หลักภาษา ป.5

๔หน่วยการเรียนรู้ท่ี

ภาษาไทยน่าเรียน…ฝึ กเขียนประโยค

ตัวชีว้ ัด จาแนกส่วนประกอบของประโยค (ท ๔.๑ ป. ๕/๒)

แผนผังสาระการเรียนรู้

การจาแนกส่วนประกอบ
ของประโยค

ประโยค ๒ ส่วน ประโยค ๓ ส่วน

ประธาน

สว่ นขยายประธาน สว่ น
ขยาย
กริยา ประธาน สว่ นขยาย กริยา กรรม กรรม สว่ นขยาย
สว่ นขยายกริยา ประธาน กริยา

นักเรียนอ่านข้อความท่กี าหนด แล้วสังเกตคาท่ีมีตัวอกั ษร
ท่มี ีสีเดยี วกันว่ามีความสัมพันธ์กนั อย่างไร

ธรรมชาตแิ สนงาม

ธรรมชาตยิ ามเช้าสวยงามและสดช่ืน ดอกกุหลาบในสวนบาน
สะพร่ัง หมู่แมลงบนิ ตอมเกสรดอกไม้ เดก็ ๆ ช่วยกันพรวนดนิ รดนา้
ต้นไม้ทกุ วันจนงอกงาม

เรียบเรียงโดย นฤภร รุจเิ รข

คลิกเพ่อื ดู
ข้อสังเกต

จากการสังเกตพบว่า

ประธาน ธรรมชาติ ดอกกุหลาบ หมู่แมลง เดก็ ๆ

กริยา สวยงามและสดช่ืน บาน บนิ ตอม ช่วยกันพรวนดิน

รดนา้

กรรม เกสรดอกไม้ ต้นไม้

ส่วนขยายประธาน ยามเช้า ในสวน

ส่วนขยายกรรม งอกงาม

ส่วนขยายกริยา สะพร่ัง ทุกวัน
คาเหลา่ นีเ้ป็น สว่ นประกอบของประโยค

ประโยค คอื คาหรือกลมุ่ คาท่ีนามาเรียบเรียงแล้วสามารถ

สอ่ื สารได้ความสมบรู ณ์วา่ ใคร ส่ิงใด ทาอาการอยา่ งไร
ตวั อย่าง

ฉันต่นื นอนแต่เช้า

ตวั อย่าง

ส่วนประกอบของประโยค ประโยคประกอบด้วยสว่ นสาคญั

๒ สว่ น คือ ภาคประธานและภาคแสดง
๑. ภาคประธาน คอื สว่ นที่เป็นผ้กู ระทาหรือแสดงอาการ

ซงึ่ เป็นคานาม หรือคาสรรพนาม แบง่ เป็นประธาน และสว่ นขยายประธาน
๒.ภาคแสดง คือ สว่ นท่ีแสดงอาการหรือความเป็นไปของประธาน

แบง่ เป็นกริยา กรรม สว่ นขยายกรรม และสว่ นขยายกริยา

บางประโยคอาจมีเพียงสว่ นขยายกริยาหรือสว่ นขยาย
กรรม บางประโยคมีสว่ นขยายทงั้ กริยาและกรรม และบาง
ประโยคไมม่ ีสว่ นขยาย

ชนิดของประโยค

ประโยค ๒ ส่วน ประโยค ๓ ส่วน

คลกิ เลือกชนิด
ประโยคเพ่อื ศกึ ษา

เนือ้ หา

ประโยคท่ปี ระกอบด้วยประธานและกริยา

ประธาน กริยา

เต่า คลาน
ประธาน กริยา

เต่าคลาน

รถยนต์แล่น

รถยนต์ ประธาน
แล่น กริยา

ฝนตก

ฝน ประธาน
ตก กริยา

ประโยคท่ปี ระกอบด้วยประธาน กริยา และกรรม

ประธาน กริยา กรรม

เราปลูกต้นไม้

เรา ประธาน
ปลูก กริยา
ต้นไม้ กรรม

ชาวประมงจบั ปลา

ชาวประมง ประธาน
จับ กริยา

ปลา กรรม

แม่นกคาบเหย่อื

แม่นก ประธาน
คาบ กริยา
เหย่อื กรรม

ประโยคนอกจากจะประกอบด้วย
ประธาน + กริยา + กรรม แล้ว
ยังมีส่วนขยายของประโยค ไปดกู ัน
ว่าส่วนขยายของประโยค คืออะไร

คลิกเพ่อื ศึกษาเนือ้ หา

สว่ นขยายของประโยค คอื คาหรือกลมุ่ คาที่ทาหน้าท่ีขยายประธาน
กริยา กรรม ให้ได้ใจความชดั เจนย่ิงขนึ ้

ตวั อยา่ ง สว่ นขยายของประโยค

สุนัขข้างบ้านเห่า
(มีคาวา่ ข้างบ้าน เป็นสว่ นขยายประธาน
คอื สนุ ขั )

เขารับประทานอาหารอย่ างเอร็ดอร่ อย

(มคี าวา่ อย่างเอร็ดอร่อย เป็นสว่ นขยายกริยา
คือ รับประทาน)

น้องมกี ระป๋ องออมสนิ ใบใหญ่

(มีคาวา่ ใบใหญ่ เป็นสว่ นขยายกรรม
คือ กระป๋ องออมสิน )

การจาแนกส่วนประกอบของประโยค

การจาแนกส่วนประกอบของ
ประโยคทาให้เราวเิ คราะห์ชนิดและ

หน้าท่ขี องคาในประโยค เพ่อื ใช้
ประโยคส่ ือสารได้ ชัดเจนขนึ ้

คลกิ ดตู ัวอย่าง

ตวั อย่าง ภาคประธาน ภาคแสดง

ประโยค ประธาน ส่วนขยาย กริยา กรรม ส่วนขยาย ส่วนขยาย
ประธาน กรรม กริยา
มะกะโทปลกู ผกั กาดในสวน
มะกะโท - ปลกู ผกั กาด - ในสวน
คณุ แมซ่ ือ้ ผลไม้หลายชนิด
มาจากตลาด คณุ แม่ - ซือ้ ผลไม้ หลายชนิด จาก
คณุ พอ่ ของฉนั ดื่มกาแฟร้อน
ทกุ เช้า ตลาด
นกั เรียนทกุ คนสวมเสอื ้
สขี าวสะอาดในวนั เปิดเทอม คณุ พอ่ ของฉนั ดื่ม กาแฟ ร้อน ทกุ เช้า

นกั เรียน ทกุ คน สวม เสอื ้ สขี าว ในวนั
สะอาด เปิดเทอม

คากริ ยาท่ีใช้ ในประโยคบางประโยคเป็ นคากริ ยาต้ องเติ มเต็ม
คือ คากริยาที่ไม่สมบรู ณ์ในตนเอง ต้องมีคานามหรือกลุ่มคาตามหลงั
จึงจะได้ความสมบรู ณ์ ซง่ึ สว่ นท่ีมาเติมเต็มนีไ้ ม่ถือว่าเป็นกรรมเพราะ
ไม่ได้ถกู กระทา คากริยาชนิดนี ้เชน่ เป็น เหมือน คล้าย เท่า เกิด คือ มี

คลิกดตู วั อย่างประโยคท่ี
มีคากริยาต้องเตมิ เตม็

ตัวอย่าง ประธาน ส่วนขยาย คากริยา ส่วน ส่วนขยาย
ประธาน ต้องเตมิ เตม็ เตมิ เตม็ กริยา
ประโยค

รูปร่างของพ่ีคล้ายคณุ พอ่ รูปร่าง ของพ่ี คล้าย คณุ พอ่ (คา) -

เมืองไทยเกดิ ฝนดาวตก เมืองไทย - เกิด ฝนดาวตก หลายครัง้
หลายครัง้ ในปีนี ้ - (กลมุ่ คา) ในปีนี ้

คณุ แมเ่ ป็ นครูสอน คณุ แม่ เป็น ครูสอน -
ภาษาไทย ภาษาไทย

(ประโยค)

นักเรียนอ่านประโยคท่กี าหนด แล้วลองจาแนกส่วนประกอบ
ของประโยคท่มี ีคากริยาต้องเตมิ เตม็

คลกิ ดูการจาแนก
ส่วนประกอบของ

ประโยค

การจาแนกส่วนประกอบของประโยค

ภาคประธาน ภาคแสดง

ประธาน ส่วนขยาย กริยา กรรม ส่วนขยาย ส่วนขยาย ส่วน ส่วนขยาย
ประธาน ทา กรรม กริยา เตมิ เตม็ ส่วนเตมิ เตม็

นก น้อย รัง - แตพ่ อตวั - -

คณุ แม่ - ปัก ดอกกหุ ลาบ สแี ดง ในแจกนั - -

น้อง ของฉนั เลน่ ต๊กุ ตา - อยา่ งเพลดิ เพลิน - -

คนไทย ในสมยั โบราณ กิน ข้าว - ด้วยมือ - -

เยาวชน - เป็น - - - กาลงั สาคญั ของชาติ
ในอนาคต

ส่ิงท่ตี ่างกัน สรุปความรู้ ส่งิ ท่ตี ่างกนั

ส่ือสาร
ได้

ใจความ

ส่งิ ท่เี หมือนกัน

แบบพัฒนาทกั ษะในการทาข้อสอบ
เพ่อื ประเมนิ ผลตัวชีว้ ดั

เร่ิมทาแบบทดสอบ

ตอนท่ี ๑

นักเรียนอ่านประโยคท่กี าหนดให้ แล้ววเิ คราะห์ว่าเป็ นประโยคชนิดใด

๑ แมส่ ายบวั แตง่ ตวั ค้าง

ประโยค ๒ สว่ น

ประโยค ๓ สว่ น

เฉลย

นักเรียนอ่านประโยคท่กี าหนดให้ แล้ววเิ คราะห์ว่าเป็ นประโยคชนิดใด

๒ นา้ พง่ึ เรือ เสือพงึ่ ป่า

ประโยค ๒ สว่ น
ประโยค ๓ สว่ น

เฉลย

นักเรียนอ่านประโยคท่กี าหนดให้ แล้ววเิ คราะห์ว่าเป็ นประโยคชนิดใด

๓ เส้นผมบงั ภเู ขา

ประโยค ๒ สว่ น

ประโยค ๓ สว่ น

เฉลย

นักเรียนอ่านประโยคท่กี าหนดให้ แล้ววิเคราะห์ว่าเป็ นประโยคชนิดใด

๔ สนุ ขั จนตรอก

ประโยค ๒ สว่ น

ประโยค ๓ สว่ น

เฉลย

นักเรียนอ่านประโยคท่กี าหนดให้ แล้ววเิ คราะห์ว่าเป็ นประโยคชนิดใด

๕ ปลาใหญ่กินปลาเลก็

ประโยค ๒ สว่ น
ประโยค ๓ สว่ น

เฉลย

ตอนท่ี ๒ นักเรียนอ่านประโยคท่กี าหนด แล้วเลือกคาตอบท่ถี ูกต้องท่สี ุด

๖ กลิ่นหอมของดอกไม้โชยมาจากสวนข้างบ้าน

ข้อใดเป็ นประธานของประโยค

๑ กล่ินหอม ๒ ดอกไม้

๓ สวน ๔ ข้างบ้าน

เฉลย

นักเรียนอ่านประโยคท่กี าหนด แล้วเลือกคาตอบท่ถี ูกต้องท่สี ุด

๗ กลิน่ หอมของดอกไม้โชยมาจากสวนข้างบ้าน

ข้อใดเป็ นส่วนขยายประธาน ๒ ของดอกไม้

๑ กล่นิ หอม

๓ มาจาก ๔ สวนข้างบ้าน

เฉลย

นักเรียนอ่านประโยคท่กี าหนด แล้วเลือกคาตอบท่ถี ูกต้องท่สี ุด

๘ กลนิ่ หอมของดอกไม้โชยมาจากสวนข้างบ้าน

กริยาของประโยคคือข้อใด

๑ หอม ๒ โชย

๓ มา ๔ จาก

เฉลย

นักเรียนอ่านประโยคท่กี าหนด แล้วเลือกคาตอบท่ถี กู ต้องท่สี ุด

๙ กลนิ่ หอมของดอกไม้โชยมาจากสวนข้างบ้าน

“มาจากสวนข้างบ้าน” ทาหน้าท่เี ป็ นส่วนประกอบใดของประโยค

๑ กริยา ๒ กรรม

๓ สว่ นขยายประธาน ๔ สว่ นขยายกริยา

เฉลย

นักเรียนอ่านประโยคท่กี าหนด แล้วเลือกคาตอบท่ถี กู ต้องท่สี ุด

๑๐ กลิ่นหอมของดอกไม้โชยมาจากสวนข้างบ้าน

ประโยคข้างต้นเป็ นประโยคชนิดใด ๒ ประโยค ๓ สว่ น
๑ ประโยค ๒ สว่ น

๓ ประโยคที่ไมม่ ีประธาน ๔ ประโยคท่ีต้องมีกรรม

เฉลย

เฉลย แบบพฒั นาทกั ษะในการทา
ข้อสอบเพ่อื ประเมนิ ผลตวั ชีว้ ัด

เฉลย ตอนท่ี ๑

นักเรียนอ่านประโยคท่กี าหนดให้ แล้ววเิ คราะห์ว่าเป็ นประโยคชนิดใด

๑ แมส่ ายบวั แตง่ ตวั ค้าง

ประโยค ๒ สว่ น

ประโยค ๓ สว่ น ไปยงั ข้อ ๒

คาอธิบาย : แมส่ ายบวั เป็นประธาน คาวา่ แตง่ ตวั เป็นคากริยา

เฉลย

นักเรียนอ่านประโยคท่กี าหนดให้ แล้ววิเคราะห์ว่าเป็ นประโยคชนิดใด

๒ นา้ พงึ่ เรือ เสือพง่ึ ป่า

ประโยค ๒ สว่ น

ประโยค ๓ สว่ น ไปยงั ข้อ ๓

คาอธิบาย : นา้ และเสือ เป็นประธาน พง่ึ เป็นกริยา เรือและป่า เป็นกรรม

เฉลย

นักเรียนอ่านประโยคท่กี าหนดให้ แล้ววิเคราะห์ว่าเป็ นประโยคชนิดใด

๓ เส้นผมบงั ภเู ขา

ประโยค ๒ สว่ น

ประโยค ๓ สว่ น ไปยงั ข้อ ๔

คาอธิบาย : เส้นผม เป็นประธาน บงั เป็นกริยา ภเู ขา เป็นกรรม

เฉลย

นักเรียนอ่านประโยคท่กี าหนดให้ แล้ววเิ คราะห์ว่าเป็ นประโยคชนิดใด

๔ สนุ ขั จนตรอก

ประโยค ๒ สว่ น

ประโยค ๓ สว่ น ไปยงั ข้อ ๕

คาอธิบาย : สนุ ขั เป็นประธาน จนตรอก เป็นกริยา

เฉลย

นักเรียนอ่านประโยคท่กี าหนดให้ แล้ววิเคราะห์ว่าเป็ นประโยคชนิดใด

๕ ปลาใหญ่กินปลาเลก็

ประโยค ๒ สว่ น

ประโยค ๓ สว่ น ไปยงั ข้อ ๖

คาอธิบาย : ปลาใหญ่ เป็นประธาน กิน เป็นกริยา ปลาเลก็ เป็นกรรม

เฉลย ตอนท่ี ๒ นักเรียนอ่านประโยคท่กี าหนด แล้วเลือกคาตอบท่ถี กู ต้องท่สี ุด

๖ กล่ินหอมของดอกไม้โชยมาจากสวนข้างบ้าน

ข้อใดเป็ นประธานของประโยค ๒ ดอกไม้

๑ กลน่ิ หอม

๓ สวน ๔ ข้างบ้าน

คาอธิบาย : กลนิ่ หอม เป็นประธานของประโยค เพราะทาหน้าที่ เป็นผู้กระทา
ไปยงั ข้อ ๗

เฉลย นักเรียนอ่านประโยคท่กี าหนด แล้วเลือกคาตอบท่ถี กู ต้องท่สี ุด

๗ กลน่ิ หอมของดอกไม้โชยมาจากสวนข้างบ้าน

ข้อใดเป็ นส่วนขยายประธาน

๑ กลิน่ หอม ๒ ของดอกไม้

๓ มาจาก ๔ สวนข้างบ้าน

คาอธิบาย : ของดอกไม้ เป็นสว่ นขยายประธาน คอื คาวา่ กลน่ิ หอม ชว่ ยทาให้ได้ใจความชดั เจนยิ่งขนึ ้
ไปยงั ข้อ ๘

เฉลย นักเรียนอ่านประโยคท่กี าหนด แล้วเลือกคาตอบท่ถี ูกต้องท่สี ุด

๘ กลน่ิ หอมของดอกไม้โชยมาจากสวนข้างบ้าน

กริยาของประโยคคอื ข้อใด ๒ โชย

๑ หอม

๓ มา ๔ จาก

คาอธิบาย : โชย เป็นกริยาของประโยค แสดงอาการของภาคประธาน ไปยงั ข้อ ๙

เฉลย นักเรียนอ่านประโยคท่กี าหนด แล้วเลือกคาตอบท่ถี ูกต้องท่สี ุด

๙ กล่นิ หอมของดอกไม้โชยมาจากสวนข้างบ้าน

“มาจากสวนข้างบ้าน” ทาหน้าท่เี ป็ นส่วนประกอบใดของประโยค

๑ กริยา ๒ กรรม

๓ สว่ นขยายประธาน ๔ สว่ นขยายกริยา

คาอธิบาย : มาจากสวนข้างบ้าน ขยายคาวา่ โชย ซง่ึ เป็นสว่ นขยายของประโยค ทาให้ประโยค

มีใจความชดั เจนยิง่ ขนึ ้
ไปยงั ข้อ ๑๐

เฉลย นักเรียนอ่านประโยคท่กี าหนด แล้วเลือกคาตอบท่ถี ูกต้องท่สี ุด

๑๐ กล่นิ หอมของดอกไม้โชยมาจากสวนข้างบ้าน

ประโยคข้างต้นเป็ นประโยคชนิดใด

๑ ประโยค ๒ สว่ น ๒ ประโยค ๓ สว่ น

๓ ประโยคท่ีไมม่ ีประธาน ๔ ประโยคที่ต้องมีกรรม

คาอธิบาย : กลนิ่ หอม เป็นประธาน ของดอกไม้ขยายประธาน โชย เป็นกริยา
มาจากสวนหลงั บ้าน เป็นขยายกริยา ไม่มีกรรมเกิดขนึ ้

กลบั หน้าหลกั