การดูแลป้องกันโรคฟันผุ

PAGEบทความวชิ าการ

บทบาทของผ้ปู กครองในการดูแลปอ้ งกนั โรคฟันผุส�ำ หรับเด็กวัยกอ่ นเรียน
Parents’ Roles in Caring for Dental Caries among Preschool Children

สภุ า คำ�มะฤทธิ,์ พย.ม. (การพยาบาลเดก็ ) 1
Supa Khammarit, M.N.S. (Pediatric Nursing) 1
Received: August 11, 2019 Revised: November 18, 2020 Accepted: November 30, 2020

บทคดั ยอ่

โรคฟันผุเป็นปัญหาสุขภาพช่องปากท่ีส�ำคัญในเด็กวัยก่อนเรียน ซ่ึงปัญหาการเกิดโรคฟันผุใน
เดก็ วยั กอ่ นเรยี นสง่ ผลใหเ้ ดก็ มคี วามเจบ็ ปวด การเคยี้ วอาหารไมม่ ปี ระสทิ ธภิ าพ การรบั ประทานอาหาร
ลดน้อยลง และอาจท�ำให้เกิดภาวะขาดสารอาหาร โรคฟันผุไม่เพียงแต่ส่งผลต่อการเจริญเติบโตของ
รา่ งกายเดก็ เทา่ นนั้ แตย่ งั สง่ ผลตอ่ การพฒั นากลา้ มเนอ้ื บรเิ วณใบหนา้ และชอ่ งปาก ตลอดจนการเจรญิ
ของกระดกู ขากรรไกร ทำ� ใหเ้ ดก็ มกี ารออกเสยี งทผี่ ดิ ปกติ สญู เสยี ความมนั่ ใจ สญู เสยี ฟนั กอ่ นกำ� หนด
และมผี ลตอ่ การขนึ้ ของฟนั แทอ้ กี ดว้ ย โรคฟนั ผเุ กดิ ขน้ึ ไดบ้ อ่ ยในเดก็ วยั นเี้ นอ่ื งจากเดก็ ชว่ ยเหลอื ตนเอง
ได้นอ้ ย ไม่ใหค้ วามสนใจในการดูแลสขุ ภาพช่องปากของตนเอง ผู้ปกครองจึงเป็นบุคคลส�ำคัญทชี่ ว่ ย
ลดการเกดิ โรคฟนั ผใุ นเดก็ กอ่ นวยั เรยี น แตจ่ ากการศกึ ษาพบวา่ ปจั จยั ทมี่ ผี ลตอ่ ภาวะสขุ ภาพชอ่ งปาก
ของเด็กวัยก่อนเรียนมากท่ีสุด คือ ความรู้ ความเข้าใจ และพฤติกรรมการดูแลท่ีถูกต้องเหมาะสม
ของผู้ปกครอง ดังนั้น การให้ความรู้ ความเข้าใจแก่ผู้ปกครองในการดูแลสุขภาพช่องปากของเด็ก
วยั กอ่ นเรยี นจงึ มคี วามสำ� คญั โดยควรเรมิ่ ตน้ ตง้ั แตว่ ยั เดก็ เพอ่ื ใหเ้ ดก็ เตบิ โตเปน็ ผใู้ หญท่ ม่ี ที นั ตสขุ ภาพ
ทีด่ ีตอ่ ไป
ค�ำ ส�ำ คญั : เดก็ วยั กอ่ นเรียน พฤติกรรมของผ้ปู กครอง โรคฟันผุ การดูแลสขุ ภาพช่องปาก

1 พยาบาลวิชาชีพปฏบิ ตั ิการ วทิ ยาลยั พยาบาลพระปกเกลา้ จนั ทบุรี สถาบันพระบรมราชชนก
1 Registered Nurse, Practitioner Level, Phrapokklao Nursing College, Chanthaburi, Praboromarajchanok Institute,
E-mail: [email protected]

JOURNAL OF PHRAPOKKLAO NURSING COLLEGE Vol. 31 No. 2 July - December 2020

257

Abstract

Dental caries is a major problem of oral health among preschool children. Dental
caries leads to several problems, including pain, ineffective chewing food, less eating,
and these problems may result in malnutrition. Not only does dental caries impact the
child’s growth, but it also results in the development of the muscles of face and oral
cavity as well as the jawbone’s growth. Consequently, children may have abnormal
pronunciation, lose confidence, premature teeth loss, and abnormal permanent teeth
eruption. Dental caries frequently occurs in preschool children because they have
minimal capacities in self-care and inattention to care oral health. Therefore, parents
who are important to help the reduction of dental caries among preschool children.
Previous studies reported that parents’ factors affecting oral health among preschool
children included appropriate knowledge, understanding, and behavior. Therefore,
providing knowledge and understanding of parents in caring for oral health among
preschool children is important. This should early begin in childhood in order to have
a good dental health when they grow up to adulthood.
Keywords: Preschool children, Parents behavior, Dental caries, Oral health care

บทน�ำ แมว้ า่ จะมพี ฒั นาการดา้ นกลา้ มเนอื้ มอื ทด่ี ขี น้ึ สามารถ
เดก็ เปน็ กำ� ลงั สำ� คญั ตอ่ การพฒั นาประเทศใน ขยับมือไปมาเพื่อแปรงฟันเองได้ แต่ยังไม่สามารถ
ทุกๆ ด้าน สุขภาพอนามัยท่ีดีจึงเป็นองค์ประกอบ แปรงฟันได้สะอาดทั่วถึงมากพอ จึงมักมีปัญหาที่
ที่ส�ำคัญและจ�ำเป็นอย่างยิ่ง โดยเฉพาะทันตสุขภาพ พบได้บ่อย คือ โรคฟันผุ (dental caries) ซ่ึงเป็น
ซ่ึงเป็นส่วนส�ำคัญของสุขภาพอนามัย การที่เด็กมี สาเหตุท่ีท�ำให้มีการสูญเสียฟันน้�ำนมก่อนก�ำหนด
ทันตสุขภาพท่ีดี ปราศจากโรคในช่องปาก และฟัน โรคฟันผุเป็นภาวะท่ีส่งผลกระทบต่อพัฒนาการ
ท�ำหน้าที่ได้อย่างสมบูรณ์ จะช่วยส่งผลให้เด็กมี และการด�ำรงชีวิตของเด็กหลายประการ กล่าวคือ
สุขภาพอนามัยท่ีดีด้วย (นิลุบล เบ็ญจกุล, 2558) ทำ� ใหเ้ ดก็ มคี วามเจบ็ ปวด สง่ ผลตอ่ การบดเคย้ี วอาหาร
วยั กอ่ นเรยี นเปน็ ชว่ งวยั ทเ่ี ดก็ กำ� ลงั มกี ารเจรญิ เตบิ โต เดก็ จงึ รบั ประทานอาหารไดล้ ดนอ้ ยลง และยงั สง่ ผล
และมคี วามกา้ วหนา้ ของพฒั นาการคอ่ นขา้ งสงู เดก็ ต่อพัฒนาการของขากรรไกร ตลอดจนการเรียงตัว
ในช่วงวัยนี้จะมีการขึ้นของฟันน�้ำนมครบทุกซ่ี ซ่ึง ของฟนั แทท้ จี่ ะขนึ้ มาแทนทฟ่ี นั นำ้� นม รวมถงึ รบกวน
ฟนั นำ้� นมเปน็ ฟนั ชดุ แรกทม่ี คี วามสำ� คญั ตอ่ คณุ ภาพ การนอนหลบั ของเดก็ ปญั หาทเี่ กดิ ขนึ้ สง่ ผลตอ่ นำ้� หนกั
ชีวิตของเด็กวัยก่อนเรียน แต่เด็กวัยน้ียังไม่ให้ ตัว การเจริญเติบโต และคุณภาพชีวิตของเดก็ เปน็
ความสนใจในการดูแลสุขภาพช่องปากของตนเอง อย่างมาก (อุดมพร รกั เถาว์ และจารุวรรณ วงษ์เวช,

PAGEวารสารวทิ ยาลยั พยาบาลพระปกเกล้า จันทบรุ ี ปที ่ี 31 ฉบบั ที่ 2 กรกฏาคม - ธนั วาคม 2563

258

2558; Sheiham, 2006) โดยโรคฟนั ผใุ นฟนั นำ�้ นม อายุ 3 ปี มฟี นั ผทุ ไ่ี มไ่ ดร้ บั การรกั ษารอ้ ยละ 52 หรอื
จะลุกลามจนถึงโพรงประสาทฟันได้อย่างรวดเร็ว เฉลย่ี 2.70 ซ/ี่ คน โดยพบวา่ ผปู้ กครองของเดก็ อายุ
เนื่องจากความหนาของเคลือบฟันและเน้ือฟันน้อย 3 ปี รอ้ ยละ 44.10 ปลอ่ ยใหเ้ ดก็ แปรงฟนั ดว้ ยตนเอง
กว่าฟันแท้ (สิทธิชัย ขุนทองแก้ว, 2552) ปัจจุบัน และเม่ือเด็กโตข้ึนพบว่า ในกลุ่มอายุ 5 ปี เด็กถูก
ยังมีผู้ปกครองจ�ำนวนหน่ึงไม่เคยแปรงฟันให้บุตร ปลอ่ ยใหแ้ ปรงฟนั เองถงึ รอ้ ยละ 80.40 มเี พยี งรอ้ ยละ
หลาน เนอ่ื งจากสาเหตตุ า่ งๆ เชน่ ไมท่ ราบวา่ การปลอ่ ย 14.40 ที่ผู้ปกครองยังคงแปรงให้ เด็กอายุ 3 ปี
ให้ฟันน�้ำนมผุอาจมีผลกระทบไปขัดขวางการเจริญ และ 5 ปี มพี ฤตกิ รรมการดมื่ นมหวานและนมเปรยี้ ว
เตบิ โต พัฒนาการ และสตปิ ัญญาของเดก็ ได้ คดิ ว่า เมื่ออยู่ที่บ้านถึงร้อยละ 44.50 และ 47.60 ตาม
ฟนั นำ�้ นมไมส่ ำ� คญั อยใู่ นชอ่ งปากไมน่ านเดยี๋ วกห็ ลดุ ล�ำดับ โดยเด็กอายุ 3 ปี ร้อยละ 39.50 ใช้ขวดนม
และมฟี นั แทข้ น้ึ มาแทนท่ี หรอื ไมท่ ราบวา่ ควรแปรงฟนั เมื่ออยทู่ ี่บ้าน และมีเด็กอายุ 5 ปี อกี ร้อยละ 11.90
ใหเ้ ดก็ หรอื ทราบวา่ ควรแปรงฟนั ใหเ้ ดก็ แตไ่ มท่ ราบ ท่ียังคงดูดนมจากขวด จากข้อมูลดังกล่าวแสดงให้
วา่ จะแปรงอยา่ งไร ควรเรม่ิ แปรงเมอื่ ใด และตอ้ งแปรง เห็นว่าเด็กวัยก่อนเรียนส่วนใหญ่มีพฤติกรรมที่เพิ่ม
ถงึ เมอ่ื ใด รวมทงั้ ขาดทกั ษะในการแปรงฟนั ทถ่ี กู ตอ้ ง ความเส่ยี งต่อการเกิดโรคฟนั ผุทร่ี ุนแรงได้ หากเปน็
ไมเ่ ชื่อม่นั ว่าตนเองสามารถท�ำได้ เมอ่ื เด็กต่อตา้ นก็ โรคฟันผุเร้ือรังอาจน�ำมาซ่ึงการอักเสบในหู (otitis
ยอมแพ้ (สพุ รรณี ศรวี ริ ยิ กลุ และเขมณฏั ฐ์ เชอ้ื ชยั ทศั น,์ media) ร่วมด้วย และอาจเกิดโรคหัวใจในเด็กได้
2556) บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อน�ำเสนอสาระ เนื่องจากภายในช่องปากมีเช้ือโรคหลายชนิด โดย
เกี่ยวกับสถานการณ์ปัญหาการเกิดโรคฟันผุในเด็ก เฉพาะเช้ือแบคทีเรียที่ช่ือ Streptococcus เม่ือเชื้อ
วยั กอ่ นเรยี น ระยะของโรคฟนั ผแุ ละแนวทางการดแู ล เข้าสู่กระแสเลือด จะผ่านเข้าไปถึงหัวใจ ในผู้ที่เป็น
รักษา ปัจจัยที่ส่งผลต่อการเกิดโรคฟันผุในเด็กวัย โรคหวั ใจหรอื มคี วามผดิ ปกตขิ องระบบไหลเวยี นเลอื ด
ก่อนเรียน และบทบาทของผู้ปกครองในการดูแล บริเวณหัวใจ เช่น มีการไหลกระแทกของเลือดผิด
ปอ้ งกนั ฟนั ผสุ ำ� หรบั เดก็ วยั กอ่ นเรยี น เพอ่ื ใหผ้ อู้ า่ นมี ปกติ เกิดเป็นผนังหัวใจที่ขรุขระและเกิดปฏิกิริยา
ความรู้ ความเข้าใจ และสามารถน�ำไปใชใ้ นการดูแล การจบั ตวั ของเกลด็ เลอื ด โดยมเี ชอ้ื Streptococcus
เดก็ วยั กอ่ นเรยี นเพอ่ื ปอ้ งกนั การเกดิ โรคฟนั ผตุ อ่ ไป นผี้ สมเขา้ ไปดว้ ย ทำ� ใหเ้ กดิ เปน็ กอ้ นเชอ้ื ในหอ้ งหวั ใจ
สถานการณ์ปัญหาการเกิดโรคฟันผุในเด็กวัย โดยเฉพาะที่เยื่อบุลิ้นหัวใจ ก้อนเช้ือเหล่านี้จะกัด
ก่อนเรียน ทำ� ลายลน้ิ หวั ใจ ทพ่ี บบอ่ ย คอื ตำ� แหนง่ aortic valve
จากรายงานผลการสำ� รวจสภาวะสขุ ภาพชอ่ ง และ mitral valve สง่ ผลใหล้ น้ิ หวั ใจทำ� งานผดิ ปกติ
ปากแหง่ ชาติ ครง้ั ที่ 8 ประเทศไทย พ.ศ. 2560 โดย จนเกดิ ลนิ้ หวั ใจรวั่ (ขนษิ ฐา ลายลกั ษณด์ ำ� รง, 2558)
ส�ำนักทนั ตสาธารณสขุ กรมอนามัย (2561) พบว่า ซึ่งหากมีการตรวจพบโรคฟันผุในระยะแรก เด็กจะ
เดก็ อายุ 3 ปี ซง่ึ เปน็ ขวบปแี รกทมี่ ฟี นั นำ้� นมขน้ึ ครบ ได้รบั การดูแลรักษาไม่ใหเ้ กิดการลุกลามของโรคได้
20 ซ่ี มีฟันผุระยะเริม่ ต้นร้อยละ 31.10 มีความชุก ระยะของโรคฟนั ผแุ ละแนวทางการดแู ลรกั ษา
ในการเกิดโรคฟันผุร้อยละ 52.90 มีค่าเฉล่ียฟันผุ โรคฟนั ผุแบง่ ออกเปน็ 3 ระยะ ดงั นี้
ถอน อุด (dmft) 2.80 ซ่ี/คน และมีประสบการณ์ ระยะท่ี 1 การผใุ นชนั้ เคลอื บฟนั เปน็ ระยะ
การสญู เสยี ฟนั รอ้ ยละ 2.30 นอกจากนยี้ งั พบวา่ เดก็ ที่ยังไม่เห็นรูผุบนฟัน จะเห็นเคลือบฟันมีลักษณะ

PAGEJOURNAL OF PHRAPOKKLAO NURSING COLLEGE Vol. 31 No. 2 July - December 2020

259

เปน็ รอยขาวขนุ่ หรอื เปน็ จดุ สนี ำ้� ตาล โดยไมม่ อี าการ ไมไ่ ดร้ บั การรกั ษา อาจลุกลามจนทะลุโพรงประสาท
ใดๆ เกิดจากการสูญเสียแร่ธาตุจากตัวฟันมากกว่า ฟันได้ (จันทนา อึ้งชูศักดิ์ และคณะ, 2554; เมธินี
การคนื กลบั แรธ่ าตุ แตย่ งั ไมม่ ากจนเกดิ เปน็ รผู ุ (จนั ทนา คปุ พทิ ยานนั ท์ และสพุ รรณี ศรวี ริ ยิ กลุ , 2555; วราภรณ์
อึ้งชูศักด์ิ และคณะ, 2554; เมธินี คุปพิทยานันท์ บญุ เชียง, 2557)
และสุพรรณี ศรีวิริยกุล, 2555; วราภรณ์ บุญเชียง, ระยะที่ 3 การผุลุกลามถึงโพรงประสาท
2557) ฟัน จะท�ำให้มีอาการปวดฟันมาก เชื้อโรคอาจ
ระยะท่ี 2 การผุถึงชั้นเน้ือฟัน แต่ไม่ถึง ลุกลาม เกิดฝีท่ีปลายรากฟัน รวมทั้งอาจลุกลามไป
โพรงประสาทฟัน เป็นระยะที่เห็นรูผุบนฟันชัดเจน ยังเนื้อเยื่อและอวัยวะข้างเคียง ท�ำให้ใบหน้า ล�ำคอ
เพราะเกิดหลุมหรือโพรงบนผิวฟันและเน้ือฟัน ซ่ึง บวม เจ็บปวดมาก บางครั้งอาจเป็นอันตรายถึง
อาจเห็นได้โดยตรง หรือเป็นเงามืดใต้เคลือบฟัน ชีวิต (เมธนิ ี คปุ พิทยานนั ท์ และสุพรรณี ศรวี ิรยิ กลุ ,
เป็นระยะท่ีมีการสูญเสียแร่ธาตุอย่างต่อเนื่อง จน 2555)
กระทงั่ มกี ารทำ� ลายโครงสรา้ งของฟนั เกดิ เปน็ รผู ขุ น้ึ ระยะของโรคฟันผุ แสดงในภาพที่ 1–3
อาจไมม่ อี าการ หรอื มอี าการเสยี วฟนั ปวดฟนั หาก

ระยะท่ี 1: ขนุ่ ขาวบรเิ วณเคลอื บฟนั หรือหลุมร่องฟนัPAGE

ระยะท่ี 2: เริม่ มอี าการปวดฟัน เสยี วฟัน เวลาเศษอาหารตดิ
วารสารวทิ ยาลัยพยาบาลพระปกเกลา้ จนั ทบรุ ี ปที ี่ 31 ฉบับท่ี 2 กรกฏาคม - ธนั วาคม 2563

260

ระยะท่ี 3: ปวดฟัน ประสาทฟันอกั เสบ ร่วมกบั การอักเสบของเหงอื ก มีหนอง
ภาพท่ี 1–3 ระยะของโรคฟนั ผุ (ที่มา: วรณนั ประพนั ธศ์ ิลป,์ 2561)

สำ� หรบั แนวทางการดแู ลรกั ษาโรคฟนั ผุ แบง่ ตาม ทนั ตแพทยจ์ ะใชย้ าชาเพอ่ื ลดอาการเจบ็ ปวดขณะให้
ระยะของโรค ไดด้ ังน้ี (จนั ทนา อึ้งชูศกั ดิ์ และคณะ, การรักษา
2554; เมธนิ ี คปุ พทิ ยานนั ท์ และสพุ รรณี ศรวี ริ ยิ กลุ , โรคฟนั ผใุ นระยะตา่ งๆ มอี าการทแี่ ตกตา่ งกนั
2555) ผปู้ กครองควรให้การดูแลอยา่ งใกล้ชิดและพาเดก็ ท่ี
ฟันผุระยะที่ 1 เปน็ การผุในชนั้ เคลือบฟัน มโี รคฟนั ผไุ ปรบั การรกั ษากบั ทนั ตแพทยต์ งั้ แตร่ ะยะ
หากตรวจพบ ควรแนะนำ� ใหใ้ สใ่ จดแู ลรกั ษาความสะอาด แรกที่พบอาการ เพื่อลดการลุกลามของโรคจนอาจ
ช่องปากให้มากข้ึน โดยแปรงฟันด้วยยาสีฟันผสม เกดิ อนั ตรายถึงชวี ิตได้
ฟลูออไรด์อย่างสม�่ำเสมอทุกวัน อย่างน้อยวันละ 2 ปจั จยั ท่สี ่งผลต่อการเกดิ โรคฟนั ผใุ นเด็กวยั ก่อน
คร้ัง และแปรงบริเวณที่มีรอยขาวขุ่นหรือเป็นจุดสี เรียน
นำ้� ตาลใหส้ ะอาดทว่ั ถงึ กรณที ส่ี ามารถทาฟลอู อไรด์ ปัจจัยที่ส่งผลต่อการเกิดโรคฟันผุในเด็กวัย
ให้ได้ ควรทาหรือเคลือบฟลูออไรด์เฉพาะที่บริเวณ กอ่ นเรยี นมหี ลายปจั จัย ดงั น้ี
น้นั ผิวฟันจะกลับแขง็ แรงขนึ้ โดยอาจเปล่ยี นสีกลบั 1. การรับประทานอาหารประเภทคาร์โบ
มาเหมือนเดิมหรือไม่ก็ได้ แต่จะหยุดการลุกลาม ไฮเดรต เชน่ ขา้ ว ขนมแปง้ อบกรอบ ขนมปงั ซเี รยี ล
ของโรคได้ นม ลูกอมรสหวาน โดยน้�ำตาลส่วนใหญ่ท่ีเด็ก
ฟันผุระยะที่ 2 และ 3 เป็นระยะท่ีเกิดรูผุ ได้รับในแตล่ ะวนั ได้แก่ นำ้� ตาลกลโู คส กาแลคโตส
แลว้ บางครงั้ เหน็ เปน็ รผู ชุ ดั เจน บางครงั้ เหน็ เปน็ รอยดำ� ฟรุกโตส ซูโครส แลคโตส และมอลโตส ซึ่งน้�ำตาล
และอาจลกุ ลามจนทะลโุ พรงประสาทฟนั ผปู้ กครอง ทุกชนิด แบคทีเรียสามารถนําไปใช้ในการสร้างกรด
ตอ้ งพาไปพบทนั ตแพทย์ โดยการรกั ษาแบง่ ตามการ โดยซูโครสเป็นน�้ำตาลท่ีส�ำคัญที่สุดในการเกิดโรค
ลุกลามของโรค หากการผุยังไม่ทะลุโพรงประสาท ฟนั ผุ สามารถพบไดใ้ นพวกนำ้� ตาลทรายแดง นำ้� ตาล
ฟัน ทันตแพทย์จะแนะน�ำให้เก็บรักษาฟันน�้ำนม ปี๊บ ลูกอมรสหวาน เป็นต้น (พันทิพา ลาภปริสุทธิ,
ไว้ใช้งาน รอจนฟันแท้ขึ้นมาแทนท่ี แต่หากการผุ 2558) ทง้ั น้ี แบคทเี รยี จะนำ� นำ้� ตาลไปใชใ้ นการสรา้ ง
ของฟันทะลุโพรงประสาทฟันไปแล้ว จะต้องรักษา เดก็ ซแ์ ทรน (dextran) และกลแู คน (glucan) เพอื่ ใชใ้ น
โดยการอดุ ฟนั ถอนฟัน หรือการรกั ษารากฟนั โดย

PAGEJOURNAL OF PHRAPOKKLAO NURSING COLLEGE Vol. 31 No. 2 July - December 2020

261

การยดึ ตดิ กบั ผวิ ฟนั นอกจากนี้ กลโู คสและฟรกุ โตส และยังเสี่ยงต่อการขาดธาตุเหล็กซ่ึงมีความส�ำคัญ
ท่ีพบในผลไม้และน�้ำผ้ึงก็สามารถท�ำให้ pH ลดลง ต่อการพัฒนาสมอง เพราะน�้ำนมอย่างเดียวมีธาตุ
ได้เช่นเดียวกับซูโครส ท�ำให้เกิดการสูญเสียแร่ธาตุ เหล็กไม่เพียงพอ รวมทั้งแคลเซียมในน�้ำนมยังมี
ทผี่ วิ ฟัน จงึ เพมิ่ โอกาสในการเกิดโรคฟนั ผุได้ (สภุ ร ฤทธ์ิยับยั้งการดูดซึมของธาตุเหล็กอีกด้วย หาก
ตนั ตนิ ริ ามยั , 2559) อาหารอกี ประเภทหนงึ่ ทส่ี ง่ ผล เด็กดูดขวดนมจนถึงอายุ 3 ปี มีโอกาสฟันหน้ายื่น
ใหเ้ กดิ โรคฟันผไุ ด้ คอื น้�ำอัดลม จากการศกึ ษาของ โครงสร้างกระดูกขากรรไกรเสียรูป จะเสียโอกาสใน
ปรญิ ญา จติ อรา่ ม และกลุ นาถ มากบญุ (2557) พบวา่ การพฒั นาปากและฟนั ในการเคยี้ วอาหาร และการพดู
ผู้ปกครองบางส่วนมีทัศนคติท่ีผิด คือ ให้เด็กดื่ม (กองทันตสาธารณสุข กรมอนามยั , 2550)
น้�ำอัดลมตามที่เด็กต้องการ เน่ืองจากมีความคิด 3. ลกั ษณะของฟนั และสภาพในชอ่ งปาก โดย
เหน็ ว่านำ้� อดั ลมไมท่ �ำใหม้ ีเศษอาหารตดิ ฟัน ธรรมชาติ ฟันนำ้� นมจะมเี คลือบฟนั บาง และบริเวณ
2. การกินนมจากขวด จากการศึกษาพบว่า คอฟันของฟันตัดบนเป็นบริเวณที่มีเคลือบฟันบาง
เดก็ วยั กอ่ นเรยี นสว่ นหนงึ่ ยงั กนิ นมจากขวด ซง่ึ จะเพมิ่ ทส่ี ดุ จึงเป็นบริเวณทีม่ ีการสญู เสยี แร่ธาตเุ ปน็ อนั ดบั
โอกาสในการเกดิ โรคฟนั ผุ เนอื่ งจากเปน็ การขดั ขวาง แรก ซึ่งพบได้ในเด็กท่ีคลอดก่อนก�ำหนดหรือมี
การไหลของน�้ำลายบริเวณด้านเพดานและด้าน นำ้� หนกั ตวั นอ้ ย เดก็ ขาดสารอาหาร เดก็ ทม่ี กี ารตดิ เชอื้
ริมฝีปากของฟันหน้าบน และหากผู้ปกครองใส่ (Seow, 1998) ฟันลักษณะนี้จะมีโอกาสผุได้ง่าย
เคร่ืองด่มื ทีม่ รี สหวาน เช่น น�้ำผลไม้ นำ้� อัดลม หรือ อีกทั้งลักษณะรูปร่างของฟันที่อยู่ในต�ำแหน่งที่ผิด
อาหารอน่ื ในขวดนม รวมทงั้ เตมิ นำ�้ ตาลในนมใหเ้ ดก็ ไปจากปกติ ท�ำให้เกิดการซ้อนเก ไม่เป็นระเบียบ
กนิ จะยง่ิ ทำ� ใหเ้ กดิ การตกคา้ งสะสมอยรู่ อบๆ ตวั ฟนั ส่งผลให้เกิดการสะสมของแผ่นคราบจุลินทรีย์ได้
ทงั้ บรเิ วณฟนั หนา้ และฟนั หลงั (กองทนั ตสาธารณสขุ ง่าย และการท�ำความสะอาดท�ำได้ยากข้ึน และฟัน
กรมอนามัย, 2550; จันทนา อึ้งชูศักด์ิ และคณะ, ที่มีลักษณะขาดแคลเซียมหรือแร่ธาตุอ่ืนๆ ในขณะ
2554; ชตุ มิ า ไตรรตั นว์ รกลุ , 2554; วราภรณ์ บญุ เชยี ง, ที่ฟันก�ำลังสร้างตัวเอง ท�ำให้การสะสมแร่ธาตุใน
2557) และหากปล่อยให้เด็กหลับคาขวดนม จะย่ิง ขณะที่สร้างฟันเกิดความไม่สมบูรณ์ มีผลให้ฟันมี
ส่งผลต่อการเกิดโรคฟันผุในเด็ก เนื่องจากในขณะ ความต้านทานต่อกรดน้อย ท�ำให้การละลายของ
หลบั อตั ราการหลงั่ ของนำ�้ ลายจะลดลง ทำ� ใหน้ ำ้� ตาล เคลอื บฟนั เกดิ ไดง้ า่ ยขน้ึ (พนั ทพิ า ลาภปรสิ ทุ ธ,ิ 2558)
หลงเหลืออยู่ในช่องปาก เป็นการเพิ่มเวลาให้คราบ 4. การแปรงฟนั ทไี่ มถ่ กู วธิ ี เปน็ อกี ปจั จยั หนง่ึ
จุลินทรีย์สัมผัสกับอาหาร จึงเพิ่มโอกาสในการเกิด ท่มี ผี ลตอ่ การเกดิ โรคฟันผใุ นเดก็ โดยการแปรงฟัน
โรคฟันผุมากขึ้น (สุภร ตันตินิรามัย, 2559) ซึ่ง เปน็ วธิ กี ารทำ� ความสะอาดชอ่ งปากและฟนั ทมี่ ผี ลใน
การปล่อยให้เด็กหลับคาขวดนมหรือให้ดูดนมจาก การช่วยลดและป้องกันโรคฟันผุ เนื่องจากสามารถ
ขวดบ่อยๆ นอกจากจะท�ำให้เกิดโรคฟันผุแล้ว ยัง ช่วยลดการก่อตัวของเช้ือ รวมท้ังยังสามารถหยุด
ท�ำให้เกิดปัญหาอื่นๆ เช่น การติดขวดนม ท�ำให้ และชะลอการเกิดโรคฟันผุระยะที่ 1 ได้ (Moss,
เด็กไม่ยอมรับประทานอาหาร ชอบอมข้าว ปฏิเสธ 1996) โดยการแปรงฟันเป็นประจ�ำด้วยยาสีฟัน
อาหารท่ีต้องเคี้ยว เพราะคุ้นเคยกับอาหารเหลวท่ี ผสมฟลูออไรด์จะช่วยลดการเกิดโรคฟันผุในเด็ก
กลืนง่าย โดยเด็กที่ติดขวดนมมักเส่ียงต่อการเกิด ได้มากกว่าการควบคุมการบริโภคอาหาร (Gibson
ภาวะทอ้ งผกู เรอื้ รงั เพราะในนำ้� นมไมม่ กี ากใยอาหาร & William, 1999) ซ่ึงฟลูออไรด์จะช่วยยับยั้ง

PAGEวารสารวทิ ยาลยั พยาบาลพระปกเกลา้ จันทบรุ ี ปที ่ี 31 ฉบบั ท่ี 2 กรกฏาคม - ธันวาคม 2563

262

กระบวนการสูญเสียแร่ธาตุของฟัน ลดอัตรา ในครอบครวั ขาดการดแู ลเอาใจใสแ่ ละฝกึ อบรม อาจ
การละลายของผิวฟัน ป้องกันไม่ให้รอยขุ่นขาว ท�ำให้เด็กมีพฤติกรรมก้าวร้าวและด้ือรั้น จึงท�ำให้
ด�ำเนินต่อไป ฟลูออไรด์จะท�ำหน้าที่ยับยั้งอีโนเลส ผู้ปกครองควบคุมการดูแลสุขภาพช่องปากได้ยาก
(enolase) ซึ่งเป็นเอนไซม์ส�ำคัญในกระบวนการ สง่ ผลใหเ้ กดิ โรคฟนั ผใุ นเดก็ ได้ (ชตุ มิ า ไตรรตั นว์ รกลุ ,
ไกลโคไลติก (glycolytic pathway) ท�ำให้เชื้อ 2554; พลินี เดชสมบูรณ์ และผกาภรณ์ พันธุวดี
ไมส่ ามารถยอ่ ยสลายนำ�้ ตาลได้ จงึ ลดการเกดิ กรดจาก พศิ าลธุรกจิ , 2557; สุภร ตันตินริ ามัย, 2559)
แบคทเี รยี (สภุ ร ตนั ตนิ ริ ามยั , 2559) จากการศกึ ษา 6. อทิ ธพิ ลจากสื่อโฆษณา เป็นอกี ปัจจัยหน่งึ
ของวิชุตา คงเหมือนเพชร, วิริณธ์ิ กิตติพิชัย, ท่ีส่งผลต่อการเกิดโรคฟันผุในเด็กวัยก่อนเรียน
และศภุ ชยั ปติ กิ ลุ ตงั (2560) พบวา่ มผี ปู้ กครองของ เน่ืองจากในปัจจุบัน สื่อและข่าวสารมีความรวดเร็ว
เดก็ เลก็ ถงึ รอ้ ยละ 55.80 ปลอ่ ยใหเ้ ดก็ แปรงฟนั ดว้ ย มากข้ึนจากทุกช่องทาง ซึ่งมีอิทธิพลต่อการเลือก
ตนเอง มีเด็กเพียงร้อยละ 15 เท่านั้นที่ได้รับการ ใช้สินค้าเพื่อการอุปโภคบริโภคเป็นอย่างมาก โดย
แปรงฟนั ซำ้� โดยผปู้ กครอง และพบวา่ รอ้ ยละ 90.90 ครอบครวั ทป่ี ลอ่ ยใหเ้ ดก็ อยกู่ บั สอ่ื โทรทศั นห์ รอื วดิ โี อ
มีการแปรงฟันเพียง 1 คร้ัง/วัน โดยร้อยละ 91.30 มากเกินไป ส่ือเหล่าน้ีจะมีอิทธิพลชักจูง เชิญชวน
แปรงฟนั หลงั ตน่ื นอนตอนเช้า ซึ่งมีเดก็ จ�ำนวนมาก และปลกู ฝงั ใหม้ คี า่ นยิ มในการบรโิ ภคขนมและอาหาร
ที่ไม่ยอมให้ผู้ปกครองแปรงฟันให้ เนื่องจากกลัว ทไ่ี รป้ ระโยชนเ์ พมิ่ มากขนึ้ เนอ่ื งจากเดก็ วยั กอ่ นเรยี น
และมีความเจ็บจากแรงของผู้ปกครองในการแปรง ยงั มขี อ้ จำ� กดั ในการแยกแยะเนอ้ื หาความจรงิ จากสอื่
ฟันให้ (ปริญญา จิตอร่าม และกุลนาถ มากบุญ, โฆษณา จงึ ทำ� ใหเ้ ดก็ หนั มาบรโิ ภคตามสอ่ื โฆษณานน้ั
2557; อุดมพร รักเถาว์ และจารุวรรณ วงษ์เวช, นอกจากน้ียังมีร้านขายขนมท่ีอยู่ใกล้บ้านและใกล้
2558) อย่างไรก็ตาม ในเด็กเล็กท่ีพัฒนาการของ โรงเรียนจ�ำนวนมาก (นันธินีย์ วังนันท์, นพวรรณ
กล้ามเนือ้ มือยงั ไมด่ ีพอ มคี วามจำ� เป็นทเี่ ดก็ จะต้อง เปียซ่ือ, และสุจินดา จารุพัฒน์ มารุโอ, 2560) สิ่ง
ไดร้ บั ความชว่ ยเหลอื จากผปู้ กครองในการชว่ ยแปรง เหลา่ นลี้ ้วนเป็นปัจจัยเก้ือหนุนท่ีก่อให้เกิดโรคฟันผุ
ฟันให้ ซึ่งจะสามารถควบคุมความสะอาดได้ดีกว่า ในเดก็ ได้
การปลอ่ ยให้เดก็ แปรงฟนั เอง การให้ความส�ำคัญกับการดูแลสุขภาพช่อง
5. ปญั หาดา้ นความเครยี ด เศรษฐกจิ และสงั คม ปากตง้ั แตเ่ ด็กจึงมีความส�ำคญั การปอ้ งกันการเกดิ
ของครอบครวั เปน็ อกี ปจั จยั หนง่ึ ทสี่ ง่ ผลตอ่ การเกดิ โรคฟันผุตั้งแต่ฟันน้�ำนมเร่ิมขึ้นจะช่วยลดโอกาส
โรคฟันผุในเด็ก บางครอบครัวท่ีมีปัญหาเศรษฐกิจ เกิดฟันแท้ผุได้ ซ่ึงสามารถป้องกันได้อย่างมี
หรอื ปญั หาครอบครวั ทำ� ใหก้ ารดแู ลเดก็ กอ่ นวยั เรยี น ประสทิ ธิภาพหากเดก็ ได้รบั การดูแลอย่างถูกวิธี แต่
ท�ำได้ไม่เต็มที่ โดยเฉพาะในเรื่องความเข้มงวดใน เด็กวัยก่อนเรียนยังไม่สามารถดูแลตนเองได้มาก
การแปรงฟนั และการดแู ลสขุ ภาพชอ่ งปากใหแ้ กเ่ ดก็ นัก ยังต้องการความช่วยเหลือสนับสนุนอย่างมาก
สง่ ผลใหเ้ ดก็ เกดิ โรคฟนั ผตุ ามมา กลา่ วคอื เมอ่ื ผปู้ กครอง จากผปู้ กครอง ซง่ึ เปน็ ผูม้ ีบทบาทสำ� คัญในการดแู ล
ตอ้ งยา้ ยทท่ี ำ� งานบอ่ ย ตอ้ งออกไปทำ� งานแตเ่ ชา้ อาจ เอาใจใส่และสร้างเสริมพฤติกรรมด้านการดูแล
จำ� เปน็ ตอ้ งฝากเดก็ ใหอ้ ยใู่ นความรบั ผดิ ชอบของญาติ ทนั ตสุขภาพท่ีถกู ต้องให้แก่เดก็ (อสั มาพร สรุ นิ ทร์,
ความเข้มงวดในการแปรงฟันให้เด็กจึงลดน้อยลง บบุ ผา รกั ษานาม, นงนารถ สขุ ลม้ิ , และธนรตุ ตง้ั คำ� ,
หรือความเครียดท่ีเกดิ จากการมสี ัมพันธภาพทไี่ ม่ดี 2562)

PAGEJOURNAL OF PHRAPOKKLAO NURSING COLLEGE Vol. 31 No. 2 July - December 2020

263

บทบาทของผู้ปกครองในการดูแลป้องกันฟันผุ ติดต่อกันได้โดยไม่หิว การให้นมมื้อดึกจะเป็น
ส�ำหรับเดก็ วัยก่อนเรยี น การรบกวนวงจรการนอนของเด็ก หากเด็กต่ืน
ผู้ปกครองเป็นบุคคลท่ีส�ำคัญที่สุดท่ีจะช่วย ให้กอด กล่อม ตบก้นเบาๆ เด็กจะหลับต่อได้ โดย
ปอ้ งกนั และลดอตั ราการเกดิ โรคฟนั ผใุ นเดก็ ไดต้ ง้ั แต่ หลงั จากเด็กกนิ นมแม่ 6 เดือนแลว้ หากผู้ปกครอง
เรมิ่ ตน้ ซงึ่ บทบาทของผปู้ กครองในการดแู ลปอ้ งกนั จะเลือกนมเสริมให้เด็ก ควรเลือกเป็นนมจืด (กอง
โรคฟนั ผุสำ� หรับเดก็ วัยก่อนเรยี น มีดังน้ี ทนั ตสาธารณสขุ กรมอนามยั , 2550; จนั ทนา อง้ึ ชศู กั ดิ์
1. การเสรมิ แรงจงู ใจ ผปู้ กครองตอ้ งมกี ารเสรมิ และคณะ, 2554; วราภรณ์ บญุ เชยี ง, 2557) และให้
แรงจงู ใจ ใหค้ ำ� ชม ใหเ้ ดก็ เลอื กแปรงสฟี นั ทชี่ อบ เพอ่ื อาหารเสรมิ โดยปรมิ าณพลงั งานและสารอาหารตอ้ ง
กระตุ้นให้เด็กอยากแปรงฟัน ผู้ปกครองจะต้องจัด เหมาะสมในแตล่ ะวยั
เวลาประจ�ำในการแปรงฟันให้เด็ก และยืนหยัดใน เด็กอายุ 1 ปีข้ึนไป ผู้ปกครองควรให้
การแปรงฟันให้เด็ก แม้ว่าเด็กจะไม่อยู่นิ่งและยัง อาหารหลัก 3 ม้ือ และอาหารว่างไม่เกิน 2 คร้ังต่อ
ไมย่ อมรบั การแปรงฟนั ดนี กั อาจใชว้ ธิ กี ารเลา่ นทิ าน วัน ชนิดของอาหารว่างควรเป็นอาหารที่มีคุณค่า
การรอ้ งเพลง ใชภ้ าพประกอบเพลง หรือเลน่ ด้วยใน ส�ำหรับเด็ก เช่น ผลไม้ นมรสจืด ไม่ควรให้อาหาร
ขณะแปรงฟัน เพ่ือให้เด็กเกิดความเพลิดเพลินและ ที่มีส่วนผสมของน�้ำตาลหรือเกลือมากเกินไป เช่น
ให้ความร่วมมือในการแปรงฟัน นอกจากนี้อาจให้ ทอฟฟี่ น�้ำหวาน น�้ำอัดลม ขนมถุงกรุบกรอบ และ
สมาชกิ คนอน่ื ๆ ในครอบครวั มกี ารแปรงฟนั รว่ มกนั อาหารใสส่ หี รอื ผงชรู ส รวมทงั้ ผปู้ กครองควรฝกึ เดก็
และแปรงฟันให้เด็กซ้�ำหลังจากให้เด็กแปรงฟันเอง ใหร้ บั ประทานเปน็ เวลา ไมร่ บั ประทานจบุ จบิ หากจะ
(อุดมพร รกั เถาว์ และจารุวรรณ วงษเ์ วช, 2558) ใหข้ นม ควรใหใ้ นมอื้ อาหารและใหด้ มื่ นำ้� ตามหลงั มอื้
2. การดูแลเกี่ยวกับอาหารที่เหมาะสมตาม อาหารทุกคร้ัง (กองทันตสาธารณสุข กรมอนามัย,
ช่วงวัย ผู้ปกครองต้องสร้างนิสัยการกินท่ีดีให้แก่ 2550; จนั ทนา อง้ึ ชศู กั ด์ิ และคณะ, 2554; วราภรณ์
เด็ก และค�ำนึงถึงคุณค่าทางโภชนาการท่ีเหมาะสม บญุ เชียง, 2557)
ดว้ ย โดยแบง่ ตามชว่ งอายุ ไดด้ งั น้ี (เมธนิ ี คปุ พทิ ยา 3. การดแู ลเกยี่ วกบั การดม่ื นม ผปู้ กครองควร
นันท์ และสพุ รรณี ศรวี ริ ิยกุล, 2555) ฝึกให้เด็กเข้านอนโดยไม่มีนิสัยติดขวดนม เลิกนม
แรกเกิดถึง 6 เดือน ให้กินนมแม่อย่าง มื้อดึก ไม่ให้เด็กหลับคาขวดนม เพราะการหลับคา
เดยี ว ไม่ต้องให้อาหารอื่นแม้แต่น�้ำ เด็กที่กินนมแม่ ขวดนมเป็นสาเหตุท่ีท�ำให้เด็กเกิดโรคฟันผุ ท้ังนี้
จะมีอัตราการเกิดโรคฟันผุต�่ำกว่าเด็กท่ีกินนมผสม ผู้ปกครองควรเริ่มฝึกให้เด็กดื่มน�้ำและนมจากแก้ว
ใส่ขวด เพราะนมแม่มภี ูมคิ ุ้มกนั และมีเอน็ ไซมช์ ว่ ย แทนขวดนมให้เร็วและบ่อยท่ีสุดเท่าที่จะท�ำได้ โดย
ยับยั้งการเจริญเติบโตของเช้ือโรค รวมท้ังกลไก เรม่ิ จากปรมิ าณนอ้ ยๆ และคอ่ ยๆ เพม่ิ ปรมิ าณจนเดก็
การดูดนมแม่ น�้ำนมจะพุง่ ไปสู่บรเิ วณโคนลิน้ ท�ำให้ สามารถดมื่ นมจากแกว้ ไดท้ งั้ หมด ทั้งน้ี ผู้ปกครอง
ฟันมีโอกาสสัมผัสกับน�้ำนมน้อย และการออกแรง ควรเร่มิ ฝึกเดก็ ต้ังแต่อายุ 6 เดอื น ไมเ่ กนิ 12 เดอื น
ดูดนมยังกระตุ้นให้ใบหน้าและขากรรไกรเด็กเจริญ เพ่ือจะได้เลิกขวดนมเม่ืออายุไม่เกิน 1 ขวบคร่ึง
เติบโตสมส่วน (กองทันตสาธารณสุข กรมอนามยั , 2550; จนั ทนา
เดก็ อายุ 6 เดอื นขน้ึ ไป ฟนั เรม่ิ ขนึ้ ควรเลกิ อ้ึงชูศักด์ิ และคณะ, 2554; วราภรณ์ บุญเชียง,
นมมอ้ื ดกึ เพราะเดก็ สามารถนอนหลบั ชว่ งกลางคนื 2557) ซง่ึ วธิ กี ารเตรยี มพรอ้ มสำ� หรบั การเลกิ ขวดนม

PAGEวารสารวทิ ยาลัยพยาบาลพระปกเกลา้ จนั ทบรุ ี ปที ี่ 31 ฉบบั ที่ 2 กรกฏาคม - ธนั วาคม 2563

264

ทำ� ได้ 2 แบบ ดงั น้ี (เมธนิ ี คปุ พทิ ยานนั ท์ และสพุ รรณี - หากเลิกแบบค่อยเป็นค่อยไปไม่ได้
ศรวี ริ ยิ กลุ , 2555) ผล ให้เลกิ แบบทนั ทที ันใด
แบบที่ 1 เลิกแบบทันทีทันใด (หักดิบ) 4. การดแู ลความสะอาดชอ่ งปาก ผู้ปกครอง
เหมาะกับเด็กท่ีลดการใช้ขวดนมบ้างแล้ว ไม่ค่อย ควรเริ่มดูแลความสะอาดช่องปากให้เด็กโดยเริ่ม
สนใจขวดนม มวี ธิ ีการดังน้ี ต้ังแต่วัยทารก โดยท�ำความสะอาดลิ้นให้หลังดูด
- บอกให้เด็กรู้ล่วงหน้าประมาณ 1 นม เพอื่ ฝกึ ใหเ้ ดก็ คนุ้ ชนิ กบั การทำ� ความสะอาดชอ่ ง
สัปดาห์ โดยบอกเด็กทุกวันว่า “หนูโตแล้ว ไม่ต้อง ปาก ส่วนการฝึกให้เด็กคุ้นชินกับการแปรงฟันควร
ใชข้ วดนมแล้ว” เริ่มตั้งแต่ฟันเร่ิมขึ้น คือ เมื่ออายุประมาณ 6 เดือน
- เก็บขวดนมให้พ้นมือเด็ก หรือให้ จะช่วยให้เด็กให้ความร่วมมือในการแปรงฟันมาก
เดก็ ชว่ ยเกบ็ ใสถ่ งุ ไปทงิ้ หรอื บรจิ าค เพอื่ ใหเ้ ดก็ ตดั ใจ ข้นึ เมือ่ เด็กฟนั เร่มิ ขนึ้ ควรแปรงฟนั ใหว้ นั ละ 2 คร้งั
จากขวดนม ด้วยยาสีฟันผสมฟลูออไรด์ส�ำหรับเด็กในขนาดเท่า
- เตรียมน้�ำเปล่าหรือน้�ำผลไม้ใส่แก้ว เมลด็ ถวั่ เขยี ว ซง่ึ เดก็ ทยี่ งั ควบคมุ การกลนื ไมไ่ ดต้ อ้ ง
พรอ้ มสำ� หรับใหเ้ ด็กดม่ื เม่ือเดก็ รอ้ งหาขวดนม ใช้ด้วยความระมัดระวัง โดยเฉพาะอย่างยิ่งในเด็ก
- ให้เด็กมีตัวแทนขวดนม อาจเป็น อายุ 1½ – 2½ ปี จะมีความเสยี่ งสูงตอ่ การเกิดฟนั
ตกุ๊ ตาหรอื ของเลน่ ทช่ี อบ เอาไวก้ อดเมอื่ คดิ ถงึ ขวด ตกกระ (fluorosis) โดยการแปรงฟันด้วยยาสีฟัน
นม ผสมฟลูออไรด์สามารถปอ้ งกันและหยดุ การลกุ ลาม
- ระหวา่ งการฝกึ ตอ้ งอดทน เดก็ อาจ ของโรคฟันผุได้ หากเพิ่มความถ่ีของการแปรงฟัน
งอแงสักพักก็จะปรับตัวได้เอง ควรเพิ่มการกอด จะสามารถปอ้ งกนั การเกดิ โรคฟนั ผไุ ดด้ ี ซง่ึ ผปู้ กครอง
และชน่ื ชมหากเดก็ ทำ� ได้ ควรตรวจสอบกบั ทนั ตแพทยว์ า่ เดก็ ไดร้ บั ฟลอู อไรด์
แบบท่ี 2 เลกิ แบบค่อยเป็นคอ่ ยไป เหมาะ ในปริมาณเพียงพอหรือไม่ในแต่ละวัน (กองทันต
กับเดก็ ท่ตี ิดขวดนม มวี ธิ กี ารดงั น้ี สาธารณสขุ กรมอนามยั , 2550; จนั ทนา อึ้งชศู กั ดิ์
- คอ่ ยๆ ลดปรมิ าณนมในมอื้ ดกึ จาก และคณะ, 2554; วราภรณ์ บุญเชียง, 2557; สุภร
8 ออนซ์ เหลือ 4 ออนซ์ จนงดได้ในทีส่ ุด ตนั ตนิ ิรามยั , 2559)
- ค่อยๆ ลดขวดนมทีละขวด ทุก ส�ำหรับวิธีการแปรงฟันให้เด็ก ผู้ปกครอง
2–4 วนั โดยลดมอื้ ทไี่ มส่ ำ� คญั กอ่ น เชน่ มอื้ กลางวนั ควรเรม่ิ โดยใชท้ า่ แปรงฟนั ทจ่ี ะเหน็ บรเิ วณทแี่ ปรงได้
- ให้เด็กด่ืมนมจากแก้วหรือกล่อง ง่าย และเด็กอยู่ในท่าที่สบาย คือ ให้เด็กนอนตัก
แทน หากเดก็ งอแง อาจใสน่ ำ�้ ในขวดใหเ้ ดก็ ดดู แทน ผู้ปกครอง หันหน้าไปทางเดียวกัน และผู้ปกครอง
นม และหากเด็กยังงอแง อาจใช้วิธีขยายจุกนมให้ ใช้นว้ิ แหวกกระพุ้งแก้มเดก็ เพ่ือใหม้ องเหน็ ฟนั ที่จะ
รูกว้างข้ึน เพื่อให้เด็กระมัดระวังการดูดมากข้ึน แปรงไดช้ ดั เจน และชว่ ยกนั ไมใ่ หแ้ ปรงสฟี นั กระแทก
ไม่สามารถนอนดูดสบายๆ เหมือนก่อน แต่ต้อง รมิ ฝปี ากและกระพงุ้ แกม้ ผปู้ กครองจบั แปรงแบบจบั
ไมก่ ว้างจนเดก็ ส�ำลัก ดินสอเขียนหนังสือ วางขนแปรงตั้งฉากกับตัวฟัน
- ระหวา่ งการหยา่ ขวดนม อาจใชแ้ กว้ ให้ขนแปรงครอบคลุมถึงบริเวณคอฟันและขอบ
สวยๆ หลอดดดู แบบแปลกๆ เพอ่ื ดงึ ดดู ความสนใจ เหงือก ขยับโยกแปรงไปมา บริเวณละ 10 ครั้ง จึง
ของเด็ก เปล่ียนบริเวณใหม่ให้ซ้อนกับบริเวณเดิมเล็กน้อย

PAGEJOURNAL OF PHRAPOKKLAO NURSING COLLEGE Vol. 31 No. 2 July - December 2020

265

ขยบั ไปเรอื่ ยๆ จนครบทกุ ซี่ ทงั้ ดา้ นในและดา้ นนอก พฒั นาการของขากรรไกร ตลอดจนการเรยี งตวั ของ
แล้วใช้ผ้าสะอาดเช็ดยาสีฟันออก ในช่วงแรกเด็ก ฟันแท้ท่ีจะขึ้นมาแทนท่ีฟันน�้ำนม รวมถึงรบกวน
อาจไม่ยอม ผู้ปกครองต้องใจแข็งและปฏิบัติด้วย การนอนหลับของเด็ก ปัญหาที่เกิดขึ้นส่งผลต่อ
ความระมดั ระวงั อยา่ งสมำ่� เสมอ ประสบการณท์ เี่ ดก็ นำ้� หนกั ตวั การเจรญิ เตบิ โต และคณุ ภาพชวี ติ ของเดก็
แปรงฟันแล้วไม่เจ็บจะสร้างความคุ้นเคย ท�ำให้เด็ก เป็นอย่างมาก การจะป้องกันและลดอัตราการเกิด
เรียนรู้และยอมรับการแปรงฟันได้ โดยการเริ่มแปรง โรคฟันผุในฟันน้�ำนมตั้งแต่วัยก่อนเรียนได้อย่างมี
ต้ังแต่มีฟันข้ึน เด็กจะต่อต้านน้อยกว่ามาเริ่มแปรง ประสิทธิภาพ เด็กจะต้องได้รับการดูแลอย่างถูกวิธี
เมอื่ เดก็ โตแลว้ การทำ� ความสะอาดฟนั จะใชส้ ถานท่ี แตเ่ ดก็ วยั กอ่ นเรยี นยงั ไมส่ ามารถดแู ลตนเองไดม้ าก
ใดกไ็ ดใ้ นบา้ น ไมจ่ ำ� เปน็ ตอ้ งเปน็ หอ้ งนำ�้ เนอ่ื งจากอาจ นัก ยังต้องการความช่วยเหลือสนับสนุนอย่างมาก
คับแคบเกินไปในการให้เด็กนอนแปรงฟัน และทุก จากผู้ปกครองซึ่งถือเป็นบุคคลส�ำคัญในการช่วย
ครง้ั ทแ่ี ปรงฟนั ใหจ้ บดว้ ยการแปรงลน้ิ จากโคนไปยงั ดูแล ป้องกัน และลดปัญหาการเกิดโรคฟันผุใน
ปลายลนิ้ หลายๆ ครง้ั (ชตุ มิ า ไตรรตั นว์ รกลุ , 2554; อนาคตของเดก็ ได้ โดยผปู้ กครองจะตอ้ งมกี ารสรา้ ง
เมธนิ ี คปุ พทิ ยานนั ท์ และสพุ รรณี ศรวี ริ ยิ กลุ , 2555) นิสัยการบริโภคอาหารของเด็ก ฝึกให้เด็กมีวินัยใน
5. การตรวจประเมนิ สขุ ภาพฟนั ผปู้ กครองควร การแปรงฟัน ท�ำให้เด็กเกิดความเชื่อว่าการแปรง
ตรวจฟนั เดก็ เดอื นละ 1 ครงั้ โดยตรวจดคู วามสะอาด ฟันสามารถท�ำให้สุขภาพฟันดี และส่งเสริมให้เด็กมี
ช่องปากเด็กหลังการแปรงฟัน ฟันที่สะอาดจะไม่มี พฤติกรรมการดแู ลสขุ ภาพฟนั ทีด่ ไี ด้อยา่ งตอ่ เนื่อง
คราบสีขาวหรือเหลืองอ่อนบนตัวฟัน เมื่อเอาเล็บ เอกสารอา้ งองิ
หรอื หลอดดดู นำ�้ พลาสตกิ ขดู บนผวิ ฟนั จะไมพ่ บคราบ กองทนั ตสาธารณสขุ กรมอนามยั . (2550). แนวทาง
จลุ นิ ทรยี ต์ ดิ ออกมา โดยคราบจลุ นิ ทรยี จ์ ะมสี ขี าวขนุ่ การด�ำเนินงานส่งเสริมสุขภาพช่องปากเด็ก
ลักษณะน่ิมติดอยู่บนตัวฟัน ซ่ึงแม้ว่าจะบ้วนน�้ำก็ ปฐมวยั . กรงุ เทพฯ: สำ� นกั งานกจิ การโรงพมิ พ์
ไมส่ ามารถหลดุ ออกได้ นอกจากการตรวจความสะอาด องค์การสงเคราะห์ทหารผ่านศึกในพระบรม
ของฟันแล้ว ควรตรวจดูผิวฟันดว้ ย โดยตอ้ งไมพ่ บ ราชปู ถมั ภ์.
รอยขาวขุ่นเหมือนชอล์กบนตัวฟันใกล้ขอบเหงือก ขนิษฐา ลายลักษณ์ด�ำรง. (2558). สุขภาพเหงือก
รวมทั้งพาไปตรวจฟันทุก 6–12 เดือน หรือตาม และฟนั และโรคหวั ใจ. สบื คน้ จาก http://www.
ทันตแพทย์นัดทุกคร้ัง (กองทันตสาธารณสุข กรม med.nu.ac.th/dpMed/fileKnowledge/
อนามยั , 2550; จนั ทนา อง้ึ ชศู กั ดิ์ และคณะ, 2554; 6_2015-03-05.pdf
เมธนิ ี คปุ พทิ ยานนั ท์ และสพุ รรณี ศรวี ริ ยิ กลุ , 2555; จนั ทนา อง้ึ ชศู กั ด,์ิ ศรสี ดุ า ลลี ะศธิ ร, วกิ ลุ วสิ าลเสสถ,์
วราภรณ์ บุญเชยี ง, 2557) ปยิ ะดา ประเสริฐสม, ผสุ ดี จนั ทร์บาง, สรุ ตั น์
สรปุ มงคลชยั อรญั ญา, … วรางคณา เวชวธิ .ี (2554).
โรคฟนั ผเุ ปน็ ภาวะทสี่ ง่ ผลกระทบตอ่ พฒั นาการ ทันตสาธารณสขุ . กรงุ เทพฯ: โรงพมิ พ์ชุมชน
และการด�ำรงชีวิตของเด็กหลายด้าน โดยท�ำให้เด็ก สหกรณ์การเกษตรแห่งประเทศไทย.
มีความเจ็บปวด ส่งผลต่อการบดเค้ียวอาหาร เด็ก
จึงรับประทานอาหารได้ลดน้อยลง และยังส่งผลต่อ

วารสารวิทยาลัยพยาบาลพระปกเกลา้ จนั ทบุรี ปีท่ี 31 ฉบบั ที่ 2 กรกฏาคม - ธนั วาคม 2563PAGE

266

ชตุ มิ า ไตรรตั นว์ รกลุ . (2554). ทนั ตกรรมปอ้ งกนั ใน วราภรณ์ บญุ เชยี ง. (2557). อนามยั โรงเรยี น. สำ� นกั
เด็กและวัยรุ่น (พิมพ์ครั้งท่ี 4). กรุงเทพฯ: พิมพ์มหาวทิ ยาลยั เชยี งใหม่.
เบสท์ บุ๊คส์ ออนไลน์. วชิ ตุ า คงเหมอื นเพชร, วริ ณิ ธ์ิ กติ ตพิ ชิ ยั , และศภุ ชยั
นันธินีย์ วังนันท์, นพวรรณ เปียซ่ือ, และสุจินดา ปิติกุลตัง. (2560). พฤติกรรมการป้องกัน
จารพุ ฒั น์มารโุ อ.(2560).ปจั จยั ทมี่ คี วามสมั พนั ธ์ โรคฟนั ผใุ นเดก็ ปฐมวยั ของผปู้ กครองในศนู ย์
กบั พฤตกิ รรมการบรโิ ภคขนมขบเคย้ี วของเดก็ พฒั นาเดก็ เลก็ อำ� เภอโพธท์ิ อง จงั หวดั อา่ งทอง.
กอ่ นวยั เรยี น. วารสารสภาการพยาบาล, 32(4), วารสารสาธารณสขุ ศาสตร,์ 47(2), 189–199.
55–66. สำ� นกั ทนั ตสาธารณสขุ กรมอนามยั . (2561). รายงาน
นิลุบล เบ็ญจกุล. (2558). การส่งเสริมพฤติกรรม ผลการสำ� รวจสภาวะสขุ ภาพชอ่ งปากแหง่ ชาติ
การแปรงฟนั ของเดก็ กอ่ นวยั เรยี น ศนู ยพ์ ฒั นา ครง้ั ที่ 8 ประเทศไทย พ.ศ. 2560. กรงุ เทพฯ:
เดก็ เลก็ ขององคก์ ารบรหิ ารสว่ นตำ� บลเชยี งดาว สามเจรญิ พานิชย์.
จังหวดั เชียงใหม.่ วารสารพทุ ธศาสตรศ์ ึกษา, สิทธิชัย ขุนทองแก้ว. (2552). วิทยาการโรคฟันผุ
6(1), 58–73. (พมิ พค์ รั้งท่ี 2). กรงุ เทพฯ: กรปุ๊ เพลส.
ปริญญา จิตอร่าม, และกุลนาถ มากบุญ. (2557). สุพรรณี ศรีวิริยกุล, และเขมณัฏฐ์ เช้ือชัยทัศน์.
พฤติกรรมของผู้ปกครองในการดูแลสุขภาพ (2556). คมู่ อื แนวทางการดำ� เนนิ งานสง่ เสรมิ
ชอ่ งปากเดก็ อายุ 3–5 ป.ี วารสารทนั ตาภบิ าล, สุขภาพช่องปากเด็กปฐมวัย ANC คุณภาพ
25(1), 26–41. WCC คุณภาพ ศพด. คุณภาพ. กรุงเทพฯ:
พลนิ ี เดชสมบรู ณ,์ และผกาภรณ์ พนั ธวุ ดี พศิ าลธรุ กจิ . สำ� นกั งานกจิ การโรงพมิ พ์ องคก์ ารสงเคราะห์
(2557). การประเมินความเสี่ยงต่อการเกิด ทหารผา่ นศกึ ในพระบรมราชปู ถมั ภ.์
โรคฟันผุในเด็ก. วารสารทันตแพทย์ศาสตร์ สุภร ตันตินิรามัย. (2559). สาเหตุ การรักษาและ
จุฬาลงกรณม์ หาวิทยาลัย, 37(1), 97–112. การป้องกันโรคฟันผุในเด็กปฐมวัย (ECC).
พนั ทพิ า ลาภปรสิ ทุ ธ.ิ (2558). การเกดิ ฟนั ผใุ นเดก็ . วารสารศูนย์การศึกษาแพทยศาสตร์คลินิก
ใน เอกสารการประชมุ วชิ าการศนู ยก์ ารแพทย์ โรงพยาบาลพระปกเกลา้ , 33(2), 167–175.
กาญจนาภเิ ษก ประจำ� ปี 2558 (น. 27–32). อสั มาพร สรุ นิ ทร,์ บบุ ผา รกั ษานาม, นงนารถ สขุ ลมิ้ ,
ม.ป.ท. สืบค้นจาก file:///C:/Users/Asus/ และธนรตุ ต้ังคำ� . (2562). ผลของโปรแกรม
Downloads/child.pdf ทนั ตสขุ ศกึ ษาสำ� หรบั ผปู้ กครอง ในการปอ้ งกนั
เมธนิ ี คปุ พทิ ยานนั ท,์ และสพุ รรณี ศรวี ริ ยิ กลุ . (2555). ฟันผุของเด็กปฐมวัย ศูนย์พัฒนาเด็กเล็ก
การสรา้ งเสรมิ สขุ ภาพชอ่ งปาก ประตสู สู่ ขุ ภาพ ต�ำบลโคกยาง อ�ำเภอกันตัง จังหวัดตรัง.
ทด่ี ใี นทกุ ชว่ งวยั ของชวี ติ . กรงุ เทพฯ: สำ� นกั งาน วารสารเครือข่ายวิทยาลัยพยาบาลและ
กิจการโรงพิมพ์ องค์การสงเคราะห์ทหาร การสาธารณสขุ ภาคใต้, 6(1), 189–200.
ผ่านศกึ ในพระบรมราชูปถัมภ์.
วรณนั ประพนั ธศ์ ลิ ป.์ (2561). ฟนั (นำ�้ นม) ผ.ุ สบื คน้
จาก https://dt.mahidol.ac.th/th/ฟัน
น้�ำนมผุ/

PAGEJOURNAL OF PHRAPOKKLAO NURSING COLLEGE Vol. 31 No. 2 July - December 2020

267

อุดมพร รักเถาว์, และจารุวรรณ วงษ์เวช. (2558). Moss, S. J. (1996). The relationship between
ความรู้ ทศั นคติ และพฤตกิ รรมของผปู้ กครอง diet, saliva and baby bottle tooth decay.
ตอ่ การดแู ลสขุ ภาพชอ่ งปากเดก็ กอ่ นวยั เรยี น. International Dental Journal, 46(1),
วารสารเครือข่ายวิทยาลัยพยาบาลและ 399–402.
การสาธารณสขุ ภาคใต,้ 2(1), 52–64. Seow, W. K. (1998). Biological mechanisms
Gibson, S., & William, S. (1999). Dental of early childhood caries. Community
caries in pre-school children: Association Dentistry and Oral Epidemiology,
with social class, toothbrushing habit 26(1), 8–27.
and consumption of sugar and sugar Sheiham, A. (2006). Dental caries affects
containing foods. Caries Research, body weight, growth and quality of life
33(2), 101–113. in preschool children. British Dental
Journal, 201(10), 625–626.

วารสารวทิ ยาลัยพยาบาลพระปกเกลา้ จันทบุรี ปที ่ี 31 ฉบบั ท่ี 2 กรกฏาคม - ธันวาคม 2563PAGE

268