1 หน่วยที่8 มารยาทในสังคมไทย เรียบเรียงโดย นายแวอารงค์ สาและ นายกิตติพงษ์พันธุ์มณี นางผาณิต มุสิกะ ร้อยต ารวจเอกสาธร ไหมเกตุ
1 ค ำน ำ เน้ือหาเล่มน้ีเป็นส่วนหน่ึงของรายวิชาศึกษาทั่วไป วิชา ศท 0202 ศิลปะและทักษะการใช้ชีวิต จดัทา ข้ึนสา หรับใชป้ระกอบการเรียนการสอนสา หรับนกัศึกษาและผทู้ี่สนใจเกี่ยวกบัการวางจุดมุ่งหมายและ การจัดการชีวิต ปัญญาทางอารมณ์ หลักธรรมที่ใช้ในการด าเนินชีวิต ภาวะผู้น า การรู้จักใช้เงิน การพัฒนาตน และการเห็นคุณค่าแห่งตน สุนทรียภาพของชีวิต การเรียนรู้บุคคลในชุมชนที่เป็นแบบอยา่งการดา เนินชีวิต และ ดา รงชีวิตอยา่งมีความสุข ซึงเรียบเรียงจากหนงัสื่อของอาจารยป์านดีคงสมบตัิ(ครูชา นาญการพิเศษ) จากวิทยาลัยชุมชนระนอง สถาบันวิทยาลัยชุมชนกระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม ผู้เรียบเรียงหวงัว่าเน้ือหาเล่มจะเป็นประโยชน์ต่อผูท้ี่สนใจเพื่อใช้ในการดา รงชีวิตประจา วนัต่อไป และขอขอบคุณ อาจารย์ปานดี คงสมบัติ (ครูช านาญการพิเศษ) จากวิทยาลัยชุมชนระนอง สถาบันวิทยาลัย ชุมชนกระทรวงการอุดมศึกษาวิทยาศาสตร์วิจยัและนวตักรรม เป็นอย่างสูง ที่อนุเคราะห์ให้ใช้ในการ ประกอบการเรียนการสอนในคร้ังน้ี คณะผู้เรียบเรียง ธันวาคม 2565
2 หน่วยท ี่9 มารยาทในสังคมไทย 1. ควำมหมำยและควำมส ำคัญของมำรยำท 1.1 ควำมหมำยของมำรยำท ส านกัคณะกรรมการวฒันธรรมแห่งชาติกระทรวงวฒันธรรม ไดอ้ธิบายวา่มารยาท หรือมรรยาท เป็ นคาที่ใช้ภาษาไทย 2 ค า หมายถึงกิริยาวาจาที่บุคคลควรประพฤติปฏิบตัิในสังคมอยา่งมีระเบียบแบบแผน อนัเหมาะแก่กาลเทศะและสังคม ไดแ้ก่การยืน เดิน นงั่นอน และแสดงความเคารพ การรับของและส่งของ ส่วนมารยาทไทย หมายถึงกิริยาวาจาที่คนไทยเห็นว่าเรียบร้อย ถูกลักษณะนิสัยของคนไทยที่เป็ นคน อ่อนโยน มีความสงบเสงี่ยมท้งักายและวาจาอนัแสดงให้เห็นถึงขอบเขตหรือระเบียบแบบแผนแห่งการ ประพฤติปฏิบัติแบบไทยที่บรรพบุรุษของเราได้พิจารณากา หนดข้ึนให้เหมาะกบักาลเทศะ และกรอบที่ สังคมไทยยอมรับและตอ้งการ ท้งัได้สั่งสมสิ่งดีงามมาหลายยุคสมยัสมควรที่สังคมไทยควรปฏิบตัิและ รักษาไวเ้ป็นมรดกของสังคมไทยต่อไป มารยาทไทยครอบคลุมถึงกิริยาวาจาต่างๆ เช่น การเดิน การยนืการนงั่การนอน การทา ความเคารพ การรับประทานอาหารการทกัทายการใชเ้ครื่องมือสื่อสารรวมท้งัการประพฤติปฏิบตัิในพิธีการต่างๆ กิริยา วาจาที่คนไทยเห็นวา่เรียบร้อยถูกลกัษณะนิสัยของคนไทยที่เป็นคนอ่อนโยน มีความสงบเสงี่ยมท้งักายและ วาจาอนัแสดงให้เห็นถึงขอบเขตหรือระเบียบแบบแผนแห่งการประพฤติปฏิบตัิแบบไทยที่บรรพบุรุษของ เราไดพ้ ิจารณากา หนดข้ึนใหเ้หมาะกบักาลเทศะและกรอบที่สังคมไทยยอมรับและตอ้งการ ท้งัไดส้ ั่งสมสิ่งดี งามมาหลายยุคสมัยสมควรที่คนไทยควรปฏิบตัิและรักษาไวเ้ป็นมรดกของสังคมไทยต่อไป ค าว่า มารยาท เป็นคา มาจากภาษาสันสกฤต ส่วน มรรยาท เป็นคา ที่มาจากภาษาบาลี มีความหมาย ตามรากศพัทเ์ดิมวา่ “คันนา” ซ่ึงเป็นแนวคนัดินที่ยกสูงข้ึนโดยรอบพ้ืนที่นา เพื่อให้สามรถควบคุมน้า ท้งใน ั ดา้นเก็บกกัน้า หรือระบายน้า ออกไปได้ตามความต้องการ มารยาทจึงเปรียบเสมือนกิริยาอาการของคนที่มี ขอบเขต หรือปฏิบตัิตามระเบียบแบบแผนของสังคมแสดงออกถึงการมีวฒันธรรมอนัดีงามนนั่เอง มรรยาทหรือมารยาท เป็นพฤติกรรมที่แสดงออกทางกายและวาจาที่สะทอ้นออกมาจากจิตใจและแสดงต่อ ผู้อื่นเพื่อการอยู่ร่วมกนัอย่างสงบสุขเป็นพฤติกรรมที่บุคคลพึงปฏิบตัิตนต่อกนั ในหมู่คณะ สร้างความพึง พอใจใหก้บัผอู้ื่น และไดร้ับการยอมรับวา่เป็นค่านิยมที่ดีงามในสังคม
3 จากความหมายขา้งตน้ สามารถสรุปไดว้่า มารยาทไทย หมายถึงกิริยาวาจาเรียบร้อยถูกกาลเทศะ ตามวัฒนธรรมไทย มารยาทไทยจึงแสดงให้เห็นถึงวฒันธรรมไทยอนัดีงาม สวยงาม สุภาพ อ่อนน้อม และ อ่อนหวาน ซ่ึงไดร้ับการยกยอ่งจากนานาชาติว่าไทยมีวฒันธรรมอนัดีงามมายาวนานโดยทวั่ ไปบุคคลจะมี มารยาทดีหรือน้อยข้ึนอยู่กบัการฝึกอบรมและการได้รับการขดัเกลาตามแบบแผนความประพฤติในการ ด าเนินชีวิตของแต่ละครอบครัวเป็นหลัก รวมท้ังสถาบัน การศึกษา และสถาบันทางศาสนาที่มีส่วน เสริมสร้างบุคลิกภาพของแต่ละบุคคลใหม้ีมารยาททางสังคมดว้ย 1.2 ควำมส ำคัญของมำรยำทไทย มารยาทมีความส าคญัต่อสังคม เนื่องจากมารยาทเป็นการแสดงออกที่เห็นไดง้่ายและชดัเจนของแต่ ละบุคคลที่ปฏิสัมพนัธ์ระหว่างกนัตามสถานภาพ บทบาท และหน้าที่ในสังคม พ้ืนฐานส าคัญของมารยาท คือความสุภาพและสารวมกายวาจาเมื่ออยรู่ ่วมกนั ในสังคม มารยาทจึงสะทอ้นถึงวฒันธรรมหรือความเจริญ งอกงามรุ่งเรืองของชาติและยงัมีบทบาทส าคญัต่อการสร้างมนุษยส์ ัมพนัธ์ระหว่างบุคคลในสังคมด้วย เพราะเมื่อแสดงออกมาและก่อให้เกิดผลดีแก่ตนเอง ทาให้ผอู้ื่นพอใจรู้สึกวา่ ไดร้ับเกียรติและตนเองก็เป็นผู้ มีเกียรติดว้ยการมีมารยาทดีงานจึงเป็นปัจจยัหน่ึงที่มีอิทธิพลต่อความกา้วหนาในหน้าที่การงาน และประสบ ้ ความส าเร็จในชีวิต มารยาทเป็ นองค์ประกอบหนึ่งของวัฒนธรรม (Culture) ในสังคมที่ใชก้ารติดต่อสัมพนัธ์ กบับุคคลอื่น ซ่ึงแต่ละสังคมไดส้ร้างข้ึนและถ่ายทอดสืบต่อกนัมา โดยไดม้ีการเปลี่ยนแปลงตามกาลเวลา เพื่อให้สอดคลอ้งกบัสภาพแวดลอ้มและความตอ้งการของสมาชิกในสังคม ซึ่ งแนวปฏิบัติในวัฒนธรรม บางอย่างเป็นผลมาจากการแพร่กระจายหรือการรับวฒันธรรมอื่นเขา้มาใช้หรือมีการสร้างสรรค์ระหว่าง วฒันธรรมอื่นกบัวฒันธรรมด้งัเดิม เกิดเป็นแนวปฏิบตัิใหม่ในสังคมข้ึน มารยาทในสังคมของแต่ละชาติจึงมีลกัษณะที่มีความแตกต่างหรือเป็นเอกลกัษณ์เฉพาะ บ่งบอกถึง ความเป็นชาติและความคลา้ยคลึงกนัซ่ึงเป็นผลมาจากความแตกต่างของสภาพแวดลอ้มของภูมิศาสตร์และ อิทธิพลของความคิดความเชื่อ หรือโลกทศัน์ของแต่ละสังคมที่มีระเบียบกฎเกณฑ์การปกครอง เศรษฐกิจ ศาสนาและพ้ืนฐานความเป็นชาติของสังคมน้ันๆ เช่น สังคมไทย มีวิธีการดา เนินชีวิตที่ได้รับอิทธิพลจาก พระพุทธศาสนาและสังคมเกษตรกรรมท าให้มีบุคลิกอ่อนน้อมถ่อมตน ให้ความเคารพต่อผอู้าวุโสกว่าท้งั ดา้นคุณวฒุิและวยัวุฒิมารยาทไทยจึงเป็นกิริยาวาจาที่สุภาพเรียบร้อยอ่อนโยน นอบนอ้มต่อผอู้าวุโส ซ่ึงทา ให้มารยาทไทยไดร้ับการยกยอ่งจากนานาประเทศวา่ “เป็ นชาติที่มีมารยาทงดงามที่สุดแห่งหน่ึงของโลก” ควำมส ำคัญของมำรยำทที่มีต่อตนเองและสังคม
4 1) มำรยำทจะเป็นเครื่องชี้ถึงพื้นกำรอบรมเลีย้งดูของครอบครัวการได้รับการศึกษา และ การประกอบอาชีพ ตลอดท้งัสิ่งแวดลอ้มของแต่ละบุคคลอนัจะมีผลต่อการให้คุณค่าต่อกนัและกนั ในสังคม เช่น การไดร้ับการยอมรับหรือการยกยอ่งในสังคม การไดร้ับคา ติ เตือน หรือการติฉินนินทา เป็ นต้น 2) มำรยำทท ำให้สังคมมีระเบียบแบบแผน เนื่องจากสมาชิกในสังคมปฏิบัติตามกฎเกณฑ์ ของสังคม เช่น การเข้าแถว การมีวินัย และการรักษาความสะอาด เป็นต้น ซ่ึงแนวปฏิบัติดังกล่าวเป็ น มารยาทโดยทวั่ ไปในทุกสังคม น ามาซ่ึงความเจริญก้าวหน้าและความสงบเรียบร้อย ในสังคมบุคคลผูม้ี มารยาทดีสามารถสืบทอดขนบธรรมเนียมอันเป็ นมรดกทางวัฒนธรรมของชาติช่วยกระตุน้จิตส านึกของ ความเป็นชาติใหแ้ก่บุคคลโดยทวั่ ไป เพื่อให้บทบาทหนา้ที่ของตนที่มีต่อสังคมและประเทศชาติไม่หลงใหล ชื่นชมไปกับวฒันธรรมต่างชาติกล่าวได้ว่า บุคคลผู้มีมารยาทดีและตระหนักถึงความส าคญัดังกล่าวจะ สามารถถ่ายทอดและเป็นตวัอยา่งอนัดีใหก้บัผอื่น ซึ่งจะเป็ นการอนุรักษ์วัฒนธรรมของชาติสืบไป ู้ 3) มำรยำทเป็นกำรแสดงออกถึงกำรมีมนุษย์สัมพนัธ์ที่ดีให้สามารถคล้องใจคนอื่นที่คบหา สมาคมได้บุคคลที่มีกิริยาสุภาพอ่อนนอ้มถ่อมตน ใชภ้าษาและวาจาถูกกาลเทศะก็ยอ่มไดร้ับความนิยมให้ เป็นผูน้ ่าคบคา้สมาคมของบุคคลทวั่ ไป บุคคลผูม้ีกิริยามารยาทที่ดีผูท้ี่ปฏิบตัิต่อผูอ้ื่นอย่างให้เกียรติสุภาพ และถูกกาลเทศะ สามารถควบคลุมกิริยาและวาจาให้อยภู่ายในกรอบหรือกฎเกณฑ์ของสังคม ยอ่มไดร้ับการ ยกย่องว่าเป็นผูม้ีบุคลิกภาพดีทางสังคม นอกจากได้รับการเคารพนับถือในสังคมแล้ว ยงัช่วยส่งเสริมให้ บุคคลน้นัมีความมนั่ใจในตนเอง และสามารถดารงตนไดอ้ยา่งสง่างาม 2. ประเภทของมำรยำทในสังคมไทย สานักคณะกรรมการวฒันธรรมแห่งชาติได้ก าหนดแนวทางปฏิบัติมารยาทไทยออกเป็ น 15 พฤติกรรม ดงัน้ี 1) การแสดงความเคารพ 2) การยืน 3) การเดิน 4)การนงั่ 5)การนอน 6)การรับ-ส่งสิ่งของ 7)การแสดงกิริยาอาการ 8)การรับประทานอาหาร 9)การให้และการรับบริการ 10)การทักทาย 11)การสนทนา 12)การใช้คาพูด 13)การฟัง 14)การใช้เครื่องมือสื่อสาร 15)การประพฤติปฏิบตัิในพิธีการต่างๆ
5 3. แนวปฏิบัติเกี่ยวกับมำรยำทในสังคมไทย แนวปฏิบตัิในการเขา้สมาคมในสังคมสากล หรือมารยาทโดยทวั่ ไปของพลเมืองโลกที่ไดร้ับการ ยอมรับและนิยมปฏิบตัิกนั โดยทวั่ๆ ไปในทุกสังคมที่มีความเป็นอารยะในที่น้ีจึงแบ่งมารยาทออกเป็น 3 ประเภท ดงัน้ี 3.1 มำรยำทโดยทั่วไปในสังคม มารยาทโดยทวั่ ไปที่สมาชิกในสังคมมีแนวทางปฏิบตัิสอดคลอ้งกนัหมายถึง พฤติกรรมของบุคคล ที่แสดงถึงความเคารพและให้เกียรติซ่ึงกนัและกนั ประกอบดว้ยการเคารพต่อสถานที่เคารพต่อบุคคลและ เคารพต่อสภาพการหรือสภาพแวดล้อม ซ่ึงพฤติกรรมเหล่าน้ีเป็นเรื่องส าคญัต่อการอยู่ร่วมกันในสังคม โดยเฉพาะในสังคมปัจจุบนัมีการติดต่อสัมพนัธ์กนัอยา่งกวา้งขวางและรวดเร็วการติดต่อในระหวา่งบุคคลที่ มีความแตกต่างหลากหลายทางวฒันธรรมเกิดข้ึนไดง้่ายและตลอดเวลาบางคร้ังการไม่ระวงัการแสดงออก ของตนเองทาให้กลายเป็ นคนที่ไร้มารยาทไปโดยไม่ต้งัใจอีกท้งัยงัทา ใหเ้กิดการดูถูกวฒันธรรมของชาติดว้ย การเรียนรู้และปฏิบัติตนให้ถูกต้องตามมารยาทโดยทวั่ ไปในสังคมจึงเป็นสิ่งจา เป็ นและส าคญัต่อการดา เนิน ชีวิตในโลกปัจจุบัน อันจะน าไปสู่การสร้างความเขา้ใจที่ดีต่อกนัเขา้ใจกนัและกนั ไดม้ากข้ึน และเป็นการ ส่งเสริมการอยรู่ ่วมกนัอยา่งสันติสุขในสังคมโลก 1) มำรยำทในกำรแต่งกำย โดยทวั่ ไปการแต่งกายที่เหมาะสมตามโอกาสเป็นมารยาทโดย ทวั่ๆ ไปที่ทุกคนมีแนวปฏิบตัิเหมือนกนัถา้แต่งกายเหมาะสมยอ่มก่อให้เกิดการประทบั ใจเกิดการความนิยม เลื่อมใส และได้ค าชมเชยจากสังคมและผูป้ฏิสัมพนัธ์ด้วยถา้หากแต่งกายไม่เหมาะสม ผูอ้ื่นก็อาจมองใน ลกัษณะที่ไม่ดีเกิดการต าหนิติเตียน ท้งัอาจเป็นการปิดโอกาสของตนที่จะได้แสดงความดีความรู้และ ความสามารถ ดงัน้นัการแต่งกายจึงเป็นสิ่งส าคัญอันดับแรก หลักการส าคญัของการแต่งกายอยา่งมีมารยาท ประกอบด้วย สะอาด สุภาพเรียบร้อย และถูกต้องตามกาลเทศะ ควำมสะอำด เป็นมารยาทสากลที่ทุกสังคมให้ความส าคญัเครื่องแต่งกายที่สะอาด รวมท้งั ความสะอาดของร่างกายแนวปฏิบตัิของบุคคลในสมาคมติดต่อกนัทุกระดบัช้นัและมีความส าคญัมากกว่า เครื่องแต่งกายที่มีราคาแพงผทู้ี่แต่งกายสะอาดยอ่มไดร้ับความเคารพและการยอมรับนบัถือในสังคม ควำมสุภำพเรียบร้อย ในแต่ละสังคมอาจมีเกณฑ์วดัความสุภาพเรียบร้อยแตกต่างกัน ออกไป เช่น ประเทศบางประเทศที่นับถือศาสนาอิสลามเป็นศาสนาประจาชาติจะมีเกณฑ์ความสุภาพ เรียบร้อยในการแต่งกายของของสุภาพบุรุษและสุภาพสตรีคือการปิดร่างกายให้มิดชิดสถานที่ส าคัญบาง
6 แห่งไม่อนุญาตให้ผูท้ี่แต่งกายไม่สุภาพเขา้ชม หรือท่าอากาศยานบางประเทศไม่อนุญาตให้ใส่รองเทา้แตะ ผา่นเขา้ประเทศเป็นตน้ กำรแต่งกำยที่ถูกต้องและเหมำะสมตำมกำลเทศะ หมายถึงเหมาะสมกบัสถานที่บุคคลที่ ติดต่อและสถานการณ์หรือสิ่งแวดลอ้มที่จะตอ้งไป การแต่งกายใหเ้หมาะกบัสถานการณ์เช่น การไม่แต่งชุด ด าหรือชุดขาวล้วนไปงานแต่งงาน ไม่แต่งชุดสีฉูดฉาดไปงานศพ หรือไม่แต่งชุดที่เผยร่างกายไปเคารพ ผใู้หญ่เป็นตน้ กำรแต่งกำยให้เหมำะสมกับสถำนที่ เช่น การแต่งกายที่สุภาพเรียบร้อย ในสถานที่ที่ควร เคารพสักการะเช่น ศาสนสถาน พระราชวงัหรือใส่ชุดวา่ยน้า เมื่อลงสระวา่ยน้า ของสมาคมตามกฎระเบียบที่ วางไว้งานสมาคมบางแห่งกา หนดรูปแบบของการแต่งงาน หรือศาสนสถานบางแห่งกา หนดให้ถอดหมวก และรองเทา้ก่อนเขา้ร่วมประกอบพิธีการ เป็นตน้ กำรแต่งกำยให้เหมำะสมกบับุคคลทตี่ิดต่อด้วยเช่น การแต่งกายให้เรียบร้อยเมื่อตอ้งพบปะ ผใู้หญ่หรือผบู้งัคบับญัชามารยาทในการแต่งกายจะเกิดจากการพิจารณาถึงสถานที่บุคคลและสภาพการณ์ที่ เราจะตอ้งไปมีความสัมพนัธ์ดว้ย มารยาทในการแต่งกายนอกจากจะส่งผลดีต่อผปู้ฏิบตัิแลว้ยงัจะส่งผลถึง การได้รับการยอมรับในวัฒนธรรมของชาติและไดร้ับการยกยอ่งวา่เป็นผมู้ีวฒันธรรมดว้ย 2) มำรยำทในกิริยำท่ำทำงและค ำพูด กิริยาท่าทางและคา พูดระหว่างบุคคลในสังคมมี ความส าคญัต่อการติดต่อสมาคมและประกอบการงาน ผูท้ ี่ประสบความก้าวหน้าในอาชีพการงานและ สามารถทาประโยชน์ใหแ้ก่สังคมลว้นเป็นผมู้ีบุคลิกภาพคือ มีมารยาท กิริยาท่าทางและประสิทธิภาพในการ พดูท้งัสิ้น หลกัการส าคัญของผู้มีมารยาทในกิริยาท่าทางและการคา พูดคือ การส ารวม การระมดัระวงัท่าทาง และวาจา รักษาบุคลิกของตน การเคารพต่อสถานที่และบุคคลที่ติดต่อดว้ย ส ำรวม หมายถึงการระมัดระวงักิริยาท่าทางและคาพูดเมื่ออยู่ต่อหน้าผู้อื่นให้สุภาพ เหมาะสมท้งัสถานที่และบุคคลที่ติดต่อดว้ย เช่น โบสถ์มสัยิด วดัสถานที่ราชการ พิพิธภณัฑ์การไม่พูดคา หยาบคาย ตลกคะนอง หรือเอะอะเสียงดังในสถานที่สาธารณะ โรงภาพยนตร์ ห้องสมุด รถประจ าทาง การ ไม่พดูเพอ้เจอ้พดูพร่ าเพรื่อ หรือพดูย้า เตือนกา ชับ ซึ่งถือเป็ นการเสียมารยาทในการพูด 3) มำรยำทในกำรคบหำสมำคมกับผู้อื่น การอยู่ร่วมกบัผูอ้ื่น สมาชิกในสังคมมีการติดต่อ สัมพนัธ์กนัและกนัระหวางบุคคลซึ่งต้องรั ่กษามารยาทระหวา่งกนั โดยหลกัการส าคญัการคบหาสมาคมกบั ผอู้ื่น ไดแ้ก่การรู้จกัเกรงใจการไม่ถือวสิาสะการใหเ้กียรติและความจริงใจ
7 กำรเกรงใจ หมายถึง การรู้จักคิดถึงผู้อื่น เมื่อจ าเป็นตอ้งขอความช่วยเหลือหรือรบกวนผอู้ื่น ท้งัในเรื่องของเวลา ทรัพยส์ิน และแรงงาน เช่น ไปรบกวนผอู้ื่นในเวลาเชา้หรือดึกเกินไป หรือการหยิบยืม สิ่งของที่เจา้ของรักและหวง กำรถือวิสำสะ หมายถึงพฤติกรรมที่ละเมิดสิทธิส่วนบุคคลของผูอ้ื่น เช่น หยิบและใชข้อง ผอู้ื่นโดยไม่ไดร้ับอนุญาต หรือการเปิดจดหมายของผอู้ื่นอ่าน เป็นตน้ กำรให้เกียรติผู้อื่น หมายถึงพฤติกรรมที่พึงปฏิบตัิต่อกนัซ่ึงเกิดจากความคิดถึงประโยชน์ และโทษที่จะเกิดต่อผอู้ื่นและส่วนรวม เช่น การแสดงความจริงใจต่อกนั ไม่ใชค้า พูดและท่าทางดูหมิ่น เยาะ เย้ย ดูถูกหรือเหยียดหยามผู้อื่น การท าพฤติกรรมที่ไม่สุภาพ ในขณะที่อยรู่ ่วมกบัผอู้ื่น การถอดรองเทา้บิดข้ี เกียจ หรืออา้ปากหาวในขณะสนทนากบัผอู้ื่น การสูบบุหรี่ในหอ้งแอร์หรือในลิฟต์ซ่ึงจะก่อท้งัความร าคาญ และเป็นภยัต่อสุขภาพของผอู้ื่น และส่วนรวม เป็นตน้ ควำมจริงใจต่อกัน หมายถึงการมีอธัยาศยัไมตรีอนัดีต่อผูท้ี่คบหารสมาคมด้วย เช่น การ ทักทายด้วยวาจาสุภาพและรอยยิ้ม การแสดงกิริยายินดีที่เมื่อได้พบหรือได้ท างานร่วมกัน การซื่อสัตย์ ตรงไปตรงมาต่อกนัและการกล่าวคาขอโทษและขอบคุณตามวาระต่างๆ ใหเ้ป็นนิสัย เป็นตน้รวมท้งัการทา อะไรตามใจตนเอง หรือแสดงท่าทางเยอ่หยงิ่จองหอง ทา ใหไ้ม่เป็นที่รักใคร่ของผอื่นและสังคมู้ 4) มำรยำทในกำรยืน เดิน และนั่ง เป็นกิริยาท่าทางที่แสดงออกในสังคม เป็ นหลักการ ส าคญัที่ปฏิบตัิกนัทวั่ ไปในทุกสังคม รวมท้งัสังคมไทยคือการส ารวมให้ถูกตอ้งเหมาะสมกบัสถานการณ์ และวาระโอกาส กำรยืน การยืนตามล าพงัหรือยืนธรรมดาคือขาท้งัสองขา้งชิดกนั ปล่อยแขนท้งัสองขา้ง แนบล าตวัหรือประสานขา้งหนา้ ไม่ควรแสดงท่าทางลุกล้ีลุกลน แกวง่แขนไปมา หรือลว้งกระเป๋าแคะแกะ เกาตนเอง ส่วนการยืนต่อหน้าผใู้หญ่ควรยืนไปทางดา้นหน่ึงของผูใ้หญ่และควรยืนดว้ยท่าทางส ารวม ตัว ตรงเทา้ชิด แสดงความนอบน้อมดว้ยไหล่และศีรษะที่กม้เล็กน้อย สองมือประสานไว้ข้างหน้า ไม่จอ้งหน้า ผูใ้หญ่และไม่ยืนค้า หัวผูใ้หญ่นอกจากน้ีเมื่อมีบรรเลงเพลงเคารพ ควรยืนตรงเพื่อแสดงความเคารพ เช่น เพลงชาติ เพลงสรรเสริญพระบารมี เพลงพระมหากษัตริย์ และเพลงมหาชัย กำรเดิน ควรเดินตามธรรมชาติหรือเดินปกติไม่ชา้หรือเร็วเกินไป ไม่ควรเดินกม้หนา้หรือ เดินแกวง่แขนมากเกินไป ให้เดินในอิริยาบถที่เป็นโดยธรรมชาติเมื่อมีเพื่อนร่วมเดินอยดู่ว้ยไม่ควรเดินเรียง แถวห้ากระดาน หรือเดินไปเล่นไปขวางเส้นทางเดินของผูอ้ื่นแต่เมื่อเดินกบัผูใ้หญ่ควรเดินนา หน้า ยกเว้น เมื่อต้องเป็ นผู้น าทาง แต่ควรเดินเย้ืองไปดา้นขา้ง หรือค่อนไปขา้งหลงัเล็กน้อย และไม่ควรเหม่อลอยควร
8 ระวงัตวัตลอดเวลา ท่าทางตอ้งเดินสวนทางกบัเพื่อนในทางแคบตามหลกัตวัไปควรเดินชิดซ้าย หรือหากเดิน สวนทางกบัผใู้หญ่ที่ควรเคารพนบัถือควรกม้ตวัเมื่อเดินผา่น ถา้ทางแคบควรใหห้ยดุใหใ้หผ้ใู้หญ่เดินไปก่อน กำรนั่งการนงั่แบบธรรมดาหรือประชุม สุภาพบุรุษถา้นงั่เกา้อ้ีแบบมีพนักพิงให้เอนหลงั พองาม นงั่ตามสบาย ไม่ไขวห่ ่าง ส่วนสุภาพสตรีให้นงั่เข่าชิดดว้ยอาการสุภาพ หากนงั่ต่อหนา้ผใู้หญ่ควรนงั่ ตวัตรงท้งัสุภาพสตรีแลว้สุภาพบุรุษ แต่ไม่ควรจอ้งหนา้ผใู้หญ่ตลอดเวลา 3.2 มำรยำทตำมกำลเทศะ มารยาทตามกาลเทศะ หมายถึงกิริยาและคา พูดที่ควรปฏิบตัิในสถานการณ์ต่างๆ โดยเฉพาะในยุค ปัจจุบนัที่ความกา้วหน้าทางเทคโนโลยีไดแ้ผข่ยายอยา่งกวา้งขวางทาให้อุปกรณ์เครื่องมือเครื่องใช้ต่างๆ ที่ เป็นส่วนหน่ึงในการดา เนินชีวิตปัจจุบัน กลายเป็ นมารยาทในสังคม ซึ่งหลักการที่ถูกต้องคือ ใช้ให้ถูกต้อง ถูกกาลเทศะ พอเหมาะ พอควรและไม่ก่อความเดือดร้อนต่อผอู้ื่น มารยาทตามกาลเทศะในปัจจุบันที่ส าคัญ มีดงัน้ี 1) มำรยำทในกำรรับประทำนอำหำร การรับประทานอาหารให้เหมาะสมตามมารยาทและ ประเพณีทางสังคมน้นัมีความหมายแตกต่างกนัไปตามวฒันธรรมของแต่ชาติในที่น้ีจะกล่าวถึงมารยาทการ รับประทานอาหารในสังคมตามมารยาทโดยทวั่ ไป 2) มำรยำทในกำรแนะน ำตัว การแนะน าตัวเป็ นเรื่องจาเป็ นในการประกอบอาชีพการ แนะน าตัวเป็ นเรื่องจ าเป็นในการประกอบอาชีพและการเขา้สมาคมกบัผูอ้ื่น เช่น ในงานเล้ียงรับประทาน อาหาร ซ่ึงจะตอ้งพบปะกบัสมาชิกใหม่ในสังคม ดงัน้นัจึงเกิดเหตุการณ์ที่จะตอ้งมีการแนะนา ตัวเอง หรือ การแนะน าเพื่อนใหรู้้จกัเพื่อนร่วมงานอื่น โดยเฉพาะเจ้าภาพในงานซึ่งจะต้องแนะน าใหแ้ขกรู้จกักนั 3) มำรยำทในกำรใช้โทรศัพท์มือถือ สถำนที่และช่ วงเวลำ ซ่ึงจะช่วยกา หนดว่าควรปฏิบตัิเช่นไรจึงจะเหมาะสม เช่นรบกวน ผูอ้ื่น และไม่ควรโทร.ไปคุยกับผูอ้ื่นในขณะชมภาพยนตร์หรือชมการแสดงการอยู่ในห้องประชุมซ่ึง ผเู้ขา้ร่วมประชุมยอ่มตอ้งการสมาธิในการประชุม การใช้โทรศพัทใ์นที่ประชุมถือเป็นการเสียมารยาทและ รบกวนผู้อื่น ดังน้นัจึงควรปิดมือถือ หรือควรเปลี่ยนระบบเสียงเป็นระบบสั่นแทน และหากมีโทรศพัทเ์รียก เขา้มาควรออกมาพูดนอกห้องเพื่อแสดงความเคารพต่อประธานและที่ประชุมน้นั ในภาวะที่ไม่พร้อม เช่น ขณะขบัรถขา้มถนน ข้ึนรถ ลงเรือรวมถึงการเขา้ห้องน้าควรลดใช้โทรศพัท์ชวั่คราว เนื่องจากช่วงเวลา ดงักล่าวหากมีการใช้โทรศพัท์จะทา ให้ผูใ้ช้ขาดการระมดัระวงั ไม่มีสมาธิก่อให้เกิดอุบตัิเหตุสร้างความ เดือดร้อนแก่ตนเองและผอู้ื่นที่ตอ้งมารับเคราะห์กบัเราไปดว้ย
9 กำรใช้น ้ำเสียงและท่ำทำง โดยปกติการใชโ้ทรศพัทไ์ม่วา่จะเป็นการรับหรือโทร.ออกไปหา ผใู้ดก็ตาม ควรใชเ้สียงสุภาพ นุ่มนวลไม่ดงัหรือค่อยเกินไป และไม่ออกท่าทางจนเกินไป โดยเฉพาะในขณะ ที่อยู่ในสาธารณะควรหาที่ที่เหมาะสมในการใช้โทรศพัท์โดยไม่ก่อความร าคาญให้ผอู้ื่น ท้งัเน้ือหาที่พูดก็ ควรเป็ นเรื่องที่เหมาะสม ไม่ควรให้เบอร์โทรศัพท์ของบุคคลอื่น เช่น เพื่อน ญาติผูร้่วมงาน หรือ ผูบ้ ังคบับัญชา ให้กบัผูอ้ื่นโดยที่เจา้ของเบอร์ไม่ไดอ้นุญาต เพราะอาจสร้างความร าคาญและอาจเป็นการละเมิดสิทธิส่วน บุคคล 4) มำรยำทในกำรใช้รถหรือเรือโดยสำรประจ ำทำง ในระหว่ำงรอรถหรือเรือโดยสำร ไม่ควรพูดคุยกนัเสียงดงัพูดจาหยาบคายหรือเล่นกนัซ่ึง เป็นการรบกวนผโู้ดยสารท่านอื่น การใช้เสียงตะโกนโหวกเหวกในที่สาธารณะ สร้างความร าคาญต่อผูอ้ื่น ถือเป็นมารยาทที่ไม่ดีในสังคม เมื่อเรือหรือรถเล่นเทียบท่ำหรือสถำนีต้องรอให้ผู้โดยสารลงจากเรือหรือรถให้เรียบร้อย เสียก่อน กำรแย่งกันขึ้นรถโดยสำรหรือลงเรือโดยสำร นอกจากจะเกิดอุบตัิเหตุแลว้ยงัเกิดการชุลมุน ล่าช้า เกิดการกระทบกระทงั่กนั โดยเฉพาะเด็กคนชรา และสุภาพสตรีมีครรภ์อาจไดร้ับอนัตรายหรือถูก เบียดกระแทกได้ดังน้ันจึงควรเข้าแถวตามล าดับก่อนหลัง จะทา ให้การข้ึนรถลงเรือเป็นไปด้วยความ เรียบร้อย เป็นระเบียบและรวดเร็ว ท้งัยงัเป็นการเอ้ือเฟ้ือต่อเด็ก สุภาพสตรีมีครรภแ์ละคนชราดว้ย เพราะไม่ ตอ้งถูกเบียดเสียดจนเกิดอนัตรายได้ ไม่ควรพูดคุยหรือสนทนำกันด้วยเสียงอันดังบนรถหรือเรือโดยสำร หากจาเป็ นต้องพูดคุยก็ ควรพดูคุยกนัเบาๆ เพื่อป้องกนัการสร้างความร าคาญใหแ้ก่ผอู้ื่น กำรอยู่ในรถหรือเรือไม่ว่ำจะนั่งหรือยืน ควรระมัดระวังอย่าให้กระเป๋า ร่ม หรือสิ่งของ ต่างๆ ไปกระแทกหรือโดนผู้อื่น หรือเกะกะกีดขวางทางเดิน หรือไปสร้างความร าคาญ ให้แก่ผู้อื่น นอกจากน้ียงัไม่ควรสวมเครื่องประดบัหรือของมีค่าระหวา่งเดินทาง เพราะอาจเป็นอนัตรายต่อตนเองควร ถอดเก็บเสียก่อน หำกมีเด็ก คนชรำ หรือสุภำพสตรีมีครรภ์ขึ้นรถหรือลงเรือ เราซ่ึงมีความแข็งแรงกว่าควร เสียสละที่นงั่ให้หรือช่วยถือสิ่งของ รวมท้งัควรกล่าวคาขอบคุณผทู้ี่เอ้ือเฟ้ือแก่เรา หรือกล่าวคา ขอโทษต่อผู้ ที่เราไปเบียดหรือสร้างความร าคาญใหโ้ดยไม่ต้งัใจดว้ย
10 5) มำรยำทในกำรใช้ลิฟต์ กำรรอใช้ลฟิต์หรือมีผู้ใช้บริกำรจำนวนมำกควรเข้าแถวตามล าดบัก่อนหลงั ควรให้คนในลิฟต์ออกมำให้หมดก่อน จึงค่อยเดินเขา้ไป และควรเดินชิดในเพื่อให้ผอู้ื่นได้ เขา้มาใชด้ว้ยกนัได้และไม่ควรเดินยนืขวางทางเขา้ออกลิฟต์ ปกติผู้ทเี่ข้ำก่อนควรอำนวยควำมสะดวกในกำรใช้ลฟิต์เช่น การปิดหรือเปิดลิฟต์ดงัน้นัเรา จึงควรกล่าวขอบคุณเมื่อขอให้ผอู้ื่นช่วยบริการในการกดปุ่มลิฟตใ์ห้หรือเมื่อออกจากลิฟต์ไม่ควรเอ้ือมขา้ม ไหล่หรือขา้มตวัผอู้ื่นไปกดปุ่มลิฟตเ์อง ในขณะที่อยู่ในลิฟต์ไม่ควรสนทนำ หากจ าเป็นก็ควรพูดเสียงค่อยๆ เพื่อมิให้รบกวนผูอ้ื่น โดยเฉพาะไม่ควรกล่าวถึงผอู้ื่นในทางที่ไม่เหมาะสมหรือวิพากษว์จิารณ์ผอู้ื่น รวมท้งัไม่ควรสูบบุหรี่หรือน า อาหารหรือนาผลไมก้ลิ่นแรงเข้าไปในลิฟต์ ซึ่งอาจสร้างความร าคาญใหก้บัผใู้ชล้ิฟตค์นอื่น 4. มำรยำทไทย มารยาทไทย ถือเป็ นขนบธรรมเนียมและวัฒนธรรมไทย ซึ่ งไทยรับอิทธิพลจากพระพุทธศาสนา และสิ่งแวดลอ้มทางสังคม แสดงถึงความเจริญรุ่งเรืองของชาติที่มีความเป็ นมายาวนาน หลักการส าคัญของ มารยาทคือการสุภาพอ่อนนอ้ม และการเคารพในระบบอาวโุส ซ่ึงจะพบไดใ้นกิริยาวาจาที่มีคา ลงท้ายเฉพาะ บุคคล การเดิน ยืน นั่ง ที่แตกต่างกนัตามสถานการณ์ต่างวาระและโอกาส ท้งัน้ีส านักงานคณะกรรมการ วฒันธรรมแห่งชาติไดเ้ผยแพร่มารยาทในการพบปะสมาคมในสังคมไทยที่ส าคญั ไดแ้ก่ กำรรู้จักกำรวำงตน หมายถึง การปฏิบัติตนตามสถานภาพ และบทบาทหน้าที่ของตนได้อย่าง เหมาะสมถูกตอ้งตามกาลเทศะโดยให้คุณค่าส าคัญ 6 ประกอบดว้ยการวางตวัอยใู่นหลกัศีลธรรม คุณธรรม จริยธรรม คุณภาพ ความเหมาะสม และมีความเป็ นกลาง เช่น การละเว้นพฤติกรรมที่จะน ามาซึ่งความเสื่อม เสียต่อตนเองและผอู้ื่น การกระทา สิ่งที่เป็นประโยชน์ต่อตนเองและผอู้ื่น มีคุณสมบตัิที่ก่อใหเ้กิดความงดงาม เช่น ความอดทน ความสุภาพ ความอ่อนโยน และความสารวม มีความสามารถดว้ยการหมนั่เรียนรู้ฝึกฝน ตนเอง และมีความเที่ยงตรงและเป็ นธรรมในการด าเนินชีวิต กำรรู้จักประมำณตน หมายถึง การยึดหลักธรรมของคนดี 7 ประการ ได้แก่รู้จกัเหตุผล รู้ความ มุ่งมนั่รู้จกัตนเองหรือความสามารถของตนเอง รู้จกั ประมาณถึงความพอดีรู้จกักาลเวลาที่เหมาะสม รู้จกั สภาพแวดล้อมของตน และรู้จักความแตกต่างของตนเอง เช่น ไม่ทา ตวัให้เด่น เรียกร้องความสนใจ หรือ สร้างจุดสนใจใหต้นเองอยา่งเหมาะสมกบักาลเทศะ เป็นตน
11 กำรรู้จักพูดจำ หมายถึง การใช้ค าพูดที่สุภาพ พูดในเรื่องที่ดีและมีประโยชน์ท้งัต่อตนเองและผอู้ื่น และใช้ภาษาที่สร้างความเขา้ใจอนัดีต่อกนัเช่น ไม่ใช้คา พูดที่ทา ให้ผู้อื่นเสียหายหรือเกิดความอบัอายใน สังคม หรือไม่ใชเ้สียงดงัข่มข่ผูอู้ื่น ซ่ึงจะใหต้นเองเสียบุคลิกที่ดีได้ กำรควบคุมอำรมณ์หมายถึงการระมดัระวงัจิตใจของตนเองให้สงบ สารวม ไม่ฟุ้งซ่าน ไม่แสดง อาการประชดประชัน หรือใช้อารมณ์กระท าในสิ่งที่ไม่ควรกระทา เช่น อารมณ์โกรธและโมโหจนกระทงั่ทา ร้ายตนเองและผู้อื่น กำรส ำรวมกิริยำ หมายถึง การระมัดระวังอาการของตนเองให้อยใู่นขอบเขตที่เหมาะสมและส ารวม ให้สุภาพเรียบร้อย และปฏิบตัิอย่างถูกต้องตามกาลเทศะและบุคคล เช่น เดินผ่านผูใ้หญ่ควรจะใช้กิริยา ส ารวมใหสุ้ภาพโดยการกม้ตวัพองาม หรือไม่ควรเดินผา่นกลางขณะที่ผใู้หญ่กาลงัสนทนากนัอยู่ กำรควบคุมอิริยำบถ หมายถึงการระมดัระวงัท่าทางของตนเองให้สุภาพ ท้งัการนงั่นอน ยืน และ เดิน ให้ถูกตอ้งและเหมาะสมตามกาลเทศะ พฤติกรรมที่ไม่ควรปฏิบตัิเช่น เมื่อไดย้ินเสียงเพลงก็ร้องตาม หรือเคาะจังหวะ การดิกเท้า ตบมือโดยไม่เลือกวาระโอกาส หรือสถานที่ที่เหมาะสม ควำมมีน ้ำใจไมตรีอันดีต่อกัน หมายถึงความเห็นอกเห็นใจการเอาใจใส่ทุกขส์ุขต่อผอู้ื่น และแสดง ไม่ตรีจิตที่ดีต่อกนัเช่น ความเอ้ืออาทรและความห่วงใยการช่วยเหลือผูอ้ื่น หมายถึงการปฏิบตัิตนต่อผอู้ื่น และส่วนรวม ซ่ึงถือเป็นค่านิยมส าหรับคนไทยที่มีความเป็นมิตรกบัทุกคน มีความจริงใจและเอ้ือเฟ้ือเผื่อแผ่ ต่อผอู้ื่น
12 บรรณำนุกรม นางปานดีคงสมบัติ. (2564). (ศิลปะและทักษะการใช้ชีวิต). วิทยาลัยชุมชนระนอง สถาบัน วิทยาลัยชุมชน กระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์วิจัยและนวัตกรรม