แบบฝึก เรื่อง ความร้อนกับการเปลี่ยนแปลงของสสาร

เรื่อง... ความร้อนกับการเปลี่ยนแปลงของสสาร ชุดฝึกการเรียนรู้เสริมทักษะ ตามรูปแบบการสอนแบบสืบเสาะหาความรุ้ (5Es) 1 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ชื่อ ชื่ .......................................................................................................... ชั้นชั้.........................................................เลขที่.ที่ ...................................... โดย นางสาคร มูลอามาตย์ ครู ชำานาญการพิเศษ

คำ นำ ชุดฝึกการเรียนรู้เสริมทักษะตามรูปแบบการสอนแบบสืบเสาะหาความรู้ (5Es) รายวิชาวิทยาศาสตร์ เรื่อง ความร้อนกับการเปลี่ยนแปลงของสสาร สำ หรับนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 1 ฉบับนี้จัดทำ ขึ้นเพื่อใช้เป็น นวัตกรรมประกอบการเรียน รายวิชาวิทยาศาสตร์ เรื่อง ความร้อนกับการเปลี่ยนแปลงของสสาร โดยมี วัตถุประสงค์ให้ ผู้เรียนมีความรู้ ความเข้าใจ เกี่ยวกับ ความร้อนกับการเปลี่ยนแปลงอุณหภูมิของสสาร การคำ นวณปริมาณความร้อนที่ทำ ให้อุณหภูมิเปลี่ยนแปลง การเปลี่ยนหน่วยอุณหภูมิ ความร้อนกับการขยาย ตัวหรือหดตัวของสสาร ความร้อนกับการเปลี่ยนสถานะ การคำ นวณปริมาณความร้อนที่ทำ ให้สสารเปลี่ยน สถานะ การคำ นวณปริมาณความร้อนที่ทำ ให้น้ำ เปลี่ยนอุณหภูมิและสถานะ ผู้จัดทำ หวังเป็นอย่างยิ่งว่าชุดฝึกการเรียนรู้เสริมทักษะชุดนี้จะสามารถช่วยให้นักเรียนเข้าใจเนื้อหา ได้ง่ายชัดเจนยิ่งขึ้น และเพื่อเป็นสื่อการเรียนรู้ที่สามารถส่งเสริมและพัฒนาการเรียนรู้ของนักเรียน เพิ่มผล สัมฤทธิ์ทางการเรียนของนักเรียนให้สูงขึ้น พัฒนาให้นักเรียนเป็นผู้ที่มีความสามารถในการคิด มีทักษะ กระบวนการทางวิทยาศาสตร์ และเป็นประโยชน์ต่อครูผู้สอนที่จะนำ ไปใช้เป็นแนวทางในการจัดการเรียนการ สอนและผู้สนใจทั่วไป สาคร มูลอามาตย์

สารบัญ หน้า คำ ชี้แจง คำ แนะนำ ในการใช้ชุดฝึกการเรียนรู้เสริมทักษะ สาระสำ คัญ จุดประสงค์การเรียนรู้ ขั้นตอนการดำ เนินกิจกรรม (5Es) แบบทดสอบก่อนเรียน ใบความรู้ ใบงาน เฉลยใบงาน แบบทดสอบหลังเรียน เฉลยแบบทดสอบหลังเรียน บรรณานุกรม 1 2 3 4 5 6 11 21 31 41 47

ชุดฝึกการเรียนรู้เสริมทักษะตามรูปแบบการสอนแบบสืบเสาะหาความรู้ (5Es) รายวิชาวิทยาศาสตร์ เรื่อง ความร้อนกับการเปลี่ยนแปลงของสสาร สำ หรับนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 1 เป็นชุดฝึกการเรียนรู้ที่ส่งเสริม ให้นักเรียนได้มีส่วนร่วมในการสร้างความรู้ ความเข้าใจ หรือพบองค์ความรู้เน้นให้นักเรียนมีบทบาทสำ คัญในการ เรียนรู้ เปิดโอกาสให้นักเรียนมีส่วนร่วมในกิจกรรมการเรียนรู้ได้ลงมือปฏิบัติจริง โดยผ่านการรับรู้หลาย ๆ ทาง เช่น การฟัง การพูด การซักถาม ใบงาน และใบความรู้ มีความยากง่ายเหมาะสมกับวัยและความสามารถของผู้ เรียน และสามารถนำ ความรู้ที่ได้ไปใช้ในชีวิตประจำ วัน ชุดฝึกการเรียนรู้เสริมทักษะตามรูปแบบการสอนแบบสืบเสาะหาความรู้ (5Es) รายวิชาวิทยาศาสตร์ เรื่อง ความร้อนกับการเปลี่ยนแปลงของสสาร สำ หรับนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 1 จำ นวน 12 แผนการเรียนรู้ และใช้เวลาในการจัดกิจกรรมการเรียนรู้ทั้งหมด 18 ชั่วโมง ส่วนประกอบของชุดฝึกการเรียนรู้เสริมทักษะ ประกอบด้วย 1. คำ ชี้แจง 2. คำ แนะนำ ในการใช้ชุดฝึกการเรียนรู้เสริมทักษะ 3. สาระสำ คัญ 4. จุดประสงค์การเรียนรู้ 5. ขั้นตอนการดำ เนินกิจกรรม (5Es) 6. แบบทดสอบก่อนเรียน 7. ใบความรู้ 8. ใบงาน 9. เฉลยใบงาน 10. แบบทดสอบหลังเรียน 11. เฉลยแบบทดสอบหลังเรียน 12. บรรณานุกรม คำ ชี้แจง 1

ชุดฝึกการเรียนรู้เสริมทักษะตามรูปแบบการสอนแบบสืบเสาะหาความรู้ (5Es) รายวิชาวิทยาศาสตร์ เรื่อง ความร้อนกับการเปลี่ยนแปลงของสสาร สำ หรับนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 1 ให้นักเรียนปฏิบัติตามขั้นตอนที่ กำ หนด ดังนี้ 1. ศึกษาจุดประสงค์การเรียนรู้ อ่านรายละเอียดคำ ชี้แจงในการปฏิบัติกิจกรรมและทำ ความเข้าใจชุดฝึก การเรียนรู้เสริมทักษะก่อนลงมือปฏิบัติ 2. ทำ แบบทดสอบก่อนเรียน เรื่อง ความร้อนกับการเปลี่ยนแปลงของสสาร จำ นวน 20 ข้อ ตามความเข้าใจ ของนักเรียนโดยไม่ต้องกังวลกับผลคะแนนที่ได้รับ 3. ให้นักเรียนศึกษาค้นคว้าเนื้อหา เรื่อง ความร้อนกับการเปลี่ยนแปลงของสสาร จากใบความรู้ และทำ ใบ งานเพื่อทดสอบความเข้าใจของตนเอง 4. ทำ แบบทดสอบหลังเรียน เรื่อง ความร้อนกับการเปลี่ยนแปลงของสสาร จำ นวน 20 ข้อ เพื่อประเมินผล การเรียนรู้และบันทึกผลคะแนนที่ทำ ได้และเปรียบเทียบผลการเรียนของตนเอง 5. หากนักเรียนมีข้อสงสัยให้ปรึกษาครูผู้สอนทันที คำ แนะนำ การใช้ชุดฝึกการเรียนรู้เสริมทักษะ 2

ปัจจัยที่มีผลต่อการเปลี่ยนอุณหภูมิของสสาร ขึ้นอยู่กับปริมาณความร้อน มวลของสสาร ชนิดของสสาร ความร้อน จำ เพาะ สามารถหาค่าปริมาณความร้อนที่ทำ ให้อุณหภูมิของสสารเปลี่ยนแปลงได้จาก Q=mc∆t หน่วยการวัดค่าความร้อนหรืออุณหภูมิโดยทั่วไปมี 4 หน่วยได้แก่ 1) องศาเซลเซียสเขียนย่อว่า °C (Celsius) 2) เคลวินเขียนย่อ K (Kelvin) 3) องศาฟาเรนไฮต์เขียนย่อว่า °F (Fahrenheit) 4) องศาโรเมอร์เขียนย่อว่า °R (Romer) ความร้อนทำ ให้สสารขยายตัวหรือหดตัวได้ เนื่องจากเมื่อสสารได้รับความร้อนจะทำ ให้ อนุภาคเคลื่อนที่เร็วขึ้น ทำ ให้เกิดการขยายตัว แต่เมื่อสสารคายความร้อนจะทำ ให้อนุภาค เคลื่อนที่ช้าลง ทำ ให้เกิดการหดตัว ความร้อนมีผลต่อการเปลี่ยนสถานะของสสาร เมื่อให้ความร้อนแก่ของแข็ง อนุภาคของของแข็ง จะมีพลังงานและ อุณหภูมิเพิ่มขึ้นจนถึงระดับหนึ่ง เมื่อสสารได้รับหรือสูญเสียความร้อนอาจทำ ให้ สสารเปลี่ยนอุณหภูมิ เปลี่ยนสถานะหรือเปลี่ยนรูปร่าง ปริมาณ ความร้อนที่ทำ ให้สสารเปลี่ยนอุณหภูมิ ขึ้นกับมวล ความร้อนจำ เพาะ และอุณหภูมิ ที่เปลี่ยนไป ปริมาณความร้อนที่ ทำ ให้สสารเปลี่ยนสถานะ ขึ้นกับมวลและความร้อนแฝงจำ เพาะ โดยขณะที่ สสารเปลี่ยนสถานะ อุณหภูมิจะไม่ เปลี่ยนแปลง สาระสำ คัญ 3

1. ด้านความรู้ - นักเรียนอธิบายปริมาณความร้อนที่มีผลต่อการเปลี่ยนอุณหภูมิของสสาร - นักเรียนอธิบายมวลของสสารที่มีผลต่อการเปลี่ยนอุณหภูมิของสสาร - วิเคราะห์ข้อมูลปริมาณความร้อนที่ทำ ให้อุณหภูมิของสสารเปลี่ยนแปลง - อธิบายความสัมพันธ์ของอุณหภูมิหน่วยต่าง ๆ - อธิบายการขยายตัวหรือ หดตัวของแก๊ส และของเหลวเนื่องจากได้รับหรือสูญเสีย ความร้อน - ยกตัวอย่างการประยุกต์ใช้ความรู้การขยายตัวหรือ หดตัวของของแข็งเนื่องจากได้รับ - อธิบายความสัมพันธ์ระหว่างพลังงานความร้อนกับการเปลี่ยนสถานะของสสาร - วิเคราะห์ปริมาณความร้อนที่ทำ ให้น้ำ เปลี่ยนแปลงอุณหภูมิและสถานะโดยใช้สมการ Q=mc∆t และ Q=mL จุดประสงค์การเรียนรู้ 2. ด้านทักษะ/กระบวนการ - ใช้เทอร์มอมิเตอร์ในการวัดอุณหภูมิของสสารเปลี่ยนสถานะของสสารได้ - คำ นวณปริมาณความร้อนที่ทำ ให้อุณหภูมิของสสารเปลี่ยนแปลง - ตีความหมายข้อมูลจากกราฟความสัมพันธ์ระหว่างอุณหภูมิกับเวลา - คำ นวณการเปลี่ยนหน่วยอุณหภูมิ - สร้างแบบจำ ลองการขยายตัวหรือ หดตัวของแก๊ส และของเหลวเนื่องจากได้รับหรือสูญเสียความร้อน - สร้างแบบจำ ลองพลังงานความร้อนกับการเปลี่ยนสถานะของสสาร - ตีความหมายกราฟความสัมพันธ์ระหว่างพลังงานความร้อนกับการเปลี่ยนสถานะของสสาร - คำ นวณปริมาณความร้อนที่ทำ ให้น้ำ เปลี่ยนสถานะโดยใช้สมการ Q=mc∆t และ Q=mL 3. ด้านคุณลักษณะ - ใฝ่เรียนรู้ - มั่นในการทำ งาน 4

ขั้นขั้ สร้า ร้ งความสนใจ (Engagement) ขั้นตอนการดำ เนินกิจกรรม (5Es) 1 นักนัเรียรีนศึกศึษาจุดจุประสงค์กค์ารเรียรีนรู้ อ่าอ่นรายละเอียอีดคำ ชี้แ ชี้ จงในการปฏิบัฏิติบักิติจกิกรรม และทำ แบบทดสอบก่อก่นเรียรีน ขั้นขั้ สำ รวจและค้น ค้ หา (Exploration) 2 นักนัเรียรีนศึกศึษาค้นค้คว้าว้เนื้อ นื้ หา เรื่อ รื่ ง ความร้อร้นกับกัการเปลี่ย ลี่ นแปลงของสสาร จาก ใบความรู้ 3 ขั้นขั้อธิบธิายและลงข้อ ข้สรุป รุ (Explanation) นักนัเรียรีนนำ ความรู้ที่รู้ ไที่ ด้จด้ากการศึกศึษาใบความรู้มรู้ าทำ ใบงานให้เห้สร็จร็สมบูรบูณ์ 4 ขั้นขั้ขยายความรู้ (Elabolation) นักนัเรียรีนตรวจสอบใบงานที่ต ที่ นเองกับกัเฉลยใบงาน เพื่อ พื่ เปรียรีบเทียทีบความถูกต้อต้งและ ความเข้าข้ใจในเนื้อ นื้ หาที่ส ที่ มบูรบูณ์ รวมถึงปรีกรีษาในส่วนที่ไที่ ม่เม่ข้าข้ใจหรือรืหาความรู้เรู้พิ่มพิ่ เติมติจากครูผู้รูสผู้ อน ขั้นขั้ ประเมินมิ (Evaluation) 5 ประเมินมิผลการเรียรีนรู้โรู้ดยการทำ แบบทดสอบหลังลัเรียรีนจำ นวน 20 ข้อข้ 5

แบบทดสอบก่อนเรียน 6 คำ ชี้แจง : ให้นักเรียนเลือกคำ ตอบที่ถูกต้องที่สุดเพียงข้อเดียวและทำ เครื่องหมาย ลงในกระดาษคำ ตอบ

แบบทดสอบก่อนเรียน 7

แบบทดสอบก่อนเรียน 8

แบบทดสอบก่อนเรียน 9

10 กระดาษแบบทดสอบก่อนเรียน คะแนน

ปัจจัยที่มีผลต่อการเปลี่ยนแปลงอุณหภูมิของสสาร 1. ความร้อนกับการเปลี่ยนแปลงอุณภูมิของสสาร การวัดปริมาณพลังงานความร้อนไม่สามารถวัดได้โดยตรง แต่สามารถวัดระดับพลังงานความร้อนของสสารได้จาก อุณหภูมิโดยใช้เทอร์มอมิเตอร์แบบต่าง ๆ เช่น เทอร์มอมิเตอร์ 1. ปริมาณความร้อนที่สสารได้รับ : ถ้าปริมาณความร้อนมากอุณหภูมิของสสาร ก็จะเพิ่มขึ้นมาก 2. มวลของสาร : ถ้ามวลของสสารน้อย ก็จะมีอุณหภูมิเพิ่มขึ้นมาก 3. ชนิดของสสาร : ถ้าสสารต่างชนิดกัน มีมวลเท่ากัน ได้รับปริมาณความร้อนเท่ากัน สสารแต่ละชนิดจะมี อุณหภูมิเพิ่มขึ้นต่างกัน ปริมาณความร้อนที่สสารได้รับ มวลของสาร ชนิดของสสาร ใบความรู้ เรื่อง..ความร้อนกับการเปลี่ยนแปลงของสสาร ปัจจัยที่มีผลต่อการเปลี่ยนแปลงอุณหภูมิของสสาร 1. ปริมาณความร้อนที่สสารได้รับ : ถ้าปริมาณความร้อนมากอุณหภูมิของสสาร ก็จะเพิ่มขึ้นมาก 2. มวลของสาร : ถ้ามวลของสสารน้อย ก็จะมีอุณหภูมิเพิ่มขึ้นมาก 3. ชนิดของสสาร : ถ้าสสารต่างชนิดกัน มีมวลเท่ากัน ได้รับปริมาณความร้อนเท่ากัน สสารแต่ละชนิดจะมี อุณหภูมิเพิ่มขึ้นต่างกัน ตัวอย่างภาพการทดลอง ปริมาณความร้อนที่สสารได้รับ มวลของสาร ชนิดของสสาร 11

Q แทน ปริมาณความร้อน มีหน่วยเป็น แคลอรี (cal) m แทน มวลของสสาร มีหน่วยเป็น กรัม (g) c แทน ความร้อนจำ เพาะของสาร มีหน่วยเป็น แคลอรี/กรัม องศาเซลเซียส (Cal/g ํC) แทน อุณหภูมิที่สารเปลี่ยนแปลงไป (t สูงสุด - t ต่ำ สุด) มีหน่วยเป็นองศาเซลเซียส การคำ นวณปริมาณความร้อนที่ทำ ให้อุณหภูมิของสารเปลี่ยนแปลง ความร้อนจำ เพาะของสาร (Secific Heat) ใบความรู้ เรื่อง..ความร้อนกับการเปลี่ยนแปลงของสสาร (ต่อ) คือ การทำ ให้สสารต่างชนิดกันที่มีมวล 1 หน่วยเท่ากัน มีอุณหภูมิเพิ่มขึ้น 1 หน่วยเท่ากัน จะใช้ปริมาณความร้อนที่ต่างกัน มีหน่วยเป็น แคลอรี/กรัม องศาเซลเซียส (Cal/g ํC) หรือ จูล/กรัม องศาเซลเซียส (J/g ํC) เป็นค่าเฉพาะตัวของสาร เช่น ตารางตัวอย่างค่าความร้อนจำ เพาะของสาร สูตร 12

การเปลี่ยนหน่วยอุณหภูมิ ใบความรู้ เรื่อง..ความร้อนกับการเปลี่ยนแปลงของสสาร (ต่อ) - Celsius เป็นหน่วยวัดอุณหภูมิที่กำ หนดให้จุดเยือกแข็งอยู่ที่ 0 องศา จุดเดือดอยู่ที่ 100 องศา ใช้สัญลักษณ์ " ํC " - Fahrenheit เป็นหน่วยวัดอุณหภูมิที่กำ หนดให้จุดเยือกแข็งอยู่ที่ 32 องศา จุดเดือดอยู่ที่ 212 องศา ใช้สัญลักษณ์ " ํF " - Kelvin เป็นหน่วยวัดอุณหภูมิที่กำ หนดให้จุดเยือกแข็งอยู่ที่ 273 องศา จุดเดือดอยู่ที่ 373 องศา ใช้สัญลักษณ์ " K " - Romer เป็นหน่วยวัดอุณหภูมิที่กำ หนดให้จุดเยือกแข็งอยู่ที่ 0 องศา จุดเดือดอยู่ที่ 80 องศา ใช้สัญลักษณ์ " ํR " เนื่องจาก อุณหภูมิแต่ละหน่วยมีความสัมพันธ์กัน สามารถเปลี่ยนจากหน่วยหนึ่งเป็นอืีกหน่วยหนึ่งได้ 13

ตัวอย่าง การเปลี่ยนหน่วยอุณหภูมิ ใบความรู้ เรื่อง..ความร้อนกับการเปลี่ยนแปลงของสสาร (ต่อ) ตัวอย่าง การคำ นวณปริมาณความร้อนที่ทำ ให้อุณหภูมิของสารเปลี่ยนแปลง 14

ใบความรู้ เรื่อง..ความร้อนกับการเปลี่ยนแปลงของสสาร (ต่อ) 2. ความร้อนกับการขยายตัวหรือหดตัวของสสาร การขยายตัวและหดตัวของอากาศ การขยายตัวและหดตัวของของเหลว การขยายตัวและหดตัวของของแข็ง 15

ก า รระบายความร้อร้ นในที่อ ที่ ยู่อยู่ าศัย ศั การขยายและหดตัวของสสารกับชีวิตประจำ วัน แบบจำ ลองอนุภาคของสสารแต่ละสถานะ เมื่อได้รับความร้อน ใบความรู้ เรื่อง..ความร้อนกับการเปลี่ยนแปลงของสสาร (ต่อ) การสร้าร้งถนน สะพาน รางรถไฟ การสร้างถนนคอนกรีต สะพาน หรือรางรถไฟ ต้องออกแบบ ให้มีช่องว่างเล็ก ๆ เพื่อให้ผิววัสดุขยายตัวหรือหดตัวได้ ไม่เช่นนั้น จะเกิดการอัดกันจนโค้งงอของวัสดุที่ขยายตัวเมื่อได้รับความร้อน อากาศร้อนใต้หลังค่าจะลอยตัวขึ้นที่สูงแล้วระบายออก โดยลูกหมุนระบายอากาศที่ติดอยู่บนหลังคา การเทน้ำ ร้อ ร้ นบนฝาเกลีย ลี เมื่อเทน้ำ ร้อนลงบนผาขวด ความร้อนจะทำ ให้ฝาขวดแก้วขยายตัว ว เนื่องจากฝาขวดขยายตัวได้มากกว่าขวดแก้ว จึงทำ ให้เปิดขวดง่ายขึ้น 16

ใบความรู้ เรื่อง..ความร้อนกับการเปลี่ยนแปลงของสสาร (ต่อ) 3. ความร้อนกับการเปลี่ยนสถานะ การเปลี่ยนสถานะ 17

การขยายและหดตัวของสสารกับชีวิตประจำ วัน ความร้อนแฝง ใบความรู้ เรื่อง..ความร้อนกับการเปลี่ยนแปลงของสสาร (ต่อ) 1. ความร้อนแฝงของการหลอมเหลว (latent heat of fusion) ปริมาณความร้อนที่สสารรับเข้าไปเพื่อใช้ในการเปลี่ยนสถานะจากของแข็งเป็นของเหลว จะเท่ากับปริมาณความร้อนที่สสาร สูญเสีย เมื่อสสารมีการเปลี่ยนสถานะจากของเหลวเป็นของแข็งมีหน่วยเป็นแคลอวีต่อกรัม (cal/g) หรือจูลต่อกิโลกรัม (J/kg) 18 2. ความร้อนแฝงของการกลายเป็นไอ (latent heat of vaporization) ปริมาณความร้อนที่สสารรับเข้าไปเพื่อใช้ในการเปลี่ยนสถานะจากของเหลวเป็นแก๊สจะเท่ากับปริมาณความร้อนที่สสาร สูญเสีย เมื่อสสารมีการเปลี่ยนสถานะจากแก๊สเป็นของเหลวมีหน่วยเป็นแคลอรีต่อกรัม (cal/g) หรือจูลต่อกิโลกรัม (J/kg)

ความร้อนแฝงจำ เพาะ ใบความรู้ เรื่อง..ความร้อนกับการเปลี่ยนแปลงของสสาร (ต่อ) คือ ความร้อนแฝงที่สสารมวล 1 หน่วย ได้รับหรือสูญเสียเมื่อมีการเปลี่ยนสถานะโดยไม่เปลี่ยนอุณหภูมิ มีหน่วยเป็นแคลอรีต่อกรัม (cal/g) หรือจูลต่อกิโลกรัม (J/kg) 19 ตารางตัวอย่างค่าความร้อนแฝงจำ เพาะของสาร Q แทน ปริมาณความร้อน มีหน่วยเป็น แคลอรี (cal) m แทน มวลของสสาร มีหน่วยเป็น กรัม (g) L แทน ความร้อนแฝงจำ เพาะของสาร มีหน่วยเป็น แคลอรี/กรัม (Cal/g) การคำ นวณปริมาณความร้อนที่ทำ ให้สสารเปลี่ยนสถานะ Q = mL สูตร

ใบความรู้ เรื่อง..ความร้อนกับการเปลี่ยนแปลงของสสาร (ต่อ) ตัวอย่าง การคำ นวณปริมาณความร้อนที่ทำ ให้สสารเปลี่ยนสถานะ 20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

แนวคำ ตอบ 36

แนวคำ ตอบ 37

38

39

40

แบบทดสอบหลังเรียน 41 คำ ชี้แจง : ให้นักเรียนเลือกคำ ตอบที่ถูกต้องที่สุดเพียงข้อเดียวและทำ เครื่องหมาย ลงในกระดาษคำ ตอบ

แบบทดสอบหลังเรียน 42

แบบทดสอบหลังเรียน 43

แบบทดสอบหลังเรียน 44

กระดาษแบบทดสอบหลังเรียน 45 คะแนน

เฉลยแบบทดสอบหลังเรียน 46

กระทรวงศึกษาธิการ. (2560). ตัวชี้วัดและสาระเรียนรู้แกนกลาง กลุ่มสาระการเรียนรู้ วิทยาศาสตร์ (ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2560) ตามหลักสูตรแกนกลางขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551. กรุงเทพมหานคร: โรงพิมพ์ชุมนุมสหกรณ์การเกษตรแห่งประเทศไทย สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี. (2563). หนังสือรายวิชาพื้นฐานวิทยาศาสตร์ ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 3 เล่ม 2. กรุงเทพฯ : สกสค. ลาดพร้าว ปิติรัตน์ พิมพ์เนาว์. (2558). ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ ตามกระบวนการสืบเสาะหาความรู้ รายวิชา วิทยาศาสตร์ รหัสวิชา ว21101 เรื่อง ปฏิกิริยาเคมี สำ หรับนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 2. พิษณุโลก : โรงเรียนบ่อโพธิ์วิทยา พลอยกะรัต วรวงษ์. (2564). ชุดฝึกการเรียนรู้เสริมทักษะ ตามรูปแบบการสอนแบบสืบเสาะหาความรู้ (5Es) ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 3 เรื่อง การเกิดปฏิกิริยาเคมี. ขอนแก่น : โรงเรียนบ้านไผ่ พิมพ์พันธ์ เดชะคุปต์. (2565). หนังสือเรียนรายวิชาพื้นฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 1. กรุงเทพฯ : เขตดุสิต บรรณานุกรม 47