พระสุตตันตปิฎกเล่ม ๓

พระไตรปฎก

ฉบับ สงั เขปวัณณนา

พระไตรปฎ ก เลม ที่ ๑๑

สถาบนั พระไตรปฎ กศกึ ษา
มหาวทิ ยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวทิ ยาลยั

พระไตรปฎ ก

ฉบบั สังเขปวณั ณนา

พรทะฆี สนุติกตาันยตปปาฎ ฏกกิ เวลรม รทคี่ ๓

สถาบนั พระไตรปฎกศกึ ษา
มหาวทิ ยาลัยมหาจฬุ าลงกรณราชวิทยาลยั

พระไตรปฎก

ฉบับ สงั เขปวัณณนา

จดั ทําโดย : ทมี สารสนเทศ สถาบนั พระไตรปฎ กศึกษา
เผยแพร : เมษายน ๒๕๖๕
ลขิ สิทธ์ิ : สถาบันพระไตรปฎ กศกึ ษา
พระไตรปฎกภาษาไทย
ฉบบั มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลยั
ISPN : 974-575-369-6

ขอมลู เฉพาะ

พระสุตตันตปฎก เลม ๑ : ทีฆนกิ าย ปาฏิกวรรค
จาํ นวนหนา : ๔๓๘ หนา
ปท พ่ี ิมพ : พ.ศ. ๒๕๓๙
พมิ พท ี่ : โรงพมิ พมหาจฬุ าลงกรณราชวทิ ยาลัย

ทฆี นิกาย ปาฏิกวรรค

ตอนวาดวยปาฏกิ สูตรเปน ตน มี ๑๑ สตู ร ไดแ ก
(๑) ปาฏกิ สตู ร (๒) อุทุมพริกสตู ร (๓) จักกวัตติสูตร
(๔) อคั คัญญสตู ร (๕) สมั ปสาทนียสตู ร (๖) ปาสาทิกสตู ร
(๗) ลกั ขณสูตร (๘) สงิ คาลกสูตร (๙) อาฏานาฏยิ สูตร

(๑๐) สงั คีติสูตร (๑๑) ทสุตตรสตู ร

อรรถกถา

สุมงั คลวลิ าสินี ปาฏิกวัคคอฏั ฐกถา

ฎีกา

ลีนัตถปั ปกาสนิ ี ปาฏกิ วคั คฎีกา

1

พทระฆี สนุติกตาันยตปปาฎฏกิกวเลรรมค๓

คําวา ปาฏิกวรรค แปลวา หมวดวาดวยปาฏิกสูตร ช่ือ
หมวดต้ังตามช่อื พระสตู รที่ ๑ ของวรรคนี้

ทีฆนิกาย ปาฏิกวรรค มพี ระสูตร ๑๑ สตู ร ไดแก
๑. ปาฏิกสูตร พระสูตรวาดวยนักบวชเปลือยช่ือปาฏิก
บุตร เปนนักบวชเปลอื ยคนท่ี ๓ ในจํานวนนักบวชเปลือย ๓
คนทป่ี รากฏในพระสูตรนี้ พระสูตรนวี้ า ดว ยเรอ่ื งทท่ี รงเลา การ
สนทนาถาม-ตอบ ระหวางพระผูมีพระภาคกับเจาสุนักขัตตะ
ลิจฉวีบุตร เรื่องอิทธิปาฏิหาริย และเรื่องทฤษฎีวาดวยตน
กาํ เนดิ ของโลก
๒. อุทุมพริกสูตร พระสูตรวาดวยการบันลือสีหนาทที่
อุทมุ พริการาม พระผูมีพระภาคทรงประกาศพระสัพพัญตุ
ญาณ เพอื่ จะทรงปราบมจิ ฉาทฏิ ฐขิ องนโิ ครธปรพิ าชก แบง เปน
ภาคอทุ เทสและภาคนิทเทส
๓. จักกวัตติสูตร พระสูตรวาดวยพระเจาจักรพรรดิ
หมายถึงกษัตราธิราชผูไดรับมูรธาภิเษกแลว ทรงประพฤติ

2

ธรรมที่เรียกวา จักรวรรดิวัตร อันเปน เหตุใหแกว ๗ ประการ
มจี กั รแกว เปน ตน เกดิ ขน้ึ และทรงใชจ กั รนแี้ ผพ ระราชอาณาจกั ร
ปราบปรปก ษจ นมีเมืองขนึ้ ทั้ง ๔ ทศิ โดยทรงประสงคใ หผฟู ง
พึ่งตนพึ่งธรรม ไมพึ่งส่ิงอื่น เพราะการพึ่งตนพึ่งธรรมทําให
เจริญดว ยอายุ วรรณะ สขุ ะ โภคะ และพละ ทาํ ใหมารขัดขวาง
ความเจริญไมไ ด

๔. อัคคัญญสตู ร พระสูตรวา ดวยตน กําเนดิ ของโลก พระ
ผูมีพระภาคทรงแสดงแกสามเณรช่ือวาเสฏฐะและสามเณร
ชอ่ื ภารทวาชะ ทรงช้แี จงใหเ ขา ใจวาพวกพราหมณไ มร เู รอ่ื งเกา
หรือความเปนมาของวรรณะ ๔ ตามความเปนจริง แบงเปน
ภาคอทุ เทสและภาคนิทเทส

๕. สมั ปสาทนยี สตู ร พระสตู รวา ดวยความเล่อื มใสยงิ่ ใน
พระผูมีพระภาค หมายถึงความเลอ่ื มใสของทา นพระสารีบตุ ร
ทบ่ี นั ลอื สหี นาท ประกาศพระพทุ ธคณุ ดว ยอาสภวิ าจา ณ เบอ้ื ง
พระพักตรข องพระผมู ีพระภาค เพือ่ กราบทูลความรูสึกสาํ นึก
ในพระมหากรณุ าธคิ ณุ ทพ่ี ระผมู พี ระภาคประทานแกท า นและ
ความเลือ่ มใสอันยิง่ ใหญทีท่ านมตี อพระองค

๖. ปาสาทิกสูตร พระสูตรวาดวยเหตุใหเกิดความ
เลื่อมใส พระผูพระภาคทรงแสดงธรรมบรรยายอยู ทานพระ

3

อุปวาณะซ่ึงยืนถวายงานพัดอยู ณ เบ้ืองพระปฤษฎางคของ
พระองค เกิดความเล่ือมใสอยางยิ่ง จนทนไมได จึงกราบทูล
แสดงความรสู กึ ของทาน ออกมา และทลู ถามวา ธรรมบรรยาย
นี้ ชอ่ื อะไร ตรสั ตอบวา ชือ่ ปาสาทกิ ะ แบง เปน ภาคอทุ เทสและ
ภาคนิทเทส

๗. ลักขณสูตร พระสูตรวาดวยลักษณะมหาบุรุษ ๓๒
ประการ พระผูมีพระภาคทรงแสดงเพือ่ ใหภ กิ ษุเหลา น้ันทราบ
ความเปน มาของลกั ษณะมหาบุรุษของพระองคเอง แบงเปน
ภาคอทุ เทสและภาคนทิ เทส

๘. สิงคาลกสตู ร พระสตู รวา ดวยสิงคาลกมาณพ พระผู
มพี ระภาคทรงแสดงแกมาณพชอ่ื สิงคาลกะ เพอื่ ทรงแนะนําให
ไหวท ศิ ตามแบบของอรยิ วนิ ยั (แบบพทุ ธ) แบง เปน ภาคอทุ เทส
และภาคนิทเทส

๙. อาฏานาฏยิ สตู ร พระสูตรวาดว ยมนตเ ครอ่ื งรกั ษาชอ่ื
อาฏานาฏิยะ คําวา อาฏานาฏิยะ เปนชือ่ ปรติ รหรือบทสวด
มนตบทหนึง่ อาฏานาฏยิ สูตร มี ๒ แบบ คอื ตอนตนของแตละ
ภาณวาร เปนคําบรรยายแบบเลาเร่ืองดวยคาํ รอยแกว ตอนท่ี
๒ ตวั มนตอาฏานาฏิยปรติ รเปน คาํ รอ ยกรองผสมกับคํารอย
แกว

4

๑๐. สังคตี สิ ตู ร พระสตู รวา ดว ยการสังคายนา พระสารี
บุตรแสดงแกภ ิกษุจํานวน ๕๐๐ รูป ปรารภวา เพราะศาสดา
สอนไวไมดี จึงทําใหสาวกตีความคําสอนแตกตางกัน สวน
พระธรรมวินัยของพระศาสนาน้ี พระผูมีพระภาคตรัสสอนไว
ดีแลว และเสนอใหเ พอ่ื นพรหมจารขี องทานรวมกันสังคายนา
พระธรรมวนิ ยั น้ี เพอื่ ใหด าํ รงอยไู ดน าน ไมค วรทะเลาะววิ าทกนั
ในเรื่องพระธรรมวินยั

๑๑. ทสตุ ตรสตู ร พระสตู รวา ดว ยธรรม ๑ ถงึ ๑๐ ประการ
คําวา ทสตุ ตระ มาจากคํา ๒ คํา คือ ทส แปลวา ๑๐ + อุตตฺ ร
แปลวา ยงิ่ , เหนือ, เบอื้ งบน เปนตน รวมกนั แปลวา ยง่ิ กวา ๑๐
เกิน ๑๐ หรือสูงสุดแค ๑๐ ก็ได พระสารีบุตรแสดงแกภิกษุ
จํานวน ๕๐๐ รูป โครงสรา งของพระสูตรนปี้ ระกอบดวยสวน ๒
สวน คอื (๑) มาติกา (๒) หมวด ธรรม มาตกิ ามี ๑๐ บท และ
หมวดธรรมกม็ ี ๑๐ หมวด

5

พระสุตตนั ตปฎก เลม ท่ี ๓
ทฆี นิกาย สลี ขันธวรรค

จบ