ยาพรหมประสิทธิ์ (ยาท่านทับ)

ส ำนักงำนส่งเสริมกำรเรียนรู้จังหวัดสงขลำ ศูนย์ส่งเสริมกำรเรียนรู้อ ำเภอคลองหอยโข่ง ศูนย์กำรเรียนรู้ต ำบลทุ่งลำน ทีมงำนด ำเนินเรื่อง เล่าเรื่อง : พระอธิการชีพ รกฺขิตธมฺโม (แก้วนิล) เจ้าอาวาสวัดปรางแก้ว : นายมนัส พรหมจรรย์ เขียนเรื่อง : นางสาวกันติชา ด าอ าไพ ทีมสนับสนุน : นางสาวณัฐกฤตา จอมศรี : นางสาวอนุสรา ยาพระจันทร์ : นางสาวตากาญจน์มีนุ่น : นายมนตรี จันวดี : นางสุภาภรณ์ จันวดี ผู้สนับสนุนระดับสถำนศึกษำ ผู้บริหารสถานศึกษา : นางสาวยุพเรศ สุวรรณะ ทีมสนับสนุนระดับหน่วยงำน ผู้อำนวยการ สกร.จังหวัดสงขลา : นางเกษร ธานีรัตน์ รองผู้อำนวยการ สกร.จังหวัดสงขลา : นางสาวบุปผาชาติ เรืองกูล

"วรรณกรรมชุมชน" เป็นเรื่องราวมรดก ภูมิปัญญา ประเพณีและวัฒนธรรมที่สืบต่อกันมา เมื่อ กล่าวถึงอำเภอคลองหอยโข่ง เป็นพื้นที่มีความอุดม สมบูรณ์และมีความหลากหลายทางด้านวัฒนธรรม พื้นบ้าน มีประวัติศาสตร์ วิถีชีวิต ตำนาน เรื่องเล่า ความเชื่อ ความศรัทธาและภูมิปัญญา ที่มีคุณค่า สืบทอดเป็นมรดกจนถึงปัจจุบัน การทำวรรณกรรมชุมชนเพื่อการเรียนรู้ ของศูนย์ส่งเสริมการเรียนรู้อำเภอคลองหอยโข่ง เป็นการจัดเรียงข้อมูล ร้อยเรียงเรื่องราว เป็นสื่อ การเรียนรู้ให้กับเยาวชนคนรุ่นหลัง ให้รู้สึกรักและ หวงแหนมรดก ภูมิปัญญา และวัฒนธรรมพื้นบ้าน ที่ควรคู่แก่การอนุรักษ์ เผยแพร่ในชุมชนและผู้ที่สนใจ ได้ศึกษาเรียนรู้ ขอชื่นชมคณะครูและบุคลากรศูนย์ส่งเสริม การเรียนรู้อำเภอคลองหอยโข่ง รวมทั้งภาคีเครือข่าย

ภูมิปัญญา คณะกรรมการสถานศึกษา ผู้เรียน และ ที่สำคัญยิ่ง คือ ผู้ถ่ายทอดเรื่องราวอันทรงคุณค่า ที่รังสรรค์ ให้เป็นวรรณกรรมชุมชนเพื่อการเรียนรู้ ซึ่งถือเป็นซอฟต์พาวเวอร์ (Soft Power) ที่สวยงาม สำหรับเยาวชนและประชาชนทั่วไปได้ศึกษาเรียนรู้ “... ร้อยเรื่องราว ถักทอ ความรู้สึก ให้ร าลึก นึกถึง คนรุ่นหลัง วัฒนธรรม พื้นบ้าน สานสัมพันธ์ คนร่วมกัน ทุ่มแรงกาย ศรัทธาใจ มีต านาน เรื่องเล่า และความเชื่อ ไม่คลุมเครือ แลส าคัญ กับวิถี สกร. สืบสาน เรื่องราวนี้ ให้เป็นที่ ได้เรียนรู้ สืบต่อไป...” ยุพเรศ สุวรรณะ ครู คศ.2 รักษาการในตำแหน่ง ผู้อำนวยการศูนย์ส่งเสริมการเรียนรู้อำเภอคลองหอยโข่ง

ยาสมุนไพรพรหมประสิทธิ์ (ยาท่านทับ) คุณภาพ ทราบไว้ใช้แก้”พิษ” พรหมประสิทธิ์ฤทธีมีค่าหลาย ได้ช่วยคน พ้นยาก มามากมาย ทั้งหญิง - ชาย คลายทุกข์มีสุขพลัน เป็นยาดีมีค่า มานานนับ พ่อท่าน”ทับ” ผลิต คิดสร้างสรรค์ คุณภาพ ทราบดีมีส าคัญ ปัจจุบัน มีใช้มาหลายปี

เล่าขานต านานยา ยาสมุนไพรพรหมประสิทธิ์ (ยาท่านทับ) เป็นยา แก้ยาเจ้าตำรับยา ประมาณปี พ.ศ. 2493 พระครู รัตนธรรมจารี (ทับ อหึสโก) เป็นผู้คิดค้นสูตรตำหรับ ยาขึ้นเป็นครั้งแรก เล่ากันว่าในสมัยนั้น มีหมอยา อยู่ 2 ฝ่าย คือ ฝ่ายหนึ่งเป็นฝ่ายทำยาพิษ เพื่อทำลาย ล้างศัตรู และอีกฝ่ายหนึ่งเป็นฝ่ายทำยาแก้พิษ โดยอาจารย์ทับได้รับสูตรยาจากผู้รู้ฝ่ายทำยาแก้พิษ จึงได้นำสูตรยานี้มาทำยาแก้พิษให้กับคนที่ถูกยาพิษ

พระครูรัตนธรรมจารี (ทับ อหึสโก) ได้นำชาวบ้าน ขึ้นไป บนเขาวังชิง แล้วเกิดเหตุ หลวงพ่อรัศมีประทับ ทรงที่ นายปลื้ม ขณะขึ้นเขาวังชิง ให้ไปถอนยา สมุนไพรนานาชนิดมาเพิ่มเติม เอามาปรุงยาร่วมกับ ยาของพระครูรัตนธรรมจารี (ทับ อหึสโก) ส่งผลให้ยา นี้มีสมุนไพรมากชนิดรวมกัน และมีสรรพคุณเพิ่มขึ้น

สูตรยานี้มีตัวยาสำคัญที่หายากหลายชนิด ที่ได้ ทั้งจากสัตว์ เช่น เขี้ยวเสือ กระดูกช้าง กระดูกหมูป่า กรามช้าง นอแรด งาช้าง เขาควายขาว เขากวาง ฯลฯ และจากพืช เช่น กลอยจืด กระทกรก กะเพราขาว กะเพราแดง กำชำ แก่นตำเสา ขมิ้นอ้อย ขิงแห้ง ขี้พร้าไฟ คว่ำตายหงายเป็น ชะพลู ชะเอมเทศ ดอกบุญนาค ปรง ขมิ้นดำ ทองพันชั่ง รากหนามงับ (ไมยราบ) ผักเซี่ยนผี ใบหนาด และอื่นๆอีกมากมาย นำมาบดกับรางบด

จากนั้นใส่ในถังปิดฝาอย่างมิดชิด เมื่อถึงเวลา แจกจ่าย ท่านทับก็จะนำซองขาวแจกจ่ายไปตาม บ้านเรือน บ้านไหนมีฐานะดี ก็จะใส่เงินมาให้เยอะ บ้านไหนไม่ค่อยมีก็จะใส่เงินมาให้ตามกำลังที่มี หลังจากนั้นก็จะเอาซองมารวบรวมแล้วก็จัดยาให้ แต่ละซองตามขนาดเท่าๆ กัน เพื่อแจกจ่ายไว้ใช้ ในครัวเรือน เมื่อมีคนใช้แล้วได้ผลดี จึงเล่าต่อๆ กันว่า เป็นยาที่สามารถแก้พิษ แก้คุณไสยได้ จึงมีชื่อเสียงและ ใช้กันอย่างแพร่หลาย

ต่อมาพระครูสุตรัตนคุณ (ปิยพัธ มหปฺผโล) ได้สืบทอดวิชาปรุงยาสมุนไพรพรหมประสิทธิ์ เป็นรุ่น ที่ 2 ท่านได้อบรมเพิ่มเติม ด้านสมุนไพรหลายสาขา จนเป็นผู้มีความชำนาญการด้านเวชกรรมแพทย์แผน โบราณหลายๆ ด้าน และได้เพิ่มกลุ่มสมุนไพร แก้ลม ลงไปอีกส่วนหนึ่ง ส่งผลให้ขณะนี้มีสมุนไพรเป็น องค์ประกอบของยาสมุนไพรพรหมประสิทธิ์ จำนวน 228 ชนิด แต่ก็ยังมีส่วนผสมของตัวยาบางอย่างขาด หายไป เช่น เขี้ยวเสืองาช้าง เขากวาง เนื่องจากหาได้ยาก

หลังจากนั้นพระอธิการชีพ รกฺขิตธมฺโม (แก้วนิล) เจ้าอาวาสวัดปรางแก้ว ผู้สืบทอดตัวยารุ่นที่ 3 ได้พยายามสืบค้นหาข้อมูลการทำยาสมุนไพรพรหม ประสิทธิ์ ตำรับยา และองค์ประกอบของยา จนพบ คู่มือตำรับยาที่พระครูสุตรัตนคุณ (ปิยพัธ มหปฺผโล) เมื่อปี พ.ศ. 2560 จึงได้สืบทอดตำรับยานั้น มาจนถึง ปัจจุบัน และพยายามคิดค้นกระบวนการผลิตที่ ทันสมัยเป็นระบบ ให้มีความสะอาด ความปลอดภัย และมีบรรจุภัณฑ์ ที่สวยงามทันสมัย โดยอัตรา ส่วนผสมโดยมวลตามสูตรตำรับยาเดิมทุกประการ

“ยาสมุนไพรพรหมประสิทธิ์” (ยาท่านทับ) เป็นภูมิปัญญาที่สืบทอดกันมาจากอดีตสู่ปัจจุบัน ทำการผลิต ณ วัดปรางแก้ว ตำบลทุ่งลาน อำเภอคลองหอยโข่ง จังหวัดสงขลา

พระอธิการชีพ รกฺขิตธมฺโม (แก้วนิล) ได้ส่งเสริม ให้ชาวบ้านในชุมชนร่วมกันปลูกสมุนไพรนานาพรรณ ที่วัดปรางแก้ว หรือปลูกที่บ้านของชาวบ้านเอง เป็น ภาคีเครือข่ายที่ปลูกตามกำลังและความสนใจของแต่ ละครัวเรือน

ยาสมุนไพรพรหมประสิทธิ์ (ยาท่านทับ) เป็นยา แก้พิษทุกชนิด ในอดีตใครไม่พอใจใคร ก็จะมีการทำ ยาสั่ง หรือโดนคุณไสยวิทยาคม วิธีการแก้พิษให้ใช้ใบ พลับพลึง (ดอกขาว) ว่านหางช้าง มาตำให้ละเอียด ผสมกัน แล้วกรองเอาน้ำมาทาน หากทานแล้วอาเจียน ให้ทานต่อไปจนหายอาเจียน บางคนโดนสัตว์มีพิษต่อย ให้นำยาผสมกับน้ำ มะนาวทาตรงบริเวณที่โดนสัตว์มีพิษกัดต่อย ก็จะ ค่อยๆ หายอาการเจ็บปวดก็จะทุเลาลง

บางคนมีอาการเบื่อ มึนเมา เป็นลมพะอืดพะอม ขับพิษในร่างกาย ให้นำยาชงละลายกับน้ำอุ่นหรือใช้ อมแล้วค่อยๆ ดื่มน้ำตาม จะทำให้คนนั้นอาเจียน ออกมา แล้วอาการก็จะดีขึ้น บางคนมีอาการอาเจียน ให้นำยาละลายน้ำดินเหนียว หรือรังแมงหมาร่า(บดละเอียด) ละลายน้ำเป็นตัวกระษัยยา และในบางครั้งเมื่อสุนัขหรือวัว โดนยาเบื่อ ก็สามารถละลายยากับน้ำแล้วกรอกเข้าปากสุนัขหรือ วัวได้เลย จะทำให้แก้พิษยาเบื่อและดีขึ้น จนหาย เป็นปกติ

ปัจจุบัน มีการแปรรูปยา เป็นชา 3 เกสร พรหมประสิทธิ์ สำหรับบริโภคเป็นเครื่องดื่มชา ที่สะดวกขึ้น สามารถชงกับน้ำร้อน ดื่มเพื่อสุขภาพ โดยใช้ 3 เกสร คือ ดอกมะลิ ดอกทองอุไร และ ดอกลีลาวดีมีสรรพคุณบำรุงหัวใจ ลดความดัน และ ช่วยทำให้นอนหลับสบาย

ส านักงานส่งเสริมการเรียนรู้จังหวัดสงขลา ศูนย์ส่งเสริมการเรียนรู้อ าเภอคลองหอยโข่ง บรรณาธิการ นางสาวยุพเรศ สุวรรณะ ครู นางสาวอนุสรา ยาพระจันทร์ ครู นางสาวตากาญจน์ มีนุ่น บรรณารักษ์ ค าประพันธ์ นายสมทบ สุวรรณรัตน์ รูปเล่มและภาพประกอบ นางสาวยุพเรศ สุวรรณะ ครู นางสาวอนุสรา ยาพระจันทร์ ครู นางสาวตากาญจน์ มีนุ่น บรรณารักษ์ นางสาวกันติชา ดำอำไพ ครู กศน.ตำบล จัดพิมพ์ ศูนย์ส่งเสริมการเรียนรู้อำเภอคลองหอยโข่ง สำนักงานส่งเสริมการเรียนรู้จังหวัดสงขลา พ.ศ. 2567