยา่ งไร

4. ซ้ือรถยนตเ์ ป็นเงินเชื่อวเิ คราะห์รายการคา้ อยา่ งไร
ก. สินทรัพยเ์ พมิ่ หน้ีสินลด
ข. สินทรัพยเ์ พม่ิ หน้ีสินเพม่ิ
ค. สินทรัพยเ์ พม่ิ ส่วนของเจา้ ของลด
ง. สินทรัพยเ์ พิ่ม ส่วนของเจา้ ของเพมิ่

63

5. ส่วนของเจา้ ของหรือทุนจะเพ่ิมไดใ้ นกรณีใด
ก. ซ้ือรถยนต์
ข. จ่ายค่าเช่าร้าน
ค. รับชาระจากลกู หน้ี
ง. รับรายไดจ้ ากการใหบ้ ริการแก่ลกู คา้

6. รับรายไดค้ ่าเสริมสวย วเิ คราะห์รายการคา้ อยา่ งไร
ก. สินทรัพยเ์ พ่มิ สินทรัพยล์ ด
ข. สินทรัพยล์ ด ส่วนของเจา้ ของลด
ค. สินทรัพยเ์ พิม่ ส่วนของเจา้ ของลด
ง. สินทรัพยเ์ พม่ิ ส่วนของเจา้ ของเพ่มิ

7. ส่งบิลเก็บเงินจากลกู คา้ ค่าบริการ 2,000 บาท บนั ทึกบญั ชีอยา่ งไร
ก. เดบิตลกู หน้ี 2,000 บาท เครดิตทุน 2,000 บาท
ข. เดบิตเงินสด 2,000 บาท เครดิตลกู หน้ี 2,000 บาท
ค. เดบิตลกู หน้ี 2,000 บาท เครดติ รายได้ 2,000 บาท
ง. เดบิตเงินสด 2,000 บาท เครดิตรายได้ 2,000 บาท

8. เจา้ ของกิจการถอนเงินสดของร้านไปใชส้ ่วนตวั บนั ทึกบญั ชีอยา่ งไร
ก. เดบิตทุน เครดิตถอนใชส้ ่วนตวั
ข. เดบิตเงินสด เครดิตถอนใชส้ ่วนตวั
ค. เดบิตถอนใชส้ ่วนตวั เครดิตเงินสด
ง. เดบิตถอนใชส้ ่วนตวั เครดิตธนาคาร

9. นาเงินสดมาลงทุน 50,000 บาท บนั ทึกบญั ชีอยา่ งไร
ก. เดบิตเงินสด 50,000 บาท เครดิตทุน 50,000 บาท
ข. เดบิตทุน 50,000 บาท เครดิตเงินสด 50,000 บาท
ค. เดบิตเจา้ หน้ี 50,000 บาท เครดิตเงนิ สด 50,000 บาท
ง. เดบิตส่วนของเจา้ ของ 50,000 บาท เครดติ เงินสด 50,000 บาท

64

10. จ่ายเงินเดือน มชี ่ือบญั ชีใดบา้ ง
ก. เงินเดือน
ข. ค่าแรงงาน
ค. เงินเดือน เงินสด
ง. ค่าแรงงาน เงินสด