ความสัมพันธ์ของสิ่งมีชีวิตในระบบนิเวศ ผู้ท ำ ด.ญ. รัตนำภรณ์น้อยปำ มัถยมศึกษำ ปีที่3 เสนอ ครู สกุลชัย บุญสิริโชติ
1. ภาวะเป็ นกลาง (NEUTRALISM) • เป็นควำมสัมพันธ์ระหว่ำงสิ่งมีชีวิตที่ไม่มีผลอะไรต่อกัน ต่ำงฝ่ ำยต่ำงไม่ได้รับ ประโยชน์ และไม่เสียประโยชน์ เช่น กวำงและนกฮูกที่อำศัยอยู่ในป่ำ แมงมุม กับกระต่ำยอำศัยอยู่ในทุ่งหญ้ำ แมงมุมกินแมลงเป็นอำหำร ส่วนกระต่ำยกิน หญ้ำเป็นอำหำรจึงไม่มีฝ่ ำยใดได้หรือเสียประโยชน์ เป็นต้น
2. ภาวะการแข่งขัน (COMPETITION • สิ่งมีชีวิตที่อำศัยอยู่ในบริเวณเดียวกัน ซึ่งอำจเป็นสิ่งมีชีวิตชนิดเดียวกัน หรือต่ำงชนิดกัน มีควำม ต้องกำรปัจจัยอย่ำงใดอย่ำงหนึ่งร่วมกัน และปัจจัยนั้นมีจ ำกัด หรือต่ำงแข่งขันกันเพื่อแสวงหำปัจจัยที่ ต้องกำรในกำรด ำรงชีพ โดยต่ำงฝ่ ำยต่ำงเสียประโยชน์ด้วยกันทั้งคู่ เช่น ต้นไม้ที่ปลูกรวมอยู่ในเนื้อที่ จ ำกัด พยำยำมแข่งกันเจริญสูงขึ้นเพื่อรับแสงแดด ฝูงปลำแย่งกันตะครุบเหยื่อ สุนัขแย่งกินอำหำร สิงโตแย่งเหยื่อกับฝูงหมำป่ ำ เป็นต้น โดยทั่วไปกำรแข่งขันระหว่ำงสิ่งมีชีวิตชนิดเดียวกันมักจะรุนแรง มำกกว่ำสิ่งมีชีวิตต่ำงชนิดกัน
3. ภาวะการล่าเหยื่อ (PREDATION • ควำมสัมพันธ์ที่ฝ่ ำยหนึ่งเป็นผู้ล่ำ (Predator) ส่วนอีกฝ่ ำยหนึ่งเป็นผู้ ถูกล่ำ หรือเหยื่อ เช่น นกกินแมลง งูกินกบ เสือล่ำกวำงกินเป็นอำหำร
4. ภาวะอิงอาศัย (COMMENSALISM) • ควำมสัมพันธ์แบบนี้ เป็นควำมสัมพันธ์ที่ได้ประโยชน์เพียงฝ่ำยเดียว ส่วนอีกฝ่ำยหนึ่งก็ไม่เสีย ประโยชน์แต่อย่ำงใด ตัวอย่ำงเช่น •- เหำฉลำมกับปลำฉลำม เหำฉลำมเป็นปลำชนิดหนึ่งที่มีอวัยวะส ำหรับดูดเกำะติดปลำฉลำม อำศัยกินเศษอำหำรจำกปลำฉลำม โดยไม่ได้ดูดเลือดหรือท ำอันตรำยใดๆ แก่ปลำฉลำม
5. ภาวะการได้ประโยชน์ร่วมกัน (PROTO-COOPERATION • สิ่งมีชีวิต 2 ชนิดได้ประโยชน์ร่วมกันเมื่อมำอยู่ด้วยกัน และสำมำรถแยกจำกกันไปด ำรงชีวิต ตำมปกติได้ เช่น ปูเสฉวนกับดอกไม้ทะเล นกเอี้ยงกับควำย แมลงกับดอกไม้ มดด ำกับเพลี้ย •- มดด ำกับเพลี้ยอ่อน ซึ่งมดด ำจะดูดน ้ำเลี้ยง (อำหำร) จำกเพลี้ยอ่อนทำงทวำรหนัก และ คำบเพลี้ยอ่อนตำมที่ต่ำงๆ เพื่อหำแหล่งดูดน ้ำเลี้ยงต่อไป ซึ่งท ำให้เพลี้ยอ่อนได้แหล่งอำหำร
6. ภาวะพึ่งพากัน (MUTUALISM • เป็นควำมสัมพันธ์ที่ทั้งสองฝ่ ำยได้ประโยชน์ร่วมกัน และแยกกันอยู่ไม่ได้ เช่น •- ไลเคน (Lichen) เป็นสิ่งมีชีวิตสองชนิด คือ รำกับสำหร่ำย พบตำมเปลือกต้นไม้ชนำด ใหญ่ กำรอยู่ร่วมกันนี้ทั้งสำหร่ำยและรำต่ำงได้รับประโยชน์ กล่ำวคือ สำหร่ำยสร้ำงอำหำร ได้เอง แต่ต้องอำศัยควำมชื้นจำกรำ ส่วนรำก็ได้อำศัยดูดอำหำรที่สำหร่ำยสร้ำงขึ้น
7. ภาวะปรสิต (PARASITISM • ร่ำงกำยของสิ่งมีชีวิตสำมำรถเป็นแหล่งที่อยู่ของสิ่งมีชีวิตบำงชนิดที่ด ำรงชีพแบบปรสิต ผู้ถูก อำศัย (Host) จะเป็นฝ่ ำยเสียประโยชน์ ส่วนผู้ที่ไปอำศัย คือ ปรสิต (Parasite) จะ เป็นฝ่ ำยได้รับประโยชน์ เนื่องจำกปรสิตจะคอยแย่งอำหำร หรือกินส่วนของร่ำงกำย •- กำฝำกบนต้นไม้ใหญ่ กำฝำกเป็นพืชที่อำศัยบนต้นไม้อื่น โดยชอนไชรำกเข้ำไปดูดน ้ำเลี้ยง จำกต้นไม้ที่อำศัยอยู่ แย่งอำหำรจนต้นไม้ที่ถูกดูดน ้ำเลี้ยงไม่สำมำรถเจริญเติบโต