ยาเส้น สาขาวิชวิาการจัดการทางวัฒนธรรม มหาวิทวิยาลัยราชภัฏสุราษฎร์ธานี ตำ บลฉลอง อำ เภอสิชล จังหวัดนครศรีธรรมราช
หนังสืออิเล็กทรอนิกส์(E- book)เล่มนี้ จัดทำ ขึ้นเพื่อ ประกอบการเรีย รี นการสอนใน รายวิชวิาHCM0114-61 ผู้จัดทำ ได้รวบรวมข้อมูลเกี่ยวกับแหล่งเรีย รี นรู้ในท้องถิ่น และแหล่งเรีย รี นรู้อิเล็กทรอนิกส์ เพื่อให้นักศึกษาได้มี ความรู้ ความเข้าใจในเนื้อหามากยิ่งขึ้น นำ เสนอในรูป แบบที่หน้าสนใจ มีภาพประกอบให้นักศึกษาได้เห็น ภาพจริงริ ประกอบการเรีย รี นรู้ได้ดียิ่งขึ้น คำ นำ ผู้จัดทำ หวังเป็นอย่างยิ่งว่าจะเป็นประโยชน์แก่ นักศึกษา และผู้สนใจ ผู้จัดทำ นางสาว ปิยะทัสสี หัสดินทร์ นางสาว เพ็ญิกา เตี้ยพานิช
สารบัญ เรื่อ รื่ ง หน้า สารบัญ ก ประวัติคุณยายลัด ทรัพย์มี คุณยายลัดกับยาเส้น ต้นยาสูบสายพันธุ์ชัน ลักษณะต้นยาสูบ ขั้นตอนการปลูกต้นยาสูบ ขั้นตอนการผลิตยาเส้น วัสดุอุปกรณ์ผลิตยาเส้น เครื่อ รื่ งหมายการค้า การขายยาเส้น 1 1 2 2 3 4 7 9 9 ยาเส้นกับภูมิปัญญาชาวบ้าน 10
การจัดการความรู้ยาเส้นของคุณยายลัด ทรัพย์มี คุคุคุณ คุ ณ คุ ณ คุ ยายลัลัลัลัดลัลักักักักับกักัยาเส้ส้ส้น ส้ น ส้ น ส้ ? คุณยายได้ทำ อาชีพการขายยาเส้นมานานกว่าว่ 20 ปี คุณยายเล่าว่าว่ตั้งแต่บรรพบุรุษของตนทำ อาชีพขายยาเส้น เป็นอาชีพหลักคุณยายลัดได้เห็นและได้ปฏิบัติจนชิน นางลัด ทรัพย์มีหรือ รื ยายลัด ปัจจุบันอายุ 72 ปี เป็นชาวบ้านตำ บลฉลองแต่กำ เนิดเป็นบุตรสาวของ นายมี มีคล้าย(บิดา)และนางฉั่วมีคล้าย(มารดา) ปัจจุบันคุณยายลัดอยู่บ้านเลขที่ 104 หมู่ที่ 8 ตำ บลฉลอง อำ เภอสิชล จังหวัด วั นครศรีธ รี รรมราช ประวัวัวัติวัติวัติวั ติคุติคุติคุณ คุ ณ คุ ณ คุ ยายลัลัลัลัดลัลัทรัรัรัพรัรัรัย์ย์ย์มีย์มีย์มีย์ มีมีมี 1
ต้ต้ต้ ต้ น ต้ น ต้ นยาสูสูสูบ สู บ สู บ สู สายพัพัพันพัพัพัธุ์ธุ์ธุ์ ธุ์ ชัธุ์ธุ์ ชัธุ์ธุ์ ชัธุ์นชัชัชั สายพันธุ์ชันเป็นสายพันธุ์ที่เกิดจากภูมิปัญญาชาว บ้านมาตั้งแต่สมัยสมเด็จพระนารายมหาราชในช่วงที่ การค้าขายกับต่างประเทศมีความรุ่งเรือ รื ง ใบ = จะมีขนาดยาวไม่หนา ส่วนลำ ต้น = จัดเป็นไม้ล้มลุก สี = เขียวเข้ม กลิ่น = กลิ่นฉุน ลัลัลัลักลัลัษณะต้ต้ต้ ต้ น ต้ น ต้ นยาสูสูสูบ สู บ สู บ สู 2
ขั้ขั้ขั้น ขั้ น ขั้ น ขั้ ตอนการปลูลูลูก ลู ก ลู ก ลู ต้ต้ต้ ต้ น ต้ น ต้ นยาสูสูสูบ สู บ สู บ สู คุณยายจะเริ่มริ่หว่าว่นเมล็ดเดือน กุมภาพันธ์ – เมษายน ขั้นตอนที่1.ทำ ไร่ปลูกต้นยาสูบ เป็นขั้นตอนแรก ของขั้นตอนทั้งหมด ซึ่งต้องนำ รถไถ่ ลงพื้นที่ไถ่เอาหญ้าออกให้หมดและ คำ นวณการทำ ร่องหว่านเมล็ดต้น ยาสูบ ขั้นตอนที่2. ระหว่างที่ทำ ไร่อยู่ ได้เริ่มริ่เพาะเมล็ด ต้นยาสูบเช่นกัน โดยจะเพาะเป็น ระยะเวลา 30 วัน จนต้นกล้างอก ขั้น ขั้ ตอนที่3. เมื่อครบ 30 วันนำ ต้นกล้ามาวางไว้ ในหลุมที่ได้ทำ ไว้ และรถนํ้าให้พ่อชุ่ม และใส่ปุ๋ย ปุ๋ ขี้ไก่เนื้อ การดูดูดูแ ดู แ ดู แ ดู ลต้ต้ต้ ต้ น ต้ น ต้ นยาสูสูสูบ สู บ สู บ สู การใช้ปุ๋ย ปุ๋ = ใช้ขี้ไก่เนื้อ การให้น้ำ = เวลา17.00น.ของทุกวัน (น้ำ ประปา) 3
ขั้ขั้ขั้นขั้ขั้ขั้ตอนการผลิลิลิลิตลิลิยาเส้ส้ส้น ส้ น ส้ น ส้ ขั้นตอนที่1. เก็บใบยาสูบ : เป็นขั้นตอนแรกของการ ผลิตยาเส้น จะต้องมีการเลือกใบเสียก่อน การเลือกใบนั้นจะใช้ใบที่สวยไม่ใช้ใบเสียที่ เกิดจากศรัทตรูพืช ใช้ 3-5 ใบต่อต้น(เริ่มริ่ เก็บเดือน 6 ) ขั้นตอนที่2. นำ ใบมารูดก้าน : เมื่อเลือกใบยาสูบ แล้วให้นำ มารูดก้านออกให้หมดไม่นำ ใบไปล้างหรือ รื ฉีดสเปร์ทำ ความ สะอาดแต่อย่างใด ส่วนก้านนั้น สามารถทิ้งได้เลย 4
ขั้นตอนที่3. ม้วนให้แน่น : เมื่อรูดก้านเสร็จเรีย รี บร้อย แล้วก็ม้วนเข้าด้วยกัน โดยการม้วนนั้นนั้จะ ต้องใช้ความเบามือ ขั้นตอนที่4. ใช้เชือกม้วนให้แน่น : เมื่อม้วนเสร็จ แล้วนำ เชือกมาม้วนอีกที เพื่อเพิ่มความ แน่น สาเหตุที่ต้องใช้เชือกมัดซ้ำ เพื่อเพิ่ม ความแน่นให้กับใบยาสูบเมื่อต้องนำ ไป หั่นหั่ 5
ขั้นตอนที่5. นำ ไปวางในอุปกรณ์หั่นใบยาสูบ : หั่นไปเรื่อ รื่ ย ๆ จนกว่าจะหมด ขั้นตอนที่6. เตรีย รี มตากแดด : เมื่อหั่นเสร็จ เรีย รี บร้อยแล้วนำ มาวางบนแผง ตาก โดยการวางบนแผงตากจะ การะจายไม่ให้ทับถมกัน 6
ขั้นตอนที่7. ตากแดด : นำ ไปตากแดด 1 วัน (หากวันไหนอากาศไม่ดีจะตาก เพิ่ม1วัน)ช่วงตากจะต้องกลับด้าน โดยจะทำ 1 ครั้ง วัวัวัสวัวัวัดุดุดุอุดุอุดุอุดุ อุอุปอุกรณ์ณ์ณ์ผณ์ณ์ณ์ ลิลิลิลิตลิลิยาเส้ส้ส้น ส้ น ส้ น ส้ ชิ้นที่1. ที่คว้า ว้ นหญ้า จะมีชื่อที่ชาวบ้านเรีย รี ก คือ ม้าคว้า ว้ นหญ้าหรือ รื เข้อทำ จากไม้สัก ลักษณะ โครงสร้างทรงสูง ตรง ทำ จากไม้ สักมีความแข็งแรงคงทน 7
ชิ้นที่2. มีดใหญ่ จะมีชื่อที่ชาวบ้านเรีย รี ก คือ มีดใช้คว้า ว้ น ลักษณะ ใบมีดจะใหญ่ มีน้ำ หนักตรงส่วนปลายด้าม จับ ชิ้นที่3. แผงตากหรือ รื ที่ชาวบ้านเรีย รี กว่าว่ราวคู่ ลักษณะ เป็นแนวยาวทรงสี่เหลี่ยมผื่น ผ้า ทำ จากไม้ไผ่มีน้ำ หนักเบา 8
เครื่รื่รื่รื่รื่อรื่รื่รื่อรื่งหมายการค้ค้ค้ ค้ า ค้ า ค้ า เครื่อ รื่ งหมายการค้า เป็นสัญลักษณ์ อย่างหนึ่งที่เจาะจงผู้ผลิต เครื่อ รื่ งหมายการค้าเป็นกรมทรัพย์สินทาง ปัญญาเป็นสิ่งสำ คัญเป็นอย่างมากที่ต้องมี การขายยาเส้ส้ส้น ส้ น ส้ น ส้ คุณยายลัดใช้วิธีวิธี การค้าขายแบบไม่ใช้ เทคโนโลยี คุณยายจะมีลูกค้าประจำ ที่มารับสิ้น ค้า 9
10 ยาเส้ส้ส้น ส้ น ส้ น ส้ กักักักับกักัภูภูภูมิภูมิภูมิภูปัมิปัมิปัมิญปัปัปัญาชาวบ้บ้บ้า บ้ า บ้ า บ้ น ยาเส้นนอกจากจะทำ รายได้ให้กับชาวบ้านและ ประเทศแล้วยาเส้นยังมีความเชื่อมโยงกับภูมิปัญญา อีกด้วย ประเทศไทยนำ ยาเส้นมาใช้ร่วมกับการดำ เนิน ชีวิตวินั้นมีมาตั้งแต่สมัยโบราณ ด้ด้ด้ ด้ า ด้ า ด้ านสรรพคุคุคุณคุคุคุ รักษาเหา,หิด ยาถอดพิษ แผลนํ้าร้อนลวก โรคผิวหนัง แก้หวัด คัดจมูก อาการปวดฟัน ฆ่าแมลง,เพลี้ย ด้ด้ด้ ด้ า ด้ า ด้ านความเชื่ชื่ชื่ชื่อชื่ชื่ชื่ชื่อชื่ ในพิธีกรรมจะมียาเส้นเป็นส่วนหนึ่งในพิธีนั้นภาคใต้จัดว่า มีความเชื่อที่เกี่ยวเนื่องกับบรรพบุรุษมากที่สุดครู เชื่อกัน ว่าวิญวิญาณบรรพบุรุษที่เชิญมาจะสูบยาสูบในระหว่าว่งพิธี จนเสร็จสิ้นพบใด้มากที่สุดดังนี้ พิธีไหว้ครูหมอมโนราห์ พิธีไหว้เจ้าที่