GEO BOOK

GEO BOOK

ชีวภาค

BIOSPHERE

สารบัญ หน้า

เรื่อง 1
2
ชีวภาค 3
ระบบชีวนิเวศ 3
4
• ป่าเขตร้อน 4
• ป่าไม้ผลัดใบ 5
• ทุ่งหญ้าเขตอบอุ่น 5
• ทุ่งหญ้าเขตร้อน 6
• เมดิเตอร์เรเนียน 6
• เทือกเขาสูง 7
• ทะเลทราย 7
• ป่าสน 7
• ทุนดรา 7
8
ความหลากหลายทางชีวภาพ 8
9
• ความหลากหลายในชนิดของสิ่งมีชีวิต

- จำนวนของสิ่งมีชีวิตในพื้นที่
- สัดส่วนของสิ่งมีชีวิตในพื้นที่

• ความหลากหลายทางชีวนิเวศวิทยา

- ความหลากหลายของถิ่นที่อยู่
- ความหลากหลายของการแทนที่

ระบบชีวนิเวศ 1

ระบบนิเวศบนโลกมีหลายรูปแบบขึ้นอยู่กับลักษณะภูมิประเทศ
และภูมิอากาศของแต่ละท้องถิ่น ซึ่งมีผลต่อสิ่งมีชีวิตที่อาศัยอยู่ใน
บริเวณนั้นๆ ระบบนิเวศของสิ่งมีชีวิตใบแต่ละพื้นที่ เรียกว่า
‘ชีวนิเวศ หรือ ไบโอม (biomes)’

แหล่งอ้างอิง : หนังสือเรียนรายวิชาพื้นฐาน ภูมิศาสตร์ ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4-6

แผนที่แสดงเขตชีวนิเวศของโลก

แหล่งอ้างอิง : https://shariff309209515.wordpress.com/2018/05/19/สรุปเนื้อหาเรื่อง-ไบโอม/

เขตชีวนิเวศแบ่งเป็น 9 กลุ่มใหญ่ๆ 2

ซึ่งความแตกต่างของสภาพอากาศและลักษณะพื้นที่ในแต่ละภูมิภาคของ
โลก ทำให้เกิดระบบนิเวศหรือถิ่นที่อยู่อาศัยของสิ่งมีชีวิตที่แตกต่างกัน สิ่งมีชีวิต
แต่ละพื้นที่ได้ผ่านการคัดสรรตามธรรมชาติในกระบวนการวิวัฒนาการของสิ่งมีชีวิต
เช่น เขตร้อนชื้นแถบศูนย์สูตรหรือเขตร้อนซึ่งเป็นเขตที่มีความสำคัญอย่างยิ่ง
ในเรื่องความหลากหลายทางชีวภาพ เช่น ป่าแอมะซอน ประเทศบราซิล ซึ่ง
เป็นพื้นที่ที่มีความหลากหลายของพันธุ์พืชและสัตว์สูงมาก

ระบบนิเวศของแต่ละพื้นที่มีลักษณะดังนี้

https://www.seub.or.th/bloging/news/global-news/second-growth-forests/

1) ป่าฝนเขตร้อน หรือป่าดิบชื้น (Tropical rain forest) เป็นป่าไม่ผลัดใบ เขียวชอุ่ม
ตลอดปี ปริมาณฝนและความชื้นสูงอุณหภูมิเฉลี่ย 20 - 25 องศาเซลเซียส มีฝนตกชุกเฉลี่ย
2400 มม./ปี พบมากในเขตร้อนใกล้เส้นศูนย์สูตร เช่น ป่าในเกาะบอร์เนียว ประเทศ
อินโดนีเซีย มาเลเซีย และภาคใต้ของประเทศไทย ป่าเซลวาส (selvas) บริเวณลุ่มแม่น้ำ
แอมะซอนในทวีปอเมริกาใต้ และบริเวณลุ่มแม่น้ำคองโกในทวีปแอฟริกา ป่ามีความหลาก
หลายของสิ่งมีชีวิตสูง ทั้งพันธุ์พืช สัตว์ป่า นก และแมลง

3

https://www.prachachat.net/general/news-269782

2) ป่าไม้ผลัดใบ (Evergreen Forest) บริเวณป่าไม้ผัดใบเขตร้อนจะผลัดใบในฤดูแล้ง
และผลิใบใหม่ในฤดูฝน ส่วนบริเวณเขตอบอุ่นจะผลัดใบในฤดูใบไม้ร่วงและผลิใบใน
ฤดูใบไม้ผลิมีปริมาณฝนเฉลี่ย 760-1500 มม./ปี อุณหภูมิเฉลี่ย 15-30 องศาเซลเซียส
ในเขตร้อนพบป่าเบญจพรรณหรือป่าเต็งรัง ซึ่งเป็นป่าโปร่งที่มีต้นไม้ขึ้นกระจัดกระจาย
หลายชนิด ในเขตอบอุ่นพบมากในทวีปยุโรป ออสเตรเลีย และประเทศญี่ปุ่น พันธุ์ไม้ที่
พบ เช่น โอ๊ก เซสต์นัต สัตว์ที่พบ เช่น สุนัขจิ้งจอก กวาง

https://sites.google.com/site/supapitto/bi-xom-thung-hya-khet-xbxun

3) ทุ่งหญ้าเขตอบอุ่น (Temperate grassland) เป็นบริเวณที่มีทุ่งหญ้าปกคุมทั่วไปใน
เขตละติจูด 10-30 องศาเหนือและใต้ ฝนตกเฉลี่ย 250-760 มม./ปี ฤดูร้อนอากาศร้อน
มาก พบต้นไม้น้อยชนิดส่วนใหญ่เป็นพืชตระกูลหญ้า สูงตั้งแต่ 50-200 ซม. ในทวีป
อเมริกาเหนือ เรียกว่า ทุ่งหญ้าแพรรี ทวีปอเมริกาใต้ เรียกว่า ทุ่งหญ้าปัมปัส และทวีป
เอเชียบริเวณแมนจูเรีย ตอนใต้ของไซบีเรีย ประเทศรัสเซีย เรียกว่า ทุ่งหญ้าสเตปป์ มี
ธัญพืชต่างๆปและมีทุ่งหญ้าที่สมบูรณ์

4

https://saowalakmim11.wordpress.com/อาณาจักร-อาณาจักรโปรติส/ดิวชันบาซิลลารโอไฟตา-division-bacillari/

4) ทุ่งหญ้าเขตร้อน (Tropical grassland forest) มีฝนตกเฉลี่ย 700-1500 มม./ปี
อุณหภูมิเฉลี่ย 20-30 องศาเซลเซียส มีฤดูแล้งยาวนาน พบเป็นบริเวณกว้างในทวีป
แอฟริกาอเมริกาใต้และทางเหนือของประเทศออสเตรเลีย มีต้นหญ้ายาวและมีไม้ต้น ไม้
พุ่ม กระจัดกระจายหรือเป็นกลุ่มๆ บางแห่งมีลักษณะเป็นทุ่งหญ้าบนป่าโปร่ง ในทวีป
แอฟริกา เรียกว่า ทุ่งหญ้าสะวันนา สัตว์ที่พบ เช่น สิงโต ม้าลาย ควายป่า

http://210.86.210.116/chalengsak/units/unit5/chapter5/chapter5_2/basic_geo/mediterranean_climate_7_plant.htm

5) เมดิเตอร์เรเนียน (Mediterranean area) มีไม้พุ่มเตี้ยที่ทนอากาศแห้งแล้งในฤดูร้อน
ได้ ในฤดูหนาวมีอากาศอบอุ่น และได้รับความชื้นจากทะเลปริมาณฝนเฉลี่ย 650 มม./ปี
พบโดยรอบทะเลเมดิเตอร์เรเนียน และทางตะวันตกเฉียงใต้ของสหรัฐอเมริกา บริเวณทาง
ตะวันตกเฉียงเหนือของเม็กซิโก เรียกว่า ป่าชาปาร์รัล พบไม้พุ่มเปลือกหนา ใบเล็ก
ผิวมัน เขียวชอุ่มตลอดปี เช่น โอ๊ก มะกอก ซีดาร์ สัตว์ที่พบ เช่นแพะป่า แกะป่า อาศัย
อยู่ในป่าใกล้เชิงเขานอกจากนี้ยังพบสัตว์เลื้อยคลานหลายชนิด เช่น งู เต่า เพราะมีแหล่ง
อาหารจำพวกแมลงมากในบริเวณนี้

5

https://th.wikipedia.org/wiki/เทือกเขา

6) เทือกเขาสูง (High mountains) มีพื้นที่สูงกว่า 3000 เมตร อุณหภูมิลดลงตามความสูง
ของพื้นที่ มีอากาศเบาบางแต่มีลมแรง บางครั้งมีหิมะปกคลุม เทือกเขาที่สำคัญของโลก
เช่น เทือกเขาหิมาลัยในทวีปเอเชีย เทือกเขาแอลป์ในทวีปยุโรป เทือกเขาร็อกกีในทวีป
อเมริกาเหนือ เทือกเขาแอนดีสในทวีปอเมริกาใต้ สัตว์ที่พบ ได้แก่ สัตว์เท้ากีบสายพันธุ์
ต่างๆ เช่น แพะภูเขา จามรี พบพืชระดับล่างเป็นส่วนใหญ่ เพราะทนกับสภาพอากาศ
หนาวเย็นได้ และพบไม้พุ่มขนาดเล็ก

https://www.trueplookpanya.com/blog/content/67771

7) ทะเลทราย (Desert) มีปริมาณฝนน้อยมากเฉลี่ยน้อยกว่า 250 มม./ปี กลางวันมี
อุณหภูมิเฉลี่ยสูงกว่า 35 องศาเซลเซียส ส่วนกลางคืนมีอากาศหนาวเย็น ทะเลทรายที่สำคัญ
เช่นทะเลทรายสะฮาราในทวีปแอฟริกา ทะเลทรายอาหรับในเอเชียตะวันตกเฉียงใต้ ทะเล
ทรายโกบีบริเวณประเทศจีนและมองโกเลีย พืชพรรณที่พบ เช่น พืชใบเล็ก รากแตก
กระจายขึ้นห่างๆกัน สัตว์ที่พบต้องทนความแห้งแล้งได้ เช่น อูฐ จิ้งจอกทะเลทราย บาง
บริเวณเป็นพืชที่โอเอซิส ที่มีน้ำใต้ดินอยู่ตื้น จึงมีน้ำเพียงพอต่อการปลุกพืชบางชนิด เช่น
ปาล์ม อินทผลัม

6

https://sites.google.com/site/32554sirintornnumsai/rabb-niwes-bn-bk/bi-xom-pa-sn

8) ป่าสน (Coniferous forest) หรือไทกา (Taiga) เป็นป่าบริเวณในแถบซีกโลก
เหนือที่มีสภาพอากาศหนาวเย็น อุณหภูมิเย็นจัดถึง -40 องศาเซลเซียส ปริมาณฝนเฉลี่ย
1000 มม./ปี มีฤดูหนาวยาวนานและอากาศอบอุ่นในช่วงเวลาในช่วงเวลาสั้นๆ พบมากใน
ทวีปเอเชียบริเวณที่ราบไซบีเรีย ประเทศรัสเซีย ทวีปยุโรปตอนเหนือ ทวีปอเมริกาเหนือ
ในประเทศแคนาดา พบพืชตระกูลสน สัตว์ที่พบมีขนหรือชั้นไขมันหนา เพื่ออยู่ในสภาพ
อากาศเย็น เช่น กวางมูส กวางเรนเดียร์

https://www.renovablesverdes.com/th/สัตว์ทุนดรา/

9) ทุนดรา (Tundra) เป็นทุ่งหิมะอยู่เหนือเส้นละติจูดที่ 60 องศาเหนือ ไปจนถึงบริเวณ
ขั้วโลก มีอากาศหนาวเย็นตลอดปี อุณหภูมิเฉลี่ย -5 ถึง -40 องศาเซลเซียส ปริมาณฝน
เฉลี่ย 250 มม./ปี พื้นที่ส่วนใหญ่ปกคลุมด้วยน้ำแข็ง ช่วงฤดูร้อนฝนตกน้อย ในฤดูหนาว
มีช่วงเวลากลางคืนที่ยาวนาน พบสิ่งมีชีวิตไม่กี่ชนิด เช่น แมวน้ำลายพิณ หมีขั้วโลก
หมาป่าหิมะ นกฮูกหิมะ กวางเรนเดียร์ กวางคาริบู พืชที่พบ เช่น ไลเคน มอส หญ้าเซดจ์

ความหลากหลายทางชีวภาพ 7

ความหลากหลายทางชีวภาค (Biological diversity) คือ การมีชนิด
พันธุ์ของสิ่งมีชีวิตหลากหลายชนิดมาอยู่ร่วมกัน ณ สถานที่หนึ่ง หรือระบบ
นิเวศใดนิเวศหนึ่ง ซึ่งมีมากมายและแตกต่างกันทั่วโลก ความหลากหลายทาง
ชีวภาพเกิดขึ้นจากการเปลี่ยนแปลงและวิวัฒนาการของทั้งสิ่งมีชีวิตและสิ่ง
แวดล้อม โดยการเปลี่ยนแปลงและวิวัฒนาการของสิ่งมีชีวิตนี้เป็นกระบวนการ
ที่เกิดขึ้นอย่างช้าๆ อาศัยระยะเวลาที่ยาวนานจึงเห็นผลของการเปลี่ยนแปลงที่
ชัดเจนได้

1) ความหลากหลายในชนิดของสิ่งมีชีวิต ชนิดของสิ่งมีชีวิต (species) คือ กลุ่ม
ของสิ่งมีชีวิตที่มีลักษณะของโครโมโซมใกล้เคียงกัน สามารถผสมพันธุ์กันแล้วให้กำเนิด
ลูกได้ แต่สิ่งมีชีวิตต่างสปีชีส์กันไม่สามารถผสมพันธุ์และให้กำเนิดลูกได้ หรือถ้าให้
กำเนิดลูกได้ก็จะเป็นหมัน

ระบบนิเวศในธรรมชาติแต่ละแห่งประกอบด้วยสิ่งมีชีวิตต่างๆมากมาย อาศัยอยู่ร่วม
กันและมีความสัมพันธ์ซึ่งกันและกัน โดยสามารถพิจารณาความหลากหลายของสิ่งมีชีวิต
ในระบบนิเวศได้ 2 ลักษณะ คือ

1.1) จำนวนชนิดของสิ่งมีชีวิตในพื้นที่ หมายถึง จำนวนชนิดของสิ่งมีชีวิตที่อาศัยอยู่
ต่อหน่วยพื้นที่ สิ่งมีชีวิตแต่ละชนิดอาจมีจำนวนที่แตกต่างกันได้

1.2) สัดส่วนของสิ่งมีชีวิตในพื้นที่ หมายถึง สัดส่วนของสิ่งมีชีวิตแต่ละชนิดที่พบและ
เป็นตัวแทนในระบบนิเวศ เป็นดัชนีความหลากหลายของสิ่งมีชีวิตในระบบนิเวศบ่งบอกถึง
คุณภาพของสภาพแวดล้อมที่มีความแตกต่างกันไปตามกลไกของการเกิดระบบนิเวศ ในบาง
ระบบนิเวศมีสัดส่วนของสิ่งมีชีวิตที่ไม่สมดุลและมีความแตกต่างกันมาก

*** การเพิ่มขึ้นหรือลดลงของจำนวนและชนิดของสิ่งมี
ชีวิตขึ้นอยู่กับการแก่งแย่งแข่งขันกันในการใช้ทรัพยากร
ชนิดเดียวกัน เช่น อาหาร ที่อยู่อาศัย หรือผู้สืบพันธ์ ซึ่ง
ผลของการแก่งแย่งกันอาจทำให้สิ่งมีชีวิตที่อ่อนแอกว่าต้อง
ตายหรือต้องอพยพย้ายถิ่นออกไปจากระบบนิเวศนั้น

82) ความหลากหลายทางชีวนิเวศวิทยา โลกประกอบด้วยระบบนิเวศแบบต่างๆ

มากมาย กลุ่มสิ่งมีชีวิตและสภาพแวดล้อมมีความสัมพันธ์และมีอิทธิพลต่อกัน ทำให้สิ่งมีชีวิต
ต้องมีการปรับตัวทั้งทางกายภาพและทางชีวภาพ เพื่อให้สามารถดำรงชีวิตอยู่ในระบบนิเวศ
นั้นได้อย่างเหมาะสม ลักษณะความหลากหลายทางชีวนิเวศวิทยาสามารถจำแนกได้ ดังนี้

https://ngthai.com/science/30380/biodivers/

2.1) ความหลากหลายของถิ่นที่อยู่ คือ หลากหลายของถิ่นที่อยู่คือความแตกต่างของถิ่น
กำเนิดที่เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติ เช่น ในพื้นที่ของภาคใต้ของไทย มีทั้งทิวเขาที่ราบชายฝั่ง
ทะเล เกาะแก่งต่างๆ ทำให้เกิดถิ่นกำเนิดตามธรรมชาติหลายรูปแบบ เช่น ลำธาร ป่าชายเลน
แนวปะการังถ้ำ ซึ่งในถิ่นกำเนิดลักษณะต่างๆ มีสิ่งมีชีวิตที่แตกต่างกันไป

พื้นที่ใดมีความอุดมสมบูรณ์ของแหล่งน้ำและอาหารมาก ย่อมเป็นพื้นที่ที่มีความ
หลากหลายของสิ่งมีชีวิตมากกว่าพื้นที่ที่ไม่มีแหล่งน้ำและอาหาร เช่น ในป่าดิบชื้น เป็นป่าใน
เขตร้อนที่มีพืชขึ้นหลายชนิดและมีความชุ่มชื้นสูง พบความหลากหลายของสิ่งมีชีวิตมากกว่าป่าสน
ซึ่งเป็นตายในเขตหนาวที่มีความชื้นต่ำและมีพืชหลัก คือ ต้นสนเท่านั้น

ถิ่นกำเนิดลักษณะต่างๆ มีสิ่งมีชีวิตอาศัยอยู่แตกต่างกันไปและจะปรับตัวให้เข้า
กับลักษณะทางกายภาพของพื้นที่ เพื่อให้สามารถดำรงชีวิตอยู่ได้ เช่น

• ปลาตีน อาศัยอยู่บริเวณป่าชายเลนซึ่งเป็นบริเวณที่มีน้ำขึ้นน้ำลง ปลาตีนจึงมีการปรับตัวให้
อาศัยอยู่ได้ที่เวลาน้ำขึ้นและน้ำลด โดยมีผิวหนังและเหงือกเพื่อเก็บความชุ่มชื้น และมีกล้ามเนื้อ
บริเวณครีบที่แข็งแรงเพื่อใช้ในการเคลื่อนที่บนพื้นโคลนคล้ายลักษณะการเดิน เพื่อหากินในช่วง
เวลานั้ำลด

https://th.wikipedia.org/wiki/ปลาตีน

92.2) ความหลากหลายของการแทนที่ คือ การเปลี่ยนแปลงทางความหลากหลาย

ที่เกิดจากระบบนิเวศเดิมถูกทำลายลงด้วยวิธีการต่างๆ เช่น การเกิดปรากฏการณ์ทางธรรมชาติ
ไฟป่า น้ำท่วม แผ่นดินไหว หรือการบุกรุกโดยมนุษย์ เพื่อแผ้วถางป่า ทำเกษตรกรรม เมื่อ
ระบบนิเวศหนึ่งถูกทำลายจะทำให้เกิดเป็นพื้นที่ว่าง และหากปล่อยพื้นที่ว่างนี้ทิ้งไว้จะเกิดการ
เปลี่ยนแปลงแทนที่โดยมีสิ่งมีชีวิตต่างๆ ทำให้เกิดเป็นระบบนิเวศใหม่ ซึ่งสิ่งมีชีวิตต่างๆ ที่เข้า
มาอาศัยอยู่ก็มีการเปลี่ยนแปลงไปจนกลายเป็นระบบนิเวศที่สมดุลเช่นเดิมได้ หรือเมื่อมีการ
เปลี่ยนแปลงทางกายภาพบริเวณชายฝั่ง เช่น เกิดสึนามิซัดชายฝั่งทะเล พื้นที่ป่าชายเลนเสีย
หายบางส่วน ทำให้ความหลากหลายของถิ่นกำเนิดเดิมถูกทำลายลง

https://www.trueplookpanya.com/blog/content/72662/-scibio-sci-

เกาะที่มีขนาดใหญ่ที่สุดในหมู่เกาะฮาวาย หลังจากเกิดภูเขาไฟระเบิดขึ้นและลาวาไหลลงสู่ทะเล
ทำให้เกิดหินใหม่ ๆ ขึ้นมา ซึ่งเพิ่มพื้นที่บนเกาะถึงประมาณ 32 เอเคอร์

จัดทำโดย



นางสาวสุกัญญา บินหร่อหีม
ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5/2 เลขที่ 36



เสนอ
ครูวาสนา ทองจิบ



งานนี้เป็นส่วนหนึ่งในรายวิชา

สังคมศึกษา ส32101



โรงเรียนพิมานพิทยาสรรค์