1.2.3 KAEDAH MEMBAIKI TANAH

1.2.3 KAEDAH MEMPERBAIKI TANAH

Tanah di Malaysia tergolong dalam kumpulan tanah bermasalah seperti tanah asid sulfat, tanah
gambut, tanah bekas lombong, tanah BRIS dan tanah liat. Amalan-amalan membaiki tanah yang
bermasalah ini dapat dilihat pada Rajah 1.22.

Pembajaan

Pengapuran Pemugaran

KAEDAH
MEMPERBAIKI

TANAH

Pengairan Penyaliran

Rajah 1.22 Kaedah membaiki tanah

PEMUGARAN

Pemugaran ialah proses memecah, melonggar dan menggemburkan keadaan tanah yang padat untuk
tujuan penanaman. Terdapat dua jenis pemugaran iaitu pemugaran primer dan pemugaran sekunder.
Jenis pemugaran dan jentera yang biasa digunakan dapat dilihat pada Rajah 1.23.

PEMUGARAN

Primer Sekunder
Bajak Piring Bajak Putar
Bajak Pahat Bajak Sikat
Bajak Sepak Bajak Pembatas
Bajak Sisir

Rajah 1.23 Proses pemugaran tanah
46

Pemugaran Primer
Pemugaran Primer merupakan aktiviti membajak tanah pada peringkat awal yang membolehkan
lapisan tanah keras dipotong dan dibalikkan, dipecah dan dilonggarkan dengan menggunakan sama
ada bajak piring, bajak sepak atau bajak pahat. Antara tujuan pemugaran primer adalah:
1. Memotong dan membalikkan tanah
2. Memecah dan melonggarkan lapisan tanah keras
3. Menyediakan permukaan tanah yang sesuai untuk dikerjakan oleh alat pemugaran sekunder
Alat pemugaran primer digunakan untuk melakukan kerja yang berat iaitu dengan memugarkan
lapisan tanah pada paras yang lebih dalam dan menghasilkan permukaan tanah yang kasar.

Alat pemugaran primer adalah:

Bajak piring

Memotong, mengangkat, memecah dan
membalikkan tanah. Sesuai untuk tanah
yang melekit dan keras.

Bajak pahat

Memecah dan melonggarkan lapisan
tanah keras.

Bajak sepak

Memotong, mengangkat dan
membalikkan tanah.

47

Pemugaran Sekunder
Pemugaran Sekunder ialah proses membajak peringkat akhir yang membolehkan ketulan tanah
dihancurkan dan digembur sehingga sesuai untuk penanaman dengan menggunakan sama ada bajak
putar, bajak sikat, bajak sisir atau pembatas. Pemugaran sekunder dilaksanakan selepas pemugaran
primer. Tujuan pemugaran sekunder adalah:

1. Menggemburkan tanah
2. Menghancur dan memusnahkan rumpai
3. Menggaul sisa tanaman dengan baja di dalam tanah
Alat pemugaran sekunder melakukan kerja yang lebih ringan iaitu menghancurkan tanah kepada
saiz yang lebih kecil supaya kerja penanaman dapat dijalankan.

Bajak Putar

Memecah dan menghancurkan tanah.

Bajak Sikat Memecahkan ketulan tanah yang kasar
Bajak Pembatas supaya menghasilkan tanah yang lebih
Bajak Sisir sesuai untuk percambahan biji benih.

48 Membuat batas dan alur antara batas.

Menghancurkan tanah, mengeluarkan
rumpai, sisa tanaman dan akar kayu.

PENGAPURAN

Nilai pH bagi kebanyakan tanaman adalah pH 5.5–pH 6.5. Oleh itu pengapuran perlu dilakukan
untuk menaikkan pH ke tahap yang sesuai untuk sesuatu jenis tanaman. Tanah yang pH rendah akan
menjejaskan penyerapan kation oleh akar. Pengapuran biasanya dibuat apabila pH tanah kurang
daripada pH 5.0.

TUJUAN PENGAPURAN

Tujuan utama pengapuran ialah bagi mengurangkan keasidan tanah, membekalkan nutrien tumbuhan
dan membaiki agregat tanah. Gambar foto 1.4 menunjukkan contoh kapur pertanian yang digunakan
dalam aktiviti pengapuran.

Gambar foto 1.4 Kapur pertanian

FAKTOR YANG AKAN DIPERTIMBANGKAN SEBELUM PENGAPURAN.
Rajah 1.24 menunjukkan faktor yang dipertimbangkan sebelum aktiviti pengapuran.

Jenis Tanaman Jenis Tanah

FAKTOR YANG Jenis Kapur
DIPERTIMBANGKAN

SEBELUM
PENGAPURAN
Kandungan
Bahan Organik

Rajah 1.24 Faktor yang dipertimbangkan sebelum aktiviti pengapuran

49

JENIS TANAH
Tanah asid sulfat (tanah masam) tanah bekas lombong (tanah BRIS) dan tanah gambut boleh dirawat
dengan bahan kapur. Kuantiti bahan kapur yang digunakan adalah berbeza mengikut jenis tanah.

JENIS TANAMAN
Kadar pengapuran yang hendak dilakukan bergantung kepada jenis tanaman yang hendak ditanam.
Tanaman yang sesuai terhadap keadaan tanah berasid tidak memerlukan bahan kapur yang banyak.

JENIS KAPUR
Jadual 1.11 menerangkan maklumat mengenai jenis bahan kapur.

Jadual 1.11 Jenis bahan kapur

JENIS KAPUR NAMA KIMIA CIRI
Mudah didapati dan membekalkan kalsium sahaja
Kalsit • Kalsium Karbonat

Kapur Dolomit • Kalsium Karbonat Mudah didapati, membekal kalsium dan magnesium
• Kalsium Magnesium
• Karbonat

Kapur Tohor • Kalsium Oksida Kandungan kalsium tinggi

Kapur Mati Berwarna putih likat seperti krim yang dihasilkan dari
• Kalsium Hidroksida cengkerang, siput laut yang telah dibakar. Hasil daripada

debu cengkerang

KANDUNGAN BAHAN ORGANIK

Pengapuran membantu mengurangkan keasidan tanah seterusnya menyediakan keadaan tanah yang
sesuai untuk aktiviti organisma mikro dan makro. Organisma ini akan menghuraikan sisa tanaman
atau sisa haiwan menjadi bahan organik dengan lebih cepat.

KADAR PENGAPURAN

Ground Magnesium Limestone (GML) ialah kadar pengiraan keperluan kuantiti kapur pertanian
untuk sehektar. Jadual 1.12 menunjukkan kadar GML bagi sehektar.

Jadual 1.12 Kadar GML sehektar

Jenis tanah Kadar GML Sehektar
Tanah jenis gambut 20 – 25 tan (untuk kali pertama)

Tanah jenis mineral 3 – 6 tan (jika kurang pH 5 atau untuk kali ke-2)

Sumber: (MARDI)

50

Masa Pengapuran

Kerja-kerja pengapuran dilakukan sekurang-kurangnya 2 minggu sebelum menanam iaitu semasa
pembajakan.

Tindak balas Kimia Kapur
Gambar foto 1.5 dan 1.6 masing-masing menunjukkan kesan kapur kepada pertumbuhan akar.

CaCO3 + H2O Ca2++ HCO3- + OH-

Gambar foto 1.5 Kesan kapur kepada Gambar foto 1.6 Kesan kapur kepada
pertumbuhan akar pada pH 7 pertumbuhan akar pada pH 3

PENYALIRAN

Penyaliran adalah aktiviti menyalirkan air daripada kawasan tanaman. Penyaliran dilakukan supaya
tanaman mendapat air yang optimum. Pengurusan air hendaklah dilakukan dengan baik untuk
memastikan keperluan air sentiasa tersedia sepanjang masa terutamanya pada musim kemarau.
Terdapat tiga jenis sistem saliran atas tanah yang boleh diamalkan oleh petani. Iaitu:
1. Sistem Parit Rawak

Mengandungi satu barisan parit dari tempat air bertakung. Dari tempat bertakung air akan
dialirkan ke parit berung dan kemudiannya ke parit besar untuk dikeluarkan dari kawasan ladang.

2. Sistem Parit Tulang Hering
Berbentuk seperti tulang ikan dan memerlukan persimpangan di antara kedua-dua parit.

3. Sistem Parit Selari
Pembinaan beberapa batang parit yang selari dan mencerun ke arah parit berung. Rajah 1.25
menunjukkan contoh penyaliran sistem parit tulang hering dan Rajah 1.26 penyaliran sistem
parit selari.

Rajah 1.25 Penyaliran sistem parit tulang hering Rajah 1.26 Penyaliran sistem parit selari
51

PENGAIRAN

Pengairan ialah kaedah penyiraman atau membekalkan air kepada tanaman. Penggunaan mekanisasi
dalam pengairan sangat diperlukan untuk bidang usaha tanaman berskala besar. Jadual 1.13
menunjukkan jenis pengairan. Sistem pengairan dijalankan di kawasan penanaman bagi mengatasi
masalah kekurangan air untuk meringankan beban kerja petani menyiram tanaman.

Jadual 1.13 Jenis Pengairan

Jenis Pengairan Catatan
Sistem pengairan titisan
Air dibekalkan ke pangkal tanaman secara titisan dengan
menggunakan tekanan yang rendah

Sistem pengairan banjir Air dilepaskan ke kawasan tanaman dengan menggunakan
pam air

Sistem pengairan percikan Air disiram kepada tanaman dengan menggunakan pam air

Gambar foto 1.7 dan 1.8 menunjukkan kaedah pengairan percikan dan kaedah pengairan titisan.

Gambar foto 1.7 Pengairan percikan Gambar foto 1.8 Pengairan titisan

PEMBAJAAN

Baja membekalkan nutrien tanaman untuk pertumbuhan tanaman. Kepentingan pembajaan ialah:

1. Membekal nutrien pada tanah
2. Membantu dalam merangsang pertumbuhan dan kegiatan organisma tanah bagi

menyuburkan tanah

Gambar foto 1.9 menunjukkan aktiviti pembajaan.

Gambar foto 1.9 Aktiviti pembajaan
52

REFLEKSI 1.2 JENIS STRUKTUR
• Butir Rapuh
STRUKTUR • Berlapis
TANAH • Berblok
• Prismatik
PEMULIHARAAN pH TANAH • Kolumnar
TANAH
KEPENTINGAN
KAEDAH STRUKTUR TANAH
MEMPERBAIKI • Mengekalkan Daya

TANAH Pegangan Air
• Membaiki

Pengudaraan
• Mencegah Kepadatan
• Mencegah Hakisan

FAKTOR MEMPENGARUHI
pH TANAH
• Kandungan Bahan Induk
• Larut Resapan
• Penambahan Asid

Karbonik dan Asid Nitrik
• Penggunaan Baja
• Pereputan Bahan Organik

KESAN KEKURANGAN pH
TANAH
• Ketersediaan Nutrien
• Aktiviti Mikrob
• Penyakit Tumbuhan

Pemugaran

Pengapuran

Penyaliran

Pengairan

Pembajaan

53

JANA MINDA

Jawab soalan berikut.
1. Terangkan maksud struktur tanah.

…………………………………………………………………………….........................
.............................................................................................................................................

2. Nyatakan nama struktur tanah berikut: iii) iv)
i) ii)

3. Nyatakan tiga kepentingan struktur tanah.
i) ……………………………………………………………………………...
ii) ……………………………………………………………………………....

iii) ……………………………………………………………………………....
4. Tandakan (√) bagi pernyataan yang benar dan (x) bagi pernyataan yang salah tentang

kesan pH tanah.
Ion fosfat kurang tersedia pada pH yang rendah
Aktiviti patogen terencat pada pH yang rendah
Proses penitratan akan terjejas pada pH 6 hingga pH 7
pH yang sesuai bagi kebanyakan tanaman ialah pH 5.5 hingga pH 6.5

5. Terangkan tiga kepentingan pembajaan.
i) ……………………………………………………………………………...
ii) ……………………………………………………………………………....

iii) ……………………………………………………………………………....
6. Nyatakan tiga kaedah memperbaiki tanah supaya sesuai untuk penanaman.

i) ……………………………………………………………………………...
ii) ……………………………………………………………………………....
iii) ……………………………………………………………………………....

54

7. A dan B adalah menunjukkan kesan pH tanah

A Ketersediaan Nutrien B Penyakit Tumbuhan

Padankan kesan pH tanah itu dengan pernyataan di bawah dengan menulis A dan B pada petak
yang disediakan.

i) Pada nilai pH tanah yang rendah kulat mudah membiak
ii) Pada pH 5.5-pH 6.5 nutrien dalam tanah dapat diambil oleh tumbuhan

8. Lengkapkan carta alir eksperimen menentukan pH tanah kaedah Kuhn.
Masukkan Barium Sulfat dan sampel tanah dalam tabung uji

i.

ii.
Tutup dan goncang tabung uji hingga sebati

9. Nyatakan tiga jenis bahan kapur yang biasa digunakan.
i) ……………………………………………………………………………..
ii) ……………………………………………………………………………..
iii) ………………………………………………………………………….....

10. Nyatakan empat faktor yang perlu dipertimbangkan sebelum melakukan pengapuran
dalam amalan membaiki tanah.
i) ……………………………………………………………………………….
ii) ………………………………………………………………………………
iii) ……………………………………………………………………………..
iv) ……………………………………………………………………………...

55