ภาษาสะกอม

ÀÒÉÒÊСÍÁ À Ò É Ò Ê Ð ¡ Í Á ÀÒÉÒÊСÍÁ Ãó¡ÃÃÁªØÁª¹à¾×èÍ¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙé¨Ñ§ËÇѴʧ¢ÅÒ ÈÙ¹Âì¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙéµÓºÅÊСÍÁ ÈÙ¹ÂìÊè§àÊÃÔÁ¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙéÍÓàÀͨйРÇ

ÀÒÉÒÊСÍÁ À Ò É Ò Ê Ð ¡ Í Á สำนักงานส(งเสริมการเรียนรู0จังหวัดสงขลา ศูนย9ส(งเสริมการเรียนรู0อำเภอจะนะ ศูนย9การเรียนรู0ตำบลสะกอม ผู0ให0ข0อมูล/บุคคลอ0างอิง: นายมามุ โต)ะหยม : นายเจ)ะหวัง อนันทบริพงษ9 ผู0สำรวจข0อมูล/ผู0เขียนเรื่องราว : นายมู;หำหมัด บินล;าเต)ะ ทีมงานสนับสนุนระดับสถานศึกษา ผู@บริหารสถานศึกษา : นายวิเชียร โชติช;วง ทีมงานสนับสนุนระดับหน(วยงาน ผู#อำนวยการ สำนักงาน.สกร.จังหวัดสงขลา : นางเกษร ธานีรัตน< รองผู#อำนวยการ สำนักงาน.สกร.จังหวัดสงขลา : นางสาวบุบฝาชาติเรืองกูล

ÀÒÉÒÊСÍÁ À Ò É Ò Ê Ð ¡ Í Á

ÀÒÉÒÊСÍÁ À Ò É Ò Ê Ð ¡ Í Á

ÀÒÉÒÊСÍÁ À Ò É Ò Ê Ð ¡ Í Á วิเชียร โชติช+วง ผู/อำนวยการ สกร.อำเภอจะนะ เมืองจะนะมีประวัติศาสตร3ความเป5นมาที่ยาวนาน ตั้งแต;สมัยกรุงธนบุรี มีการตั้งเมืองและยBายที่ตั้งเมือง หลายครั้ง ตามหลักฐานที่คBนพบปรากฏมาจนถึงปIจจุบัน เป5นเมืองที่สำคัญทางประวัติศาสตร3 มีความหลากหลาย ทางวัฒนธรรม มีภูมิปIญญา แหล;งเรียนรูB วิถีชีวิต ตลอดจนเรื่องเล;าที่ทรงคุณค;ามากมายใหBเยาวชนรุ;นหลัง ไดBเรียนรูBประวัติศาสตร3ของชุมชนเมืองจะนะ ศูนย3ส;งเสริมการเรียนรูBอำเภอจะนะ ไดBตระหนัก และเห็นคุณค;าความเป5นมาของชุมชนเมืองจะนะ คณะครู และบุคลากร สกร.อำเภอจะนะ ไดBดำเนินการสืบโยด สาวย;าน สืบคBน สัมภาษณ3ผูBรูB รวบรวมเป5นองค3ความรูB ที่ทรงคุณค;าควรแก;การศึกษาไดBเล;าขานเป5นตำนานจะนะ เมืองประวัติศาสตร3ชายแดนใตBเกิดเป5นวรรณกรรมชุมชน ใหBประชาชนไดBศึกษาความเป5นมาของชุมชน ที่เป5นถิ่นเกิดหรืออยู;อาศัยและขยายต;อ เพิ่มเติมเรื่องราวอื่น ๆ ที่สามารถ นำมารBอยเรียงเป5นวรรณกรรมชุมชน ที่สามารถเรียนรูBไดBทุกที่ ทุกเวลา ตลอดชีวิต

1 ÀÒÉÒÊСÍÁ À Ò É Ò Ê Ð ¡ Í Á ภาษาไทยถิ่นใต0 “สะกอม” อันภาษาที่ใช.ในไทยนี้ หลายหลากที่ก็มีใช.หลายภาษา กลาง อีสาน เหนือใต.ย.ายแยกมา เรียกว?าภาษาถิ่นดินแดนไทย เอกลักษณDแต?ละถิ่นทักษิณนี้ แต?ละที่เขตคามตามยุคสมัย ท.องถิ่นหนึ่งซึ่งภาษาละมุนละไม ว?าใครได.ฟLงจำฝLงตรึง ถิ่นสะกอม ตรงปากบางทางสงขลา ตรงเขตแดนเทพาพาคิดถึง เอกลักษณDทางภาษายังตราตรึง สำเนียงซึ่งกังวานหวานจับใจ เปSนสำเนียงคนใต.ที่ย.ายถิ่น มาปLกหลักทำกินอยู?อาศัย

2 ÀÒÉÒÊСÍÁ À Ò É Ò Ê Ð ¡ Í Á วาจาดังกังวานมานานนัย ตั้งที่อยู?อาศัยใกล.ทะเล เสียงลมซู?คลื่นซัดซ?าภาษาก.อง เปล?งเสียงต.องแข?งคลื่นลมนานถมเถ ถ.าฟLงสำเนียงแข?งเสียงลมทะเล บางคนบอกสำเนียงเส. แบบสะกอม เอกลักษณDของภาษามาหนหลัง มีนายหนังได.ประดิษฐDคิดถนอม ตัดรูปหนังบังสะหม.อชาวสะกอม สำเนียงพร.อมเสียงสะหม.อหัวร?อครืน ฟLงไหลลื่นระรื่นหูดูภาษา เพิ่มคำหน.า ย.ายคำหลัง เช?น “เฉียงฟZน” กลับมาเปSน “ฟZนเฉียง” เสียงยานยาน เชิญทุกท?านได.มาฟLง เที่ยว กิน ถิ่นสะกอม

3 ÀÒÉÒÊСÍÁ À Ò É Ò Ê Ð ¡ Í Á ชาวสะกอมเปSนชนกลุ?มหนึ่งที่อพยพมาจาก อำเภอหนองจิก จังหวัดปLตตานี เพื่อหนีอหิวาตกโรค มาตั้งถิ่นฐานใหม?ที่บางพังกา ตำบลสะกอม อำเภอ เทพา จังหวัดสงขลา ต?อมาเกิดภาวะฝนแล.งจนพรุ กระจูดแห.ง ผู.นำจึงได.ออกสำรวจสถานที่มาเรื่อย ๆ จนพบคลองที่ไหลมาจากอำเภอนาทวีออกสู?อ?าวไทย ที่บ.านปากบางสะกอม ซึ่งเหมาะสำหรับตั้งถิ่นฐานและ ทำมาหากิน โดยเฉพาะการทำประมง จากนั้นจึงได. ชักชวนชาวบ.านตั้งบ.านเรือนอยู?ที่บริเวณดังกล?าว

4 ÀÒÉÒÊСÍÁ À Ò É Ò Ê Ð ¡ Í Á ซึ่งเดิมเรียกกันว?าบ.าน " สะฆอร3 " เปSนภาษา มลายูถิ่น หมายถึง ต.นไม.ชนิดหนึ่งใบเล็ก ๆ ผลสีแดง ดอกจะมีกลิ่นหอมไปทั่วทั้งหมู?บ.าน ซึ่งเปSนต.นไม.ที่พบ ในตำบล และได.เพี้ยนเสียงเปSน “สะกอม”จนปLจจุบัน และอีกกระแสสันนิษฐานว?า บ.านสะกอมมีประวัติ ความเปSนมาไม?ต่ำกว?า 200 ปc โดยในสมัยที่กรุงศรี อยุธยาแตก เมื่อปcพ.ศ. 2310 ชาวบ.านที่นับถือ ศาสนาอิสลามส?วนหนึ่งได.อพยพจากกรุงศรีอยุธยาหนี พม?ามาตั้งถิ่นฐานที่บ.านสะกอม และอีกส?วนหนึ่งไปตั้ง ถิ่นฐานที่อำเภอตากใบ จังหวัดนราธิวาส ชาวบ.านทั้ง สองพื้นที่นี้มีภาษาที่ใช.คล.ายคลึงกันมาก

5 ÀÒÉÒÊСÍÁ À Ò É Ò Ê Ð ¡ Í Á สำหรับกลุ?มชาวจีนเข.ามาทีหลังในลักษณะ พ?อค.าสำเภาล?องเรือผ?านบ.านสะกอม เห็นทำเล ที่ปากน้ำสะกอมเหมาะสำหรับการติดต?อค.าขาย จึงได. เข.ามาตั้งถิ่นฐานกลางหมู?บ.าน ซึ่งเรียกกันว?าบ.านจีน มาจนถึงปLจจุบัน กล?าวกันว?าคนจีนที่เข.าอาศัยที่ บ.านสะกอม เปSนคนจีนกลุ?มเดียวกันกับคนจีนที่ตั้งถิ่น ฐานที่ถนนนครนอกและนครใน อำเภอเมือง จังหวัด สงขลา หลักฐานที่พอจะสนับสนุนข.อสันนิษฐานนี้ได. คือศาลเจ.าปุนเถ.ากgง ที่บ.านจีน (ชาวจีนเรียก“แปะกgง” ส?วนชาวมุสลิมและชาวพุทธจะเรียก “โรงพระจีน”) ซึ่งมีลักษณะ เช?นเดียวกับศาลเจ.าปุนเถ.ากgงที่หลักเมือง สงขลา จังหวัดสงขลา

6 ÀÒÉÒÊСÍÁ À Ò É Ò Ê Ð ¡ Í Á นอกจากนี้ ชาวบ.านจีนที่ตำบลสะกอมกับ ช า ว จี น ที่ถนนนครนอกและถนนนครใน มีความสัมพันธDและไปมาหาสู?กันอยู?เสมอ อาชีพหลัก ของชาวสะกอมในสมัยนั้น กลุ?มชาวไทยมุสลิมมักจะ ทำการประมงชายฝLkง ส?วนกลุ?มชาวจีนค.าขายทางทะเล

7 ÀÒÉÒÊСÍÁ À Ò É Ò Ê Ð ¡ Í Á ชาวไทยพุทธและชาวไทยเชื้อสายจีนที่อาศัยใน ตำบลสะกอม อำเภอจะนะ และตำบลสะกอม อำเภอ เทพา จังหวัดสงขลา โดยใช.ภาษาที่เปSนเอกลักษณD แตกต?างไปจากภาษาไทยถิ่นใต.และภาษามลายู ปLตตานีเพราะมีคำศัพทDเฉพาะถิ่นของตนเองและด.วย ความที่อาณาเขตของภาษาอยู?บริเวณรอยต?อทาง วัฒนธรรมของไทยถิ่นใต.และมลายูปLตตานีจนทำให. เกิดความผสมผสานทางภาษา ภาษาถิ่นสะกอมถูกใช. เปSนสำเนียงพูดของ อ.ายสะหม.อ

8 ÀÒÉÒÊСÍÁ À Ò É Ò Ê Ð ¡ Í Á “อBายสะหมBอ” ตัวละครหนึ่งในหนังตะลุงบาง คณะ มีรูปพรรณเตี้ย สวมหมวกแขก นุ?งโสร?ง คางย.อย คอเปSนหนอก หลังโก?ง และลงพุง ซึ่งสร.างจาก จินตนาการ โดยระบุว?านำมาจากบุคคลจริงและได.รับ การอนุญาตจากเจ.าตัวแล.วชื่อ "สะหม.อ" หรือ สะเมาะ บุตรชายของโตpะยีโซะ เปSนชาวบ.านสะกอม อำเภอ จะนะ จังหวัดสงขลา พูดจาพาทีด.วยภาษาถิ่น ซึ่งเกิดขึ้นจากเสียงเล?าลือว?าเขาเปSนคนสนุกสนาน แต?ดุ และเปSนนักเลงเต็มตัวด.วยเหตุนี้ภาษาถิ่นสะกอม จึงเปSนที่รู.จักในชื่อ ภาษาสะหม.อ ตามชื่อตัวหนัง ในปLจจุบันภาษาถิ่นสะกอมยังถูกใช.โดยประชาชน ในพื้นที่ ทั้งในการประชุมหรือในการจัดรายการวิทยุ ท.องถิ่น แต?ปLญหาที่เกิดจากเหตุปLจจัยต?าง ๆ ทำให. ภาษาถิ่นสะกอมประสบปLญหาการเปลี่ยนแปลงด.าน คำศัพทD เพราะได.รับอิทธิพลจากภาษาอื่น และคำศัพทD สะกอมหลายคำเริ่มถูกแทนที่ด.วยคำจากภาษาไทย มาตรฐาน

9 ÀÒÉÒÊСÍÁ À Ò É Ò Ê Ð ¡ Í Á ภาษาถิ่นสะกอมได.รับการขึ้นทะเบียนเปSน มรดกทางวัฒนธรรมของชาติ พ.ศ. 2556 ภาษา สะกอมประกอบด.วยเสียงพยัญชนะเดี่ยวจำนวน 23 หน?วยเสียง เสียงที่ต?างจากภาษาไทยมาตรฐาน คือ เสียง ฆ (เสียงกักก.อง เพดานอ?อน) และ ญ (เสียง นาสิก เพดานแข็ง) เสียงพยัญชนะทุกเสียงทำหน.าที่ เปSนพยัญชนะต.นได.ทุกเสียง และมีเสียงที่ทำหน.าที่เปSน พยัญชนะท.ายได.เพียง 9 หน?วยเสียงเหมือนกับ ภาษาไทยมาตรฐาน ระบบเสียงสระประกอบด.วยสระ เดี่ยว (18 หน?วยเสียง) สระประสม (3 หน?วยเสียง) และระบบเสียงวรรณยุกตDจำนวน 5 หน?วยเสียง ระบบ คำและการเรียงคำ À É Ê ¡ Á Ò Ò Ð Í

10 ÀÒÉÒÊСÍÁ À Ò É Ò Ê Ð ¡ Í Á ซึ่งโดยรวมภาษาสะกอมเหมือนกับภาษาไทย ถิ่นใต.ทั่วไป แต?มีลักษณะเฉพาะบางประการในแง? จำนวนพยางคDของคำ ซึ่งมักไม?นิยมตัดเสียงของคำให. เหลือพยางคDเดียวเหมือนภาษาไทยถิ่นใต.ทั่วไป แต? มักจะใช.เปSนคำสองพยางคD เช?น กะพร็ก = กะลา กะชะ = ตะกร.า กะพร.าว = มะพร.าว จูหวัก = จวัก ผะญิ้ง = ผู.หญิง ผะช.าย = ผู.ชาย บางคำมีการเรียงลำดับของคำ บางส?วนก็จะ สลับกับภาษาไทยถิ่นใต.ทั่วไป เช?น เข.าน้ำ = น้ำเข.า

11 ÀÒÉÒÊСÍÁ À Ò É Ò Ê Ð ¡ Í Á นอกจากนี้ ภาษาสะกอมยังใช.ศัพทDเฉพาะถิ่นที่ เอกลักษณDต?างจากภาษาละแวกใกล.เคียงอื่น เช?น จะล็อก = ล.อเลียน ผ.าปล?อย = ผ.าขาวม.า กะไดทำ = เคยทำ ถะแหลง (พูด) จากับ = สนทนา เปSนต.น

12 ÀÒÉÒÊСÍÁ À Ò É Ò Ê Ð ¡ Í Á ลักษณะของภาษา ภาษาไทยถิ่นสะกอม มีสำเนียงเปSนเอกลักษณD แม.จะพูดกันในพื้นที่บางส?วนของอำเภอจะนะ และอำเภอเทพา ซึ่งอยู?ในเขตพื้นที่ของจังหวัดสงขลา แต?กลับมีความแตกต?างจากภาษาถิ่นสงขลา และด.วย อาณาเขตของภาษาอยู?ในบริเวณพื้นที่ช?วงรอยต?อ ระหว?างจังหวัดสงขลากับจังหวัดปLตตานี ส?งผลให. ภาษาไทยถิ่นสะกอมมีความผสมผสานกับภาษาถิ่น อื่น ๆ ซึ่งมีความโดดเด?นทั้งในด.านสำเนียงและคำศัพทD สำเนียงสะกอมนั้น มีความผสมผสานกับภาษาถิ่น ละแวกใกล.เคียง ดังการศึกษาภาษาสะกอมของ “เฉลิม มากนวล” ที่ว?า "นอกจากภาษาสะกอมมี สำเนียงกึ่งภาษาตากใบกับภาษาสงขลาแล.ว ยังเปSน ภาษาที่ผสมผสานระหว?างภาษาไทยถิ่นใต.กับภาษา มลายูถิ่น"

13 ÀÒÉÒÊСÍÁ À Ò É Ò Ê Ð ¡ Í Á เนื่องจากภาษาสะกอมเปSนภาษาที่อยู?ระหว?าง รอยต?อของภาษาไทยถิ่นใต.กับภาษามลายูปLตตานี ทำให.ชุมชนชาวสะกอมได.รับอิทธิพลดังกล?าวนี้มา ผสมผสานเข.าด.วยกัน จนเปSนภาษาที่เปSนเอกลักษณD ของตนเอง โดยเฉพาะคำศัพทDและสำเนียงการพูด โดยผู.พูดภาษาถิ่นสะกอมจะใช.เสียงดัง เนื่องจากต.อง พูดสู.เสียงทะเล ไม?สุภาพนุ?มนวล และพูดอย?าง ตรงไปตรงมา แต?มีลักษณะอันเปSนเอกลักษณDคือ คำที่ มีสองพยางคD จะไม?นิยมตัดคำเหมือนภาษาไทยถิ่นใต. ทั่วไป มีการเติมเสียงพยางคDหน.า และยังมีการเรียงคำ สับที่เปSนภาษาถิ่นใต.ทั่วไป เด็ก เยาวชน และ ประชาชนในพื้นที่ตำบลสะกอม ยังคงใช.ภาษาสะกอม ในชีวิตประจำวัน ซึ่งเปSนเอกลักษณDเฉพาะพื้นที่ ที่มี การสืบทอดกันมายาวนานจนถึงปLจจุบัน

14 ÀÒÉÒÊСÍÁ À Ò É Ò Ê Ð ¡ Í Á

15 ÀÒÉÒÊСÍÁ À Ò É Ò Ê Ð ¡ Í Á ตัวอย;างคำศัพท3ภาษาสะกอม สะกอม ไทยถิ่นใต1 คำแปล กะดานละฆั้น ดานเฉียง เขียง สะกะเดียว สักเดียว สักครู; กุโบ เปลว ปNาช@า/สุสาน กะรูดุ@ม รุม สุมหัว จะระโผง หัวรุ;ง รุ;งสาง จะล็อก หยอก หยอก, ล@อเลียน บะจี๋น ดีปลี, ลูกเผ็ด พริก บาระ กินเหนียว แต;งงาน ตะหลำ ท@าด ถาด กะท@อกขี้นั่ง พลาดลงนั่ง ทรุดลงนั่ง ติหมา หมา ถังน้ำ ปาแรแหยด แบUน แบน สะลอหว็อด วุ;นวาย ชุลมุน, วุ;นวาย

16 ÀÒÉÒÊСÍÁ À Ò É Ò Ê Ð ¡ Í Á ตัวอย;างประโยคภาษาสะกอม ประโยค : เด็กนำผลฝรั่งไปนั่งทานที่สะพาน ภาษาสะกอม : แด็ก-พา-ยาหมู-ไปนั่งกิน-เท?ตะพ.าน ประโยค : ยายขยันเอาพริกใส?ถาดไปตากแดด ภาษาสะกอม : เมาะ-ราเยน-เอา-บะจี๋น-ใส?- ตะหลำไป-ตากแดด ประโยค : พ?อปลูกต.นตะไคร.ในปwามะพร.าว ภาษาสะกอม : เจpะ-โปรก-จะไค.-ใน-ปwา-กะพร.าว

17 ÀÒÉÒÊСÍÁ À Ò É Ò Ê Ð ¡ Í Á ประโยค : เอาพริกใส?ถาดให.แม?หน?อยสิ ภาษาถิ่นสะกอม : เอา-บะจี๋น-ใส?-ตะหลำ-ให.-แมะ-ที ประโยค : คนที่ถูกรถชนเมื่อวานนี้ คงบาดเจ็บหนัก ภาษาถิ่นสะกอม : คน-เท?-โถก-รถ-ชุน-เหลก-วา- ทำท?า-ตะโระ

18 ÀÒÉÒÊСÍÁ À Ò É Ò Ê Ð ¡ Í Á สำนักงานส(งเสริมการเรียนรู0จังหวัดสงขลา ศูนย9ส(งเสริมการเรียนรู0อำเภอจะนะ บรรณาธิการ นายมู;หำหมัด บินล;าเต)ะ ครู นายขเจน เทพยา ครู อาสาฯ ศรช. คำประพันธ9 นายวิเชียร โชติช;วง ผู@อำนวยการ สกร.อำเภอจะนะ นายมู;หำหมัด บินล;าเต)ะ ครู นายสำราญ เฟ[\องฟ]า ครูอาสาสมัคร รูปเล(มและภาพประกอบ นายอิสมะแอน ถวดีกุล ครู ว;าที่ ร.ต.ฤทธา ภารา ครู จัดพิมพ9 ศูนย9ส;งเสริมการเรียนรู@อำเภอจะนะ สำนักงานส;งเสริมการเรียนรู@จังหวัดสงขลา พ.ศ. 2567

19 ÀÒÉÒÊСÍÁ À Ò É Ò Ê Ð ¡ Í Á àÃ×èͧÃÒÇ µÓ¹Ò¹ ¤ÇäèÒàÅèÒ¢Ò¹ ¼èҹ˹ѧÊ×Í Êӹѡ§Ò¹Êè§àÊÃÔÁ¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙé¨Ñ§ËÇѴʧ¢ÅÒ ¡ÃÁÊè§àÊÃÔÁ¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙé ¡ÃзÃǧÈÖ¡ÉÒ¸Ô¡ÒÃ