พระวินัยปิฎกเล่ม ๘

พระไตรปฎก

ฉบบั สงั เขปวณั ณนา

พระไตรปฎ ก เลมที่ ๘

สถาบันพระไตรปฎ กศึกษา
มหาวทิ ยาลัยมหาจฬุ าลงกรณราชวทิ ยาลยั

พระไตรปฎก

ฉบบั สงั เขปวัณณนา

พระวนิ ยั ปปรฎวิ ากรเลม ที่ ๘

สถาบันพระไตรปฎ กศึกษา
มหาวิทยาลยั มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลยั

พระไตรปฎก

ฉบับ สงั เขปวัณณนา

จดั ทําโดย : ทีมสารสนเทศ สถาบนั พระไตรปฎกศกึ ษา
เผยแพร : เมษายน ๒๕๖๕
ลิขสิทธิ์ : สถาบนั พระไตรปฎกศึกษา
พระไตรปฎ กภาษาไทย
ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวทิ ยาลยั
ISPN : 974-575-369-6

ขอมลู เฉพาะ

พระวนิ ยั ปฎ ก เลม ๘ : ปริวาร
จํานวนหนา : ๗๒๑ หนา
ปท ่พี ิมพ : พ.ศ. ๒๕๓๙
พิมพท ่ี : โรงพิมพมหาจฬุ าลงกรณราชวิทยาลยั

ปริวาร

วาดวยหมวดพระบาลที ่ีจัดเปนหมวดหมูไว
เพื่อใหก ลุ บตุ รเกดิ ความฉลาดในสว นตางๆ มีอาบัตเิ ปนตน

ทไี่ ดก ลาวมาแลวทงั้ ในมาติกาและในวภิ งั ค
คัมภีรปริวารเปนคูม ือบรรจคุ าํ ถามคําตอบ
สําหรบั ซอมความรูพ ระวนิ ัยตัง้ แตเลมท่ี ๑-๗
เปน คัมภรี ทป่ี ระมวลเนอ้ื หาทีส่ ําคญั ตา ง ๆ

จัดเปน หัวขอ ๒๑ ขอ

อรรถกถา

สมนั ตปาสาทกิ า, วนิ ยสงั คหอฏั ฐกถา

ฎีกา

สารัตถทปี นี

1

พระวนิ ปยั รปิวฎากร เลม ๘

คําวา “ปริวาร” หมายถึง หมวดพระบาลีท่ีพระธรรม-
สงั คาหกาจารยย กขนึ้ สงั คายนาตอ จากพระบาลขี นั ธกะ จดั เปน
หมวดหมูไวเพ่ือใหกุลบุตรเกิดความฉลาดในสวนตางๆ มี
อาบัติเปน ตน ทไ่ี ดก ลาวมาแลว ท้ังในมาติกาและในวิภังค

การเรียกช่ือวา “ปริวาร” เพราะเปรียบเหมือนกับเปน
ภาคผนวกของพระบาลีวิภังค และพระบาลีขันธกะ ดุจพระ
อรหันตขีณาสพเปน บรวิ ารติดตามพระพทุ ธองค

พระพทุ ธเจา ทรงมีธรรมขนั ธเ ปน พระสรรี ะ มีพระอรหนั ต
ขีณาสพเปน บรวิ าร สว นพระวนิ ัยมีมาติกา (พระวินัยปฎกเลม
ท่ี ๑ เลม ท่ี ๒ เลมที่ ๓) และขนั ธกะ (พระวนิ ยั ปฎ กเลม ท่ี ๔ เลม
ท่ี ๕ เลม ที่ ๖ เลมท่ี ๗) เปนสรีระ มีคัมภรี ปริวารเปนบริวาร

เนื้อหาโดยยอแหงคัมภีรป ริวาร

คัมภีรปริวารน้ี เปนคัมภีรประกอบหรือคูมือท่ีรวบรวม
คําถามคําตอบสําหรับซอมความรูพระวนิ ยั ตัง้ แตเลม ท่ี ๑ ถึง

2

เลม ท่ี ๗ เปน คมั ภรี ทป่ี ระมวลเนื้อหาทส่ี ําคัญตางๆ มากลาวไว
จดั เปน หวั ขอ ๒๑ ขอดวยกนั คือ

๑. ภิกขุวภิ ังคโสฬสมหาวาร วาดวยวาระใหญ ๑๖ วาระ
ในภกิ ขวุ ิภังค

๒. ภกิ ขุนวี ภิ งั คโ สฬสมหาวาร วา ดว ยวาระใหญ ๑๖ วาระ
ในภกิ ขนุ ีวิภงั ค

๓. สมุฏฐานสีสสงั เขป วาดวยการยอหวั ขอ สมุฏฐาน

๔. อันตรเปยยาล วาดว ยการละขอความในระหวา ง

๕. สมถเภท วา ดว ยประเภทแหงสมถะ

๖. ขันธกปจุ ฉาวาร วาดวยวาระคาํ ถามและคาํ ตอบถึง
ขนั ธกะ

๗. เอกตุ ตริกนัย วา ดว ยนัยเกินหน่ึง

๘. อุโปสถาทิปจุ ฉาวสิ ัชชนา วาดว ยคาํ ถามคาํ ตอบเรื่อง
อโุ บสถเปนตน

๙. อตั ถวสปกรณ วาดวยอํานาจประโยชน ๑๐ ประการ

๑๐. คาถาสงั คณิกะ วาดวยกลุมคาถา

๑๑. อธิกรณเภท วา ดวยประเภทแหง อธิกรณ

3

๑๒. อปรคาถาสงั คณิกะ วา ดวยกลมุ คาถาอีกกลุมหนึ่ง
๑๓. โจทนากัณฑ วาดว ยหมวดการโจท
๑๔. จูฬสงคราม วาดวยภกิ ษผุ ูเขา สจู ูฬสงคราม
๑๕. มหาสงคราม วาดว ยภกิ ษผุ ูเ ขาสมู หาสงคราม
๑๖. กฐินเภท วา ดว ยประเภทแหง กฐนิ
๑๗. อปุ าลิปญ จกะ วา ดว ยเรอ่ื งพระอุบาลี ๕ หมวด
๑๘. อัตถาปต ติสมฏุ ฐาน วา ดว ยสมฏุ ฐานอาบัตทิ ่ีมอี ยู
๑๙. ทตุ ยิ คาถาสังคณิกะ วา ดว ยกลุม คาถากลุมท่ี ๒
๒๐. เสทโมจนคาถา วาดวยคาถาที่ทาํ ใหเหงื่อแตก
๒๑. ปญจวรรค วา ดว ยหมวด ๕ หมวด
ทง้ั ๒๑ หวั ขอใหญน ี้ บางขอ กม็ ขี อยอ ยมาก บางขอกม็ ขี อ
ยอยนอย

การศกึ ษาคมั ภีรปรวิ ารแหง พระวนิ ยั ปฎ ก จะทําใหเปน ผู
ฉลาดรอบรูตามที่ทาน กลาวเปนคาถาสรปุ ไวดงั นี้

ก็พระวนิ ัยธร ผเู รอื งนาม มีปญญามาก ทรงสุตะ
มีวิจารณญาณ ถามแนวทางของทา นบรู พาจารยในที่นน้ั ๆ

4

คดิ แลว ใหเขียนขอ พิสดารและสงั เขปนไี้ วในสายกลาง
ตามแนวทางทว่ี างไวจ ะนาํ ความสะดวกมาใหแกเ หลาศษิ ย

คัมภีรน้เี รยี กวา “ปริวาร” มีทกุ เรือ่ งพรอ มทง้ั ลกั ษณะ
มีอรรถโดยอรรถในสทั ธรรม มธี รรมโดยธรรมในบัญญัติ
หอมลอมพระศาสนา ดุจสาครลอมรอบชมพทู วปี ฉะนั้น

พระวนิ ัยธรเมือ่ ไมร คู ัมภีรป รวิ าร ไฉนจะวินจิ ฉยั ธรรมได
ความเคลือบแคลงของพระวนิ ัยธรท่ีเกิดใวิบัติ วตั ถุ บัญญตั ิ
อนุบญั ญตั ิ บุคคล เอกโตบญั ญัติ อภุ โตบัญญตั ิ โลกวัชชะ
และปณ ณัตติวัชชะ ยอมขาดสนิ้ ไปดว ยคมั ภีรปริวาร

พระเจา จกั รพรรดิสงา งามในกองทพั ฉันใด
ไกรสรสงางามในทามกลางฝงู มฤค ฉันใด
พระอาทิตยแผส รานดวยรัศมเี จดิ จา ฉันใด
พระจันทรส องสวา งงดงามในหมดู าว ฉันใด
พระพรหมสงา งามในหมพู รหม ฉนั ใด
ทา นผูนาํ สงา งามในทา มกลางหมูชน ฉันใด
พระสัทธรรมและพระวินัยยอ มสงา งามดว ยคัมภีรป รวิ าร
ฉันนัน้ แล.

5

พระวินัยปฎ ก เลม ที่ ๘
ปรวิ าร
จบ