26688 Rembrandt boekje LR

Inleiding

Het is een groot publiek geheim: Leiden is de Bijvoorbeeld Delft met het Vermeercentrum en Den
geboortestad van ´s werelds grootste schilder en de Bosch met het werk van Jeroen Bosch, zijn steden
stad waar de schilder zich heeft gevormd alvorens die geen originele werken van de schilders in huis
op 26-jarige leeftijd naar het grote Amsterdam te hebben, maar hun namen zijn dusdanig verbonden
verhuizen. Het Amsterdam waar honderdduizenden met de schilders, dat de bezoekerscentra jaarlijks
mensen zich tegenwoordig melden bij het erg goed worden bezocht.
Rijksmuseum om onder andere ook het werk van
de grote meester te bewonderen. Amsterdam loopt Leiden loopt nog achter in de verbintenis van
over van de culturele toeristen en Leiden laat tot op Rembrandt met Leiden. Een eerste aanzet daartoe
heden enorme kansen liggen om zich te profileren is gegeven in 2006, waarna de gemeente Leiden
met Rembrandt. in 2010 haar kans greep toen die zich voordeed
door als stad voor het eerst een schilderwerk van
Daarom heeft een klein groepje betrokken burgers Rembrandt aan te schaffen. De Brillenverkoper
hun handen ineengeslagen en zich georganiseerd hangt nu in stedelijk museum De Lakenhal.
in het Rembrandt Genootschap. Dit genootschap
gaat invulling geven aan de publiekstrekker die Op velerlei manieren is het mogelijk om het A-merk
onder de naam Rembrandt Experience al iets van Rembrandt te verbinden aan Leiden en omgeving.
zijn karakter blootgeeft.
In deze notitie brengen wij het bezoekerscentrum
de Rembrandt Experience onder de aandacht.
De belangrijkste hoeksteen als het gaat om het
product Rembrandt.

3



Achtergronden van de Wie Rembrandt zegt,
Rembrandt Experience zal ook Leiden zeggen

Rembrandt is de wereldwijd meest bewonderde Als cultureel en cultuur-toeristisch A-merk
Hollandse meester, als het ware ons nationaal oefent Rembrandt vooral aantrekkingskracht
Gouden Eeuw icoon. Een cultuurhistorisch en uit op de markt van hoger opgeleiden en de
daarmee toeristisch gegeven van de eerste orde. welstandsklassen A/B. Een selectieve markt, maar
de naamsbekendheid van Rembrandt genereert
Er is geen enkele reden om in de toeristische sowieso veel publiciteit en bezoekersaandacht, ook
stadsmarketing het Rembrandt-thema links te laten bij andere doelgroepen. Zeker als hij op een voor
liggen. Rembrandt is in Leiden geboren, heeft zich iedereen interessante manier wordt gepresenteerd.
er als mens gevormd, heeft hier het vak geleerd
en is hier ontdekt. Is de tijd van Rembrandt, het Met betrekking tot Rembrandt zelf mag dan wellicht
begin van de Gouden Eeuw, niet nog gewoon fysiek niet veel meer in Leiden aanwezig zijn, over
manifest? Zonder “gebakken lucht” en zonder de tijd waarin hij leefde en ook zijn leefomgeving
overdreven bravoure kan de stad zich werkelijk is des te meer voorhanden. Net als in het typisch
veel beter als “stad van Rembrandt” profileren dan Hollandse landschap net buiten de stad.
thans het geval is. Het mag geen vraag (meer) zijn
óf Leiden überhaupt wel wat met Rembrandt zou
moeten doen, hooguit nog wanneer. Kortom, wij
gaan het verhaal van de jonge Rembrandt en zijn
leefomgeving vertellen.

5



Leiden als doel, Verbinding met de stad
Rembrandt als middel van Rembrandt

Het toeristisch kernproduct bestaat uit de De Rembrandt Experience zorgt voor een sterke
historische binnenstad, de hoogwaardige musea, economische spin-off. Een belangrijk doel van het
de universiteit en zijn studentensfeer en het groene project is om de verbinding aan te gaan met de
Holland eromheen. Toch zijn deze grootheden te binnenstad, de stad waar Rembrandt nog altijd zijn
weinig onderscheidend van andere steden. Leiden weg had kunnen vinden.
mist een “overkoepelende” publiekstrekker (à la
Delfts Blauw). Rembrandt heeft de potentie van In de presentatie worden in de route van het verhaal
zo’n wereldwijd marketingconcept. doorkijkjes en inkijkjes uit de binnenstad getoond.
Als de bezoeker de presentatie binnen heeft gezien,
Een substantieel Rembrandt-aanbod in Leiden (een is het de bedoeling om een buitenwandeling
bezoekerscentrum) zal een eigen bezoekersstroom te maken. In die wandeling worden dezelfde
van behoorlijke omvang op gang brengen en de perspectieven in de stad herkend, zodat het
“reguliere” toeristenstroom naar Leiden vergroten. Rembrandtverhaal ook in zijn echte leefomgeving
Vooral als het aanbod aan een eigentijdse te zien is. Daarbij worden de nieuwste AR en
presentatievorm, een Experience, wordt gekoppeld. VR-technieken gebruiken om live de 17e-eeuwse
realiteit met de huidige te vermengen.
Maak Rembrandt in Leiden complementair aan
het Rembrandt-product in Amsterdam. Dat maakt Het Rembrandtverhaal wordt zodoende verweven
samenwerking mogelijk. Deze bereidheid is door met de binnenstad waardoor de plaatselijke en
Amsterdam al meerdere malen uitgesproken. regionale economie worden versterkt.

7



Conclusie Ontwikkelingsvoorwaarden

Leiden kan met de Rembrandt Experience zonder a. De bouw van een krachtige publiekstrekker
gêne het predicaat Stad van Rembrandt voeren. die Rembrandt Experience heet
Het levensverhaal en de goed geconserveerde
binnenstad bieden voldoende aanknopingspunten b. Integratie van Rembrandt aanbod in de
om Rembrandt als A-merk te gebruiken in de historische binnenstad en verweef dit
stadspromotie en marktbewerking. aanbod met het regulier toeristisch aanbod

Door de verwevenheid met de stad krijgen de lokale c. Systematische toeristische stadspromotie
en regionale economie een krachtige impuls. onder de vlag van Rembrandt

d. Aanbod van de jonge Rembrandt is
complementair aan de Rembrandt in Amsterdam

e. Optimaal profiteren van de bezoekersstroom
die Amsterdam met Rembrandt genereert

f. Smeed strategische marketingallianties voor
m.n. de inkomende markt

g. Organiseer en stimuleer particulier initiatief op de
Rembrandt thematiek (bijv. met een Rembrandt
Festival)

h. Gebruik de binnenstad als Rembrandtkwartier,
waarin niet uitsluitend Rembrandt maar ook het
tijdsbeeld van Leiden in het begin van de 17e
eeuw centraal staat.

9



Bezoekerscentrum: Drie pijlers
De Rembrandt Experience
De inrichting en propositie van het
Bij gebrek aan een geboortehuis en atelier van bezoekerscentrum is gebaseerd op drie pijlers.
Rembrandt is het noodzakelijk een alternatief
‘bedevaartsoord’ te creëren: een hedendaags • Verhaal van Rembrandt in Leiden
ingericht bezoekerscentrum, gewijd aan Rembrandt • Leiden in de tijd van Rembrandt
en de Leidse context waarin hij leefde als hét • Het oeuvre van Rembrandt
centrale toeristenpunt in Leiden. Een “must-see
bestemming” met autonome aantrekkingskracht.

High-Tech is Onderscheidend

Dit bezoekerscentrum gaat zich onderscheiden
van veel andere bezoekerscentra door de aller
modernste presentatie- en interactietechnieken
zoals virtual en augmented reality tot hologrammen
in te zetten in de Experience maar ook de
historische stad.

11

THEPTROPRJEOCJTECT XPC ©©

.E.EEENNCCOOMMPPLLEETTEEEEDDUUCCAATTIEIEVVEESSTTAADDSSBBEELLEEVVININGG

XPXCPC EXEPXEPREIERNIECNECCEECNETNETRE&R &
DIGDIGTAITLAELWE AWNADNEDLERLORUOTUETE

XPXCPC

CUCLUTLUTUURUHRISHTISOTROISRCISHCEHE
LOLCOACTAIETSIES
COCMOMMEMRECRIèCLIè ELE
PAPRATRNTENRESRS
HISHTISOTROISRCISHCEHE
BINBNINENNESNTSATDAD

Uitgangspunten in de Experience en alles wat er te zien is in
de historische binnenstad. Zo ontstaat een
“Verwevenheid” is het sleutelwoord als het gaat “Rembrandtkwartier” dat zich uitstrekt van singel
om de Rembrandt Experience. Alle elementen tot singel: De Rembrandt Experience.
die aangeboden worden in de Experience, of het
nu gaat om het dagelijks leven in de 17e eeuw, Een ander belangrijk trefwoord is “identificatie”.
de Pilgrims, het ambacht van het schilderen, Jan Wil een toeschouwer ook maar in de verste verte
Steen, Rembrandt, de grote historische feiten of de kunnen ervaren hoe het leven in de 17e eeuw was,
groei van de stad, al deze elementen dienen met dan zullen hem mogelijkheden geboden moeten
elkaar verweven te worden. worden om zich te identificeren met de beelden,
verhalen en personages die hij voorgeschoteld
Immers, het doel van de Experience binnen de krijgt. Referentie tussen “toen” en “nu” is op allerlei
historische stadskern is de bezoeker een zo manieren te bereiken, eerst binnen, maar ook
levendig mogelijk beeld te geven van de Gouden buiten.
Eeuw in Leiden, met Rembrandt als gids. Niet
langer is dit verhaal een aaneenschakeling van De inrichting van het
op zichzelf staande historische feitjes, het is de bezoekerscentrum
bedoeling dat de bezoeker een misschien niet
volledig, maar in ieder geval “invoelbaar” beeld Het bezoekerscentrum heeft één ingang en een
krijgt van de roemruchtste eeuw van de stad en van routestelsel waardoor de bezoeker geleid wordt
Holland. door het verhaal dat wij willen vertellen. Hoewel een
“zachte lijn” wordt aangegeven, is per verdieping
Alhoewel de Rembrandt Experience een beleving wel vrijheid van zaalkeuze om de verspreiding te
op zich is, beperken we ons niet tot het aanbieden bevorderen.
van één locatie; de presentatie is een onderdeel
van een groter geheel. Het verhaal wordt effectief
verteld door de combinatie van het gebodene

13



Globale invulling Rembrandt Na de multimediale presentatie volgt een aantal
Experience zalen en grote kamers die thematisch zijn
ingericht en waarin telkens een beeld uit de
De eerste ervaring in de Rembrandt Experience multimediapresentatie zal terugkeren. Daaromheen
bestaat uit een multimediazaal waarin bezoekers wordt met een aaneenschakeling van klassieke en
een 10 tot 15 minuten durende aaneenschakeling moderne opstellingen en via de aller modernste
van beelden over Leiden in de Gouden Eeuw audiovisuele en multimediale technieken een beeld
krijgen voorgeschoteld. Maar ook internationale gegeven van de jeugd van Rembrandt in Leiden,
gebeurtenissen worden kort aangestipt, zodat zijn leefomgeving (ambachten, lakenhandel,
ook de internationale bezoeker een kader krijgt Universiteit, het Rapenburg, het polderlandschap
aangereikt, waarbinnen het Leidse verhaal zich zal e.d.), beroemde tijdgenoten (Pilgrim Fathers,
gaan afspelen. Zo wordt gaandeweg ingezoomd Jan Steen, Jan van Goyen, Fijnschilders e.d.)
van wereldniveau naar Europa, naar Holland en en specifieke gebeurtenissen (Arminiaanse
ten slotte naar Leiden. Rembrandt is hier de trotse twisten, vertrek Pilgrim Fathers, Leiden’s Ontzet,
inwoner van Leiden die in verschillende talen Universiteit, de eerste tulp).
over zijn stad en zijn tijd vertelt. Andere bekende
Leidenaars uit die tijd vertellen ook over hem. In deze multimedia show worden allerlei locaties
van de stad verwerkt, zodat de bezoeker al kennis
De zeventiende-eeuwse beelden worden in thema’s heeft gemaakt met deze plekken nog voor hij ze
opgebouwd vanuit een perspectief dat daarna in een later stadium in het echt zal bezoeken;
consequent in de andere zalen van de Experience verwevenheid tussen de theatrale werkelijkheid
en op de wandelroute in de binnenstad van de 21e van de Experience en de levende werkelijkheid
eeuw terugkomt. Het eindpunt van de Experience van de historische stad. Het is tevens een eerste
ligt feitelijk in De Lakenhal waar de werkelijke kennismaking met gebeurtenissen en locaties die
werken van Rembrandt en de andere schilders later in de Experience en verderop in de stad op de
worden getoond. werkelijke plaatsen terugkomen.

15

Timeline Inzoomend van groot naar klein kunnen dit soort facetten aan de orde komen:

Internationaal Landelijk

1584 Stichting eerste Engelse kolonie in Amerika: 1568-1648 Tachtigjarige Oorlog
Virginia 1573 Beleg van Alkmaar (Met Alkmaar begint de
1598 Edict van Nantes: Hugenoten in Frankrijk victorie)
krijgen gelijke rechten aan katholieken 1579 Unie van Utrecht, zeven provincies
1600 Eerste opvoering van Hamlet verklaren zich soeverein
1603 Dood Elisabeth I van Engeland 1584 Willem van Oranje vermoord
1605 Don Quichote deel 1 gepubliceerd 1585 Val van Antwerpen
1609 Johannes Kepler (1571- 1630) 1585 Maurits (1567-1625) wordt stadhouder
publiceert Astronomia nova 1602 Oprichting VOC
1614 Nederlandse handelspost 1609-1621 Twaalfjarig Bestand
op Manhattan eiland 1619 Executie van Van Oldenbarnevelt
1618-1648 Dertigjarige Oorlog 1625 Frederik Hendrik (1584-1647) wordt
(vooral in Centraal Europa) stadhouder. In zijn bezit vanaf 1632:
1620 Pilgrims landen op Plymouth Rock Simeon in de Tempel van Rembrandt
(Mayflower) (1628)
1633 Galileo Galilei door Inquisitie gedwongen te
ontkennen dat de aarde om de zon draait
1637 Publicatie Discours de la méthode van
Descartes

Leiden Rembrandt

1572 Leiden kiest voor de opstandelingen 1606-1669 Jongste zoon van Harmen Gerritszoon
van Rijn en Neeltgen Willemsdochter van
1574 Beleg en Ontzet Zuydtbroeck

1574 Inwoneraantal 10.000 1602-1624 vader is Heer van de gebuurte
Pellecaenshouc
1575 Oprichting universiteit – Rapenburg vol met
wetenschappers en andere elite
1616-1620 opleiding Latijnse School

1575-1611 veel bouwen binnen de stadsgrenzen 1620-1623 in de leer bij Swanenburg

1594 Eerste tulp bloeit in de Hortus 1623-1624 in de leer bij Lastman (Amsterdam),
Lievens al eerder bij Lastman
Vanaf 1575 boekdrukambacht ontwikkelt zich
rond de universiteit 1624 zelfstandig kunstenaar in Leiden

1600 Inwoneraantal 24.000 1628 Gerrit Dou in de leer bij Rembrandt

1611 Begin grote stadsuitbreiding 1628 Constantijn Huygens bezoekt atelier
(inwoneraantal ca. 30.000) Rembrandt/Lievens

1608 Pilgrim Fathers nestelen zich in Leiden – 1628-1629 Eerste aankopen van werk van Rembrandt
Pilgrim Press zorgt voor opschudding door Frederik Hendrik
(tot 1633 zeker 13 opdrachten van hem)
1618 Arminiaanse Schans op de Breestraat

1618 Bezoek stadhouder Maurits (Gomarist) 1630 Jan Lievens poogt kunstveiling te
aan Leiden organiseren

1620 Pilgrim Fathers vertrekken vanaf Rapenburg 1631 Rembrandt vertrekt naar Amsterdam
naar het Nieuwe Land
1632 Lievens vertrekt naar Engeland

1622 Inwoneraantal 45.000

17



In de themazalen wordt de informatie op alle Rembrandt
denkbare manieren aangeboden: met originele
manuscripten, modellen, tekst-displays, Het leven van Rembrandt zal in verscheidene zalen
touchscreen monitors, plasmaschermen, robotten, aan bod komen, ingedeeld in subthema’s. Daarbij
hologrammen, 3D-wearables en in hoekjes met wordt gedacht aan
beeld en geluid. Het leidend principe voor iedere
themazaal is steeds dat de informatie verdiept zijn levensloop van 1606 tot 1632 met daarin
wordt, waardoor de eerste ervaring versterkt wordt. zijn jeugd als molenaarszoon, zijn schooltijd, zijn
opleiding bij Swanenburgh aan de Langebrug (met
Her en der in de diverse zalen krijgt de bezoeker referentie aan het woonhuis van Swanenburgh
korte “teasers” aangeboden, teksten op de muur dat nog steeds te zien is), het ontluiken van zijn
die een saillante wetenswaardigheid aanbieden, schilderscarrière, de ontdekking door Constantijn
een “weetje” dat leidt tot verrassende herkenning, Huygens etc. In deze zaal dient ook plek te zijn
verbazing, ongeloof of bewondering. Bijv. “Leiden voor originele stukken, zoals geboorte-, trouw- en
was in de 17e eeuw na Lyon de grootste Europese overlijdensaktes, eigendomsbewijzen e.d.
industriestad “, “Leiden was in de 17e eeuw de
zesde stad van Europa en groter dan Londen” of zijn betekenis als schilder met uitleg van
“In 1620 kreeg Leiden als eerste stad in Europa schildertechnieken, visualisatie van clair obscur
straatverlichting”. (zijn befaamde lichtval), zijn plaats binnen het
schildersgilde, zijn relatie met andere schilders
Hieronder volgt een schetsmatig overzicht van een zoals zijn vriend Jan Lievens en zijn leerling Gerrit
aantal zalen en hun inhoud. In dit stadium wordt Dou (de eerste fijnschilder), maar ook een grote
nog geen volledigheid nagestreefd; het doel is een interactieve wereldkaart, waarop alle Rembrandts
beeld te geven van de (talloze) manieren waarop in de wereld in kaart gebracht zijn en tevoorschijn
een Experience ingevuld kan worden. getoverd kunnen worden op een groot scherm met
één druk op een knop, etc.

19



Pilgrims Jan Steen/Jan van Goyen

De impact van de Pilgrims op de Leidse Jan Steen trouwde de dochter van Jan van Goyen,
samenleving was niet bijzonder groot, hun belang beiden later beroemde schilders. Het levensverhaal
voor de toekomstige Verenigde Staten des te van Steen, die naast kunstschilder ook bierbrouwer
groter. Maar zelfs zonder dat zouden er genoeg en herbergier was, is interessant. Net zoals zijn
redenen zijn om hun verblijf in Leiden uitgebreid werken, die een geheel eigen sfeer oproepen.
te belichten; zij zijn exemplarisch voor de talloze In een hoek zou een deel van zijn bourgondische
groepen vluchtelingen die Leiden opnam in de 17e herberg kunnen worden nagebouwd. Maar ook
eeuw. Jan van Goyen, die failliet ging door speculatie in
de tulpenbollenhandel (een tulpenbol was in die
Voor de Amerikaanse bezoeker is het interessant tijd net zoveel waard als een huis), is een geliefd
elementen op te nemen waar zij bekend mee onderwerp voor een theatraal verhaal. Hij vond het
zijn, zoals de Pilgrim Press (nagebouwd), de weg tonale (nat-op-nat) schilderen uit.
die de Pilgrims vanuit Engeland aflegden naar
Amsterdam, Leiden, Delfshaven, Southampton Holland
en ten slotte Amerika, stambomen van bekende
Pilgrims, die bijvoorbeeld kunnen leiden naar Rembrandt schilderde ook in de landschappelijke
Franklin D. Roosevelt, Bush, Obama een lijst met omgeving waar de naam Holland werd geboren
hun woonhuizen in Leiden etc. en later de bollencultuur tot bloei kwam. Dit alles
omdat Carolus Clusius in 1594 de eerste tulpenbol
Voor andere bezoekers bevat deze zaal het verhaal plantte in de Hortus Botanicus. Ook het huidige
van de (weliswaar economisch gemotiveerde) Holland Rijnland wordt uitgelicht in een aparte
tolerantie van de Leidenaars en de bijdrage van themazaal.
deze vluchtelingen aan de enorme groei die de stad
in zowel fysieke als economische zin doormaakte.

21



Ambachten Universiteit

Aandacht voor een keuze uit de vele ambachten In een aparte ruimte wordt het verhaal van de
die in de 17e eeuw beoefend werden. Enerzijds universiteit in de Gouden Eeuw verteld. De
geeft ook dit een schets van het dagelijks betekenis van de universiteit, die in 1575 werd
leven weer, anderzijds sluit het nauw aan bij opgericht, is voor Leiden immers enorm geweest.
Rembrandts levensloop; immers, hij kwam uit een Het biedt tevens de gelegenheid nader in te gaan
molenaarsfamilie en bovendien biedt deze zaal de op de ontwikkeling van de wetenschap in deze
mogelijkheid nader in te gaan op het ambachtelijke periode. Met enkele beroemde wetenschappers en
aspect van het schilderen en etsen. hun prestaties belicht.

In diverse hoeken treft men bijv. het Lakenhandel
bakkersambacht (met de afbeelding van de Leidse
bakker van Jan Steen), een schoenmakerij (in De lakenhandel vormde de basis voor de
samenwerking met Schoenmakerij Nusteling) of economische opgang van de Gouden Eeuw.
een nagebouwde smidse (in samenwerking met De Lakenhal vertelt hierover de historie, dus kan het
de smederij op de Oude Varkensmarkt). Het moge bezoekerscentrum zich storten op de uiterlijkheden
duidelijk zijn dat deze zaal ruime mogelijkheden zoals kleding uit die tijd. Waarvoor werd het Leidse
geeft voor links met locaties in de stad. laken gebruikt en waarin werd het verwerkt? Deze
zaal geeft tevens een goed beeld van hoe de
Voor wat betreft het schildersambacht kan mensen er in die tijd uitzagen. Complementair aan
gedacht worden aan een nagebouwde etspers met en met medewerking van De Lakenhal.
uitleg en afbeeldingen (vgl. het Rembrandthuis),
een uitstalling en uitleg van (wellicht originele)
parafernalia voor het maken van verf, het opzetten
van linnen, etc.

23



Historische context vogelvlucht waar allerlei personen en groepen waar
hij eerder mee kennismaakte, woonden en werkten.
Wat gebeurde er in de rest van de wereld? Welke Later zal hij tijdens de wandeling deze locaties nog in
plaats had Leiden in Holland en Holland in de het echt kunnen zien.
wereld? De periode die in de Experience aan bod
komt, is ruwweg gedefinieerd van 1574 tot 1650, Restaurant en winkel
de tijd waarin Nederland zich ontwikkelde tot
zelfstandige staat en een handelsnatie werd van Aan het einde van de inpandige route zijn een klein
de eerste orde. Allerlei nationale en internationale restaurant en de winkel gesitueerd. De uitgang is te-
historische gebeurtenissen worden hier vens het begin van de wandelroute (2,1 km), die deel
gememoreerd om zo de bezoeker een breder kader drie van de beleving (de echte stad met originele
aan te bieden waarin de lokale ontwikkelingen en het huizen uit het verhaal) biedt en eindigt in De Laken-
leven van Rembrandt een plaats krijgen. hal, waar originele schilderwerken en etsen van hem
en zijn tijdgenoten kunnen worden aanschouwd.
Maquette van de stad Kortom, een complete Rembrandt Experience.

In één van de zalen wordt een grote stadsmaquette Holland Rijnland haakt aan
gebouwd. Het bouwen vormt al een attractie, zodat
het direct een bruikbaar onderdeel de Experience is. Ook voor de Leidse regio en Duin- en Bollenstreek
De letterlijke basis wordt gevormd door een stads- is de Rembrandt Experience een uitgesproken
kaart van bijvoorbeeld Pieter Bast uit 1600 of Blaeu kans. De Keukenhof, de Space Expo, Duinrell en de
uit 1648. Dergelijke kaarten decoreren de ruimte aan kustgemeenten kunnen er flink van profiteren door
de wanden met uitsneden van bijvoorbeeld de om- een alliantie aan te gaan. De Rembrandt Experience
geving van de Weddesteeg (daar waar Rembrandt versterkt het toeristische aanbod in de streek,
werd geboren) en het Pieterskwartier. hetgeen eveneens geldt voor de congressenmarkt
De bezoeker krijgt zo een helder beeld van de op- in Noordwijk. Kortom, Als partijen elkaar opzoeken,
bouw van een 17e-eeuwse stad en ziet bovendien in ontstaat er een flinke win-winsituatie.

25



Financiële Basis

Exploitatie - 80.000
Aantal bezoekers - € 10,-
Entree - 6 dagen in de week
Open - € 1.4 Mio
Totaal

Investering - € 350 k
Gebouw/infra - € 180 k
Inrichting restaurant/winkel - € 750 k
Inrichting expositie - € 2 Mio
Multimedia - € 350 k
Ontwikkeling/Opstart

Totaal - € 3.7 Mio