Lesson 6 Genetic

พันธุกรรม (Heredity) คือ การถ่ายทอดลักษณะต่าง ๆ ของสิ่งมีชีวิต
จากรุ่นหนึ่งไปยังอีกรุ่นหน่ึง จากรุ่นบรรพบุรุษไปสู่รุ่นลูกหลาน จากพ่อแม่ไปสู่ลูก
โดยผ่านทางเซลล์สืบพันธ์ุ ลักษณะที่ถ่ายทอดทาง พันธุกรรม เช่น ขนตายาว ขน
ตาส้ัน มีต่ิงหู ไม่มีติ่งหู ค้ิวห่าง ค้ิวต่อ ผมหยิก ผมเหยียดตรง มีลักย้ิม ไม่มีลักย้ิม
คางบมุ๋ คางไม่บุ๋ม

ลกั ษณะทางพันธุกรรม หมายถึง ลกั ษณะของสงิ่ มีชวี ิตที่แตกต่างกัน และ
สามารถถ่อยทอดจากรุ่นหนึ่งไปอีกรุ่นหน่ึงได้ ลักษณะทางพันธุกรรมมี 2 ประเภท
คอื
1. ลักษณะทางพนั ธุกรรมทม่ี ีความแปรผนั ตอ่ เนอื่ ง (Continuous Variation)
2. ลักษณะทางพนั ธุกรรมทมี่ ีความแปรผันไม่ตอ่ เนอ่ื ง

(Discontinuous Variation)



Genetic พนั ธกุ รรม (Heredity)
Genetics วชิ าพันธุศาสตร์
Phenotype ลักษณะทป่ี รากฏ เชน่ สีผม สตี า หม่เู ลือด
Genotype ลกั ษณะที่ไมป่ รากฏ เชน่ โรคทางพนั ธกุ รรม
Filial รุน่ ลกู เชน่ F1, F2 …FN
Homozygous ยนี คเู่ หมอื น เชน่ AA, BB, aa, bb
Heterozygous ยีนคตู่ า่ ง เช่น Aa, Bb, Cc
Gamete หน่วยสบื พนั ธ์ุ เช่น อสุจิ และไข่
Gene หนว่ ยพนั ธุกรรมท่อี ยู่บนโครโมโซม
Dominance gene ยีนเดน่
Recessive gene ยีนดอ้ ย

เกรเกอร์ โยฮันน์ เมนเดล (Greger Johann Mendel) เกิดวันที่ 22 กรกฎาคม
ค.ศ.1822 เป็นบาทหลวงชาวออสเตรีย เมนเดลมีความสนใจศึกษาด้านวิทยาศาสตร์
โดยเฉพาะดา้ นพันธศุ าสตร์ เขาไดใ้ ชส้ ถานท่ภี ายในบรเิ วณวัดเพ่อื ทาการทดลองสิ่งต่างๆ ที่
เขาสนใจ เมนเดลเร่ิมต้นทดลองเป็นคร้ังแรกในปี ค.ศ.1856 เรื่องท่ีเขาทาการทดลองคือ
การรวบรวมต้นถ่ัวหลายๆพันธุ์นามาผสมกันหลายๆวิธีเขาใช้เวลาทดลองต่อเน่ืองถึง 7 ปี
จนได้ข้อมูลมากเพียงพอ ในปี ค.ศ.1865 เมนเดล จึงได้ รายงานผลการทดลอง ซึ่ง
เกย่ี วขอ้ งกับการผสมพันธ์ุ ต้นถ่ัว ให้แก่ที่ประชุม Natural History Society ในกรุงบรุนน์
( Brunn ) ผลงานของเขาได้รับการตีพิมพ์เผยแพร่ออกไปท่ัวทวีปยุโรปและ อเมริกาในปี
ต่อมาคือปี ค.ศ.1866 ผลงานของเขาถูกปล่อยไว้นานถึง 34 ปี จนกระทั่งปี ค.ศ.1900 ได้
มีนัก ชีววิทยา 3 ท่าน คือ ฮูโก เดอฟรีส์ ชาวฮอลันดา คาร์ล คอร์เรนส์ ชาวเยอรมันและ
เอริช ฟอน แชร์มาค ชาวออสเตรเลีย ได้ทดลองผสมพันธุ์พืชชนิดอื่นๆ และได้ผลการ
ทดลองตรงกับที่เมนเดลเคยรายงานไว้ ทาให้เมนเดลเป็นท่ีรู้จัก ในวงการพันธุศาสตร์นับ
แต่นั้นเป็นตน้ มา

เมนเดลเสียชีวิตลงในวันท่ี 6 มกราคม ค.ศ.1884 ขณะมีอายุได้ 61 ปี
ด้วยโรคหัวใจวาย ศพของเขาได้ถูกนา ไปฝังที่สุสานใกล้โบสถ์ ในพิธีศพมี
สานุศิษย์และชาวบ้านที่ได้เดินทางมาไว้อาลัยนักบวชคนหน่ึง ซ่ึงได้อุทิศชีวิตให้
ทานแก่ผู้ยากไร้ แต่ไม่มีใครเลยจะรู้สักนิดว่า พวกเขากาลัง ร่าลาอาลัย
นักวทิ ยาศาสตรผ์ ยู้ ิง่ ใหญท่ ่สี ุดคนหนึ่งของโลก

เมนเดลได้รับการยกย่องว่าเป็น บิดาแห่งพันธุศาสตร์ ด้วย

ผลงานการค้นพบความลับทางธรรมชาติ ท่ีว่าด้วยการถ่ายทอดลักษณะต่าง ๆ
ของพอ่ แม่ไปยงั ลูกหลาน หรือที่เรียกวา่ กรรมพันธ์ุ (Heredity)





เมนเดลไดผ้ สมพนั ธรุ์ ะหวา่ งต้นถ่วั พันธ์ุ
แทท้ ่มี ลี ักษณะแตกตา่ งกัน 1 ลักษณะ
เช่น ผสมตน้ ถ่วั พนั ธดุ์ อกสมี ่วงกับพนั ธุ์
ดอกสีขาว ดงั รูป



ตารางแสดงผลการทดลองของเมนเดล

ลกั ษณะของพ่อแมท่ ใี่ ช้ผสมพันธุ์ ลกู รนุ่ ท่ี 1 ลกั ษณะท่ปี รากฏ
เมล็ดกลม x เมลด็ ขรุขระ เมลด็ กลมทกุ ตน้ ลกู รุ่นท่ี 2

เมล็ดกลม 5,474 เมลด็
เมล็ดขรขุ ระ 1,850 เมลด็

เมลด็ สีเหลอื ง x เมล็ดสีเขียว เมลด็ สีเหลืองทุกต้น เมล็ดสเี หลือง 6,022 ต้น
ฝกั อวบ x ฝักแฟบ ฝกั อวบทกุ ตน้ เมล็ดสีเขียว 2,001 ตน้
ฝกั สเี ขียว x ฝักสีเหลอื ง ฝักสีเขียวทกุ ตน้
ดอกเกดิ ที่ลาต้น xดอกเกดิ ท่ียอด ดอกเกดิ ท่ีลาต้น ฝักอวบ 882 ต้น
ดอกสีมว่ ง x ดอกสขี าว ดอกสมี ว่ งทกุ ต้น ฝักแฟบ 229 ตน้
ต้นสงู x ต้นเต้ีย ต้นสงู ทกุ ตน้ ฝกั สเี ขยี ว 428 ตน้
ฝักสเี หลือง 152 ตน้

ดอกเกิดท่ีลาต้น 651 ตน้
ดอกเกิดทย่ี อด 207 ตน้

ดอกสีม่วง 705 ต้น
ดอกสีขาว 224 ตน้
ต้นสูง 787 ตน้
ตน้ เตย้ี 277 ต้น











ยีนบนออโทโซม การถา่ ยทอดลักษณะทางพนั ธกุ รรมจากยีนบนออโทโซม
แบง่ ได้ 2 ชนิด ดงั นี้

1. การถ่ายทอดลักษณะทางพันธกุ รรมท่คี วบคมุ โดยยีนเดน่ บนออโทโซม

2. การถา่ ยทอดลักษณะทางพนั ธุกรรมที่ควบคมุ โดยยนี ดอ้ ยบนออโทโซม

2.1 โรคทาลัสซีเมีย เป็นโรคเลือดจางจากกรรมพันธ์ุท่ีมีความผิดปกติของเม็ด
เลือดแดง คือ มีการสังเคราะห์เฮโมโกลบินผิดไปจากปกติ อาจมีการสังเคราะห์น้อยกว่า
ปกติ จึงทาให้เม็ดเลือดแดงมีลักษณะผิดปกติ แตกง่าย อายุของเม็ดเลือดแดงส้ันลง
อตั ราเส่ียงหรือโอกาสของลูกทีจ่ ะเกดิ มาเปน็ ทาลสั ซีเมยี หรอื เป็นพาหะของโรค หรือเป็น
ปกติใน แต่ละครอบครวั จะเทา่ กนั ทกุ ครงั้ ของการตง้ั ครรภ์ บางครอบครัวท่ีพ่อและแม่มี
ยีนส์ทาลัสซีเมียแฝงอยู่ ท้ังคู่มีลูก 7 คน เป็นโรคเพียงคนเดียว แต่บางครอบครัวมีลูก 3
คน เป็นโรคทั้ง 3 คน ขึ้นอยู่ว่าลูกท่ีเกิดมาในแต่ละครรภ์จะรับยีนทาลัสซีเมียไปจากพ่อ
และแม่หรือไม่ ทั้งๆ ที่อัตราเสี่ยงทั้ง 2 ครอบครัวน้ีเท่ากันและทุกครรภ์ก็มีความเส่ียงท่ี
จะเปน็ โรคทาลสั ซีเมีย เทา่ กับ 1 ใน 4



แสดงการถา่ ยทอดลกั ษณะทางพันธกุ รรมของโรคธาลสั ซเี มยี

2.2 ลักษณะผวิ เผือก เปน็ ผลมาจากการขาดเอนไซม์ที่ใชใ้ นการสังเคราะห์
เม็ดสีเมลานิน จงึ ส่งผลทาใหผ้ ิวหนัง เส้นผม นยั น์ตา และเซลลผ์ วิ หนังมสี ขี าว

2.3 โรคตาบอดสี (Color blindness) เกดิ ขึน้ จากเซลลป์ ระสาทชนิดหนง่ึ
ในมา่ นตาซงึ่ มีความไวต่อสีต่าง ๆ มีความบกพร่องหรือพิการ ทาให้ดวงตาไม่สามารถ
ที่จะมองเห็นสีบางสีได้ ตาบอดสี มีหลายชนิด ชนิดที่ทุกคนรู้จักโดยทั่วไป ได้แก่
ตาบอดสีท่ีมองสีเขียว กับสีแดงไม่เห็น (Red – Green blindness) ซึ่งจะทาให้ไม่
สามารถแยกสีแดงกับสีเขียวจากสีอ่ืน ๆ ได้ ดังนั้นคนตาบอดสีชนิดน้ีจะมองเห็น
สิ่งต่าง ๆ ในโลกเป็นสีน้าเงิน สีเหลือง สีขาว สีดา สีเทา และส่วนผสมของสีเหล่านั้น
ทง้ั หมด



ตัวอย่างการถ่ายทอดยีนดอ้ ยบนโครโมโซม X

ชายปกตแิ ตง่ งานกบั หญงิ ปกตแิ ต่เป็นพาหะของตาบอดสี ลูกท่เี กดิ มา มลี กั ษณะอยา่ งไร

เม็ดเลอื ดแดง (Red blood cell) เมด็ เลือดแดงก็คลา้ ยกับเซลอืน่ ๆของร่างกาย บนผิว
เซลล์เมด็ เลอื ดแดงจะมแี อนติเจนซึ่งไม่เหมือนกันในคนทุกคน ถ้านาเม็ดเลือดแดงของคนๆ
หนง่ึ ไปใหก้ บั อีกคนหนง่ึ ทมี่ ีเม็ดเลอื ดแดงที่มีแอนตเิ จนบนผิวแตกต่างกัน จะให้เกิดปฏิกิริยา
ผดิ ปกติ (Immunological disease) ข้ึนได้ แอนติเจนท่ีอยบู่ นผวิ เม็ดเลือดแดงมีหลายพวก
ทาใหเ้ กิดเปน็ หม่เู ลอื ด (Blood group) ออกไดเ้ ป็นหลายระบบ ได้แก่

- หมูโ่ ลหติ เอ บี โอ ( ABO system) - หมู่โลหติ P ( P system)
- หมโู่ ลหิต Rh ( Rh system) - หมโู่ ลหิต Kell ( Kell system)
- หมู่โลหิตเลวิส ( Lewis system) - หม่โู ลหิต Kidd ( Kidd system)
- หม่โู ลหติ Ii (Ii system) - หม่โู ลหติ Duffy ( Duffy system)
- หมู่โลหติ Mn ( Mn system)

ระบบหมเู่ ลือดท่สี าคัญและกอ่ ให้เกิดปัญหาทางการแพทยไ์ ดบ้ อ่ ย โดยเฉพาะใน
การให้เลือดคือหมู่ ABO และหมู่ Rh



1. พนั ธุกรรม คอื อะไร
2. จงบอกคาศัพท์และความหมายทเ่ี ก่ียวข้องกบั พันธกุ รรมมา

อย่างน้อย 10 คา
3. กฎของเมนเดล (Mendel’s Laws) มีอะไรบ้าง

พรอ้ มท้งั เขยี นรายละเอยี ดมาให้ครบถว้ น
4. โครโมโซมในร่างกายของมนษุ ย์มกี ชี่ นดิ อะไรบา้ ง
5. จงบอกโรคท่ีมีการถา่ ยทอดลักษณะทางพันธกุ รรมบนโครโมโซม
6. จงบอกการใชป้ ระโยชน์จากเทคโนโลยีชีวภาพมาอยา่ งนอ้ ย 5 ขอ้

7. จงบอกประโยชน์ของพันธุวิศวกรรมมาอย่างน้อย 5 – 7 ขอ้
8. จงแยก Gamete ต่อไปนี้

8.1 AABBCC
8.2 AaBb
8.3 TTSsRR
9. นาย ก. นาปลาคาร์ฟหางยาว (TT) ผสมกับปลาคาร์ฟหางสนั้ (tt)
จงหาอตั ราส่วนของ Phenotype และ Genotype ของลูกรนุ่ F2