ใบความรู้ เรื่อง พิกัดภูมิศาสตร์

ใบความรู้
เรื่อง พิกัดภมู ศิ าสตร์

ท่มี า http://210.86.210.116/chalengsak/m5/geography/unit/unit1/chapter1/coordinate.html

พิกดั ภมู ิศาสตร์

พกิ ัดภูมศิ าสตร์(geographic coordinate) เปน็ ระบบบอกตาแหนง่ บนพื้นโลก โดยอา้ งองิ ตาแหน่งเป็น

ละตจิ ูดและลองจจิ ูดท่ีตัดกันเปน็ หลกั ในการบอกตาแหนง่ บอกจดุ โดยมีคา่ ของตาแหนง่ ตามละติจูดและลองจิจูดท่ีตัด
กันน้ันเป็นค่าตาแหน่งพกิ ัดภูมิศาสตร์ เช่น กรุงเทพมหานครอยู่ที่พิกดั ละติจูดท่ี 13 องศา 40พิลิปดาเหนือ ลองจิจดู
100 องศา 35 พิลิปดา ตะวนั ออก

พกิ ัดภมู ศิ าสตร์ เกดิ จากการใชจ้ ุดตัดกนั ของเสน้ โคง้ ของเส้นโครง 2 ชุด ชุดหนึง่ อยใู่ นแนวนอนเรียกว่า
ละตจิ ดู อกี ชดุ หนงึ่ อยใู่ นแนวต้งั เรยี กว่า ลองจจิ ูด

1. ละตจิ ูด (latitude)

ละติจูด คือ ระยะทางที่วัดเป็นมุมไปทางเหนือ
และทางใตข้ องเส้นศูนยส์ ูตรระยะเชงิ มุมทีว่ ัดไปทาง
เหนือถึงขั้วโลกเหนือ 90 องศาจะได้ระยะละติจูด
90 แนว วดั ไปทางขว้ั โลกใตไ้ ด้ 90 องศาจะได้ระยะ
ละติจดู 90 แนว เชน่ กนั

ทมี่ า http://elsd.ssru.ac.th

เส้นแนวนอนทข่ี นานไปกับเสน้ ศนู ย์สตู ร และอยู่บนละตจิ ูด 15 องศา เรยี ก เสน้ ขนานที่ 15 องศา
ต้งั อยบู่ นละตจิ ดู 30 องศา เรยี กเสน้ ขนานที่ 30 องศา ดังนน้ั เสน้ ขนานกบั ละติจูดจึงเป็นแนวเดยี วกนั

การเรยี กชือ่ ละติจดู อา้ งองิ ตาแหน่งตา่ งๆนอกจาก 1 องศา แบ่งเป็ น 60 ลิปดา
กาหนดเรียกตวั เลขเป็นองศา ลปิ ดา พิลปิ ดาแลว้ ตอ้ งบอก เหนอื 1ลิปดา แบ่งเป็ น 60 พิลิปดา
หรอื ใต้ดว้ ยเสมอ เชน่ ละติจูด 10 องศา 30 ลปิ ดา 40 ฟลิ ิปดา
เหนือ ละติจดู 20 องศา 35 ลปิ ดา 35 ฟิลิปดาใต้

เสน้ ขนานละติจดู ที่สาคญั มี 5 เสน้

ประกอบดว้ ย

1.เสน้ ศนู ย์สูตร (Equator)

คือเส้นที่แบ่งโลกออกเปน็ 2 ซีก คอื ซีกโลกเหนือและซีกโลก
ใต้ ระนาบของเส้นศูนย์สูตรต้ังฉากกับแกนของโลกซึ่งมีค่าละติจูด
0 องศา เส้นศูนย์สูตรที่ลากผ่านบริเวณกึ่งกลางของโลก มีความยาว
มากทสี่ ดุ ในโลกประมาณ 40,075 กิโลเมตร

2.เส้นทรอปิกออฟแคนเซอร์ (Tropic of Cancer)

คือเส้นขนานท่ี 23.5 องศาเหนือ เป็นเส้นเหนือ สุด
ที่ดวงอาทิตยท์ ามมุ ต้งั ฉากกับพ้นื โลกในซีกโลกเหนือประมาณวนั ท่ี 21
ถงึ 22 มิถุนายนของทกุ ปี

ท่มี า หนังสอื เรยี นสงั คมศึกษาศาสนา และวัฒนธรรม ช้นั มัธยมศึกษาปีท่ี 1

3. เสน้ ทรอปิกออฟ-แคปริคอรน์ (Tropic of Capricorn)

คือเส้นขนานที่ 23.5 องศาใต้เป็นเส้นใต้สุดท่ีดวงอาทิตย์ทามุมตั้งฉากกับพ้ืนโลกในซกี โลกใต้ประมาณวนั ที่
21-22 ธันวาคมของทกุ ปี

4.เส้นอาร์กตกิ เซอรเ์ คิล (Arctic Circle)

คือ เส้นขนานที่ 66.5 องศาเหนือ เส้นขนานเส้นนี้เป็นเส้นขนานท่ีเมื่อซีกโลกเหนือเรียงจากดวงอาทิตย์มาก
ทสี่ ุดในวันที่ 21 ธนั วาคมของทกุ ปี จะเปน็ เสน้ ขนานสุดทา้ ยที่ได้รบั แสงจากดวงอาทติ ย์

5. เสน้ แอนตาร์กติกเซอรเ์ คิล (Antarctic Circle)

คอื เส้นขนานที่ 66.5 องศาใต้ เส้นขนานเสน้ นีเ้ ป็นเส้นขนานทเ่ี มอื่ ซกี โลกใต้เตยี งออกจากดวงอาทิตย์มาก
ท่ีสดุ ในวันที่ 21 ถึง 22 มิถนุ ายนของทกุ ปี จะเปน็ เสน้ ขนานสุดทา้ ยท่ไี ด้รับแสงจากดวงอาทติ ย์

“เสน้ ขนานละติจดู เป็ นเสน้ ทีม่ คี วามสาคญั ในการแบ่งเขตอากาศของโลก”

ที่มา https://thejazzking.com

2. ลองจิจดู (Longitude)

ลองจิจูด คือ ระยะทางที่วัดเป็นมุมไปทางตะวันออกและตะวันตกของเมริเดียนแรก
(prime meridian) ซึง่ กาหนดเปน็ เสน้ สมมตทิ ี่ลากจากข้ัวโลกเหนอื ไปขัว้ โลกใต้ ผ่านหอดดู าวกรีนิช
เมืองกรีนิช ประเทศสหราชอาณาจักร เป็นลองจิจูด 0 องศา เป็นแนวแบ่งโลกออกเป็น 2 ซีก คือ
ซีกโลกตะวันตกและซีกโลกตะวันออก เสน้ เมรเิ ดียนท้ังหลายอยู่บนแนวของลองจิจูด มีระยะองศา
เชน่ กนั

1 องศาแบง่ เป็ น 60 ลิปดา ที่มา http://elsd.ssru.ac.th
1 ลิปดาแบง่ เป็ น 60 พลิ ิปดา
การวัดเชิงมุมวัดไปทางตะวนั ออก 180 องศา วัดไปทางตะวนั ตก
180 องศา เสน้ 180 องศาจะทบั กันและ อยตู่ รงข้ามกับเมรเิ ดียน 0 องศา

ดงั น้นั การเรียกช่ือลองจจิ ูดอ้างอิงตาแหน่งตา่ งๆ นอกจากกาหนด
เรยี กตวั เลขเปน็ องศา ลปิ ดา พลิ ปิ ดา แลว้ ต้องบอกตะวันออกหรือตะวันตก
ดว้ ยเสมอเช่น ลองจิจูด 90 องศา 30 ลิปดา 40 ฟิลิปดา ตะวนั ออก

ลองจจิ ูด 30 องศา 50 ลปิ ดา 30 ลปิ ดา ตะวันตก

เสน้ เมรเิ ดยี นที่สาคญั มี 2 เสน้
ประกอบดว้ ย
1.เสน้ เมริเดียนแรก
คือเส้นเมริเดียนท่ี 0 องศาใ ช้กาหนดเวลามาตรฐานสากล เส้นเมริเดียนแรกน้ี เป็นเส้นท่ีแบ่งโลกออกเป็น 2
ฝั่งคือฝั่งตะวันออกและฝั่งตะวันตก โดยฝั่งที่เห็นดวงอาทิตย์ขึ้นก่อนเส้นนี้คือ ซีกโลกฝ่ังตะวันออก และฝ่ังที่เห็นดวง
อาทิตยข์ ึน้ หลังจากเสน้ นี้ คือ ซีกโลกฝง่ั ตะวนั ตก
2.เสน้ วันทสี่ ากล (International Date Line) หรอื เสน้ เขตวัน
คือ เส้นเมรเิ ดยี นที่ 180 องศา มหี นา้ ที่ในการแบ่งวนั ของโลก กลา่ วคอื เสน้ นี้จะเป็นเส้นเริ่มต้นและส้นิ สุดของ
วันบนโลก โดยลักษณะของเส้นวันท่ีสากลนี้เป็นเส้นที่สมมติขึ้นโดยไมเ่ ป็นเส้นตรงเหมือนกับเส้นเมริเดียนอื่นๆ แต่จะ
เป็นเส้นที่วกไปตามหมู่เกาะต่างๆ ในมหาสมุทรแปซิฟิก เพื่อไม่ให้เกิดความสับสนในการกาหนดวันของประเทศที่
ครอบครองดนิ แดนเกาะต่างๆ ที่เส้นเมรเิ ดยี นเสน้ น้ีลากผา่ น

“เสน้ เมรเิ ดียนเป็ นเสน้ ท่ีมคี วามสาคญั ในการกาหนดเวลาโลก”

การอา่ นคา่ พิกดั ภมู ิศาสตร์

180 150 120 90 60 30 N 30 60 90 120 150 180

90 A
60

30

W 0° E
30

60

90 0°

S

จุด A อยลู่ ะตจิ ูดที่ 60 องศาเหนอื และ ลองจิจดู ที่ 30 องศา ตะวนั ออก

จดุ B อยู่ท่ีละติจูดที่ 30 องศา ใต้ และ ลองจจิ ูดที่ 60 องศา ตะวันออก

วธิ เี ขียนพกิ ดั ทางภูมิศาสตร์

'ใชเ้ คร่อื งหมาย ° แทน องศา แทน ลิปดา " แทน พิลปิ ดา

ตัวอย่างเช่น

10° 30' 40" เหนือ = 10 องศา 30 ลิปดา 40 พิลปิ ดาเหนอื

20° 35' 35" ใต้ = 20 องศา 35 ลปิ ดา 35 พิลปิ ดาใต้

90° 30' 40" ตะวนั ออก = 90 องศา 30 ลปิ ดา 40 พิลปิ ดา

ตะวนั ออก

30° 50' 30" ตะวันตก = 30 องศา 50 ลิปดา 30 พิลปิ ดา

ตะวนั ตก

ความรู้เพม่ิ เตมิ

การทีพ่ ื้นผวิ โลกได้รับแสงจากดวงอาทติ ยไ์ มเ่ ท่ากันตลอดเวลา 1 ปี เกิด
จากสาเหตุสาคัญ2 ประการ คอื

1. แกนของโลกทามุมเอียงจากระนาบของดวงอาทิตย์ 23.5 องศา
2. โลกไดโ้ คจรรอบดวงอาทิตย์เปน็ เวลา 365.5 หรือ 1 ปี