พช ชวนปลูก ฟ้าทะลายโจร

ฟา้ ทะลายโจร

ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์ :

Andrographis paniculata (Burm.f.) Nees (วงศ์ Acanthaceae)

ชอ่ื อื่น :
ฟ้าทะลาย หญ้ากันงู น้าลายพังพอน เมฆทะลาย ฟ้าสะท้าน

ตามศาสตรก์ ารแพทย์แผนไทย “ฟ้าทะลายโจร” จัดเป็นสมุนไพรท่ีมีรสขม
อยู่ในกลุ่มยาเย็น มีสรรพคุณทางการแพทย์แผนไทย ใช้บรรเทาอาการไข้หวัด แก้ไอและเจ็บคอ
เ ป็นส มุ นไ พรท่ีไ ด้ ถูกบรรจุ อ ยู่ในบัญชียาหลักแห่ งชาติ พ. ศ . 254 2 (บัญชียา จ า กส มุ นไพร)
กระทรวงสาธารณสุข ในรูปแบบยาเดี่ยว

ต้ังแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน ได้มีการศึกษาวจิ ัยเกี่ยวสมุนไพรฟ้าทะลายโจรกันอย่างแพรห่ ลาย
มีข้อมูลสนับสนุนจากงานวจิ ยั ทางคลินิก พบว่า สมุนไพรฟ้าทะลายโจรมีส่วนชว่ ยรกั ษาอาการของโรค
ติดเชื้อเฉียบพลันของระบบทางเดินหายใจ (acute respiratory tract infection) เช่น อาการไอ
อาการเจบ็ คอได้ดี ในปี พ.ศ.2555 ได้มีข้อมูลงานวจิ ยั จากผู้ป่วยจานวน 807 คน พบว่าผลิตภัณฑ์สาร
สกัดจากฟ้าทะลายโจรรว่ มกับสมุนไพรอ่ืนๆ ขนาดรบั ประทาน 31.5-200 มิลลิกรมั /วัน รบั ประทานเป็น
เวลา 3-10 วัน มีผลชว่ ยลดความถี่และความรุนแรงของอาการไอเน่ืองจากไข้หวัด (common cold)
และอาการอักเสบของระบบทางเดินหายใจส่วนบนได้

ในมุมมองการเกิดโรคหรอื อาการตามศาสตรก์ ารแพทย์แผนไทยนั้น อาการไข้ ไอ เจ็บคอ
เป็นอิทธพิ ลของธาตุไฟทเ่ี พ่ิมปรมิ าณสูงข้ึน ทาให้เกิดอาการดังกล่าว เราจงึ สามารถใชส้ มุนไพรฤทธเิ์ ย็น
(สมุนไพรฟ้าทะลายโจร) เพื่อใชใ้ นการรกั ษาอาการที่ส่งผลมาจากอิทธพิ ลของไฟท่ีเพิ่มข้ึนได้ พูดง่ายๆ
คือ ใชค้ วามเย็น ปรบั หรอื ลดปรมิ าณความรอ้ นในรา่ งกายให้สมดุลนั่นเอง แต่หากใช้ในปรมิ าณเกิน
ความจาเป็นก็อาจส่งผลทาให้ รา่ งกายมีปรมิ าณความเย็นเกินไป ส่งผลทาให้เกิดอาการไม่พึงประสงค์
ตามมาได้ เชน่ อาการชาต่างรา่ งกาย แขน-ขาอ่อนแรง ทอ้ งอืดทอ้ งเฟ้อ ทอ้ งเสีย หรอื ผ่ืนแพต้ ามรา่ งกาย
เปน็ ต้น

การปลกู ฟา้ ทะลายโจร

1. สภาพแวดลอ้ มทเ่ี หมาะสม 3. สภาพดิน
1. สภาพภูมอิ ากาศ 3.1 ประเภทดิน – ดินรว่ นซุย หลีกเล่ยี งดินเหนยี ว หรอื
1.1 อุณหภูม:ิ รอ้ นชน้ื อณุ หภมู ิประมาณ 25-30 °C
1.2 ความชน้ื สัมพัทธ:์ เฉลย่ี 60-80% ดินทรายจดั
1.3 แสง: รม่ ไร ถ้าจาเปน็ ต้องปลูกกลางแจง้ 3.2 อินทรยี วัตถุ – มอี นิ ทรยี วัตถไุ ม่น้อยกว่า 3.5%
3.3 ความเปน็ กรดด่างของดิน(pH) – 5.5-8
ต้องให้นา้ เพมิ่ เป็นพิเศษ 3.4 การระบายนา้ – ระบายน้าดี ไมท่ ว่ มขั
1.4 นา้ : ต้องการนา้ เพียงพอตลอดฤดูปลกู
4. สายพันธุ์
ถ้าขาดนา้ ผลผลิตและปรมิ าณสารสาคัญจะลดลง พันธจุ์ าก อ.กาแพงแสน จ.นครปฐม นา้ หนักสดต่อต้นสูง
1.5 ลม: แหลง่ ปลูกต้องไมม่ ีลมพัดแรง พันธจุ์ ากระยอง พันธศุ์ รสี ะเกษ

มกี ารทาแนวบังลมเพื่อปอ้ งกันต้นหักล้ม 5. ผลผลติ เฉลยี่
ผลผลติ สดเฉลย่ี 1,000 – 2,000 กิโลกรมั /ไร/่ รนุ่
2. สภาพพนื้ ท่ี (อาจเกบ็ ได้ 2 ครงั้ /ปี แต่ผลผลิตครงั้ 2 จะลดลง)
2.1 ความสูง: จากระดับน้าทะเลถึง 3,200 เมตรเหนือ ผลผลิตสด : ผลผลิตแห้ง 6 : 1
ระดับน้าทะเล

การเตรยี มพันธุ์

การขยายพนั ธดุ์ ้วยการปกั ชา

การขยายพนั ธดุ์ ้วยเมลด็ เตรยี มดินสาหรับเพาะชาในถุงเพาะ
เลือกกิ่งฟ้าทะลายโจรท่ีแข็งแรง ตัดใบ
คัดเลือกเมล็ดจากฝักทีแ่ ก่จดั ด้านล่างออก ตัดใบในส่วนยอดออก ตัดใบ
เมล็ดมีสีน้าตาลแดง ใหญ่ออก เพ่ือลดการคายน้า ส่วนโคน
เมล็ดสมบูรณ์ปราศจากโรคและ ตัดให้ใกล้ข้อ (รากจะออกตรงข้อ) ปักลงไป
แมลงทาลาย เมล็ดพันธุ์ 1 ซ้อนโต๊ะ (6.5-7.0 กรัม) จะมีเมล็ด ในถงุ เพาะทเี่ ตรยี มไว้ ถงุ ละ 2-3 ก่ิง
ประมาณ 7,000 เมล็ด
ใบท่ีตัดออกสามารถเก็บเอาไปล้าง
เรามักพบว่าการนาเมล็ดฟ้าทะลายโจรมาปลูกมักจะไม่งอก ตากในรม่ นาไปชงด่ืมได้
เนื่องมาจากเมล็ด มีเปลือกหุ้มหนาแข็ง และมีการพักตัว จึงต้อง
กระตุ้นความงอกหรอื แก้การพักตัว ว า ง ไ ว้ ใ น ร่ม ร า ไ ร ร ด น้ า พ อ ชุ่ม
ใชเ้ วลาประมาณ 7 วนั รากของฟ้าทะลายโจร
โดยแชเ่ มล็ดในน้า 24 ชวั่ โมง หรอื แช่ในน้ารอ้ น นาน 5-7 จะงอก
นาที แล้วนาขึ้นมาผึ่งไวใ้ ห้เย็น ก่อนนาไปเพาะเมล็ด หรอื นาไปปลูก

การเตรยี มดิน * ถ้ามีวชั พืชมาก ให้ไถพรวน 2 ครง้ั ตากดิน 2 สัปดาห์
แล้วจงึ ใส่ปุ๋ยอินทรยี ์รองพ้ืน ก่อนทาแปลง

* ในกรณีท่ีดินดี มีวัชพืชน้อย อาจแค่ปรบั ดิน โดยไม่ต้องใส่ปุ๋ยอินทรยี ์

เตรยี มแปลงปลูก * ย ก แ ป ล ง สู ง 15 – 20 ซ ม . ก ว้ า ง 1 เ ม ต ร แ ป ล ง ย า ว 3 – 5 เ ม ต ร
ตามสภาพพ้ืนที่

* ใ ส่ ปุ๋ ย อิ น ท ร ยี ์ แ ล ะ ถ่ า น ไ บ โ อ ช า ร์ ร ด น้ า ป ล่ อ ย ทิ้ ง ไ ว้ อ ย่ า ง น้ อ ย
30 – 45 วนั ก่อนปลูก

การปลูก

ทาได้ 4 วธิ ี

1) หวา่ นลงแปลงโดยตรง โดยอาจนาเมลด็ มาผสมทรายหยาบ อัตรา 1:1-2 เพอื่ สะดวกในการหว่าน
2) โรยเมล็ดเปน็ แถว ขวางแปลง ระยะแถวห่าง 50 ซม. กลบดินบางๆ
3) เพาะกลา้ ในถาดเพาะ แลว้ จงึ ยา้ ยลงแปลงปลกู
4) เพาะในแปลง โดยเตรยี มแปลงเพาะกวา้ ง 1 ม. สูง 15 – 20 ซม.

ใส่ปุย๋ อินทรยี ์รองพ้ืน 0.5 – 1 กก. ต่อพ้นื ที่ 1 ตรม.

ในกรณีปลกู * ใชต้ ้นกลา้ อายุ 30 วัน
ด้วยการย้ายกล้า * ปลูกฤดูแลง้ ระยะ 30 x 40 ซม. จะปลูกได้ 8 ต้น/ตรม.
* ปลกู ฤดูฝน ระยะ 30 x 60 ซม. จะปลูกได้ 6 ต้น/ตรม.

การให้นา้ ให้นา้ อยา่ งพอเพียงและสมา่ เสมอ ตั้งแต่เรม่ ิ ปลูกถึงเก็บเก่ียว
การให้ปุย๋ ถ้าแดดจดั ให้นา้ วันละ 2 ครงั้ เชา้ -เยน็
ถ้าแดดไม่จดั ให้น้าวนั ละครงั้ ชว่ งเย็น
เมื่ออายุได้ 2 เดือนแล้ว สามารถลดการให้นา้ โดยดูตามความเหมาะสม

* ชว่ งเตรยี มดินยา้ ยกล้า ใส่ปุ๋ยอินทรยี ์หวา่ นบางๆ
* หลังจากน้ัน 15 วัน ใส่ปุ๋ยอินทรยี ์รอบสอง 125 กรมั ต่อต้น หรอื 300 –
400 กรมั ต่อ 1 ตรม. โดยหว่านกระจายให้ทว่ั แปลง

การกาจดั วัชพชื ชว่ งแรก จะต้องกาจดั วชั พืชประมาณทกุ ครง่ ึ เดือน เม่ือต้นฟ้าทะลายโจรโต
ทรงพุ่มกวา้ งคลุมแปลงแล้ว จะมีวชั พืชน้อย ไม่จาเป็นต้องกาจดั ก็ได้

ศัตรทู สี่ าคญั อาจพบหอยทากบ้างในชว่ งระยะต้นกล้า ให้กาจดั ด้วยมือ
และการปอ้ งกันกาจดั หลังจากนั้น ไม่พบการระบาดของโรคระบาดท่ีทาความเสียหายรุนแรง
บางครงั้ พบโรคโคนเน่า-รากเน่าจากเชอ้ื รา ให้ถอนทาลายทนั ที

การเก็บเกี่ยว

เพอื่ ให้ได้สารสาคญั สูงสุด ให้เก็บเกี่ยว
* ระยะเรม่ ิ ก่อนออกดอก เมื่อเรม่ ิ ออกดอก สารสาคัญจะลดลง
* วธิ เี ก็บตัดเหนือดินห่างโคน 4 ขอ้ (ประมาณ 5 – 10 ซม.)
* ใบมีปรมิ าณสารสาคัญมากกวา่ ก่ิงก้าน

การปฏิบัติ * คัดแยกสิ่งปนปลอม เชน่ วัชพืชทป่ี ะปนมา
หลังการเก็บเก่ียว
* ล้างน้าสะอาด

* ตัดเปน็ ท่อนยาว 2-3 ซม. ผ่ึงให้แห้ง

* ทาแห้งโดยตากแดดบนลานตากยกพื้นมีวัสดุรองรบั ท่ีสะอาด หรอื ใช้
เครอ่ ื งอบแห้งแบบลมรอ้ น ที่อุณหภูมิ 50 °C ใน 8 ช่ัวโมงแรก และลด
อุณหภูมิเหลือ 40 – 45 °C อบต่อจนแห้งสนิท

ท่ีมา : https://med.mahidol.ac.th/altern_med/th/km/19jun2020-1729
https://www.greennet.or.th/green-chiretta/
https://esc.doae.go.th/ฟ้าทะลายโจร/
https://www.youtube.com/watch?v=h5wnAVbw3Qw

วธิ แี ละปรมิ าณทใี่ ช้

1. ถ้าใชแ้ ก้ไขเ้ ปน็ หวัด ปวดหัวตัวรอ้ น ใชใ้ บและกิ่ง 1 กามือ (แห้งหนัก 3 กรมั สดหนัก 25 กรมั )
ต้มน้าด่ืมก่อนอาหารวนั ละ 2 ครงั้ เชา้ -เยน็ หรอื เวลามีอาการ

2. ถ้าใชแ้ ก้ทอ้ งเสีย ท้องเดิน เป็นบิดมีไข้ ใชท้ ้ังต้นหรอื ส่วนท้งั 5 ของฟ้าทะลายโจร ผึ่งลมให้แห้ง
หั่นชนิ้ เล็ก ๆ ประมาณ 1 กามือ (หนักประมาณ 3-9 กรมั ) ต้มเอาน้าดื่มตลอดวัน

ตารบั ยาและวธิ ใี ช้ ฟ้าทะลายโจร

1. ยาชง มีวธิ ที าดังนี้

- เอาใบสดหรอื แห้งก็ได้ ประมาณ 5-7 ใบ แต่ใบสดจะดีกว่า
- เติมนา้ เดือดลงจนเกือบเต็มแก้ว
- ปิดฝาทิ้งไว้ประมาณคร่งึ ช่ัวโมง หรอื พอยาอุ่น แล้วรนิ เอามาดื่ม
ขนาดรบั ประทานครง้ั ละ 1 แก้ว วนั ละ 3-4 ครงั้ ก่อนอาหาร, ก่อนนอน

2. ยาเมด็ (ลูกกลอน) มีวธิ ที าดังน้ี

- เด็ดใบสดมาล้างให้สะอาดผึ่งในทรี่ ม่ ห้ามตากแดด
ควรผึ่งในทมี่ ีลมโกรก ใบจะได้แห้งเรว็

- บดเปน็ ผงให้ละเอียด
- ป้ นั กับนา้ ผ้ึง หรอื น้าเชอ่ื ม เปน็ เม็ดขนาดเทา่ เม็ดถ่ัวเหลือง
(หนัก 250 มิลลกิ รมั )แลว้ ผึ่งลมให้แห้ง เพราะถ้าป้ นั รบั ประทานขณะทย่ี งั เปยี กอยู่จะขมมาก
ขนาดรบั ประทานครงั้ ละ 4-10 เม็ด วันละ 3-4 ครง้ั ก่อนอาหาร, ก่อนนอน

3. แคปซูล มีวธิ ที าคือ

แทนทผ่ี งยาทไ่ี ด้จะป้ นั เปน็ ยาเม็ด กลับเอามาใส่ในแคปซูล
เพือ่ ชว่ ยกลบรสขมของยา แคปซูล ทใ่ี ช้ ขนาดเบอร์ 2 (ผงยา 250 มิลลิกรมั )
ขนาดรบั ประทานครง้ั ละ 3-5 แคปซูล วนั ละ 3-4 ครงั้ ก่อนอาหาร ก่อนนอน

4. ยาทิงเจอรห์ รอื ยาดองเหล้า

เอาผงแห้งใส่ขวด แช่สุราท่ีแรง ๆ เช่น สุราโรง 40 ดีกร ี ถ้ามี alcohol ท่ีรบั ประทานได้
(Ethyl alcohol) จะดีกว่าเหล้า แชพ่ อให้ท่วมยาข้ึนมาเล็กน้อย ปิดฝาให้แน่น เขย่าขวดวันละ 1 ครงั้
พอครบ 7 วัน จงึ กรองเอาแต่น้า เก็บไว้ในขวดให้สะอาด
ปดิ สนิท รบั ประทานครงั้ ละ 1-2 ชอ้ นโต๊ะ (รสขมมาก)
วันละ 3-4 ครง้ั ก่อนอาหาร

5.ยาผงใชส้ ูดดม

คือเอายาผงทบี่ ดละเอียด มาใส่ขวดหรอื กล่องยา
ปดิ ฝาเขย่าแลว้ เปดิ ฝาออก ผงยาจะเปน็ ควนั ลอยออกมา
สูดดมควันน้ันเขา้ ไป ผงยาจะติดทค่ี อทาให้ยาไปออกฤทธท์ิ ี่คอโดยตรง ชว่ ยลดเสมหะ และแก้เจบ็ คอได้
ดี วธิ ที ี่ดีกว่าน้ีคือวธิ เี ป่าคอ กวาดคอ หรอื รบั ประทานยาชง ตรงที่คอจะรูส้ ึกขมน้อยมาก ไม่ทาให้ขยาด
เวลาใช้ ใชส้ ะดวกและง่ายมาก ประโยชน์ท่ีน่าจะได้รบั เพ่ิมก็คือ ผงยาที่เข้าไปทางจมูก อาจจะชว่ ยลด
น้ามูก และชว่ ยฆ่าเชอื้ ทจี่ มูกด้วย ขนาดที่ใช้ สูดดมบ่อย ๆ วันละหลาย ๆ ครง้ั ถ้ารูส้ ึกคล่ืนไส้ให้หยุดยา
ไปสักพกั จนความรสู้ ึกน้ันหายไป จงึ ค่อยสูดใหม่

ขอ้ ควรรเู้ ก่ียวกับตารบั ยา

สารแอนโดรกราโฟไลด์ (Andrographolide) สารในต้นฟ้าทะลายโจร ละลายในแอลกอฮอรไ์ ด้ดีมาก
ละลายในน้าได้น้อย ดังนั้นยาทงิ เจอร์ หรอื ยาดองเหล้าฟ้าทะลายโจร จงึ มีฤทธแิ์ รงท่สี ุด ยาชงมีฤทธแ์ิ รง
รองลงมา ยาเม็ดมีฤทธอิ์ ่อนทส่ี ุด

ขอ้ ควรระวงั

บางคนรบั ประทาน ยาฟ้าทะลายโจร จะเกิดอาการปวดทอ้ ง ท้องเสีย ปวดเอว เวยี นหัว แสดงว่าแพ้ยา
ให้หยุดยา และเปลีย่ นไปใชย้ าอ่ืน หรอื ลดขนาดรบั ประทานลง

ที่มา https://www.nci.go.th/en/research/researhdivision/research_informationfarthalai.html

Clip : เทคนิคปลูก ฟ้าทะลายโจร ดูจบปลูกได้แน่นอน

https://youtu.be/0m6xenJBTgY
โดย อภัยภูเบศร/Abhaibhubejhr Channel

Clip : การขยายพนั ธตุ์ ้นฟ้าทะลายโจรด้วยวธิ กี ารปกั ชา | แอต๊ เสร ีCountry

https://www.youtube.com/watch?v=EJltDUsmUzI

Clip :
การขยายพนั ธตุ์ ้นฟ้าทะลายโจร ไมต่ ้องรอเมลด็ ก็ขยายพนั ธไุ์ ด้ | ฟารม์ สมนุ ไพร บา้ นสวนอนุ่ ใจ

https://www.youtube.com/watch?v=uPICnCh4mdA