วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.4 หน่วยที่ 5

หน่วยการเรียนร้ทู ี่ ๕ สสารรอบตัวเรา

แผนผงั หัวข้อหน่วยการเรียนรู้

วทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.๔ 1

สสารรอบตัวเรา

๑. สสารและสถานะของสสารรอบตัว

วตั ถตุ า่ ง ๆ ทอ่ี ยรู่ อบตวั เรามคี วามหลากหลายทง้ั ขนาด รปู รา่ ง สี
กลิ่น ทแี่ ตกต่างกัน เราเรยี กวัตถุต่าง ๆ เหล่านนั้ วา่ สสาร (matter)
ส่วนคาว่า สาร (substance) ทเ่ี ราคุ้นเคยน้นั ใช้เรียกสารท่มี สี มบัตจิ าเพาะ
เจาะจง เช่น น้าตาลทราย เกลอื แอลกอฮอล์

วทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.๔ สสารรอบตวั เรา 2

น้าตาลทราย เกลอื
วทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี ป.๔
3

วตั ถตุ า่ ง ๆ ทอ่ี ยรู่ อบตวั เราจะมรี ปู รา่ ง ขนาด สี ทแ่ี ตกตา่ งกัน
แตว่ ตั ถตุ ่าง ๆ เหล่านั้นลว้ นแล้วแตม่ สี ิง่ ทีเ่ หมอื นกนั คอื เปน็ ส่งิ ที่มีมวล
และตอ้ งการท่อี ยู่ ซง่ึ เรยี กว่า สสาร โดยสสารรอบตัวเรานั้นสามารถ
จัดจาแนกได้เปน็ ๓ สถานะ คอื ของแขง็ ของเหลว และแกส๊

วทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี ป.๔ 4

วทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี ป.๔ 5๔

๒. สมบัตขิ องของแขง็ ของเหลว และแก๊ส

สสารท่ีอยรู่ อบตวั เรานอกจากจะมีขนาด รปู ร่าง สี กลิ่น ทแ่ี ตกตา่ ง
กันแลว้ สสารยังมสี ถานะแตกตา่ งกัน คือ มที ้งั ของแข็ง ของเหลว และแก๊ส
เช่น เหล็ก มีสถานะเป็นของแขง็ น้ามีสถานะเปน็ ของเหลว อากาศมสี ถานะ
เปน็ แกส๊

วทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.๔ 6

กอ้ นหนิ เป็นสสารท่อี ยู่ในสถานะของแข็ง ซง่ึ ของแข็งมอี นภุ าคเรยี งชดิ
ติดกันอยา่ งหนาแน่น ดังนน้ั ของแขง็ จงึ มีทั้งรูปร่างและปรมิ าตรคงตวั
ไม่เปล่ยี นแปลงไปตามภาชนะทบ่ี รรจุ

วทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.๔ การจดั เรยี งอนุภาคของของแขง็ 7

น้าเปน็ สสารทีอ่ ย่ใู นสถานะของเหลว ซึ่งของเหลวมชี อ่ งวา่ งระหว่าง
อนุภาคอยู่บา้ ง ทาใหอ้ นภุ าคของของเหลวมีอสิ ระในการเคลือ่ นท่ี ดังนนั้
ของเหลวจงึ มรี ปู รา่ งเปลีย่ นแปลงไปตามรูปร่างของภาชนะท่บี รรจุ แตย่ ังคงมี
ปริมาตรเท่าเดมิ

วทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.๔ การจัดเรียงอนุภาคของของเหลว 8

อากาศเปน็ สสารท่ีอยใู่ นสถานะแก๊ส ซึ่งมรี ปู รา่ งและปรมิ าตร
เปลย่ี นแปลงไปตามรูปร่างและขนาดของภาชนะที่บรรจุ เนอ่ื งจากแกส๊
มีชอ่ งวา่ งระหว่างอนภุ าคมากจึงอยู่ห่างกัน ดงั นั้น อนภุ าคของแกส๊ จึง
สามารถเคลอื่ นทไ่ี ปทั่วทกุ ทศิ ทางทง้ั ภาชนะทบี่ รรจุ

วทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.๔ การจดั เรยี งอนภุ าคของแก๊ส 9

แบบสอบปรนัยเพ่อื พฒั นาทักษะกระบวนการทางวทิ ยาศาสตร์
หนว่ ยการเรยี นรทู้ ี่ ๕ สสารรอบตวั เรา

สสารรอบตวั เรา ป.๔ 10

๑. ข้อใดกลา่ วถูกต้อง

๑ ข้อ A และ B เฉลย ๒ เหตุผล สสารเปน็ ส่งิ ทีม่ มี วล
๒ ขอ้ B และ C ต้องการทอ่ี ยู่ มี ๓ สถานะ คอื ของแข็ง
ของเหลว และแกส๊
๓ ขอ้ A และ C
๔ ขอ้ A B และ C

สสารรอบตวั เรา ป.๔ 11

๒. ขอ้ ใดมสี ถานะของสสารเหมือนกันท้งั หมด

๑ ลกู เหม็น เกลอื แปง้ มนั
๒ แอลกอฮอล์ น้ามนั พชื สเปรย์

๓ น้าตาลทราย น้าส้มสายชู น้าปลา
๔ น้าในแม่น้า แก๊สหงุ ต้ม ข้าวเปลอื ก

สสารรอบตัวเรา ป.๔ เฉลย ๑ เหตุผล ลกู เหม็น เกลือ แปง้ มัน

มีสถานะเป็นของแข็งทง้ั หมด

ส่วน ๒ แอลกอฮอล์ นา้ มนั พชื มสี ถานะเปน็ ของเหลว

สเปรย์ มีสถานะเป็นแกส๊

๓ น้าตาลทราย มีสถานะเป็นของแขง็

น้าส้มสายชู นา้ ปลา มีสถานะเปน็ ของเหลว

๔ น้าในแม่นา้ มสี ถานะเป็นของเหลว

แก๊สหงุ ต้ม มสี ถานะเปน็ แกส๊

ขา้ วเปลือก มสี ถานะเปน็ ของแข็ง 12

๓.

จากข้อมูลสาร W หมายถึงข้อใด

๑ เกลอื แกง
๒ แป้งสาลี
๓ ซีอิว๊ ขาว
๔ นา้ ตาลทราย

เฉลย ๓ เหตุผล สสารทมี่ ีช่องวา่ งระหวา่ งอนภุ าค มรี ูปรา่ งเปลย่ี นแปลงไป
ตามภาชนะท่ีบรรจุ แต่ยังคงมปี ริมาตรเทา่ เดมิ คือสสารที่อยใู่ นสถานะของเหลว

ซง่ึ ซีอิ๊วขาวอยู่ในสถานะของเหลว สว่ น ๑ ๒ ๔ อยใู่ นสถานะของแขง็

สสารรอบตัวเรา ป.๔ 13

พจิ ารณาการจดั จาแนกสสาร ใช้ตอบคาถามขอ้ ๔-๕ ๓
๑๒

สสารรอบตวั เรา ป.๔ 14

๔. A B และ C คอื สสารในขอ้ ใด

๑
๒
๓
๔

เฉลย ๒ เหตุผล

กลุ่มที่ ๑ สถานะแกส๊ ดังน้ัน A คือ ไอน้า

กลมุ่ ที่ ๒ สถานะของแขง็ ดงั น้ัน B คอื ลกู เทนนสิ

กลุ่มที่ ๓ สถานะของเหลว ดงั น้นั C คอื นา้ มันพชื

สว่ น ๑ ลกู ฟตุ บอล สถานะของแขง็ , ทิงเจอร์ไอโอดนี นา้ หมกึ สถานะของเหลว

๓ แกส๊ หงุ ต้ม สถานะแก๊ส, ดินน้ามนั การบรู สถานะของแขง็

๔ ปากกา กอ้ นหนิ สถานะของแขง็ , น้าด่ืม สถานะของเหลว

สสารรอบตวั เรา ป.๔ 15

๕. การจดั จาแนกสสารใชเ้ กณฑ์ข้อใด 16

๑ จดุ หลอมเหลว
๒ การนาไฟฟ้า
๓ จุดเดือด
๔ สถานะ

เฉลย ๔ เหตุผล กลุม่ ท่ี ๑ คอื สถานะแกส๊
กล่มุ ที่ ๒ คือ สถานะของแขง็
กลุ่มท่ี ๓ คอื สถานะของเหลว

ดงั นั้น การจัดจาแนกสสารข้างตน้ ใชเ้ กณฑ์
สถานะของสสารในการจาแนก

สสารรอบตวั เรา ป.๔

๖. ขอ้ ใดกลา่ วถงึ สมบัตขิ องของแขง็ ไดถ้ ูกตอ้ ง

๑ รูปรา่ งและปริมาตรเปลย่ี นแปลงตามภาชนะที่บรรจุ
๒ รปู รา่ งและปรมิ าตรคงตวั ไมเ่ ปลย่ี นแปลงตามภาชนะทบี่ รรจุ

๓ รปู รา่ งเปลย่ี นแปลงตามภาชนะที่บรรจุ ปริมาตรไม่เปลี่ยนแปลง
๔ รปู รา่ งเปลย่ี นแปลงตามภาชนะทบ่ี รรจุ

ปริมาตรเท่ากบั ภาชนะทบี่ รรจุ

เฉลย ๒ เหตผุ ล ของแขง็ มีสมบตั ิด้านรูปร่างและปริมาตร คอื
• มปี ริมาตรคงตวั
• รปู รา่ งไมเ่ ปล่ียนแปลงตามภาชนะ

สสารรอบตวั เรา ป.๔ 17

พิจารณาภาพ ใชต้ อบคาถามขอ้ ๗-๘

สสารรอบตวั เรา ป.๔ 18

๗. ขอ้ ใดกล่าวถูกต้อง เกีย่ วกบั การจัดเรียงตวั และการเคลือ่ นที่
ของอนุภาคทง้ั ๓ สถานะ

๑
๒
๓
๔

เฉลย ๔ เหตุผล ภาพ ก. คือ แกส๊ เพราะมชี ่องว่างระหว่างอนภุ าคมาก

เคลอื่ นทไี่ ปท่ัวทกุ ทิศทุกทาง

ภาพ ข. คอื ของเหลว เพราะมีช่องว่างระหวา่ งอนภุ าคอยบู่ ้าง

มีอิสระในการเคลอ่ื นที่

ภาพ ค. คือ ของแข็ง เพราะมอี นุภาคเรียงชดิ ติดกันอยา่ งหนาแน่น

สสารรอบตวั เรา ป.๔ 19

๘. สสารในขอ้ ใดมีการจดั เรยี งอนุภาคเหมอื นกับภาพ ค.

๑ หมอก เฉลย ๓ เหตุผล ก้อนน้าแข็ง
๒ สบเู่ หลว มีการจัดเรียงอนุภาค เหมือน
ภาพ ค. ซึ่งเป็นการจัดเรียง
๓ กอ้ นน้าแขง็ อ นุ ภ า ค ข อ ง ข อ ง แ ข็ ง
๔ น้าสม้ สายชู เ น่ื อ ง จ า ก อ นุ ภ า ค เ รี ย ง ชิ ด
ตดิ กันอยา่ งหนาแน่น

สสารรอบตวั เรา ป.๔ 20

๙. เครอื่ งมือข้อใดใชว้ ัดคา่ มวลเปรียบเทียบระหวา่ ง 21
ลกู โป่งท่ีมีอากาศกับลูกโปง่ แฟบ

๑ กระบอกตวง
๒ บกี เกอร์
๓ เขม็ ฉีดยา
๔ เครือ่ งชั่งสองแขน

เฉลย ๔ เหตผุ ล เครื่องช่ังสองแขนใช้ในการหาคา่ มวล

สสารรอบตวั เรา ป.๔

๑๐.

จากการทดลอง เดก็ ชายดีต้องการศกึ ษาในเรือ่ งใด

๑ ความถ่วงจาเพาะของนา้

๒ ความหนาแน่นของน้า

๓ ปรมิ าตรของหิน เฉลย ๓ เหตผุ ล จากการทดลอง
๔ รปู ร่างของหิน ของเดก็ ชายดี เปน็ การศึกษาปรมิ าตร
ของหิน

สสารรอบตัวเรา ป.๔ 22