โครงงาน สบู่สมุนไพรมะขาม จัดท าโดย นาย ปิยะพงศ์ แจ้งมณี เลขที่ 9 น.ส.พิมพ์ชนก สุกรินทร์ เลขที่20 น.ส.วรณัน สุริยนต์ เลขที่ 21 น.ส.อลิน ด ารงค์เนิน เลขที่24 นักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5/2 เสนอ คุณครู วิลาวัลย์ โสมศุกพล โรงเรียนองค์การบริหารส่วนต าบลบึงค าพร้อย ๑ (โรงเรียนวัดราษฎร์ศรัทธาราม) ภาคเรียนที่2 ปีการศึกษา 2566
บทคัดย่อ โครงงานสบู่สมุนไพรนี้มีจุดมุ่งหมายเพื่อเรียนรู้วิธีการท าสบู่เพราะสบู่เป็นของใช้ที่จ าเป็นใน ชีวิตประจ าวันทุกๆวันเราอาบน ้าต้องใช้สบู่เพื่อการขจัดสิ่งสกปรกออกจากร่างกายซึ่งคนส่วนมาก มักจะเลือกสบู่ที่สามารถท าความสะอาดได้ดีมากๆจนไม่ค านึงถึงผลเสียที่จะเกิดกับผิวในภายหลัง ปัจจุบันสบู่มีมากมายหลายชนิดให้เราเลือกใช้ตามความเหมาะสมและความชอบของแต่ละบุคคล บางชนิคก็ผสมสมุนไพรบางชนิดก็ผสมสารเคมีที่อาจจะก่อให้เกิดการแพ้ได้ผู้ใช้บางรายอาจเกิด อาการแพ้สารเคมีซึ่งนอกจากจะท าให้สบู่ที่ได้ท าความสะอาคผิวได้ดีแล้วยังสามารถบ ารุงผิวได้อีก ด้วยทั้งนี้สบู่เป็นสิ่งที่เราต้องใช้เป็นประจ าทุกวันหากเราคัดสรรสบู่ที่มีคุณภาพจะท าให้เรามีสุขภาพ ผิวของที่ดีอยู่คู่กับเรา ในปัจจุบันการผลิตสบู่สมุนไพรใช้เองน่าจะเป็นแนวทางหนึ่งที่ติดค้าใช้จ่ายเพราะวัตถุดิบหลักที่ ใช้เป็นวัสดุที่หาได้ง่ายในบ้านเราและสมุนไพรที่ใช้อย่างมะขามที่มีอยู่ทั่วไปในท้องถิ่นบ้านเราการ ผลิตสบู่ผสมสมุนไพรจึงเป็นการสนับสนุนการน าสารจากวัสดุธรรมชาติที่ผลิตได้เองมาใช้ประโยชน์ อย่างคุ้มค่าราคาถูกประหยัดและใช้ให้ง่ายจึงน่าน ามาผลิตสบู่สมุนไพรจากมะขามเพื่อน ามาใช้ ช าระล้างท าความสะอาดร่างกายและก่อนที่จะท าการผลิตสบู่สมุนไพรจ าเป็นต้องศึกษาวิธีการ ผลิตอย่างละเอียดก่อนเพื่อความปลอดภัยและมีคุณภาพดี
ค าน า รายงานเล่มนี้จัดท าขึ้นเพื่อเป็นส่วนหนึ่งของวิชากานงาน ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5 เพื่อให้ได้ศึกษา หาความรู้ในเรื่องขั้นตอนการท าสบู่และได้ศึกษาอย่างเข้าใจเพื่อเป็นประโยชน์แก่การเรียน นักศึกษาและผู้ที่สนใจ ผู้จัดท าหวังว่ารายงานฉบับนี้จะให้ความรู้ และเป็นประโยชน์แก่ผู้อ่านทุก ๆ ท่านที่ก าลังหาข้อมูล เรื่องนี้อยู่ หากมีข้อแนะน าหรือข้อผิดพลาดประการใด ผู้จัดท าขอน้อมรับไว้และขออภัยมา ณ ที่นี้ ด้วย ผู้จัดท า
สารบัญ เรื่อง หน้า ค าน า ก สารบัญ ข บทที่ 1 บทน า 1 - ที่มาและความส าคัญของโครงงาน 1 -จุดมุ่งหมายของการศึกษาค้นคว้า 1 - สมมุติฐานของก ารศึกษาค้นคว้า 2 -ขอบเขตของก ารศึกษาค้นคว้า 2 บทที่ 2 เอกสารที่เกี่ยวข้อง 3-4 บทที่ 3 อุปกรณ์และวิธีการด าเนินงาน 5 - วัสดุอุปกรณ์ 5 - วิธีการด าเนินงาน 5-8 - ตารางการด าเนินการ 8 บทที่ 4 ผลการศึกษา 9 บทที่ 5 สรุปผลการศึกษา 10 บรรณานุกรม 11
1 บทท1ี่ บทน า 1.ที่มาและความส าคัญ คนเราทุกคนเกิดมาสภาพผิวที่แตกต่างกันและมีปัญหาผิวที่แตกต่างกันบางคนมีปัญหาผิวบอบ บางแพ้ง่ายบางคนมีปัญหาผิวหมองคล ้าทั้งปัจจุบันต้องเจอกับฝุ่นและมลภาวะต่างๆประกอบกับ การใช้สบู่ที่ผสมสารเคมีอาจท าให้เกิดอาการระคายเคืองหรือแพ้บางคนมีอาการคันตามตัว แดง และท าให้รอยแผลตามมา ผลที่กล่าวมานี้อาจเกิดอาการแทรกซ้อนได้อาจมีอาการติดเชื้อ แบคทีเรีย ฉะนั้นการที่เราจะช่วยลดแบคทีเรียได้นั้นควรที่จะใช้สบู่สมุนไพรซึ่งจะช่วยลดอาการ ระคายเคืองและช่วยขจัดสิ่งสกปรกได้อีกด้วย สบู่เป็นเครื่องส าอางชนิดหนึ่งที่ใช้ในการท าความสะอาดร่างกาย เติมใช้เพื่อท าความสะอาด ร่างกายเท่านั้นปัจจุบันกระบวนการผลิตสบู่มีการเพิ่มส่วนผสมอื่น ๆ เพื่อให้สบู่มีสรรพคุณตรงตาม ความต้องการของผู้บริโภคมากขึ้นเช่นมีสีสันที่สวยงามน่าใช้มีกลิ่นหอมและมีสรรพคุณทางยา ในทางการค้ามีการใช้สารสังเคราะห์เพิ่มขึ้นท าให้ผลิตภัณฑ์อาจไปด้วยสารเคมีที่เป็นอันตราย ปัจจุบันนิยมใช้พืชสมุนไพรที่มีอยู่ในธรรมชาติมาเป็นส่วนผสมเพิ่มเติมในสบู่เพื่อหน่ายราคา ประหยัดปลอดภัยไร้สารสังเคราะห์และไม่มีพิษตกค้างท าให้สบู่สมุนไพรที่ผลิตขึ้นจากผลิตภัณฑ์ ธรรมชาติมีคุณลักษณะเฉพาะที่หลากหลายจึงเป็นบทพิสูจน์ให้เห็นถึงความมหัศจรรย์ของสบู่ สมุนไพรที่มีคุณค่ายิ่งของภูมิปัญญาไทย 1.2 จุดมุ่งหมายของการศึกษาค้นคว้า 1.เพื่อศึกษาวิธีการท าสบู่สมุนไพรเพื่อเป็นหนทางหารายได้และน าไปประกอบธุรกิจในขั้นต่อไป
2 2.เพื่อให้มีสบู่ที่ผลิตจากสมุนไพรธรรมชาติมาใช้ 3.เพื่อศึกษาสรรพคุณของมะขามที่จะน ามาเป็นส่วนผสมในการท าสบู่ 1.3 สมมติฐานของการศึกษาค้นคว้า สามารถใช้ท าความสะอาดผิวกายและน าไปก่อนในการสร้างได้ 1.4 ขอบเขตของการศึกษาค้นคว้า สมุนไพรเลือกใช้ในการท าสบู่คือมะขามหวาน
3 บทที่2 เอกสารทเี่กี่ยวข้อง สบู่ คือในทางเคมีสบู่รีบเกลือของกรดไขมันสบู่ในบ้านเรือนชะล้างอาบและใช้ในการท าความสะอาด บ้านโดยสบู่ท าหน้าที่เป็นสารลดแรงตึงผิวและน ้ามันอีมัลไฟเซอร์เพื่อให้ไหลไปกับน ้าใต้ใน อุตสาหกรรมสบู่ยังใช้กับการปันผ้าและเป็นส่วนประกอบส าคัญของสารหล่อลื่นบางชนิดสบู่ ส าหรับการรายได้มาจากน ้ามันทีหรือสัตว์และไขมันที่มีค่าเบสสูงเช่นโซดาไฟหรือโพแทสเซียมไฮดร อกไซด์ในสารละลายในน ้าไขมันและน ้ามันเป็นส่วนประกอบของไตรกลียไรกล่าวคือโมเลกุลของ กรดไขมันสามโมเลกุลติดกับโมเลกุลของกลีเซอรอลหนึ่งโมเลกุลสารประกอบอัลคาไลน์ที่มักถูก เรียกว่าไล(lye) ชักน าให้มีเกิดบวนการการเปลี่ยนเป็นสบู่ (saponification) ในปฏิกิริยานี้ไขมันไตร กลีเซอไรด์จะสลายด้วยน ้ากลายเป็นกรดไขมันอิสระและกรดไขมันอิสระจะรวมกับลามเป็นสบู่ หยาบหรือส่วนผสมของเกลือสบู่ไขมันหรืออัลคาไลที่เกินมาน ้าและกลีเซอรอลอิสระ (กทีเซอรีน) ผลพลอยได้คือกอมสามารถดงอยู่ในรูปผลิตภัณฑ์สบู่ท าหน้าที่เป็นสารที่ท าให้อ่อนโยนหรือลูกแยก ออกเพื่อน าไปใช้ประโยชน์อย่างอื่นโดยค าว่า "สบู่" ในภาษาไทยเพี้ยนมาจากค าว่า "sabao” ใน ภาษาโปรตุเกสทั้งนี้เชื่อว่าสบู่เข้ามาในประเทศไทยในสมัยอยุธยาพร้อมกับชาวโปรตุเกสที่เข้ามา ค้าขาย รับราชการและพ านักอยู่ในประเทศไทยในเวลานั้น มะขาม เป็นไม้เขตร้อนมีถิ่นก าเนิดอยู่ในทวีปแอฟริกาแถบประเทศซูดานต่อมามีการน าเข้ามาในประเทศ แถบเขตร้อนของเชียและประเทศแถบลาตินอเมริกาและในปัจจุบันมีมากในเม็กซิโกชื่อมะขามใน ภาคต่าง ๆ เรียกมะขามไทยภาคกลาง ภาคใต้ ตะกูล โคราชม่วงโคล้ง (กะเหรี่ยง-กาญจนบุรี) ใน ภาษาอังกฤษใช้ค าว่า tamarind มาจากภาษาหรับ มะขามเป็นพันธุ์ไม้มงคลพระราชทานและ
4 ต้นไม้ประจ าจังหวัดเพชรบูรณ์มะบานในไทยมีสองชนิดอมะขามเปรี้ยวและมะขามหวานโดย มะขามหวานมีหลายพันธุ์เช่นพันธุ์ผึ้งอินทผลัมหมุนจะทองในบางครั้งจะเรียกมะขามตามลักษณะ ของเช่นบานแนวคือมะขามฝากลมมะขามกระดานคือมะขามฝักแบนมะขามเคียวมะขามที่ฝึกมี ข้อดียวออกกลมป้อม กลีเซอรีน เป็นของเหลวที่ไม่มีสีไม่มีกลิ่นมีความหนืดและมีรสหวานโดยปกติมาจากน ้ามันของพืชซึ่งโดยทั่วไป คือน ้ามันมะพร้าวและน ้ามันปาล์มกลีเซอรีนสามารถละลายได้ดีในแอลกอฮอล์และน ้า แต่ไม่ ละลายในไขมันเนื่องจากเธอรีนมีคุณสมบัติทางเคมีที่หลากหลายจึงสามารถน าไปใช้เป็นสารตั้งต้น ในการสังเคราะห์สารเคมีอื่น ๆ ได้ด้วยคุณสมบัติที่สามารถละลายในแอลกอฮอล์และน ้าได้นี่เองจึง นา ไปใชป้ระโยชนอ์ย่างกวา้งขวางซ่งึกลีเชอรีนบริสทุธิ์สามารถนา ไปประยกุตใ์ชไ้ดห้ลายรูปแบบ เช่นใช้เป็นส่วนผสมหรือเป็นช่วยในกระบวนการผลิตเครื่องส าอาง ผลิตภัณฑ์ในห้องน ้าและ สุขอนามัยในห้องน ้า ยาสระผมและนิยมใช้มาในยุตสาหกรรมสบู่เพราะกลีเซอรีนเป็นส่วนช่วยหล่อ ลื่นเหมือนมอยซ์เจอร์ไรเซอร์เพื่อปกป้องผิวไม่ให้แห้งและดูดซับความชื้นเมื่อสัมผัสกับอากาศซึ่งจะ ท าให้รู้สึกว่าผิวมีความชุ่มชื้นอ่อนโยนต่อผิวขาดความสกปรกที่ฝังแน่นไม่ท าให้อุดตันรูขุมขน รวมทั้งปลอดภัยต่อผิวหนัง พันธุ์มะขาม สามารถจ าแนกมะขามออกเป็นมะขามหวานและมะขามเปรี้ยวส าหรับมะขามหวานที่พบเห็นและ ปรากฏอยู่ทุกวันนี้มีอยู่มากกว่า 20 พันธุ์บางพันธุ์อาจจะมีลักษณะและรูปร่างคล้ายคลึงกันเจ้าของ มะขามจะตั้งชื่อมาเองโดยแหล่งปะหรือชื่อเจ้าของนั้นตั้งเป็นชื่อพันธุ์ดังจะเห็นได้จากการประกวด มะขามหวานตามจังหวัดต่าง ๆ ในภาคตะวันออกเฉียงเหนือซึ่งพบว่ามีพันธุ์ใหม่เกิดขึ้นอยู่เสมอ ๆ
5 บทที่3 อุปกรณ์และขั้นตอนการดา เนินงาน 3.1วัสดุอุปกรณ์ในการท าสบู่ 1 ไม้พาย 1 อัน 2 กลีเซิรีน 1 กิโลกรัม 3 มะขามเปียก 50 กรัม 4 มีด 1 เล่ม 5 หม้อและเตาส าหรับท าสบู่ 6 พิมพ์รูปต่างๆ 3.2 วิธีการด าเนินงาน 1 หั่นกลีเซอรีนให้เป็นชิ้นเล็กๆ
6 2 น ากลีเซอรีนเวฟในไมโครเวฟ 3 เตรียมมะขามโดยผสมกับน ้าเปล่า
7 4ใช้ไม้พายคนส่วนผสมให้เข้ากันโดยคนเบาๆอย่าคนแรงเพราะจะท าให้เกิดฟอง 5เมื่อส่วนผสมเข้ากันดีจึงน าสบู่ที่ได้เทใส่แม่พิมพ์ที่เตรียมไว้
8 6เมื่อสบู่แข็งตัวดีแล้วจึงแกะออกจากแม่พิมพ์แล้วเก็บให้มิดชิดอย่าให้โดนลม 3.3 ตารางการด าเนินการ วัน/เดือน/ปี การด าเนินงาน 20/02/23 ศึกษาข้อมูลเกี่ยวกับการท าสบู่ 22/02/23 หาซื้ออุปกรณ์ 23/02/23 ลงมือท าสบู่ 25/02/23 ตรวจสอบและทดลองใช้
9 บทที่4 ผลการศึกษาค้นคว้า สบู่สมุนไพรมะขามจากกลีเซอรีน ช่วยปรับผิวให้นุ่ม ลดผดผื่นคัน สิว ฝ้า ให้หมดจดเกลี้ยง เกลา พร้อมวิตามิน อี ช่วยกระชับผิว ให้ผิวสะอาด สดใส เต่งตึงทุกครั้งหลังอาบน ้าผิวหนังแห้งให้ดู ชุ่มชื่นและท าความสะอาดร่างกายไปในตัว 4.1ผลการวิเคราะห์ข้อมูล ผลการวิเคราะห์สบู่สมุนไพรมะขาม จากผู้ใช้ 5 คน ตารางผู้ใช้สบู่สมุนไพรมะขาม ว่ามีอาการแพ้หรือไม่หลังจากผ่านไปแล้ว 2ชม. กลุ่มตัวอย่าง มีอาการแพ้ ไม่มีอาการแพ้ คนที่1 ✓ คนที่2 ✓ คนที่ 3 ✓ คนที่ 4 ✓ คนที่5 ✓
10 บทที่ 5 สรุปผลการศึกษา สรุปผลการท าโครงงาน กลีเซอรีนธรรมชาติสามารสน ามาผสมกับสมุนไพรชนิดต่าง ๆ ได้เพื่อให้ได้สบู่สมุนไพรตาม ความต้องการของผู้ใช้ โดยที่ปราศจากสารเคมีต่างๆ ที่เป็นอันตรายต่อร่างกายในระยะยาว ผิวหนัง ของคนเราต่างกันเราจึงเลือกใช้สบู่ที่ต่างชนิดกันจึงมีสบู่หลากหลายให้คุณได้เลือกใช้ บางคนก็ ชอบใช้ขมิ้น บางคนก็ชอบใช้มะขาม ดังนั้น เราจึงสามารถท าเองได้โดยใช้กลีเซอรีนจากธรรมชาติ นี้ สมุนไพรที่ใช้ก็หาได้ง่ายในท้องถิ่นราคาไม่แพงและยังให้ประโยชน์ต่อผิวเราได้ดีอีกด้วย ประโยชน์ที่ได้รับ 1. ได้ท าสบู่สมุนไพรขึ้นมาจากกลีเซอรีนธรรมชาติ 2. ได้รู้ถึงวิธีการท าสบู่อย่างถูกต้องโดยละเอียด 3. ได้ลงมือค้นคว้าหาข้อมูลและปฏิบัติจริง 4. ได้รับความรู้และประสบการณ์จากการท าสบู่ ข้อเสนอแนะ 1.น าสมุนไพรชนิดอื่นที่ชื่นชอบมาผสมลงในสบู่ เช่น ขมิ้น 2.สบู่ที่แกะออกจากแม่พิมพ์แล้วไม่ควรปล่อยให้โดยลมเพราะจะท าให้สบู่มีฟองน้อยลงจึงควรรีบ ห่อบรรจุภัณฑ์ที
11 บรรณานุกรม 1 https://nrcaum.blogspot.com 2 https://www.shopat24.com 3 https://marumothai.com/article