NOTA BAB 9

BAB 9

NUTRISI DAN
SISTEM

PENCERNAAN
MANUSIA

9.1 SISTEM PENCERNAAN

SISTEM PENCERNAAN MANUSIA
Salur alimentari panjang dan berotot Bermula dari mulut hingga ke dubur

BAHAGIAN DALAM SALUR ALIMENTARI
Mulut, Esofagus, Perut, Usus Kecil, Usus Besar dan Dubur

Organ lain sistem pencernaan : Hati, Pundi hempedu dan Pankreas

KALENJAR YANG MEREMBESKAN JUS PENCERNAAN

Kalenjar Liur Kalenjar Gaster Kalenjar Usus



9.2 PENCERNAAN

Proses penguraian makanan besar & kompleks
kepada saiz kecil & ringkas supaya mudah
diserap

Pemecahan makanan secara
mekanikal (butiran kecil)

PENCERNAAN FIZIKAL Pengunyahan &
Peristalsis

KIMIA Penguraian molekul kompleks
kepada molekul ringkas

Tindakan
enzim

ENZIM PENCERNAAN

BAHAGIAN ENZIM PROSES HIDROLISIS maltosa
MULUT (AIR LIUR) Amilase air liur Kanji + air polipeptida
PERUT Pepsin Protein + air maltosa
Amilase Kanji + air
DUODENUM pankreas peptida
Tripsin Polipeptida + air asid lemak dan gliserol
Lipase Lipid + air
glukosa
USUS KECIL KARBOHIDRAT glukosa + fruktosa
glukosa + galaktosa
(DINDING ILEUM) • Maltase • Maltosa + air
• Sukrosa + air asid lemak + gliserol
• Sukrase • Laktosa + air
asid amino
• Laktase Lipid + air

LIPID Peptida + air
• Lipase

PROTEIN
• Erepsin

PENCERNAAN KARBOHIDRAT DALAM MULUT

Kalenjar liur AIR LIUR

pH 6.5-7.5 Membantu membentuk bolus makanan

PROSES PENELANAN

Epiglotis menutup bukaan trakea Bolus makanan masuk ke esofagus

PERISTALSIS

Pengecutan dan pengenduran Menolak bolus di esofagus ke
otot secara beritma perut



Farinks Bolus
makanan
Epiglotis masuk ke
menutup esofagus
bukaan Makanan

trakea Epiglotis

Esofagus Larinks

PERISTALSIS



PENCERNAAN PROTEIN DALAM PERUT

KALENJAR GASTER Jus gaster
Pengubahsuaian struktur dan fungsi sel epitelium perut

3 BAHAGIAN SEL EPITELIUM MEREMBESKAN

SEL UTAMA : SEL PARIETAL : Asid SEL MUKUS :
Pepsinogen hidroklorik Mukus

Enzim tidak aktif PEPSINOGEN Menjadi enzim pepsin

Diaktifkan oleh asid
hidroklorik





PENCERNAAN PROTEIN DALAM PERUT

Menyediakan medium pH ASID HIDROKLORIK Membunuh bakteria
1.5-2.0 untuk enzim pepsin
Menghentikan tindakan
enzim amilase liur

MUKUS

Melindungi dinding perut daripada : a) asid hidroklorik b) enzim pencernaan

Makanan + jus gaster (asid PROSES Bentuk separa cair : KIM
hidroklorik & enzim pepsin)
Tindakan peristalsis
beberapa jam

PENCERNAAN KARBOHIDRAT, PROTEIN DAN
LIPID DALAM USUS KECIL

USUS KECIL TERDIRI DARIPADA

Duodenum Jejunum (memisahkan duodenum Ileum berlingkar (bahagian
yang mengarah ke ileum) paling panjang)

DUODENUM (BAHAGIAN PERTAMA USUS KECIL)

Menerima kim Menerima hempedu Menerima jus pankreas
(dihasilkan hati) ( dirembeskan pankreas)

PANKREAS

Merembeskan 3 enzim : Amilase Pankreas, Enzim masuk ke duodenum melalui
Tripsin & Lipase duktus pankreas

DUODENUM USUS
ILEUM BESAR

JEJUNUM



PENCERNAAN KARBOHIDRAT, PROTEIN DAN
LIPID DALAM USUS KECIL

HATI

Menghasilkan hempedu

Menyimpan hempedu PUNDI HEMPEDU

Hempedu disalur ke duodenum melalui duktus hempedu

FUNGSI HEMPEDU

Meneutralkan kim berasid Menyediakan pH 7.6-8.6 (alkali) Mengemulsikan lipid kpd titisan

untuk enzim di duodenum halus utk tindakan enzim lipase

PENCERNAAN KARBOHIDRAT, PROTEIN DAN
LIPID DALAM USUS KECIL

DUODENUM (TINDAKAN ENZIM YANG DIREMBESKAN PANKREAS)
Tindakan enzim yang dirembeskan pankreas

Mukus KALENJAR DI DINDING ILEUM

Jus Usus : Enzim maltase, sukrase, laktase, lipase & erepsin

MEDIUM BERALKALI DI ILEUM

Membolehkan enzim bertindak secara optimum

9.3 PENYERAPAN
CIRI PENYESUAIAN ILEUM DALAM PENYERAPAN MAKANAN

TERCERNA

ILEUM

Panjang Lapisan dalam Vilus
berlipat-lipat

& dilitupi
unjuran halus

ILEUM
VILUS

MIKROVILUS

CIRI PENYESUAIAN VILUS DALAM MAKANAN TERCERNA

VILUS

LAPISAN SEL JARINGAN LAKTEAL KALENJAR
EPITELIUM GOBLET KAPILARI USUS
DARAH
VILUS

Setebal Merembes Memudahkan Mengangkut Merembes
satu sel mukus pengangkutan jus usus
titisan asid
Penyerapan Membantu hasil lemak dan Mengandungi
nutrien cepat pencernaan pencernaan enzim
gliserol
Ke pencernaan
seluruh
badan

9.3 PENYERAPAN
CIRI PENYESUAIAN MIKROVILUS DALAM PENYERAPAN

MAKANAN TERCERNA

MIKROVILUS

Unjuran halus pada JLP besar untuk
epitelium vilus meningkatkan kadar
penyerapan nutrien

CARA PENYERAPAN MAKANAN TERCERNA DI ILEUM

MAKANAN TERCERNA DI SERAP MELALUI CARA PENYERAPAN

Fruktosa Resapan berbantu

Glukosa dan Galaktosa Sel epitelium kapilari Pengangkutan aktif

Asid Amino darah Pengangkutan aktif

Vitamin B dan C Diserap Bersama air

Air Osmosis

Asid lemak dan gliserol Sel epitelium lakteal Resapan ringkas
berpadu semula Resapan ringkas
(kondensasi) = titisan
halus lipid dalam sel
epitelium

Vitamin A, D, E, K larut
dalam lipid



9.4 ASIMILASI
PERANAN SISTEM PEREDARAN

SISTEM YANG MEMBANTU MENGANGKUT NUTRIEN UNTUK DI ASIMILASIKAN

Sistem peredaran darah Sistem limfa

Nutrien digunakan ASIMILASI DI SEL

Membentuk : a)sebatian kompleks b)komponen struktur

VENA PORTAL HEPAR

Gabungan kapilari darah di usus kecil Membawa darah ke hati

9.4 ASIMILASI
PERANAN SISTEM PEREDARAN

Lakteal Salur Limfa Kandungan
bergabung salur limfa
membentuk yang lebih masuk ke
besar dalam
Rangkaian
Sistem Limfa

Lipid diangkut Vena Duktus toraks
(darah) ke sel subklavikel kiri

badan

FUNGSI HATI DALAM ASIMILASI MAKANAN TERCERNA

HATI • Pusat kawal atur mengawal kuantiti nutrien
masuk ke dalam sistem peredaran darah

1)METABOLISME • Glukosa digunakan untuk Respirasi sel
MAKANAN TERCERNA • Asid Amino digunakan untuk Sintesis protein

2)PENYAHTOKSINAN plasma dan enzim
• Proses Pendeaminaan : Asid amino berlebihan

Urea dikumuh melalui air kencing

• Menyingkirkan bahan toksik daripada
darah dan Disingkir melalui air kencing

3)PENYIMPANAN • Glukosa berlebihan Glikogen (simpanan)
NUTRIEN



PROSES ASIMILASI DALAM HATI

ASID • Hati mensintesis : protein plasma & enzim dari
AMINO asid amino

GLUKOSA • Asid Amino berlebihan tidak boleh disimpan
dalam badan dan diuraikan (proses
pendeaminaan)

• Apabila Glukosa tidak mencukupi : Asid Amino
ditukar kepada glukosa oleh hati

• Glukosa dalam hati Digunakan untuk

respirasi sel : mengikut keperluan badan

• Selebihnya ditukar kepada Glikogen

(disimpan di hati)

• Glukosa dalam darah menurun : Glikogen

glukosa

• Simpanan glikogen maksimum lemak



PROSES ASIMILASI DALAM SEL

ASID • Mensintesis protoplasma baru
AMINO • Membaiki tisu rosak
• Mensintesis hormon dan enzim

GLUKOSA • Dioksidakan (respirasi sel) membebaskan
tenaga, air dan karbon dioksida

• Berlebihan glikogen (disimpan di otot)

• Tenaga digunakan untuk proses sel seperti
sintesis protein

• Fosfolipid dan kolesterol : membina membran plasma

LIPID • Lemak berlebihan (disimpan di tisu adipos bawah kulit)

• tenaga simpanan

• Kekurangan glukosa : Lemak dioksidakan tenaga

9.5 PENYAHTINJAAN
FUNGSI USUS BESAR

DI ILEUM

Penyerapan nutrien selesai

FUNGSI USUS BESAR

Penyerapan air dan vitamin Pembentukan tinja

BAHAN MASUK KE USUS BESAR

Makanan tidak Sel mati & Sel Serat Air
tercerna epitelium





USUS BESAR
1) PENYERAPAN AIR DAN VITAMIN

Air dan garam mineral

BAHAN YANG Vitamin B dan K
DISERAP Asid Folik

Hasil sampingan
metabolisme
sesetengah
bakteria

SETELAH AIR DISERAP, SISA YANG TINGGAL DI SEBUT TINJA

USUS BESAR
2) PEMBENTUKAN TINJA

Separa pepejal TINJA Bahan buangan : pigmen hempedu,
Sel mati dari lapisan usus bakteria & bahan toksik

DINDING USUS BESAR MEREMBES MUKUS
Melicinkan pergerakan tinja sehingga dubur

12 -24 jam sebelum ke rektum TINJA Timbul keinginan
menyingkirkan tinja
Tinja dikumpul sehingga tekanan
dalam rektum meningkat

PENYAHTINJAAN : Otot rektum mengecut dan mengeluarkan tinja dari dubur

9.6 GIZI SEIMBANG
NILAI TENAGA DALAM SAMPEL MAKANAN

GIZI SEIMBANG Gizi yang Karbohidrat, Lipid,
mengandungi Protein, Vitamin,
kesemua 7 kelas Garam mineral,

makanan Serat dan Air

Kadar yang betul Kesihatan
dan kuantiti optimum
seimbang
mengikut

keperluan individu

NILAI TENAGA Jumlah tenaga dibebaskan apabila 1 gram makanan
dioksidakan dengan lengkap

Diukur dalam bentuk tenaga haba dalam unit :
(a) kilojoule per gram ( − ) (b) kalori

1 kalori atau 4.2 joule : Kuantiti tenaga haba menaikkan suhu 1
gram air sebanyak 1 darjah Celcuis pada tekanan 1 atmosfera

Nilai tenaga makanan ( − ) = . − ℃− (℃)


KANDUNGAN VITAMIN C DALAM JUS
BUAH-BUAHAN ATAU SAYUR-SAYURAN

KANDUNGAN NUTRIEN DALAM MAKANAN BERLAINAN ADALAH BERBEZA

Faktor kemerosotan : SUHU VITAMIN C

Perlu disimpan pada julat suhu yang sesuai

KANDUNGAN VITAMIN C DAPAT DIPELIHARA

PENGUBAHSUAIAN DIET BAGI INDIVIDU TERTENTU

Gaya hidup GIZI SEIMBANG BERUBAH MENGIKUT

Keadaan kesihatan Keperluan nutrien

PINGGAN SIHAT MALAYSIA

Kuantiti relatif pelbagai kelas makanan dalam gizi seimbang

PENGAMBILAN MAKANAN BERLEBIHAN KAYA DENGAN LEMAK TEPU MENYEBABKAN

Obesiti Penyakit kardiovaskular

PENGUBAHSUAIAN DIET BAGI INDIVIDU TERTENTU

OBESITI

Penyimpanan lemak berlebihan Ketidakseimbangan pengambilan
makanan dan penggunaan tenaga

LANGKAH PENCEGAHAN OBESITI

Mengurangkan pengambilan karbohidrat Meningkatkan pengambilan sayur-
dan lemak sayuran dan buah-buahan

DIET MENGANDUNGI LEMAK TEPU BERLEBIHAN DAN KOLESTEROL TINGGI

Diabetis melitus Penyakit kardiovaskular : Serangan jantung (penginfarkan
Aterosklerosis & Hipertensi miokardium) atau strok

PENGUBAHSUAIAN DIET BAGI INDIVIDU TERTENTU

PENGHIDAP KANSER

Menjalani rawatan kanser
Mengubahsuai diet

Memperoleh tenaga mencukupi
Mengurangkan risiko jangkitan

Sembuh lebih cepat

9.7 ISU KESIHATAN BERKAITAN SISTEM PENCERNAAN DAN
TABIAT PEMAKANAN

PENGUBAHSUAIAN ORGAN PENCERNAAN

Cadangan mengatasi PINTASAN GASTER Pelbagai kaedah
obesiti pembedahan
Pengecilan saiz perut

KESAN SAMPINGAN JANGKA PENDEK

Refluks asid, Mual, Muntah, Esofagus mengembang, Alah kepada beberapa makanan &
Risiko jangkitan

KESAN SAMPINGAN JANGKA PANJANG

Pening, Aras gula rendah, Malnutrisi, Ulser perut & Masalah penyahtinjaan

PINTASAN GASTER

• Pembedahan ini menjadikan perut lebih
kecil

• Membenarkan makanan mengelak
melalui sebahagian usus kecil.

• Ini menjadikan orang lebih cepat kenyang

• Mengurangkan makan serta pengambilan
kalori.

• Dengan memintas usus menyebabkan
hanya sedikit kalori yang diserap.

• Ini membolehkan pengurangan berat
badan.

ISU-ISU KESIHATAN BERKAITAN PENYAHTINJAAN

SERAT
Kelas makanan paling penting untuk penyahtinjaan Buah-buahan & Sayur-sayuran

Merangsang peristalsis FUNGSI SERAT
Menyerap & menyingkirkan bahan toksik

FUNGSI SERAT

Mengawal atur penyerapan glukosa Meningkatkan populasi bakteria

terutama pesakit diabetes melitus berfaedah dalam usus besar

Pengambilan air banyak : Tinja sentiasa lembut & mudah bergerak di usus besar



ISU-ISU KESIHATAN BERKAITAN TABIAT PEMAKANAN

GASTRITIS

Keradangan & kakisan lapisan Apabila tiada makanan dalam
epitelium perut oleh jus gaster perut

KESAN

Ulser gaster terjadi

PUNCA

Makan masa tidak tentu & kuantiti Pengambilan alkohol@ubat tahan
berbeza-beza sakit berlebihan

ISU-ISU KESIHATAN BERKAITAN TABIAT PEMAKANAN

ANOREKSIA NERVOSA

Lazim di kalangan remaja Taksub dengan berat badan
perempuan

PENGHIDAP

Mengelak daripada makan Mencapai berat badan idaman

FUNGSI NORMAL SISTEM PENCERNAAN TERJEJAS

Gangguan psikologi Masalah kekurangan nutrien

ISU-ISU KESIHATAN BERKAITAN TABIAT PEMAKANAN

BULIMIA NERVOSA

Taksub dengan pengawalan berat badan

PENGHIDAP

Makan dengan banyak dan Mengambil laksatif menyebabkan
memuntahkannya cirit-birit

KESAN

Penyahhidratan, Masalah nutrisi, Penyakit kardiovaskular, Kerosakan
ginjal