สํานักงานสงเสริมการเรียนรูจังหวัดสงขลา ศูนยสงเสริมการเรียนรูอําเภอควนเนียง ศูนยการเรียนรูตําบลบางเหรียง ทีมงานดําเนินเรื่อง ผูใหขอมูล/บุคคลอางอิง : นางดวง เพ็งแก้ว : นายสมพงษ์ เพ็งแก้ว : นางสุนิสา เพ็งแก้ว ผูสํารวจขอมูล/ผูเขียนเรื่องราว : นางนงนุช สิธิราม : นางสาวศิริวรรณ กลับคง : นางหรรษธร วรรณโชติ ทีมสนับสนุนระดับสถานศึกษา ผูบริหารสถานศึกษา : นายนุกูลกิจ เดชดำนิล ทีมสนับสนุนระดับหนวยงาน ผูอํานวยการสํานักงาน สกร.จังหวัดสงขลา : นางเกษร ธานีรัตน์ รอง ผูอํานวยการ สกร.จังหวัดสงขลา : นางสาวบุปผาชาติ เรืองกูล
มาเลาขาน ตํานาน ขนมซั้ง อรอยจังเหลืองใส ใสน้ําหวาน โรยน้ําแข็ง ราดกะทิ จิ้มออยตาล คือตํานาน ของดี ที่ควนเนียง ชื่อแมดวง ขนมซั้ง ผูคร่ําหวอด ยกใหยอด ของดี ที่บางเหรียง ภูมิปญญา อาชีพ คนควนเนียง คงชื่อเสียง 100 ป มีมานาน 1
ขนมพื้นบานปกษใต ที่มีรูปทรงสามเหลี่ยมสีเหลืองใส คลายขาวตมสามเหลี่ยม จะกินเปลาๆ ก็ อรอยนุมลิ้น หรือ จะเพิ่มความหวานจิ้มน้ําตาลออย ก็อรอยไปอีกแบบ หรือจะ ใหถึงใจตองนําใสในน้ําเชื่อม เติมน้ําแข็งลงไป เพื่อเพิ่ม รสชาติความอรอย 2
“ขนมซั้ง” แม่ดวง บ้านคลองคล้า ตําบลบางเหรียง อําเภอควนเนียง จังหวัดสงขลา มรดกทางภูมิปัญญาของท้องถิ่น ตํานานถนอมอาหารของคนพื้นที่ ที่มีการสืบสานกันมาจากรุ่นสู่ รุ่น มามากกว่า 100 ปีจนปัจจุบัน เป็นที่รู้จักและรับประทานกัน อย่างกว้างขวาง จากการรวบรวมข้อมูลจากผู้อาวุโสในท้องถิ่นที่มีอาชีพทำ ขนมซั้ง ผู้เกี่ยวข้องในอาชีพ และผู้นำชุมชน พบว่าในสมัยก่อนพื้นที่ ตำบลบางเหรียง อำเภอควนเนียง จังหวัดสงขลา มีป่าไม้ไผ่ (ไผ่ป่าหรือไผ่บ้าน) ซึ่งมีใบขนาดใหญ่ เป็นจำนวนมาก และใน ละแวกบ้านจะมีต้นเตยเป็นแนวรั้ว ชาวบ้านประกอบอาชีพทำนา ปลูกข้าวจ้าว ปลูกข้าวเหนียว ซึ่งทั้งหมดไม่ว่าจะเป็น 3
ใบไผ่ เชือกเตย และข้าวเหนียว เป็นวัตถุดิบหลักที่มีอยู่ในท้องถิ่น ประกอบกับภูมิปัญญาการทำน้ำด่างแบบโบราณ ที่สามารถทำได้ ด้วยตนเอง โดยเอาไม้ทางมะพร้าว เปลือกผลไม้มาเผาจนเป็นขี้เถ้า และนำไปแช่ในน้ำสะอาดจนน้ำใสกลายเป็นน้ำด่าง ทำการกรอง แยกตะกอน นำข้าวข้าวเหนียวมาล้างให้สะอาด และนำน้ำด่างม คลุกเค้าให้เข้ากัน ซึ่งเป็นรูปแบบในการทำขนมซั้งที่เป็นเอกลักษณ์ ของท้องถิ่นที่ทำกันมาแต่โบราณ 4
5 ขนมซั้ง เป็นขนมที่เมื่อทำแล้วสามารถเก็บไว้รับประทาน ได้นานหลายวัน และส่วนหนึ่งจากการทำในครัวเรือน ก็จะนำไป หาบขายที่อำเภอหาดใหญ่ ควบคู่กับการขายพืชผักสวนครัวที่มี อยู่ในท้องถิ่น โดยเดินทางไปกลับด้วยรถไฟเป็นหลัก จึงทำให้ ขนมซั้งบางเหรียง เป็นที่รู้จักของคนหาดใหญ่ โดยแม่ค้าก็จะหาบ เร่ไปขายในละแวกแถวสถานีรถไฟ ตลาดกิมหยง และย่านการค้า หน้าโรงแรมที่พักบนถนนนิพัทธ์อุทิศ 1,2 และ 3
6 ขนมซั้ง บางเหรียงซึ่งเป็นที่รู้จักและชื่นชอบในรสชาติของ คนหาดใหญ่ และนักท่องเที่ยวต่างชาติ ชาวมาเลเซีย สิงคโปร์ และนักท่องเที่ยวมักซื้อเป็นของฝากกลับประเทศ และด้วย รดชาดขนมซั้งเป็นที่ถูกอกถูกใจ และเก็บไว้ได้นาน ปัจจุบันขนม ซั้งบางเหรียง ได้ถูกส่งไปขายเป็นประจำทุกวันในพื้นที่ใกล้เคียง อาทิเช่น อำเภอบางกล่ำ อำเภอหาดใหญ่ อำเภอรัตภูมิ อำเภอสิงหนคร อำเภอเมืองสงขลา อำเภอคลองหอยโข่ง และนอกพื้นที่ ได้แก่ จังหวัดพัทลุง จังหวัดตรัง จังหวัด สุราษฏร์ธานี จังหวัดระนอง กรุงเทพมหานคร ฯลฯ
7 และส่งไปจำหน่ายยังต่างประเทศ โดยเฉเพาะในห้วงเทศกาล มงคล ที่ชาวบ้านเรียกกันว่า “จีนกินซั้ง”มียอดการสั่งซื้อจาก ประเทศมาเลเซีย และประเทศสิงคโปร์ เป็นจำนวนมาก สำหรับช่องการจำหน่ายในปัจจุบันมีหลากหลายรูป เช่น การขายส่งให้กับแม่ค้า และการสั่งซื้อผ่านช่องทางออนไลน์จาก แหล่งผลิต
8 “ขนมซั้ง” ในบางพื้นที่เรียกว่า “ขนมจั้ง” ซึ่งแต่ละพื้นที่ อาจจะเรียกแตกต่างกันไป นอกจากนั้นบางคนอาจเรียกว่า ขนม จ้าง ขนมกีจ่าง ภายใต้ของเอกลักษณ์ รูปทรงสามเหลี่ยมสีเหลือง ใส คล้ายข้าวต้มสามเหลี่ยม โดยเสน่ห์และลักษณะที่ดีของขนมซั้ง คือต้องใสเหมือนแก้ว ไม่มีรสขม และเหนียวนุ่ม
9 สูตร ขนมซั้ง วัตถุดิบ 1. ข้าวเหนียว 2. น้ำด่าง 3. ใบไผ่ 4. เชือกเตย
10 ชาวบ้านนิยมทำน้ำด่างเอง โดยใช้วัตถุดิบที่มีอยู่ในครัวเรือน และชุมชน 1. นำทางมะพร้าวหรือเปลือกผลไม้ไปเผาจนเป็นขี้เถ้า 2. นำขี้เถ้ามาแช่น้ำ จนเป็นน้ำใส และตักเฉพาะน้ำใส ซึ่งมี คุณสมบัติกลายเป็นน้ำด่างเก็บไว้ 3. นำน้ำด่างมาล้างข้าวเหนียว และพักให้สะเด็ดน้ำ ข้าวเหนียวที่ผ่านการล้างน้ำด่างจะมีสีโทนเหลือง 4. ล้างใบไผ่ให้สะอาด ตัดหัวท้ายออกเล็กน้อย ใช้ใบไผ่ 2 ใบ เอาด้านเขียวอ่อนประกบกัน โดยเอาหัวท้ายสับกัน พับริมข้างหนึ่ง เป็นรูปกรวยตักข้าวเหนียว 2 ช้อนชา ลงกลางใบไม้ไผ่ ใช้สองมือโอบ จีบหัวท้ายพับมุมหมุนพริ้วไปเป็นมุมสามเหลี่ยม แล้วมัดด้วยเชือก เตยให้แน่นๆ เมื่อได้ขนมซั้ง พวงใหญ่
11 5. นำไปต้มในปี๊บเติมน้ำพอท่วม ประมาณ 4ชั่วโมง การต้มนานจะช่วยให้ขนมเหนียวดี หลังต้มเสร็จทิ้งไว้ให้เย็น และนำมารับประทานได้ทันที วิธีการกินขนมซั้ง ขนมซั้ง ขนมยามเช้ายอดนิยมของเหล่าอากง อาม่า ที่ชอบ ซื้อหามากินร่วมกับโกปี๊ (กาแฟโบราณที่มีน้ำสีดำเข้มและ มีรสขม) ซึ่งถือเป็นขนมในตระกูลข้าวเหนียวนุ่มแบบไม่มีไส้
12 สืบสานตำนานความอร่อย นับวันยิ่งหากินยากมาก เพราะด้วย ขาดคนทำ เป็นขนมไม่มีไส้ ห่อด้วยใบไผ่ เนื้อของขนมซั้ง จะมีสีเหลืองใส กินคู่กับน้ำตาลทรายแดง ในสมัยก่อนคนที่มี ลูกหลานมากๆ การทำขนมซั้งกินกันเป็นเรื่องที่ดี เพราะทำง่าย ลงทุนต่ำ จนแทบไม่ต้องซื้ออะไรเลย ความพิเศษของขนมซั้งอยู่ตรงที่รสสัมผัสเหนียวนุ่ม มีกลิ่นหอมของใบไผ่ ส่วนตัวขนมซั้ง เองจะมีรสชาติจืดๆ คล้าย ข้าวต้มวุ้น โดยจะนำไปดัดแปลงใส่น้ำแข็ง น้ำเชื่อม แบบข้าวต้ม น้ำวุ้นเลยก็ได้
13 วิธีการกินส่วนมาก มักจะเอามาจิ้มกับน้ำตาลทรายแดง น้ำตาล โตนด น้ำตาลอ้อย หรือราดด้วยน้ำเชื่อม น้ำกะทิ หรือจะใส่ผสม รวมกับลอดช่อง เฉาก๊วย ก็อร่อยไปอีกแบบ
14 สํานักงานสงเสริมการเรียนรูจังหวัดสงขลา ศูนยสงเสริมการเรียนรูอําเภอควนเนียง บรรณาธิการ นางนงนุช สิธิราม ครูชำนาญการ คําประพันธ/ออกแบบตรวจทานเนื้อหา นางนงนุช สิธิราม ครูชำนาญการ นางสาวศิริวรรณ กลับคง บรรณารักษ์ รูปเลมและภาพประกอบ นางนงนุช สิธิราม ครูชำนาญการ นางสาวสุกัลยา ซิวอินเห้ง นักวิชาการศึกษา นางสาวศิริวรรณ กลับคง บรรณารักษ์ จัดพิมพ ศูนย์ส่งเสริมการเรียนรู้อำเภอควนเนียง สำนักงานส่งเสริมการเรียนรู้จังหวัดสงขลา พ.ศ.2567